1

15/4/2014

| Amaia Iglesias Torres, Aintzane Ongay Ruiz, Ane Pedrera Durán, Izaskun Pedrera Durán eta Iraia Santa Kruz Torres

11. TALDEA

GENEROA HAUR HEZKUNTZAKO

ESKOLATAN

2

CONTENIDO

1. SARRERA ................................................................................................................ 3

2. GENEROEN PAPERA URTEETAN ZEHAR ............................................................ 4

3. KULTURA BISUALA ETA ESTEREOTIPOAK.......................................................... 4

3.1. Zer da kultura bisuala? .......................................................................................... 5

3.2. Estereotipoak ........................................................................................................ 5

3.2.1. Zer dira estereotipoak? ................................................................................... 5

3.2.2. Estereotipoen eboluzioa ................................................................................. 6

3.2.3. Gaur egungo egoera....................................................................................... 8

3.2.4. Estereotipoen ondorioak ................................................................................. 9

4. IKASTOLETAN IKUSTEN ETA IKASTEN IRAKATSI ............................................. 10

4.1. Nola azaltzen da kultura bisuala eskolan ............................................................ 10

4.1.1.Lehengo eta gaur egungo eskolak generoari dagokionez ............................. 10

4.2. Zer egin genezake .............................................................................................. 14

4.2.1. Auto-ebaluazioa ......................................................................................... 14

4.2.2. Gaitasunak berdin baloratu ........................................................................... 14

4.2.3. Berdintasuna ariketak egiterakoan ............................................................... 14

4.2.4. Imitatzen diren modeloak .............................................................................. 15

5. ONDORIOAK.......................................................................................................... 15

6. HAUSNARKETA ..................................................................................................... 16

7. BIBLIOGRAFIA ....................................................................................................... 18

3

1. SARRERA

Irudiak oso tresna baliagarriak eta boteretsuak dira eta oso ondo kamuflatzen

dituen hainbat eta hainbat ideia transmititzen dizkigute. Historia osoan zehar, hainbat

eta hainbat irudik, gure munduaren ikuspuntua eta egoera zeharo aldatu dute:

Vietnameko gerrako argazkiak, gizona ilargian, Warholen Campbell zopa potea...

Irudiak egunero ikusten ditugun mezu bisualak dira. Hauek nolakoak izan behar

garen, zer arropa jantzi behar dugun, zer ikasi, zertan lan egin... esaten digute eta

okerrena da, ia konturatu gabe barneratzen ditugula ideia eta estereotipo horiek.

XXI. mendeko estereotipoek diote nolakoak izan behar diren emakumeak eta

gizonak, nolako fisikoa izan behar duten, baita horien aurrean nolako jarrera izan behar

dugun ere. Haurrak pentsamenduz askeak izan behar direla pentsatzen dugun aldetik,

hauek libre izan daitezen, irudiak eta hauen esanahiak identifikatzen, ulertzen eta

selekzionatzen irakastea zeharo beharrezkoa da.

Gure eskolan eredu inklusiboa bultzatu nahi dugu, ikasle guztiak eskolaren parte

sentitzea, hizkuntza guztiak, pertsonen identitatea, generoa… kontuan hartuz, hau da,

pertsona bakoitza den bezala onartuz. Hori dela eta, gure Hezkuntza Proiektua bost

alderdi hauetan zentratuko genuke: aniztasuna; eleaniztasuna; teknologia berriak;

curriculumaren gaitasunak eta euskal dimentsioa; eta jardunbide egokiak

bikaintasunaren bidean. Lan hau egiteko aukeratu dugun gaia dela eta, eskola

inklusiboa eredutzat hartuta eta aniztasunaren alderdia kontuan hartuz, lanean genero

aniztasunaren inguruan jardungo dugu.

4

2. GENEROEN PAPERA URTEETAN ZEHAR

Historian zehar, emakumeek eta gizonek izan dituzten rolak zeharo desberdinak

izan dira. Gaur egun arte, gizonek izan dute gizartearen eta munduaren sormena eta

garapenerako giltza. Beraiek egin behar zuten lan eta emakumea arlo pribatuan geratu

da, hau da, etxean beti, haurrak eta etxea zaintzen.

Honen ondorioz, gizonei beti inposatu zaie arrakastaren irudia: lan ona, etxe

handia eta bere seme-alabak zaintzen duen emakume ederra. Bestalde, emakumeari

sari irudia eman zaio, hau da, gizonaren beharrak asetzen eta bete behar dituen

pertsona izan behar dira.

Beraz, emakumeak gizonen objektuak izan dira orain arte, ez dira pertsona bezala

kontsideratu, gizon baten bizitza politagoa egiten duen apaingarria baizik. Gizonak,

bestetik, ezinezkoa den arrakasta, indar eta boterea lortzera bultzatu dituzte. Gizonen

aldetik hain jarrera erasokorra izan beharra eta emakumeen objektualizazioa edo

deshumanizazioaren ondorioz, biolentzia sortu du bi sexuen artean, biolentzia matxista.

Gaur egun, ikuspuntu horretaz behin jabetuak, hau deuseztatzeko bai emakumeek

eta bai gizonek lana egiten hasi dira. Nahiz eta aurrerapen handiak egin diren, legez eta

berez, biak eskubide berdinak dituzte eta esfortzu askorekin, hain barneratuak dauden

kontzeptu matxista kentzen hasi da, baina oraindik bide luzea geratzen da.

Baina zer gertatzen da haien burua ez emakumezkoa ezta gizonezkoa bezala

sentitzen ez dutenekin? Biologikoki genero baten ezaugarriak izateagatik benetan hori

izan behar gara?

