Gazte esnatu, kapitalismoa akatu! Formakuntza liburuxka

28

description

Deskargatzeko esteka: http://www108.zippyshare.com/v/351XYN5S/file.html Liburuxka honetan gazteon egoeraren inguruko hausnarketa bat egitea dugu helburu, gure bizitzan sistema kapitalista patriarkalak duen eragina aztertu eta honetatik ihes egiteko asmoz. Horretarako lanaren, etxebizitzaren, hezkuntzaren eta aisialdiaren inguruan arituko gara, hauek baitira sistemaren ardatz garrantzitsuenetako batzuk, eta aldi berean gure bizitzakoak ere. Gai hauek ikuspuntu kritiko batetik aztertzea da gure helburua, posible den heinean alternatibak bilatzeko eta egoera irauli eta sozialismoa eta feminismoaren bidean lan egiteko. Sozioekonomiaren inguruko formakuntzarako liburuxka hau plazaratu egiten dugu asmo honekin. Gazte esnatu, kapitalismoa akatu!

Transcript of Gazte esnatu, kapitalismoa akatu! Formakuntza liburuxka

Page 1: Gazte esnatu, kapitalismoa akatu! Formakuntza liburuxka
Page 2: Gazte esnatu, kapitalismoa akatu! Formakuntza liburuxka

2

Page 3: Gazte esnatu, kapitalismoa akatu! Formakuntza liburuxka

Egun, aukera desberdin asko eskaintzen digun sistema “aske” honetanbakoitzak nahi duen moduan bizi daitekeela esaten digute. Baina askeakgara benetan? Bakoitzaren erabaki pertsonalak jaio garenetik jasotzenditugun mezuen eta informazioaren eraginpean daude. Zer jantzi, nolapentsatu, zertan inbertitu gure denbora librea eta nola bizi ez diraerabaki askeak, kulturak eraginhandia dauka gure portaeran.Aldi berean gizartearen iritziamasa komunikabideen bidezmoldatu egiten da. Ez duguonartzen sistemaren mesedetanlan egiteko bizi garenik, eta askeizateko sistema kapitalistapatriarkal honen aurka borrokatubehar dugu.

Liburuxka honetan gazteon egoeraren inguruko hausnarketa bat egiteadugu helburu, gure bizitzan sistema kapitalista patriarkalak duen eraginaaztertu eta honetatik ihes egiteko asmoz. Horretarako lanaren,etxebizitzaren, hezkuntzaren eta aisialdiaren inguruan arituko gara,hauek baitira sistemaren ardatz garrantzitsuenetako batzuk, eta aldiberean gure bizitzakoak ere. Gai hauek ikuspuntu kritiko batetikaztertzea da gure helburua, posible den heinean alternatibak bilatzekoeta egoera irauli eta sozialismo eta feminismoaren bidean lan egiteko.

Gazteon bizitza egoera ikusita prekarietatearen inguruan aritzeaezinbestekoa da. Sistema kapitalistak gure kontzientzia suntsitu eta

326

IZAN BURUJABE

Esan dezakegu gehienetan aisialdia askatasunaren lotzen dugu-la, baina ikusi dugun moduan, askatasuna bi marken artean era-bakitzea edo mugitzeko askatasuna izatea (diru apur batenb e h a r r a r e k i naskotan) bainoaskoz gehiago da.Gure aisialdiagure onerako iza-tea nahi badugugure bizitzakoesparru garrant-zitsu bat delaonartu behardugu. Lana etakon t sumoa renzurrunbiloan sar-tuak gaudela zailabada ere, beha-rrezkoa da gel-dialditxo bat egitea, barnera, ingurukoei eta mundura begiratzea,eta gure buruari galdetzea: zer nahi dut? Benetan aske izan nahibadugu gauza asko ditugu aztertu eta aldatzeko, erosotasun edorutinaren zurrunbilo zorotik irten ezinik bagaude beti izangodelako putreren bat guk bere produktua erosteko zain edo eredufaltsuak bere mesedetan sortzeko prest, horrela kontrolatzengaituztelako. Gazteon aisialdia euren interesen mesedetan apro-betxatzen dutenek leku pribilegiatua dute sistema honetan.Hortaz aisialdia bada denbora librea nahieran aprobetxatzea,baina ezin dugu ahaztu gure aisialdiaren atzean interes ugaridaudela, eta ez dutela zoriontasunarekin zerikusirik. Badagoaisialdi beste eredu bat, badaude aukera asko, ohikoenak ezbadira ere. Errazena da gure esku jartzen dutena aukeratzea,ikusgai duguna imitatzea; has gaitezen saltzen diguten aisialdijarduerez haratago pentsatzen eta ekiten.

Page 4: Gazte esnatu, kapitalismoa akatu! Formakuntza liburuxka

425

produzitzeko makina hutsak bilakatzea duhelburu, eta era berean lan erreproduktiboabaliatzen du. Familia eredu klasikoa eresistemarentzako tresna bilakatzen da, gizakionartean sexuen araberako desberdintzapeneanoinarritutako zapalkuntza sortuz. Logikaberdina jarraitzen du hezkuntzak, formakuntzakritikoa bultzatu ordez konpententzia indartueta lan mundua jomuga duen heziketa hutsadelarik gaur egun. Azkenik askea delasuposatzen den aisialdia ea guztiz askea denikusi behar da, aisialdia kontsumoarekin loturahandiak bait dauzka. Kontsumora bideratzengaituen sistemak poztasuna kontsumoarekinlotzen du, ondasun materialak berez ez dutengarrantzia emanez.

Bestalde, krisi ekonomikoaren aitzakia erabiltzen dute jendeareneskubideen aurka egiteko, eta bereziki gazteok pairatzen ditugueraso hauek gehien. Kapitalismoak ziklikoki errepikatzen ditukrisiak, esparru desberdinetan eta denbora tarte desberdinetan,horrela berrantolatu eta indarrean jarraitzeko. Gainera sistemahonen aurka altxatzen denak errepresio latza jasaten du, etagero eta bortitzagoa da: ordainezinak diren isunak, prozesujudizialak, kartzela zigorrak… Aldi berean alternatibak sortzendituenari trabak jarri eta erreprimitu egiten dute baita ere,sistema honetatik kanpo dagoen edozer ikusezin bilakatuz.

Horregatik sozialismoaren eta feminismoaren bidean pausuakemateko sistema honek aurretiaz “neutrotzat” ematen dizkigunkontzeptu guztiak birplanteatu eta birpentsatu behar ditugu, eabenetan neutroak eta objetiboak diren aztertu edota guk besteesanahi bat eman behar diegun ikusiz.

“Alternatibaksortzen ditue-

nari trabakjarri eta erre-primitu egiten

dute baita,sistema hone-

tatik kanpodagoen edo-zer ikusezinbilakatuz”

harreman eta eredu estetiko bakarra ahaztu gabe. Ez gara ari aisialdiandrogen kontsumo burujabea egiteaz, autosatizfakzioa lortzeko ere balioez duen kontsumo ohitura batez hari gara. Hori izan da hain zuzen saldudiguten eredua, baina noren mesedetan da ostiral eta igande bitarteanematen den droga kontsumo neurrigabea? Normala izan daiteke aste-buru baten gaua konorterik gabe bukatzeko gogoak izatea, baina aste-buru orotako erritual moduan hartzeak zaila egiten du norberaren era-baki bat dela sinestea. Festa ereduhonekin zerikusia dauka aste osoanzehar lanetik etxera bakarrik ibiltzea etaostera astebururo desfasatzearen feno-menoa. Seguruenik osakidetzako medi-kuak esango liguke ez dela sanoa, bainagure nagusiak eta diskotekaren jabeekbenetan eskertzen digute astean zeharlangile finak izatea eta asteburuan kont-sumitzaile are finagoak izatea. Eta noskiezin dugu droga kontsumoaz hitz eginhonek dakarren desaktibazioa aipatugabe. Hau ez da gazteongan soilik ema-ten den zerbait, gure aisialdia lagunekinedozein droga kontsumitzen emateanbeste arazo askotaz hitz egin eta askotan arazo horiek ahaztu ere egitenditugu. Behar beharrezkoa ditugun arazoetaz aldentzea eta tarte bathartzea, baina pasibotasuna ekidin beharreko zerbait da. Gaiarekinbukatzen joateko, jai herrikoien aldeko apustua egitea ezinbestekoazaigu, parte-hartzaileak, parekideak eta euskaldunak izan nahi dutenjaiak. Duten bokazioagatik beste jai eredu baten aurrean gaudela nabariada; etekinak benetako borrokak aurrera eramateko erabiltzen dira etaparte-hartzea sustatzea nahitaezkoa da jaiak aurrera atera daitezen;honetaz gaiz urtez urte jarrera eta eraso matxistak eman ez daitezenkanpaina, bitarteko eta mezu gero eta gehiago ikusten ditugu gure jaiherrikoietan. Guzti hau onartu beharra dago baina argi dago drogenkontsumoari eta errealitatean jarrera, abesti, hizkuntza matxista ekidite-ari dagokionez jai herrikoiek ere asko dutela hobetzeko, hau da, askodugula hobetzeko.

“Ezin dugudroga kontsu-moaz hitz eginhonek daka-rren desakti-bazioa aipatu

gabe”

Page 5: Gazte esnatu, kapitalismoa akatu! Formakuntza liburuxka

524

Gaur egun ezagutzen dugun gizarte eredua kontsumora bideratzen gai-tuen eredu kapitalista da. Balore kolektiboen gainbehera nabaria da, etanorbanakoarengan soilik pentsarazten gaituen gizartea gero eta gara-tuago dago. Gizarte eskalan gora egiteada bizitzaren helburu bakarra baliohauen arabera, eta horretarako besteengainetik pasatuko beharko da noski.Egoera hau ulertzeko beharrezkoa dagizartean zatiketa bat egitea, egoerahonetaz etekina ateratzen duen gizarteklasea, burgesia, eta egoera hau pairat-zen duena, langile klasea. Zapaltzaile –zapaldu dikotomia hau beharrezkoa da gizarte eredu honen balioakmantentzeko eta honen jarraitasuna bermatzeko, hau da, zapalduarenkontzientzia ez astindu eta zapaldua izatea onartu eta egoera dudatanez jartzeko. Berez, gizarte talde desberdinen arteko zapaltzaile – zapalduerlazioa errepikatu egiten da: arrazakeria eta xenofobia, gizarte patriar-kala eta matxismoa… Horrela nahiz eta norbera zapaldua izan, bestetalde baten gainetik egonda ez du zapaltzailearen kontra egingo, baiziketa “azpitik” duenaren kontra egingo du bestea bezain zapaldua ez ego-teko. Aipatu behar da kapitalismoak zenbait borroka eta erreibindikazioasimilatu ahal ditzakeela, ekologismoa esaterako: Enpresek kutsaduraekiditzeko “asmoa” dute, eta birziklapenaren inguruan gizartea kont-zientziaturik dago.

Modu kolektibo batean erlazionatzen gara, honetan oinarritzen da gizar-tea, eta honen funtsa da lana. Norbanakoaren lan gaitasuna zertan apli-katu gizartearen beharretara moldatu egiten da. Lana beharrezkoa dabizitzeko, baina lana ez da soilik soldatapean egiten dena: lan produkti-

pentsamendu eta desioez hari garenean, ba al dago mugarik? Eta prak-tikari dagokionez, bestearen kontsentimendutik haratago ba al dagomugarik? Zenbateraino mugatzen eta baldintzatzen gaitu sexuarekinharremana duen guztia etikarekin lotzeak?

