GIPUZKOAKOHITZA

GO

RK

A R

UB

IO / F

OK

U

Tolosatik Donostiarainoko ibilbidea egiten duten autobusen erabiltzaileek diote autobusak zaharrakdirela eta azkarregi joaten direla b Enpresak dio ezin duela flota berritu lizitazioa abian dagoelako b 2-3

Autobusensegurtasuna, kezka iturri

Bertsolaritza GipuzkoakoTxapelketan finalaurrekoetako

bigarren saioa izango da etzi, Oiartzunen

10Elkarrizketa Ines Osinaga:«Ines pertsona aldatuz joan da,

baina zaila da pertsonaia aldatzea»

4Ostirala

2019ko azaroaren 22aX. urtea422. zenbakia

www.gipuzkoa.hitza.eusgipuzkoa@hitza.eus

delako. 30 kilometro ingurudaude Tolosatik Donostiara, etazati bat N-1 errepidetik egitendute ibilgailuek, alegia, Gipuzko-an istripu gehien izaten direnerrepideetako batetik. Gaur-gaurkoz, Zarauztik, Hondarribia-tik eta Tolosatik Donostiara doa-zen autobusek, autobidetik joanarren, eraman ditzakete pertso-nak zutik. TSSTko zuzendariarenesanetan, agerikoa da segurtasu-na hobetu egingo litzatekeelaguztiak eserita joanez gero.«Baina lege kontu bat da hori, etaagintariei dagokie erabakiak har-tzea». Istripua izan zuen autobu-sak, kasu, 42 lagunentzat du tokiaeserita, eta beste 46 joan daitezkezutik.Hamalau urte eta erdi ditu ibil-

gailu hark, eta antzeko antzinata-suna duten gehiago ere badituenpresak. Aldundiak berak eza-rritako baldintzen arabera,hamar urtean behin berritubehar dira autobusak. «Urtee-kin, autobusak mantentzearenkostua asko handitzen da. Guflota berritzeko desiatzengaude», esan du TSSTk. Esleipe-nak zazpi urte daramatzalairaungita gogoratu du. Ordutik,lau lehiaketa atera ditu diputa-

sartuz. Iruran eta Villabonan erehartzen dute jendea, eta T5 lineakAndoainen eta Lasarte-Orian erebai.Hala, erabiltzaile gehieneko or-

duetan, ohikoa izaten da eserita-ko plazak beteta egotea. «T5D li-nearen erabiltzaileak asko ugari-tu dira azken urteetan. Eseritajoateko plaza asko dituzten auto-busak ere baditugun arren, nor-mala da puntako orduetan eseri-tako plazak baino jende gehiagoegotea», esan du TSSTenpresakozuzendariak, eta gaineratu duordu horietan bigarren autobusbat ere jartzen dutela, jende

gehiena eserita joan ahal izateko.Hala ere, plaza erreserbatu beha-rrik ez dagoen zerbitzu bat izanik,gorabeherak egotea ohikoa deladio. «Andoaingo istripuan, 58pertsona zeramatzan autobusak,eta horietako 49 ikastetxe batekotalde batekoak ziren. Legezkoazen guztia, baina 49 pertsona ba-doaz lineako autobus baten gelto-kira abisatu gabe, ezin gaitu ha-rritu batzuk zutik joateak».Unibertsitateko ikasleak dira

egunero autobusa hartzen dute-netako asko, eskualdetik EHUrenIbaetako campusera joatekogarraio zerbitzurik egokiena

Istripuaren ostean, bat bainogehiago izan dira autobus zerbi-tzu horren segurtasunari buruz-ko kezka agertu duten herrita-rrak. Hiru puntuk eragiten dutekexa gehien: jendeak zutik joanbehar izateak, ibilgailuak zahar-kituta egoteak eta gidariak presa-ka sumatzeak. TSST konpainiare-nak dira Tolosatik Donostiaraarteko ibilbidea egiten dutenautobusak. Hain zuzen, hirulinea ditu konpainiak: Donostia-ko ospitaleetara doa horietakobat (T5 Ospitaleak izenekoa), etaAskatasunaren Hiribidera bestebiak (T5 eta T5D), Errekaldetik

Miren Garate

Urriaren 29anA n d o a i n e nger ta tutakoistripuak jarridu mahai gai-nean autobu-

sen segurtasunaren gaia. Egunhorretan, Tolosako Laskorainikastolako ikasleek lineako auto-busa hartu zuten Donostiara joa-teko, Ekonomia ikasgaiari lotuta-ko bisita bat egin behar zutelakohiriburuan. Guztientzat ez zegoe-nez eserita joateko lekurik, zutikekin zioten bideari batzuek.Andoainen, kamioi bat aurrera-tzen hasi zen autobusa, eta atzekoatearen ondoan zutik zihoanikasleetako bati gainera etorrizitzaizkion beste hainbat lagun.Apurtu egin zen kristala, eta erre-pidera erori zen 16 urteko neska.N-1era. Gidaria ez zen konturatugertatutakoaz, eta aurrera jarrai-tu zuen. Gerriz gora altxatu zenneska, eta keinuen bidez gainerazetorkion kamioia geraraztealortu zuen. Horri esker salbatuzen. Neskaren ikaskideen arabe-ra, kili-kolo zegoen autobusarenatzeko ateko kristala, eta horre-gatik apurtu zen hain erraz.

N-1ean izandako autobus istripu batek kezka eragin duTolosako eta inguruko herrietako erabiltzaileen artean.Zerbitzua esleitzeko deialdia abian du diputazioak, etaflota berritzeko haren zain dagoela dio TSST enpresak.

Donostiara, zutik eta presaka

2 Astekoa

batekin, ez da behar indar handi-

rik hausteko». Istripua izan eta

egun gutxira, berriro ere martxan

zen autobus berbera, beste kristal

batekin.

Diputazioak zer esangoTSSTko zuzendariak aipatu beza-

la, Tolosa eta Buruntzaldea Do-

nostiarekin lotzen dituen zerbi-

tzua erabat eraldatzeko asmoa du

diputazioak, eta zerbitzua eslei-

tzeko lehiaketa martxan dago.

TSST, Garayar eta HASA enpresek

ematen dute gaur egun zerbitzu

hori, eta, aurrerantzean, linea

guztiak enpresa bakar baten esku

geratzea da asmoa. 2018ko abuz-

tuan argitaratu zituen lehiaketa-

ko baldintzak aldundiak, eta da-

goeneko irekita daude enpresek

aurkeztutako proposamenen gu-

tunazalak ere —uztailean egin zu-

ten hori—. Proposamen horiek

puntuatzea eta esleipena egitea

falta da. «Prozesua martxan da-

goenez, enpresek ezin dute ez

langileen baldintzarik hobetu, ez

autobus berririk ekarri», kontatu

du June Arrieta LABeko Garraio

arduradunak ere. Gaur-gaurkoz,

enpresak «eskuak lotuta» ditue-

la dio, edozein inbertsio egiteko

diputazioaren baimena behar

duelako, eta lehiaketa martxan

egonik, ez liokeelako emango.

Autobusetako gidariek elka-

rretaratze bat egin zuten joan den

ostiralean aldundiaren aurrean,

LABek deituta. Izan ere, sindika-

tu horren iritziz, diputazioak

zeresan handia du gaian. Orain

arte, enpresaka egiten zituen zer-

bitzua emateko esleipenak.

«TSSTren kasuan, 30 urte dara-

matzate kontzesio berririk atera

gabe, eta horrek ekartzen duena

da flota zahartzea, enpresak

inbertsiorik ez egitea, eta abar».

Gutunazalak ireki ostean, bi hila-

beterako kontratua esleituta ego-

tea izaten da ohikoena, Arrietak

gaineratu duenez. «Prozesua

luzatzen ari da, eta ez dakigu zer-

gatik. Ez dakigu zer gertatuko

den».

Kontzesioko baldintzak ikusi-

ta, ordea, baditu hainbat kezka

sindikatuak. Bidaiarien segurta-

suna asko hobetuko denik ez du

uste. «Eskatu izan dugu autobi-

detik doazen autobusek ahalik

eta lekurik gehien izatea eserita,

baina autobusak erosteko edo

daudenak moldatzeko inbertsio-

ak egitea eskatzen du horrek, eta

badirudi diputazioa ez dagoela

prest inbertsio horiek egiteko»,

esan du Arrietak.

Langile batzuk kalean geratze-

ko arriskua ere ikusten du.

«Esleipenarekin langileak subro-

gatuko diren arren, uste dugu

hogeita hamarren bat lanik gabe

gera daitezkeela». Halaber, lane-

an jarraituko duten gidarien ego-

erak sortzen dio arrangura sindi-

katuari. Izan ere, autobusak

azkarregi ibiltzen diren kexari

lotuta, egoera are gehiago oker

daitekeela uste du Arrietak, kon-

tzesio berriak leku batetik bestera

iristeko denborak are gehiago

jaisten baititu. Azaldu du gaur

egun ere, trafikoko legeak erres-

petatuz gero, ia ezinezkoa dela

ezarrita dauden denborak bete-

tzea. «Baldintzetan ezarri diren

denborak betetzea ezinezkoa

izango da. Proiektua egin dute-

nek kontuan hartu behar dute

autobusak direla, gelditu egiten

direla, jendea hartu behar dutela,

eta abar. Gure ustez, denbora

horiek ez dira kontuan hartzen».

Gidariek jasaten duten presioa

nabarmendu du Arrietak. Goitik

nahiz erabiltzaileen aldetik. «As-

kotan erabiltzaileek esaten diete

berandu etorri direla, ez direla ga-

raiz iritsiko, eta abar. Horrek pre-

sioa eragiten die». Gidariek derri-

gorrezko atsedena ez dutela ber-

matuta gaitzesi du LABeko ordez-

kariak, eta ia guztiak bederatzi

orduan egoten direla autobusetik

jaitsi ere egin gabe. «Atsedena

hartu ahal izateko, autobus eta

langile gehiago behar dira. Baina

linea bat egiten ari dena denbora

osoan linea bat egiten ari da, eta

dauden denboretan ez dago au-

rreikusita atsedena».

Egoera hori orokorra dela azal-

du du, Gipuzkoa osoko gidariek

jasaten dutela. «Denboren ara-

zoa eskualde guztietan dago.

Tolosako kasuan, berezitasuna

da autobusak dauden

egoeran egotea batu

zaiola horri». Hain

zuzen, Garraio publiko

duin eta ziur baten alde

leloarekin egin zuen

LABek joan den asteko

protesta. Haren bidez,

langileekin biltzeko eta

segurtasuna bermatzeko

eskatu zion aldundiari.

«Istripuaren ostean

diputazioak esan zuen

enpresekin eta langilee-

kin bilduko zela, baina

guk ez dugu inolako dei-

rik jaso».

TSSTk ere onartzen du

langileek badutela pre-

sioa. «Profesional bikai-

nak dira gure langileak,

eta ahalik eta ondoen lan

egiten dute. Alabaina,

guztiok dakigu zenbate-

ko trafiko arazoak dau-

den Donostiara sartzeko

eta zein ohikoak diren is-

tripuak N-1ean». Enpresako zu-

zendariaren esanetan, hainbat

proposamen egin zituzten trafi-

koa arintzeko, baina ez da garraio

publikoak lehentasuna izateko

inolako neurririk hartu. Hala, goi-

zero ia ordu erdi egon behar izaten

dute autobusek Errotaburun, au-

to ilaretan. «Panorama horrekin,

oso zaila da autobusek joan-eto-

rriak aurreikusitako denboran

egitea. Trafikoa kontrolatzeko

gunean etengabe ditugu zenbait

pertsona ibilbideak zuzentzeko

eta, beharrezkoa izanez gero, au-

tobus gehiago ateratzeko, baina

baldintza hauetan ez da erraza».

Gidariei horrek guztiak estresa

eragiten diela gaineratu du.

Lurraldebusera jotzekotanUrriaren amaieran gertatutako

istripuak kalean zeresana eman

duen arren, Luis Mari Lasa Tolo-

sako udaltzainburuaren esane-

tan, Udaltzaingora ez da inor joan

kexaka. «Orain pare bat urte, or-

duan bai, jaso genituen kexa pare

bat, Tolosa-Donostia ibilbidea

egiten duten hainbat autobus,

herritik ateratzean, nahiko azkar

joaten zirela esanez, Larramendi

kaletik pasatzerakoan batik bat.

Gaur egun ditugun goraguneak

luzatzeko eskatu ziguten, auto-

busek ere abiadura murrizteko».

Enpresarekin ere jarri ziren ha-

rremanetan, eta gidariei mantso-

ago joateko agindua emateko es-

katu zioten. «Ordutik ez dugu

beste kexarik jaso».

Xabat Laborde alkateordearen

arabera, bestelakoa da egoera Vi-

llabona-Amasan. «Herritarren

kexak jaso ditugu, eta kezkatu

egiten gaitu egoerak, herritar pila

batek erabiltzen baitu zerbitzua

egunero, eta gutxieneko segurta-

sun neurriak izan behar ditu».

Azkenaldian «intzidentzia gehi-

txo» ari direla izaten iritzita, udal

gobernuan aipatu izan dute Lu-

rraldebusekin harremanetan jar-

tzeko premia ere. Orain pare bat

urte, esate baterako, pertsona bat

hil zen autobus barruan erorita,

eta beste istripu batean ere hama-

sei lagun zauritu ziren. «Ordute-

giak betetzeagatik autobus ho-

riek oso azkar ibiltzen direla eta ez

direla seguruak esaten digu jen-

deak, eta komenigarria iruditzen

zaigu Lurraldebusi herritarren

kezkaren berri ematea».

Ertzaintzak Andoaingo istri-

puaren atestatua helarazi arte ez

duela gaiari buruz hitz egingo

erantzun dio diputazioak Gipuz-

koako Hitza-ri.

3GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 22a Astekoa

zioak, baina hiru bertan behera

utzi ditu amaitu aurretik. Lauga-

rrena martxan dago. «Baina hila-

bete asko daramatza geldirik, eta

guri inork ez digu azaldu zerga-

tik». Lehiaketa bat irekita dagoe-

nean, enpresek ezin izaten dute

autobusik erosi. Izan ere, baldin-

tzetan jartzen du zein autobus

pasatuko diren subrogatuta.

