galdakaoko kirol historia

76
1

description

 

Transcript of galdakaoko kirol historia

Page 1: galdakaoko kirol historia

1

Page 2: galdakaoko kirol historia

2

Jarduera Fisikoaren eta Kirolaren HistoriaIrak: Fco Javier Ruiz de Arcaute Graciano Gorputz eta Kirol Hezkuntza Saila

"Galdakaoko ondare fisiko-deportiboa baloratzen"

(Egitasmoaren lehen entregagaia)

E2-GALDAKAOSedano Liceranzu , AnderLegarreta Zamalloa , MikelReola Ramirez, IkerLegarretaetxebarria Goikoetxea, Eleder

[email protected]

Entregatze data: 16-04-2014

E2-GALDAKAO taldekideak: Iker Reola, Mikel Legarreta, Eleder Legarretaetxebarria eta Ander Sedano (ezkerretik eskuinera)

Page 3: galdakaoko kirol historia

3

1- - Jarduera fisikoaren historia lokala eta Galdakaoko eta historia sozialeko ondare fisikoa........................................................................................4-60.or.

Erdi Aroa........................................................................................7-8.or.

XVIII..............................................................................................8-10.or.

XIX................................................................................................10-13.or.

XX.................................................................................................14-36.or.

1913-1936..........................................................................14-21.or.

1936-1960..........................................................................22-31.or.

1960-1975..........................................................................32-37.or.

1975-1982..........................................................................38-45.or.

1982-1992..........................................................................46-53.or.

1992-Gaur egun.................................................................54-60.or.

Page 4: galdakaoko kirol historia

4

Page 5: galdakaoko kirol historia

5

Erdi Aroa

Page 6: galdakaoko kirol historia

6

Page 7: galdakaoko kirol historia

7

Behe erdi Aroa ( XIII-XIV)Behe Erdi Aroaren hasieran krisi ekonomiko latz bat sortzen da mendebaldeko

Europan. Horrek 1280 urtean Espainia eta Bizkaia osoan geldialdi ekonomikoa egotea eragiten duelarik. Krisi honen eragina nobleei atxikitu zitzaien, haien egoera ekonomikoa baino gastu gehiago zituztela konturatu zirenean.

1280-1350 urteen bitartean hiribilduen garatzearekin batera, nekazaritza eta landa munduaren hondamendia sortzen da nobleei ordaindu beharreko errenta ordainezinen ondorioz. Krisi latz hau bizkaiaz gain, nazio osoan 1350 eta 1420 urteen bitartean indarrez zabaltzen da.

Behe Erdi Aroa krisian oinarritutako etapa bat izan zen non jendea bizitzari aurre egiteko bizi zen eta aisialdirako dirurik ezta denborarik ez zegoelarik. Egoera honek ez zuen batere lagundu aisialdia,joko tradizionalen eta kirolaren garapenean.

Galdakaoko nekazariak, ezin izan zuten nobleetatik ihes egin, hori dela eta hainbat nekazarik Bilboko auzokideak izatea eskatzen dute, hiritarrek pribilegio gehiago zituzten eta.

Page 8: galdakaoko kirol historia

8

XV-XVI eta XVII mendeakXV. mendearen eta XVI mendearen hasieran nekazarien eta kapareen arteko

ezberdintasun juridikoak ezartzen dira, bertatik aurrera nekazariek beraien lana libre egin ahal izan zuten. Etapa honetan zehar Galdakao herria Bilboren parte izan zen 1630 urtean independentzia lortu zuen arte.

Arlo ekonomikoari dagokionez, hobekuntza nabariak egon ziren eta nekazariak beraien laboreekin familia aurrera atera zezaketen.

XVII mendearen amaieran kirol arloari dagokionez ingalaterran boxeoa eta zaldi lasterketak garatzen hasi ziren. Hipodromoak XVII.mendean sortu ziren eta publikoak edozein lekutik lasterketa ikusteko harmailak zituzte, bestetik boxeoa herriko plazan ospatzen zen eta ez zeuden harmailik.

Espainiari eta Euskal Herriari dagokionez, joko tradizionalak garatzen hasi ziren. Zonalde bakoitzean asialdirako jokoak sortu ziren arau finkoak ez zituztenak.

XVIII mendea

Urte hauetan demografiari dagokionez biztanleriaren hazkunde handia sortzen da; hainbat faktoreen ondorioz, Malok zioenez (1997, p.46)

" Ameriketatik etorritako artoa, produkzio bikaina izan zuen eta horrek demografiaren hazkundea ekarri zuen"

" Siderurgiaren garapena; burdinolak batez ere, Galdakaon eta Etxebarrin hazkunde ekonomiko nabaria egotea eragin zuen"

XVIII. mendean Frantzian eta Ingalaterran industria iraultza gertatu zen, hau da, lurrak herritar guztien artean banatzeari utzi zioten eta herri lurrak pribatuak izatera pasa

Oharra. Nekazariak Behe Erdi Aroan, nobleen langile bezala aritzen. .(Google imagenes)

Page 9: galdakaoko kirol historia

9

ziren, honen ondorioz herritar asko jateko uztarik gabe geratu zen eta hirietara emigratu behar izan zuten, horrek urbanizazio prozezua asko askartuz. Emigrante berri hauek langile explotatuak ziren (emakumeak eta gazteak barne) eta klase sozial berri baten sorrera suposatu zuten “proletargoa”.

Espainian egoera XVII mendean Europan zegoen antzerakoa zen. Nekazariak gero eta humilagoak ziren eta jabeak berriz dirudunak.

Landa-eremuko langileak industria arloan hasi ziren lanean. Espainian XVIII eta XIX mendeen artean siderurgia lantegiak zabaldu ziren eta herri askotako garapen ekonomiko eta hazkunde demografikoa industria hauei eskertu behar zaie.

Mende honetan Galdakao etorkizunean izango den herriaren lehenengo oinarriak ezartzen hasten dira. Herriaren landa nukleo txikia hainbat altxamendu pairatu egin zituen: Konbentzio gerra eta 1718ko matxinada.

Espainiako ekonomia landa eremuetan oinarrituta bazegoen ere, mende honetan zehar aldaketa nabariak sortzen dira. Galdakaoren kasuan burdinolan oinarritutako enpresak eta lan independenteak; peritoak agertzen hasi ziren. Horrek herritarrek ,landa-eremutik siderurgia lantegietara aldatzea eragin zuen.