Normaltasun nozioarekin jarraitzeko, moda ere aipatu behar dugu.Modaren munduak sistema kapitalista patriarkalaren zeruetako bat da;publizitatearen bitartez kanon estetiko irrealak, perfekzioa eta halakoaksaltzeaz gain, une oro zahar geratzen diren arropen kontsumoan egitendu habia modak. Kanpoko itxurarekin jarraitzeko, esan behar dugu kirolagazte askok egiten duten jarduera dela, osasuntsua eta askotan dohai-nik, aisialdi eredu kontsumistaren alternatibetako bat da dudarik gabe.Baina kirol guztia ez da horrelakoa, ez dugu hemen futbol profesionala-ren negozioaz hitz egingo, baina badaude oso garestiak diren kirolak,materiala edo espazioaren arabera. Kirolen atzean ere negozio izugarriadagoela da esan nahi duguna, eta bistakoa denez askotan kirolarenmunduak , modarenmunduan gertatzenden bezala, ereduestetiko irrealak etaperfekzioa dira sus-tatzen diren irudiak.Ikus dezakegunmoduan aisialdi jar-duera oso gutxilibratzen dira sistemakapitalistaren atzapa-rretatik.

Gazteon aisialdia ete-kinak ateratzeko era-biltzen dutenen arte-an adibide aipagarrienetako bat diskoteka, festibal eta halakoen jabe etaantolatzaileak dira. Gazteongan gehien nagusitzen den jai edo festa ere-dua ahalik eta gehien edaten edo beste droga batzuen kantitate ahaliketa gehien kontsumitzean oinarritzen da; bertan sustatzen diren botere

Page 6: Gazte esnatu, kapitalismoa akatu! Formakuntza liburuxka

6

zaudela bakarrik geratzeko arriskua; gauza onuragarri eta kaltegarri askoekarri dizkigute sare sozialak eta ezin da ukatu gure bizitza zein aisialdi-ko pieza oso garrantzitsua direla, eta horregatik hain zuzen egin behardugu esfortzu berezia hauek ezagutu eta kontrolatzen. Lonjak ere aisial-di modu berrien artean sar daitezke. Taldetxo batek edo talde ezberdi-nen artean gestionatutako espazio pribatuak dira lonjak, gehienetan ger-tatzen den bezala, alde onuragarriak eta kaltegarriak dituzte. Gazteokespazio pribatu horiek sortzekobeharrak espazio publikoek dituz-ten gabeziak agerian uzten dituzte,aisialdia eremu edo eskaintzapubliko eta erakargarri baten falta.Hortaz aparte parte-hartze etaantolakuntza eredu izan daitezke,bertan bertakoak direlako arauaketa erabakiak hartzen dituztenak,bertan ematen diren botere harre-manak eta abar ikusi beharrekoakbadira ere. Gutxienez gazte anto-lakuntzaren eredu bat dira, gauzaasko hobetu behar badira ere.

Beste ildo batetik joz, ezin dugugazteon aisialdiaz hitz egin harreman eta sexuaren arloan gertatzen denauto-errepresio eta judizio etikoez hitz egin gabe. Gure lagun, familiaedo bikotekidearekin izan behar genukeen harremanak arautuak daude,barneratuta dugu zer bai eta zer ez dagoen permitituta, zer den egokia.Egiten ditugun funtsik gabeko ezberdintasunarekin bat gure kulturakemozioak ahalik eta gutxien espresatzera eramaten gaitu, mutilak batezere. Behar bada zaila egiten zaigu ditugun harremanak beste era bateanbizitzea. Gizarteko arau moralak ez dira poliziak jartzen digun debekubatekin alderagarriak, barneratuta ditugu eta poliziaren papera gu etagure ingurukoek betetzen dute. Harremanen barruan sexuak pisu bere-zia du. Sexuaren kasuan gainera praktikan zein pentsamenduan ematenda errepresioa. Desio normal eta perbertsioen arteko bereizketa nabariada, eta txiki txikitatik goaz barneratzen. Galdera da: sexuari dagokionez,

23

“Gazteok espazio pri-batu horiek sortzeko

beharrak espaziopublikoek dituztengabeziak agerian

uzten dituzte, aisialdiaeremu edo eskaintzapubliko eta erakarga-

rri baten falta”

boa eta erreproduktiboa bereizi behar dira. Ohiko lanpostutik kanpo egi-ten diren zaintza lanak, ezkutuko lana edo lan boluntarioa eta militanteaere lana dira. Lana edozertan inbertitzen den denbora eta esfortzua da,ez soilik lanpostu batean soldata baten truke egiten dena.

PREKARIETATEAXXI. MENDEKO ESKLABUTZA

Historian zehar lanaren beharra etalana bera aztertuz gero ezinbestekoada esklabutza aipatzea. Esklabutza ego-era ez da posible indarraren bidez nor-baitek fisikoki eta zuzenean beste nor-bait zapaltzen ez badu. Eskala txikikoegoera hau leunduz eta globalizatuzjoan da, ezagutzen dugun egoeraraheldu arte. Gaur egun “garatuak” derit-zen herrialdeetan orokorrean ez daematen, garapen gutxiagoko herrialde-etan gehiago ikusten da, baina hala erelehenengoen mesedetan ematen dabeste lekuetan. Ezaguna da hainbatherrialdeetan umeek fabriketan behar-tuta lan egitea, gero multinazionalekprezio merkeetako produktuak produ-zitzeko fabrikako langileei esklabu bal-dintzak ezarri behar dietelarik. Adibidezduela urtebete Bangladesheko fabrikabateko sute batean langile pila bat erailak izan ziren. Aipatu behar dafabrika Inditex multinazionalaren taller bat zela, “eredugarriak” direnenpresatzat hartzen direnak gaur egungo gizarte kapitalistan.

Horrek ez du esan nahi herrialde garatuetan bertan lan esklaburik ezematea, baina hauetako gizarteen moral hipokritak hauek ezkutatu etaasimilatu egiten ditu: krisi garaian bereziki nabarmendu diren baldintzaprekarioak txantaje modura erabiltzen dira, hauek onartu edo langabe-zian geratzearekin mehatxatuz. Eta gazte eta emakumea izanda askoz

“Prekarietateaaskotan irten-bide bakarra

da, baina jaki-tun izan behargara zerk sort-zen duen egoe-ra hau eta nori

egiten dionmesede”

Page 7: Gazte esnatu, kapitalismoa akatu! Formakuntza liburuxka

22 7

egunero “ez dakit zer” erosteko edo “beste hori” behar dugula sentia-razten diguten milaka inpaktuak jasotzen ditugu; gainera txikitatik jasot-zen ditugu eta maiz ez dugu horri aurre egiteko bitartekorik izaten.Gizarte kapitalistak berak sortzen dizkigun gabeziak gauza materialekinbetetzea zoriontasunarekin nahastea da euren helburuetako bat. Honenondorioa: gure denbora librea eta gure diru guztia mugarik gabe kontsu-mitzen xahutzeko nahia, gure bizitza izan behar dena izateko nahia edokosta ala kosta perfekzio fisikoa lortzeko nahia adibidez; kotxe garesti,makro-jaialdi, modako arropa edo dirutza balio duten bideojokoekzerrenda betetzen dutelarik. Milaka dira gazteongan etengabe errepikat-zen diren portaera, nahi, denbora-pasa, eta jarduerak. Eta dena nahiduten moduan egiten ez dugun arren, ikustekoak dira zeinen nabarme-nak den sisteman kapitalista patriarkalak edozein gaztek aisialdian egi-ten ditugun jardueretan duen eragina.

AISIALDIA ASKATASUNEZ?

Aisialdi jarduera berrienetakoak ditugu bideojokoak, ordenagailuak etasare sozialak. Bideojoko eta ordena-gailuen gehiegizko erabilpenakpertsonen izaera eta harremanakizateko moduan eragina dutela aldebatera utzita, sistema kapitalistarenkontsumo mekanismo nabarmene-tako baten adibide bikaina dira.Bideojoko, ordenagailu eta oro harteknologia berriek merkatukomodelo berriena edukitzearennahiarekin bat datoz; une orobihurtzen da berria zena tramankuluzahar bat, eta etengabe ikustendugu gure burua azken modeloaerostera behartua. Sare sozialak,berriz, haratago doaz; sare sozialekgure harremanak izateko moduan eragina izatea ez ezik, harremanakizateko dugun modua aldatu dute. Bat-batekotasuna, kontrola, distant-ziak laburtzea, bakarrik zaudenean bakarrik ez egotea eta norbaitekin

gehiago. Prekarietatea onartzen dugu langabezian ez bukatzeko.Prekarietatea askotan irtenbide bakarra da, baina jakitun izan behar garazerk sortzen duen egoera hau eta nori egiten dion mesede. Gizarteeredu honek bultzatu egiten gaitu lan prekarioa onartzera. Jakin badaki-gu ezagun batek lana lortzean, nahiz eta baldintza prekarioetan izan,ematen den “poztasun” egoera, langabezia ekiditea poztasun arrazoiadelako soilik, eta horrek sistemaren esklabu bilakatzen gaitu. Kasu haue-tan ere kontratu gabeko lanak edo soldata eta baldintza oso kaxkarreta-ko lanak onartu egiten ditugu.

Prekarietatea lan produktiboa deritzonlanaren inguruan ulertzen den egoera da.Lan produktiboa produktu edo zerbitzusortzeko inbertitzen den lana da. Lan pre-karioak baldintza txarrak dakartza: solda-ta eskasa, estresa, egonkortasun eza,jarraikortasun falta… Sortzen dizkigutennahi eta behar izanen espektatibek siste-maren esklabu bihurtzen gaituzte.Prekarietateak norbanakoa suntsitu etamakina produktibo bat sortzea du helbu-ru: ezin zara kexatu, ezin duzu denbora luzerako egoera aurreikusi, ezinduzu lana utzi… Prekarioaren bizitzak ez du egonkortasunik. Dena langa-bezian bukatzearen arrisku iraunkorrarekin. Horregatik langileak garenheinean kontzientzia hartu behar dugu egoera honetaz, eta bakoitzakbere gain pairatzen duen egoera hau ikuspuntu kolektibo batetik iraulibehar dela ulertu. Lan baldintza hobeak lortzea zaila izango da beste batzure ordez lan berdina baldintza txarragoetan egiteko prest badago,baina hori ez da posible izango langile guztiak kontzientziaturik badau-de.

Baina langilea ez da bakarrik soldatapean lan egiten duena. Kontratugabe ari dena, astean ordu gutxiko jardunaldia duena edota praktiketanari dena ere langilea da, eta langile klasearen barne dagoela ulertzeaezinbestekoa da. Baita ere ezkutuko lana kontutan hartu behar da: asko-tan klase partikularrak, zainketa edo ordu gutxiko lanak ez dira aintzathartzen, beharbada denbora asko inbertitzen ez delako bertan edo gastu

Page 8: Gazte esnatu, kapitalismoa akatu! Formakuntza liburuxka

8 21

txikiak ordaintzeko egiten direlako,baina beste edozein lan bezalakoakdira eta horrela baloratu behar diralangiletik hasita. Aipatu behar dapraktiketako soldatarik gabeko kon-tratuen kasua: lan esperientziarentruke lan egiteagatik justifikatzen dasoldata eza edo eskasa, baina nahizeta urteetan zehar trebatutako lanindarra ez izan praktiketako langilea-rena, ezin da onartu lan indarra dohai-nik ematea burgesari.