«Hala ere, autobusak egoera

onean mantentzen dira, eta IATa

sei hilabetean behin pasatzen

dute. Lehen egunean bezain

seguruak dira ibilgailuak. Krista-

la apurtzea ez dago antzinatasu-

naren mende».

Istripuaren arrazoiez galdetu-

ta, oraindik ez dutela Ertzaintza-

ren txostenik jaso esan du enpre-

sak. «Eskura dugun informazio-

aren arabera, autobusa egoera

bikainean zegoen. Istripua izan

zuen neska ateetako baten krista-

laren kontra zihoan. Momentu

batean kristala apurtu egin zen,

eta bidaiaria heldulekurik gabe

geratu zen. Kontua da homologa-

zio guztiak betetzen zituen kristal

hori zergatik apurtu zen». Enpre-

saren arabera, beira tenplatuzko-

ak dira ateak, araudiak hala agin-

tzen duelako. «Beira tenplatuak

erabat hausten dira kolpe zorrotz

Urteekin, autobusakmantentzeko kostua asko handitzen da. Gu flotaberritzeko desiatzen gaude»

«Lehen egunean bezainseguruak dira ibilgailuak.Kristala apurtzea ez dagoantzinatasunaren mende»TSST enpresako zuzendaria

«Ezinezkoa izango da[lehiaketako] baldintzetan ezarri direndenborak betetzea»

«Diputazioak esan zuenenpresekin eta langileekinbilduko zela, baina guk ez dugu inolako deirik jaso»June Arrieta MarañoLABeko Garraio arduraduna

‘‘

Tolosatik Donostiara arteko

ibilbidea egiten duen autobus bat,

N-1 errepidean. GORKA RUBIO / FOKU

Beñat Alberdi Getaria

Nahitaez lotzen da Ines Osinaga(Arrasate, 1982) Gose taldearekin.Iruditegian, behintzat, erdietsitadauka bere tokia. Musikaria izanzen aurretik, eta taldea utzi etagero ere musikari izaten jarrai-tzen du. Zaintza lanak jarri dituerdigunean, eta hortik jaio daAlutik ikuskizuna. Bihar Oiartzu-nen eskainiko du emanaldia,Udalbatza aretoan, 22:30ean.

Arrasaten hazi zinen, 80ko eta

90eko hamarkadan. Garai mugi-

tuak izan ziren, bai musika arlo-

an eta bai politikoki. Horrek era-

ginik izan al du zugan?

Nik herentziaz jaso ditut garai ho-riek. Gogoratzen naiz Arrasatepunki horretaz, barrikadak zeu-den Arrasate horretaz, kalean suaegoten zen Arrasate horretaz.Haurra nintzen, baina gogora-tzen naiz. Herriko punk mugi-menduak eta horrek guztiak

markatu egin izan nau, baina ezhainbeste musika arloan. Egunbatean konturatu nintzen ni eznintzela ikusten nituen musikarihoriek bezalakoa, beste zerbaitnintzela nabaritzen nuen.Kasualitatez bukatu zenuen tri-

kiti munduan murgilduta, ezta?

Punk musikarekin baino hobeto

trikitiarekin?

Oso trikiti zaleak ziren lagun ba-tzuk, eta eurekin batera bukatunuen ikasten, kasualitatez. Nero-

nenak izan dira nik entzun ditu-dan lehenengo fandangoak. Ezdut izan trikiti munduko halakosustarrik, eta horrek ere eragin ditgerora.Zure ibilbidea ez da izan ohikoe-

na. Interes faltagatik, akaso?

Gogoan daukat nerabezaroan tri-kitiaren zirkuituak ez ninduelaasetzen, ez zidan lekurik eskain-tzen. Egin genituen txapelketaketa gauza horiek guztiak; trikitila-ri batentzat horiek dira plaza na-

turalak, jendaurrera ateratzekolehenengo lekuak. Baina bide ho-rrekin aseta bezala bukatu nuen.Gogoan daukat, batez ere, musi-ka jotzetik musika sortzera era-man ninduen gaztaroko klikhura; 15 edo 16 urte izango nituen.Gure kantuak sortzen hasi ginen,baina ez zegoen ez tokirik ez zir-kuiturik gurea bezalako musikabatentzat. Orduan bai, musikalkierbesteratuta sentitu nintzen or-duan.

«Badirudi musikalki hildanagoela, baina ez naiz gelditu»Ines Osinaga b Musikaria

Gose taldeak duela urte batzuk amaitu zuen bere ibilbidea, baina ez, bereziki, Ines Osinagak musikari izateariutzi ziolako. Alutik proiektuarekin ari da orain, eta beste begi batzuekin ikusten du aurreko urteetan eginikoa.

4 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 22aElkarrizketa

Rockaren munduan Ekon talde-

arekin egin zenituen lehen urra-

tsak. Gerorako esperientzia ba-

liagarria izan al zen hura?

Beste agertoki batzuk, beste plazabatzuk ezagutu genituen orduan;rock-and-rolla ezagutu genuen,musika bera eta inguruan dagoenke hori guztia. Sekulako eskolaizan zen hura; asko ikasi genuen.Soinu froga bat zer zen ikasi ge-nuen, beste gauza asko konparti-tzea zer zen ere bai, agertokianezer egin gabe egotea... Koristakginen gu eta oso gutxi kantatzengenuen kontzertuetan. Bestelakoikasketa batzuk izan genituen.Baina bukatu zen etapa hura

ere, eta horren ostean sortu ze-

nuten Gose taldea, ezta?

Ekon bukatu zenean, halakogogo bat, behar bat, sentitu nuenmusika arloan zerbait sortzeko,eta, trikitia hartuta, talde bat era-tzeko. Trikitiari heltzeko gogoasartu zitzaidan berriz; baina eznuen jo nahi fandangorik, eta eznuen bueltatu nahi txapelketeta-ra edo erromerietara. Hortik sor-

tu zen Gose. Ordurako ezagutzennuen musika elektronikoa, etapresta nitzakeen pistak ordena-gailuan.Zuretzat erronka izan al zen triki-

tia eta musika elektronikoa ba-

tzea?

Ez. Ez zen erronka izan trikitiabeste musika klase batekin na-hastea. Nire barrutik ateratzenzena egin nahi nuen nik, eta nirebarrutik ez ziren ateratzen fan-dangoak eta arin-arinak. Nahinuen hori egitea erabaki nuen,momentu horretan barruan zi-rrara sortzen zidan hori egitea.Orduan ezagutu nuen Iñaki Ben-goa [teklista]. Elkarrekin laneanhasi ginen eta hor sortu zen Gose.Zer zeneukaten buruan Gose

sortu zenutenean?

Musika egitea. Ez genuen esan«goazen hau sortzera». Ez zensortu ideia horretatik. Geneuzkantresnekin musika egin nahi ge-nuen; hau da, trikitiarekin etamusika elektronikoarekin. Gero-ra identitate horrek markatu dutaldea. Aurretik inoiz trikitia ikusiez den leku askotan jo izan dutGoserekin. Hori bada konkistatxiki bat. Eta musika elektronikoaere sartu zen inoiz heldu ez zenbeste plaza batzuetara. Nolabaite-ko bi ertz ginen, eta ez ginen inonkabitzen. Askotan esaten zigutennahi zutela gu programatzea, bai-na ez zekitela zeinekin batera ja-rri. Ez zegoen antzekoa izan zite-keen ezer. Aurrekariak falta izanzaizkigu bide horretan.Zuek sortu zenuten musika esti-

lo baten aurrekaria?

Bai. Imajinarioan badaukaguleku bat. Iruditzen zait oso ga-rrantzitsuak direla erreferen-tziak, eta elkarri erreferentzialta-sun hori eskaintzea da egin deza-kegun gauzarik onena. Horrelasor dezakegu sarea eta horrelaalda ditzakegu iruditegiak. Bainoski. Heldu da momentua esa-ten dudana erreferente izan nahidudala izan naitekeen jende guz-tiarentzat. Nire ibilbideak eta nirebotek zapaldutako harriek baliobadute beste neska gazte bateksentitzeko beretzat tokia badago-ela, balio dezala, noski.Oholtza gaineko Ines ere errefe-

rentzia bihurtu al da?

Distantziatik maitatzera iritsi nai-zen pertsonaia bat izan da, baina,neurri berean, karga handia izanda. Pertsona aldatzen joan da,baina oso zaila da pertsonaia al-datzea. Errazago aldatzen da nor-bera, besteek zugandik daukatenirudia baino. Botak jantzita pixkabat lotsagabe hitz egin eta kanta-tzen zuen neska gazte haren iru-diarekin gelditu naiz. Denborare-kin konturatu naiz konkista asko

Pixkanaka irteten joan zen, etagerora bihurtu zen kontziente,bizitzan gauza askotan gertatuizan zaidan bezala. Gorputza joanzen lehenengo eta burua gero.Feminismoak izan zuen eraginik

zuregan?

Feminismoak eman dizkit tres-nak gertatu zaizkidan gauza askoulertzeko eta gertatutako zapal-kuntza eta biolentzia askori izenajartzeko. Konturatu naiz niri ger-tatzen zaizkidan gauzak ez zaizki-dala gertatu Ines naizelako, baiziketa hori dena betikotzen duen sis-tema bat dagoelako. Ez daudehain urruti niri gertatzen zaidanaeta Uxueri, Kattalini edo Joseberigertatzen zaiena. Ez da kasualita-tea, eta, kasualitatea ez denean,ardura ez da gurea. Askeagoa eginnau horrek.Bukatu zen Gose taldearen aroa

ere. Beste etapa batean al zaude

orain?

Bai. Batez ere, geldituegin naizelako. Bestela,abiadura handiko trenbaten gainean jarritanengokeelako, eta osoazkar zoazenean oso zai-la delako pentsatzea,sentitzea, bizitzea etaedozer gauza egitea. Bi-zitza bera eta GosekoInes izatea bateragarriakez ziren momentu batheldu zen, eta bizitzarenaldeko apustua eginnuen. Horrek eramanninduen lehenengo gel-ditze handi batera, doluhandi batera, ordura ar-

teko nire identitate horiek guztiekez zidatela balio konturatzera.Artistek ere beharrezkoa al dute

atseden bat?

Aurreko batean Ipar Euskal He-rriko artista kide batek kontatuzidan Frantzian dena ez dela txa-rra, badagoela ona den gauza bat:gelditzeko eskubide bat daukate,eta sistemak, gainera, ordainduegiten dizu; artistentzako langa-bezia soldata baten parekoa da.Ibilbide luzeko atsedengune ba-

ten antzekoa, alegia?

Nik, gelditu naizen arte, ez dutizan aukerarik nire buruari gal-detzeko zer egin nahi dudan etazer abestu nahi dudan; zeri abestunahi diodan eta zer esan nahi du-dan. Galdera eta zalantza gehia-gotara eramaten zaituzte galderahoriek. Sikate handi baten modu-koa etorri zen orduan. Prozesu etabizitzako aldaketa garrantzitsue-kin batera etorri zen prozesuhura. Hori dauka bizitza, zaintza,erdigunean jartzeak. Orain nai-zen honetatik esango nizuke bizi-tza erdigunean jarri dudanetik,ordura arteko guztia gelditu nue-

netik, are musikari hobea naizelakonturatu naizela. Zaila al da kultur arloan lan egi-

tea?

Oso prekarioa da sektorea. Kul-turgile izatea da barneratzea se-kulako prekaritatea dagoela gureofizioan. Hala ere, inoiz bainogehiago begiratzen eta sentitzendut zein den sortzeko daukadanbarruko pultsu hori. Gurpiletik irtenda, erraza al da

berriz ere gurpil horretan sar-

tzea?

Nahiz eta badirudien musikalkihilda nagoela eta ez dudala ezeregiten, azken bi urteetan ez naizgelditu. Gauzak egiten hasi nin-tzen poliki-poliki: eman ditutkontzertuak, hitzaldiak, ahal-duntze tailerrak, eskolak, irakasleizaten jarraitu dut, eskolako ku-deaketa lanetan jardun naiz, eginditut saioak espresuki haurren-tzat, familientzat kontzertuak...Gauza pila bat egin ditut, enkargupila bat: soinu banda bat doku-mental batentzat, edo Uxue Al-berdirekin poesia emanaldi mu-sikatu bat.Orduan, aldea al dago gurpiletik

irtenez gero?

Konturatu naiz zenbat aberastunauen monogamia musikal bate-an ez bizitzeak, eta horregatikesaten dizut, benetan, musikarihobea naizela sentitzen dudala.Musikak zenbat eman didan;zenbat saretu naizen; zenbat lanegiten dudan beste sortzaile bate-kin; nola deskubritu ditudan lanegiteko eta sortzeko bestelakoplaza, ordu, aukera eta bidelagundesberdinak; bestelako entzulebatzuk; bestelako musika ba-tzuk...Orain argiago daukazu zer esan

nahi duzun eta zein musika sortu

nahi duzun? Hausnarketa horre-

tatik sortu da Alutikproiektua?

Bai. Hausnarketa horretatik sortuda Alutik, orain naizen Ines hone-tatik. Gorputzetik irteten zaidanada Alutik, orain kontatzeko dau-kadana. Badirudi gauza berrirenbat aurkezten ari naizela, bainaniretzat ez da ezer berria. Ia-ia biurte daramatzat Alutik proiek-tuaren saioetan gertatzen direngauzak gertarazten, kontatzen arinaizena kontarazten, eta konta-tzen ari naizena abesten.Zure kasa antolatu duzu azken

ibilbide hori, ezta?

Gonbiteen zain ez, baina heltzenziren gonbiteen arabera pentsa-tzen aritu naiz orain arte. Orain-goan nik neuk sortu nahi nituenaukerak, eta hamar kontzertuemango ditut udazkenetik urta-rrilera arte, ez gehiago. Ez dutasko jo nahi; gustura jo nahi dutoraingoan.

