Revista de Estudios

Marítimos de! País Vasco

GÁRATE, Montserrat: "Euskal merkataritza-sektorea XVÜ!. mendean. Hurbilketa historiografikoa", /fsas Memor/a. Re^/sfa de Esfud/os Mar/f/mos de/ Pa/s vasco, 1, Untzi Museoa, Donostia, 1996, 70.-88. or.

Fus/fá/ merÁrafar/tza-^e/rforea XV///. mendean. Hurb///refa h/stor/ografMfoa

Montserrat Gárafe

Fus/ra/ F/ern/ro (Jn/berfs/'fafea

7. 5A/?/?f/?A

7.7. fspaz/o natura/a; e/ronom/a oíagarr/aZr a/a ordez/roa/<?

XV///. mende/ro eus/ra/ mer/rafar/'fzaren espado oro/roma de/yn/fzea ez da gauza berez//r/ /ronp/exua ba/na ba/ berez/a. A/de bafef/'/r, G/puz/roa/ro efa B/z/ra//ro /oru-/urra/deen mugefan aduanar/'/r ez /zafea/r /urra/de bor/e/r Furopa/ro mer/ra-

fu oro/rorrare/r/'/ro z/fuzfen berez/fasuna/r areagofu eg/fen z/'fuen. Besfa/de, Amer/'/ra/ro mer/rafuaren aurrean, Fspa/n/a/ro eredu /ro/on/a/a/r porfu mefropo//farrefaf//r Amen/ra/ro /rosfa/de/ro p/azefara/ro mer/rafar/fza-fransferenfz/á zuzena/r mugafzen z/fuen. XV/. mendef/'/r aurrera, 5ew'//arena /zan zen Fspa/'n/á/r Amer/'/ran z/'fuen /ro/on/e/r/'/ro fra/z'/rora/ro /rfeera-porfíva /zafearen pr/'b/7eg/'oa. Efa, XV///. mendearen bas/eran Cad/ze/ro porfua/r 5ew7/a/roa ordez/rafu bazuen ere, mer/rafar/fza /ro/on/a/aren /ronfzepz/omonopo//sfaezzen 7765. urferarfea/dafu, efa/'ndarband/agoz, 7778. urferarfe.

F//rarfru/reen esparru oro/ror borren barruan B/'dasoaf/'/r baranfzago/ro mer afan'fza-p/aza nagu- s/'e/r/'n gerfafu zena azferfzen badugu, Donosf/a/r edo B/Zbo/r -XV///. mende/ro eus/ra/ mer/rafan'fza- f/uxuen punfun'/r ad/erazgarr/ena/r besfer//r ez a/pafzearren- /zan zufen porfaerare/r/n /ronparafu ez/'n dugu/a /'/rus/Tro dugu. Ad/b/dez, Donosf/a/ro porfua/r bere mer/rafar/fza garafze/ro /zan z/'fuen za/7fasunen arrazo/ g/sa, Ba/ona/r bere e//rarfru/reefan geb//runfza baf /zan zue/a a/pafu /zan du fes/ frad/z/ona/a/r. B/ porfu baue/r ordez/ro mer/rafar/fza-gune g/'sa /bardun zufe/a p/anfea a/ da/'fe/re?

B/7bor/ dago/r/'onez, Amen/ra/ren'/ro e//rarfru/rea ga/ barfufa, bere b/7a/raera/r ere zenfzu negaf/'- bo/ro /roer/az/oa aza/du zuen XV///. mende/ro ba/'nbaf bamar/radafan zebar 5anfanderre/ro burb/7e- /ro porfuare/r//ro. V/'cenfe Pa/ac/o Afard' auforearen obra /r/as/'/roan ad/eraz/ beza/a, B/7bo/ro p/aza/r 7 764-5ef//r aurrera Sanfanderre/ro /eb/'aren erag/'n negaf/boa/r jasan z/'fuenean porfu borrefa/ro fra- f/'/roa/r gora eg/'n zuen. Orduan B/7bo/r b/ au/rera /zan z/'fuen.' bere /ra/fera/ro mer/rafan'fza-f/uxua/r 5anfanderrera zuzenfzea edo bere e//rarfru/rea/r b/rmo/dafzea. Donosf/a efa Ba/onaren /rasuan ad/eraz/fa/roaren anfzera, 5anfander ere B/z/ra//ro fraA/roaren ordez/ro p/aza a/ zen?

Ga/'aren /eben burb/7/refa bau ñabarfu bebarra dago, «ordez/roa/r» d/rud/'fen porfu baue/r ez ba/fz/'ren /zaera oro/rorrez ba/a/roa/r /zan. Gure usfez, Ba/ona/r efa Donosf/a/r nab/z B/7bo/r efa 5anfanderre/r, /ranpoare/r//ro e//rarfru/rearen /7ruspeg/f/7r, ordez/ro g/'sa /bardun zufen zenba/f a/der- d/'fan. Besfe a/derd/ bafzuefan a/diz, zereg/n osagarr/'a/r barfu z/fuzfen e/ronom/a/r /zan z/'ren. Osagarr/fasunaren zenfzu bonefan u/er da/fez/re orda/n/refa-b/deen -ganb/o-/efra/r berez//r/- mug/- mendua/r, /rasu bonefan Ba/ona/r Donosf/a/ro p/azare/r//ro osagarr/ ego/r/aren zereg/na /zan ba/- fzuen.

7.2. Barne-mer/rafar/'fza; Áranpo-mer/rafar/'fza

Fg/nda/ro azfer/refen efa /orfufa/ro ema/'fzen ba/anfzea eg/fera/roan zebazfu bebarre/ro besfe punfu baf, azferga/ dugun ep/grafear/ dago/r/ona da. Fus/ra/ Hernán def/z/far/oaZr z/ren /ronfsumo arrunfe/ro jeneroen born/'dura, /rosfa/de/ro porfuen be/garr/fasun erraza/r efa /rosfa/dea efa barne- /urra/dea e//rarre/r/n /ofzen z/fuzfen /urre/ro /romunz/rab/dee/r XV///. mendean /zan z/fuzfen bern- /runfze/r errazfu zufen.

/. PáMC/O/SMRD, El comercio de Castilla y el puerto de Santander en el siglo XVIII, Madr<7, /960.

Fus/ra/ Herbaren espaz/o efa ba//'ab/de-mugen efa /Ysasora/ro /rfeeraren ondor/oz, berfa/ro b/z- fan/ee/r /fsas mer/rafar/'fzaren bebarra /zafen zufen gauzan'/r be/?arrez/roena/r es/rurafu aba/ /zafe/ro. ¿aborea/r, ebuna/r, arra/'na efa unfz/o/efara/ro mafer/a/a/r erregu/arfasun osoz /r/'fs/ z/'ren Fus/ra/ F/err/ra XV///. mendean zebar. Horre/a, e//rarfru/rearen bebarra /uzafu eg/n zen aurre/ro mendeefan beza/a- xe. /fsasoz porfurafzen z/'ren erab/Vera arrunfe/ro y'enero haívefar/'Zro bafzuZr barrua/dera garra/'afu bebar z/ren ondoren. Frrege-b/'dearen frazaduraren arabera garranfz/Ysuena/rz/'ren b/dee/r, 7765. urfearen /nguruan Fus/ra/ F/err/an /ledafu zen b/de-p/anaren onura jaso zufen.

G/puz/roa/ro prob/nfz/'an zebarre/ro Frrege-5/dea/r funfsez/ro bobe/runfza baf /zan zuen /beroren pro/e/rfuan' es/rer . B/z/ra/an prozesua para/e/oa /zan zen. Jeneroen garra/oan zufen erag/'n e/rono- m/'/roa ze/a efa, b/pro/e/rfu baue/r garranfz/ band/a /zan zufen za/anfzar/'Zr gabe . Ffa /aufadare/r/- /ro Zromun/'Zrab/deen bobeZrunfzar/ dago/r/onez, 7772an (AduñaZro ba/Yza //brafu efa M/randa de Fbro efa B/7bo /romunz/rafufa gerafu z/'ren

¿ebenfasuna /rosfa/dearen efa barne-/urra/dearen bornzdurarz emafen zzYzazon es/rema bonen barruan, /ranpo/ro e//rarfru/rea/r berfa/ro frafz'/roare/rz'n efa, zenba/fefan ere, es/rua/de/roare/r/n /ron- bznafzen z/ren.

F/orrez ga/'n, Fus/ra/ F/errz'a/r, bere bebarrzzanez' eranfzufe/ro znporfazzo-f/uxu baf ez ezz'/r, espor- faz/o-mer/rafar/Yza baf /zan zuen frad/'z/ona/Zr/ (bere sobera/r/nena nab/z pen/'nfsu/aren barruf//r bere porfuefara /r/sfen z/'ren y'eneroena). Za/anfzan/r gabe, sobera/r/n bauen arfean burd/na azp/'marrafu bebarra dago, efa aurrerago Furopara esporfafu/ro z/ren Gazfe/a edo Aragoaf/Zr bere porfuefara /r/sfen z/ren produZrfuen arfean berr/z, arf/7ea.

Aro Modernoaren bas/eraf/'/r, efa /og/Zroa den beza/a, Amen'/rare/r/'/ro fraf/'/roa/r Fus/ra/ Herr/'Zro e//rarfru/rearen funfsezZro es/rema a/dafu zuen. Aurref/'Zr Furopara b/da/fzen zen burd/baÁ- au/rera berr/a/r aur/r/fu z/'fuen Mundu Berr/'an. Fus/ra/ burd/no/efan ba/nbaf modufan /andufa/ro burd/n- soberaZr/'neZr b/ b/'de desberd/'n barfu z/fuzfen: bafzue/r Furopara/ro norab/'deareZr/'n y'arra/Yu zufen efa besfea/r berr/z, borrefara/ro ga/fufa/ro Anda/uz/a/ro porfura zuzendu z/ren berfaf//r Fspa/n/a Amen'/ran z/Yuen /ro/on/efara b/da/fze/ro (XV///. mendearen erd/a/derarfe gufx/'enez). 5anfanderreZro porfua ga/Yu zenef/Zr, eusZra/ burd/'naren zaf/ baf Amen/rara esporfafze/ro p/afaforma o/sa ba//'o /zan zuen.

