Gazta gehigarria 2016

GOIERRI.HITZA.EUSASTEAZKENA, 2016KO MARTXOAREN 30A

Gaztagehigarria TESTUAK JOSUNE ZARANDONA

ETA IÑAKI GURRUTXAGA

GOTZ

ON ARANBURU

GERTUKOAETA ESKUZ EGINAIdiazabal Gazta berriaren denboraldiari gauremango zaio hasiera Ordiziako Artzain Egunean.Azken urtean %8,2 igo da gaztaren produkzioa.

Artzain Egunakemango dio gaurhasiera Ordizia-ko aparteko azo-ken egitarauari.Artzaintzari eta

gaztari gorazarre egiteko plazaizan ohi da, eta besteak beste,Idiazabal Gaztaren denboraldia-ri hasiera emateko baliatzen dueguna jatorri izendapenak. Ordi-ziako Udalak ELE Latxa-ardia-ren Gipuzkoako elkartearekin,Lurgintzarekin, Idiazabal Gazta-ren Jatorri Izendapenarekin etaOrdiziako Idiazabal GaztarenKofradiarekin lankidetzan anto-latzen du azoka.Plaza Nagusiko asteazkenero-

ko azokaren osagarri, Goierrikoeta Gipuzkoako dozenaka arti-sauen produktuak erosteko au-kera izango da Ordiziako kaskohistorikoan eta haren ingurukokaleetan. Gainontzean, ArtzainEguneko gune nagusia Garagar-tza plazan kokatu ohi da, hanegiten baita latxa arrazako 50 batartzainen ahari eta ardien era-kusketa-lehiaketa.

Mutur gorriak eta beltzakTopagune horretan 200 abelbu-ru inguru ikusteko aukera izan-go da. Horixe da, zalantzarikgabe, Euskal Herriko erakus-leiho garrantzitsuena, hala kali-tatez nola kopuruz. Latxa arraza-ko bi motatako abereak elkartu-ko dira: mutur-gorriak (Aralar,Ernio, Izarraitz, Gabiria, Azpei-tia eta Donostialdekoak) eta mu-tur-beltzak (Urbia, Elgoibar, Le-gazpi, Ordizia, Zerain eta Oñatiingurukoak).Latxaren lehiaketa morfologi-

koa izango da. Animalia horienarraza estandarrean oinarritukodira epaileak ardi-latxaren hau-tapen eskeman sartu gabekoanimaliak puntuatzeko garaian.Era berean, hautapen-eskemakoanimalietan, genealogia balioakizango du lehentasuna (guraso-

ak, kumeak...) morfologiarengainetik. Toki berean gazta etamami egite erakustaldiak egingodira eguerdia iritsi aurretik, etajarraian ile-mozte erakustaldiaere egingo da.

Ardiak eta gazta ebakitzeaAzokako une gorena 11:00ak al-dera izaten da, garai batekotranshumantzia gogoratuz Ara-larko eta Aizkorri-Urbiako artal-deek –2.000 buru inguru–Ordi-ziako kasko historikoa zeharka-

tzen dutenean. Udaletxeko aretonagusia izaten da ondoren arre-ta gunea, Idiazabal Gazta berria-ren denboraldiari hasiera ema-ten baitzaio bertan.Aurten, Tolosako Fronton ja-

tetxeko Roberto Ruiz sukaldaribeasaindarrak izango du gaztaberria ebakitzeko ohorea. «Toki-ko sukaldari bat naizela uste dut,Goierrikoa, Tolosakoa. Horixeda nire eremu naturala, eta Bea-saingo, Ordiziako eta Tolosakoazoketan egin ohi ditut eroske-

tak. Sukaldariok artzainen etabezeroen arteko bitartekariakgarela esango nuke, eta produk-tu hauei dagokien balioa emanbehar zaie». Ruizen esanetan,Idiazabal Gazta «tokiko produk-tu bat» da, baina era berean,«unibertsala» ere bai. «Produktutradizional bat da gazta hau, kal-kula ezinezko balioa duena».Aurtengo omendua, berriz,

Aranzadi Zientzia elkartea izan-go da, Idiazabal Gaztaren izenaEuskal Herrian eta kanpoan za-baltzen egindako lanarengatik.Eta Joseba Insausti Ordiziako ar-tzainari ere aitortza egingo diote,iaz jasotako Premio Alimentos deEspaña al Mejor Queso 2015 sa-riarengatik. Horiei guztiei aipa-mena egin eta jendeari Ordiziaragerturatzeko deia egiteaz gain,honako mezua zabaldu nahi duJose Migel Santamaria Ordizia-ko alkateak. «Balioan jarri beha-rrekoa azoka bera da, gertuko etabertako produktuak. Hori dafuntsezkoa, bertako eta tokikoproduktuak erostea».