GORKA RUBIO / FOKU

egin zituela Ines horrek. Momen-tu hartan, agian, ez neukan ho-rren kontzientziarik, baina den-borarekin konturatu naiz bene-tan zenbat espazio konkistatuzituen Inesek, ni ez naizelako izaneuskal musikari normatibo hori;arlo askotatik begiratuta, gainera.Instrumentua bera, neska gazteanintzen orduan, euskaraz kanta-tzen nuen, trikitiarekin ez nuenjotzen espero zen musika... Eraberean, trikitia hartu gabe ere, eznuen egiten espero zutena.Jarrera bera al zen espazioak

konkistatzeko tresna bat?

Erotikarekin jolastu dut. Orainkonturatu naiz iraultzailea delaemakume bat, neska gazte bat,agertokian agertzea desiragarribeharrean desiradun. Gosen nineu agertzen nintzen desiraduneta hortik kantatzen nuen. Orainnaizen honetatik errazagoa egi-

ten zait nire desirei buruz kanta-tzea, baina balio handia aitortzendiot egindako horri.Pertsonaia karga handia bihurtu

al zen pertsonarentzat?

Goseko Inesek esaten zituen gau-zak baziren nik esaten nituenak.Ni nintzen, baina ez nintzen nibakarrik. Nik esango ez nituzke-en gauzak ere esaten zituen Ineshark, baina beste batek esateko ezzeukan aukera neukan nik. Mo-mentu horretan jabetzen nintzenzenbateko boterea neukan es-kuetan mikrofono bat hartuta etaplazaren erditik gauzak esanda.Ez da berdina gauzak izkina bate-tik edo plaza erditik esatea. Jabe-tzen nintzen horrek nola eragitenzuen eta nola asaldatzen zuen pa-rean zegoena. Ikasketa garrantzi-tsua izan zen. Horren kontzien-tzia hartu nuenean, arma bezalaerabiltzen nuen. Nire erotikarengainean, beste gauza batzuk esa-teko, beste iruditegi batzuk per-formatzeko erabiltzen nuen.Hausnarketa baten ondorio zen

pertsonaia, edo pertsonaiak be-

rak eragin du hausnarketa?

5GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 22a Elkarrizketa

Orain konturatu naiz iraultzailea dela emakume batagertokian agertzea desiragarribeharrean desiradun»

«Goseko Ines ni nintzen, baina ez ni bakarrik. Nik esango ez nituzkeen gauzakere esaten zituen Ines hark»

«Konturatu naiz zenbataberastu nauen monogamiamusikal batean ez bizitzeak;musikari hobea naiz orain»

‘‘

RIRITZIALeire Narbaiza

Besarkadak, telemaratoiaketa mila kandela

Zenbat aldatu diren al-bistegiak! Lehen poli-tika eta nazioartekogatazkek okupatzen

zuten lekua, eguraldiak, gertaka-riek eta albiste bitxiek betetzendute orain. Lehen, kontu serio etalarriez elikatzen ziren informaziozerbitzuak; orain, ostera, friboli-tate hutsenak ere ase lezake mi-nutu behar hori. Gure munduhonen adierazgarririk garbienadela esango nuke.Lehengo irudi gordinak ezaba-

tze asmoz edo, gertaera happya-goekabsorbitzen dute informati-boen denbora oraingoan, eta betidago zer aipatua ildo horretatik.Solidaritatea delako gure sasoikoleitmotiv-a. Guaiakgara, jato-

rrak, eta elkartasunez beteta da-kartzagu poltsa eta bihotza.Gaurkoan hizpidera ekarriko

dut pasa den ostiral eta larunba-tean Bilboko elizbarrutiak egin-dako ekimen parea, zeinua, deitudioten moduan. «Mila led kan-dela pobreziaren kontra». Horizen izenburua. Azalpen askozgehiago barik, ekitaldian azalduzuten mila gaztek isiotuko zituz-tela mila kandela Bilboko kate-dralean eta Basaurin, pobreekinelkartasuna adierazteko. Aten-tzioa eman zidan hori izatea hel-burua, elkartasun hutsa, ez dirubilketa, esate baterako.Neure kautan pentsatu nuen

led kandela hori erosi egin behar-ko zutela gazteek, modu merke-

an, eta horrela dirutxo bat batu.Baina euren web orrian sartu etaez dut halakorik aurkitu, harri-tzekoa. Hurrengo hau da ematenduten informazioa: «Munduosoan Aita Santuak deituta ospa-tzen (sic) dan Pobreen MundukoEgunaren harira. Barikuan [osti-ralean] mila ikasle baino gehiagobatu ziran Santiago Katedraleanitxaropen argiak pizteko. Atzo,Basaurin hirurehun lagun bainogehiagok tailerrak eta alkartasu-nezko bazkaria euki eben [edukizuten]. Gaur parrokietan gogora-tuko da danon artean itxaropenprintzak zabaldu geinkezala [ge-nitzakeela] txarren dagozanenalde. Beti be injustizien kontraeginez eta beharrizanean dagoza-

nei eskua luzatuz». Kortxete ar-tekoak nireak dira, publiko gipu-tzakhobeto uler dezan.Beraz, keinu hutsa izan da, be-

harbada gazteak kontzientziatze-ko balio lezakeena, baina ez dudiru-batzea helburu (kandela ho-riek ere diru bat balioko zuten);errepresentazio soila da. Gauregunean oso boladan dagoenkontua. Datorren igandean ereBilbon Guggenheimi egingo zaiobesarkada solidarioa haur minbi-ziaren kontra. Besarkada bat mu-seoari? Bai, antza denez, bertara-tutakoek elkarri eskua emangodiote, eta museoa inguratzenahaleginduko dira. Bitxia, oso bi-txia, zeren parte hartzeko ez dainskripziorik ordaindu behar, ez.

Beste keinu bat da, solidaritateadierazpena.Hori bai, EITBren telemara-

toiaren barruan dagoenez, horkomerchandising-a salduko dute.Baina museoa besarkatzea? Zeinzentzu du horrek? Besarkada batek transmititzen duen pertso-nen arteko epeltasuna, indarra,babesa eta afektibitatea titanioz-ko museoak behar ote du? Min-biziak erasotako umeek eta eu-ren familiek beharko dute besoartean lauskitzea, ez latazko arte-ontziak, ezta? Aitatu barik, jaki-na, telemaratoi horiek eragitendizkidaten kezka eta ernegua.Hori esanda dudala uste dut, etaziur nago atzera ere tokatuko zai-dala errepikatzea, zoritxarrez.Postureoberba asmatu da gaz-

telaniaz halakoak izendatzeko.Sare sozialetako atsegin dut, etabertxiokatzeak lortzeko. Ekintzaazalutsak inondik inora ere, itxu-rakeriatik asko, baina sakoneanezer gutxi dutenak.

Irudiab Donostia

Susmoa, salaketa eta azalpenakDonostiako Zarautz etorbideko 31. zenbakian zazpi lagun etxetik atera behar izan zituzten astearte goizaldean,

luizi batek eraginda —irudian—. Satorralaia bizilagunen elkarteak salatu du metroaren obrek eragin dutela lur

jausia, baina ETS Euskal Trenbide Sareak astearte arratsaldean bertan adierazi zuen bi teknikari bidali zituztela

tokira bertara eta «%100ean» ziurta zezaketela metroaren lanek ez dutela izan eraginik. EH Bilduk urgentziazko

azalpenak eskatu zizkion Eneko Goia Donostiako alkateari, baina hark uko egin zion atzo azalpenak emateari.

Satorralaiak deituta, atzo kontzentrazioa egin zuten udaletxean, eta elkarretaratzera deitu du biharko, Artzain

Onaren katedralaren atarian, 12:00etan, metroaren lanak geldi ditzaten eskatzeko. SATORRALAIA

Zortzi lanuzte egingo dituzte AndoaingoSAPA SL arma enpresako langileek

ANDOAIN bLan baldintzak hobetzeko «enpresaren pasibotasuna»salatu dute Andoaingo SAPA Operaciones SL enpresako langileek, etazortzi lanuzte egingo dituztela jakinarazi dute: azaroaren 26tik 29raeta abenduaren 2tik 5era. ELAk azaldu duenez, lan hitzarmena nego-ziatzeko borondaterik ere ez dauka enpresak. 170 langile inguru dira.

«Norbanakoaren askatasunadefendatzen du PPk; publikoaEH Bilduk eta Podemosek; etakomunitarioa, kooperatiboa etahumanista da gure modeloa»

Markel OlanoGipuzkoako ahaldun nagusia

%35,2INTERNET BIDEZKO EROSKETAK DONOSTIAN

Eustat Euskal Estatistika Institutuak emandako datuen arabera, iaz, Do-

nostian, hamar langile edo gehiago dauzkaten saltokietan, %35,2koa

izan zen Internet bidezko salerosketa. 2015eko datuekin alderatuta,

puntu bat egin zuen gora salerosketa elektronikoak.

GIPUZKOAKO HITZAk irakurleen eskutitzak argitaratzen ditu. Ez dituzte 1.400 ka-

raktere baino gehiago izan behar, tarteak barne, eta GIPUZKOAKO HITZAk mozteko

eskubidea du. Helbide honetara bidali behar dira, izen-abizenak eta herria adierazita:

Gipuzkoako Hitza, Martin Ugalde kultur parkea z/g, 20140 Andoain. Eskutitzak Inter-

net bidez bidaltzeko:gipuzkoa@hitza.eus.

%

6 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 22aIritzia

18GIPUZKOAKO JATETXEEK DAUZKATEN MICHELIN IZARRAK

Ez da aldaketarik izan. Gipuzkoak orain arteko hemezortzi Michelin iza-

rrei eustea lortu zuen herenegun, Sevillan (Espainia) egin zuten ekital-

dian. 11 jatetxeren artean dauzkate banatuta hemezortzi Michelin izar

horiek. Martin Berasategik, berriz, hamabi dauzka jada, zazpi jatetxetan.

7GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 22a Gaiak

Hegoi Belategi Oiartzun

Pedigridun txakureta katu dotoreenakaukeratzeko lehia-ketak oso ezagunakdira mundu osoan,

eta baita Euskal Herrian ere. Ka-tuak eta txakurrak, baina, txikie-giak dira, nonbait, Asier Etxebe-rria oiartzuarrarentzat; harkabelgorri handiei antzematen diedotorezia eta xarma. Azaroaren2an eta 3an egin zuten, Zamu-dion, Araba, Bizkai eta Gipuzkoa-ko XXVII. Limusin Txapelketa,eta Etxeberriaren abereek partehartze arrakastatsua izan zuten.Zazpi buru eraman zituen oiar-

tzuarrak, eta denak aritu zirenonenen artean; hiruk lehenengopostuan bukatu zuten, eta gai-nontzekoak bigarren izan ziren.Harena izan zen jaialdiko behirikonenaren saria ere, eta baitaukuilurik onenarena ere. Behi etazezenen Dream-team-a (ametse-tako taldea) eraman zuen Etxebe-rriak Zamudiora, baina bera«estu-estu» iritsi zela azaldu du,oinaze batetik osatu berri baitzen.«Txekor batek kolpe bat eman zi-dan buruarekin, eta belauna txi-kitu zidan».Jakina da behiak eta idiak esne-

tarako eta haragitarako erabil-tzen dituztela baserritar gehie-nek, eta baserriko lanetarako ereoso lagungarriak izan daitezkee-la, baina, hainbaten ustez, mode-lo izateko ere ezaugarri guztiakdauzkate. Homogeneotasuna«edertasunaren baliokide» delaazaldu du Asier Etxeberriak.«Irizpide jakin batzuk bete beharizaten dituzte; ez du balio batabestea baino handiagoa izateakala kolore ezberdinekoak izateak.Ez da nahikoa politak izatea».Finean, edertasuna baino

gehiago, abelgorrien morfologiajakin bat epaitzen da horrelakolehiaketetan; hezur finak eduki-tzea, haragi asko ematea, tamai-naz handiak eta sendoak izatea...Oiartzuarraren aburuz, «denetikpixka bat duena» izaten da behi-rik miretsiena. Abeltzainek hain-beste denbora igarotzen duteabereekin, ezen edertasun kanonbihurtu baitituzte balore praktikozirenak.

Lidia zezenekin egiten dutenprozesuaren antzekoa egiten dutebehien eta idien kasuan ere: ezau-garri jakin batzuk dituzten ani-maliak sailkatzen dituzte, hu-rrengo belaunaldietan ezaugarrihoriek indartzeko. Gizakiak ge-netikoki luzaz eragin du anima-liengan, etekin handiagoak emanditzaten, baina urrats bat gehiagoda eragin horiek helburu esteti-koei jarraikiz egitea. Horrelakolehiaketak bitxikeriaren barruansartuko dituzte askok, baina ga-raiak aldatzen ari dira, eta Gipuz-koako XXI. mendeko lehen sekto-rea horrelakoa da inguru askotan.Oiartzungo Ergoien auzoko Le-

tebaserriko semea da Etxeberria.Mendiaren maldan kokatuta da-go, eremu ederrean, bailarari be-gira. Etxaldera iritsi bezain laster,bi eraikin handi ageri dira bertan:bata, baserria bera; eta bestea,ukuilu handi bat, abelgorrien jau-regia, alegia. Etxeberriak hamar-naka sari ditu paretatik zintzilik,eta argazki mordoa dauka sakela-koan. Bere «txikiak» seme-ala-bak izango balira bezala erakus-

ten ditu oiartzuarrak, harro. Ar-gazkiak egiteko angelu deigarriaaukeratu du. «Soilik hirikumeekbegiratzen diete behiei aurpegira;behiek atzean dituzte interesgune

nagusiak. Abeltzainek horrenarabera jakiten dute parean dute-na animalia ona den ala ez».Benetako harrotasuna, ordea,

«izarrak» desfilatzera ateratzendituztenean sentitzen du Etxebe-rriak; Luzek eta Napoleonek, Za-mudioko txapelketako izarretakobik ondo baino hobeto dakite hori

egiten, irabazlearen zinta edobanda eta guzti. Dena dela, bene-tako izarrak etxean ditu Etxebe-rriak, Nagore emaztearen eta gu-rasoen laguntza eta babesa jaso-

tzen baititu une oro.Ganaduzaleak berak ai-tortu du haiek gabe ne-kez lortuko zituzkeelagaraikurrak.Lete baserrian 1997an

erosi zuten lehen abelgo-rria, eta ordutik harenpasioarekin bat egin duteingurukoek. Ez dago ke-xatzeko, asteburuetantxakurrak zaintzen di-tuztelako batzuek, etabehiekin eta zezenekinausartzen direlako bestebatzuk. Etxeberriak

abeltzaintza ez du ogibide; ez ba-karra, behintzat. «Fabrika bate-an egiten dut lan», azaldu du.«Eta behiak eta zezenak kapri-txoz dauzkat, egia esan».Abeltzain gehienen moduan,

Frantziako Limusin arrazakoakdira Etxeberriaren abelgorriak.Arlo ekonomikoa aintzat hartuta,

«abantaila handiko animalia»dela azaldu du Etxeberriak. «Ha-ragi asko eta ona ematen dute, etagantza beste arraza batzuek bainolehenago garatzen dute. Haraki-nek gustura egiten dute lan Limu-sinekin. Erditze errazak izaten di-tuzte, gainera». Haragiaren kon-tsumoa eta salmenta orokortuden garaian, Limusin abelgorriakbihurtu dira Euskal Herriko men-dietako nagusiak, eta, Etxeberria-ren hitzetan, «bigarren mailan»gelditu da bertako arraza eta Piri-nioetakoa. «Argalagoa da».