"Un tercer sexo o género puede representar un estado intermedio entre hombres y

mujeres, un estado en el que se es ambos (algo así como «el espíritu de un hombre

en el cuerpo de una mujer» o «el espíritu de una mujer en el cuerpo de un hombre»)"

Esan beharra dago, nahiz eta zitan “hirugarren genero” batez aritu, guk

pertsonalki ez genukeela horrela izendatuko. Hau da, ez dugu hirugarren genero baten

moduan ikusten, genero eza bezala baizik. Hortaz gain, ikusi dezakegu gizarteak ez

duela ezer laguntzen pertsona hauen bizitzan. Izan ere, finkatuta dauden estereotipoen

erruz beraien bizitzak ez dira batere errazak ez zaielako beraien lekua aurkitzeko

aukerarik ematen.

3. KULTURA BISUALA ETA ESTEREOTIPOAK

Kultura bisualak eta horrek ezartzen dituen estereotipoak, aurrerago aipatuko

dugun bezala, eragin handia dute Haur Hezkuntzako geletan. Izan ere, kultura

5

bisualaren adibideak gelan zehar edonon aurkitu ditzakegu, nahiz eta askotan

kontziente ez izan. Honen adibide, ikasleen mantalen koloreetan (neskak arrosa eta

mutilak urdinak edo berdeak), ipuinetan (mutilak super-heroienak hartzen dituzte eta

neskak printzesena)… ikus dezakegu. Kultura bisual hori barneratzeak estereotipo

zehatz batzuk finkatzea dakar. Adibidez, neskek printzesen ipuinak ikusten badituzte

soilik, azkenean haien jarrera horretara moldatuko dute eta printzesa horiek bezalakoak

izaten eta printze urdina bilatzen saiatuko dira. Hau da, beti ederrak joan behar dira,

beti salbatuak izan beharko dira, arropen koloreak finkatuko dituzte… Mutilen kasuan

berdina gertatzen da super-heroi eta kotxeekin.

Ikasleak estereotipo horiek nola barneratzen dituzten adibide argiena etxe txokoan

duten jarreran nabari dezakegu: neskak aita-ametara jolasten dira gehienetan eta

mutilak gauzak konpontzera edota lana egitera.

3.1. Zer da kultura bisuala?

Kultura bisualak irudiak aztertzen ditu eta hauek ikuslearengan duen eragina.

Azken urte hauetan, kultura bisualaren eragina eta garrantzia asko handitu da

teknologia berriak direla eta, informazio gehiago eta azkarrago iristen baita geroz eta

jende gehiagori.

Irudi hauek mezu bat dute atzean, zerbait esaten digute. Esaten diguten hori,

gizartearen errepresentazioa izaten da. Gure gizartearen alderdi anitzak azaltzen

dituzte irudiek, horietako bat sexu desberdinen rolak nolakoak izan behar duten eta

nolakoak diren. Era honetara, betidanik izan diren estereotipoak sortzen dira.

Beraz, irudiak ulertzeko gure gizartea nolakoa izan den eta nolakoa den jakin

behar dugu. Gure helburua lan honetan irudiak generoetan eta hauen roletan izan duen

eragina aztertzea eta eragin hori Haur Hezkuntzako klaseetan nola islatzen den

aztertzea da, beraz, emakumeen eta gizonen papera aztertu behar dugu historian

zehar.

3.2. Estereotipoak

3.2.1. Zer dira estereotipoak?

Estereotipoak pertsonek zerbaitengan edo norbaitengan dugun aurreiritzia da, hau

da, pertsona bat ikustean dugun irudia. Baina ez edozein irudi, baizik eta gizartean

pertsona horrentzat “normala” izango den irudia, gizarteak nahi gabe ezarritako irudia.

6

“Normalaren” eremutik ateratzen bagara, arrarotzat gaituzte ez ditugulako beraien

espektatibak betetzen. Baina, zer da “normala” izatea? Normalak ez bagara, arraroak

gara ala soilik desberdinak?

Pertsonei estereotipoak ezartzea ezin dugu saihestu. Izan ere, berez ateratzen

zaigun zerbait da, beti eginiko zerbait, “normala”. Baina horrek ez du esan nahi guk

ezartzen ditugun estereotipo horiek ondo daudenik, “normalenak” direnik. Gainera, guk

estereotipo bat izateak, ez du esan nahi perfil horretan sartzen edo sartu beharko

litzatekeenak horrelakoak izan behar direnik. Horren ildotik doa Fernando Hernandez-

ek (2000) hurrengoa esaten duenean:

"Nadie puede desprenderse de sus juicios previos que, además, son condición de la

experiencia, pero el sometimiento a los mismos reduce la interpretación al etiquetado,

a un conocimiento defectuoso." (Fernando Hernández, 2000)

3.2.2. Estereotipoen eboluzioa

Betidanik estereotipoak egon dira gure gizartean eta seguruenik denbora luzez

gurekin jarraituko dutela. Baina estereotipoak denboran zehar eboluzio bat jasan dute

gizartea aldatzen joan den heinean. Eboluzio hau, batez ere, emakumearengan nabari

dezakegu.

Lehen, emakumea menpeko gizakia bezala azaltzen zen beti, gizonezkoaren

menpekoa eta haren zerbitzura zegoena.