Produkzioa %8,2 hazi daIdiazabalgo Jatorri Izendapenakerregulartasun-kalitate sariakbanatuko ditu ekitaldi berean.Abadiñoko (Bizkaia) Itxaso Ba-rrenetxea gaztagilea eta Sunbilla(Nafarroa) Lizun gaztandegiaizango dira aurtengo sarituak.«Azken urtean %8,2 hazi da gaz-taren produkzioa, eta 2016anigoera izango dela espero dugu.Joera onerako izaten ari da», na-barmendu du Miriam Molinaizendapeneko kudeatzaileak.

Artzain Egunaren ospatzearekin bat,Idiazabal Gazta berriaren denboraldiarihasiera emango zaio gaur Ordizian.Roberto Ruiz sukaldari beasaindarrakebakiko du aurten gazta berria.

Gazta garaiarihasiera ofiziala

Artalde bat Ordiziako kasko historikoa zeharkatzen, iaz. I. HIDALGO

Ile-mozte erakustaldiko irudi bat. Arreta pizten du bisitariengan. I.H.

119GAZTANDEGIGaur gaurkoz 119 gaztandegiekoizle daude Idiazabal JatorriIzendapenean sartuta. Horieta-tik gehienak Gipuzkoakoak (50)dira, eta gainontzekoak Nafa-rroan (29), Araban (24) eta Biz-kaian (16) daude.

Produkzio datuak

URTEA GAZTANDEGI KILO2006 103 1.315.1022007 107 1.354.5652008 111 1.303.7872009 117 1.387.9362010 120 1.466.4292011 125 1.224.0182012 125 1.176.3832013 122 1.107.7792014 121 1.133.0322015 121 1.226.826

«Balioan jarri behardena azoka bera da,bertako eta gertukoproduktuak erostea»Jose Migel SantamariaOrdiziako alkatea

«Tokiko produktu batda Idiazabal Gazta,baina aldi bereanbaita unibertsala ere»Roberto RuizFronton jatetxeko sukaldaria

«Azken urtean %8,2hazi da produkzioa,eta 2016an ere igoeraizatea espero dugu»Miriam MolinaIdiazabal Jatorri Izendapena

‘‘

Artzain Eguna 2016

GAURKO EGITARAUA09:00.Ahari eta ardien erakus-keta-lehiaketa. Eusko Labeladuen esne bildotsa burruntzianerreko da, Garagartza plazan. 11:00.Artaldeak (2.000 ardiburu) igaroko dira Ordiziakokasko historikoan barrena. 11:15. Idiazabal Gaztaren denbo-raldi berriaren aurkezpen ofizia-

la, udaletxeko batzar aretoan.Roberto Ruiz sukaldariak ebaki-ko du gazta berria. Aldez aurre-tik, gazta kalitatearen eta erre-gulartasunaren sariak banatu-ko ditu Idiazabal JatorriIzendapenak. 11:30.Gazta egitea eta burrun-tzian erretako esne bildotsa das-tatzeko aukera Garagartza pla-zan. 12:15. Ile-mozte erakustaldia Ga-ragartza plazan.

02 //Gazta gehigarriaArtzain Eguna Ordizian

GOIERRIKO HITZAAsteazkena, 2016ko martxoaren 30a

Antzinako Egiptonedo Grezian jainko-ak gurtzeko ten-pluak eraiki zituz-ten. Bada, gazta

maite dutenek ere badute pro-duktu preziatu hau gorestekotenplu propioa: Idiazabalgo Gaz-taren Interpretazio Zentroa.2005eko abenduan ireki zituenateak lehenengoz, eta orain, ha-markada bat igarota, erronka be-rriei aurre egiteko prestatzen arida. 2016 urte berezia izango daGaztaren Interpretazio Zentroa-rentzat, 10. urteurrena ospatze-ko ekintzez beteta baitaukaagenda urtea amaitu bitartean. Idiazabal izan zen interpreta-

zio zentroa irekitzeko aukeratu-tako herria. Ez kasualitatez, or-dea. Leire Arandia Gaztaren In-terpretazio Zentroko kudea-tzaileak argitu duenez, «jatorriizendapenari izena emateaz gai-nera, Idiazabalek tradizio luzeadu gaztaren ekoizpenean, gaz-tandegiak daude bertan eta Gaz-ta Eguna ere ospatzen dute urte-ro».