XVIII mendean Galdakaoren ikuspegia Juan Ramon de Iturrizaren eskutik ( La historia general de Vizcaya, 1793) " Gune menditsua da, gaztainondoekin, senda-belarrak, iturri moderno eta garbiak, angilen eta barboen arrantza, 800 herritar, sei errota, hospitala, harategia, eskola, 4 taberna..."

Hurrengo planoan XVIII mendean Galdakao herriaren urbanizazio egoera ikus daiteke, bertan herrian zeuden zubiak,auzoak eta nukleoak adierazten dira.

Ekonomia baikor honek herritarren egoera hobetu zuen eta aisialdirako denbora handitu egin zen, kirolaren garapenean pauso handi bat izanik. Ingalaterraren kasuan patroitza kirola, karta jokoak, cricketa eta zaldi lasterketa garatzen hasi ziren.

Page 10: galdakaoko kirol historia

10

Aldi berean aristokratak eta jauntxoek lehen kirol klubak eratu zituzten non partidak, lasterketak eta abar sustatzen ziren apustuak egiten eta sariak emanez.

Hiria izugarri hasi zen eta apustu munduak gogor jo zuen, kirol ikuskizun guztietara hedatuz. Kirol lehiaketa modernoa , gizarte industrialaren bereizigarria izan zen, eta hori dela eta hain famatua da herrialde industrializatu guztietan.

XVII mendearen amaieran, Galdakaon kirol tradizionalaren lehenengo aztarnak aurki ditzakegu. Hona emen laburki zertan ditzaten mendearen amaieran praktikaturiko kirol tradizional hauek:

Hasteko aizkolaritza aurki dezakegu, kirol honen helburua aizkora batekin egurrezko enborrak, denbora gutxienean moztea da. Normalean pagadizko zura erabiltzen da, horregatik batzuetan zuhaitz honen eskasia egon denean txapelketa hauek arriskuan egon dira.

Egon diren aizkolari famatuenak gipuzkoarrak izan arren, 1850 eta 1930 urteen artean (Keixeta Santa, Agueda, Hiyoya…) ,Bizkaiko herrietan ere aizkolari oso onak sortu dira.

Kirol honetan normalean desafioak egiten dira. Desafioetan parte hartzaileek enbor kopuru berdina mozten dute. Enborrak bi ilaretan daude kokatuta eta berdinak izan behar dira perimetroan. Zozketa egiten denean irabazlea aukeratzen du zein ilararekin hasi nahi duen. Nahi duten ordenan moztu ahal dituzte enborrak beti ere aurreko enborra zulatuta izanda.

Bestetik, harrijasotzaile joko tradizionala ere ikus dezakegu. Pertsona bat bere indarrekin eta mekanismorik gabe altxatu behar du lurretik sorbaldaraino pisu eta forma ezberdineko harriak. Harria harrobi berdinetatik aterata izan behar da, ez du balio bi harrobi desberdineko harriak elkartzea.

Hainbat formako harriak aurki daitezke: kubikoak, esferikoak, errektangeluarrak eta zilindrikoak. Denbora pasa ahala hainbat aldaketak egin dira, hala nola, eskuekin hartzeko zuloen forma, bolumen ezberdinak…

Page 11: galdakaoko kirol historia

11

Beste kirol tradizional bat sokatira da, kirol honetan 8 pertsona daude talde bakoitzean. Talde bakoitza soka batekin tira egiten du, beste taldea aurrera joateko. Talde bakoitzeko pisua mugatua da horregatik hainbat kategora sortu dira: 560 kilo, 640 kilo, 720 kilo eta pisu librea.

Sokaren zirkunferentzia gutxienez 10 cm eta gehienez 12,5 cm izan behar ditu eta bere luzeera 32 metrokoa. Sokan bost marka egiten dira: gorri bat erdian, bi zuri eta bi urdin.

Zorua bakarrik oinak ukitu dezakete eta belaunak baino aurrerago egon behar dira. Eskuak beti ukitu behar dute soka, ezin dute zorua edo hankan ukitu.

Txingak joko tradiziona ere aipatuko dugu, honetan parte hartzaile bakoitza bi pesa eramaten ditu, bat esku bakoitzean. Ez dago denbora mugarik eta helburua distantzia gehiena egitea da. Plaza 28 metro ditu eta pesa bakoitza 50 kilo pisatzen du. Erritmo ezberdinean egin daiteke baina ezin da gelditu edo pesak askatu.

Amaitzeko lokotzak biltzea joko tradizionalarekin amaituko dugu. Honetan, zesta batean, denbora gutxienean bildu behar dira lurrean ilara batean dauden zenbait lokotxa. 25 lokotxa daude talde bakoitzeko ilaran. Lokotxak 1,25 metroko dute haien artean.

Jokoa oso sinplea da: lokotxa guztiak hartu behar dituzte eta gero berriro jarri. Taldekidea lokotxa zestan jarri duenean atera daiteke hurrengo taldekidea.

XIX mendeaXIX mendean zehar, gertaera anitz sortzen dira arlo ekonomiko,sozial eta politikoan.

Mende honen lehenengo urteak oso zailak izango dira Espainian, buruek edukitako inkoherentziaren ondorioz bi gertaera garrantzitsu sortu ziren.

Lehenik, konbentzio Frantsesaren aurkako gerra, herrialdean eta Galdakaoren kasuan defizit ekonomiko latz bat utzi zuen, (1804ko Zamakoladaren) pizgarria izanik. Burgesiaren eta nobleen interes ekonomikoen desadostasunak eztanda eragin zuten.

Malok zioenez (1997,p.48) " Konbentzio gerra, XVIII mendean zehar gertatutak azken gertaera historikoa izan zen, eta honek mende berriaren hasiera nolakoa izango zen ondorioztatu zuen."

Mendearen hasierarekin Independentzia gerrak Espainia eta Euskal herri osoan ondorio latzak izan zituen.

Independentzia gerra (1808-1814)

Konbentzio gerrak baino eragin txikiagoa izango du baina mende hasierako gertakizun garrantzitsuena bilakatu zen.

Euskal herrian frantsesak egon ziren bost urteak gogorrak izan ziren. Bizakaialdean jaso zuten zergen presioa izugarria izan zen. Honez gain herrietan eginiko sakeoak, lapurketak eta bandolerismoak landa lurren hondamendia eragin zuen.

Malok zioenez,(1997, p.49) "herritarrak bilboko lubakietan lan egitera behartu zituzten eta herriak suntsipen izugarriak pairatu zituen"

Page 12: galdakaoko kirol historia

12

Independentzia gerrari amaiera ematen zaio baina Gerra karlistarekin guda egoerari jarraipena emango zaio.