Saltzeko helbururik ezLete baserrian helburu gisa ezdaukate haragia saltzea. Behiaketa zezenak heztea lanbidea bainogehiago zaletasuna da Ergoiengofamiliarentzat. Hala ere, saldu,saltzen dituzte, bizirik badira ere.«Pena handiz» esaten diete agur,baina ez da txantxetakoa izatendiru kopurua. «Azken lehiaketan6.000 eurotan saldu genuen txe-kor bat. Garestiena, ordea, Sala-mancan [Espainia] saldu zuten,enkantean. 10.000 euroren truksaldu genuen bi urteko txekorra.Kostatzen zaigu agur esatea, bai-na gutxitan izaten dugu hainbes-te diru irabazteko aukera».Behi bat zaintzea ez dela mer-

kea azaldu du Etxeberriak. «Eta24 orduz adi egotea eskatzen du»,gaineratu du. «Baina, etekinakhalakoak badira, merezi du. Halaere, abelgorrien edertasuna daLetebaserriko etekin nagusia.

Behi eta zezen bereziak dira Oiartzungo Lete baserrian bizi direnak: abelgorrienedertasuna dute helburu. «Izarrak» hezten dituzte Asier Etxeberriaren ukuiluan.

Bi adarrek badutelako xarma

Asier Etxeberria, Luze eta Napoleon ukuiluko izarrekin batera. HEGOI BELATEGI

Soilik hirikumeek begiratzendiete behiei aurpegira; behiek atzean dituzteinteresgune nagusiak»

«Azken lehiaketan 6.000 euroan saldu genuentxekor bat, eta 10.000 euroansaldu dugu garestiena»Asier EtxeberriaGanaduzalea

‘‘

8 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 22aGaiak

Iñaki Gurrutxaga Ordizia

Mugikortasuna. Bizia. Indarra.

Industria. Innobazioa. Goierri.

Gipuzkoa. Globala. Hitz joko ho-

rretatik sortutako emaitza da Mu-

bizing, Goierriko Mugikortasun

eta Energia Kongresua. Datorren

astean, hilaren 28an eta 29an,

egingo dute Beasaingo Igartza

jauregian, Goierri Valleyk antola-

tuta eta Gipuzkoako Foru Aldun-

diak lagunduta. Elkarteko enpre-

sen arteko loturak sortzean eta

berrikuntza sustatzean dago fo-

roaren ernamuina, eta hainbat

helburu ditu: mugikortasun eta

energia sektoreetako errealitatea

eta joerak ezagutzea, enpresen

negozio ereduak egokitzearen in-

guruan hausnartzea, eta elkarte-

ko enpresek eskaintzen dituzten

lan merkatuko aukerak eta en-

presa horien eta start up-en es-

kaintza ezagutzea. Horrez gain,

talentuari ere plaza eman nahi

diote, ikasleei eta profesionalei

giza baliabideetarako departa-

mentuekin lotura zuzena izateko

aukera ematearekin bat.

Goieki garapen agentziak az-

ken urteotan egindako bi azter-

keta daude kongresuaren oina-

rrian, Xabier Perez Goiekiko In-

dustria arloko teknikariak esan

duenez: «Goierriko energia-balio

katea aztertu genuen orain bi-

hiru urte. Sektore estrategikoa da,

bai guretzat bai etorkizunari be-

gira. Ikusi genuen enpresa asko

Elkarlana, bidea indartzekoGoierriko Mugikortasun eta Energia Kongresua egingo dute datorren astean Beasainen,Goierri Valleyk antolatuta b Bi sektore horien errealitatea eta joerak ezagutzea da asmoa

Xabier Perez, Ane Urteaga, Aitor Imaz, Joxean Etxebeste eta Iker Galparsoro, Mubizing kongresuari buruzko hitz aspertuan. IÑAKI GURRUTXAGA

Azaleratu ez arren, biurteotan lan asko eginda [Goierri Valleyn]. Lanhori erakutsi nahi dugukongresuaren bidez»Iker GalparsoroGoiekiren kudeatzailea

«Goierri Valley markaposizionatu nahi dugu,eta sektoreari erakutsienpresa bakoitzean zer egiten den»Xabier PerezGoiekiko Industria arloko teknikaria

«Garraio kolektiboakerantzun asko ematenditu etorkizunekomugikortasun erronkeiaurre egiteko»Joxean EtxebesteIrizarko Ingeniaritza arduraduna

«Azken urteotan metro proiektuen %70 automatikoakizateko eskatzen arizaizkigu bezeroak»Aitor ImazCAFeko Ingeniaritza arduraduna

‘‘

9GIPUZKOAKO HITZA

Ostirala, 2019ko azaroaren 22a Gaiak

ari zirela sektore horretan lanean,

handiak nahiz txikiak, bakoitza

bere ekarpena eginez».

Iaz eta aurtengo urte hasieran

gauza bera egin dute mugikorta-

sunaren eta elektromugikortasu-

naren inguruan. Eta antzeko on-

dorioa atera dute: «Ikusi dugu

potentzial handia daukagula. On-

do posizionatutako enpresa han-

diak ditugu Goierrin, eta horien-

tzat eta sektorearentzat lanean ari

diren hainbat enpresa txiki ere

bai». Ondorio horietatik abiatuta

bururatu zitzaien kongresua sor-

tzea: «Batetik, Goierri Valley

marka posizionatu nahi dugu;

bestetik, sektoreari erakutsi en-

presa bakoitzean zer egiten den».

Goierri Valley orain bi urte sor-

tu zen 33 enpresaren elkarlane-

tik, eta gaur egun 68 bazkide ditu.

4.100 milioi eurotik gorako faktu-

razioa du, 7.600 langiletik gora

eskualdean, eta atzerriko 67 he-

rrialdetan presentzia. «Bi urteo-

tan lan asko egin da, nahiz eta lan

hori guztia ez den azaleratu. Hori

dena azaldu nahi diegu herrita-

rrei, enpresei eta erakundeei

kongresu honen bidez. Aurrera

begira aukera asko ikusten ditu-

gu proiektuak elkarlanean gara-

tzeko», nabarmendu du Goieki-

ko kudeatzaile Iker Galparsorok.

Bi erreferenteren hitzartzea

Erakundeen lehen harreraren

ondoren, mugikortasunaren alo-

rrean erreferente diren Irizar eta

CAF enpresetako ordezkari bana

izango dira hitza hartzen lehenak,

datorren ostegun goizean. Egun

horretan emango duen hitzaldia-

ren laburpena egin du Irizarko Jo-

xean Etxebestek. «Mugikortasu-

naren eremu zabal horretan, eta

gizarte aldaketa orokor baten on-

dorioz, arazo eta erronka ikaraga-

rri batzuk dauzkagu aurretik.

Egoera orokor horrek irtenbide

berriak eskatzen ditu, iraultza bat

esan daiteke, paradigma aldaketa

bat, eta horri erantzuteko etxeko

lan handiak ditugu denok: admi-

nistrazioek, unibertsitateek, zen-

tro teknologikoek, ikerketa zen-

troek, enpresok eta pertsonok,

denok».

Irizarrek 130 urtetik gora dara-

matza «garraio kolektiboaren»

arloan, eta paradigma berri hone-

tan ondo kokatuta dago: «Garbi-

tasun aldetik nabariak dira ga-

rraio kolektiboak indibidualare-

kiko dituen onurak. Segurtasun

aldetik, ezbehar kopurua oso-oso

txikia da, eta erabilera eta irisga-

rritasun aldetik erantzun zabala

ematen dugu. Dauzkagun mugi-

kortasun erronkei aurre egiteko

erantzun asko ematen ditu ga-

rraio kolektiboak».

CAFeko Aitor Imaz bat dator

Etxebestek egoera orokorrari bu-

ruz egin duen irakurketarekin.

«Iraultza» aipatu du hark ere, eta

etorkizuneko mugikortasun

erronkei aurre egiteko teknolo-

gian oinarritutako lau ildo naba-

ritzen ditu: elektromugikortasu-

na, ibilgailu motak, automatiza-

zio prozesuak eta digitalizazioa.

«Errekuntza motorrari alternati-

ba bilatu behar zaio, zero igorpe-

nak helburu hartuta. Nola lortu

efizienteago izatea. Ibilgailu auto-

matikoagoak ere badauzkagu, eta

elektronika horren aplikazioa

gero eta nabarmenagoa da. Az-

ken urteetako metro proiektuen

%70 automatikoak izateko eska-

tzen digute. Distantzia motzeta-

rako bai, baina nola eraman hori

distantzia luzeetara? Eta garraio

prozesu horretan sortzen den in-

formazioaren esplotazioak eman

diezagukeen negozioa dago digi-

talizazioarekin lotuta». Intermo-

dalitatea da CAFen beste erronka.

Kongresuak energia erronken

inguruko jardunaldiarekin jarrai-

tuko du arratsaldean, eta talen-

tuari eskainiko diote ostiral goiza.

Irekiak dira saio guztiak.

Unai Zubeldia Donostia

Buruz burukoadaukate elka-rrizketa amai-tzearekin bate-ra. Astelehenada, eta Beñat

Gaztelumendi (Añorga, Donostia,1987) eta Alaia Martin (Oiartzun,1987) Añorgara doaz entrenatze-ra. Gipuzkoako Bertsolari Txapel-ketako finalaurrekoetako biga-rren saioan ariko dira biak etzi,Oiartzungo Elorsoro kiroldegian(17:00), eta «gorputzaldi ona aur-kitu nahian» dabiltza azken egu-notan. Duela lau urteko Gipuzko-ako Bertsolari Txapelketako fina-lean buruz burukoan aritu zirenbiak, Illunben, eta Gaztelumen-dik egin zuen, azkenean, etxera-ko bidea txapela jantzita. Bertso-zale gehienen begietara, aurtenere finalean sartzeko eta txapelajanzteko lehian aritzeko hautagaiargiak dira biak. Laugarren finalajarraian luke Gaztelumendik, etahirugarrena jarraian Martinek.«Duela lau urte finalean aritu-

ta, aurten gainerakoak baino ge-roago hasi gara kantuan, eta horiizan da zailtasunetako bat», azal-du du egungo txapeldunak. «Ho-rrelakoetan lehen saioa izaten dadelikatuena, gainerakoak trotebatekin iristen direlako jada, etahotz-hotzean lur hartzen delakobeti, txapelketaren testuingu-ruan nola zauden oso ondo jakingabe». Azkoitiko final-laurdene-tako saioarekin «nahiko gustu-ra» gelditu zen Gaztelumendi.«Eta lasaitu egin ninduen horrek,gauza batzuetan estutu beharraneukala ikusi nuen arren. Oso go-gotsu nago iganderako».Martinek aitortu du saioaren

aurreko egunetan «urduri sa-mar» jartzen dela normalean.«Pixka bat gehiago kostatzen zaiteguneroko martxa horretan zen-

tratzea. Baina dagoeneko osourrun ikusten dut final-laurdene-tako saioa, eta ilusioz nago». Fi-nal-laurdenetako Azpeitiko saio-an, animikoki, «momentu des-berdinak» bizi izan zituela azaldudu oiartzuarrak. «Baina ondo pa-satu nuen, eta txapelketan gutxi-tan gertatu izan zait hori. Ondopasatze hori galdu gabe, askata-suna mantenduz, baina kontzen-trazio handiagoarekin aritu nahi-ko nuke finalaurrekoetan, boli-grafo punta batzuk guri begiradaudela gogoan edukiz».