Idiazabal Gazta oinarrianGaztaren Interpretazio Zentroa«gaztaren munduan espazioiraunkor bat» izateko bokaziozjaio zen. Gazta guztiek dute le-kua bertan, baina «IdiazabalGaztari garrantzi berezia» es-kaintzen zaio. Hala, Idiazabalherriak «gaztarekin duen harre-mana esplikatzen da» batetik.Baina gaztaren beraren ezauga-rriak zeintzuk diren eta ekoiz-pen prozesua nolakoa den ereerakusten da bestetik. Garai ba-tean gazta nola egiten zen azal-tzen da: «Artzain txabola batikusteko aukera dago, baita ar-tzainek gazta egiteko erabiltzenzituzten egurrezko lanabesakere». Inguruko larreei buruzkoinformazioa ere eskaintzen dueta baita latxa ardiari buruzkoaere, morfologia, larreen mante-nuan duten protagonismoa,dauden mota ezberdinak... Bisi-

ere badaude aukeran, gazta etasagardoa uztartzen dituztenak.Eta 2014tik baita GR-283 edoIdiazabal Gaztaren ibilbidea egi-teko aukera ere. Sei etapatan egi-ten den irteera da, alojamen-duak ere eskaintzen dituena.

Hamar urteak zenbakitanHamar urte hauetan «30.000 bi-sitaritik gora» izan ditu interpre-tazio zentroak. Datu «ona» daArandiaren iritziz, batetik «bar-

tak dastaketa batekin bukatzekoohitura dute zentroan. «Betisaiatzen gara Idiazabalen bertanegindako gaztaren bat eskain-tzen bisitariei». Interpretazio zentrotik kanpo-

ra ere badaude azken urteetansortu diren eskaintza turistikoezberdinak ere. Adibidez, gaz-tandegietara bisitak antolatzendituzte gaztaren elaborazioabertatik bertara ikusi nahi dute-nentzat. Egun osoko ibilaldiak

nealdeko helmuga delako, etabestetik, irekiera ordutegia kon-tuan hartuta». Izan ere, goi-den-boraldian zentroa egunero ireki-tzen badute ere, urte guztian ze-har asteburuetan soilik dagobisitarien eskura. Hain zuzen,urtean zehar museora gertura-tzen diren gehienak bertakoakdira, «Arabatik, Bizkaitik... etor-tzen dira». Uda sasoian, aldiz, bi-sitarien %58 katalanak dira.«Madril, Valentzia eta Andalu-

ziatik ere jende asko etortzen da.Atzerritarrak ere gero eta gehia-go dira, nahiz eta oraindik %8bat baino ez diren». Guztiarekin, hamar urte igaro-

ta, hausnarketa prozesu bete-be-tean dago orain interpretaziozentroaren etorkizuna. «Lekuzaldatuko gara, eta hilabete ba-tzuen buruan lehenago Idiaza-balgo mediku-etxea zeneanizango gara». Hori aitzakia har-tuta, interpretazio zentroari be-rari «buelta bat» eman nahi dio-te, eta eskaintza turistikoa «garaiberrietara egokitzea» ere badahelburuetako bat.

2016a ospakizun urteaGainerakoan, 2016a ospakizune-tarako garaia izango da. Urteamaierara bitartean makina batekintza berezi antolatu dituzteinterpretazio zentroaren tes-tuinguruan. Horietako bat daGaztaIzale ekimena. Pasa denmartxoaren 15ean egin da lehen-dabiziko saioa, eta Idiazabal gaz-ta Espainiako eta kanpoko bestegazta batekin eta ardo batekinuztartzea du helburu. Zazpi saioantolatu dituzte guztira, hilabe-teko bat, eta parte hartzeko be-harrezkoa izango da aldez aurre-tik izena ematea. Gainera, «das-taketa guztietan parte hartunahi dutenek bono bat ateratze-ko» aukera ere izango dute. In-formazioa guztia eskura dagoidiazabalturismo.comweb gu-nean eta sare sozialetan. Amaitzeko, aipatu, Idiazaba-

len urtero antolatzen den GaztaEguna aurten maiatzaren 1eanizango dela. Festa eguna, bainaez da egun bakarrera mugatuko,aurreko aste guztian zehar ekin-tza ezberdinak antolatuko baiti-tuzte herrian bertan, giroa bero-tzen joateko. Arandiak argituduenez, hitzaldi bat antolatukodute, aurreko ostegunean pintxopoteo bat ere izango da gaztapintxoekin, eta urtero egiten denmami lehiaketa ere antolatukodute, besteak beste.

Idiazabalgo Gaztaren Interpretazio Zentroak 2005ean ateak irekizituenetik hamar urte igaro dira. 2016a ospakizunen urtea izango daeta hainbat ekintza antolatu dituzte urte amaierara bitartean.