Fra berean, eusZra/ porfuefara Furopaf/'/r b/dá//Ya/ro /ra/Zfafe/ro ebuna/r efa besfe/a/ro jeneroa/r /r/sfen z/'ren, berr/z ere Amer/'/rara esporfafu/ro z/'renaZr. F/oneA- Zndar band/agoa Ziarfu zuen Donosf/aren efa Venezue/aren arfe/ro mer/rafar/Yza zuzenarZ e/r/n aba/ /zan z/Yza/onean (7?ea/ Compañ/'a Gu/puzcoana de Caracas ZzeneZroa sorfu ondoren/

F/orren orda/n g/sa, eus/ra/ porfua/r /ro/on/efa/ro produZrfuen barfza/Ve /zan z/'ren. FuropaZro mer- ZrafuarZ beg/ra zuen ZroZra/eZru esfrafeg/'Zroa/r, Ba/onara, Borde/era edo Amsferdama b/'da///ro z/ren /Ysa- soz band//ro e/z'/raga/en be/muga ^z/7eg/Yasun» band/'agoz edo gufx/agoz- b/burfu zuen Donosf/'a.

7 3. Profagonz'sfa/r.' mer/rafarz'a/r

Fraf/'/roa/r XV///. mendean zebar zzan zuen garapena, mer/raga/a/r mug/Yze/ro, produZrz/oaZr bere- ganafze/ro efa merZrafar/Yza-p/aza desberd/'nefan agenfea/r ezarfze/ro gazYasun band/a zuen z'ende- fa/de bafean oz'narrzYu zen (geb/ena/r Fus/ra/ F/errz'/roaZr, denaZr ez baz/ren ere).

Dz'namzsmo bandz'Zro fa/de bau, Bz/bon efa Donosf/án bafez ere, burrenez burrene/ro /(onfsu/afuen /nguruan e//rarfu zen. XV/. mendean /a Burgose/roare/rz'n bafera sorfufa/ro B/7bo/ro /Confsu/afua/r, /b//b/de /uzea eg/na zuen XV///. mendera/ro efa b/z/ra/Yarre/r FuropareZr/'n ezarr/Ya/ro e//rarfru/reefan o/narr/fzen zen. Zenba/fefan burd/naren esporfafza/7e g/sa efa besfe bafzuefan Furopa/ro arf/Zru/uen b/farfe/ran efa banafza/'/e g/sa, b/z/ra/Yarre/r /ndarra/r baferafze/ro, euren /nferesaZr de/endafzeZro efa mer/rafar/Yzaren /bardunean so r //Yez/reen gafaz/ra/r ebafz//ro z/Yuzfen auz/Yeg/ bafzu/r ezarfze/ro erafu zufen euren /(onfsu/afua.

799^ ^ ' ^ construcción de Caminos Reales de Gipuzkoa en el siglo XVIII, G<puz<troa¡t;o foru A/dund/a, Donosf/a,

^ S/SG/S/?M/A//SGA Caminos de Vizcaya en la segunda mitad del siglo XVIII, B//bo, 7974. /(asu bonefan aufore-a/r /urreZro <omun/*rab/deen ga/án e/r/fen d/o; borre/a, bauen erag/n desberd/na/; azferfzen d/fu. fra berean, A Z4R 4L4 ondoso bone­fan.' El comercio y el tráfico marítimo del Norte de España en el siglo XVIII, TVaranburu fd/f., 79SJ.

4. / W S , G..' Economía y sociedad en la Asturias del Antiguo Régimen, /Sne/ H;sfor/a, Barfze/ona, 79SB, 737 or. /Sufore bone/; /Ssfunase/ro /;osfa/dearen efa /aufadaren arfeÁro mend/a/; zebar rafze/ro moduÁro pasab/der/Z; ez ;zafeaZr /Ssfur/asen /rasuan ze/rarfzan arazoa/r azp<marrafzen dífu. Horren bereba/aZ;o ondor/oa, Zrosfuen garesf/fzea <zan zen. G. /Snese r garra/oaír Zrosfuefan /zan zuen era- g/na azferfzen du zorrozZ;/ efa boneZr arazoa ^uanf/faf/boZr/ ondo zebazfea eZrarr/ du. /Tomen/garr/á /zango //Zzafe^e fusÁra/ Herr/áren ÁrasuraÁro azterÁrefa para/e/o baf eg/fea.

Donosf/á/ro /rasua desbe/-d/nxeago3 da. XV/ efa XV//. mendeefan, berfa/ro mer/rafanen ager- pena furopan ez zen bzz/ra/farrena beza/n nabarmena /zan. D/rud/enez, Sazonaren /ebza donos- f/arrenfzaf bzz/razfarrenfzaf ba/no nabar/agoa /zan zen. Ga/nera, Donosf/a/r XV//. mendearen ama/e- rarfe -7682an- ez zuen /Confsu/afun/r /zan. Berfan b/n easofarre/ro mer/rafarz'a/r e//rarfu z/ren, ba/ yaforrzz/roa/r, ba/ berfa/rofzaf barfufa/roa/r. Mer/rafar/tzaren esparruan eg/n z/fuzfen aba/egznez 772Sanyaso zufen sana, Amer//ran mer/rafanfzan anfze/ro espaz/o baf zuen -Caracase/ro prob/n­fz/a- a/rz/'o b/dez/ro mer/rafarz'fza-/ronpa/nz'a baf ezarr/ aba/ /zafea /orfu zenean.

7.4. fra/rundea/r; forua/r eta aduana/r

fus/ra/ Herr//ro mer/rafar/fza mug/fzen zene/ro esparrua, berfaTro era/rundeen erag/npean efa Amer//ra/ro mer/rafanfzan nagus/ zen erreg/menpean zegoen. Amerz/rare/rz/ro -efa zenba/fefan furopare/r//ro- fraA'/roaren aurrean, /foroaren efa Jaurerr/aren efa Prob/nfz/aren arfean mer/rafar/'fza- ren ga/an /orfufa/ro a/rord/oefan, /zs/rar-punfua/r forua/r efa aduana/r /zan z/ren.

f/orre/a, /eben a/d/'z adm/nzsfrazz'oaren gaz'an, fus/ra/ f/err/an sorfufa/ro foruen /nguru/ro gafaz- /ra baf/aurre eg/'n bebar/zan zzon Borbo/en d/nasf/a/r 7777an. /(osfa/dean efa franfzz'are/rz'/ro mugan aduanan'/r ez zegoenez gero, /bru-szsfemar/ es/rer eus/ra/dune/r fran/rzz/a /zan zufen berfa/ro b/z- fan/een manfenura/ro bebarrez/roá/r z/ren produ/rfuefan. fe/;pe V.a/r mugan «aduana/r» /p/nfze/ro araud/'a ezarr/ zuen efa araud/ bone/r fus/ra/ Herrz'/ro mer/rafarzfza-sz'sfema funfsean a/dafu zuen. Xedapen adm/n/sfraf/'bo herbaren ap///raz/oa y'usfzYz'/rafze/ro, mer/rafar/fza/r gora eg/ngo zue/a a/pa- fzen zen, afzerrz/ro produ/rfue/r, aduanan orda/ndu bebarre/ro es/rub/dee/r afe/rfafufa, ez/n /zango ba/fzufen ba/n erraz /eb/afu.

A/d/ barfan B//bo/ro nab/z Donosfz'a/ro mer/rafarz'-fa/de efa tonfsu/afuen profesfa/r ez z/ren nabz- /roa/r /zan ba/na 7 722an gauza/r bas/era/ro egoerara /fzu// z/ren, bau da, aduana/r barnea/dean zp/nz z/ren berr/z. Ha/a efa guzf/z ere, frafz'/roan -bafez ere Donosf/a/ro porfu/roan- anfzemanda/ro bere- ba/a/ro ondor/oa/r /rez/ragarr/a/r /zan z/ren. Aduana/r mugan ezarr/ z/rene/ro a/dz'an zebar mer/rafa- r/fza-frafz/roa, Donosfz'an gora eg/n ordez, Sazonara /e/rua/dafu zen efa Donosf/a/ro porfua/r ez/n /zan zuen ezer eg/n /rnsz-egoera sa/besfearren.

Porrof bonen ondoren, XV///. mende/ro /eben bamar/radefan zebar aduanen /ro/rapenaren /nguruan a/da/refa berrz'a/r egz'fe/ro ez zen besfe/a/ro aba/eg/n//r eg/'n. B/garren erd/a/dean ordea, /ro/on/e/rz/ro e//rarfru/rearen ereduan a/da/refa/r /zan z/ren. 7765ean, fspa/nza/ro zfsasoz band/z o frafz'/roaren sz'sfemaren bas/erafz'/r nagusz zzan zen monopo/z'oa baufs/ eg/n zen. Mefropo/z'an 9 porfu zaba/du z/ren efa bauefan b/dez/ro es/rubz'dea/r y'asofze/ro aduana/r ezarr/ z/ren. Hone/r ama/era eman zzon bz mende f'erd/fan Anda/uz/a/r /ndze/rz/ro frab'/rora/ro /zan zuen es/r/us/bofa- sunarz. 7 77San besfe urrafs baf eman zen mer/rafar/fza /z'brera/ro frrege/amendua arg/farafzea- re/rz'n.

Dena den, a/da/refa bauefan bufsune baf zegoen. Amerz/rare/rzn e//rarfru/re zuzenean ar/fu aba/ zzafe/ro eus/ra/ porfurz'/r eza ba/n zuzen ere. Ad/erazz zenaren arabera, arrazoz'a forua/r zzan z/ren, baue/r ez ba/fzufen franfz/are/rz'Tro mugan efa fus/ra/ Herrz'/ro /rosfa/dean aduanarz/r ezarfzerz'/r aba/- b/defzen. Ga/fufa/ro porfurz'/r gabe, zfsasoz bandz/ro eus/ra/ frañ/roa/r besfe /e/ru bafzuefara yo bebar /zan zuen /ro/onzefa/ro produ/rfua/r es/rurafze/ro a/de bafef//r, efa /ro/on/efara b/da/z bebarre/ro pro- du/rfua/r unfz/rafze/ro besfefz'/r.

