GIB/HIESA

GIBAk nola jokatzen du?

Giza Inmunoeskasiaren biruzak(GIBak) linfizitoak erasotzen ditu eta hauek gure defentsa sistemaren zuzendariak dira. Gibaren aurka sortzen diren antigorputzak ez dira gauza birusak hiltzeko.

Linfozitoak desegin eta birus pila bat askatzen da; hau beste linfozitoak infektatuko dituzte. Horrela Gibak sistema inmunea gero eta gehiago makaldu eta zera lortzen du: gure organismoak zenbait germen eta minbizi motaren aurka beahar bezala jokatzeko ezina.

Zer da GIBa eta hiesa?

Hiesa gaixotasun bat da, GIBak sortua eta pertsona batetik beste transmititu daiteke.

Birusa, partikula infekzioso txiki bat da, organismoko zelulen parasito –ezbestela-bizi daitekeena eta zeluletan bertan ugaltzen dena.

Nola jakin pertsona bat GIBak infektatuta dagoen?

Odol analisi espezifiko baten bidez. Zeren eta itxuragatik exin dugi jakin.

Antigorputzak detektatzen badira probaren emaitza positiboa da, eta pertsona hori seropositiboa, GIBaren eramailea. Eta ez bada ezer detektatzen seronegatiboa da.

Infektatu ondoren pertsona gutxi gora behera hiru hilabete egon daiteke antigorputzik sortu gabe. Beraz, hiru hilabetez itxaron behar da analisi hori egiteko, zeren lehenago eginez gero probak negatibo eman baitezake, pertsona infektatuta egonda era.

Zer esan nahi du pertsona seropositiboa izateak?

• Pertsona GIBak infektatu duela• Infekzio osorako da.• Arrisku praktika batzuen bidez beste batzuei tranmititu daiteke.

Sendatu daiteke hiesa?

EzEz da lortu GIBa behin betiko desegingo duen medikamenturik. GIbak aurrera ez egiteko asmoz erretrobirusaren kontrako medikamenduak erabiltzen dira.Gaixoen bizitza luzatu eta hobetu egiten dute.

Nola transmititzen da GIBa?• Odola• Semena • Jariakin baginalakKontaktu zuzen eta sakona ediki behar da infektatutako persona

edo gauzekin.

Odol bidezko transmisioa• Xiringak edo tresna puntadun edo ebakitzaileak

partekatzeagatik.• Amak seme-alabei• Odol tranfuzio eta produktuen bidez.

Transmizio sexualakSakil sartzearekin egiten diren zauri mikroskopikoen bidez

gertatzen da birusaren transmisioa. Horrela, infektatuaren semen eta baginako jariakinetan dagoen birusak sexu.lagunaren odolera pasatzen da.

KONTUAN EDUKI:• Bikoteko batek sexu bidez tranmititutako gaixotasun bat izanez

gero Gibaren tranmizio arriskua handitu egiten da.• Zenbat eta babesik gabeko arreman gehiago infekzio arrisku

handiagoa.

Preserbatiboa ondo nola erabili1- Preserbatiboaren irangitze datarekin kontuz2- Ez urratu azazkal, hortz, erastun eta abarrekin.3- Preserbatiboa zakila tente dagoela ipini, edozein kontaktu genital

izan baino lehen4- Zakilaren orporaino zabaldu estutu punta lehenago haizea joan

dakion.5- Lubrifikatzailea erabiltzekotan uretan urtugarriak erabili eta ez

koipetsuak preserbatiboari kalte egiten diote eta.6- Kentzerakoen behe aldetik eutzi erekzioa jaitsi baino lehen eta

gero korapilatu.7- Zakil-sartze bakoitzean aldatu.8- Zaborretara bota.9- Bero, argi eta gehiegizko hesetazunetik babestu behar dira.

Emakumezkoentzako preserbatiboa

Emakumeentzako preserbatiboa ere hesi eraginkorra da hiesaren birusarentzat.

SEXU BIDEZ TRASMITITUTAKO GAIXOTASUNAK

GonorreaSintoma arruntenak ondokoak dira:Baginko fluxua gehitzea, jarikinak zakilean edo

erresumina pixa egitean.Bagina uzki edo aho bidezko sexu harremanetan

kutzatzen da.Antibiotikoekin tratatzen da.

ChlamydiaGonorrearen tankerako sintomak ditu. Bagina uzki eta aho bidezko

sexu-harremanetan kutzatzen da. Tratamendu antibiotikoekin tratatzen da.

SifiliaUrte askotan zehar sintomak desberdinak eragiten dituen bakterio

batek sortzen du. Hasieran minik ematen ez duen ultzera bat azaltzen da ukimen-unean-genitalak, ahoa edo uzkia eta zenbaitetan ez da ikusten begien bistan. Tetamendua antibiotikoekin tratatzen da.