Idiazabal, gaztarenhiriburu hamar urtez

GaztaIzale ekimena da urteurrena ospatzeko antolatu duten ekintzetako bat. GAZTAREN INTERPRETAZIO ZENTROA

//03Gazta gehigarriaPublierreportajea


Artisau eran eginda-ko gazta ezagutzeraematea eta balioanjartzea. Horiexekdira Artzai Gazta el-

kartearen helburu nagusiak.Ohitura, natura eta kultura, be-rriz, goratu nahi dituzten oina-rriak. Luisa Villegas, Artzai Gaz-ta elkarteko koordinatzaileakesan duenez, Euskal Herrianegiten den artzain gazta «errefe-rentea da Europan, batez ere,esne gordina goraipatzen dutenmugimenduen artean».

Artzai Gazta elkarteak EuskalHerriko ekoizle-abeltzain txi-kiak biltzen ditu bere barruan.Bertako kideek «gaztandegi pro-pioa eduki, profesionala izan,produkzio mugatuan aritu etamaila altuko elikagai osasunga-rriak ekoizteko konpromisoa»izan behar dute. Artzai Gaztamarkaren barruan «Erronkariedo Idiazabal jatorri izendape-neko gaztak, gazta ekologiko-ak...» egiten dituzte artzainek.Datu bezala, esanguratsua da,gainera, Idiazabal Jatorri Izen-dapenean egiten diren gaztaguztien %50 baino gehiago ar-tzain gazta dela.

Egiten den gazta egiten dela,ekoizpen prozesu guztietan exi-jitzen da gazta egiteko esne gor-dina erabiltzea, hau da, «38 gra-dutik gora inoiz pasako ez denesnea» erabiltzea. Artzain gazta-

ren kasuan esnea ez da inoizleku batetik bestera garraiatzen,«zuzenean doa jetzialditik gaz-tandegira». Horrela, esne horrekzonalde bakoitzeko —ezberdi-nak dira eremuaren arabera—bakterio laktiko guztiak man-tentzen ditu. «Hori da gure gaztaezberdin egiten duena, eta kali-tateari dagokionez,mailarik go-renean kokatzen duena», nabar-mendu du Villegasek.

Ezkutuko lanaren ordainaAbeltzain horien lana sarri ezku-tuan gelditzen da, eta hain zu-zen, egiten duten lan eskergaezagutzera eman eta balioan jar-tzeko aparteko eszenatokia izan-go dute datorren azaroan. Izanere, Artzai Gazta elkarteak na-zioarte mailan izen handia duenWorld Cheese Awards lehiaketaDonostiara ekartzea lortu duaurten. Erresuma Batuan egitenda urtero, eta oso aldian behinateratzen da kanpora lehiaketa.Esan beharra dago, gainera,lehiaketa horretan Euskal Herri-ko gaztek makina bat sari jaso di-tuztela azken urteetan. Villega-sen hitzetan, «35 urteko lanarenondoren, salto hau ematekounea da aurtengoa».

Lehiaketaren zenbakiak ikara-garriak dira. Mundu guztiko bostkontinenteetako 3.000 bat gaztaaurkeztuko dira lehiaketara,20.000 bisitaritik gora espero

dira, eta nazioarte mailako 250dastatzaile inguruk osatukodute epaimahaia. Baina hori ezda dena. Lehiaketaren aitzakian,Artzai Gazta gaztaren ingurukojaialdi erraldoi bat prestatzen arida, Euskadi Basque Country In-ternational Cheese Festival izen-burupean.

Jaialdiaren helburu nagusianazioarteko eta bertako profe-sionalei eta bisitariei artisaueran egindako gazta ezagutzeraematea da. Eta horretarako das-taketak, gastronomia tailerrak,hitzaldiak eta bestelako ekintzakantolatuko dira.

‘Euskadi Basque Country International CheeseFestival’ 2016an Donostian egingo dengastronomia jaialdi garrantzitsuena izangoda. Artisau eran egindako artzain gaztaezagutzera emateko helburuz egingo da.

Gure gazta:herritik mundura

Artzain bat Txindokiren magalean, bere artaldea zaintzen. ARTZAI GAZTA ELKARTEA

Cheese Festival

JAIALDIA ZENBAKITANParte hartzaileak.20.000 bisi-taritik gora espero dira, %85 ber-takoak eta estatu mailakoak. Lehiaketa.World CheeseAwards. Gaztak.Nazioarte mailako3.000 gazta inguru. Dastatzaileak.Nazioarte mai-lako 250 dastatzaile. Jatorri izendapena.EspainiakoJatorri izendapen ezberdinentopalekua. Topaketak.30 fast dating.