LAN ERREPRODUKTIBOA

Baita ere lan erreproduktiboan erre-paratu behar da. Lan erreproduktiboaderitzo espezieran sostengu eta erre-produkzioa bermatzean diharduenesfortzuari, hau da, zaintza lanak, eli-kadura, hezkuntza, sostengu psikologiko eta afektiboa…Historian zehar emakumea izan da lan erreproduktiboa eginduena. Lan erreproduktiboa ez du etekin ekonomikorik ematen,baina lan hau gabe ezin da lan produktiboa burutu. (Badago jen-dea lan erreproduktiboa soldatapean egiten dituena, baina oro-korrean ez da horrela.) Zaintza lanak honen adierazgarri dira.Zaintza lanak orokorrean emakumeengan ematen da, eta egoerahau ematea bultzatu egiten da, eta aurretik aipatutako zapal-kuntzaren beste adibide bat da hau. Gizarteak egoera hau sus-tatzen du, emakumeak etxea eta umeak zaintzea eta gizonakkanpoan lan egitea. Lan erreproduktiboari garrantzia kendu egi-ten zaio, lan produktiboari garrantzia emanez eta maila baxua-goa batean kokatuz erreproduktiboa. Lan produktibo batekbezain beste garrantzia eduki ordez beharrezkotzat ematen dalan hau, baina nahiz eta soldatapeko lan bat ez izan (orokorrean),garrantzia bera eduki beharko luke. Beharrezkoa da lan errepro-duktiboa ematea lan produktiboa burutu ahal izateko.

“Lan errepro-duktiboak lanproduktiboak

bezain bestekogarrantzia

dauka, eta derri-gorrezkoa da lanerreproduktiboaematea lan pro-duktiboa burutu

ahal izateko”

Aisialdia deskribatzerakoan gehienok esango genuke lanak eta ikaske-tek uzten diguten denbora librea dela aisialdia, nahi duguna egiteko era-biltzen dugun denbora. Baina guztiz egia ahal da guk nahi duguna egite-ko erabiltzen dugun denbora dela? Zerk baldintzatzen du gure aisialdia?

Aurreko ataletan ikusi dugun bezala bistakoa da gure bizitzako esparruguztiak kapitalaren logika deitzen denaren eragina dutela eta jarraianemango ditugu adibideak. Sistema kapitalista patriarkal batean bizi garaeta etengabeko kontsumoa kapitalismoaren motorretako bat da, horre-gatik daude gure bizitzako beste esparru asko ere kontsumora bideratu-ta, hezkuntza sistema osoa adibidez. Eta noski aisialdiak ere ezin duhorretatik ihes egin, are gehiago, kontsumora bideratutako aisialdia sis-temaren pieza garrantzitsueneta-rikoa da. Ulertzekoa da orduanenpresa zein instituzioek gurenahiak eta horren bitartez gureaisialdia kontrolatzeko egitenduten ahalegina. Beste gauzabatzuen artean sustatzen dutenkontsumo eta harreman ereduakbermatzen duelako sistemapatriarkal kapitalistaren funtzio-namendua.

Honek guztiak funtziona dezaniragarki, telebista, zein eredu falt-suen bitartez nahiak, desioak etabeharrizan emozional eta mate-rialak sortzen dizkigute. Egunero

“Gure bizitzakoesparru guztiak

kapitalarenlogika deitzendenaren eragi-

na dute”

Page 9: Gazte esnatu, kapitalismoa akatu! Formakuntza liburuxka

20

ordaindu ahal izatekotan,bestela sistema honetan banketxeak etxealapurtu eta oraindik lehenago eskatutako hipoteka ordaindu beharkoda. Kontuan izanda euskal herrian gazteon erdia langabeak direla etalana daukatenok beraien soldaten erdia baino gehiago hipotekaninbertitu beharko dutela, noiz bukatuko lukete hipoteka ordaintzen?

Bizitza propioa eraikitzeko ezinbestekoa da egonkortzeko leku bat,horregatik etxebizitza eskubide garrantzitsu bat bezala ulertzen dugu,eta ez ondasun bezala. Ez daposible etxebizitza aske batlurraren pribatizazioa suntsitugabe, lurra guztiona delakoeta ez bakarrik ahaldunbatzuena. Lurraren askapenhori aurrera eramatekoautogestioa praktikan jarribehar da, beste batzuenmenpe ez bizitzeko.

Etxebizitzaren kontzeptua jabego pribatuarekin zuzenki lotuta dago.Lurraren jabe izatea posible al da benetan? Lur eremu pribatu batgurea dela sinestarazten digute, baina nola da posible lurraren jabegoaedukitzea, eta hori saltzen saiatzea?

Lurraren jabegoarekin lotutako alternatiba erreal bat Marinaledanposible izan da. Marinaledako lurrak erosi egin zituen udalak etagobernuak laguntzak ematen ditu herritarrek beraien etxe propioakeraikitzeko. Herritarrek etxe horiengatik ordaindu beharreko prezioasoilik materialen kostua izango da, horrela herritarrak bere etxean laneginda etxebizitzari beste garrantzi bat ematen delarik, eta baita ereespekulazioa ekiditea lortuz. Honekin jabego pribatuarekin ez daamaitzen, baina espekulaziorik gabeko etxeak eraikitzen dituzte. Halaere ez da erraza horrelako alternatiba bat martxan jartzea gauregungo sisteman, nahiz eta helburua bera hau ez izan.

Page 10: Gazte esnatu, kapitalismoa akatu! Formakuntza liburuxka

10 19

Jaiotzen garenetik bizi garen sistema kapitalista patriarkal honek gurebizitzak antolatzen ditu, balore zehatz batzuetan oinarriturik etasistemaren onurarako zuzenduta. Sistemaren helburua sistema berarenjarraikortasuna bermatzea da, sistemakmesede egiten dietenek bultzatuta.Aurretik aipatu bezala sistema honenoinarrietako bat familia da, etxebizitzarekinlotuta, eta hau sistemaren biziraupenerakoezinbestekoa da: etekina ematen dutenlangileak ugaldu eta beste pertsonak sortuhauen ondasuna gero eta handiagoaizateko. Balore hauen arabera familia batosatzeko ezin bestekoa da lan finko batizatea, etxebizitza ordaindu ahal izateko.Sistema kapitalista patriarkalaren baloreakjarraituz familian rol zehatz batzukerreproduzitzen dira. Gizonari kanpoan lanproduktiboa egiteko ardura egozten zaio,aldi berean emakumeak etxeko lan erreproduktiboak egiten dituelarik,batzuetan lan bikoitza egitea derrigorrezkoa delarik emakumearentzat.Beharrezkoa da familiaren antolaketa zehatz bat edukitzea rol hauekbetetzeko, eta honen baitan ematen da familia eredu aproposa: familianuklearra edo nukleo familiarra, hau da, bikotea eta seme alabak.

Sistemaren logikaren arabera etxea erosteko bankuari hipoteka bateskatu beharko zaio, gazteok ez daukaten diru bat denbora luzean zeharbueltatuz. Horrek guztiz ordaindu arte etxea bakuaren dela esan nahi du,

“Gizonari kanpoan lanproduktiboa egitekoardura egozten zaio,

aldi berean emakume-ak etxeko lan errepro-

duktiboak egiten ditue-larik, batzuetan lan

bikoitza egitea derrigo-rrezkoa delarik emaku-

mearentzat”

Aurrekoa ikusita orain lanak ekonomikoki zer suposatzen duen aztertukodugu. Atal honetan soldatapeko lanaren analisia egin dugu plusbalioaedo gainbalioa zer den azalduz. Honekin klase borrokaren nondiknorakoa ulertu eta alternatiben inguruko hausnarketa labur bat egingodugu.

SOLDATAPEKO LANA

Soldatapeko lana soldata batentruke egiten den lana da.Soldatapeko lan bat burutzekobeharrezkoa da lan hori burutzenduen langilea eta ekoizpenbitartekoak dituena, enpresariaedo estatua adibidez. Dikotomiahorrek klaseen arteko banaketamarkatzen du, ekoizpenbitartekoen jabe den klasea,burgesia, eta bere lan indarra saldubehar duen klasea, proletalgoa edolangile klasea. Langileakenpresariari bere lan indarra saltzen dio soldata baten truke.

Lan indarra lan bat egiteko pertsona baten ahalmen fisiko eta mentalada, eta ekoizpen bitartekoak ekoizpen prozesuan parte hartzen dutenfabrika, makina, energia, garraio sare eta lehengaien multzoa da.

Produktu guztiak balio bat dute. Bi balio mota daude erabilera balioa eta

Page 11: Gazte esnatu, kapitalismoa akatu! Formakuntza liburuxka

11

truke balioa. Erabilera balioak produktu bat zertarako balio duen islatzendu. Produktuek ere truke balioa dute, balio honek adierazten du bestegauza batzuengatik aldatua ahal dela. Adibide bat jarriko dugu hobetoulertzeko: ordenagailuaren kasuan, ordenagailuaren truke balioa zenbatkostatzen duen izango da, 500 euro. Balio hori merkatuen araberazehazten da, eskaintza eta eskariaren legearen bitartez.Ordenagailuaren erabilera balioa berriz, zertarako balio duen izango da:dokumentuak egiteko, internetetiknabigatzeko, jolasteko… Sistemakapitalistan lan indarra merkantziabihurtzen da langileak ezin duelakoekoizpen bitartekorik gabe lan egin.Horregatik langileak bere lan indarramerkatuan saltzeko beharra du. Merkantziahonek berezitasun bat du, lan indarra besteproduktuak ekoizteko balio duela. Kasuhonetan erabilera balioa langileak ekoizten duena izango da eta trukebalioa langilearen soldata. Gainbalioa edo plusbalioa erabilera balioareneta truke balioaren diferentzia da, ekoizpen bitartekoen kostua kenduta,nagusiak eramaten duen etekina.

Gainbalioa hobeto ulertzeko adibide bat ipiniko dugu. Langile batek 10euroko soldata du eta egunero 8 ordu lan egiten ditu, beraz, enpresariakegunero 80 euro ordaintzen dizkio. Langile horrek aulkiak egiten dituenpresan eta orduro 6 aulki egiten ditu. Enpresariak 10 eurotan saltzenditu aulkiak, baina horietatik 5 enpresaren alokairuan, makinetan, argiindarrean, garraioan eta materialean gastatzen da, hau da, ekoizpenbitartekoetan. Langile batek 6 aulki egiten baditu, enpresariak saltzean60(6aulki x10euro)euro lortzen ditu. 60 euro horietatik 30euro (5eurokokostuak x6aulki) kostuetan joaten da eta beste 30 euro geratzen dira.30 euro horietatik langilearen soldata kendu behar da (30-10) 20 euro.Orduan enpresariak 20 euro lortzen ditu langile eta ordu bakoitzeko ezeregin gabe. Langileak 8 ordu lan egiten baditu, enpresariak (8ordux20euro) 160 euro aterako ditu egunero langile horrek egiten duen

“Langile klasea kontura-tu behar da burgesiarenesplotazioaren menpe

dagoela eta bere etorki-zunaren jabe izatekoekoizpen bitartekoenjabe izan behar dela”

Page 12: Gazte esnatu, kapitalismoa akatu! Formakuntza liburuxka

17

lanagatik. 160 euro horiek gainbalioa dira. Langile bat beharrean 10badira, (160euro x10langile) 1.600 euro etekin aterako lituzkeenpresariak egunero, 100 langile badira 16.000 euro. Enpresariak diruhori lortzen du lan egin barik, soilik ekoizpen bitartekoen jabeizateagatik. Hala ere ez da horren erraza gainbalioaren kalkulu zehatzaegitea, bertan bankuak, kredituak edo beste motatako gastuak sartzendirelako, eta oso zaila da zehazki kalkulua egitea.