7.5. 7eneroa/r, orda/n/refa-bz'dea/r efa e//rarfru/rera/ro ba/z'abz'dea/r

Aurre/ro /erroefan, XV///. mendean zebar fus/ra/ /-/errzan e//rarfru/rearen o/narr/ zzan z/ren arf/- /ru/u bafzu/r azpafu d/fugu. fus/ra/ /-/err/a e/z'/ragaz'efan efa /eben-/ronfsumo/ro besfe/az o ondasune- fan defzzz'far/oa zzafea/r, s/derurg/yenero ugar/ edu/rzfzea/r efa franfz/a, Ho/anda edo /nga/aferrara/ro sarb/de zuzena emafen z/on /ro/ra/e/ru esfrafeg//roa/r, fra/v'/roa susfafu eg/fen zuen. Ha/abe/; furopa- 5ew//a edo Cadzz z'bz'/b/dean /ro/rafufa, Anda/uzzan es/ra/a eg/n ondoren Amen/rara b/da/z bebarre/ro furopa/ro mer/ragazen pasab/de zen fus/ra/ /-/err/a.

f/Zrarfru/reez eufs/ aba/ /zafe/ro, fus/ra/ Hernán f/n/rafufa/ro mer/rafar/e/r orda/n/refa-b/de ugar/ erabz/z/ro z/fuzfen seguras/r/. Horrefara/ro, pesoefan, fourse/ro /zbrefan edo errege-ba/eefan ad/e- raz/fa egon z/fez/reen /ranf/fafea/r fransferz'fu, aurrerafu edo /r/fafze/ro ba/z'o zeza/refen e/emenfu guzf/efara yo bebar /zan zufen. D'branfza/r, ordaz'ndu/roa/r efa bafez ere ganbz'o-/efra/r efa endo- su-erre/rurfsoa, bebarrez/ro e/emenfua/r /zan z/ren XV///. mendearen b/garren erd/a/dean berez/- /r/ /ndarfsua zzan zen mer/rafarzfza-f/uxuar/ eusfe/ro. Mendearen ama/eran, orda/n/refa-b/de bor/ez errege-ba/ea/r ga/nerafu zzfza/z/rzen, penfsa deza/reguna bazno garranfz/ band/agoa zzan zufena/r ba/n zuzen. /zan ere, /ronfuan barfu bebar da 7780f//r aurrera /ro/on/efa/ro produ/rfuen prez/oa/r, Donosf/a/ro p/azan bederen, pesoefan nabzz errege-ba/eefan adzerazfen z/re/a.

2. XV///. Mf/VDFKO M f/^A ÍA R/ÍZA Rf/V //VGURUtO /-//SíO/?/OGRAf/A

Mer/rafar/Yzaren ga/'a/r /ronnofaz/o ugar/ d/Yuenez gero -espaz/oa, darne-mer/rafar/Yza edo /ranpo- mer/rafar/Yza azfertze/ro dauden modu desderd/na/r, ze/'n profagon/sfare/r/'n eta ze/'n era/trunderen menpe garafu zen, y'eneroa/r efa garapenera/ro ba//'ad/'dea/r- eg/'n d/'ren /anefan'/ro dafzue/r ad/'eraz/ d/Yugun a/derd/efan'/ro dafzu/r -edo guzf/'a/r- dame barfzen d/Yuzfen ga/'a/r jorrafu d/Yuzfe.

f/urrengo /erroefan ez dugu d/b//'ograf/a osoa zorroz/r/ a/pafzeZro asmor/'/r, era bonefan garran- fz/' bandZr/'/r gabejo a/pamen efa /zen sorfa fiand/'a eman bebar/ro ba/Ygenu/re. Mer/rafar/Yzaren ga/a azferfu dufene/r y'arra/Yu /zan d/Yuzfen or/'enfab/'de dafzu/r ad/erazZ besferZ/r ez dugu nab/'. f/a/aber, Znferesgarr/'a /zan da/Ye/re eus/ra/ b/sfor/aren afa/ bonefan aurrera eg/'n na/i/ badugu befe bebar/ró /Zrafe/reen zenda/Y bufsune ad/erazfea.

2.7. fspaz/oaren /nguru/ro /an monografZ/roa/r

/Cosfa/de/ro b/r/rZ/r garranfz/Ysuenen e/ronom/ /barduera azferfu dufen /ane/r oso ema/Yza des- derd/'na/r eman d/Yuzfe. fus/ra/ f/ern'/ro porfur/'/r garranfz/Ysuenen efa bere «b/nfer/and» Zzene/roa- ren d/z/Yza e/ronomZ/roarZ buruz/ro baZndaf arg/Ya/pen daude. Gu/'ard auforearen obra /r/as//roa/r -H istoria de la noble villa de Bilbao mer/rafar/Yzaren ga/'az ga/n besfe a/derd/ bafzu/r ere barne barfzen d/Yu. Aufore bera/r mer/rafar/Yza-Zbarduerar/ /ofuagoa zegoen B/7bo/ro /-Tonfsu/afuar/ duruz- /ro /an baf eg/'n zuen.' Historia del Consulado y Casa de Contratación de Bilbao y del comercio de la villa de Bilbao 6. BZ/do/ro mer/rafar/YzarZ buruz/ro /an derr/'ago dafzue/r -ba/a no/a /?. Basurforena ? XV///. mendearen b/garren erd/a/dean o/'narr/Yua-, BZ/bo/ro mer/rafarZfza-egoeraren efa gara/ barfa- /ro profagon/sfa dafzuen Z/ruspegZa es/ra/nfzen dufe. *

Donosf/'a/ro b/sfor/aren /rasua oso besfe/a/roa da. /nsf/Yufo Dr. Cam/'no de b/sfor/'a de Jan Sebasf/án /zene/roa/r eg/'nda/ro aba/eg/na/r m/'resgarr/'a/r d/ra; are geb/ago Donosf/'a/ro b/sfor/'aren /rasuan /Yurr/'e/r agertzen d/Yuzfen za/7fasuna/r /ronfuan /zan/'/r. José ¿u/s Banúsen odra/r -E l archivo quemado R- za/'Zfasun bauen arrazo/a/r gogorarazfen d/z/r/gu. Horre/a, efa ag/'an arrazo/ bonenga- fZ/r, Donosf/aren efa XV///. mende/ro berfa/ro mer/rafar/Yzaren frafamendu monograYZ/roar/ ez za/'o Ze/rurZ/r es/ra/n/, /ro/on/en ga/an /zan ez/'/r.

Ba/onaren /rasua desberd/'na da /'/ruspeg/ bZsforZografZ/rofZ/r. Ba/'ona, XV///. mende/ro mer/rafarZ- fza-negoz/'oefan ad/'erazgarr/'ena/r /zan z/'ren berfa/ro g/zone/r aza/fzen z/Yuzfen ezaugarr/'a/r d/'re/a efa, bZsfor/a/ar/en azfer/refaren xede /zan da. Ba/ona/ro porfuan mer/rafar/Yzaren /nguru/ro a/derd/a/r neurr/ band/ bafean y'uduen es/ruefan egon z/ren efa ga/ bon/ buruz/ro efa XV///. mendearen /eben erd/a/dean oZnarr/Yufa/ro zenba/Y monograf/'a eg/n d/'ra. Besfe /an bafzue/r Afurr//ro b/'r/aren mer/ra- far/Yza efa /Ysas b/z/Yza azferfu dufe oro bar , da/na bad/ra ere mer/rafar/Yza a/e/rfafzen zufen arazo punfua/agoez /rez/rafu d/rena/r ere -/rorfsar/oez ad/'d/'dez '° -

Besfa/de, efa mende bonefa/ro 60-70e/ro bamar/radefan, /sur/áZde af/anf/arre/ro ba/nbaf porfu- ren b/z/Yza e/ronomZ/roar/ buruz/ro azfer/an ugar/ eg/n z/ren franfz/'an. L/nZberfs/Yafeefan eg/'n z/'ren /ana/r " , porfu-/barduera/ro ser/ea/r s/sfemaf/'/ro/r/ anfzerafzen sa/afu z/ren. /-/orre/a, efor/r/zune/ro azfer/an efa ZnferprefazZoefara/ro o/'narr/' sendoa osafzen zufen unfz¿ y'enero efa desfe/a/ro a/da- ga/'en esfaf/'sf/7ra /uzea/r arg/Yarafu z/ren. /Vanfes 5a/'nf-Ma/o ta /?ocbe//e 't efad. /zan z/'ren azferfufa/ro portuefar/7ro bafzu/r. Bebarbada, sorfu z/ren azfer/refa bauen guzf/en gauzarZ/r Znferes-

* Fd/forearen obarra; Ga/ bau azfertze^o /Aus, ba/fa ere, /S. Z4B/lL4-ren /an bau; Mundo urbano y actividad mercantil Bilbao 1700-1810, 3//6o, 7994.

5. GUM/?D L4RMU/?/, 7*.. B//bo, 7908. Fa/rs/m//e-erreprodu^z<o baf ta Gran Fnc/c/oped/a t/asca de/a/roan, 7977.6. GUMRDL4RMU/?/, 7".; B//bo, 7974. /Tasu bonefan ere, /a/;s/m<7e-erreprodu/;z/obaf ía Gran Fnc/c/oped/a Vasca de/a¡troan, 7973.7. B/4SUBÍO L4H/!/S/V/SGA /?.; Comercio y burguesía mercantil de Bilbao en la segunda mitad del siglo XVIII, Un/vers/dad de/ Pa<s

Masco/Füs/ra/Wern'/íoUn/berfs/fafea, B//bo, 7983.8. B/WUS VAGUMRF, 7.L.' El archivo quemado. Inventarios antiguos del acervo documental de la M.N. y M.L. Ciudad de San Sebastián, 7986.9. f. J4UP/SR7*auforearen obra ad/b/de baf da; L'activlté commerciale du Port de Bayonne au XVIII siécle, Ba/ona, 7974.70. M. V/G/VFS auforearen obraren ^asua dugu. L'Armement en course á Bayonne du 1744 á 1783, Borde/e, 7942.7 7. /Tasu geb/enefan, azfer/an baue/; H/sfon'an Ma/fnse gradúa /orfze/ro /anai <zan d/ra.72. ¿a feduse/r /Vanfese/;o porfu/ro fra^oan buruz eg/nda/:o azfer/refeÁr 77S6-67e/ro a/d/a barne barfzen dufe (TVanfes, 7973);

Bonnarde/; eg/nda/roe/; bernz, 7 767-78/;o a/d/a -Recherches sur le commerce maritime de Nantes au XVIII siécle- ían bau Po/f/erse^o Un/berfs/fafean aurArezfu zen.