Izarrak.Michelin izarra dutensukaldariek parte hartuko duteekitaldian. Dastaketak.30.Erakustaldiak.9 showcooking. Aurkezpenak.Arlo eta mota ez-berdinetako 9 aurkezpen.Ekoizleak.Artisau eran ekoitzi-tako produktuen 38 stand. Berrikuntza.Berrikuntza tek-niken inguruko 7 hitzaldi.Artzainak.Nazioarteko artzai-nen foro bat. Onenetan onena. ‘Champion ofchampions’ gazta lehiaketa.Afinatzaileak.Gazta afinatzai-leen 10 stand.

04 //Gazta gehigarriaPublierreportajea


06 //Gazta gehigarriaAralarko larreen ikerketa


Mendikoartzain-tza fun-tsezkoada balioekologi-ko han-

diko ondare natural diren larre-ak mantentzeko. Horrez gain,nabarmentzekoa da artzaintzamota horrek inguruko arlo so-zial, kultural eta ekologikoetanduen eragina. Atlantiar mendie-tan –Euskal Herrikoetan erebai– artzaintzaren jarduera mu-rrizten ari da, eta horren ondo-rioz, aldaketa garrantzitsuakgertatzen ari dira lurzoruko kon-posizio begetal eta mikrobiano-an. Joera horrek galera bat dakardibertsitate floristikoan eta la-rrearen kalitatean, eta CO2aren

isuria ere igotzen ari da. Horrekguztiak, kate ondorio ugari izan-go ditu, eta arlo sozio-ekonomi-koan ere nabaritu egingo dira. Horixe da Larratzearen ekolo-

gia eta lurzoru-landare-herbibo-roen elkarrekintzak EHUkoikerketa taldeak atera duen on-dorioetako bat. Talde hori, bes-teak beste, EHUko LandareenBiologia eta Ekologia sailekoArantza Aldezabalek eta IñakiOdriozolak, eta Neiker-Tecna-liako Lur Moraguesek eta IkerMijangosek osatzen dute.

Lau itxitura iraunkorIkerketarekin 2005. urtean hasiziren. 50x50 metroko bi itxiturairaunkor –esklusio eremu eredeituak– eraiki zituzten Arala-rren: baita Oidui inguruan –860

metroko garaieran– eta besteaAlotzan –ia 1.300 metroko ga-raieran–. Itxitura horien bidez,abereak larratze sasoian, maia-tzetik azarora, eremu horietarasartzea saihestu da. Hala, larra-tze-ezak landaredian (zorugai-neko aldaketetan) eta lurzoruan(lurpeko aldaketetan) duen era-gina aztertu ahal izan dute.Bost urteren ondoren, 2010.

urtean, bi itxituretan izandakoaldaketak neurtzeari ekin ziontaldeak, eta harrezkero, urtezurte ikerketa sistematikoak egindituzte. Konposizio floristikoaeta lurzoruko aldagai ugari neur-tu dituzte, kanpoko (larratze gu-nea) eta barruko (larratzerik ezdagoena) garapenaren arteko al-deraketak eginez. Batetik beste-ra aldaketa esanguratsuak ema-ten direla frogatu ahal izan dute.Bi itxitura horien landaredien

eboluzioa ez da berdina izan, etaondorioztatu dute aldaketakgauzatzeko garaian eragina due-la larreen garaierak. Alotzakoitxituraren kasuan, landaredia-ren aldaketak ez dira horren na-barmenak izan, eta gainera, gra-mineoen nagusitasuna astiroa-go garatzen dela ikusi dute.Ikerketa honen ondorioak Ap-plied Soil Ecology aldizkari zien-tifiko ospetsuan argitaratu dira.

Euskal Herriko Unibertsitateko eta Neiker-Tecnaliako ikerlariek artzaintzarenuzteak ondorio ekologiko eta sozio-ekonomikoak izango lituzteekela diote,hamar urtean Aralarko larreetan egindako ikerketa batean oinarrituz.

Larreak aberea behar

Ikerketa taldeko kide bat, Alotzako goi lautadan, itxitura barruko larre eta landareei begira. Irudi txikian, larre eta lurren lagin bat. EHU

Larreen egoeraren alderaketa, Oidui inguruan. EHU

Ikerketaren ondorioak

Larratze eza simulatuz Arala-rren egindako ikerketaren lauondorio aipagarri.

1Larreen konposizioa.Larre-etako konposizio floristikoaaldatuko litzateke, dibertsita-

te floristikoaren galera eraginez.