Horren kontra,enpresariakenpresaren gestioan lanegiten duela argudiatudezakete batzuek.. Imajinadezagun enpresa horretan 10langile daudela, enpresariakpertsona bat kontratatudezake enpresa gestionatzekoadibidez 15 euro ordukokosoldatarekin. 8 ordu lan eginda(8ordu x15 euro) 120 eurokosoldata izango du egunean.Enpresariak 10 langileekin 1.600 euroko etekinak zituen eta orain 120euro kenduta 1.480 euro irabaziko ditu egunero ekoizpen bitartekoenjabe izateagatik lan egin barik, noski.

Ikusi dugunez, burgesiak langileak esplotatzen ditu bere lanaren bidezaberasteko. Enpresariak gero eta langile gehiago izan, esplotazioaorduan eta handiagoa izango da.. Enpresari horiek munduko elitea diraeta oligarkia osatzen dute. Oligarkia edo burgesia da munduakontrolatzen duena alderdi politikoak finantzatuz, komunikabideen jabeizanez, lobbyen bitartez… Horretatik, burgesia txikia desberdindu beharda. Burges txikia ekoizpen bitartekoen jabe den langile bat da, bestelangile batzuekin lan egiten duena eta hauei soldata ordaintzen diena,adibidez tailerretan edo tabernetan ematen da askotan kasu hau.

12

Horretarako, ezinbestekoa da kalitatezko hezkuntza sistemapubliko bat izatea, aipatutako ezaugarrietan pertsonak hezteko.Ildo beretik jarraituz, sistema tradizionalarekin apurtu beharradago, gaur egun guztiok ditugun behar izanetara egokituz, mere-zi dugun etorkizuna eraikiz. Lan erreza ez dela jakin badakigu,izan ere, anitz dira egin beharreko aldaketak: irakasle/ikasleenheziketa motibazioan oinarritzea, dinamika parte-hartzaile etasortzaileak eratu, eta nola ez, ahaztu barik prozesu honen guz-tiaren sostengua baloreak izango direla. Hau guztia gauzatzeko,ezin dugu ahaztu feminismoaren baloreetan heztea ezinbeste-koa dela, eta hori oinarritzat hartuta, umeek dituzten sentimendueta nahien arabera, euren formakuntza gauzatuko dugula.

Liburuxkan zehar ikusi dugun moduan, sis-tema kapitalista patriarkalak ezinbestekoadu hezkuntzaren kontrola izatea, eurenmerkatuen funtzionamendurako eta siste-maren biziraupenerako esklaboak guztizbeharrezkoak direlako, eta kontzientziaaldaketa batek hau guztia kolokan jar zeza-keelako. Honen adierazle argi bat LOMCElegea izan daiteke, beste gauza batzuenartean, langile klasearen parte diren ikas-leak ahalik eta azkarren lan mundura bide-ratzea du helburu, burgesiari soilik goi mai-lako ikasketak egiteko aukera emanez.Baita ere balore patriarkal atzerakoien jarraitasuna eta kritikota-suna baztertzea dakar lege honek, gaur egungo hezkuntzareneta sistemaren egoeraren adierazle garbia dena.

Euskal Herriak ez du hezkuntza sistema propiorik, herri bezala ezbaitu berau arautzeko, antolatzeko eta kudeatzeko eskumenik.Ondorioz, lan handia dugu aurretik: ikasle guztien euskalduntzea,Euskal Curriculuma, Euskal Unibertsitatea… Horretarako, kalita-tezko hezkuntza sistema publiko baten aldeko apustu irmo bategitea beharrekoaz da, hau amesten dugun Euskal Herriarenoinarria izango baita.

“Hezkuntza ezda estatu

baten menpeegon behar,estatua da

hezkuntzatikhazi behar

dena”

Page 13: Gazte esnatu, kapitalismoa akatu! Formakuntza liburuxka

1316

Beraz, soldatapeko lana da kapitalismoa sostengatzen duena, etamunduak aldatzeko soldatapeko lana baztertu behar du. Langile klaseakonturatu behar da burgesiaren esplotazioaren menpe dagoela eta bereetorkizunaren jabe izateko ekoizpen bitartekoen jabe izan behar dela.Horretarako klase kontzientzia piztu behar da, hau da, langile klaseakonturatu behar da bere interesak eta burgesiaren interesakantagonikoak eta aurkakoak direla. Interes horien arteko borrokari klaseborroka deritzo, hau da, burgesiaren eta langile klasearen artekoborrokari.

Klase borroka horren baitan, borroka txikiakdaude, adibidez, langileen soldatak edo lanorduak. Borroka txiki horietan burgesiak dirugehiago irabaztea bilatzen du langilearenkalterako. Klase borrokaren azken helburualangileria ekoizpen bitartekoen jabe izatea da,hori lortzean langileak lortuko duburujabeaizatea eta bere lanaren fruituguztiak bereganatzea. Hori egiteko langileklasearen ahalduntzea eta burujabetasunabultzatu behar dugu alternatibak plazaratuz:

AUTO ENPLEGUA

Auto enplegua langile bat bere kabuz lanegitean datza. Auto enpleguan langileaekoizpen bitartekoen jabe da eta ez du nagusirik. Beraz, ez duesplotaziorik pairatzen beste pertsona batengatik, eta teorian nahi duenmoduan eta nahi beste lan egiten du. Hala ere hau ez da guztiz egia lanmerkatuaren menpe dagoelako norbanakoaren lan indarra, etaprodukzio maila batzuk betetzeko auto esplotaziora jotzen du autoenpleguak. Hala ere ezin da autoenplegua “emprendizaje” kontzeptuantzuarekin nahastu, hori baino askoz gehiago baita.

“Klase borroka-ren azken helbu-

rua langileriaekoizpen bitarte-koen jabe izateada, hori lortzeanlangileak lortukodu burujabe iza-

tea eta berelanaren fruitu

guztiak berega-natzea”

Osasun sistemarekin gertatzen den moduan, hezkuntza sistemak ereestatu baten egoera edota antolatzeko moduaren adierazlea da.Betidanik, munduko hainbat estatuk hezkuntza erabili izan dute eurenbehar izan ideologikoetarako, eta hau arazoaren oinarria dela esan dai-teke. Hezkuntza ez da estatu baten menpe egon behar, estatua da hez-kuntzatik hazi behar dena, bertan hazia landatuz, hurrengo belaunaldie-tan fruitua jasotzeko.

Lehen aipatu dugun moduan, munduan zehar hezkuntza sistema ezber-dinak aurki daitezke, hala ere gehie-nak, merkatuak edo momentu horre-tan indarrean dagoen alderdi politiko-aren ideologiaren menpe daude.Beraz, azken hori arazoaren oinarriadela esan daiteke, umea hezkuntzasistemaren erdian eta horren jomugabezala kokatu beharrean, beste ele-mentu edota interes konkretu batzuk kokatzen dira. Hortaz, bertanburutzen den lana ez doa ikaslearen garapen pertsonalera zuzenduta,merkatuak dituen beharrizanetara zuzendua baizik. Hau sistema kapita-lista patriarkal honek jarraitzen duen logikaren beste adierazle bat delaesan daiteke.

Edozein Hezkuntza sistemaren helburua hurrengo hau izan beharko lit-zateke: Umearen garapen profesional eta batez ere pertsonalean ahaliketa eragin handiena izatea, pertsona sortzaile, aske eta kritiko bat bila-katuz, epe hurbileko etorkizun batean gizarteratzeko. Soilik ezaugarrihoriek dituen pertsona talde bat osatuz, izango gara jendartea eraldat-zeko gai.

Page 14: Gazte esnatu, kapitalismoa akatu! Formakuntza liburuxka

1415

KOOPERATIBAK

Kooperatiba bat langileen enpresa bat da ekoizpen bitartekoen jabeadena. Kooperatibak langileen arteko elkartasunean oinarritzen direnenpresak dira eta modu demokratikoan antolatzen dira. Langileak diraenpresa gestionatzen eta antolatzen dutenak, eta enpresaren ingurukoerabaki estrategikoakhartzen dituztenak.Langileak ekoizpenbitartekoen jabe izateanhaiek ekoizten dutenarenetekin guztia hauekhartzen dute, beraz ezdago esplotaziorik, etaetekinak kooperatibanbertan inbertitzen dira.Kooperatibek langileakahalduntzen eta burujabebihurtzen dituzte.Kooperatibek gainerabata besteari laguntzendiote, kooperatibenartean ez dagoelakokonpetentziarik, haienkonpetentzia enpresakapitalistak direlako eta haien helburu bakarra langileei jan ematea da.Kooperatibismoaren filosofia eta Mondragon bezalako sasi kooperatibakdesberdindu egin behar dira. Sasi kooperatiba horietan langileek ez duteia hitzik enpresan eta kooperatibistak ez diren langileak izugarriesplotatzen dituzte, kooperatibista eta kontratatuen artekodesberdintzapena handituz.

Sasi kooperatiba horiek kooperatibismoaren filosofia galdu dute etaetekinak hobesten dituzte langileen aurretik.

ESTATU SOZIALISTA

Sistema sozialista da sistema kapitalistaren alternatiba. Estatusozialistetan edo langile estatuetan ekoizpen bitartekoakestatuaren menpe daude. Beraz esan daiteke, prozesua moduegokian emanez gero, ekoizpen bitartekoak herriarenak direla.Langileria parte hartzaileak bereak egiten ditu. Estatu sozialistanburgesia desagertzen da eta klase gabeko gizarte bat osatzen danon pertsona guztiek eskubide eta aukera berdinak dituzte.Estatuko edo herriaren enpresa horietan langileak soldata batdaukate eta gainbalioa herriaren esku jartzen da herritarrenosasuna, hezkuntza eta beste zerbitzuak ordaintzeko. Estatusozialistan ez dago esplotaziorik eta lanaren banaketa ematenda, jaurdunaldia jaitsiz langile guztien artean banatuz. Beraz,estatu sozialistan langabezi tasa %0koa da. Estatu sozialista batlortzeko kontzientzia aldaketagertatu behar da. Horretarako,botere bertikalak suntsitu behardira , botere horizontalengatikaldatuz.