Emakumea lan munduan sartu zenean, oraindik, bera zen etxeko zeregin guztiak

egin behar zituena, eta esfortzu bikoitz hori ez da inoiz baloratu. Beraz, esan dezakegu

emakumea “Superwoman” bat bihurtu dela, etxeko zeregin guztiak eta kanpoko lanean

aritzen dena egunero.

Gizonezkoei dagokienez, etxeko

garbiketarako produktuen salmentarako

iragarkietan agertzen hasi dira, lehen

emakumeak ziren beti arlo horietako

iragarkiak egiten zituztenak, baina beti bi

muturretako jarrerekin, saiatzen den gizon

baldarra edota emakumeari erakusten dion

gizon aditua. Lehenengo kasuan, normalean,

gizona ez da gai ezer ez egiteko eta

emakumea bere lana egiten jarraitzen du, gizonak egin behar zuena ere bere lan horri

gehituz. Hau guztia estereotipoen beste adibide garbi bat izango litzateke.

7

Estereotipoak gizarteak eta kulturak ezartzen dituzte. Ilustratuak dauden liburu

edo kontakizunetan, adibidez, milaka estereotipo agertzen dira, kultura eta garai

bakoitzeko tendentziak islatzen dituztenak eta pixkanaka-pixkanaka aldatzen joan dira

denboran zehar. Baina badaude estereotipo batzuk kultura askotan berdinak direnak

eta gaur egun gure egunerokotasunean aurkitzen ditugunak. Adibide bat honako hau

izango litzateke: Otsoa kontakizun eta liburu askotan agertzen den pertsonaia da, beti

maltzurra, gauarekiko eta iluntasunarekiko beldurtasuna sinbolizatzen duena. Bestalde

printzesak daude, babes heroikoa behar duten emakume ederrak.

Rol sozialak ere agertzen dira kontakizunetan, non mutikoak eta gizonak pertsona

aktiboak diren, gatazka sozial edo pertsonalak gainditzeko gai izaten direnak. Neskak

eta emakumeak, aldiz, beti ederrak eta gizonen laguntza behar dutenak izaten dira.

Eredu sozial hauek belaunaldiz belaunaldi igaro dira beti eta gaur egun ere

mantentzen dira, haurren bizitzan zehar agertzen diren irudi bisual, ipuin, telebistan edo

edozein iragarkietan aurkitzen dituzten ereduetan bezala eta haiengan eraginak izaten

dituztenak. Horregatik, oso garrantzitsua da irakaslearen papera estereotipoei

dagokionez, bere zeregina, estereotipo horien kontrako eskema desberdinak erakustea

izango litzateke klasean dituzten liburu edo marrazki desberdinen bitartez.

“Una manera de luchar contra estos estereotipos, es inculcar, a través de los libros

con buena calidad de ilustración, diferentes modelos de ver y representar la realidad”

(Garretón: 2004, 30).

Honengatik guztiagatik, garrantzitsua da txikitatik liburu ilustratuen bidez

erakustea eta baita kultura bisualaren bidez ere, horrela gauzak era desberdinetan

antzematen eta errealitatea ulertzeko modu desberdinak ikusten ikasteko aukera izango

dute, betidanik erabili diren ilustrazio estereotipatu horiek alde batera utziz. Modu

honetan, ilustrazio desberdinak eskainiz, haurrek ikuspuntu kritikoago bat garatuko dute

ikasteko orduan.

“Es importante, entonces, cultivar desde pequeños en los niños y niñas, la capacidad

para apreciar todos los tipos de expresión, alejándolos de los estereotipos” (Garretón

2004, 24).

Kultura bisualari esker, pertsonei informazio pila bat iristen zaie. Telebista da

eragin handiena izaten duen iturria, pixkanaka-pixkanaka pertsonen identitatearen

garapenean eta batez ere izaeran eragina izaten duena, haurrek telebistan edo

liburuetan aurkitzen dituzte pertsona edo pertsonaiak bezalakoak izan nahi direlako.

Horregatik, ikasleei ikustarazi egin behar zaie, iturri hauek transmititzen diguten

informazio guztia ez dela beti egiazkoa izaten. Baina ez dira kultura bisualeko elementu

8

hauek kendu edo zentsuratu behar, haiekin lan egin behar da eta pentsamendu

kritikoago bat izaten erakutsi ikusten hari direnaren hausnarketa egiteko. Horretarako

kultura bisuala landu behar da, irudi bat erakusten duenaren haratago joan.

3.2.3. Gaur egungo egoera

Gaur egun, gizonen estereotipoa honela deskribatu daiteke:

“Desde los años 90 asistimos a la masculinización de la imagen de muchas mujeres,

a la par que a la feminización de la imagen masculina, algo concebido antes como

signo de debilidad del hombre y que hoy se percibe como sofisticación de su imagen.”

(Berganza Conde, García Ortega y Grandio Pérez, 2003)

Bestalde, emakumearena honela litzake:

“Se aprecia una evolución lenta, aunque firme, en la representación de la mujer en la

publicidad en televisión a lo largo de los últimos 40 años. Se camina hacia imágenes

que presentan aspectos más diversos y variados de la vida de la mujer (ya no

aparece, por ejemplo, sólo la mujer en el espacio privado del hogar, en la cocina y

junto a su pareja e hijos). También se resalta con menor frecuencia, como mero

reclamo publicitario, aspectos que degradan su figura, aunque todavía existen

importantes distorsiones a la hora de representarla. Me refiero, por ejemplo, a su

simple reducción de objeto de deseo, objeto sexual o pieza ornamental en los

anuncios.” (Berganza Conde, García Ortega y Grandio Pérez, 2003)

Hala ere, gaur egun beste aldaketa handi bat ere eman da gizonen estereotipoei

buruz: gizonen objektizazioa. Garaiak aldatzen ari dira, emakumeak orain gizonen

papera hartzen ari dira, haien parean jartzen saiatzen ari dira behintzat.