Lehengo Gerra Karlista ( 1833-1840)

Fernando XVII aren heriotzak, tronoaren nahian gatazka sortu zuen, gerraren arrazoi nagusia izanik. Galdakao gerra honetan garrantzi handia izan zuen, herrian karlistek kuartela, lantegia eta hospitala Urgoitiko jauregian izan zuten Arratia eta Zornotzarekin zuen komunikabide onaren ondorioz.

Oharra. Jauregia Urgoiti (Google imagenes)

Malok zioenez (1997,p.51) " Guda hau Independentzia gerra baino gogorragoa izan zen herrialde osoan zehar, gainera kolera gaixotasuna Bizkaian eta herrialdean garatu zen milaka hildako egonez."

XIX mendearen bigarren zatia

Bigarren Gerra Karlista (1846-1849)

Ikusi dugunez lehen Gerra karlistaren zazpi urteetan Galdakao herriak protagonismo izugarria dauka, baina hurrengo karlistaldien gatazketan herriak ez zuen protagonismorik izan. Foruen abolizioekin XIX mendearen amaieran herria zein Euskadi osoan eragin gogorra izan zuen.

Hirugarren Gerra Karlista (1872-1876)

Hirugarren Gerra karlistak eragin zuzena izan zuen Industializazio garapenean. Gudaren ondorioz, industrializazioak geldialdia jasan zuen herrialdean zein Euskadin. Bestetik, Europan egondako guden ondorioz geldialdia herrialdeetan zehar zabaldu zen.

Page 13: galdakaoko kirol historia

13

Bizkaian industrializazioaren ondorioz sortutako lehen enpresak mendearen erdialdean sortzen hasi ziren, baina mendearen azken urteetan egon zen industrializazioaren gorakada nabarmenena enpresa anitz sortuz.

Galdakao herriaren ikuspegia mendearen erdialdean, Pacual Mendez (1850)"Lau erroten industrializazioa, bi burdinlari, bi jauregi Usansolo eta Urgoiti izenekoak, emakume eta gizonentzako eskola, burdinezko iturriak... Usansolon gerrarako kañoiak, balak, morteroak, bombak..."

Horrela ikus dezakegu, Galdakao betidanik landa-eremura loturik egon bada ere nukleo industrial bihurtu zela 1876 urtetik aurrera. Burdinolak, meatzak eta harria Europara eta Ameriketara eramaten hasi ziren ondasun ekonomiko handiak lortuz.

Bestetik, Ingalaterran XIX.mendearen hasieran kirola gizarte industrializatuan hedatzen da. Lehenengo Indutrializazioak (1740-1840) eta Kultura ingelesaren dinamismoak kirola herrialdean zehar hedatzeko arrazaio nagusiak izan ziren.

Kirola ikastetxetan eta unibertsitateetan integratu zen ikasleen aisialdi praktika bezala. Nobleen semeek ere irakasle partikularrak zituzten, tasa batzuk ordainduz, unibertsitatera joateko prestatzen zituzten “public school” izeneko ikastetxeetara joaten ziren. Hauek, kirola praktikatzeko beharrezkoa zen zelai eta material guztia zuten.

Hala ere kirola praktikatzea ez zen derrigorrezkoa, baina konpromezu sozial bezala hartzen zen.

Patroitza kirola kirol profesional bezala garatu zen, apostua eta ikuskizunean oinarrituz. Hiri industrializatuentan berrriz kirol amateurra sortu zen, beraien klaseekidekin lehiatzeko. Horretarako gaur egunko elkarte kirola sortu zuten, apostuaren mundutik at.

XVIII mendean apostuak egiten ziren kirolak oso mirestuak ziren, baina XIX mendean arauak federazioek ezarriko dituzte, helburua txapelketa izanik.

Amateurismoa garatu egin zen partehartzeari garrantzia emanez eta klase berdineko jendeak parte hartzeko aukera emanez. Amateurismoak irabaztea garrantzitsuena ez zela defendatzen zuen eta parte hartzea sustatzen zuen. Gainera kirola joko bezala ulertzen zuten eta kirola praktikatzean dirurik irabazi behar ez zela defendatzen zutelarik.

Mende honetan garatu ziren kirol aipagarrienak ingalaterran; Futbola, Boxeoa, Arrauna eta Cricketa izan ziren.

Page 14: galdakaoko kirol historia

14

XIX. mendearen bigarren zatian Espainian praktikatzen ziren kirolak oso minoritarioak eta klase altukoak ziren, adb: zaldiketa, jaurtiketa eta esgrima. Alfonso XXIII kirolari onaren adibide ona izan zen gizartearentzat eta oso nabaria izan zen automobilismoan eta poloan.

Aipagarria da adieraztea XIX mendearen amaieran kirola eskolan praktikatzea derrigortu egin zela. Gaspar Melchor de Jovellanosek proposatu zuen eskoletak kiroletan praktikatzea eta berari esker 1879an lege batek dekretatu egin zuen.

Azkenik, Galdakao herriari erreferentzia eginez, XIX mendearen azken herenean Bizkaiak aldaketa iraultzaile bat jasango du industrializazio egoeraren ondorioz. Bizkaiko biztanleri tradizionala, industriaz beteriko guneetan bilakatu zen nerbioi ibaiaren ondoko herrietan.

Galdakaoren kasuan industrializazio egoera hau XX mendearen hasieran izan zuen bilakaera. Protagonista nagusia Dinamita enpresa izan zen, 1872an herrian ezarri zena. Honek biztanlerian eta ekonomian boom handia suposatu zuen XIX mendearen eta XX mendearen hasieran herri moderno eta dinamikoa bilakatuz.

Jose del Moralek dioenez (2010) "Dinamita enpresaren sorrerak Bizkaiko industria kikimikoan lehen pausuak eman zituen eta munduko bostgarren dinamita lantegia bilakatu zen."

Page 15: galdakaoko kirol historia

15

1913-1936

Page 16: galdakaoko kirol historia

16

Page 17: galdakaoko kirol historia

17

XX. mendean geografiko eta sozialki kirolak zabalkuntza handia izaten du.

Klase sozial popularren artean erraztasunez zabaltzen da, kirolaren ordez, joko tradizionalak eta kirol apustuak oso ezagunak zituztelako.

Bai instituzio sozialak bai instituzio politikoak ariketa fisikoko aktibitate sozialak antolatzen dituzte sozietatean eragin handia lortzeko eta bereganatzeko asmoz.

Bestalde, komunikabideak apustuak egiteko bulegoak zabaltzen dituzte apustuak era normalago eta errazago batean egiteko.