Soldatatzat ulertzen dena trukebalioan edo diruan oinarritzen da,eta lanaren kontzeptu haukapitalaren menpe egon da beti.Nahiz eta estatu sozialistak egonizan diren munduan lanarenkontzeptu kapitalistak erabili izandituzte, lana soldatarekin lotuz,soldata kontsumora bideratura dagoelarik, kapitalarenpilaketaren ondorioz. Iraultza sozialistaren bidean ezinbestekoada kapitalismoaren aspektu guztiak identifikatzea, hausnartzeaeta iraultzea, lanarena kasu.

“Estatu sozialistanburgesia desagert-

zen da eta klasegabeko gizarte bat

osatzen da nonpertsona guztiek

eskubide eta aukera berdinak

dituzte”

Page 15: Gazte esnatu, kapitalismoa akatu! Formakuntza liburuxka

1415

KOOPERATIBAK

Kooperatiba bat langileen enpresa bat da ekoizpen bitartekoen jabeadena. Kooperatibak langileen arteko elkartasunean oinarritzen direnenpresak dira eta modu demokratikoan antolatzen dira. Langileak diraenpresa gestionatzen eta antolatzen dutenak, eta enpresaren ingurukoerabaki estrategikoakhartzen dituztenak.Langileak ekoizpenbitartekoen jabe izateanhaiek ekoizten dutenarenetekin guztia hauekhartzen dute, beraz ezdago esplotaziorik, etaetekinak kooperatibanbertan inbertitzen dira.Kooperatibek langileakahalduntzen eta burujabebihurtzen dituzte.Kooperatibek gainerabata besteari laguntzendiote, kooperatibenartean ez dagoelakokonpetentziarik, haienkonpetentzia enpresakapitalistak direlako eta haien helburu bakarra langileei jan ematea da.Kooperatibismoaren filosofia eta Mondragon bezalako sasi kooperatibakdesberdindu egin behar dira. Sasi kooperatiba horietan langileek ez duteia hitzik enpresan eta kooperatibistak ez diren langileak izugarriesplotatzen dituzte, kooperatibista eta kontratatuen artekodesberdintzapena handituz.

Sasi kooperatiba horiek kooperatibismoaren filosofia galdu dute etaetekinak hobesten dituzte langileen aurretik.

ESTATU SOZIALISTA

Sistema sozialista da sistema kapitalistaren alternatiba. Estatusozialistetan edo langile estatuetan ekoizpen bitartekoakestatuaren menpe daude. Beraz esan daiteke, prozesua moduegokian emanez gero, ekoizpen bitartekoak herriarenak direla.Langileria parte hartzaileak bereak egiten ditu. Estatu sozialistanburgesia desagertzen da eta klase gabeko gizarte bat osatzen danon pertsona guztiek eskubide eta aukera berdinak dituzte.Estatuko edo herriaren enpresa horietan langileak soldata batdaukate eta gainbalioa herriaren esku jartzen da herritarrenosasuna, hezkuntza eta beste zerbitzuak ordaintzeko. Estatusozialistan ez dago esplotaziorik eta lanaren banaketa ematenda, jaurdunaldia jaitsiz langile guztien artean banatuz. Beraz,estatu sozialistan langabezi tasa %0koa da. Estatu sozialista batlortzeko kontzientzia aldaketagertatu behar da. Horretarako,botere bertikalak suntsitu behardira , botere horizontalengatikaldatuz.

Soldatatzat ulertzen dena trukebalioan edo diruan oinarritzen da,eta lanaren kontzeptu haukapitalaren menpe egon da beti.Nahiz eta estatu sozialistak egonizan diren munduan lanarenkontzeptu kapitalistak erabili izandituzte, lana soldatarekin lotuz,soldata kontsumora bideratura dagoelarik, kapitalarenpilaketaren ondorioz. Iraultza sozialistaren bidean ezinbestekoada kapitalismoaren aspektu guztiak identifikatzea, hausnartzeaeta iraultzea, lanarena kasu.

“Estatu sozialistanburgesia desagert-

zen da eta klasegabeko gizarte bat

osatzen da nonpertsona guztiek

eskubide eta aukera berdinak

dituzte”

Page 16: Gazte esnatu, kapitalismoa akatu! Formakuntza liburuxka

1316

Beraz, soldatapeko lana da kapitalismoa sostengatzen duena, etamunduak aldatzeko soldatapeko lana baztertu behar du. Langile klaseakonturatu behar da burgesiaren esplotazioaren menpe dagoela eta bereetorkizunaren jabe izateko ekoizpen bitartekoen jabe izan behar dela.Horretarako klase kontzientzia piztu behar da, hau da, langile klaseakonturatu behar da bere interesak eta burgesiaren interesakantagonikoak eta aurkakoak direla. Interes horien arteko borrokari klaseborroka deritzo, hau da, burgesiaren eta langile klasearen artekoborrokari.

Klase borroka horren baitan, borroka txikiakdaude, adibidez, langileen soldatak edo lanorduak. Borroka txiki horietan burgesiak dirugehiago irabaztea bilatzen du langilearenkalterako. Klase borrokaren azken helburualangileria ekoizpen bitartekoen jabe izatea da,hori lortzean langileak lortuko duburujabeaizatea eta bere lanaren fruituguztiak bereganatzea. Hori egiteko langileklasearen ahalduntzea eta burujabetasunabultzatu behar dugu alternatibak plazaratuz:

AUTO ENPLEGUA

Auto enplegua langile bat bere kabuz lanegitean datza. Auto enpleguan langileaekoizpen bitartekoen jabe da eta ez du nagusirik. Beraz, ez duesplotaziorik pairatzen beste pertsona batengatik, eta teorian nahi duenmoduan eta nahi beste lan egiten du. Hala ere hau ez da guztiz egia lanmerkatuaren menpe dagoelako norbanakoaren lan indarra, etaprodukzio maila batzuk betetzeko auto esplotaziora jotzen du autoenpleguak. Hala ere ezin da autoenplegua “emprendizaje” kontzeptuantzuarekin nahastu, hori baino askoz gehiago baita.

“Klase borroka-ren azken helbu-

rua langileriaekoizpen bitarte-koen jabe izateada, hori lortzeanlangileak lortukodu burujabe iza-

tea eta berelanaren fruitu

guztiak berega-natzea”

Osasun sistemarekin gertatzen den moduan, hezkuntza sistemak ereestatu baten egoera edota antolatzeko moduaren adierazlea da.Betidanik, munduko hainbat estatuk hezkuntza erabili izan dute eurenbehar izan ideologikoetarako, eta hau arazoaren oinarria dela esan dai-teke. Hezkuntza ez da estatu baten menpe egon behar, estatua da hez-kuntzatik hazi behar dena, bertan hazia landatuz, hurrengo belaunaldie-tan fruitua jasotzeko.

Lehen aipatu dugun moduan, munduan zehar hezkuntza sistema ezber-dinak aurki daitezke, hala ere gehie-nak, merkatuak edo momentu horre-tan indarrean dagoen alderdi politiko-aren ideologiaren menpe daude.Beraz, azken hori arazoaren oinarriadela esan daiteke, umea hezkuntzasistemaren erdian eta horren jomugabezala kokatu beharrean, beste ele-mentu edota interes konkretu batzuk kokatzen dira. Hortaz, bertanburutzen den lana ez doa ikaslearen garapen pertsonalera zuzenduta,merkatuak dituen beharrizanetara zuzendua baizik. Hau sistema kapita-lista patriarkal honek jarraitzen duen logikaren beste adierazle bat delaesan daiteke.

Edozein Hezkuntza sistemaren helburua hurrengo hau izan beharko lit-zateke: Umearen garapen profesional eta batez ere pertsonalean ahaliketa eragin handiena izatea, pertsona sortzaile, aske eta kritiko bat bila-katuz, epe hurbileko etorkizun batean gizarteratzeko. Soilik ezaugarrihoriek dituen pertsona talde bat osatuz, izango gara jendartea eraldat-zeko gai.

Page 17: Gazte esnatu, kapitalismoa akatu! Formakuntza liburuxka

17

lanagatik. 160 euro horiek gainbalioa dira. Langile bat beharrean 10badira, (160euro x10langile) 1.600 euro etekin aterako lituzkeenpresariak egunero, 100 langile badira 16.000 euro. Enpresariak diruhori lortzen du lan egin barik, soilik ekoizpen bitartekoen jabeizateagatik. Hala ere ez da horren erraza gainbalioaren kalkulu zehatzaegitea, bertan bankuak, kredituak edo beste motatako gastuak sartzendirelako, eta oso zaila da zehazki kalkulua egitea.

Horren kontra,enpresariakenpresaren gestioan lanegiten duela argudiatudezakete batzuek.. Imajinadezagun enpresa horretan 10langile daudela, enpresariakpertsona bat kontratatudezake enpresa gestionatzekoadibidez 15 euro ordukokosoldatarekin. 8 ordu lan eginda(8ordu x15 euro) 120 eurokosoldata izango du egunean.Enpresariak 10 langileekin 1.600 euroko etekinak zituen eta orain 120euro kenduta 1.480 euro irabaziko ditu egunero ekoizpen bitartekoenjabe izateagatik lan egin barik, noski.

Ikusi dugunez, burgesiak langileak esplotatzen ditu bere lanaren bidezaberasteko. Enpresariak gero eta langile gehiago izan, esplotazioaorduan eta handiagoa izango da.. Enpresari horiek munduko elitea diraeta oligarkia osatzen dute. Oligarkia edo burgesia da munduakontrolatzen duena alderdi politikoak finantzatuz, komunikabideen jabeizanez, lobbyen bitartez… Horretatik, burgesia txikia desberdindu beharda. Burges txikia ekoizpen bitartekoen jabe den langile bat da, bestelangile batzuekin lan egiten duena eta hauei soldata ordaintzen diena,adibidez tailerretan edo tabernetan ematen da askotan kasu hau.

12

Horretarako, ezinbestekoa da kalitatezko hezkuntza sistemapubliko bat izatea, aipatutako ezaugarrietan pertsonak hezteko.Ildo beretik jarraituz, sistema tradizionalarekin apurtu beharradago, gaur egun guztiok ditugun behar izanetara egokituz, mere-zi dugun etorkizuna eraikiz. Lan erreza ez dela jakin badakigu,izan ere, anitz dira egin beharreko aldaketak: irakasle/ikasleenheziketa motibazioan oinarritzea, dinamika parte-hartzaile etasortzaileak eratu, eta nola ez, ahaztu barik prozesu honen guz-tiaren sostengua baloreak izango direla. Hau guztia gauzatzeko,ezin dugu ahaztu feminismoaren baloreetan heztea ezinbeste-koa dela, eta hori oinarritzat hartuta, umeek dituzten sentimendueta nahien arabera, euren formakuntza gauzatuko dugula.

Liburuxkan zehar ikusi dugun moduan, sis-tema kapitalista patriarkalak ezinbestekoadu hezkuntzaren kontrola izatea, eurenmerkatuen funtzionamendurako eta siste-maren biziraupenerako esklaboak guztizbeharrezkoak direlako, eta kontzientziaaldaketa batek hau guztia kolokan jar zeza-keelako. Honen adierazle argi bat LOMCElegea izan daiteke, beste gauza batzuenartean, langile klasearen parte diren ikas-leak ahalik eta azkarren lan mundura bide-ratzea du helburu, burgesiari soilik goi mai-lako ikasketak egiteko aukera emanez.Baita ere balore patriarkal atzerakoien jarraitasuna eta kritikota-suna baztertzea dakar lege honek, gaur egungo hezkuntzareneta sistemaren egoeraren adierazle garbia dena.