Laburbilduz, emakumeak inguru publikotik atera dira azken urte hauetan eta

gizonak sartu. Honek estereotipoen aldaketa sortu du, baina zoritxarrez oraindik lan

asko dago egiteko emakumeak objektu sexualak eta domestikoak izatetik, pertsona

bezala ikusi arte.

Gaur egungo egoeran, kontuan hartu beharreko beste faktore garrantzitsuenetako

bat, familia da. Izan ere, familien papera oso garrantzitsua dela uste dugu haurren

jarrerari dagokionez. Familiek eragin handia dute haurrengan, azken finean, irakasleaz

gain gurasoak direlako haurren eredu nagusiak.

Centrarse en el sexo de tu hijo para dirigir su educación es un error, además de una

desventaja. Los niños deben poder desarrollarse como ellos prefieran y no

dependiendo de roles preestablecidos por su género. Aunque tú quieras que tu hijo

sea un “auténtico” niño, si tu pequeño prefiere jugar con muñecos a los coches, no

debes intentar cambiar sus preferencias, o forzarlas, no deben ser tu preferencias lo

que tenga importancia.

9

Igualmente, una educación demasiado abierta o forzada hacia el otro extremo puede

llevar a complicaciones. Aunque creas que el color rosa de niña sea uno de los

clásicos estereotipos de género, puede que a ella le guste, y por ello no debes

tampoco intentar hacerla cambiar de opinión. Lo importante no es evitar o ceñirse a lo

preconcebido, sino que lo que debe estar delante del todo es la personalidad y las

necesidades de tu hijo. Pensar en blanco y negro, en rosa y azul no debe ser el

patrón. Además, en última instancia, lo más importante es que tu niño sea feliz.

(Netmoms)

Haurrak, Bandurak bere teorietan azaltzen duen bezala, adin honetan imitazioz

ikasten dute eta beti irakasleek edo gurasoek egiten dutena errepikatzeko joera dute.

Beraz, bai gurasoen eta baita irakasleen eredua ere zaintzea ezinbestekoa da, kontu

handiz ibili behar gara esaten edo egiten dugun guztiarekin estereotipoak saihesteko.

3.2.4. Estereotipoen ondorioak

Estereotipoak positiboak edo negatiboak izan daitezke. Azkeneko horiek ondorio

negatibo izugarriak ekar ditzakete: Diskriminazioa, adibidez. Normalean, estereotipo

negatiboa “normala” ez denaren mende dago eta anomalia horrek, bai gizartean eta

baita eskola batean ere, gaizki ikustea ekartzen du. Gaizki ikusteak pertsona

estereotipatua baztertzea bihurtzen du, batzuetan gaizki tratatzeraino helduz. Adibidez,

horrelako esaldiak "nik horrekin ez dut joan nahi betaurrekoak dituelako eta seguru

aspergarria izango delako" edota "begira, goazen janaria horri lapurtzea tontoa dirudi

eta".

Horrek pertsona estereotipatuarengan askotariko ondorioak ekar ditzake.

Normalean, jarreran eta gizartea ulertzeko moduan eragiten du. Bigarren kezka bat ere

sortzen zaie: bere jarrerak estereotipo negatiboa indartzearen arriskua. Estereotipoak

iraunarazi egin daitezke pertsona estereotipatuak kikiltasuna edota desegokitasuna

sentitzen direnean eta honek ere eragin negatiboak ekartzen ditu, hala nola, antsietatea

eta bere eskolako errendimendua murriztea edo gaizki egitea.

Eskolako ondorio larrienetakoak bi hauek dira:

Bullyng-a.

Depresioa. (Pertsona estereotipatuarena)

Bi ondorio hauek elkarreraginean daude beti baina banan-banan azalduko ditugu.

Bullyng-a

Bullyng-a estereotipoen ondorio larrienetako bat da. Izan ere, bi aldeen esku

dago: bata, pertsona estereotipatuaren esku, hori hasieratik onartzeagatik eta; bestea,

10

erasotzailearen esku, estereotipoan oinarrituz ekintza maltzurrak egiteagatik. Hala ere,

ondorio hau estereotipoen errua da dudarik gabe.

Depresioa

Depresioa estereotipoen beste ondorio bat da. Honen kasua, pertsona

estereotipatuan gertatzen da. Bai estereotipo negatiboaren ondorioz eta, batzuetan,

estereotipo negatiboaren bidezko gertaera okerren ondorioz, bullyng-aren ondorioz,

adibidez.

Estereotipoen ondorio garrantzitsuenetako bat, hauek sortu dezaketen

ikasleenganako ikaste zailtasunak izan daiteke. Arazorik edo zailtasunik ez duen haur

batek, estereotipoen eraginez “akosoa” jasaten badu, garapenean eta ikaskuntzan

zailtasunak dituen haur bat bihurtu daiteke. Adibidez, neska bat oso argala ez

izateagatik bere kideengatik burlak jasotzen baditu, jateari uztea erabaki dezake, eta

hori denborarekin elikaduraren nahaste batean bihurtu daiteke, hala nola anorexia edo

bulimia. Beraz, kontu handiz ibili behar gara kontu horiekin, edozein gauzak (potolo

egotea, betaurrekoak izatea…), lehen aipatu dugun bezala, egoera normal batean

dagoen haur bat ikaste zailtasunak dituen haur batean bihurtu dezakeelako.