2Larreen kalitatea.Larre-en kalitate nutritiboa jaitsiegingo litzateke. Larratzea-

ren ondorioz, belarra indargehiagorekin hazten da, eta be-lar gazteak proteina gehiago du.

3CO2ren isuriak gehitu.Itxituretako larretan mi-kroorganismoek jaitsi egi-

ten dute beraien jarduera entzi-matikoa eta biomasa mikrobia-noa, eta ondorioz, biomasaunitate bakoitzeko CO2 isuriakgehitu egiten dira.

4Mendiko larrearen eragi-na esnean.Mendiko larre-ak esnearen eta gaztaren

kalitatean eragina du. Mendikolandareen konposatu biokimi-koak galduz gero, giza garapene-rako osasungarriak diren hain-bat konposatu galduko lirateke.

//07Gazta gehigarria

Aralarko larreen ikerketa


Zergatik erabaki zenuten gaihau ikertzea?Nire ikasketa ibilbidearekin zeri-kusi handia dauka gai honek.Doktoratu tesia Pirinioetan eginnuen. Ordesako parke naziona-lean larreratzen diren lau espe-zieren (behiak, ardiak, ahuntzaketa sarrioak) eta larreen erabile-raren inguruko elkarrekintzaikertu nituen. Itzuli nintzeneanalor honetan ikertzen saiatu nin-tzen. Euskal Herriko egoeraz iraku-

rri nuen eta abeltzaintza motahau galtzen ari zela ohartu nin-tzen. Bertako larratze sistemaketa artzaintzak ez dauka zeriku-sirik Pirinioetan ikusi nuenare-kin. Baina beharrezkoa irudituzitzaidan, jarduera hau egongoez balitz, gizarteari gure larree-tan zein ondorio izango lituzke-en ikusaraztea.Garai bateko artzaintza mota,mendiko larreetara joatekoa,galtzear dagoela eta horrekzenbait ondorio ekarriko ditue-la, orokorrean jendeak jakin ba-daki. Baina benetan gertatudaitekeenaren jabe bagara?Gauza bat da etor daitekeenaimajinatzea, eta beste bat, ezber-dina oso, datu errealekin aipa-tzen ari garen hau frogatu ahalizatea. Larratzearenak oso siste-ma lokalak dira, bakoitzak bereberezitasunak ditu. Larratzeezak gure mendietan izan deza-keen eragina aztertzea benetangauza konplexua da, ezin daesan leku batean gertatzen aridena, beste batean errepikatukodenik. Zorroztasun zientifikozneurtu behar dira datu guztiak. Zeintzuk dira, 10 urteko ikerke-taren ondoren atera dituzuenondorio nagusienak?Larreetako konposizio floristi-koa aldatuko litzateke. Aldake-tak ezberdinak dira kokapena-

ren arabera. Aztertu ditugun la-rreak oso heterogeneoak dira, es-pezie konposizioa ezberdinaizan dezakete. Hortaz, abiapun-tua ezberdina dela kontuan har-tuta, eraginak ere erritmo ezber-dinean ematen dira. Altuerakedo lurraren beraren konposi-zioak eragin dezakete, adibidez,horretan. Baina kasu guztietanikusi dugu dominatzaile bihur-tzen direla espezie lehiakorre-nak. Abererik sartzen ez den ere-muetan espezie lehiakorrak

gero eta indartsuagoak bihur-tzen dira, eta espezie ahulagoakitotzen dituzte. Ondorioz, diber-tsitate floristiko baten galera da-kar. Honek paisaian aldaketa eka-rriko luke orduan. Aralarren ezagutzen ditugun la-rreak ez dira naturalak. Hau da,giza eraginik ez balego ez zen la-rre bat izango, pagadi bat baizik.Neurri batean, basoari kenduta-ko eremuak dira larreak. He-men, abereen jarduerak moduartifizialean mantendu ditu la-rreak, urte askotan utziz gero,poliki-poliki pagadi bihurtuko li-