73. DFAUMMU, Le mouvement du port de Salnt-Malo (1680-1728), Parts, 7966; porfu berberara/ro, &us ondoso /ana/:; 7. BFPBOU. /fsas mer/rafar/tza 7720an (*Pennese/;o Un/berfs/fafea, 7973J, PorfuA o /barduera ondoso urfe bauefan. 7727-2 (Rennes, 7963); 7723-4 (7?ennes, 7964); 7725-26 (Rennes, 7965); PortuAo fra///;oa 7739fA 42ra b/tarfean fRennes, 7964); Portu/ro mer/ratar!fza-/barduera 7733an, 7735ean(Rennes, 7985), 7736an(Rennes, 7965); 7745ean; 7746-7(Rennes, 7967),/barduera 7750ean(*Rennes, 796Q); 7757n CRennes, 7966); 7752an(Rennes, 7967), 7753an(Rennes, 7967), 7754-55(Rennes, 7967); 7756an(*Rennes, 7967), W. CF/FRF/. aufore- arena; 7757an('Rennes, 7968); porfu berar/efa/fsas/barduerar/buruzAo/ana, 7759. urfear/dago/r/ona(Rennes, 7967); 7762. urfean dagoA/ona, F/. CWfRF/.-ena; 7765-7urtee/dago/;/ena, C. OR^-rena; 7 768-70 urfee/buruz/ro P. P40/.F777ren/ana, ba/efa<4. SCFÜF-rena ere(Rennes, 7969).

74. 7740/ro Fa Rocbe//e/ro /fsas mer/ratar/tzar/buruzAo /ana (*Po/f/erseAo Un/berfs/fafea, 7975); M.F. BfR/V4RDFáU.' Le mouve­ment du port de la Rochelle en 1750 (Po/f/erseAo Unrberfs/fafea, 7963).

garr/ena azferfufa/ro porfuaren efa /rrono/og/aren /nguruan eg/nda/ro a/rofaz/oa /zan zen. Ga/nera, /an baf ama/fzen zen /e/ruan, y'arra/'/rorfasun/'/r ezar//r erag/n gabe serzea/r /uzafzen z/'fuen besfe e/rarpen bafe/r jarrazfzen zuen.

Gara/ barfan Ba/ona/ro porfua ez zen espres/rz barne barfu nab/z efa unfz/en be/muga efa yáfo- rrz'e/r mer/rafarzíza-zzr/ruzfu ba/zue/r z'nfenfsz'fafe band/a /zan zufe/a ager/an uzfen dzgufen. tomen/garr/a /zango /z'fzafe/re B/dasoaren a/de bafean ze/'n besfean borre/a/ro /ana/r eg/fea.

Fus/ra/ frafz/roaren d/nam//ra u/erfze/ro besfe porfu /nferesgarr/ baf 5anfanderre/roa da. Porfu bon/ buruz/ro azfer/an paregabea/r daude, XV///. mendea efa mer/rafarz'fzaren gaza yorrafzen dufe- na/r. Auforeen be/burua/r /ronfuan barfuz bo/umen efa egz'fura desberd/ne/ro b/ a/pafzearren, Vz'cenfe Pa/ac/'o Afarde/r bere gara/'an arg/farafu zuena -aresf/an ad/eraz/fa/roa- efa Tomás Marf/'nez Vararen /an berr/agoa -Santander. De Villa a Ciudad nabarmenfzen d/'ra. B/e/r Sanfanderre/ro porfu/ro /barduera e/ronom/Ároa azferfzen dufe ba/na /ebena/r furopa/ro mer/rafuefara b/da/fzen zen Gazfe/a/ro arf/7earen /nguruan 5anfanderre/ro p/aza/r /zan zuen zereg/'nar/ be/fzen d/'o efa b/'ga- rrena/r a/d/z, bafez ere mer/rafar/fza /ro/on/a/aren erag/nez XV///. mendef/'/r aurrera b/'r/'an /zanda/ro a/da/refa/r aza/fzen d/fu.

/nferesgarr/a da Pa/ado Afarde/r Bz'/bor/ buruz b/'fz eg/fean eg/fen duen p/aza «a/fernaf/boaren» p/anfeamendua. tasu bonefan, efa f/uxu y'a/r/n bafzuefara/ro, 5anfanderre/ro p/aza B/7bo/roaren ordez/ro b/burfu zen efa, ondor/oz, B/7bo/ro arf/Ze-fra/y'/roa 5anfanderrera desb/'derafu zen.

2.2. XV///. mende/ro mer/rafar/fza /ro/on/a/ar/ buruz/ro azfer/refa/r; b/sfor/ograf/a oro/rorra efa espez/fV/roa

XV///. mendea azferfu dufen espez/a//ste/r gure mende/ro 70 efa 80/ro bamar/radefan zebar gebz'en azferfu dufen ga/efar//ro baf, fspa/n/a/ro mer/rafar/fza /ro/on/a/a /zan da (bere a/or desberdz- nefan). /nferes bau ba/nbaf z/r/runsfantz/aren ondor/'oa /zan da. V. Mendeurrenaren ospa/rzzuna de/a efa, 80/ro bamar/radan zebar uga/du eg/n d/'ra Amerz'/rarz buruz/ro azfer/refa/r oro bar efa XV///. mendearzburuz/roa/rberezz/rz. Gaz'nera, tar/os///.aren berz'ofzaren //. Mendeurrenaren ospa/r/zune/r, bere /rud/'are/r/'/ro efa bere po/zfz/ra erre/brmzsfare/rz/ro -zfsasoz band//ro fra/z/roan oso /ra/fefua zzan zenare/r//ro ba/n zuzen- /nferesa pzzfu dufe azferfzaz/eengan. Besfe dafa baf; 7778an, mer/rafarz- fza //brera/ro frrege/amenduaren b/garren mendeurrena/r neurrz bar/r zzan zzfuen ondor/o e/rono- m//roa/r sa/ronfze/ro gogoa p/zfu zuen.

XV///. mende/ro fspa/n/a/ro e//rarfru/rearen /nguruan mefafu d/ren /ane/r, mer/rafar/fzar/ /ofufa/ro ba/nbaf a/derd/fan o/'narr/'fufa ere, Borbo/en po//f//raren efa XV///. mendean zebar f/n/rofu zen erre- formz'smoaren aurrean aza/dufa/ro jarrera/r nabarmendu d/fuzfe. /zan ere, erreformzsmo borren ardafzean, /ro/on/e/rz/ro e//rarfru/rea efa bonen eg/fura/refa fspazn/a/ro e/ronom/aren funfsez/ro e/e- menfuefarz/ro baf zen. ffa e/ronom/a azferfzen dufen b/sfor/a/ar/enfzaf, /nferes band//roa da mer- /rafar/fza /ro/on/a/aren, /rap/fa/-mefa/refaren efa baz/runde e/ronom//ro oro/ror edo es/rua/de/roaren arfean zzan zen /roer/az/oa eg/azfafzea 's.

/Vo/anabz ere, XV///. mendearen erd/a/derarfe ez zen aurre/ro esparru oro/rorrare/r//ro a/da/refa ezarrz/ro zuen neurr/r//r p/anfeafu. /Cez/rafzen zuena zenba/f be/buru z/urfafzea zen, ba/a no/a z/7a- rraren eforrera berma fzea, /ro/on/efara produ/rfua/r eramafea efa mefropo/záren efa /ro/onzen arfe- /ro er/azzoa/r berrezarfzea -afzerr/farren parfa/defza «zuzena» sa/besfu nab/r//r-. frre/brma/r, «cor- pus» egzfurafu gzsa, ez z/ren /Car/os ///.a/r erregefza es/rurafu arfe zrz'fsz.

/7orre/a, XV///. mendearen /eben erd/a/dean «confz'nuzsmo» baf zzan ze/a esan daz'fe/re /Vo/anab/ ere, barfu z/ren neurr/'en be/burua/r ondo/roa/r /zan z/ren: 7) afzerr/farre/r fspa/n/a/ro mer/rafar/fza /ro/onza/ean zufen neurr/z /ranpo/ro parfa/defza sa/besfea, efa 2) ogasun-prem/'e/ aurre eg/fe/ro zer- gen b/dez/ro d/rusarrera/r /orfzea. /zan ere, edoze/n erreforma sa/ron eg/n aba/ zzafe/ro, ga/fufa/ro porfu ba/rarrar/ profagon/smoa /rendu bebar z/tza/on efa beren /nferesa/r arr/s/ruan //rusfen z/fuzfe- na/r ez zeuden borr/ u/ro eg/fe/ro presf.

¿eben neurr/ g/sa -egoera ezer gutx/ a/dafu zuena-, 7 7 7 7an mer/rafar/fza /ro/on/a/era/ro /rfeera efa sarrera-po/íuaren monopo//oa 5ev/7/af/7r Gad/za a/dafu zen. f/orr/ buruz/ro azfer/refa Garc/a-Baguero/r eg/'n zuen 7976an Cádiz y el Atlántico (1717-1778). El comercio español bajo el monopolio gadi-

7 5. SanfancZerrén arg/faratua, 7 933an.76. M/3R77/VFZ M4/?A 7".. «F/ ¡romerc/o co/onza/», Revista de Estudios Empresariales, Un/v. Comp/ufense, /994.7 7. /d. /Suforea^ arpaízen duen xconf/nuémo» /ion XV//. mendearen azaren /aurdenef/Z; guíxzenez mer/;afar/fza //brean buruz^o

de/rrefuefara b/tartean gerfafu zen, auforearen arabera a/derd/ berr/fza//ea/r es/;as samarra/; zzan ba/fz/ren.

taño //buruan Aurrerago, aufore bera/r, 79S2an arg/Yarafufa/ro Andatucía y la Carrera de Indias (1492-1824) obran, fspa/n/a/r Amen'/ran z/Yuen /ro/on/efan afzerr/Yar ugar/ zegoe/a azp/'marrafu zuen. Horre/a u/erfzen da, efa arrazo/a/r nabarmena/r d/ra, Espa/n/a/ro /roroa/r Espa/n/aren z^onfro- /aren ga/era e/rarr/'/ro zuen afzerr/Yarren nagus/Yasuna sa/'besfe/ro so/uz/oa/tr íiarfu /zana.