Klase baxuei erreparatuz, nabarmentzekoa da kirolaren zabalkundeari inportanzia eman zitzaiola, gainera, Galdakaoztar kirola zabaldu zuten klasea izan zen.

Oso aipatzekoa da ere Lehen Mmundu Gerra 1914 ko abuztuaren 4an hasi zela, 1918ko azaroaren 11an amaitu zen gerra izan zen, batik bat Europan garatu zena, munduko bezte eskualde zenbaitetara hedatu bazen ere. Gatazka hau potentzia lehiarengatik sortu zen europan.

Oharra. Goialdetik hasita eta erlojuaren noranzkoan begiratuz: Lubakiak mendebaldeko frontean; Mark IVbritainiar tankea lubaki bat gurutzatuz; Royal NavykoHMS Irresistible akorazatua ondoratzen mina baten aurka talka egin ostean Dardaneloetako Gudan; gasaren aurkako maskaradun talde bat Vickers ametragailu batekin etsaiaren aurka su eginez;Albatros D.III biplano alemaniarrak.

Page 18: galdakaoko kirol historia

18

Espainian, 1930.urtearen hasieran, Primo de Riveraren diktadura amaitu zen eta politika berristen hasi zen. Kirolari askok elekzio berriak itxaroten ari ziren bitartean kirol praktika utzi zuten eta partidu politikoetara batzen ziten.

Euskal Herrian 1913. urtean Athletikek San Mames futbol zelaia eraikitzen amaitu zuten. Urte berean zelaia inauguratu zen eta “pitxitxi” jokalariak lehenengo gola sartu zuen lagunarteko inagurazio partidu batean.

Ondoren 1914ean Athletikek “Copa del Rey” irabazi zuen 3 urtez jarraian, eta Espainiako prentsa nazionala Espainiako talderik hoberena izendatu zuen.

Honek kirolari boom ikaragarria eman zion Euskal Herriko kirolari, eta batez ere futbolari. Horren ondorioz, talde eta elkarte asko sortu ziren urte horietan.

Valdivieso,S.eta Anfolso, C. (1998). Athletic Club, 1898-1998: Crónica de una leyenda. Ctra. León-La Coruña, Km 5. León: Everest S.A. pp. 235.

Oharra. Ezkerretik eskumara: Hurtado, Pichichi, Laca, Acedo, Rivero, Sabino, R. Belauste, Villabaso, Allende, Beguiristain y J.M. Belauste.

Aipatzekoa da ere Lehen mundu gerra Euskal Herrian eragina izan zuela, sekulako hondamendia eragin zion: Lapurdin, Nafarroa Beherean eta Zuberoan, Iñaki Egaña historialariak dioenez, “belaunaldi oso bat desagertu zen” (Mort pour la patrie, berria, 2011-11-06).

Mende honetan ere industrializazioa aipatzekoa da, non Galdakaok bere ekonomia egitura aldatzen hasten da.

Galdakaon, 1913tik Aurrera demografia hazkundea handitzen jarraitzen zuen industrializazioa zela eta, hain zuzen Dinamitaren Lantegia 1872an jarri ondoren, Usansolon fundizio lantegia edo Guturribai ongarri mineraletakoa bezalako enpresa garrantzitsuak gehitu zitzaizkionean.

Galdakaoko zabalkuntza demografikoa handitzeko oso lagungarria izan zen lehenengo metro eta tranbiaren sorrerak garai horretan sortuak, honek eskulanaren etorrera izugarri erreztu zuen.

Page 19: galdakaoko kirol historia

19

Honen eraginez, kirol asoziazioak eratzen hasten dira. Asoziaziorik garrantzitsuena dinamita lantegikoa izan zen, zeintzuk Santa Barbarako futbol zelaia eraiki zuten beraien ordu libreetan futbolera jolasteko, 1939an futboleko kluba bihurtzeraino, zein gaur egunerarte irauten duen.

1929an “Sociedad Ciclista Galdakao” sortzen da, hau Galdakaoko lehenengo tzirrindularitza kluba izan zen. Urte horietako bizikletak 6 eta 8 komponente artean zituzten eta 18 kilo pisatzen zuten.

1935an, Elexaldeko “Guzur Aretza” zuhaitz mitikoa mostu egiten da, zuhaitz hau monumentu bat zen eta honen historia asko kontatzen du, bertan bilerak egiten ziren elizara sartu aurretik bertara heltzeko egindako bidea egin ondoren deskantsatzeko asmoz. Bilera hauetan beraien hondarei buruz hitz egiteko ohitura zuten, gehienetan orreri buruz gezurrak esanez.

Galdakaon hainbat kirol elkarte garrantzitsu sortu ziren tarte honetan aipatzekoak direnak. Horiei buruz honako informazio dotorea aurkitu egin dugu:

Atletismoa1919ko urtearen hasieran Galdakaoko atletismo taldea, Bizkaiko atletismo

federakundean izena eman zuen. Urte honetatik aurrera Galdakoztar taldeak hainbat lehiaketetan lorpen garrantzitsuak izan ditu, bai lurraldekoetan bai nazionaletan.

Oharra. Tutor Larrea,A (1999) "Historia del Atletismo en Galdakao" (14.or.)

Elexalde taldea 1919an sortua 1979ra arte izen berarekin iraunaraziko du, urte horretatik aurrera Galdakaoko Atletismo Taldea bilakatuz.

Page 20: galdakaoko kirol historia

20

Berez, Galdakao Atletismo Taldea 1973ko ekainean sortu zen, Jesus Landeta, Juaquin Ibarretxe, Tutor Larrea eta Fernando Larrearen eskutik. 1973 an sortu arren 1979ko apirilaren 10era arte ez zuten lortu ofizialki federakundearen barruan izena

Oharra. Tutor Larrea,A (1999) "Historia del Atletismo en Galdakao" (23.or.)

1920ko Abenduaren 12an Galdakaon lehenengo atletismo lehiaketa ospatu zen. Atletismoa praktikatzeko eremu egoki bat ez zegoenez Santa Barbara futbol zelaia aukeratu zen proba egin ahal izateko.

Bertan hainbat proba egin ziren: 100m, 3000m, Luzera, Pisua, Jabalina eta 4x250 erreleboak.

Futbola: Club Deportivo Galdakao K.EGaldakao futbol taldearen hasiera edo sarrera adierazteko hainbat teoria daude.

Lehenik, Ingalaterrako merkataritzaren garapena ezinbestekoa izan zen futbola nerbioi ibaiko industriaguneetako herrietan garatzeko. Merkatariak haien lan ordua amaitzean "Campa de los Ingleses" izeneko eremuan futbolean jokatzen zuten eta horrek herritarren interesa suspertu zuen. Berehala herri guztietan zehar futbola zabaldu egin zen Galdakao herrira 1914 urtean helduz.