Euskal Herriak ez du hezkuntza sistema propiorik, herri bezala ezbaitu berau arautzeko, antolatzeko eta kudeatzeko eskumenik.Ondorioz, lan handia dugu aurretik: ikasle guztien euskalduntzea,Euskal Curriculuma, Euskal Unibertsitatea… Horretarako, kalita-tezko hezkuntza sistema publiko baten aldeko apustu irmo bategitea beharrekoaz da, hau amesten dugun Euskal Herriarenoinarria izango baita.

“Hezkuntza ezda estatu

baten menpeegon behar,estatua da

hezkuntzatikhazi behar

dena”

Page 18: Gazte esnatu, kapitalismoa akatu! Formakuntza liburuxka

11

truke balioa. Erabilera balioak produktu bat zertarako balio duen islatzendu. Produktuek ere truke balioa dute, balio honek adierazten du bestegauza batzuengatik aldatua ahal dela. Adibide bat jarriko dugu hobetoulertzeko: ordenagailuaren kasuan, ordenagailuaren truke balioa zenbatkostatzen duen izango da, 500 euro. Balio hori merkatuen araberazehazten da, eskaintza eta eskariaren legearen bitartez.Ordenagailuaren erabilera balioa berriz, zertarako balio duen izango da:dokumentuak egiteko, internetetiknabigatzeko, jolasteko… Sistemakapitalistan lan indarra merkantziabihurtzen da langileak ezin duelakoekoizpen bitartekorik gabe lan egin.Horregatik langileak bere lan indarramerkatuan saltzeko beharra du. Merkantziahonek berezitasun bat du, lan indarra besteproduktuak ekoizteko balio duela. Kasuhonetan erabilera balioa langileak ekoizten duena izango da eta trukebalioa langilearen soldata. Gainbalioa edo plusbalioa erabilera balioareneta truke balioaren diferentzia da, ekoizpen bitartekoen kostua kenduta,nagusiak eramaten duen etekina.

Gainbalioa hobeto ulertzeko adibide bat ipiniko dugu. Langile batek 10euroko soldata du eta egunero 8 ordu lan egiten ditu, beraz, enpresariakegunero 80 euro ordaintzen dizkio. Langile horrek aulkiak egiten dituenpresan eta orduro 6 aulki egiten ditu. Enpresariak 10 eurotan saltzenditu aulkiak, baina horietatik 5 enpresaren alokairuan, makinetan, argiindarrean, garraioan eta materialean gastatzen da, hau da, ekoizpenbitartekoetan. Langile batek 6 aulki egiten baditu, enpresariak saltzean60(6aulki x10euro)euro lortzen ditu. 60 euro horietatik 30euro (5eurokokostuak x6aulki) kostuetan joaten da eta beste 30 euro geratzen dira.30 euro horietatik langilearen soldata kendu behar da (30-10) 20 euro.Orduan enpresariak 20 euro lortzen ditu langile eta ordu bakoitzeko ezeregin gabe. Langileak 8 ordu lan egiten baditu, enpresariak (8ordux20euro) 160 euro aterako ditu egunero langile horrek egiten duen

“Langile klasea kontura-tu behar da burgesiarenesplotazioaren menpe

dagoela eta bere etorki-zunaren jabe izatekoekoizpen bitartekoenjabe izan behar dela”

Page 19: Gazte esnatu, kapitalismoa akatu! Formakuntza liburuxka

10 19

Jaiotzen garenetik bizi garen sistema kapitalista patriarkal honek gurebizitzak antolatzen ditu, balore zehatz batzuetan oinarriturik etasistemaren onurarako zuzenduta. Sistemaren helburua sistema berarenjarraikortasuna bermatzea da, sistemakmesede egiten dietenek bultzatuta.Aurretik aipatu bezala sistema honenoinarrietako bat familia da, etxebizitzarekinlotuta, eta hau sistemaren biziraupenerakoezinbestekoa da: etekina ematen dutenlangileak ugaldu eta beste pertsonak sortuhauen ondasuna gero eta handiagoaizateko. Balore hauen arabera familia batosatzeko ezin bestekoa da lan finko batizatea, etxebizitza ordaindu ahal izateko.Sistema kapitalista patriarkalaren baloreakjarraituz familian rol zehatz batzukerreproduzitzen dira. Gizonari kanpoan lanproduktiboa egiteko ardura egozten zaio,aldi berean emakumeak etxeko lan erreproduktiboak egiten dituelarik,batzuetan lan bikoitza egitea derrigorrezkoa delarik emakumearentzat.Beharrezkoa da familiaren antolaketa zehatz bat edukitzea rol hauekbetetzeko, eta honen baitan ematen da familia eredu aproposa: familianuklearra edo nukleo familiarra, hau da, bikotea eta seme alabak.

Sistemaren logikaren arabera etxea erosteko bankuari hipoteka bateskatu beharko zaio, gazteok ez daukaten diru bat denbora luzean zeharbueltatuz. Horrek guztiz ordaindu arte etxea bakuaren dela esan nahi du,

“Gizonari kanpoan lanproduktiboa egitekoardura egozten zaio,

aldi berean emakume-ak etxeko lan errepro-

duktiboak egiten ditue-larik, batzuetan lan

bikoitza egitea derrigo-rrezkoa delarik emaku-

mearentzat”

Aurrekoa ikusita orain lanak ekonomikoki zer suposatzen duen aztertukodugu. Atal honetan soldatapeko lanaren analisia egin dugu plusbalioaedo gainbalioa zer den azalduz. Honekin klase borrokaren nondiknorakoa ulertu eta alternatiben inguruko hausnarketa labur bat egingodugu.

SOLDATAPEKO LANA

Soldatapeko lana soldata batentruke egiten den lana da.Soldatapeko lan bat burutzekobeharrezkoa da lan hori burutzenduen langilea eta ekoizpenbitartekoak dituena, enpresariaedo estatua adibidez. Dikotomiahorrek klaseen arteko banaketamarkatzen du, ekoizpenbitartekoen jabe den klasea,burgesia, eta bere lan indarra saldubehar duen klasea, proletalgoa edolangile klasea. Langileakenpresariari bere lan indarra saltzen dio soldata baten truke.

Lan indarra lan bat egiteko pertsona baten ahalmen fisiko eta mentalada, eta ekoizpen bitartekoak ekoizpen prozesuan parte hartzen dutenfabrika, makina, energia, garraio sare eta lehengaien multzoa da.

Produktu guztiak balio bat dute. Bi balio mota daude erabilera balioa eta

Page 20: Gazte esnatu, kapitalismoa akatu! Formakuntza liburuxka

20

ordaindu ahal izatekotan,bestela sistema honetan banketxeak etxealapurtu eta oraindik lehenago eskatutako hipoteka ordaindu beharkoda. Kontuan izanda euskal herrian gazteon erdia langabeak direla etalana daukatenok beraien soldaten erdia baino gehiago hipotekaninbertitu beharko dutela, noiz bukatuko lukete hipoteka ordaintzen?

Bizitza propioa eraikitzeko ezinbestekoa da egonkortzeko leku bat,horregatik etxebizitza eskubide garrantzitsu bat bezala ulertzen dugu,eta ez ondasun bezala. Ez daposible etxebizitza aske batlurraren pribatizazioa suntsitugabe, lurra guztiona delakoeta ez bakarrik ahaldunbatzuena. Lurraren askapenhori aurrera eramatekoautogestioa praktikan jarribehar da, beste batzuenmenpe ez bizitzeko.

Etxebizitzaren kontzeptua jabego pribatuarekin zuzenki lotuta dago.Lurraren jabe izatea posible al da benetan? Lur eremu pribatu batgurea dela sinestarazten digute, baina nola da posible lurraren jabegoaedukitzea, eta hori saltzen saiatzea?

Lurraren jabegoarekin lotutako alternatiba erreal bat Marinaledanposible izan da. Marinaledako lurrak erosi egin zituen udalak etagobernuak laguntzak ematen ditu herritarrek beraien etxe propioakeraikitzeko. Herritarrek etxe horiengatik ordaindu beharreko prezioasoilik materialen kostua izango da, horrela herritarrak bere etxean laneginda etxebizitzari beste garrantzi bat ematen delarik, eta baita ereespekulazioa ekiditea lortuz. Honekin jabego pribatuarekin ez daamaitzen, baina espekulaziorik gabeko etxeak eraikitzen dituzte. Halaere ez da erraza horrelako alternatiba bat martxan jartzea gauregungo sisteman, nahiz eta helburua bera hau ez izan.

Page 21: Gazte esnatu, kapitalismoa akatu! Formakuntza liburuxka

8 21

txikiak ordaintzeko egiten direlako,baina beste edozein lan bezalakoakdira eta horrela baloratu behar diralangiletik hasita. Aipatu behar dapraktiketako soldatarik gabeko kon-tratuen kasua: lan esperientziarentruke lan egiteagatik justifikatzen dasoldata eza edo eskasa, baina nahizeta urteetan zehar trebatutako lanindarra ez izan praktiketako langilea-rena, ezin da onartu lan indarra dohai-nik ematea burgesari.

LAN ERREPRODUKTIBOA

Baita ere lan erreproduktiboan erre-paratu behar da. Lan erreproduktiboaderitzo espezieran sostengu eta erre-produkzioa bermatzean diharduenesfortzuari, hau da, zaintza lanak, eli-kadura, hezkuntza, sostengu psikologiko eta afektiboa…Historian zehar emakumea izan da lan erreproduktiboa eginduena. Lan erreproduktiboa ez du etekin ekonomikorik ematen,baina lan hau gabe ezin da lan produktiboa burutu. (Badago jen-dea lan erreproduktiboa soldatapean egiten dituena, baina oro-korrean ez da horrela.) Zaintza lanak honen adierazgarri dira.Zaintza lanak orokorrean emakumeengan ematen da, eta egoerahau ematea bultzatu egiten da, eta aurretik aipatutako zapal-kuntzaren beste adibide bat da hau. Gizarteak egoera hau sus-tatzen du, emakumeak etxea eta umeak zaintzea eta gizonakkanpoan lan egitea. Lan erreproduktiboari garrantzia kendu egi-ten zaio, lan produktiboari garrantzia emanez eta maila baxua-goa batean kokatuz erreproduktiboa. Lan produktibo batekbezain beste garrantzia eduki ordez beharrezkotzat ematen dalan hau, baina nahiz eta soldatapeko lan bat ez izan (orokorrean),garrantzia bera eduki beharko luke. Beharrezkoa da lan errepro-duktiboa ematea lan produktiboa burutu ahal izateko.

“Lan errepro-duktiboak lanproduktiboak

bezain bestekogarrantzia

dauka, eta derri-gorrezkoa da lanerreproduktiboaematea lan pro-duktiboa burutu

ahal izateko”

Aisialdia deskribatzerakoan gehienok esango genuke lanak eta ikaske-tek uzten diguten denbora librea dela aisialdia, nahi duguna egiteko era-biltzen dugun denbora. Baina guztiz egia ahal da guk nahi duguna egite-ko erabiltzen dugun denbora dela? Zerk baldintzatzen du gure aisialdia?