Bzgarren arrazo/' /ionengaf& u/erfzen da ere /ronpa/nz'a pr/'b/'/eg/afuen era/refa efa yendea/r bauefan /fxaropena yarrz /zana, /zan ere, /ronpazn/a bauen b/dez Espa/n/a/ro /ro/on/efan eg/Yen zufen fra^oa- ren zaf/ baf Prendo aba/ /zan zz'fzaz'en afzerr/Yarre/. /Conpa/n/a bauen zereg/na, «pofenfz/a /eb/'aAr/'deen esfab/ez/rnendL/efaf//r burb/7 dauden Amer/Tra/ro area ya/r/n bafzu/r» ^ /rudeafzea zen/ borre/a Errege OgasunaÁr d/rusarrera band/agoa/r /orfu/ro z/fuen. /zan ere, e//rarfru/re /ro/on/a/aren ga/ar/ buruzz o ba/nbaf /anen arabera, toroarz d/rusarrera bafzu/r z/urfafu bebarra /zan zen XV///. mendearen /eben erdza/de/ro po/zfz/roen e/r/nfza erag/'n zuen arrazo/n/r garranfzzYsuena. Mefropo/zYz'/r eg/nda/ro mer/rafa- rzYza/r efa, ondor/oz, zergen b/dez/ro d/rusarrere/r gora eg/n zezafen, esporfaz/oa/r ez z/ren mugafu ez efa aízern/ro produ/rfuena/r ere^°. Horz ze/a efa, Cadzzefz/r edo, 772Sfz/r aurrera, Donosf/'af/'¿ (G/puz/roa/ro /Conpazbzaren unfz/efan) z'rfefen z/'ren mer/raga/en arfean afzerrz/ro parfz'da ugar/ barne

^ z/fe/i. AVáL/eA* ere zerçaA* o/*c/a//itze/i z/fc/zten ba//ia /e/i/a oço/*/*a e /Ye/i z/ofen mefropo/z o manu^/rfura-se/rforear/. Hau da.' «baz/runde e/ronom/'/roaren a/de eg/Ye/ro au/reraren -esporfaz/oa/r mer/raga/ naz/ona/e/r/n osafzen sa/afuz nab/z efa fra/z/roa murr/zfearen /ronfura eg/n bebar /zan- edofa /eben au/reraren arfean -zergen b/dez/ro d/rusarrera/r geb/Yzearren mer/raga/en y'aforr/'ar/'y'ara- mon//r eg/n gabe- au/rera eg/Ye/ro unea /r/Ys/ zenean, az/ren so/uz/o bau au/rerafu zufen.»

Ha/a efa guzf/z ere, XV///. mendearen b/garren erd/a/dean so/uz/o parfz/'a/ s/np/e bafzue/ eran- fzun ordez asmo berr/Yza/'/e baf/ eranfzufen z/ofen e/r/nfza/r eg/'n z/re/a esan da/Ye/re. /-/auen arfean, /ro/on/e/rz/ro e//rarfru/rear/ /ofufa/ro b/ neurr/ azp/'marrafu bebar d/ra: Bar/ovenfo/ro /r/e/r//ro fra/z'/ró zuzenera/ro 9 porfuren /re/r/era mefropo/z'an efa 777S/ro mer/rafar/fza /z'brera/ro Errege/amendua 7 765ean zaba/dufa/ro z're/rz'era-bzdea /z'n/rafu zuena.

Ondor/oz, /ro/on/e/r//ro frafz'/ro zuzenera z'n/rorporafu z/ren porfue/r baz/runde baf /zan zufen, bandz'/r aurrera au/rera ugar/ /zan ba/Yz/Yuzfen. P/aza bauefan /zanda/ro a/da/refe/r efa berfa/ro bzzz- fza/r bera/r, porfu ba/rozYzarz buruz/ro ba/nbaf /an e/rarr/ z/fuzfen. 7992an, 7765ean ga/Yufa/ro Gz/'ongo porfuar/ buruz/ro Danz'e/ Per/bañez auforearen /ana p/azarafu zen: Comunicaciones y comercio marítimo en la Asturias preindustrial (1750-1850)^. /.an bonez /n, ga/Yufa/ro portuez

^z^o /dn-mL//-fzod ze/i. (T orre/a, 5anfanderre/r bazü/e/i bere /no/iograZ/a, 71 Ma/t//iez Vara/r egzna; era berean, A Goruña/roa, A/onso AA/areze/r eg/na; Ma/aga/roa, A. Gámez auforeare- na; Va/enfz/a/roa, M. Ard/Yauforearena; Ma//or/ra/ro Pa/ma/roa, G. Manera auforearena; efa 7765 urfearen aurre/ro efa ondorengo tafa/un/an buruz/ro azfer/refa ugar/ ondo/ro bauena/r.'p Vz'/ar, G Marf/'nez 5baw, 7. Ponfana, 7.M. De/gado, 7.M. O/zVa Me/gar, efab., edofa Anda/uz/a/ro mer/rafar/- fzaren /nguru/ro arf/Zru/u efa //buru ugar¿ ondo/ro bauena/r; A.M. Berna/, 5. í/'noco edo azpafufa/ro Garc/a-Baguero, efab.

7778/ro Errege/amendua/r porfu geb/ago zaba/du z/Yuen Amen/rare/rz/ro frafz'/ro zuzenera efa borrez ga/n, /fsasoz bandz'/ro fra/z/roaren frz'bufua/r orda/nfze/ro s/sfema sz'np/zY/zirafu eg/n zuen' Pa/meo efa fona-es/rub/dea/r «ad va/orem» /rarga bafez ordez/rafu z/'ren. /Targa bonen barruan, «Erresuma/ro produ/rfuez» ap///rafu bebarre/roa -%5/roa- efa afzern'/ro produ/rfue/ ap//'Árafu beba- rre/roa -%7/roa- bere/zfen z/'ren. /To/on/efara/ro produ/rfu-so/Yen osaera/r berrefs/ beza/a, d/Yeren- fz/'a ez zen nab/7roa /zan afzerr//ro produAYua/r Amen/rara eraman z/Yezen sa/besfe/ro.

A/da/refa bauen ondoren, egoera berr/aren erag/na/r ba/orafu bebar z/'ren. 79S5ean Jobn P/sber-e/r 777S/ro Prrege/amenduaren ba/anfzea eg/Yen zuen //buru baf p/azarafu zuen. Ga/Yufa/ro porfuefaf/Zr ab/afu efa fspa/n/a/r Amer//ran z/Yuen /ro/on/efara z/boazen yeneroen z/Yra/r azferfu ondoren, aufore bone/r neurr/a mefropo/zarenfzaf onuragarr/'a /zan ze/a emafen zuen ondor/o g/sa. Ba/ezfapen bau zenba/f dafu /ruanf/faf/bofan o/narr/Yufa zegoen: «mer/rafar/fza //breare/r/n» Aro/o- n/'efara/ro b/da//refen ba//oa %300efan geb/Yu bazen, a/d/ berean /ro/on/efara esporfafufa/ro pro- du/rfu mefropo//Yarren bá//oa/r %500e/ro geb/7runfza ga/nd/Yu zuen

7S. Fscue/á de Fsfud/os r/zspanoamer/canos-e/; arq/farafua, Sew7/a /976/9. /d. ,

20. e^B/m ,^4. efa r¿F//V, MS.«taspnondades de un monarca <7ustrado.' e/gasfo púMco ÍH/o e/re/hado de Ca^os ///», Revista de Historia Económica, j//J9&5, 3 ^ , 47^-95 orr. Ha/aber, ;.M. De/gado Abas, /M . Fradera, i /bnfana efa 7.M 0/;Va Me/gar <n'&; bere/roa/r d<ra.

22. G//ongo Porfua/r arg/Yarafua. " Reiations between Spain and Spanish America in the Era Free Trade, 1778-1796, unwers/fvoruvernoo/

í ' emanda/ro z;/re/r! 77Sf//r 7 796ra b/farfe/;o a/d<a /;onpara&en dufe. Fsporfaz/oen ba//oa %33gfan oeb/fu bazen'a/d< borrefan bertan erresuman produz<fufa/ro mer/raga/en ba//oa %50Sfan geb/fu zen. J.M. De/gado/r za/anfzan /arr/ d/fu z/Yra baue/r' besfe zenba/f gauzaren arfean mefropo/zan 7 779f</r aurrera agertufaÁro z/r/runsfanfz/e/r -/nga/aferraren aur/ra/ro gerra farfean- fraA^oa mumzfu egtngo ba<tzufen, ba; efa gerra bas; bazno bt/abefe batzuen aurref//r ere. Dena de/a, FZsber-e/r bere ser/eaÁ; osafu eg/n dZfu azfer- Zan bernago bafean; Relaciones económicas entre España y América hasta la independencia, CoZ. M/WRFámér/ca Madn/ 7992

Gerfa/rzzun, ga/ efa ezfabazda baue/r guzfze/r beren erag/na /zan dufe Fus/ra/ /-/errzarz buruz/ro bzsfor/ografzan, erag/'n bau desberdz'na /zan bada ere.