Bestetik, mende hasierako kirol gehienetan bezala, kirol elkarteen sorrera eta apostuak eskutik doaz. Honen adibide, Galdakaon 1914aren hasieran Dinamitako lankideen eta Acero siderurgia lankideen arteko desafioak ospetsu egin ziren.

Galdakao herrian jokatutako lehen partiduaren erreferentzia 1914ko maiatzaren 7an izan zen Menditarrak eta Santa Barbara taldeen artekoa. Partidaz gain, egun berean Santa Barbara futbol zelaiaren inaugurazioa ospatu zen.

Menditarrak taldea, Galdakao futbol elkartearen aitzindaria izan zen eta aurten urte hurrena izatea eskertu behar zaio.

Page 21: galdakaoko kirol historia

21

Elkarte hau 1914-1917 urteen Menditarrak izenarekin dirau, 1917an Elexalde kirol elkartea ezarri zen arte.

Elexalde taldearen sorrerarekin bat, lehenengo partidu ofizialak heldu ziren Galdakao herrira. Gainera ere, Elexalde taldearen sorreraren hasieratik txapelketak irabaztea lortu zuten.

Oharra. Ibarretxe,J.L.,(2014)"Historia del Club Deportivo Galdakao" (11.or.)

1924-1925 denboraldian txapeldun bilakatu zen Bizakaiko lehentasun mailan eta herriaren bultzada urtero handituz zihoan. Hori dela eta 1925 urtearen hasieran Santa Barbara zelaiaren dimentsioak handitu egin ziren.

1926-1927 urtean Elexalde "txiki" filiala sortu zen herriko gazteak futbolean aritzeko irteera paregabea izan zena.

30.hamarkadan Elexalde taldeak garrantzia hartzen du Bizakaian zehar eta taldeko jokalari aipagarrien interesa handituz joan zen, herrialdeko talde garrantzitsuekin jolastera joan arte.

1928-1929 denboraldian Espainiar ligaren lehen edizioa ospatzen da eta Galdakaon aurreko urteetan aritutako hainbat jokalari parte hartzen dute:

- Santi Zubieta ( Racing de Santander ) - Irigoyen eta Izaguirre ( Real Valladolid 1929-1930 urtean ) eta - Mandaluniz ( Athletic ).

Galdakao kirol elkartearen historian jokalari garrantzitsuak izan dira, baina aipagarriena Jose Iraragorri da. 1934 urtean Italian mundiala jokatu zuen Espainiar selekzioarekin. Iraragorri Espainia osoan famatu bihurtu zen selekzioaren historiako lehen gola sartu zuen eta.

1935-1936 denboraldia Elexalde taldearen azken urtea izan zen gudaren hiru urteetan kirol mundua herrian zein herrialde osoan desagertu zelako.

1932an krisi gogorraren ondorioz Bizkaiko Atletismo Federakundea desagertzen da. Horrek kluben ziurgabetasuna eragin zuen eta hainbat kluben ezinegona sortu zen. Kluben desagerpena saihesteko kirol elkarteen arteko kolaborazioa sortu zen et horri esker Elexalde Atletismo taldea ezaguna egin zen Bizkaiko atletismoaren arloan.

Page 22: galdakaoko kirol historia

22

Krisi gogorraren ondoren eginiko lehen txapelketa Bizkaitarrak Galdakaon ospatu ziren. Kirol elkarteen arteko kolaborazioak Galdakao aukeratu zuen sede klubak elkartean eginiko esfortzua goraipatzeko. 1933 eta 1934ko txapelketak bertan egin ziren herriko kirol mundua suspertuz eta herritarren gogoak handituz.

Page 23: galdakaoko kirol historia

23

1936-1960

Page 24: galdakaoko kirol historia

24

Page 25: galdakaoko kirol historia

25

Garai honen hasiera Berlineko Joku Olimpikoen ospakizunarekin lotuta dago. Ez ziren lehenengo joku olimpikoak izan baina berezitasun garrantzitsu bat dute, Joko Olimpiko hauetan kirola propaganda tresna bezala erabili baitzen nazizmoa zabaltzeko eta estetika nazia ezagutzera emateko baita nazizmoaren ikuspegi tolerante eta apalago bat emateko. Honi erantzuna emateko eta nazien Joku Olimpikoei boikot egiteko Joku Olimpiko alternatiboak ospatzea erabaki zuten, hauek Bartzelonan ospatzea erabaki zuten Joku Olimpiko ofizialak ospatzeko lehenengo aukera baitzen baina urte berean 1936an Gerra Zibila hasi zen Espainian eta hori dela eta Bartzelonan egiteko aukera ezeztatu zuten.

1936ko jokoek kirolaren garrantzi politikoa demostratu zuten, eta II mundu gerraren ostean esku-hartze handiagoa jarri zen kirolean.

Urte tarte honetan ere bigarren mundu gerraren hasiera eman zen, hau, 1939-1945 urteen artean mundu osoan hedatu zen gerra izan zen.

Gizateriaren historian hildako gehien eragin duen guda izan da, munduko biztanleriaren %2 hil baitzen (61 milioi pertsona inguru) horietako gehienak zibilak. 1939ko irailaren 1ean hasi zen (nahiz eta Asian 1937tik Japonia eta Txina gerran zeuden) eta 1945eko irailaren 2an amaitu zen. Laburbilduz, bi alderdi lehiatu ziren: Aliatuak eta Ardatza.

Momentu berean Espainiako egoera kirolari dagokioenez ezberdina zen.

II errepublikaren etorrerarekin, egoera politikoa eta soziala eta ekonomia ez zuten utzi eskola estrukturatu bat sortzen, beste herrialde industrializatuetan zegoen moduan. Honekin batera, Industrializazioren prozesu motela eta demokraziaren joan etorriak zaildu zuten kirolaren garapena.

Page 26: galdakaoko kirol historia

26

Gerra zibila amaitu ondoren egoera soziala, ekonomikoa eta politikoa guztiz aldatu zen eta ikaskuntza zentroak erabili ziren erregimen berriaren ideologia zabaltzeko. Prozesu horretan batez ere, elizak eta falangea egin zuten lan.