Aurreko ataletan ikusi dugun bezala bistakoa da gure bizitzako esparruguztiak kapitalaren logika deitzen denaren eragina dutela eta jarraianemango ditugu adibideak. Sistema kapitalista patriarkal batean bizi garaeta etengabeko kontsumoa kapitalismoaren motorretako bat da, horre-gatik daude gure bizitzako beste esparru asko ere kontsumora bideratu-ta, hezkuntza sistema osoa adibidez. Eta noski aisialdiak ere ezin duhorretatik ihes egin, are gehiago, kontsumora bideratutako aisialdia sis-temaren pieza garrantzitsueneta-rikoa da. Ulertzekoa da orduanenpresa zein instituzioek gurenahiak eta horren bitartez gureaisialdia kontrolatzeko egitenduten ahalegina. Beste gauzabatzuen artean sustatzen dutenkontsumo eta harreman ereduakbermatzen duelako sistemapatriarkal kapitalistaren funtzio-namendua.

Honek guztiak funtziona dezaniragarki, telebista, zein eredu falt-suen bitartez nahiak, desioak etabeharrizan emozional eta mate-rialak sortzen dizkigute. Egunero

“Gure bizitzakoesparru guztiak

kapitalarenlogika deitzendenaren eragi-

na dute”

Page 22: Gazte esnatu, kapitalismoa akatu! Formakuntza liburuxka

22 7

egunero “ez dakit zer” erosteko edo “beste hori” behar dugula sentia-razten diguten milaka inpaktuak jasotzen ditugu; gainera txikitatik jasot-zen ditugu eta maiz ez dugu horri aurre egiteko bitartekorik izaten.Gizarte kapitalistak berak sortzen dizkigun gabeziak gauza materialekinbetetzea zoriontasunarekin nahastea da euren helburuetako bat. Honenondorioa: gure denbora librea eta gure diru guztia mugarik gabe kontsu-mitzen xahutzeko nahia, gure bizitza izan behar dena izateko nahia edokosta ala kosta perfekzio fisikoa lortzeko nahia adibidez; kotxe garesti,makro-jaialdi, modako arropa edo dirutza balio duten bideojokoekzerrenda betetzen dutelarik. Milaka dira gazteongan etengabe errepikat-zen diren portaera, nahi, denbora-pasa, eta jarduerak. Eta dena nahiduten moduan egiten ez dugun arren, ikustekoak dira zeinen nabarme-nak den sisteman kapitalista patriarkalak edozein gaztek aisialdian egi-ten ditugun jardueretan duen eragina.

AISIALDIA ASKATASUNEZ?

Aisialdi jarduera berrienetakoak ditugu bideojokoak, ordenagailuak etasare sozialak. Bideojoko eta ordena-gailuen gehiegizko erabilpenakpertsonen izaera eta harremanakizateko moduan eragina dutela aldebatera utzita, sistema kapitalistarenkontsumo mekanismo nabarmene-tako baten adibide bikaina dira.Bideojoko, ordenagailu eta oro harteknologia berriek merkatukomodelo berriena edukitzearennahiarekin bat datoz; une orobihurtzen da berria zena tramankuluzahar bat, eta etengabe ikustendugu gure burua azken modeloaerostera behartua. Sare sozialak,berriz, haratago doaz; sare sozialekgure harremanak izateko moduan eragina izatea ez ezik, harremanakizateko dugun modua aldatu dute. Bat-batekotasuna, kontrola, distant-ziak laburtzea, bakarrik zaudenean bakarrik ez egotea eta norbaitekin

gehiago. Prekarietatea onartzen dugu langabezian ez bukatzeko.Prekarietatea askotan irtenbide bakarra da, baina jakitun izan behar garazerk sortzen duen egoera hau eta nori egiten dion mesede. Gizarteeredu honek bultzatu egiten gaitu lan prekarioa onartzera. Jakin badaki-gu ezagun batek lana lortzean, nahiz eta baldintza prekarioetan izan,ematen den “poztasun” egoera, langabezia ekiditea poztasun arrazoiadelako soilik, eta horrek sistemaren esklabu bilakatzen gaitu. Kasu haue-tan ere kontratu gabeko lanak edo soldata eta baldintza oso kaxkarreta-ko lanak onartu egiten ditugu.

Prekarietatea lan produktiboa deritzonlanaren inguruan ulertzen den egoera da.Lan produktiboa produktu edo zerbitzusortzeko inbertitzen den lana da. Lan pre-karioak baldintza txarrak dakartza: solda-ta eskasa, estresa, egonkortasun eza,jarraikortasun falta… Sortzen dizkigutennahi eta behar izanen espektatibek siste-maren esklabu bihurtzen gaituzte.Prekarietateak norbanakoa suntsitu etamakina produktibo bat sortzea du helbu-ru: ezin zara kexatu, ezin duzu denbora luzerako egoera aurreikusi, ezinduzu lana utzi… Prekarioaren bizitzak ez du egonkortasunik. Dena langa-bezian bukatzearen arrisku iraunkorrarekin. Horregatik langileak garenheinean kontzientzia hartu behar dugu egoera honetaz, eta bakoitzakbere gain pairatzen duen egoera hau ikuspuntu kolektibo batetik iraulibehar dela ulertu. Lan baldintza hobeak lortzea zaila izango da beste batzure ordez lan berdina baldintza txarragoetan egiteko prest badago,baina hori ez da posible izango langile guztiak kontzientziaturik badau-de.

Baina langilea ez da bakarrik soldatapean lan egiten duena. Kontratugabe ari dena, astean ordu gutxiko jardunaldia duena edota praktiketanari dena ere langilea da, eta langile klasearen barne dagoela ulertzeaezinbestekoa da. Baita ere ezkutuko lana kontutan hartu behar da: asko-tan klase partikularrak, zainketa edo ordu gutxiko lanak ez dira aintzathartzen, beharbada denbora asko inbertitzen ez delako bertan edo gastu

Page 23: Gazte esnatu, kapitalismoa akatu! Formakuntza liburuxka

6

zaudela bakarrik geratzeko arriskua; gauza onuragarri eta kaltegarri askoekarri dizkigute sare sozialak eta ezin da ukatu gure bizitza zein aisialdi-ko pieza oso garrantzitsua direla, eta horregatik hain zuzen egin behardugu esfortzu berezia hauek ezagutu eta kontrolatzen. Lonjak ere aisial-di modu berrien artean sar daitezke. Taldetxo batek edo talde ezberdi-nen artean gestionatutako espazio pribatuak dira lonjak, gehienetan ger-tatzen den bezala, alde onuragarriak eta kaltegarriak dituzte. Gazteokespazio pribatu horiek sortzekobeharrak espazio publikoek dituz-ten gabeziak agerian uzten dituzte,aisialdia eremu edo eskaintzapubliko eta erakargarri baten falta.Hortaz aparte parte-hartze etaantolakuntza eredu izan daitezke,bertan bertakoak direlako arauaketa erabakiak hartzen dituztenak,bertan ematen diren botere harre-manak eta abar ikusi beharrekoakbadira ere. Gutxienez gazte anto-lakuntzaren eredu bat dira, gauzaasko hobetu behar badira ere.

Beste ildo batetik joz, ezin dugugazteon aisialdiaz hitz egin harreman eta sexuaren arloan gertatzen denauto-errepresio eta judizio etikoez hitz egin gabe. Gure lagun, familiaedo bikotekidearekin izan behar genukeen harremanak arautuak daude,barneratuta dugu zer bai eta zer ez dagoen permitituta, zer den egokia.Egiten ditugun funtsik gabeko ezberdintasunarekin bat gure kulturakemozioak ahalik eta gutxien espresatzera eramaten gaitu, mutilak batezere. Behar bada zaila egiten zaigu ditugun harremanak beste era bateanbizitzea. Gizarteko arau moralak ez dira poliziak jartzen digun debekubatekin alderagarriak, barneratuta ditugu eta poliziaren papera gu etagure ingurukoek betetzen dute. Harremanen barruan sexuak pisu bere-zia du. Sexuaren kasuan gainera praktikan zein pentsamenduan ematenda errepresioa. Desio normal eta perbertsioen arteko bereizketa nabariada, eta txiki txikitatik goaz barneratzen. Galdera da: sexuari dagokionez,

23

“Gazteok espazio pri-batu horiek sortzeko

beharrak espaziopublikoek dituztengabeziak agerian

uzten dituzte, aisialdiaeremu edo eskaintzapubliko eta erakarga-

rri baten falta”

boa eta erreproduktiboa bereizi behar dira. Ohiko lanpostutik kanpo egi-ten diren zaintza lanak, ezkutuko lana edo lan boluntarioa eta militanteaere lana dira. Lana edozertan inbertitzen den denbora eta esfortzua da,ez soilik lanpostu batean soldata baten truke egiten dena.

PREKARIETATEAXXI. MENDEKO ESKLABUTZA

Historian zehar lanaren beharra etalana bera aztertuz gero ezinbestekoada esklabutza aipatzea. Esklabutza ego-era ez da posible indarraren bidez nor-baitek fisikoki eta zuzenean beste nor-bait zapaltzen ez badu. Eskala txikikoegoera hau leunduz eta globalizatuzjoan da, ezagutzen dugun egoeraraheldu arte. Gaur egun “garatuak” derit-zen herrialdeetan orokorrean ez daematen, garapen gutxiagoko herrialde-etan gehiago ikusten da, baina hala erelehenengoen mesedetan ematen dabeste lekuetan. Ezaguna da hainbatherrialdeetan umeek fabriketan behar-tuta lan egitea, gero multinazionalekprezio merkeetako produktuak produ-zitzeko fabrikako langileei esklabu bal-dintzak ezarri behar dietelarik. Adibidezduela urtebete Bangladesheko fabrikabateko sute batean langile pila bat erailak izan ziren. Aipatu behar dafabrika Inditex multinazionalaren taller bat zela, “eredugarriak” direnenpresatzat hartzen direnak gaur egungo gizarte kapitalistan.

Horrek ez du esan nahi herrialde garatuetan bertan lan esklaburik ezematea, baina hauetako gizarteen moral hipokritak hauek ezkutatu etaasimilatu egiten ditu: krisi garaian bereziki nabarmendu diren baldintzaprekarioak txantaje modura erabiltzen dira, hauek onartu edo langabe-zian geratzearekin mehatxatuz. Eta gazte eta emakumea izanda askoz

“Prekarietateaaskotan irten-bide bakarra

da, baina jaki-tun izan behargara zerk sort-zen duen egoe-ra hau eta nori

egiten dionmesede”

Page 24: Gazte esnatu, kapitalismoa akatu! Formakuntza liburuxka

524

Gaur egun ezagutzen dugun gizarte eredua kontsumora bideratzen gai-tuen eredu kapitalista da. Balore kolektiboen gainbehera nabaria da, etanorbanakoarengan soilik pentsarazten gaituen gizartea gero eta gara-tuago dago. Gizarte eskalan gora egiteada bizitzaren helburu bakarra baliohauen arabera, eta horretarako besteengainetik pasatuko beharko da noski.Egoera hau ulertzeko beharrezkoa dagizartean zatiketa bat egitea, egoerahonetaz etekina ateratzen duen gizarteklasea, burgesia, eta egoera hau pairat-zen duena, langile klasea. Zapaltzaile –zapaldu dikotomia hau beharrezkoa da gizarte eredu honen balioakmantentzeko eta honen jarraitasuna bermatzeko, hau da, zapalduarenkontzientzia ez astindu eta zapaldua izatea onartu eta egoera dudatanez jartzeko. Berez, gizarte talde desberdinen arteko zapaltzaile – zapalduerlazioa errepikatu egiten da: arrazakeria eta xenofobia, gizarte patriar-kala eta matxismoa… Horrela nahiz eta norbera zapaldua izan, bestetalde baten gainetik egonda ez du zapaltzailearen kontra egingo, baiziketa “azpitik” duenaren kontra egingo du bestea bezain zapaldua ez ego-teko. Aipatu behar da kapitalismoak zenbait borroka eta erreibindikazioasimilatu ahal ditzakeela, ekologismoa esaterako: Enpresek kutsaduraekiditzeko “asmoa” dute, eta birziklapenaren inguruan gizartea kont-zientziaturik dago.