4. IKASTOLETAN IKUSTEN ETA IKASTEN IRAKATSI

4.1. Nola azaltzen da kultura bisuala eskolan

4.1.1.Lehengo eta gaur egungo eskolak generoari dagokionez

Teorian azaldutakoa errealitatean duen eragina hobeto ezagutzeko 50 galdeketa

pasa ditugu, 25 haurrei eta beste 25 helduei. Bereizketa hau egitearen arrazoia,

denboran zehar generoen papera urtean zehar ikusten saiatzeko izan da. Ondo

ikusteko taula hauetan islatu ditugu galdeketa guztien erantzunak.

11

Haurrak

Mutilen erantzunak:

Nesken erantzuna:

Haurrei galdeketa egin ondoren, ondorioztatu dezakegu generoen estereotipoak

oso finkatuak daudela, kasu gutxi batzuk kenduta. Denbora igaro ahala, etxeko gauzak,

lana… bai neskak bai mutilak egin ditzaketela konturatzen dira; baina txikiak direnean,

Galderak Mutilak Neskak Biak

1.- Zeintzuk jolasten dira futbolera, saskibaloira...? 8 0 5

2.- Zeintzuk jolasten dira panpinekin? 0 8 5

3.- Zeintzuk jolasten dira etxetxoetara? 1 9 3

4.- Zeintzuei gustatzen zaizkie printzesa eta printzipeak? 0 10 3

5.- Kolore arrosa zeinek erabiltzen du? 0 8 5

6.- Eta kolore urdina? 7 0 6

7.- Etxean zeinek prestatzen du bazkaria? 2 4 7

8.- Zeinek eraman eta ekartzen zaitu ikastetxera? 3 4 6

9.- Zeinekin jolasten duzu gustukoen? 8 1 4

10.- Zein da zure lagun gustukoena? 9 0 4

Galderak Mutilak Neskak Biak

1.- Zeintzuk jolasten dira futbolera, saskibaloira...? 5 0 7

2.- Zeintzuk jolasten dira panpinekin? 0 10 2

3.- Zeintzuk jolasten dira etxetxoetara? 0 8 4

4.- Zeintzuei gustatzen zaizkie printzesa eta printzipeak? 0 9 3

5.- Kolore arrosa zeinek erabiltzen du? 0 8 4

6.- Eta kolore urdina? 5 0 7

7.- Etxean zeinek prestatzen du bazkaria? 2 4 6

8.- Zeinek eraman eta ekartzen zaitu ikastetxera? 1 4 7

9.- Zeinekin jolasten duzu gustukoen? 0 7 5

10.- Zein da zure lagun gustukoena? 0 9 3

12

oso garbi dute zer den bakoitzarentzat eta ez dute malgutasunik adierazten hauek

aldatzerako orduan.

Orokorrean esan dezakegu, neskak direla estereotipoak pixka bat puskatzen

dituztenak. Izan ere, mutilei normalean gehiago kostatzen zaie. Adibidez, neska bat

saskibaloira edo futbolera jolasteko orduan, mutil batek ezetz esango luke baina neska

batek agian ez zuen arazorik izango. Hori izan daiteke, beti esan denez, neskak

heldutasuna mutilak baino lehenago lortzen dutelako.

Helduak:

Gizonezkoen erantzuna:

Emakumezkoen erantzuna:

Galderak Gizonak Emakumeak Biak

1.- Zeinek egiten zuen lan? 8 0 1

2.- Zeinek egiten ditu etxeko gauzak? 0 9 0

3.- Zein seme-alabak egiten zuen lan gehiago etxean? 1 4 1

4.- Zeinek ikasi zuen? 1 0 8

5.- Zeinek eramaten zuen dirua etxera? 8 0 1

6.- Zeinek administratzen zuen dirua? 2 7 0

7.- Irakasleen gehiengoa nolakoa zen? 6 1 2

8.- Ikasleen gehiengoa nolakoa zen? 6 1 2

Galderak Gizonak Emakumeak Biak

1.- Zeinek egiten zuen lan? 5 0 11

2.- Zeinek egiten ditu etxeko gauzak? 0 13 3

3.- Zein seme-alabak egiten zuen lan gehiago etxean? 1 9 6

4.- Zeinek ikasi zuen? 3 1 12

5.- Zeinek eramaten zuen dirua etxera? 8 0 8

6.- Zeinek administratzen zuen dirua? 5 8 3

7.- Irakasleen gehiengoa nolakoa zen? 2 9 5

8.- Ikasleen gehiengoa nolakoa zen? 1 5 10

13

Helduei eginiko galdeketek hainbat ondorio izatera bultzatu gaituzte. Galdeketa

honen ondorioz, galdetuak izan direnak hainbat desberdintasun izan zituzten.

Desberdintasun hauek ezaugarri zehatz batzuen eraginez sortuak dira.

Lehenik eta behin, adinak sortutako desberdintasunak ditugu eta hauek dira

esanguratsuenak bertan ikusten baitira desberdintasun handienak batzuen eta besteen

artean. 19 urteko emakume batekin hasita eta 94 urteko gizon batekin bukatuz, bertan

ematen diren desberdintasunek gauza asko esaten dizkigute. Gizartea aldatu egin da,

badirudi, pixkanaka, gizarteak bere egitura matxista eta patriarkala atzean uzten ari

dela, baina oraindik hor dagoela.