Kirolean, Alemania naziren eredua jarraitu zuten, kirol sozietateak kendu eta federakuntzak sortu zituzten, gobernuan zegoen partiduaren kideak buruan jarriz. Kirol hezkuntza modu bertikalean zegoen antolatuta, hau da, ez zegoen unibertsitate bakoitzeko burua baizik eta bakarrik zegoen buru zentral eta bakar bat. Guzti hau 1941ko otsailaren 22an egin zen dekretu batean idatzita dago.

Erregimena hezkuntzaren aurrean izan zuen jarrera guztiz kontra zegoen laizisismoarekin eta Europatik zetorren ideia berriekin. 1936an egin zen dekretu baten bidez, erregimenarekin lotura ez zuten pertsonak ezin zuten klasea eman eskoletan ezta unibertsitatean. Horrekin belaunaldi berriak ideal berdinekin haziko zirela ziurtatu zuten.

Sexuen arteko desberdintasunak izugarriak ziren: gizonek ariketa militarrak egingo dituzte batez ere eta emakumeek gimnasia ritmikoa eta Sueka eta zenbait herrien dantza tradizionalak. Nazioan egiten ziren konpetizio gehienetan bakarrik parte hartu ahal zuten gizonak. Udan egindako koloniak desagertu ziren eta kanpamentu militar moduan bihurtu ziren.

Euskal Herriko kirol historiari erreparatuz mendizaletasuna aipatu behar dugu, mendia Euskal Herriko ezaugarri garrantzitsu bat baitda. Betidanik mendizaletasuna oso nabaria izan

Page 27: galdakaoko kirol historia

27

da eta hori Galdakaon ere nabaria da Ganguren M.T. –rekin, zeinen helburua Euskal Herriko mendiak ezagutzera ematea den.

Momentu berean, Galdakaon, 1936ko gerra zibilean, Galdakao Errepublikari atxikitako indarren boterepean egon zen 1937ko ekainaren 15era arte, eta orduan Nafarroako 1.brigadak okupatu zuen. Galdakao Bilboko Burdin-Hesiaren barruan geratzen zen, eta bere industria indartsuaren artean dinamitako lantegia zegoen. Hegazkin nazionalek maiatza eta ekainaren artean bonbardatua izan zen sarri, Nafarroako 1.brigada zenean, eta Eusko Jaurlaritzaren Bataloiekin gogor borrokatu ondoren, suntsiketa handiak izan zituen.

Gerraosteak, eta ondorioz izan zen errepresioak, ekonomi, gizarte eta kultur aldetik geraldi handia ekarri zuen. Hala eta guztiz ere, Galdakao haziz joan da eta horrek urbanizazioa gero eta zabalagoa ekarri du. Produkzio sektore desberdinak, serbitzu eta aisialdikoak, bizileku mota desberdinekin konbinatzen saiatu da, herri atsegin eta prosperoa lortzeko asmoz.

Beste eginkizun garrantzitsu bat Gorbeiako Arrabako landan aterpetxea eraikitzea izan zen. Hau 50. Urtean egin zen.

Arrabako aterpetxea, 1990 uda. Egurtoki berriaren eraikitze lanen amaiera eta ate berriaren kokaketa.

Page 28: galdakaoko kirol historia

28

Oharra. De “Ganguren M.T. 1945-1995. Bodas de oro”, por I-M Sáez García, 1995, Galdakao, Bizkaia, Ganguren Mendigoizale Taldea, p. 54.

1995. urtean ere, eliza katolokoaren babeza eta laguntzarekin, Galdakaoko zenbait gaztek Andramari Eeusko Dantzari Ttaldea sortu zuten, urte gutxiren barruan, eta lan ikaragarri baten ondoren, Eeuskal Herriko mundu kulturalean leku bat aurkitu eta zendotu zutelarik.

1965.etik gaur eguneraino talde honek Europako zein mundu guztiko hainbat herrietara zabaldu izan du euskaldunon kultura taradizionala parte hartu duen Jaialdi Internazional guztietan.

Page 29: galdakaoko kirol historia

29

Atletismoa1945-1950 urteak Elexalde taldearen oparotsuenak izan ziren, Bizkaiko zein

Espainiako lehiaketa garrantzitsuenetan. Galdakaoko atletak garaipen garrantzitsuak lortu zituzten, Bizkaiko atletismoa gorakada nabermenean zegoela ohartarazi zutenak.

Garaipen guzti hauek aparteko sari bat ekartzen dute taldearentzat zein herriarentzat; Perico Apellaniz eta Felix Erausquin atleta Galdakoztarrak 1948ko Joko Olimpikoetan parte hartzeko aukera izan zuten Espainiako selekzioaren partaidetzari esker.

; Oharra. Tutor Larrea,A (1999) "Historia del Atletismo en Galdakao" (23.or.)

Atletismoaz gain hainbat proba ospatu dira:

San Andreseko Krosa Usansoloko landetan ospatu da betidanik. Galdakaoko zein beste herrietako kirolariak urtero bertara hurbiltzen dira parte hartzera.

Page 30: galdakaoko kirol historia

30

1954 urtetik egiten da Abenduaren hasieran, San Andreseko parrokia hasiera izanik. Azken urteetan probaren garrantzia dela eta hainbat Afrikar Usansolora hurbildu dira beraien nagusitasuna erakutsiz.

Futbola: Club Deportibo Galdakao K.EGuda amaitu bezain laster 1939-1940 urtean Club Deportivo Galdakao izenpean

sortzen da taldea. Taldea sortzea, Elexalde jokalarien eta zuzendariei esker izan zen eta sortzaile nagusia Claudio Aldekoa izendatu behar dugu.

Taldea sortu bezain laster bi igoera lortzen dituzte 1940-1941 eta 1941-1942 denboraldietan Bizkaiko modako taldea bihurtuz

Page 31: galdakaoko kirol historia

31

Sorrerarekin bat hainbat jokalari erbestera joan ziren. Argentinara hain zuzen, San Lorenzo de Almagro taldearekin aritzeko. Erbestera joan zen jokalari aipagarrienetariko bat Angel Zubieta izan zen 1945ean Argentinako txapelketa San Lorenzorekin irabazi zuena.

1946-1947 denboraldian Galdakao taldearen partidu garrantzitsuenetako bat ospatzen da. San Lorenzo talde ikusgarriak Europan zehar bira bat egiten du eta beraien lagunarteko bat gure herrian jokatuko dute. Herritar guztiak partida ikustera hurbildu ziren eta egun aipagarri bat izan zen taldearen historiarako.

Oharra. Ibarretxe,J.L.,(2014)"Historia del Club Deportivo Galdakao" (28.or.)

Txapelketa ofizial eta garrantzitsuez gain Galdakaon, torneos de barrio izeneko txapelketak sortu ziren.