Finalaurreko «teknikoak»

Hamarreko handia, zortziko txi-kia, sei puntuko motza, puntuka-ko saioa eta kartzela. Begiratu ba-tera, irrist egiteko arrisku dezentedago finalaurrekoetako saioan.«Baina begiradaren araberakoada hori», erantzun du Martinek.«Irristatzeko arriskua baldin ba-dago, luzitzekoa, argi egitekoaedo irristada horretan pauso artis-tiko bat ematekoa ere egongo da.Oso saio entretenitua dela ustedut, arreta handia eskatzen due-na, tekniko samarra». Gaztelu-mendik ere ez du uste irrist egite-ko arriskurik dagoenik. «Bainahorrelakoetan zaila izaten daerritmoa hartzea; konturatu ga-be, saioa amaitzeko arriskua ego-ten da, onerako eta txarrerako».Gaiei dagokienez, zuzentasun

politikotik pixka bat apartekoakizan ziren finalaurrekoetako le-hen saioko gaietako batzuk, hau-rrak etorkinen seme-alabakgehiengoa diren eskola publiko-tik itunpekora eraman dituztengurasoen paperean jarri zituzte-nekoa, esaterako. «Hamarrekohandiak berezkoa duen elkarriz-ketarako zailtasun hori are gehia-go zaildu dezakete horrelakogaiek, ez delako erraza posizio in-popular eta desados zauden bate-tik abiatuta elkarrizketa sortzea

ondoko beste inpopularrarekin».Baina, neurri berean, «kontrae-sanei buruz kantatzeko bide» ereizan daitekeela uste du oiartzua-rrak. «Alde horretatik, erronkapolita da».Agin Laburu nagusitu zen joan

den astean, finalaurrekoetako le-hen saioan, 501 punturekin, etaNerea Elustondo izan zen biga-rren, 467 punturekin; 2015ean,481 punturekin sartu zen finaleanArkaitz Oiartzabal Xamoa, zor-tzigarren postuan; lau urte lehe-nago, 479,5ekin, Jon Martin...Puntuak, puntuak eta puntuak.Baina bertsolariak lortzen al dupuntuen joko horri ihes egitea?«Kontua da hori ez dagoela nor-beraren esku», hasi du azalpenaGaztelumendik. «Oholtzatik ezi-nezkoa da zeure burua puntueneskala horretan kontrolatzea. Ni,gainera, oso txarra naiz neure bu-ruari puntuak jartzeko ariketahorretan. Asko kostatzen zaitsaioari tenperatura hartzen, saioaosotasunean aztertzen».Egungo txapeldunak ez du us-

te, gainera, ona denik norberakbere buruari puntuazio zehatz batmarkatzea. «Garrantzitsuagoa dapentsatzea gaizki hasiz gero saioaluzea dela eta egoerari bueltaemateko denbora dagoela, eta, ai-tzitik, ondo ari bazara, bakarka-kora, oraindik, borrokarako go-goz joatea, zuk ustez ondo eginduzun hori ez dakizulako benetanhain ondo egin duzun edo ez».Gaur egungo errealitatetik

2015eko argazkiari begira hasikodira asko, eta Gaztelumendi etaMartin agertuko dira argazkihaietako askotan. Presiorik senti-tzen al da horrelakoetan? «Nirekasuan, presioa kentzeko moduaizan da duela lau urte txapeldunizatea. Orain jokoan dagoena ezda duela lau urteko txapel hura.Etxean dago txapel hura, eta bestegauza bat da hau. Duela lau urte

Gipuzkoako Bertsolari Txapelketako egungo txapelduna daBeñat Gaztelumendi, eta txapeldunordea Alaia Martin.Duela lau urteko txapelketan elkarrekin aritu zirenIllunben, buruz burukoan, eta elkarrekin ariko dira etzi ere, finalaurrekoetako bigarren saioan, Oiartzunen.

‘Obsesio’ hitza hiztegitik aterata

10GIPUZKOAKO HITZA

Ostirala, 2019ko azaroaren 22aGaiak

Beñat Gaztelumendi eta

Alaia Martin, aste honetan,

Donostian. J. CARLOS RUIZ / FOKU

d

Bertsolaritza

Gipuzkoako Txapelketako finalaurrekoak

egin ezin izan nituen beste gauzabatzuk egiteko gogoa daukat, etaorain arte patxada horrekin aritunaiz txapelketan». Urteen pode-rioz ikasi du, gainera, bertsolari-tza ez dela ez hasten eta ez buka-tzen txapelketa bateko saio jakinbatean. «Lehenengo txapelke-tan, agian, bai; nire bertso ibilbi-dea egun horretan jokoan zegoelasentitu nuen orduan, baina beste-lako patxada bat daukagu orain».

Presiotik konfiantzaraDuela lau urte inork nahi izaten ezduen postuan amaitu bazuen ere,Martini txapela ez zaio bihurtuobsesio. «Nik dakidala ez, behin-tzat», aipatu du, barrez. «Bainasentitu izan dut presioa, bai. Ezdakit sentitu egin dudan edo sen-tiarazi egin didaten, baina gauzaknahi bezala atera ezean nire de-zepzio propioa bakarrik ez, ingu-rukoen begietan ere kezka hori ja-soko nuen sentsazioa eduki izandut sarritan». Oiartzuarrak aitor-tu du berarengan ezer askorik es-pero ez denean «askoz produkti-boagoa» izaten dela berarenganasko espero denean baino. «Bai-na, pixkanaka, gero eta umorehobearekin kudeatzen ari naizpresio gisa izendatzen den hori.Presioa konfiantza gisa baliatzenikasten ari naiz, nire buruari mai-tasun pixka bat ematen».Presioaz hizketan hasita, Oiar-

tzunen da etziko saioa, Martinenjaioterrian. «Euskal Herriko Txa-pelketan ere kantatuta nago Oiar-tzunen. Seinale ona da hala egoki-tu izana, final-laurdenetatik au-rrera egin dudala esan nahi bai-tu». Kezka handirik ez dio sortuetxean aritzeak. «Baina saiorairistearen buruko eskema horifaltan sumatuko dut, agian, etainguruko herriren batera joangonaiz, akaso, bazkaltzera edo kafeahartzera, etxetik etxera ez joate-ko». «Esperientzia polita» izan-go dela uste du, dena den: «Ingu-ruan bertsozale ez diren lagun as-korentzat aitzakia polita izangoda saioa entzutera etortzeko».Gaztelumendi 20 urterekin iri-

tsi zen Gipuzkoako BertsolariTxapelketako lehen finalera,2007an —txapeldunorde izan zen,Aitor Mendiluzeren atzetik—, etaMartin 23 urterekin aritu zen le-hen finalean, 2011n —hirugarrenamaitu zuen—. 2003an, 26,2 urte-koa zen zortzi finalisten batez bes-teko adina; 2007an, 29,5ekoa zenbatezbestekoa; 2011n, 30,1ekoa;2015ean 31,9koa; eta 2019an 34urte dauzka oraingoz finalean ari-ko den bertsolari bakarrak: AginLaburuk. 2015eko buruz buruko-an aritu ziren bi bertsolariak ohol-tzan direla, eurekin batera ari da

Iñigo Mantzizidor Mantxi ere(1977)—. «Eta bertsolari zoragarriberri asko gelditu dira atzean.Ahotsez eta belaunaldiz desberdi-na izango da finala». Gaztelu-mendik gaineratu du garai bateantxapelketari helburu bezala jar-tzen zitzaiola bertsolari gazte ba-tek edo bik plazarako pausoaematea. «Baina uste dut gero etazailagoa dela hori, oso jendetsuadelako gure belaunaldia, eta inoizfinalean sartu ez den bertsolari onasko dagoelako bai gure belaunal-dian eta baita aurrekoan ere. Askoestutu da inbutua, eta txapelketa-ri ez zaio eskatu behar lau urtetikbehin sorpresak emateko».Genero kontuei dagokienez,

aurten, final-zortzirenetatik fina-laurrekoetara bidean, lau saioizan dira emakumezkorik gabe-ak, eta sei bertsolarietatik bakarra

izan da emakumezkoabeste bost saiotan —halagertatuko da finalaurre-koetako azken saioan ere,Tolosan—. Aitzitik, seitiklau emakumezkoak izanziren Azpeitiko final-laurdenetako saioan(Alaia Martin, OihanaIguaran, Nerea Elustondoeta Amaia Iturriotz), hiruizan ziren Azkoitian (AneLabaka, Maialen Akizueta Ane Zuazubiskar), etabeste hainbeste izango di-ra Oiartzungo finalaurre-koan (Alaia Martin, AneLabaka eta Amaia Itu-rriotz). «Gizonezkoei etaemakumezkoei oso gau-za ezberdinak eskatzenzaizkie plazara ateratze-ko; ez dut uste exijentziamaila berdina denik»,azaldu du Gaztelumen-dik. «Gizonezko asko la-sai ederrean igo gara

oholtzara hainbat formatutan, etaemakumezkoen kasuan zailagoada pausoa ematea. Lanketa han-dia daukagu egiteko».Txapelketak «desgastea» era-

giten duela aitortu dute biek, eta,zentzu horretan, bertsolariakzenbateko biziraupena daukatxapelketan? Gaztelumendik da-tuak jarri ditu mahai gainean:«Eliteko kirolarien parekoa dabiziraupena. 40 urtetik gorakobatzuk badaude, baina 45 urtetikgorakoak ez hainbeste». Hori bai,bi bertsolariak, oraindik ere,«ilusioz gainezka» daude txapel-keten zurrunbiloan jarraitzeko.«Orokorrean, izugarrizko egurraematen dute txapelketek», onar-tu du Martinek. «Baina niri, ber-tsotarako genero gisa, izugarrigustatzen zait txapelketa», azpi-marratu du Gaztelumendik.

zahartzen finala. Gaztelumendikez du uste, hala ere, zahartze horibelaunaldi aldaketarik ezarenkontua denik. «Ni Mendiluze eta[Aitor] Sarriegirekin aritu nintzenaurreko bi buruz burukoetan, etaduela lau urte jabetu nintzen be-launaldi bereko bi bertsolari ariginela buruz burukoan, Alaia etabiok. ‘Aldaketa bat gauzatu da’esan nion neure buruari. Final ha-ren ondoren bestelako ardura batsentitzen dugula uste dut».Euren aurreko belaunaldiak

bertsolaritzari «izugarrizko ekar-pena» egin diola uste du Gaztelu-mendik. «Aurretik inoiz egon ezden lekuetara eraman dute ber-tsoa. Txapelketan badirudi belau-naldi batek aurrekoa gainditu be-harra daukala, baina, ekonomi-koki gure gurasoak gaindituko ezditugun bezala, uste dut ezin du-

gula pentsatu gure belaunaldiakaurrekoa gaindituko duenik; bes-te gauza batzuk egitea dagokiguguri; ez dugu itsutu behar belau-naldi aldaketarekin».Martin ados dago bertsokidea-

rekin. «Oso belaunaldi sendoa,eraldatzailea eta berezia izan du-gu aurretik, eta horrek iraun egindu». Onartu du, «agian», mote-lago ibili dela «pixkanaka ahal-duntzen, plazaratzen eta txapel-ketan tenple bat hartzen» joanden belaunaldia. «Baina orekakontua da dena, eta ez daukat ino-lako kezkarik datozen belaunal-diekiko. Badatoz, oso modu inte-resgarrian eta gogoz etorri ere».Hori bai, Gaztelumendi eta

Martinekin batera, Amaia Itu-rriotz (1993), Ane Labaka (1992)eta Asier Azpiroz (1991) ariko dirakantuan etzi Oiartzunen —baita

11GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 22a Gaiak

Orain jokoan dagoena ez daduela lau urteko txapel hura.Etxean dago txapel hura, eta beste gauza bat da hau»

«Nire bertso ibilbidea jokoanzegoela sentitu nuen lehenfinalean, baina bestelakopatxada bat daukagu orain»Beñat GaztelumendiBertsolaria

«Ondo pasatze hori galdugabe, baina kontzentraziohandiagoarekin aritu nahikonuke finalaurreko saioan»

«Kontraesanei buruzkantatzeko bide emandezakete gai berriek. Aldehorretatik, erronka polita da»Alaia MartinBertsolaria

‘‘

U. Zubeldia

Beñat Gaztelumendi egungo txa-pelduna tartean dela, igandeanjokatuko dute Gipuzkoako Ber-tsolari Txapelketako finalaurre-koetako bigarren saioa, Oiar-tzungo Elorsoro kiroldegian.Alaia Martin, Amaia Iturriotz,Ane Labaka, Asier Azpiroz eta Iñi-go Mantzizidor Mantxi ariko diraGaztelumendirekin batera. Joanden igandean puntu gehien esku-ratuta, abenduaren 14ko finalera-ko sailkatuta dago jada Agin La-buru, eta pauso hori bera emangodu etziko saioko irabazleak.Behin saioa amaituta, finalau-

rrekoetako azkena bakarrik falta-ko da finaleko zortzikoa osatzeko.Zuzenean sailkatuko da saio ba-koitzeko irabazlea, eta Illunbenizango dira puntu gehien pilatzenduten beste bost bertsolariak ere.

IgandeanOiartzunenjokatuko dutebigarrenfinalaurrekoa

FINALAURREKOAK

BERTSOLARIA PUNTUAK

1. Agin Laburu 501

2. Nerea Elustondo 467

3. Iñaki Apalategi 459

4. Unai Mendizabal 452

5. Unai Gaztelumendi 447

6. Eñaut Martikorena 434

dOIARTZUNGO FINALAURREKOA

Bertsolariak: Alaia Martin, Amaia

Iturriotz, Ane Labaka, Asier Azpiroz,

Beñat Gaztelumendi eta Iñigo Man-

tzizidor.

Gai jartzailea. Inaxio Usarralde.

Noiz. Igandean, 17:00etan.

Non. Elorsoro kiroldegian.

dTOLOSAKO FINALAURREKOA

Bertsolariak: Beñat Lizaso, Haritz

Mujika, Iban Urdangarin, Jokin Uran-

ga, Jon Maia eta Oihana Iguaran.

Gai jartzailea. Saroi Jauregi.

Noiz. Abenduaren 1ean, 17:00etan.

Non.Usabal pilotalekuan.

Egin beharreko lanak: Binaka, ha-

marreko handian hiruna bertso; bi-

naka, zortziko txikian hiruna bertso;

binaka, sei puntuko motzean, hiruna

bertso; binaka, zortziko txikian pun-

tutan, zortzi bertso osatu arte; kar-

tzela, bakarka, nahi den doinu eta

neurrian, hiruna bertso.

d

BertsolaritzaGipuzkoako Txapelketako

finalaurrekoak

12 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 22aGaiak

Unai Zubeldia

Ez da solidaritate kei-

nu soil bat, eta ez da

etxeko gauzak beste

bati bideratzeko pro-

zesu huts bat. Truke

ariketa bat da, gauzei beste bizitza

bat emateko ahalegin bat».