Modu kolektibo batean erlazionatzen gara, honetan oinarritzen da gizar-tea, eta honen funtsa da lana. Norbanakoaren lan gaitasuna zertan apli-katu gizartearen beharretara moldatu egiten da. Lana beharrezkoa dabizitzeko, baina lana ez da soilik soldatapean egiten dena: lan produkti-

pentsamendu eta desioez hari garenean, ba al dago mugarik? Eta prak-tikari dagokionez, bestearen kontsentimendutik haratago ba al dagomugarik? Zenbateraino mugatzen eta baldintzatzen gaitu sexuarekinharremana duen guztia etikarekin lotzeak?

Normaltasun nozioarekin jarraitzeko, moda ere aipatu behar dugu.Modaren munduak sistema kapitalista patriarkalaren zeruetako bat da;publizitatearen bitartez kanon estetiko irrealak, perfekzioa eta halakoaksaltzeaz gain, une oro zahar geratzen diren arropen kontsumoan egitendu habia modak. Kanpoko itxurarekin jarraitzeko, esan behar dugu kirolagazte askok egiten duten jarduera dela, osasuntsua eta askotan dohai-nik, aisialdi eredu kontsumistaren alternatibetako bat da dudarik gabe.Baina kirol guztia ez da horrelakoa, ez dugu hemen futbol profesionala-ren negozioaz hitz egingo, baina badaude oso garestiak diren kirolak,materiala edo espazioaren arabera. Kirolen atzean ere negozio izugarriadagoela da esan nahi duguna, eta bistakoa denez askotan kirolarenmunduak , modarenmunduan gertatzenden bezala, ereduestetiko irrealak etaperfekzioa dira sus-tatzen diren irudiak.Ikus dezakegunmoduan aisialdi jar-duera oso gutxilibratzen dira sistemakapitalistaren atzapa-rretatik.

Gazteon aisialdia ete-kinak ateratzeko era-biltzen dutenen arte-an adibide aipagarrienetako bat diskoteka, festibal eta halakoen jabe etaantolatzaileak dira. Gazteongan gehien nagusitzen den jai edo festa ere-dua ahalik eta gehien edaten edo beste droga batzuen kantitate ahaliketa gehien kontsumitzean oinarritzen da; bertan sustatzen diren botere

Page 25: Gazte esnatu, kapitalismoa akatu! Formakuntza liburuxka

425

produzitzeko makina hutsak bilakatzea duhelburu, eta era berean lan erreproduktiboabaliatzen du. Familia eredu klasikoa eresistemarentzako tresna bilakatzen da, gizakionartean sexuen araberako desberdintzapeneanoinarritutako zapalkuntza sortuz. Logikaberdina jarraitzen du hezkuntzak, formakuntzakritikoa bultzatu ordez konpententzia indartueta lan mundua jomuga duen heziketa hutsadelarik gaur egun. Azkenik askea delasuposatzen den aisialdia ea guztiz askea denikusi behar da, aisialdia kontsumoarekin loturahandiak bait dauzka. Kontsumora bideratzengaituen sistemak poztasuna kontsumoarekinlotzen du, ondasun materialak berez ez dutengarrantzia emanez.

Bestalde, krisi ekonomikoaren aitzakia erabiltzen dute jendeareneskubideen aurka egiteko, eta bereziki gazteok pairatzen ditugueraso hauek gehien. Kapitalismoak ziklikoki errepikatzen ditukrisiak, esparru desberdinetan eta denbora tarte desberdinetan,horrela berrantolatu eta indarrean jarraitzeko. Gainera sistemahonen aurka altxatzen denak errepresio latza jasaten du, etagero eta bortitzagoa da: ordainezinak diren isunak, prozesujudizialak, kartzela zigorrak… Aldi berean alternatibak sortzendituenari trabak jarri eta erreprimitu egiten dute baita ere,sistema honetatik kanpo dagoen edozer ikusezin bilakatuz.

Horregatik sozialismoaren eta feminismoaren bidean pausuakemateko sistema honek aurretiaz “neutrotzat” ematen dizkigunkontzeptu guztiak birplanteatu eta birpentsatu behar ditugu, eabenetan neutroak eta objetiboak diren aztertu edota guk besteesanahi bat eman behar diegun ikusiz.

“Alternatibaksortzen ditue-

nari trabakjarri eta erre-primitu egiten

dute baita,sistema hone-

tatik kanpodagoen edo-zer ikusezinbilakatuz”

harreman eta eredu estetiko bakarra ahaztu gabe. Ez gara ari aisialdiandrogen kontsumo burujabea egiteaz, autosatizfakzioa lortzeko ere balioez duen kontsumo ohitura batez hari gara. Hori izan da hain zuzen saldudiguten eredua, baina noren mesedetan da ostiral eta igande bitarteanematen den droga kontsumo neurrigabea? Normala izan daiteke aste-buru baten gaua konorterik gabe bukatzeko gogoak izatea, baina aste-buru orotako erritual moduan hartzeak zaila egiten du norberaren era-baki bat dela sinestea. Festa ereduhonekin zerikusia dauka aste osoanzehar lanetik etxera bakarrik ibiltzea etaostera astebururo desfasatzearen feno-menoa. Seguruenik osakidetzako medi-kuak esango liguke ez dela sanoa, bainagure nagusiak eta diskotekaren jabeekbenetan eskertzen digute astean zeharlangile finak izatea eta asteburuan kont-sumitzaile are finagoak izatea. Eta noskiezin dugu droga kontsumoaz hitz eginhonek dakarren desaktibazioa aipatugabe. Hau ez da gazteongan soilik ema-ten den zerbait, gure aisialdia lagunekinedozein droga kontsumitzen emateanbeste arazo askotaz hitz egin eta askotan arazo horiek ahaztu ere egitenditugu. Behar beharrezkoa ditugun arazoetaz aldentzea eta tarte bathartzea, baina pasibotasuna ekidin beharreko zerbait da. Gaiarekinbukatzen joateko, jai herrikoien aldeko apustua egitea ezinbestekoazaigu, parte-hartzaileak, parekideak eta euskaldunak izan nahi dutenjaiak. Duten bokazioagatik beste jai eredu baten aurrean gaudela nabariada; etekinak benetako borrokak aurrera eramateko erabiltzen dira etaparte-hartzea sustatzea nahitaezkoa da jaiak aurrera atera daitezen;honetaz gaiz urtez urte jarrera eta eraso matxistak eman ez daitezenkanpaina, bitarteko eta mezu gero eta gehiago ikusten ditugu gure jaiherrikoietan. Guzti hau onartu beharra dago baina argi dago drogenkontsumoari eta errealitatean jarrera, abesti, hizkuntza matxista ekidite-ari dagokionez jai herrikoiek ere asko dutela hobetzeko, hau da, askodugula hobetzeko.

“Ezin dugudroga kontsu-moaz hitz eginhonek daka-rren desakti-bazioa aipatu

gabe”

Page 26: Gazte esnatu, kapitalismoa akatu! Formakuntza liburuxka

Egun, aukera desberdin asko eskaintzen digun sistema “aske” honetanbakoitzak nahi duen moduan bizi daitekeela esaten digute. Baina askeakgara benetan? Bakoitzaren erabaki pertsonalak jaio garenetik jasotzenditugun mezuen eta informazioaren eraginpean daude. Zer jantzi, nolapentsatu, zertan inbertitu gure denbora librea eta nola bizi ez diraerabaki askeak, kulturak eraginhandia dauka gure portaeran.Aldi berean gizartearen iritziamasa komunikabideen bidezmoldatu egiten da. Ez duguonartzen sistemaren mesedetanlan egiteko bizi garenik, eta askeizateko sistema kapitalistapatriarkal honen aurka borrokatubehar dugu.

Liburuxka honetan gazteon egoeraren inguruko hausnarketa bat egiteadugu helburu, gure bizitzan sistema kapitalista patriarkalak duen eraginaaztertu eta honetatik ihes egiteko asmoz. Horretarako lanaren,etxebizitzaren, hezkuntzaren eta aisialdiaren inguruan arituko gara,hauek baitira sistemaren ardatz garrantzitsuenetako batzuk, eta aldiberean gure bizitzakoak ere. Gai hauek ikuspuntu kritiko batetikaztertzea da gure helburua, posible den heinean alternatibak bilatzekoeta egoera irauli eta sozialismo eta feminismoaren bidean lan egiteko.

Gazteon bizitza egoera ikusita prekarietatearen inguruan aritzeaezinbestekoa da. Sistema kapitalistak gure kontzientzia suntsitu eta

326

IZAN BURUJABE

Esan dezakegu gehienetan aisialdia askatasunaren lotzen dugu-la, baina ikusi dugun moduan, askatasuna bi marken artean era-bakitzea edo mugitzeko askatasuna izatea (diru apur batenb e h a r r a r e k i naskotan) bainoaskoz gehiago da.Gure aisialdiagure onerako iza-tea nahi badugugure bizitzakoesparru garrant-zitsu bat delaonartu behardugu. Lana etakon t sumoa renzurrunbiloan sar-tuak gaudela zailabada ere, beha-rrezkoa da gel-dialditxo bat egitea, barnera, ingurukoei eta mundura begiratzea,eta gure buruari galdetzea: zer nahi dut? Benetan aske izan nahibadugu gauza asko ditugu aztertu eta aldatzeko, erosotasun edorutinaren zurrunbilo zorotik irten ezinik bagaude beti izangodelako putreren bat guk bere produktua erosteko zain edo eredufaltsuak bere mesedetan sortzeko prest, horrela kontrolatzengaituztelako. Gazteon aisialdia euren interesen mesedetan apro-betxatzen dutenek leku pribilegiatua dute sistema honetan.Hortaz aisialdia bada denbora librea nahieran aprobetxatzea,baina ezin dugu ahaztu gure aisialdiaren atzean interes ugaridaudela, eta ez dutela zoriontasunarekin zerikusirik. Badagoaisialdi beste eredu bat, badaude aukera asko, ohikoenak ezbadira ere. Errazena da gure esku jartzen dutena aukeratzea,ikusgai duguna imitatzea; has gaitezen saltzen diguten aisialdijarduerez haratago pentsatzen eta ekiten.

Page 27: Gazte esnatu, kapitalismoa akatu! Formakuntza liburuxka

2

Page 28: Gazte esnatu, kapitalismoa akatu! Formakuntza liburuxka