XV///. mendean erafufa/ro a/rzzo b/dez/ro mer/rafarz'íza-/ronpaznzez dago/r/enez, ondo/roa/r azpzmarra- fu bebar d/ra: Pea/ Compañza Gu/puzcoana de Caracas, Pea/ Compañ/'a de ¿a Habana, Pea/ Compañ/a de Comerc/o de Barce/ona efa Pea/ Compañ/a de P/7/p/nas /zene/roa/r ba/'n zuzen. /(afa/un/a/ro /ronpa/- nza /zan ezz'/r -bere era/refa, /rapzfa/a efa negozzoa/r tafa/unza/ro y'endearen es/ruefan egon zen /á befz-, ga/nera/ro b/rure/r zerz'/rusz band/á /zan zufen Pus/ra/ Herrz/ro mer/rafar/fzaren /nguru/ro munduare/r/n. Besfa/de, Habana/roa /zan ez//r, ga/nera/ro mer/rafar/fza-enpresa «przb/7egzafue/r» bazufen euren /an monograA/roa (Pz'/zpznefa/roa/r Dzaz Precbue/o auforearen e/rarpenar/es/re/; Barfze/ona/roa/r O/z'va Me/gar auforearen /anaren bzfarfez efa Gzpuz/roa/roa/r berr/z, Hussey efa Garaferen obraren b/dez/ Era berean, Pea/ Compañ/a Guzpuzcoana de Caracas zzene/roarz buruz/ro azfer/refa se/rforza/ ugar/ eg/n z/'ren.

Comercio ultramarino e Ilustración. La Real Compañía de La Habana ^ zzenburupean, a/rzzo b/dez/ro mer/rafarzfza-e//rarfe bonen bzsforz'a abazfua /ra/erafu da. Gzpuz/roar efa nafarren parfa/'- defza/r, /Cuba/ro unfz/feg/efara/ro burd/ner/aren /rfeera-/e/ru g/sa Donosf/a/ro porfua/r /zan zuen garranfz/a/r efa /ro/on/efa/ro produ/rfua/r /eborrerafze/ro efa s/derurg/ yeneroa/r -Pus/ra/ Hern/roa/r bafzu/r, /nga/aferra/roa/r besfea/r- b/da/fze/ro /e/ru g/sa 5anfanderre/ro porfua/r /zan zuen zeregzna/r, mer/rafar/ easofarren fa/dearen, 5anfanderre/ro porfua/r ordez/ro-porfu g/sa zuen zereg/naren efa Madrz'/en f/'n/rafufa/ro mer/rafarz bafzuen zerbzfzu osagarr/'en gazfasuna era/rusfen dufe.

7988/ro urrzan, orduan Pundaczón Banco Vzzcaya dez'fzen zena/r /barduna/dz bafzu/r anfo/afu z/fuen Los Vascos y América /zenburupean. /barduna/d/á/r b/ a/derd/ zebaízen azfer/refan o/narr/fu z/ren: Pus/ra/ Herr/áren efa Amerz/raren arfe/ro mer/rafarz'/za XV///. mendean efa Pea/ Compañ/á Gu/puzcoana de Caracas zzene/roa. Pfa b/ afa/ band/ bauen barruan, b/ a/derd/ /ofzen z/fuzfen ba/nbaf /an aur/rezfu z/ren. a/de bafef/'/r eus/ra/ mer/rafar/fza Cad/zen, Peru/ro Frregeorderrz'an, Pz'o de /a P/afan, /Vueva Pspañan efa Amerz/ra/ro zparra/dean -bor/ guzf/a XV///. mendean zebar-, efa besfef/'/r Pea/ Compañ/a Gu/puzcoana de Caracas de/a/roa (Venezue/a/ro g/zarfean /zan zuen pro/e/rz/oa, bere b/'b//ograAá, b/sfor/a e/ronom//roa, unfz/a/r, /ofufa egon zene/ro arma-b/t?armena, /zan z/'fuen defentsa-a/derd/á/r, eraz/rzna/r, efab.).

B/farfean, efa Ozeano Af/anf/arraren besfe a/dean, gazagafz/r nab/z frafamenduagafz/r /nferes band//roa/r /zan z/'ren ba/nbaf /an burufu z/ren 80/ro bamar/radan zebar. J.M. Mar/7uz Urguz/'o/r B/7bo/r mer/rafarz'fza-/ronpaznz'a pr/b/7eg/'afu baf /zafe/ro eg/n z/'fuen aba/eg/ne/ buruz/ro //buru baf arg/farafu zuen 7 98 7 ean

Besfa/de, C. íora/ese/r 7985ean burufufa/ro /an bafe/r -La compañía de comercio de Francisco de Yraeta (1767-1796)-??- Antzuo/an ya/'ofa/ro efa Ozeano Af/anf/árraren besfe a/dean aberasfufa/ro franc/sco de Vraefa/r /Vueva Pspañan eg/nda/ro enpresa-/ana aza/du zuen. Vraefaren monograf/a borrefan, Pora/es /ra/ras/ea/r mer/rafanfza-s/sfema f/p/'/ro baf aza/du zuen. e//rarfru/rea/r efa /rapzfa/a- ren efa yeneroen fransferenfzza/r, e//rarfru/rera/ro edo produ/rfua/r es/rurafze/ro esfrafegz'Zro/rz ZroZrafu- fa zeuden p/aza desberd/nefan zpznz'faZro /rom/s/onafu-sare zaba/ baf/ es/rer erag/'nZrorragoaZr z/ren. Vraefa/r e/r/a/de/ro fraf/7rora/no /r/sfea /orfu aba/ /zan zuen/ bere produ/rfua/r Mex/ZroZro Ozeano Bare/ro /rosfa/dera /r/sfen z/ren efa berfaf//r Veracruze/ro porfura garrazafzen z/fuzfen. Veracruze/ro p/azan, Cad/za /rfefen z/'ren unfz/'efan sarfzen z/fuzfen (Cad/zen ere baz/fuen agenfea/r). Bere man/o- brara/ro ga/'fasunaren bzfarfez, P/7/p/nefa/ro /ronpaznza/ro /rorresponfsa/ eg/n zufen. Mer/rafarzfza-ar/o desberdz'ne/rz/ro /nferesa aza/du zuen efa, ondor/oz, an/7aren, granaren, efa abarren fraf/7roan parfe barfu zuen. Dena den, mundu /ronp/exu efa /nferesgarr/ bau ez zuen Vraefa/r so/7/'/r b/z/ /zan.

Pora/es /ra/ras/earen e/rarpen berr/ bafzuez es/rer, /Vueva Pspaña/ro mer/rafar/fza /ro/onza/e/ro ba/nbaf perfsonar/ -fam/7/ edo e/ronom/ arrazo/engaf//r Pus/ra/ /-/ernan /ofua/r- buruz dugun eza- guera band/agoa da.

//do berean ez bada ere, eus/ra/ mer/rafar/fza-seZrforea u/erfze/ro /nferes band//ro e/rarpena/r eg/n d/fuzfen Pea/ 5oc/edad Bascongada de Am/gos de/ Pa/s ^ e//rarfearen H/sforza/ro /// efa /V. Mz'nfeg/efan aur/rezfufa/ro /romun/'/raz/oe/r ga/ar/ buruz/ro dafu bern'a/r gaz'nerafu d/fuzfe.

24. G/S/M7"F O^/VGUBF/V, M..' Comercio ultramarino e ilustración. La Real Compañía de La Habana, Fus/tra/err/aren Ad/s^Zdeen FZ^arfea, ZZusfrac/ón Vasca BZZduma, VZ. /Zburu/rZa, Donosf/a, /994.

25. JoaquZn ZVebreda Fundaz/o^o ZebendaÁrar/'aZ; susfafu zuen ZcZeZa. Zde/a borrefaf/'Z; azfer/;efaren xede zZren í¡Z aZderdZeZ Zofufa/ro Zan monografZ/ío baízu/r sorfu z/ren, gaZareMro Znferesa eta Zan berrzen proze/fzZoa agenan uzfe^o oZnarrz ;zan zZrena . B/Zbon efa Donosfzán /9SSZ;o urnán eg/n z/ren ZbardunaZdZ bauefan aurArezfufa/ro fesfua /zenburu berare/rZn argZfarafu zen. Los Vascos y América. El comercio vasco con América en el siglo XVIII. La Real Compañía Guipuzcoana de Caracas, BZ/bo, /989.

26. MA/M.UZ UBQU/JO, -Z.M.. Bilbao y Buenos Aires. Proyectos dieciochescos de compañías de comercio, Buenos Ares, 7987.27. Mexz/ron argZfarafua, ZMCf, /985.28. Z!SBAFren FZZsfor;a/;o ZZZ. MZnfegzá Donosfran eg<n zen, 7997e/ro apZrZZean. AÁrfa/r ondo/ro zzenburuare^Zn argZfarafu z/ren. La Real

Sociedad Bascongada y América, BBVFundazZoa, B/Zbo, 7992. ZV. MZnfeg<aMex/Z;ob<nan eg/n zen, 7995^0 Zra/Zean, znZnfegZbonefa^oa(rfaÁ; ondoso zzenburuareÁr/n a/p/farafu d/ra. La RSBAP y Méjico, Z3onosfza, 7995.

7765ean sorfufa/ro e//rarfe //usfrafu bonen /rezaren arfean, berr//ro eÁronom/'aren bemzfapena a/'pafu bebar da. Barru/ro nab/z /ranpo/ro mer/rafar/fzare/rz'/ro aza/du zuen /nferesa bere bafzarrefa- /ro Laburpenetan /s/adafufa gerafu da. Berfa/ro /r/deefar//ro bafzue/r eus/ra/ porfua/r Amen/rare/rz/ro fraf/'/ro zuzenera/ro ga/fze/ro aza/du zufen yarrera/r, gara/ barfa/ro menfa/zfaferaz o aurrerafua/r zzan z/ren baznbaf obraren burufzapena e/rarrz zuen.