Galdetegia aztertu ondoren, ikusi dugu gaur egungo familiak harreman

orekatuagoa dutela, hau da, etxeko lana banatu egiten dela eta ez zaiela pribilejiozko

tratamendurik egiten gizonezkoei. Adinak gora egiten duen heinean, gauzak aldatzen

doaz.

Adineko pertsonei galdetzean, beraien erantzunak erakusten digute lehengo

familietan gizonak joaten zirela lanera eta emakumea etxean geratzen zela, honetaz eta

haurrez zaintzen. Urteekin asko aldatu ez den ezaugarri bat etxeko administratzailea

emakumea izatea izan da. Honek pentsarazi dezake, nahiz eta gizonak dirua irabazi,

beti emakumeek izan dutela horri buruzko benetako ahalmena.

Hau guztia aztertu ondoren, ikusi dugu nola gizarteak beti eman dion emakumeari

izaera pribatua, hau da, etxe barruan egotea, eta gizonari, ordea, bizitza publikoa.

Baina, gaur egun, hori aldatzen ari dela dirudi. Emakumeak jada ez dira etxean

geratzen eta gizonek dituzten eskubide eta aukerak hartzen hasi dira eta gizonen

aldetik, ardurak hartzen hasi dira etxeko lanetan eta baita beraien seme-alaben

heziketan.

Beste desberdintasun esanguratsua pertsonen jatorria dela ikusi dugu. Kasu

batzuetan galdetuak hirian bizi ziren, baina beste batzuetan baserrietan. Baserrietan

bizi zirenen kasuetan, bai gizonak eta baita emakumeak ere egiten zuten lan, nahiz eta

gero, etxeko lanak egiteko orduan, emakumeak izan langileak. Hirietan bizi ziren

pertsonen artean, ordea, lana egiten zutenak gizonak ziren, emakumeak ez zuten lanik

egiten etxetik kanpo (hau guztia adineko pertsonen barruan).

Ildo beretik jarraituz, ez dugu ahaztu behar oraindik prozesu batean gaudela eta

asko dagoela egiteko.

Orokorrean esan dezakegu, galdeketa hauek egiterako orduan gizartearen

eboluzioa ikusten dela. Izan ere, txikitan estereotipatuak diren haurrak gero handiak

14

direnean, pentsamendua aldatu eta ireki dute. Hala ere, esan dezakegu, badaudela

kasu batzuk non txikitan hain estereotipatuak izan diren, helduak egin direnean, ez

dutela haien pentsatzeko modua aldatu.

4.2. Zer egin genezake

Kultura bisuala eta estereotipoak nolakoak diren eta zer eragin duten aztertu

ondoren, hauen inpaktua gutxitzeko, eskoletan zer egin genezakeen pentsatzen hasi

gara. Hau aztertzean, estereotipoak deuseztatzeko lau puntu edo azpi atal landu behar

direla ikusi dugu:

4.2.1. Auto-ebaluazioa

Lehenik eta behin urrats handiena gure akatsez jabetzea da. Gu baikara askotan

konturatu gabe haurren aurrean hitz egiteko era desegokia erabiltzen dugunak eta

zeharka ekiditu nahi ditugun estereotipoak haurrei transmititzen.

Askotan ez gara ohartzen hitz egiterakoan zenbaterainoko eragina dugun

haurrengan. Izan ere, gramatikalki zerbait generikoaz hitz egiterakoan gizonezkoen

forma erabiltzen dugu, gehienetan emakumezkoa baztertuz. Hori dela eta, gure ustez

neska gehiago daudenean, emakumezkoei erreferentzia eman behar zaie, konturatu

daitezen emakumeak hitz egiterako orduan gizonak bezain garrantzitsuak direla.

Txikitatik ohitura hori hartzen badute, agian, hemendik urte batzuetara gramatika akats

estereotipatu hori zuzentzeko aukera izango dugu eta berdintasunean pauso handi bat

eman.

4.2.2. Gaitasunak berdin baloratu

Kontutan hartu behar den beste atal bat gaitasunen balorazioa da. Askotan

neskak eta mutilak goraipatuak izaten dira ekintza desberdinengatik, hau da, mutil bat

goraipatu egiten da isilik eta lasai eserita egoten baldin bada eta neska bat ez, hori

espero baita bere jarreraz.

Haurrei beraien jarreragatik goraipatuak edo zuzenduak izan behar dira, kontuan

hartu gabe beraien generoa, nahiz eta hau kasu askotan zaila izan, ez baikara ohartzen

askotan gure jarrerek estereotipo batzuei erantzuten dietela, beraz autokritika ere egin

beharko genuke.

4.2.3. Berdintasuna ariketak egiterakoan

Estereotipoak ikastetxeetako jolas garaietan oso nabarmenak izaten dira. Bertan

daudelarik, mutilak eta neskak jarduera desberdinak egiteko joera dute, hau da, mutilak

15

futbolean ibiltzen dira adibidez eta neskak panpinekin edo etxetxoetara. Estereotipoak

deuseztatu ahal izateko jarduera berdinak egitera bultzatu behar dira haurrak, pixkana,

haurrek beraien kabuz egiten hasiko direlarik.

Jarrera hori bultzatzeko irakaslearen papera ezinbestekoa eta garrantzitsua da,

lehen esan dugun bezala haurrek irakasleak imitatzeko joera daukatelako. Proposatuko

genituzke jardueren artean, futbol partidu bat edo denak batera sokasaltoan aritzea

izango litzateke. Oso garrantzitsua ikusten dugu haurrak ez behartzea, agian, hasieratik

guztiak ez dira animatuko, baina pixkanaka, irakaslearen motibazioarekin eta

gainontzekoak egiten dutela eta ondo pasatzen ari direla ikusita, azkenean haiek ere

jolastu nahi izango dute, haurrak direlako eta gustukoen dutena ondo pasatzea da.