Txapelketa hauek, Galdakaoko herriko auzoen arteko taldeak batzen zituen plazakoetxe plazan partidak jolasteko. Kirol arloko txapelketa bada ere, mugimendu sozial eta kultural garrantzitsu bat egon zen herrian eta gudaroste latzean jendean irrifarreak eta ongizate pixka bat egoteko egokia izan zen.

1954-1955 urtean C.D Galdakao Bizkaiko txapeldun bilakatzen da eta lehen mailarako igoera lortzen du. Urte honetatik aurrera Galdakao taldearen urte oparoenak izango dira hainbat txapelketa irabaziz.

1956-1957 urtean Espainiako zaleen txapelketa lortzen du, 1957 aren maiatzaren 23an San Mamesen Salamanca taldearen aurka 4-1 irabaziz.

Page 32: galdakaoko kirol historia

32

Oharra. Ibarretxe,J.L.,(2014)"Historia del Club Deportivo Galdakao" (28.or.)

1957-1958 denboraldia gogoratzekoa da herrian, lehen aldiz hirugarren mailan jolasten du eta. 1957ko irailaren 15ean izan zen debuta Cultural de Durango taldearen aurka eta lehen garaipena lortuz 3-2ko emaitzarekin.

Denboraldia ikusgarria izan zen eta 2. mailara igotzeko promozioa jokatu egin zuen Burgos talde boteretsuaren aurka galdu zuten arte.

1958-1959 urtea taldearentzat oparoa izan zen, Bizkaiko txapelketa bi kategorietan irabazi zutelako, senior eta juveniletan. Bi partidak egun berean jokatu ziren San Mames zelaian, Arenas eta Firestone taldeen aurka garaipena lortuz.

Oharra. Ibarretxe,J.L.,(2014)"Historia del Club Deportivo Galdakao" (32.or.)

1960-1975

Page 33: galdakaoko kirol historia

33

Page 34: galdakaoko kirol historia

34

1960ko urteak eta kapitalismoaren garapena

Espainian 1950 arte izandako garapena nahiko geldoa izan zen baina momentu horretatik aurrera amerikarren laguntzarekin batez ere asko azkartu zen. Garapen hau, arlo askotan ematen da baina industrian bereziki. Horregatik pertsonen formakuntza kualifikatua eta espezializatua izan behar zen.

Momentu horretara arte egiten zen kirol praktikak mugatuta zegoen ikastetxe pribatu erlijiosoetara, behar zuten irakasleak eta materiala zutelako. Hau ia gure garaira heldu da baina gurasoen erakundeekin lortu egin da pixkanaka kirola derrigortzen ikastetxe guztietan.

Espainian zeuden estatu batuen baseak ahalbidetu zuten kirol berrien sorrera, hala nola, saskibaloia.

Demokraziaren hastapenak kirola guztiontzat

Momentu honetan gizartearen beste arlo batzuetan gertatzen zen bezala, argi geratzen ziren pertsonen arteko ezberdintasunak. Gauza bere gertatzen zen kirol arloan; kirola jarraitu zen Falangearen gauza bat izaten eta ideia berriei irekitzea guztiz eragotzi zuten.

N. Puig, J.M del Castillo eta Apunts taldea egin zuten ikasketa batzuk Espainian egindako kirol garapenari buruz 1968 eta 1983 urteen artean. Haien ustez garapena hiru pausutan egin zen.

Lehengoa (1965-1974) oso errekurtso gutxi erabiltzen dira garapenerako, eta erabili zirenak kirol federatuari bideratuta zegoen. Egin zuten kanpaina bakarra “ Contamos contigo” izan zen, honekin jakinarazi nahi zioten biztanleriari kirola zuen alde positiboak osasunerako. Periodo honetan ere zenbait aktibitate proposatu ziren federakuntzatik kanpo baina bakarrik bideratuta zeunden maila ekonomiko altua zutenentzat.

Europan 1941-1977 urteen artean garapena handia izan zen kirol elkarte asko sortu zirelako baina Espainia prozesu hau ez zuen bat ere jarraitu, Euskal Herria eta Katalunia izan ezik. Bertan elkarte asko sortu ziren oinarri nazionalistekin eta bere helburua naturan kirola egitea zen.

60. urtean industria zabalkunde handia ematen da non galdakaok parte handia izaten du eta ekonomia, demografia eta hirigintzan gorakada ematen da.

Kirolari erreparatuz, mendizaletazunean ganguren mendizale taldea momento txar batetik igarotzen da, organizazio falta, ekonomia arazo eta gazteenarteko difusio faltagatik.

AtletismoaAtletismoaren oparoaldia atzean utziz, 1960 urtetik aurrera Atletismoaren

hondamendia nabaria zen, bai Galdakaon bai Bizkaian. Hondamendi honen arrazoi nagusia diru falta eta laguntza eskasa izan zen gobernuaren bai partaideen aldetik. Urte hauetan zehar hainbat elkarte desagertu ziren eta Elexalde Atletismoa Taldearen desagerpena saihestezina izan zen.

Page 35: galdakaoko kirol historia

35

; Oharra. Tutor Larrea,A (1999) "Historia del Atletismo en Galdakao" (35.or.)

1974ko Irailaren 22an Elexalde Atletismo zelaia estreinatu zen lehenengoz. Instalazio hauek gogoz hartu zituzten herritarrak zein Bizkaitarrak, Bizkaian Atletismoa praktikatzeko leku gutxi zeuden eta.

Zelaia Anco Bendi Italiar ingenieruak egina izan zen eta hainbat berezitasun ditu:

Sei kale izango ditu osotasunean eta zortzi tribuna aldean, proba laburrak bertan aurkezteko. Horretaz gain, barnealdean 98 x 49,5m-ko futbol zelaia ezarri zen futbola zein beste atletismo probak ospatzeko.

Elexalden ospatutako lehen proba garrantzitsua Bizkaia eta Nafarroaren arteko gazteen lehiaketa bat izan zen.

Atletismoaz gain, Galdakaon hainbat proba ospatu dira;

Galdakaoko lehenengo "San Silvestre" proba 1961 urtean ospatu zen eta gaur egun arte irauten duen tradizio ospetsua da.

Esan

beharra dago, Galdakaoko San Silvestre proba Espainiako zaharrena dela. Hori dela eta, urtero komunikabideetan urteko azken egunean Galdakao telebistetan protagonista biihurtzen da.