Amaia Otazo Kutxa Ekoguneko

Kontsumo eta Ohitura jasangarri

eta solidarioen arduradunak

azaldu duen moduan, Kutxa Eko-

guneak, laugarren urtez, Truke-

gune Sarea jarri du martxan aur-

ten, lehen aldiz, Gipuzkoako ha-

mar udalerrirekin batera. Joan

den larunbatean ekin zioten

proiektuari, eta urtarrilaren 7ra

arte egongo da martxan.

Kutxa Fundazioak haur parke

bat dauka Kutxa Ekogunean, Do-

nostian. «Eta negu partean haur

asko etortzen da parkera, jolaste-

ko gune polita delako. Haur ho-

riek Gabonak opari berriekin lo-

tzen zituztela ikusi genuen, gau-

zak jasotzeko momentu horrekin

lotzen zituzten; eta opari horiek

zenbat eta distiratsuagoak eta

mekanikoagoak izan, orduan eta

hobeto». Otazok azaldu duenez,

errealitate hori aztertuta, duela

lau urte sortu zen Trukegunearen

ideia, «haur horiei erakusteko

Gabonetakoa gauzak trukatzeko

garai ona izan zitekeela, eta euren

gauzak beste haur batzuei eskai-

niz eta beste haur batzuen gauzak

jasoz espero baino askoz gehiago

gozatuko zutela».

Hari horri tiraka sortu zuten

Trukegune Sarea. «Jostailu tru-

kegunea bakarrik zen hasieran»,

zehaztu du Otazok. «Haurrei bi-

deratutakoa». Baina, hiru urteko

ibilbidearen ondoren, urte guz-

tian beste hainbat objektu truka-

tzeko aukera zabaldu dute parke-

an bertan. «Eta, lehen aldiz, Gi-

puzkoako hamar udalerrik ere

bat egin dute proiektuarekin, he-

rritar horiek trukerako beste

gune batzuk izan ditzaten». Hain

zuzen ere, Otazoren hitzetan, ga-

rrantzitsua da gune horiek «he-

rritarrengandik gertu» egotea.

Udalerri guztiei egin zieten pro-

posamena. «Eta hamarrek egin

dute bat azkenean. Baina nahi

duten guztiek zabalik dauzkate

ateak, noski». Andoain, Beasain,

Errenteria, Legazpi, Oiartzun,

Oñati, Ordizia, Tolosa, Villabona-

Amasa eta Zumaiak egin dute bat

Kutxa Ekogunearen proposame-

narekin.

«Kontsumo arduratsua eta bir-

ziklatzea sustatzeko» trukean oi-

narritutako esperientzia horretan

umea proiektuaren parte izan da-

din nahi dute sustatzaileek. «Ga-

rrantzitsua da umeek parte har-

tzea, kontua ez baita haurrei Ga-

bonetan bigarren eskuko opariak

egitea bakarrik; egitasmo hori oso

polita izan daiteke bere horretan,

baina haurrek proiektua beren

gauzak elkarren artean trukatze-

ko esperientzia gisa uler dezaten

nahi dugu». Otazok horregatik

eskatu du haurrak alde batean ez

uzteko. «Izan daitezela prozesua-

ren beste agente bat, etxean ikus

dezatela zer erabiltzeari utzi dio-

ten eta zeri emango lioketen beste

bizitza bat».

Hainbat elkarte elkarlaneanUrteotako esperientziak indarra

eman die proiektuaren sustatzai-

leei. «Gurera behin baino gehia-

gotan etortzen dira haur asko, eta

oso polita da bertatik bertara bizi-

tzea zer ilusio sentitzen duten au-

rretik zerbait utzi badute eta eu-

rak doazen egunean jostailu hori

eurek utzitako lekuan ez bada-

go». Neurri berean, Otazok azpi-

marratu du beste haurren batek

utzitako objekturen bat jasotzean

ere «elkarrizketa politak» sor-

tzen direla. «‘Zeinena ote zen?’,

‘Zergatik utzi ote du?’... Galdera

asko egiten dituzte haurrek, eta

oso ziklo polita izaten da».

Errenteriako eta Andoaingo

Gurutze Gorriak, Legazpiko Ga-

ragunek eta Domingo Agirre

ikastetxeak, Oñatiko Ixutu Begi-

xak elkarteak eta Zumaiako Erre-

fuxiatuen Harrera Taldeak ere

parte hartuko dute prozesuan.

Eta, urtarrilaren 7an, Trukegune

Sarea amaitu ondoren, irabazi as-

morik gabeko hainbat elkarteri

bideratuko dizkiete jaso gabe gel-

ditu diren jostailu eta objektuak.

Laugarren urtez, Trukegune Sarea jarri du martxan Kutxa Fundazioaren KutxaEkoguneak. Aurten, lehen aldiz, hamar udalerrik bat egin dute proiektuarekin.

Ez nirea eta ez zurea: gurea

Donostian, Kutxa Ekogunearen haur parkearen atarian dagoen Trukegunea. KUTXA EKOGUNEA

Garrantzitsua da umeekparte hartzea, kontua ezbaita haurrei Gabonetanbigarren eskuko opariakegitea bakarrik»

«‘Zeinena ote zen?’,‘Zergatik utzi ote du?’...Galdera asko egitendituzte haurrek, eta osoziklo polita izaten da»Amaia OtazoEkoguneko Kontsumo eta Ohiturajasangarri eta solidarioen arduraduna

‘‘

TRUKEGUNEA

Kutxa Ekoguneaz gain, trukerako

beste hamar gune egokitu dituzte

aurten, eta zehaztu egin dute zer

gauza utz daitezkeen eta zer ez.

Kokapenak

Andoain.Kultur etxea.

Beasain.Udaletxearen ataria.

Donostia.Kutxa Ekoguneko haur

parkearen ataria.

Errenteria.Udaletxearen ataria.

Legazpi.Kale Nagusia eta Laubi-

de Urtatz auzoa.

Oiartzun.San Markoseko garbi-

gunea.

Oñati.Udaletxeko plaza.

Ordizia.Udaletxearen ataria.

Tolosa.Usabal kiroldegia.

Villabona-Amasa.Olaederra ki-

roldegia.

Zumaia.Erribera kalea, 20.

Utz daitezkeen gauzak

Liburuak, CD originalak, sakelako-

ak, etxetresna elektriko txikiak, te-

lebistak, irratiak, mp3ak, brikolaje

eta lorezaintzako materiala, apain-

garriak, kirol eta aisia produktuak,

musika tresnak eta jostailuak.

Utzi ezin diren gauzak

Arropa (galtza, gona, niki, soine-

ko, jaka, oinetako...), janaria, osa-

sun eta higiene produktuak, anto-

latu gabe uzten den materiala,

egokitutako espazioan sartzen ez

diren gauzak, egoera onean ez

dauden objektuak...).

Aitziber Arzallus Azkoitia

Aspaldian armairu zu-loko iluna besterikikusi ez duten arropeiberriz distira egiteko

aukera emango diete, bihar, Az-koitiko Matadeixen egingo dutenII. Mata Market azokan. Helburuada inork erabiltzen ez dituen jan-tziak, oinetakoak eta osagarriakberrerabiliko dituen norbaiteneskuetara iristea. Horregatik, azo-kan bigarren eskuko arropek har-tuko dute lekurik handiena. Bai-na egongo da bestelakorik eroste-ko aukerarik ere; hala nola, Aizte-rri dekorazio dendako etxerakoosagarriak eta apaingarriak, Zin-tzilikargi sortzaile gazteek eskuzmargotutako poltsak eta EnredaMakina biltzaile eta ekoizleek ma-terial berrerabiliekin egindakomotxilak, poltsak, kapelak, lepo-koak eta abar. Martxoan egin zuten lehenen-

go Mata Market azoka, eta biga-rrena izango da biharkoa. JulianBalenziagak (Azkoitia, 1987) azal-du dumartxokoaren «harrera bi-kainak» bultzatu dituela bigarre-na antolatzera. «Jendea galdezkaari zitzaigun berriz halakorik egi-teko asmorik bagenuen, eta jen-dea gogotsu zegoela ikusteak be-rriz antolatzera animatu gaitu». Mata Marketen oinarriak, or-

dea, duela bizpahiru urte jarri zi-tuzten Balenziagak berak eta ha-ren bikotekide Txaro Alberdik(Azpeitia, 1988).Armairuan hau-tsa hartzen zeukaten arropari ate-rabidea emateko asmoz etxeanazoka txiki bat antolatu zuteneanhasi zen dena. Kuadrillakoak etabeste lagunen batzuk gonbidatuzituztela azaldu du azkoitiarrak.«Merienda baten bueltan, sobrangeneukan arropa atera genuen,eta nahi zutena hartzeko esan ge-nien». Horren ostean, lagunakhasi zitzaizkien esaten eurek erebazutela erabiltzen ez zuten arro-pa. Baina «zerbait handiagoa»antolatzeko, «leku egokiagoa»behar zutela adierazi du Alberdik,«etxean ezin delako egin horrela-

ko azoka bat». Matadeixe etorrizitzaien burura. Balenziagarenhitzetan, bigarren eskuko azokabat egiteko «leku aproposa» daMatadeixe, «bere filosofiarekinguztiz bat datorrelako». Asmoa-ren berri eman zieten Matadeixe-ko lagunei, eta proposamenak«sekulako onarpena» izan zuelakontatu du Balenziagak. «Ideiaoso ona iruditu zitzaien eta eskurajarri ziguten dena». Taldean antolatu zuten lehen

azoka, eta halaxe antolatu dutebigarrena ere. «Jende pila batekeman du arropa, eta horietakogehienak azokan izango dira, eu-ren aletxoa jartzen», azaldu duAlberdik. Balenziagak nabar-mendu du azokan salduko dutenarropa guztia «lagunek musutruk emandakoa» izango dela.Hain zuzen, horrek ahalbidetzendie «oso merke» saldu ahal iza-tea, «prezio sinbolikoetan». Bi-garren eskuko arropak gehienezhamar euroan salduko dituzte.«Lortzen dugun dirua azokarenantolakuntzak sortzen dituengastuak ordaintzeko erabiliko du-gu, eta kito». Bide batez, eskerrakeman dizkiete lagunei zein Mata-deixeko kideei.Azoka egunean ez ezik, aurre-

tik ere behar izan dute inguruko-en laguntza, Alberdiren arabera«dirudiena baino lan handiagoa»duelako horrelako azoka bat an-tolatzeak. «Salduko dugun arro-pa ahalik eta txukunena erakus-

tea komeni izaten da. Asto etaoholekin mahaiak muntatu be-har izaten dira, oihalekin estali,apalategiak eta esekitokiak jarri,aldagela bat inprobisatu, ispilu-ren bat jarri...». Matadeixen ber-tan dauden gauzak eta etxean di-tuztenak baliatzen dituzte horre-tarako. «Eta azoka bukatutakoandena desmuntatu, txukundu etalehen zegoen bezala utzi beharizaten da». Martxoko azokan sal-du gabe gelditu zen arropa bildueta gorde egin zuten. Arropa huraeta azken asteetan bildu dutenmateriala aterako dute bihar.

Iagomago ere han izango da Gabonetako opariak aurreratzenhasteko aukera polita izan daitekebiharkoa, edo baita norbere bu-ruari oparitxo bat egitekoa ere,«sekulako maukak» egongo di-relako. «Geure arropa egongo da,arropa ona, gaur egungoa, gutxierabilitakoa edo berria», zehaztudu azkoitiarrak. Eta denak Mata-deixera joatera gonbidatu ditu,plan aproposa delako familian, la-gunekin zein bakarrik joateko.

Azoka 12:00etan zabalduko du-te, eta 18:00etan itxi. Ordutegia«egokitu» egin dutela azaldu duAlberdik. «Martxoan arratsaldezbakarrik egin genuen azoka, etaikusi genuen 19:00etatik aurrerajende gutxi ibili zela. Hortaz, pen-tsatu dugu goizago hasi eta buka-tzea. Umeekin doazenentzat ereegokiagoa da». Helduak arropa artean dabil-

tzan bitartean haurrak asper ezdaitezen, gainera, haientzat ego-kitutako gunea egongo da, etahainbat jarduera egingo dituzte.Bi begirale egongo dira. CarmenOlano (Azpeitia, 1997) da horieta-ko bat. «Ume guztien artean mu-ral erraldoi bat margotuko dute,eta material berrerabilia ere egon-go da, eskulanak egiteko». Berri-kuntza gisa, gainera, Iagomagomagoa gonbidatu dute aurten.«Arratsalde partean etorriko daazokara, eta gertuko magia egin-go die bisitariei». Dooteo ardura-tuko da azoka girotzeko musikajartzeaz, eta Matadeixeko barraere zabalik egongo da trago bathartu nahi duenarentzat.

Bigarren eskuko arropa, etxerako gauzak etasortzaile gazteek egindako osagarriak erostekoaukera izango da bihar Azkoitiko Matadeixen.Haurrentzako jarduerak ere antolatu dituzte.

Atera, atera,Mata Marketera

Martxoan egin zuten lehendabiziko Mata Market azoka, Azkoitiko Matadeixen. MATA MARKET

Orduak egokitu ditugu:goizago hasiko gara etagoizago bukatuko dugu.Umeekin doazenentzatere egokiagoa da»Txaro AlberdiMata Marketen antolatzailea

«Geure arropa saldukodugu, arropa ona, gaur egungoa, gutxierabilitakoa edo berria;gehienez hamar euroan»Julian BalenziagaMata Marketen antolatzailea

«Ume guztien arteanmural erraldoi batmargotuko dute, etaeskulanak egitekoaukera ere egongo da»Carmen OlanoMata Marketen antolatzailea

‘‘

13GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 22a Proposamena

MUSIKA

AIATrikiti jaialdia.

bBihar, 18:00etan, Altzola auzoan.

ALEGIADJ Verbrothers.

bGaur, 23:00etan, gaztetxean.

ANDOAINEñaut Elorrieta.

bGaur, 21:30ean, Basteron.

ANDOAINUnidad Alavesa

eta Bamms.

bGaur, 22:30ean, gaztetxean.

ANDOAINUdal Musika Eskola.

b Igandean, 12:30ean, Basteron.