4.2.4. Imitatzen diren modeloak

Haurrek ez dituzte helduak soilik imitatzen, baita beraien bizitza ikusten dituzten

pertsonaiak (liburuetakoak, marrazkiak, irudiak...). Hau jakinik, arreta jarri behar da

nolakoa den haurrek erabiltzen duten materialean. Eskaintzen dizkiegun liburuak

anitzak izan behar dira, baita bertan azaltzen diren pertsonaiak ere, hau da,

protagonistak ez dira beti mutilak izan behar, ezta zuriak ere. Liburuetan rol

desberdinak azaltzen diren irudiak azaldu behar dira eta ez dute lotu behar ekintza edo

jarrera zehatz bat genero edo arraza zehatz batekin.

Gaur egungo egoera ezagututa, non familia egiturak ugariak diren, kontuan izan

behar dugu liburuetan edo material didaktikoetan eskaintzen dieguna. Egin daitekeena

da, gaurko ipuinak berritu eta agertuko diren familiak ohiko familia perfektua ez izatea.

Izan ere, familia homosexual bat, monoparentala… agertzen hasten badira, guraso

homosexualak edo bakarra duten haurrak ipuinekin identifikatzeko aukera izango dute.

Gauza bera egin beharko genuke gurasoen rolekin, biak izan baitaitezke haurrak

futbolera eramaten dituztenak edota erosketak egitera joaten direnak.

5. ONDORIOAK

Generoen aniztasunaren lanarekin hasi ginenean, ez genuen uste hainbesteko

informazioa jasoko genuenik. Generoak zergatik ematen diren eta hauek nolakoak diren

aztertzeak hainbat ondorioetara iristea ekarri gaitu.

Lehenengo ondorioetako bat, queer teoriak dioena da. Izan ere, teoria honen

arabera, sexu-orientazioa eta genero eta sexu-identitatea gizarte-eraikuntzaren

ondorioa dira. Hau da, ez dago biologikoki aurredeterminaturiko sexu-rol edo joerarik.

Ildo horretatik esan behar dugu, guztiz ados gaudela teoria honekin, Izan ere, orain

16

arte, beti pentsatu izan da, generoen artean dagoen desberdintasunak gure biologian

oinarritzen dela, baina hori zeharo oker dago, gure gizarteak eta kulturak ematen dio

genero bakoitzari bere jarrera eta izaera.

Emakumeei eta gizonei izaera bat edo beste ezarri zaie historian zehar hauek izan

duten papera kontutan hartuta. Hori dela eta, lanean zehar askotan errepikatu dugun

bezala, emakumeak beti etxe barruan kokatu dira eta gizonak beti alderdi publikoan.

Honen ondorioz, gizarteak emandako jarrera naturaltzat hartu izan dira, baina azken

urte hauetan naturaltasun hori dudan jartzen hasi gara eta, pixkanaka, emakumeen eta

gizonen arteko desberdintasunak desagertzen hasi dira.

Beste ondorio garrantzitsu bat orain aipatutako generoen ezaugarriak eskolan eta

haurretan duten eragina izan da. Txikiak garenean hasten gara gure jarrera eta izaera

lantzen eta osatzen, garai honetan lanean aipatutako kultura bisualak eragin izugarria

du haurrengan.

Haurrak txikiak direnean, ia konturatu gabe, banatu egiten ditugu beraien

sexuaren arabera, eta hori oinarri bezala harturik era batera edo bestera hezteko joera

dugu. Horrez gain, kultura bisualak ezartzen dituen estereotipoak jarraitzen ez dituzten

haurrak irainduak eta bakartuak izan daitezke. Horren ondorio latzena, haur hauen

egoera psikologikoaren gainbehera izan daiteke.

Ezarritako estereotipoak ez jarraitzeagatik jasan daitezkeen irainak, haien eta gure

auto-estimuan eragin handia izan dezakete eta ondorioz, bizitzaren hainbat arloetan

eragin negatiboak sortu. Horren ondorioz, arazoak ez dituen haur batek arazo

akademikoak eta pertsonalak izan ditzake.

Beraz, genero estereotipatuak guregan duten eragina aztertu ondoren, eskoletan

zein garrantzitsua den honi aurre egitea ikusi dugu. Haurrei txikiak direnetik, erakutsi

behar zaie lehenik eta behin pertsonak direla, eta pertsonak bezala beraien nahiak eta

gaitasunak garatu behar dituztela, kontuan hartu gabe beraien sexua nolakoa den.

6. HAUSNARKETA

Lan hau egiten ari ginela hainbat eta hainbat kezka sortu zitzaizkigun, oso gai

luze eta sakona da eta askotan nahi izan duguna baino gutxiago sakondu dugu

denbora faltaren ondorioz. Nahiz eta nahi izan adina sakontzeko aukera izan ez dugun,

lan honek asko aberastu gaitu, lehendik ohartzen ez ginen hainbat gauzez ohartu

baikara.

17

Lehenik eta behin, ikusi dugu gaur egun ere Haur Hezkuntzak irudi asistentziala

izaten jarraitzen duela. Era honetara irakasleen lana ez da kontutan hartzen eta ez zaio

duen garrantzia ematen, ondorioz haurrak zaintzeko besterik ez den lan bat bezala

ikusten da, era honetara irakasleen lana oztopatuz.