P5BAP/ro /r/de as/ro mer/rafar/fzar/ /ofufa egon z/re/a efa, bere M/nfeg/efan aur/rezfufa/ro /romu- nz'/raz/oen arfean medrafar/fzaren ga/are/r/n zer/'/rus/'a dufena/r nabarmenfzen d/'ra. Beren Zbardue- raren garapenean, e//rarfe bone/r AmerZ/ran z/fuen /r/deefar//ro as/ro/r e//rarren arfean efa frafz/ro /ro/on/a/are/r/n berfsz'/r/ /ofufa/ro fa/deefan parfe bartu zufen. /-/orre/a, Crzsf/na íora/esen «¿os comerc/anfes en /a /Vueva fspazía» arfz/ru/ua/r eus/ra/ mer/rafar/fza-fa/dea/r - a/ofzaz edo yaforr/z- Mexz'/ro/ro tonfsu/afuan zuen pzsua ufz/ zuen ager/an. fg/fafe bau D. Brad/ng auforearen Miners and Merchants in Bourbon México, 1763-1810^ obran ere ad/eraz/zen.

fus/ra/ yaforrz/ro mer/rafar/en efa Pea/ Soc/edad Bascongada de Am/gos de/ Pa/s e//rarfe/ro /r/deen agerpena XS////. mende/ro Perú, Buenos A/res efa tuban, /.obmann y///ena, Marz'/uz Urguz/o efa Moreno frag/na/s /ra/ras/ee/r /-//sfor/a/ro ///. M/nfeg/an eg/nda/ro besfe/a/ro e/rarpena/r /zan z/ren.

fra berean, efa mer/rafar/fza /ro/on/a/arz dago/r/onez, azp/marrafu bebarra dago fus/ra/ /-/errz'/ro yendea/r Cadzze/ro /Confsu/afuan zzan zuen agerpena. Puzz P/vera efa Garc/a Berna/ auforeen /anez ° arg/ ad/eraz/ dufe ze/n z'nfegrafu z/ren /Confsu/afuaren gorpufzean efa bauen jaforrz'a. Ga/nera, /nfe- rese/ro besfe/a/ro dafua/r ere ga/nerafu d/fuzfe.

Ga/ beraren barruan, G. Marf/nez 5bawen zuzendar/fzapean unfz/en mafr//ru/ar¿ /epa/rar/ez bauenyaforr/ar¿ efa abarr/ buruz eg/fen ar/ d/ren /ane/r , eusÁa/dune/r /nd/efa/ro B/dean /zan zufen parfa/defza dafu-zebazfasun band/z arg/fu/ro dufe za/anfzarz'/r gabe.

2.3. Amer/7rare/r/7ro mer/rafar/fza //brea efa fus/ra/ Herr/'a

79S5ean /barduna/d/ bafzu/r eg/'n z/ren El comercio libre entre España y América latina, 1765- 1824 /zenburupean. B/7eraren be/burua/r desberd/na/r z/ren: a/de bafef//r, frafz/ro /ro/on/a/ar/ buruz- /ro /eger/a berr/a/r Af/anf/arraren a/de bafean nab/z besfean /zan z/'fuen erag/na/r azferfu nab/ z/ren; besfefz/r, mer/rafarzfza /ro/on/a/aren efa baz/runde e/ronomz/roaren arfe/ro er/az/oa. ffa azferfu beba­rre/ro es/rua/dearen arabera ema/fza/r desberd/na/r zzan z/fez/reenez gero, /ana/r es/rua/de-//ruspegz- fz'/r eg/n z/ren.

fus/ra/ /-/err/aren egoera berez/a zen. a/de bafefz'/r, /ronpa/n/a pr/bz'/eg/afu baf zegoen -Pea/ Compazi/a Guzpuzcoana de Caracas a/eg/a-, 7 778/ro mer/rafar/fza /zbrera/ro frrege/amendua /nda- rrean sarfu efa bz'/abefe gufx/fara es/r/us/bofasuna ga/du zuena. Besfef//r, Bz'/bo efa Donosf/aztro mer- /rafar/fza-fa/dee/r ga/fufa/ro porfu baf /zafe/ro zufen asmoa berfan beberá ufz/ zuen nagus/ zen aduana-s/sfema/r fforue/ y'arraz/r//

/barduna/d/ ba/en ema/fza/r 79S7an arg/farafu z/'ren^. Ga/'fufa/ro porfu bazíroz'fzaren errea/rz/o desberd/ne/r, es/rua/deefa/ro baz/rundeare/rz/ro /ronex/oe/r, efab. esparru ego/r/a osafzen dufe eus- /ra/ porfuefa/ro efa bauen erag/n-zonefa/ro egoerare/r/'/ro /ronparaz/o-ana//s/ baf/ e/r/fe/ro. 5zsfema berr/a baferaez/na zen forue/r/'n efa ezarr/' z/'fuen muge/r baserrea sorfu zufen mer/rafarz'fzaren /ron- fura bzz/ efa aberasfen z/renengan. Bz'/bofarre/r efa donosf/arre/r besfe z'rfenbz'de bafzu/r bz'/afu bebar zzan z/fuzfen e//rarfru/re /ro/on/a/efan parfe barfzen jarra/fu aba/ /zafe/ro.

Penfsamendu e/ronom//roaren z/ruspeg/fz/r, «prob/nfz/a sa/buefs/efan» era/runde-esparruare/rz'/ro baferagarr/a zzango zen so/uz/o baf emafe/ro gogoefe/r efa nab/a/r, ga/are/r/n /ofufa/ro ba/nbaf /anen z'daz/runfza susfafu zufen, bafzu/r ba/z'o bandz'/roa/r ga/nera. ffa ba/n zuzen ere Pea/ 5oc/edad Bascongada de Am/gos de/ Pa/s e//rarfearen ba/fan /zanda/ro mer/rafar/fza //brear/ buruz/ro so/asa/dz¡.

29. Dav/d BZMDZZVG auforearen obra bau ZngeZesez/ro jafornzÁro berfszoan arg/farafu zen. Miners and Merchants in Bourbon México, 1763-1810, Cambr/dge Un/VersZfy Press, 7977. Gazfe/eraz/;o berfszoa -Mineros y comerciantes en el México borbónico (1763-1810)- Fondo de CuZfura FconómZca/r argZfarafu zuen, Mex/4ro, 7975.

30. BZ Zan baueZ buruz arZ gara. JuZ/án /!U/Z /!/VF/?Aren El Consulado de Cádiz. Matrícula de comerciantes 1730-1823, DZpufacZón de CádZz, 7955, efa autore beraren efa C. GARCZá SFZ?ZV4Í auforearen Cargadores a Indias, CoZeccZones MAPFRF, MadrZZ, 7992. Fra berean, /6 . Z?UZZ Z?ZVFM auforearen «PresencZa navarra en eZ Cádzz deZ monopo/Zo», Príncipe de Viana, 75. Zfsasba(!.ZVurfeaJ, 7993.

37. Car/os Marf/nez Sbaw auforea/r zuzenfzen duen Zanaren famaZna tzugarrza da. Fma/ízefan'/ro bafzu^, V. Mendeurrena deZa efa Amerika eta euskaldunak zzene/ío programapean BZZbon eg/nda/;o zzen bere/;o bZfzaZdz'an «/SmérZca y Zos ¡/ascos» aur^ezfu d/ra. ían bonen ema/fzeÁr eus/;a/dune/; Cadrzefz'/r burufufa/ío mer/;afar/fza Zro/onZaZean ¿zan zufen parfazdefzaren prsua efa formad ezagu- fze/ío bebarrez/roa den o/narrZa emango dufe.

32. El comercio libre entre España y América latina, 1765-1824, fundación Banco FxferZor, Madr/Z, 7987.

d/s/rurfso efa ezfaba/den ondon'oz so/tu z/'ren geb/ena/r. /V/co/ás de Arr/'gu/bar efa Va/enf/n de Forondaren /ana/r gara/ barfa/ro penfsamendu e/ronom//roaren ad/'b/de nabarmena/r d/'ra. Beren obra/r efa bauen ba/oraz/oa 7osé Manue/ Barrenecbea/r efa Jesús Asf/garraga/r arg/farafu d/fuzfe^.

/-/orrez ga/n, eus/ra/ porfuen ga/'/runfza/r, ebazpena/r e/rarr/fa/ro aduanen /e/rua/da/refa/r efa aduana-s/sfemare/r/'n fopo eg/fen zufen foru-es/rub/dee/r ezfaba/'da ugar/ sorfu z/fuzfen Donosf/a efa B/7bo/ro /Tonfsu/afuefan, G/puz/roa/ro Bafzar /Vagus/'efan, B/z/ra/'/ro 7aurerr/an efa Rea/ .Sociedad Bascongada de Am/gos de/ Pa/s e//rarfean, ba/ efa borr/ buruz/ro /xosfen as/ro ere. /-/or/ guzf/are/r/'n, era/rundeen /nguru/ro azfer/refa /nferesgarr/' bafera/ro ba//'o band//ro mafer/a/a b/7du zen.

2.4. Mer/rafar/'fza/ro yeneroa/r efa orda/n/refa-b/dea/r

Mer/rafan'fzaren barruan Fus/ra/ Herr/'f/'/r efa Fus/ra/ /-/err/ra b/da/fzen z/'ren parf/'den frafamendua desberd/na /zan da. Zaba/a <7r/arfe/r eg/nda/ro azfer/anean -E l comercio y el tráfico marítimo del Norte de España en el siglo XVIII ^ -, Fus/ra/ F/err/'f/'/r /rfefen z/'ren jeneroa/r azferfzen z/ren, ba/ efa, es/rar/a ze/a efa, berfara /r/sfen z/rena/r ere. F/a/a ere, /anaren be/burua besfe/a/roa /zan/'/r, eus/ra/ porfuefaf//r burufufa/ro esporfaz/o efa /'nporfaz/'oen zaf/ baf besfer/7r ez da jasofzen.