AZKOITIAUdal Musika Banda,

Iraurgi abesbatza eta Sahatsa

dantza taldea: Pirinioen magalean.

bBihar, 18:00etan, Baztartxon.

AZPEITIA2zio, Alerta Gorria,

El Sonido de la Metralla eta

DJ Martin Selektah.

bBihar, 22:00etan, gaztetxean.

BERGARAUdal Musika Banda.

b Igandean, 12:30ean, Osintxuko

frontoian.

DONOSTIAEuskadiko Orkestra

Sinfonikoa: Urrutiko lurraldeak.

bGaur, 09:45ean eta 11:30ean,

ikastetxeei zuzendua, Kursaalean.

DONOSTIAMikel Azpiroz.

bGaur, 20:00etan, Lugaritzen.

DONOSTIA Iker Martinez eta

Zaldi Herrenak, eta DePekuliaris.

bGaur, 20:00etan, Dokan.

DONOSTIALes Grys-Grys

eta Bifannah.

bGaur, 20:30ean, Dabadaban.

DONOSTIAAlter Ego.

bGaur, 21:00etan, Tabakaleran.

DONOSTIAMiren Urbieta-Vega

& Javier Perez de Azpeitia.

bBihar, 11:00etan, Miramonen,

EOSen egoitzan.

DONOSTIAEl Chojin.

bBihar, 20:00etan, Dokan.

DONOSTIAKremerata Barlica

& Martha Argerich.

bBihar, 20:00etan, Kursaalean.

DONOSTIARaitx.

bBihar, 21:00etan, Tabakaleran.

DONOSTIAGhost Number.

bBihar, 21:30ean, Dabadaban.

DONOSTIAEilen Jewell

eta Big Bob Railroad.

bBihar, 22:00etan, Intxaurrondo

kultur etxean.

DONOSTIAManci All Night Long.

bBihar, 00:00etan, Dabadaban.

DONOSTIAUdal Txistulari Taldea.

b Igandean, 12:15ean, Konstituzio

plazan.

DONOSTIAOlatz Salvador.

b Igandean, 19:00etan,

Viktoria Eugenia antzokian.

DONOSTIACafe Quijano.

b Igandean, 19:00etan, Kursaalean.

DONOSTIA Juan Wauters.

b Igandean, 20:00etan, Dabadaban.

DONOSTIATropical Fuck Storm.

bAstelehenean, 20:00etan,

Dabadaban.

DONOSTIAThe Cuban Afro Jazz

Trio.

bAsteartean, 21:30ean, Altxerrin.

DONOSTIATobogan Andaluz

eta Indian Feathers.

bOstegunean, 19:00etan,

Convent Gardenen.

DONOSTIAHogei Urte gala:

Euskadiko Orkestra Sinfonikoa,

Orfeoi Gaztea, Lucia Lakarra,

Elena Sancho Pereg, Izaro, Mikel

Erentxun eta Eñaut Elorrieta.

bOstegunean, 20:00etan,

Kursaalean.

DONOSTIABosco.

bOstegunean, 20:00etan,

Dabadaban.

EIBARLoreto Fernandez Imaz

organo jotzailea.

bGaur, 20:00etan, San Andres

parrokian.

ELGOIBARUdal Musika Banda.

bAstelehenean, 12:30ean, antzokian.

ESKORIATZAMusika Eskolako

Banda.

bGaur, 20:00etan, Zaldibar

antzokian.

GETARIAMaria Barandiaran,

Maria Mendizabal, Mariu Emilas

eta Agurtzane Intxaurraga:

Balenciaga eta musika.

b Igandean, 12:30ean, Balentziaga

museoan.

HONDARRIBIAMusikene Big Band.

bGaur, 20:00etan, Itsas Etxean.

HONDARRIBIAHondarribiko Hiria

Musika Banda.

b Igandean, 12:00etan, Itsas Etxean.

HONDARRIBIAEskifaia abesbatza.

b Igandean, 19:00etan, Portuko

elizan.

LAZKAOHodeiertz abesbatza:

Kristalezko bihotza ipuin musikatua.

b Igandean, 19:30ean, San Migel

parrokian.

LEGAZPIElbereth, Full Division eta Torheit.

bGaur, 22:00etan, gaztetxean.

LEGAZPIEdurne Zabalo eta Gorka Hermosa.

b Igandean, 13:00etan, Txillida

lantokian.

LEGAZPISantikutz abesbatza,Goiz Deia txistulari taldea,

Alaitasuna Errondaila eta

Legazpiko Musika Banda.

b Igandean, 19:30ean, parrokian.

OÑATIMotxila 21.

bBihar, 18:30ean, Gaztelekuan.

OÑATIEntrequatre ganbera taldea.b Igandean, 19:00etan, Santa Ana

antzokian.

ORDIZIAAquam Lauda abesbatza.

b Igandean, 18:30ean, parrokian.

PASAIAAna Belen Garcia organo

jotzailea eta Araoz Gazte abesbatza.

bGaur, 20:00etan, San Pedro elizan.

TOLOSAWood Strings.

bGaur, 22:30ean, Bonberenean.

TOLOSAUdal Musika Banda, Udal

Txistulari Taldea, Isidro Larrañaga

Akordeoi Orkestra eta Giro Arte.

b Igandean, 12:00etan, Leidorren.

ZUMAIAZumb & OCP Slam.

bGaur, 19:00etan, Kofradian.

ZUMAIASan Pedro eta Luberri

abesbatzak.

bBihar, 19:00etan, Komentuan.

ZUMAIAKlarinete Maratoia.

bAsteazkenean, 19:00etan,

Komentuan.

ZUMAIAMaite Larburu.

bOstegunean, 19:00etan, Oxforden.

ZUMAIAKlarinete Maratoia:

Kafe-pintxo-pote musikala.

bOstegunean, 20:00etan, Valentin

Manterolaren etxe-museoan.

ANTZERKIA

ALEGIANagore Leon eta Itziar

Saenz de Ojer: Itsaspetik azalera.

bGaur, 22:00etan, Elizpe zinean.

ANOETAVirginia Imaz: Pronoia.

bGaur, 22:00etan, auditorioan.

ARETXABALETAEider Perez eta

Leire Etxezarreta: Andre eta Jabe.

bBihar, 19:00etan, udaletxe

zaharrean.

ARRASATEEl Dúo de La Africana.

bBihar eta etzi, 19:30ean, Amaian.

AZPEITIAHorman Poster&Estudio

Gheada: Eraikitzen gaituzten hitzak.

bGaur, 21:30ean, gaztetxean.

AZPEITIATornado: Lapurminak.

bBihar, 20:00etan, alde zaharrean.

BERGARATeatro Paraiso: Xocolat.

bBihar, 18:00etan, Seminarixoan.

DONOSTIATanttaka: Utzi zure

mezua seinalearen ondoren.

bGaur, 20:00etan, euskaraz,

eta larunbatean eta igandean,

gazteleraz, Antzoki Zaharrean.

DONOSTIADani Martinez:

No os preocupéis... ya lo digo yo.

bGaur, 20:30ean, Kursaalean.

DONOSTIAEngruna: Loops.

bBihar, 18:00etan, Lugaritzen.

DONOSTIAPaolo Di Gianvincenzo:

Tontometrajesclown kabareta.

bBihar, 19:00etan, Tabakaleran.

DONOSTIATeatro Paraiso:

Gizon zoriontsuaren alkandora.

b Igandean, 18:00etan, Larratxo

kultur etxean.

DONOSTIACompagnie Defracto:

Flaque.

b Igandean, 19:00etan, Gazteszenan.

DONOSTIATeatro del Temple:

Abre la puerta.

b Igandean, 19:30ean, Lugaritz

kultur etxean.

DONOSTIAGabriela Iribarren:

Simone, Mujer Partida.

bAsteazkenean, 20:00etan,

eta ostegunean eta ostiralean,

22:30ean, Viktoria Eugenia

antzokian.

DONOSTIATeatro Estudio: Baile

de huesos.

bOstegunean, 19:00etan, Loiola

kultur etxean.

EIBARPavel Smid: Un cuento

del viento.

bBihar, 17:00etan, Koliseoan.

ESKORIATZATartean: Ez dok Hiru.

b Igandean, 19:00etan, Zaldibar

antzokian.

HERNANIYarleku: Etxerik txikiena.

bBihar, 12:00etan, Biterin.

HONDARRIBIAPirritx, Porrotx

eta Marimotots: Bizi dantza.

bBihar, 16:30ean eta 18:30ean,

Itsas Etxean.

LASARTE-ORIAKulunka:

Quitamiedos.

bBihar, 20:00etan, Manuel Lasarte

kultur etxean.

LEZOOrratx: Bernarda Albaren

bost alabak.

bBihar eta etzi, 19:30ean, Gezalan.

OÑATIErika Olaizola & Kamikaz

Kolektiboa: Panpinak.

bGaur, 22:00etan, Santa Ana

antzokian.

OÑATITomaxen Abenturak:

Azken balea.

bBihar, 16:30ean, Zuazola

institutuan.

TOLOSAMarta Renyer:

El gran cabaret de Elvira.

bGaur, 22:00etan, Amarotzeko

auzo etxean.

URNIETAA Panadaria:

Elisa y Marcela.

b Igandean, 19:00etan, Saroben.

Donostia b ‘Kursaal: Hogei Urte’ gala

Urteurren borobil batEuskadiko Orkestra Sinfonikoa, Donostiako Orfeoi Gaztea —argazkian—

eta Lucia Lakarra dantzariaz gain, Izaro, Eñaut Elorrieta, Mikel Erentxun eta

beste hainbat sortzaile bilduko dira datorren ostegunean Donostiako Kur-

saal jauregian. Motiborik ez da falta, hogei urte baitira Kursaala martxan ja-

rri zutela, eta gala berezi bat egingo dute urteurrenarekin. HITZA

14 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 22aAgenda

DANTZA

DONOSTIAPuy Barral & Ruben Aldelda: Diálogo en movimiento.

bOstegunean, 19:30ean,

Tabakaleran. Aurrez, entsegu irekia.

DONOSTIA Jesus Herrera BalletFlamenkoa: Hamlet, la danza del

melancólico.

bDatorren ostegunean eta

ostiralean, 20:00etan,

Viktoria Eugenia antzokian.

ELGETAHerrixa Dantzan.b Igandean, 19:00etan, Espoloian.

OIARTZUNAsier eta Marion: El Milongon tango dantzaldia.

bGaur, 21:00etan, Pagoan.

OIARTZUNSevillanas y olé.bBihar, 23:30ean, Pagoan.

TOLOSAAmaia Elizaran: Mar.bGaur, 20:30ean, Leidorren.

BERTSOLARITZA

DEBAAne Labaka eta Beatriz Egizabal: Erradikalak ginen.

bAsteartean, 19:00etan, Agirre

jauregian.

DONOSTIABertso bazkaria: Jon Maia eta Aitor Mendiluze .

bBihar, 14:00etan, Loiolan,

Hontza elkartean.

DONOSTIABertso poteoa: Haritz Mujika eta Eli Pagola.

bBihar, 19:30ean, Ibaetan,

Lautximeneta plazan.

EIBARMaddalen Arzallus, Onintza Enbeita, Unai Iturriaga

eta Aitor Sarriegi.

b Igandean, 19:00etan, Portalean.

HONDARRIBIABertso afaria: Sustrai Colina eta Jon Martin.

bBihar, 21:00etan, Itsas Lur

elkartean.

IRUN Itxaso Piquer eta Izarne Zelaia.bAstelehenean, 18:00etan,

Zabaltza plazan.

IRUNMaddalen Arzallus, Ander Lizarralde, Julio Soto

eta Anjel Mari Peñagarikano.

bAsteartean, 19:00etan, Amaia

kultur zentroan.

LASARTE-ORIAAne Labaka etaBeatriz Egizabal: Erradikalak ginen.

bAsteazkenean, 19:00etan,

Manuel Lekuona kultur etxean.

LEGAZPIAdin adin: Maialen Akizueta Iñaki Murua.

bOstegunean, 11:00etan, Antikutz

egoitzan.

OIARTZUNAne Labaka eta Beatriz Egizabal: Erradikalak ginen.

bGaur, 19:00etan, udaletxean.

OIARTZUNGipuzkoako BertsolariTxapelketa. Finalaurrekoa: Asier

Azpiroz, Beñat Gaztelumendi,

Amaia Iturriotz, Ane Labaka, Iñigo

Mantzizidor eta Alaia Martin.

b Igandean, 17:00etan, kiroldegian.

SEGURAAdin adin: Maialen Akizueta Andoni Egaña.

bAsteazkenean, 17:00etan,

San Juan egoitzan.

HITZALDIAK

AZPEITIA Joxerramon Bengoetxeaeta Xabier Ezeizabarrena: Europako

Batasunaren noraeza.

bAsteartean, 19:00etan,

Sanagustin kulturgunean.

DONOSTIA James Robertson etaIban Zaldua: Hizkuntzak, literaturak,

Europak.

bGaur, 19:00etan, Tabakaleran.

DONOSTIAMarta Sanz: Monstruas y centauras.

bGaur, 19:00etan, Troa Zubieta

liburu dendan.

DONOSTIAAngel Erro eta IñigoAstiz: Poesian pentsatu, prosan

pentsatu.

bBihar, 12:00etan, Kaxildan.

DONOSTIAAngelica Naranjo etaRoseli Finscue: Justizia feminista

baterako bideak ehunduz.

bOstegunean, 18:30ean,

Emakumeen Etxean.

DONOSTIAAinhoa Arruabarrena:Gure bizitza teknologiaren menpe.

bOstegunean, 20:00etan,

Ikasbide kultur elkartean.

EIBARSamara Velte: Nik sinestendizut. Bortxaketaren kultura eta

sanferminetako kasua.

bAsteartean, 18:00etan, Portalean.

HONDARRIBIAMaite Oca etaEdorta Jimenez: Itsasoaren hitzak.

bOstegunean, 19:00etan, Zuloaga

etxean.

IRURAAziza Chakir Oujaa, MaialenAzkue, Mari Carmen Iradi eta Naroa

Lasa: Emakumeen ahotsa.

bAstelehenean, 19:00etan,

Gela biribilean.