Haur Hezkuntzaren asistentzialtasunarekin lotuta, gizonen rola nolakoa den Haur

Hezkuntzan ikusi eta zertxobait aztertu dugu eta atera ditugun ondorioak ez dira oso

onak izan. Gizonen irudia Haur Hezkuntzan oso ilundua dago, hau da, irakaslea mutila

izanez gero, honi kutsu negatiboa ezartzen zaio. Haurrak zaintzea emakumeen lana

izan den neurrian, gizonak hori egiten ikustean bi bide hartzen ditu gizarteak: lehenik

eta behien, gizon horren sexualitatea dudan jarri, hau da, homosexualtasunarekin lotu;

eta bigarrena ordea, ondorio okerrena eta beldurgarriena, pederastiarekin lotzea da.

Pederastia esaten dugunean, esan nahi duguna zera da, Haur Hezkuntzan

irakaslea den gizon oro dudetan jartzen da ea zergatik egiten duen lan haurrekin.

Horren eredu garbia irakasle batek aipatutako “La caza” pelikulan aurkitu

dezakegu. Bertan gizona den irakasle bat aurkezten zaigu eta nola tratatzen duen

herriak, bere lanaren ondorioz.

Bukatzeko aipatu nahiko genuke, generoen aniztasuna oso gai sakona dela eta

gure gizartearen ezaugarriak jakitea oso garrantzitsua iruditzen zaigula. Era honetara

gure hutsuneak betetzeko aukera izango genukeelako gizarteak duen eragina aztertzen

eta ezagutzen, gure hurrengoei mundu hobeagoa nola sortu erakutsi genezakeelako.

18

7. BIBLIOGRAFIA

- Asociación Cultural Octubre. Niños, Niñas Y Estereotipos De Género. Erabilgarri:

http://asociacionculturaloctubre.blogspot.com.es/2013/03/ninos-ninas-y-estereotipos-

de-genero.html

- Berganza, M.R; García, C; Grandío, M.M. (2003). Evolución de los estereotipos femeninos

en la publicidad televisiva en España (1950-2002). Representación, Construcción e

Interpretación de La Imagen Visual de las Mujeres. 423-437.

- Buenas tareas (2012). El Rol Del Hombre Versus El Rol De La Mujer En La Sociedad

Actual. Erabilgarri: http://www.buenastareas.com/ensayos/El-Rol-Del-Hombre-Versus-

El/4226200.html

- Castejón, M. (2012). Desmontando la construcción de género en la cultura visual desde

los feminismos ‘Las mujeres de verdad tienen curvas’ como creadora de nuevos

significados. Argitaratu gabea.

- Ehow en Español. Cómo impedir los estereotipos en las clases de preescolar. Erabilgarri:

http://www.ehowenespanol.com/impedir-estereotipos-clases-preescolar-info_277404/

- Ehow en Español. ¿Cómo se forman los niños los estereotipos? Erabilgarri:

http://www.ehowenespanol.com/forman-ninos-estereotipos-info_245941/

- Ehow en Español. Consecuencias de los estereotipos de género. Erabilgarri:

http://www.ehowenespanol.com/consecuencias-estereotipos-genero-info_478763/

- Ehow en Español. Educación: actividades para lecciones sobre los estereotipos de

género. Erabilgarri: http://www.ehowenespanol.com/educacion-actividades-lecciones-

estereotipos-genero-info_459290/

- Encinas, Ángel. (2008). Los nuevos estereotipos femeninos. Comunicación Audiovisual,

Mediática Y Digital. [Blogaren mezua]. Erabilgarri:

http://noesunamanzana.blogspot.com.es/2008/03/los-nuevos-estereotipos-

femeninos.html

- Estereotipos y consecuencias en los adolescentes. (2012, maiatzak 22). Estereotipos y

sus causas y consecuencias en la vida de los jóvenes. [Blogaren mezua]. Erabilgarri:

http://estereotipos-psicologiia.blogspot.com.es/

- Fantasma66 (2011, maiatza). Estereotipos. [Blogaren mezua]. Erabilgarri:

http://esteretipos66.blogspot.com.es/2011/05/bullying.html

- Hernandez, F. (2000). Educación y cultura visual. Ediciones Octaedro.

19

- Hernandez, F (2000). Sobre la importancia de la cultura visual en la educación escolar.

Educación y cultura visual. Ediciones Octaedro.

- Intxausti, N. (2013). Ikastetxearen antolakuntza. Argitaratu gabea.

- La Guía. El Rol de la Mujer a través de la Historia. Erabilgarri:

http://psicologia.laguia2000.com/general/el-rol-de-la-mujer-a-traves-de-la-historia

- Michel, A. (2001). Los estereotipos sexistas en la escuela y en los manuales escolares.

Educere, urtarrila-otsaila-martxoa, urtea/bol. 5, 012 zenb. Mérida, Venezuela. 67-77.

or.

- Netmoms. Los estereotipos de género: ¿Niña rosa y niño azul? Erabilgarri:

http://www.netmoms.es/revista/ninos/educacion/los-estereotipos-de-genero-nina-rosa-

y-nino-azul/

- Proyecto Alegría. (2013). Estereotipos y Niños y Niñas. Tú lo sueñas, nosotros lo

creamos. [Blogaren mezua]. Erabilgarri: http://proyectoalegria.com/estereotipos-y-

ninos/

- Violencia en la familia. Estereotipos de género. Erabilgarri:

http://www.violenciaenlafamilia.conapo.gob.mx/en/Violencia_Familiar/Estereotipos_de_

Gnero