Herpes birusaBirus hau besikula edo baba txiki mingarri giza agertzen da eta

baginako, uzkiko zein ahoko sexu harremanen bidez kutsatzen da, edota larruazal lesionatuarekiko ukipen zuzenean. Ez dago trattamendu sendagarririk, behien detektatu ondoren, noizbehinkako azterketa medikoa egin behar dira konplikaziorik sor ez dadin.

Giza papilomaren birusaBirus hau garatzo giza agertzen da barneko eta kanpoko genitaletan

eta uzkiaren inguruan. Baginako, uzkiko zein ahoko sexu harremanen bidez kutzatzen da edo larruazal lesionatuarekiko ukipen zuzenaz. Infekzio gehienek ez dute sintomarik aurkezten eta beraz desagetzen dira, baina zenbait kasutan uteroaren lepoko minbizia eragin dezakete, Minbizi hau prebenitzeko txerto bat ematen da.

B HepatitisaGibela modu kronikoan erasan dezakeen birus batek eragiten du B

hepatitisa.Batzetan, zirrosia eta gibeleko minbizia ere sortu ditzake. Sexu eta

odolaren bidez edo amarengandik aurrarengana transmititzen da. B Hepatitisaren kontra badago txerto eraginkor bat.

Zer konplikazio zor litzateke STGek modu egokian tratatu

ezean?• Antzutasuna • Gorputzeko beste organo batzuei erasaten diete

infekzio larriak.• Haurdun daudenak kutsatuz gero, abortuak, pisu

gutxiko jaio berriak eta erditze goiztiarrak.• Zeinbait kasutan jaio berriei kutsa dakieke.• Tumore batzuej zerikusia dute erpesarekin eta giza

papiloma birusarekin.

NAHI GABEKO HAURDUNALDIA

Zer da antisorkuntza?Kontrazepzioa edo jaiotzaren kontrola kontzeptuan, haurdunaldia

eragosteko erabiltzen diren metodoak barne hartzen dira.Sezu harremanak dituen eta haurdun geratu nahi ez duen pertsonek

antisorkuntzako metodoak erabil behar ditu.

Gizonezkoen kondoiaMetodorik era bateko seguruena da, haurdunalditik ez esik, sexu

bidezko gaixotasunen kutsapenetik eta hiesetik ere babesten duelako.

Emakumeen preserbatiboaSexu harremanak hasi aurretik ipintzen da eta ez da beharrezkoa

eiakulazioaren ondoren berehalaxe kentzea, kondoiarekin gertatzen ez dena. Langa metodoa da haurdun geratzetik ez ezik, sexu bidezko gaixotasunetatik ere babesten duelako.

DiafragmaMetodo eraginkorra da haurdunaldiaren prebentziorako, baina ez du

babesten sexu bidezko gaixotasunetatik ez eta GIB/HIESEtik ere. Osasun zentrora joan behar da bere preskipziorako neurri

desberdinetakoak daudelako. Ipini daiteke sexu harreman gertatu baino hainbat ordu lehenago edo harremana hasteko unean baina, ondoren ipinita eduki behar da 6-8 ordu asken sexu harremana izan den unetik.

Utero barneko gailua (DIU)Daukan eraginkortasuna oso altua da haurdunaldia eragosteari dagokionez,

baina ez du babesten sexu bidezko gaixotasunetatik ez eta GIB/jiesetik ere. Bai ipintzeaz eta bai kentzeaz betiere pertsonal sanitarioak arduratu behar du eta behin ipinitakoan 5-3 urteko iraunkortasuna izaten du.

Pastilla edo pilulakGuztiz eranginkorra da haurdunaldia areagotzeko obulaziorik ez

dagoenez ernalketa ezinezko gertatzen da beraz ez dago haurdun geratzeko arriskurik. Ez du batere babesten sexu gaixotasunetatik ez eta GIB/hiesetik ere. Beharrezkoa da kontsulta medikutik pasatzea bere preskirpziorako eta egon litezkeen kontraindikazioak detektatzeko.

Ez dira antisorkuntzako metodo eraginkorrak

• Metodo naturalak: Emakumearen egun ugalkorren iragarpenean oinarritzen dira, egun horietan koitoko sexu harremanik ez izateko. Ez dira batere seguroak emakumearen menstruazio zikloa aldakorra delako.

• Koituz interuptus(Atzera martza): Gizonezkoak emakumearen baginatik zakila ateratzean justu eiakulatu aurretik. Eiakulatu aurretik ere gizoneskoak likido bat izurtzen baitu haurdunaldia eragiteko behar beste espermatozoide eduki ditzakeena. Ez du inolako babesik eskaintzen.

• Koito osteko dutxa: Espermatozoidea eiakulazioaren ondoren segundo gutxitan iritzi daiteke zerbiz edo uteroaren lepoa baino aurrerago.

• Edoskitzaroa: Esdoskitzaroan ere gerta daitezke obulazioak beraz denbora hori emakumearen aldi ugalkortsat eduki behar da.

ERABILI BETI PRESERBATIBOA