tzateke. 10 urte hauetan ez duguhorren zantzu handiegirik an-tzeman, baina sastrakak edo txi-larra hazi dira eremu batzuetan.Hauek, larretik pagadirako bide-an ateratzen diten espezieakdira, polikinaka iritsiko litzatekepagoa, agian 100 bat urte behar-ko lituzke. Larreen kalitateari dagokione-an, zer esan dezakezu? Larreen kalitate nutritiboa jaitsi-ko litzateke. Abereen jarduerazbelarra moztu egiten da, eta geroindar gehiagorekin hazten da.Gainera, landare xamurragoaketa gazteagoak hazten dira, berebaitan nitrogeno gehiago dute-nak, hau da, proteina gehiago-dunak. Bestalde, animalien go-rotzak ere ongarri natural apar-tak dira, lurra elikatzeko baliodutenak. Animaliarik gabe, ja-ten ez den belarra metatzen joa-ten da, eta lurzoruaren geruzaisolatzaile bihurtzen da. Lurra 12eta 14 gradu artean mantendukolitzateke udan. Tenperaturabaxu hauek elikagaien birzikla-pena eragiten duten mikroorga-nismoen lana zailtzen dute, etaondorioz, belarraren deskonpo-sizioa moteldu egiten da. Neurtuditugun CO2 kopuruak ere altua-goak dira itxituretan. Zer eragin izan dezake guzti ho-nek ardien esnean eta esne ho-rrekin egiten den gaztan? Esnearen eta gaztaren kalitateaneragina izango dute. Urte haue-tan froga bat egin dugu Aralarkoartalde batekin. Artaldea nondikzebilen, euren dieta nolakoa denaztertu dugu, beraien esnea etagazta ere jaso dugu ikerketarako.Hala, ikusi dugu mendiko landa-reek dituzten konposatu bioki-mikoek (gantz azidoak, batezere) eragina dutela ardien esne-an, eta ondorioz, horrekin egitenden gaztan. Larratzea desagertu-

ko balitz, larreetan hazten direnlandareak desagertuko lirateke,hortaz, esnearen eta gaztarenkonposizioan galera bat sortukolitzateke. Hobea edo okerragoa?Ez dakigu, baina ezberdina izan-go litzatekeela bai. Horrekin ba-tera, giza garapenerako osasun-garriak diren hainbat konposatuere galduko lirateke. Hauek, hala ere, ez dira behinbetiko ondorioak, ezta? Ez, ikerketarekin aurrera darrai-gu. Orain artalde gehiagorekinjarraipen berdina egiten ari gara.Ateratzen ditugun datuekin,daukagun asmoa, Aralarko ardihauekin antzeman ditugun joe-rak eta ezaugarriak baieztatzeada. Honek laborategiko lan ika-ragarria eskatzen du. Datozen biurteetan mendian larratzen di-ren ardien gazta nolakoa denazaldu nahi dugu. Landare motabakoitzetik gaztara zein konpo-satu heltzen diren jakin behardugu horretarako.Aipatutako ondorio hauez guz-tiez gainera, artzaintza motahau desagertzeak ondorio so-zio-ekonomikoak ekarriko liz-kiokeela gizarteari ere uste du-zue. Mendiko larrerik ez balego, hauda, artaldeek, behi taldeek, be-hor taldeek larreetara joateko

aukerarik izango ez balute, ar-tzaintza ez litzateke sostengarriaizango Euskal Herrian, desager-tu egingo litzateke. Maiatzetikurrira mendira eraman ezean,bere baitako belardietan man-tendu beharko lituzke abereakabeltzainak, eta horrek kostuekonomiko handia suposatzendu, horregatik diogu larrerikgabe desagertu egingo litzateke-ela. Zertarako dira baliagarriakikerketa mota hauek? Gurea bezalako ikerketak men-diko larreen kudeaketan asko la-gundu dezake. Gaur egun, egoe-ra sozio-ekonomiko ezberdinaksimulatzen dituzte, eta esparruguztiak kontuan hartuta, balora-zio integral bat egiten duten tres-na analitiko-informatikoak edu-ki baditugu. Honekin batera,metodologia parte hartzaileakabian jar daitezke eta larratze sis-teman parte hartzen duten era-gile guztien artean kudeaketaegokiena adosteko bide berriakjorratu daitezke, zer galduko etazer irabaziko genukeen balora-tuz. Hauxe da gure ikerketarenarlo aplikatua: kudeaketarakotresna egokiak eraikitzea, eta ar-tzain-abeltzainei eta adminis-trazioko kudeatzaileei erabakiakhartzen laguntzea.

«Artzaintza desagertuegingo litzatekemendiko larrerik gabe»ARANTZA ALDEZABALEHU-KO IRAKASLEAArantza Aldezabalek (Pasaia, 1967) artzaintzaren desagerpenaklarreetan izango duen eragina aztertu duen ikerlari taldeko kideada. Lehen ondorioak aterata, eremua ikertzen jarraituko dute.