/rteera efa sarrera/r s/sfemaf//ro/r/ erreg/sfrafze/ro efa az/ren ema/'fza bafzu/r /orfze/ro /anar/ ez za/o e/r/n ora/nd//r. /-/a/a ere, efa besfe esparru bafen barruan, azp/marrafu bebarre/roa/r d/ra Garc/'a fuenfese/r Amen/rara eg/nda/ro eus/ra/ burd/'naren esporfaz/'oe/ buruz/ro /anean es/ra/'n/fa/ro ema/fza/r. Aufore borre/r bera/r azfer/an borren aurref/'/r eg/'n zuen efa bere do/rforefza-fes/a /zan zen Fspa/n/a efa Amerz/raren arfe/ro mer/rafanfzan buruz/ro /an bafe/r 7650ef//r 7700era b/farfe/ro a/d/a b/7du zuen Berfan mer/rafar/fza oro/ror/r/ azferfzen bazen ere, auforea/r Amer//ra/ro /ro/o- n/efara eg/nda/ro eus/ra/ s/'derurg/ produ/rfuen esporfaz/oe/ buruz/ro zenba/f ema/fza /nferesgarr/ aurrerafu z/'fuen. Due/a gutx/ eg/nda/ro obran -Sevilla, los vascos y América (Las exportaciones de hierro y manufacturas metálicas en los siglos XVI,-XVII y XVIII) esporfafufa/ro eus/ra/ manufa/r- furen parf/da/r xebefasunez /ruanf/Yz/rafu d/fu. Ga/nera, /enero bor/e/r Amen/ran /zango zufen des- f/'noa, /enero baue/r mer/rafurafu efa anfo/afzeaz ardurafzen z/'ren /ronpa/n/a/r efa esporfaz/o bauen erag/'nez Fus/ra/ /-/err/ra /ízu// z/ren d/rufza/r, efab. ad/'eraz/ d/fu. Garc/'a Fuenfesen /an s/sfemaf/'/roa, /fsasoz band//ro fra/z/roaren /nguru/ro besfe/a/ro produ/rfu, mer/rafar/fza-/ronpa/n/a efa zerb/fzuen /rasuan yarra/'fu bebarre/ro eredua dugu.

Besfe se/rfore /nferesgarr/ baf, mer/rafar/tza-garapenar/ esfu/r/ /ofufa dagoena, orda/'n/refa-b/'de- e/ dago/r/ena da. Donosf/'a/ro efa B/7bo/ro mer/rafar/e/r Gad/z, Madr/7, Sanfander, efa abarre/ro p/a- zefan nab/z Furopa efa Amen/ran beren /rred/fu efa zorra/r /ronpenfsafzera/roan aza/du zufen za/u- fasuna/r, borrefara/ro bebar beza/a/ro me/ran/smoa/r /zan z/'re/a era/rusfen du. Gafa/zna Guf/'érrez Muñozé/r do/rforefza-fes/ g/sa 7997n aur/rezfu zuen /ana/r Frreg/'men Zabarraren ama/era/ro //'nanfza-munduaren era/rus/ran b//ra/n baf b/7du zuen. Azfer/an bau 7790-7809/ro a/d/an dago/r/o efa berfan B/7bo/ro mer/rafar/fza/r Furopa efa Amer/'/rare/r/'/ro barremanefan sorfufa/ro /efra-mug/'- mendua /s/adafufa gerafu zen. F/a/aber, B/7bo/ro b/'r/'b/7du/ro mer/rafar/fzaren egoeran efa berfa/ro esporfaz/o efa /nporfaz/oe/ buruz/ro azfer/refa baf barne barfu zen, /anaren /nferesa areagofu zuena ba/n zuzen ere.

F/rarpen bonen ondoren, azfer/refa bau denboran efa espaz/oan zaba/fzea gerafzen da ora/'n-d/ .

2. BA/.A/V7ZF ORO/CORRA,- frO R/dZLW FRA^O PRO/F/<ÍUA/(

Aurre/ro /erroefan XV///. mende/ro Fus/ra/ F/ern'/ro /fsas mer/rafar/fzar/ buruz/ro e/rarpen bafzu/r aza/du d/fugu es/remaf/'/ro/r/. Ba/anfzea desberd/n samarra da. Furopara/ro esporfaz/oen mug/men- duan -bafez ere s/derurg/ se/rforean efa B/z/ra/'an /zanda/roar/'- no/aba/fe/ro arrefa es/ra/n/ baza/o ere, ez da gauza bera gerfafu Furopa/ro /nporfaz/oe/r/'n ( orodu/rfu baue/r neurr/ band/ bafean Amer//rara esporfafzen z/ren, Donosf/an porfurafzen z/rena/r berez//r/).

33. BA/?/?F/VFCF/FA, 7.M..' Valentín de Foronda, reformador y economista ¡lustrado, F. Í/.UCF/ auforearen /¡/fzaurrea, Gasfezz /985. Aufore berarenaÁr ere, «A/gunas aporfac/ones c/e m/embros de /a /?S8AP a/ pensam/enfo econdm/co», /n I Seminario de Historia de la RSBAP, Donosf/a, /986; «Juan Anfon/o de /os Heros, economéfa y D/pufado de /os C/nco Grem/os Mayores», /n II Seminario de la RSBAP, Donosf/a, /989. A577GABBAGA, í , efa BA/WF/VFCF/FA, ÍM .. Recreación Política de Nicolás de Arriquíbar. Del uso político de la Aritmética de Charles Davenant. Aurref/az/;o azfer/:efa efa ediz/oa ondo/roaren largura. Fd/c. Mensajero, B//bo, /987.

34. Z4BA/A, A.. El comercio y el tráfico marítimo del Norte de España en el siglo XVIII, F/aranburu Fd/f„ /983.35. GARC/A FUF/V7FS, /..; El comercio español con América (1650-1700), Fscue/a de Fsfud/os H/spanoamer/canos, Sew//a, /976.36. GABC/AFUF/VTFS, L , BBVFundaz/oa^rarg/farafufa^o/ana, B//bo, /99/.37. GU77F/?/?FZ MU/VOZ M.C.: Comercio y banca en Bilbao en la etapa final del Antiguo Régimen: del capitalismo comercial al indus­

trial, Fus/ra/ Wern'Áro Un/berfs/fafean /99/n aurÁrezfufa/;o do/dorefza-fesá, efa Fus/;a/ Merr^o Un/berts/fafearen Arg/fa/éíxeaít: arg/farafubema.

fra berean, zebar/ra/ro b/de bafefz/r -franfzza/ro efa zenba/fefan fspa/n/a/ro po/tuefan zebar- /rzsfen z/'ren /ro/on/efa/ro produ/rfu as/ro azferfu efa /ronfab//zzafze¿ro daude ora/nd/'/r. 5er/ea/r /an- fzea/r da/rarfzan za/'/fasuna/r d/re/a efa, /ana ne/refsua /zan da/fe/re ba/na merez/ du aba/eg/na eg/-

Mer/rafar/fza/ro profagon/sfen ga/ar/ /Ruspeg/ zaba/ bafef/'/r be/du zazo, ffa zenfzu bonefan u/er- fu bebar d/ra eus/ra/dune/r Cadzz, 5ev///a, Sanfander, S/eracruz, Mex//ro, Buenos A/res, efa abarre- fan /zan zufen parfa/defza azp/'marrafzen dufen e/rarpena/r. /-/a/a efa guzf/z ere, XS////. mende/ro furopa/ro mer/rafarzfza-saree/ buruz/ro /ana/r /a/fa dz're/a anfzemafen da.

Mer/rafarzfzar/ dago/rzon afa/aren barruan /andu gabe dagoen besfe ga/ baf Donosfza/ro /Tonfsu/afua da. 5amue/ ¿azcano/r bere gara/an aurrerafu zuen /ana ga/fzen ufz/ bebar ez den ba/z'o bandz'/ro /e/ru/ro gzsa gerafu zen.

Orda/n/refa-bzdea/r efa erab/7/fa/ro formu/a/r, zfsasoz bandz'/ro frañ/roaren ondor/oz/ro /rapzfa/-sor- fa/r, efab. ere, ora/ndz/r argzfu bebarre/ro besfe ga/ bafzu/r d/ra. Az/ren bosf urfe bauefan eg/n d/ren /Zrer/refa/r oso mugafua/r d/ra ora/nd/'/r ba/na fru/'fu berr/en ad/b/den'/r onena/r zzan da/fez/re.

f/orrez ga/n, eus/ra/ mer/rafar/fzaren gaz'az eg/fen den edoze/n ba/oraz/o/r /ronparazz'o-ana/zsz' baf bz/du bebar du, ba/ efa e//rarfru/rearen berezz/refa baf ere burbz'/e/ro espaz/o bafen barruan eg/nda- /roaren -e/ronom/e/r osagarrz edo ordez/ro gzsa jo/rafu zufene/roaren- efa d/sfanfzz band/ago bafe- an eg/nda/roaren -oso mer/rafu desberdz'nefara desf/nafufa/roaren- arfean. /Vau guzf/a /ronfuan barfu gabe, /orfufa/ro emazfze/r ez /u/refe bebarrez/roa den z/ruspegza /zango efa ba/z'oa ga/du/ro /u/refe.

Besfe gaz baf gerafzen da ora/ndz'/r, e/ronomz'a azferfzen dufen b/sfor/a/ar/a/r /rez/rafzen dzfuena. mer/rafarz'fza-/rapzfa/zsmoaren efa /ndusfr/ /rapz'fa/z'smoaren arfe/ro er/azzoa a/egz'a. Dena den, afa/ bonefan as/roz /an geb/ago eg/n d/ra, bafez ere X/X. mendean' buruz/roa/r badzra ere.

35. fgz'n zZfuen z' er/refeZ; -S/znazicase/ro /Sr/xzbo ZVagusZan bafez ere- Donosf/a/ro ZToziisuZaft/^o Orc/enazifzezi aunMrunfza eZirarn zufen. ¿eben emaZfze/rZn ondoso /ana argZfarafu zuen/ Creación y Ordenanzas deí Consulado de San Sebastián, DonosftáZro Mer/rafanfza, Zndusfna efa Zfsas/refa Baz/rundea, /956. Obra bonefan, Donosfza/ío ZTonfsu/afuaren sorreran buruz^o aurréfZaz ro azfer- refa baf eg/n zuen auforea/;. HaZa ere, ZTonfsuZafuaren gorpufza/r XWZZ. mendean zebar /zan zuen jo/raera azferfu gabe gerafu zen

SamueZ íazcano/r Zan osafu baf es/:aZn<ze/ro egZn zZfuen abaZegz'na/r berfan beberá gerafu zZren bere ber/ofza gozzfZarraren ondonoz