LARRAULGorka Garmendia: BA, edo munduen arteko oreka.

bAsteartean, 19:00etan, aretoan.

LARRAULEli Pagola eta OihanaIguaran: Hika egingo al diñagu?.

bOstegunean, 19:00etan, aretoan.

LIZARTZAFelipe Uriarte: Oxigenoaeuskarari 6.000 metroan ere.

bGaur, 19:30ean, udal aretoan.

OIARTZUNHitzen Lihoa. Aurkene Astibia, Gurutze Ezkurdia

eta Iratxe Retolaza: Memoriatik er-

besteratutako sortzaile emakumeak

berreskuratuz: 36ko Gerra aurreko

mugimenduakmahai-ingurua.

bOstegunean, 19:00etan,

udeletxean.

ZUMAIAMikel Artola: Gazteakeuskal kulturgintzan: ekarpenak eta

galderak bertsogintza mundutik.

Eta espiritualtasuna zer?.

bAsteazkenean, 19:30ean,

Forondan.

IKUS-ENTZUNEZKOAK

ARRASATEZauriakdokumentala.bOstegunean, 18:30ean, Kulturaten.

LARRAULBaskerdokumentala,eta solasaldia Argibel Eubarekin.

bAstelehenean, 19:00etan, aretoan.

PASAIA Ikuska, Pasaiako BadiakoFilm Laburren Erakustaldia.

bGaur eta bihar azken egunak,

Trintxerpeko alkateordetzan eta

Donibaneko kulturgunean.

VILLABONA-AMASAMendi Astea.bAsteartean, asteazkenean eta

ostegunean, 20:00etan, Gurean.

BESTELAKOAK

AZPEITIAMaider Galarza kontalaria.

bAstelehenean, 18:00etan,

liburutegian.

BERGARAAmaia Arriaran: Adimena zorrozteko ipuinak.

bGaur, 22:30ean, Txuringon.

Oiartzun b Hitzen Lihoa

Kulturaren hariei tirakaEmakumeek irundako harietan jarriko dute arreta Hitzen Lihoa egitasmo-

aren bigarren aldian, Oiartzunen. Bihar, Aldareaperformancea emango

dute; eta etzi, Arantxa Urretabizkaiaren —argazkian— Zergatik, Panpox

nobela irakurri, eta filma emango dute. Hurrengo astean, mahai ingurua,

Andre eta Jabeantzezlana, Ines Osinagaren saioa... izango dira. FOKU

DONOSTIAEzberdin bezain ederipuin musikatua.

bGaur, 18:00etan, Loiola kultur

etxean.

DONOSTIANavidad con CharlesDickensafari literarioa.

bGaur, 19:30ean, Convent Gardenen.

EIBAR Ixabel Agirresarobe konta-laria: Haurrak, zertan ari zarete?.

bBihar, 18:00etan, haur liburutegian.

ELGETAKidam magoa, poteoan.b Igandean, 13:00etatik 14:30era.

HONDARRIBIALupe Lekuonaipuin kontalaria.

bAsteazkenean, 18:00etan,

Zuloaga etxean.

LEZOMaite Franko: Isilka misilka.

bAsteazkenean, 18:15ean,

liburutegian.

OIARTZUNHitzen Lihoa. AinaraLasa, Begoña Bergaretxe, AMAK

eta Topa Noka: Aldarea instalazio-

performancea, musika eta dantza.

bBihar, 19:00etan, San Esteban

elizan.

OIARTZUNHitzen Lihoa. Zergatik, panpox irakurraldi ozena.

b Igandean, 10:00etan, udeletxean.

10:00etan, 11:00etan eta 12:00etan

‘Zergatik, panpox’ filma, liburutegian.

OÑATIAne Gebara kontalaria.bOstegunean, 18:00etan,

liburutegian.

15GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 22a Agenda

ATE IREKIAKUNIBERTSITATE GRADUAK

_2020/2021 ikasturtea

INGENIARITZAGOIERRI AZAROAK 28

OSTEGUNA 17:30

ARRASATE AZAROAK 30

LARUNBATA 10:30

ORONA IDEO ABENDUAK 14

LARUNBATA 10:30

BILBO URTARRILAK 15

ASTEAZKENA 18:00

HIRIETAN AURKEZPENAK:

DONOSTIA ABENDUAK 11 18:00

Kursaal Jauregia

ENPRESA KUDEAKETABIDASOA AZAROAK 23

LARUNBATA 11:00

OÑATI AZAROAK 30

LARUNBATA 11:00

BILBO ABENDUAK 14

LARUNBATA 11:00

EKINTZAILETZA BIDASOA AZAROAK 23

LARUNBATA 11:00

OÑATI AZAROAK 30

LARUNBATA 11:00

BILBO ABENDUAK 12

OSTEGUNA 18:00

HEZKUNTZAESKORIATZA ABENDUAK 14

LARUNBATA 11:00

BILBO OTSAILAK 8

LARUNBATA 11:00

KOMUNIKAZIOAARETXABALETA ABENDUAK 14

LARUNBATA 11:00

BILBO OTSAILAK 8

LARUNBATA 11:00

HUMANITATEAKBILBO OTSAILAK 8

LARUNBATA 11:00

GASTRONOMIA — Basque Culinary Center

DONOSTIA ABENDUAK 14

LARUNBATA 10:30

www.mondragon.edu/prest

Etorriko zarela jakinarazi!

Urko Etxebeste Pasaia

Pasai Antxoko EMSO gimnasiokoarduraduna da Lorena Valera(Donostia, 1981). Arte martziale-kin harremana izan du 7 urte zi-tuenetik, eta karateko gerrikobeltza du, bi danekin. Pasai An-txon bakarrik ez, Gipuzkoakohainbat tokitan lan egindakoa da,kirolaren esparruan beti. Azaroa-ren 25aren harira, Pasaian BekozBeko elkarteak antolatu dituenautodefentsa ikastaroen ardura-duna izango da. Autodefentsa fe-ministarena esparru zabala da,ordea. Erasoak izaten diren uneanarlo fisiko eta psikologikotik nolajokatu irakasten die emakumeei. Autodefentsa ikastaroa haste-

ko, zer esaten diezu partaideei?

Partaideek ez badute behin ereautodefentsa edo defentsa per-tsonaleko ikastarorik egin, argiaizaten naiz: esaten diet ahaztekoInterneten ikusten diren irudi ho-riek. Hau da, ahatz dezatela era-sotzailea labana batekin datorrelaeta emakumeak heldu eta labanaez dakit zer karate mugimendu-ren bidez kentzen diola eta jo egi-ten duela. Hori ez da errealitatea.Baina emakumeek zer egin be-

har dute erasoa jasan behar du-

tela ikusten dutenean?

Lehenik eta behin, garrasi eginbehar dute; eta «sua!» oihuka-tzen badute, hobeto. Zergatik?Frogatua dago erasoa jasaten aridenak «laguntza!» oihukatzenbadu, pertsonak egoistak direlaeta gehienak ezikusiarena egitensaiatzen direla, tokitik alde egi-ten. Ondoren, erasoa jasaten aridenak laguntzarik jasotzen ezbadu eta erasotzaileak gai mate-rialak kendu nahi badizkio, ho-riek ematea da onena. Autode-fentsarako irizpideak eta jakituriaizanda ere, ez da egokia erasotzai-leari zuzenean aurre egitea: nor-malean, emakumeak baino han-diagoak eta indartsuagoak izatendira erasotzaileak, gizonak dire-lako gehienetan. Gauza materia-lek ez dute inporta une horretan.Erasorik ez jasatea, segurtasunada lehentasuna une horretan. Be-raz, ematen ditudan ikastaroenardatza izaten da oinarrizko eza-gutza lortzea, ikastaroak, norma-lean, ez direlako izaten oso luze-ak. Lau saiotan, adibidez, oina-rrizko gauzak azaltzen saiatzennaiz, eta shock egoeran nola joka-tu irakasten.Shock egoera aipatu duzu. Nola

egin behar zaio aurre horri?

Ezustean gertatzen diren jazoere-tan, shock egoeran sartzen garamaiz: auto istripuetan, gure au-

rrean norbait erortzen denean...Kosta egiten zaigu erreakziona-tzea. Horri deitzen diot nik shockegoeran egotea. Norbere kontuada hori; denok ez dugu berdinerreakzionatzen egoera horietan.Horrelakoetan, adrenalina itsasobihurtzen da gorputza; batzue-tan, gorputzak ez daki hori nolakudeatu, eta shock edo blokeoegoeran erortzen gara. Garrantzi-tsua da horri aurre egitea.Baina erasotzaileak berean ja-

rraitzen badu? Hau da: oihu egin

ondoren, balio materialeko on-

dasunak eman ondoren, erasoa-

rekin segitzen badu?

Autodefentsa ikastaroan jasota-koa aplikatzen hasi beharko lukehor. Ikasi den hori erabiltzen,ahal den neurrian, ahal bezala.Borroka fisikoan sartuko ginate-ke. Baina berriz diot: emakumeek

kalterik ez izatea da nik ikastaro-etan transmititzen ditudan irizpi-deen oinarria.Zer-nolako profila dute autode-

fentsa feministako ikastaroetan

parte hartzen dutenek?

Urte dezente daramatzat gisa ho-netako ikastaroak ematen. Bitxiada, baina azken urteotan, urte gu-txiren buruan, adinari dagokio-

nez, dibertsitate handiagoa dago.Hasieran, 18 urtetik 40ra arteko-ak etortzen ziren, batez ere, ikas-taroetara. Egun, horiez gain, adi-neko jendea eta oso gaztea ereetortzen da.

Ikastaroren batean lan egin al

duzu eraso matxistaren bat ja-

san duen baten batekin?

Bai, zoritxarrez. Latza da. Samurlan egin behar da haiekin. Ikasta-roetan egoera erreal izan daitez-keenak erakusten saiatzen naiz;mutil batekin edo birekin etor-tzen naiz maiz, ariketak haiekinegin daitezen. Eta horrek bizi izandutena berriz bizitzera eramanizan ditu emakumeak. Orduan,saiatzen naiz hasieran haiekin sa-mur jokatzen. Erasoa jasan duenemakume bat ikastaroan badago,ez ditut ariketa bortitzenak egin-go, haiei sufrimendua besterik ezliekeelako eragingo. Erasoa jasaneta ikastaroan izan direnetakobatzuek argi dute: ezagutza nahidute berriz ere eraso ez ditzaten.Baina beste askok sufritu egitendute.

Beraz, emakumeen autodefen-

tsa fisikoko ikastaroetan ez da

ikasten kolpeak nola eman edo

besoak nola bihurritu bakarrik.

Arlo psikologikoak ere badu ga-

rrantzia.

Nire ustez, hori da arlorik garran-tzitsuena. Kolpe bat ematen ikasdezakezu, baina burmuinak ema-ten du agindua. Eta hori hezten,kontrolatzen, shock egoeratikateratzen ikasi behar da.Zuk zeuk ere arrisku egoerak

izan dituzu?

Bitan. Ez dira eraso bortitzak izan.Festa girokoak izan dira. Ni 7 urtenituenetik ari naiz arte martziale-tan; gerriko beltza dut karatean.Eta ia beti gizonen kontra arituizan naiz lehian; hau da, ni bainoaltuago, pisutsuago eta handiago-ak zirenen aurka. Asko erakutsidit horrek, eta izan ditudan bi ego-era horiei aurre egiteko balio izandit. Baina nire kasua berezia da. Esan duzu azkenaldian emaku-

me oso gazteak eta adinekoak

ere joaten direla autodefentsa

feminista ikastaroetara. Emaku-

meen kontrako indarkeria era

berean antzematen al dute bi

adin esparru horietakoek?

Ez. Adinekoek barneratuago duteindarkeria matxistaren presen-tzia. Izan daiteke ahulago, zaur-garriago sentitzen direlako; nikhorrela antzematen dut, behin-tzat. Gazteek ikasteko gogoa dute,bai, baina ikasiz ondo pasatzeraere etortzen dira.Autodefentsa ikastaroa egin eta

erasoa izan duen emakumeren

bat jarri al da zurekin harrema-

netan, ikasitakoa baliagarri izan

zaiola esateko?

Iaz, bai. Emakume batek esan zi-dan Kataluniako jolas parke han-di batean bi gizonek jazarri zutela,eta, oihuka hasi zenez, ihes eginzutela. Horrelakoetan, hasieran,bi aukera egoten dira: lasterkaihesean joaten saiatu edo oihukahasi. Nire ustez, ahal bada, oihuegitea da onena, atentzioa emate-ko, inguruko jendeari jakinaraz-teko zerbait gertatzen ari dela, etaondoren alde egiten saiatzea. Era-sotzaileak ez du espero hori.Aski al dira ia beti azaroaren

25aren testuinguruan egiten di-

ren horrelako autodefentsa

ikastaroak?

Ezetz uste dut. Eta ez naiz emaku-meez bakarrik ari. Hezkuntzaarautuan pertsonek euren buruadefendatzeko ikasketetan sakon-du beharko lukete, defentsa per-tsonalaren gaia landuz. Ikasgaibat gehiago izan beharko lukeikastetxeetan. Bizitzarako balia-garri dira ikasketa horiek.

«Adinekoek indarkeriamatxistaren presentziabarneratuagoa dute»

Lorena Valera b Defentsa pertsonalean aditua

Eraso matxista fisikoak gertatzen direnean nola erreakzionatu azaltzendie Valerak autodefentsa ikastaroetan parte hartzen duten emakumeei.Arlo psikologikoak garrantzi handia duela azaldu du.

GIPUZKOAKO HITZAOSTIRALA, 2019ko azaroaren 22a

Zuzendaria: Unai Zubeldia. Argitaratzailea: Euskal Editorea

Lege gordailua: SS-1514-2010

www.gipuzkoa.hitza.eus bgipuzkoa@hitza.eus

sELKARRIZKETA

«Erasoa jasaten aridirenek garrasi eginbehar dute lehenik etabehin; ‘sua!’ oihukatzenbadute, hobeto»

URKO ETXEBESTE