M.ARANBURU

«Larratzerik ezakgure mendietan dueneragina aztertzeakonplexua da oso»

«Mendiko larrerik ezbalego, artzaintza ezlitzateke sostengarriaizango hemen»

«Aralar ez zen larrebat izango gizakiareneraginik ez balego,pagadi bat baizik»

‘‘

08 //Gazta gehigarriaPublierreportajea


Artzain gazta

ASTEAZKENERO AZOKANEtxabe anaiak.Etxabe Gaztan-degia, Legazpi. Gaztak, Mahala-ko produktuak, lekaleak eta ez-tia. Jesus Mari Muñoa eta MariaAngeles Telleria.Atiber base-rria, Mutiloa. Gaztak, arrautzak,lekaleak eta eztia.Itziar Etxeberria.Ordizia. Gaz-tak, perretxikoak, eztiak eta le-kaleak.Juan Ramon Lizarraga.Liza-rraga harategia, Leitza. Txisto-rra, txorizoa, urdaiazpikoa, sal-txitxoia, hirugiharra, xolomoa,saiheskia, gazta eta irasagarra.Maria Jesus Garmendia.Arra-mendi baserria (Ordizia). Gaz-tak, arrautzak eta esnea. Mikel Lasa.Lasa anaiak (Herna-ni). Gaztak, perretxikoak, ehiza,frutak eta lekaleak.Patxi Atienza. Lazkao. Gaztak,perretxikoak, lekaleak etaarrautzak.

Badirudi garaiangaraiko eta berta-ko produktuakontsumitzearenaldeko kontzien-tzia gero eta heda-

tuagoa dagoela azken urteetan.Ahalegin horretan jarri zuenmartxan Ordiziako Délikatuzzentroak orain bi urte 12 hilabe-te, 12 produktukanpaina, astero-ko azokaren testuinguruan. Hi-labete bakoitza «fruta edo baraz-ki bakarrari edo sorta bati»

eskaintzen zaio Leire ArandiaDélikatuz zentroko zuzenda-riak azaldu duenez.

Azokan produktu horiek sal-tzen dituzten saltzaileek standberezi bat izaten dute, «kanpai-nan dagoen produktuz horni-tzen dutena». Gainera, produk-tuen prestaketan ideiak emate-ko Goierriko sukaldari batgonbidatzen dute azokara, zuze-nean baserritarrek ekarritakoproduktuak prestatzeko. Bisita-rien artean doan banatzen dira

pintxoak gero. Apirila, adibidez,Artzainaren Idiazabal Gaztarenhilabetea izaten ari da.

Apirila, artzain gaztarenaIdiazabal Gazta jatorri izendape-naren barruan artzainaren gaztaeta modu industrialago bateanegiten den gazta ezberdintzendira. Artzainaren Idiazabal Gaz-ta «artisau eran egindako gaztabat da, eta elaborazio prozesuguztian zehar artzainak berakhartzen du parte». Ekoizle txi-

kiagoak izaten dira normalean,«artalde txikiagoak dituztenak».

Idiazabal Gazta jatorri izenda-penaren barruan, badira baita,«modu mekanizatuagoan» egi-ten diren gaztak ere. Gazta ho-riek prozedura industrialagoadute, «ekoizle batzuek adibidez,beste artzain batzuei erostendiete esnea», bolumen handia-goetan lan egiten baitute.

Idiazabal jatorri izendapenaeskuratu ahal izateko baldin-tzak, dena den, guztientzat dira

berdinak. Latxa ardiaren edo ka-rrantzana deitutakoaren esnea-rekin egindako gaztak izan be-har dute. Esne gordinarekin egi-nak, 38 gradutik gora pasagabekoak. «Esnea ez da pasteuri-zatzen, esne bizia da». Idiazabalgaztaren ezaugarri garrantzi-tsuenetakoa da hori, horrekematen baitio daukan berezita-suna. Berme sanitario guztiakeskaintzeko, «gutxienez bi hila-betez ondu beharreko gazta» da.

Artzain gazta azokanOrdiziako asteazkeneroko azo-kan zazpi bat postutan eros dai-teke Artzainaren Idiazabal Gaz-ta. Hilabete honetan, ohiko sal-tzaileez gain, ekoizleak biltzendituen Artzai Gazta elkarteko ki-deak ere izango dira azokan.Kanpainaren inguruko informa-zio gehiago ordiziakoazoka.comwebgunean aurki daiteke.

Garaian garaiko produktuak ezagutzera emateko kanpaina da ‘12 hilabete, 12produktu’. Ordiziako Délikatuz zentroak jarri zuen martxan orain bi urte.

12 hilabete 12 produkturentzat

Artzainaren Idiazabal Gaztaren hilabetea da apirila. Irudian, Baztarrika baserriko gaztak salgai Ordiziako azokan. DÉLIKATUZ

Gazta gehigarria 2016

Documents

Transcript of Gazta gehigarria 2016