Page 36: galdakaoko kirol historia

36

Futbola: Club Deportivo Galdakao K.E1960-1961 denboraldia duda barik klubarentzako historia osoan zehar edukitako

garrantzitsuena da. Bertan, Bigarren mailarako promozioan parte hartzen du, Melilla, Hospitalet eta Jaen taldeen aurka jokatuz. Promozioa harrigarria izan zen Melillan 20.000 zaleen aurrean garaipena lortuz eta azkenik Jaenen aurka azken partidan galduz.

Oharra. Ibarretxe,J.L.,(2014)"Historia del Club Deportivo Galdakao" (47.or.)

1961-1962 urtean bigarren aldiz jarraian promozioa jokatzen dute Bartzelonako Condal taldeak 2 mailara igotzeko ametsa apurtu zuen arte.

1962-1963 urtea urrezko aldiko azkena izan zen Bizkaiko txapelketa irabaziz. Hurrengo denboraldian taldeak kategoria galtzen du eta bi urtez jarraian igoera eta jaitsierak izan zituzten.

1967-1968 urtean lehenik emakumeak jolasteko aukera dute Gorantza taldearen izenpean. Emakumeen arteko partidak jokatu zituzten, guztiak lagunartekoak izan zirenak.

Page 37: galdakaoko kirol historia

37

Oharra. Ibarretxe,J.L.,(2014)"Historia del Club Deportivo Galdakao" (56.or.)

1970 eta 1976 urteen artean lehenengo maila eta lehentasunezko maila tartekatuko du senior taldeak. Urte hauek ez ziren 60. hamarkadakoak bezain oparoak izan eta taldeak ez zuen txapelketarik irabazi.

Bestetik, 80.hamarkada jubenilen urte garrantzitsuenak izan ziren, historian lehenengoz "Nacional" mailara igotzen da eta. Bertan ohorezko taldeen aurka jokatzeko aukera izan zuen hala nola, Real Madril eta Atletico de Madrid taldeekin.

Real Madrid taldea birritan jolastu zuen Santa Barbara zelaian eta denboraldi bi hauetan herriaren bultzada ikusgarria izan zen partida garrantzitsuenetan 5000 ikuslera arte zelaira hurbilduz.

Nagusien kategoriari dagokionez 80.hamarkadan beherakada nabarmena izan zuen taldeak. Ekonomia arloan bi milioiko defizita egon zen eta 1983ko uholdeak Santa Barbara zelaia txikitu zuten.

Page 38: galdakaoko kirol historia

38

1975-1982

Page 39: galdakaoko kirol historia

39

Page 40: galdakaoko kirol historia

40

Garai hau guztiz funtsezkoa da gaur egungo Espainiako historiarentzat, oso momentu bereziak egon zirelako; hala nola, 1975an Frankoren heriotza eta demokraziaren ezartzeko prozesu luzea 1982 urte-arte.

Urte horretan Franko jenerala hil zenean trantsizioa hasi zen. Horrekin erregimen autoritarioarekin amaitu nahi zuten eta demokraziarako lehen urratsak jorratu ziren. Hasteko Juan Karlos I errege izendatu zuten eta monarkia konstituzionala eta parlamentaria ezarri zen.

Hainbat aldaketa eman ziren batez ere Espainia Europarekin konparatuz arlo sozioekonomiko askotan oso atzeratuta zegoelako. Aldaketa guzti horiek bermatzeko Adolfo Suarez presidente izendatu zen eta hau esan zuen Adolfo Suarez (1976) “Hay algo que ni siquiera Dios pudo negar a los hombres, la libertad”. Hasiera batetik aldaketa garrantzitsuena egin zuen, partidu politikoa eta sindikatuak legalizatzea. Trantsizioaren prozesu hau 1982 urtean amaituko da.

Espainian ekonomian aurreko garaian egindako desarrollismoa asko gelditzen da batez ere 1973an eta 1979an gertatuko petrolio krisien ondorioz. 1977 urtearen hasieran Espainiako datu ekonomikoak oso txarrak ziren, depresio ekonomiko batean barneraturik zegoelako gaitasun produktiboaren ondorioz, langabezia asko igo zelako eta inflazio gogorra zegoelako. Egoera horri aurre egiteko Moncloako paktuak egin ziren, era horretan gobernua, partidu politikoak, sindikatuak eta enpresa elkarteak kontrol gehiago zuten ekonomiaren faktore gehienetan. Paktu horien ondorio nagusiak, soldaten kontrola eta monetaren debaluazioa izan ziren.

Euskadin trantsizioa eragin asko izan zituen. Espainiako demokraziaren ondorioz autonomien aitorpena egiten da. Katalunian hasiera batetik egiten da baina Euskal Herrian eta Nafarroan pixka bat atzeratzen da. Atzerapen hau zenbait gertakariengatik baldintzatuta zegoen: 1976an Gasteizeko liskarrak eta Montejurrako gertakizunengatik , ETA egiten zuen presioengatik zenbait atentatuetan… 1978 konstituzioa egin zenean Euskadiko gobernua benetako autonomia jasoko zuela pentsatzen zuen baina oraindik ere ez zuten lortu.

Europan ere garai honetan gorabehera asko gertatu ziren arlo guztietan. Arlo sozialean batez ere gudak gertatu ziren, adibidez 1980 hasi zen Irakeko gerra. Guda hori ondorio asko izan zituen ez bakarrik herrialde horretan baizik eta Europako herrialde askorekin eta batez ere Estatu Batuekin. Gerra hau azkenean duelu bat moduan planteatu zen George Bush eta Sadam husein artean. George Bush (1982) “ si no hacemos la gerra, corremos el riesgo de fracasar”.

Page 41: galdakaoko kirol historia

41

Oharra. (Google imagenes)

Arlo ekonomikoan aipatu beharrekoa da bigarren petrolio krisia, 1979an gertatu zena. Irakeko gerraren ondorio zuzena da. Krisi hau eraginak izan zituen mundu osoan, petrolioaren prezioa asko handitu zelako. Honek espekulatzaileek ikusi zuten eta erabili zuten negozioa egiteko. Horregatik hainbat herrialdetako gobernuak zenbait neurri ezarri izan behar zituzten krisiari aurre egiteko: kontsumoaren kontrola eta inportazioaren subentzioak. Egoera hau 1981an hasten da normalizatzen, petroliodun herrialdeak salneurria jaisten dutelako.

Europan zientzia asko aurreratzen da momentu horretan eta hainbat aurrerapen gertatu ziren gaur egun funtsezkoak izango direnak, adibidez: 1978an lehengo ume probeta jaio zen, 1981an IBM lehenengo PCa sortu zuen, 1983an Compact Disc (CD) egiten da…

Kirol arloan Europatik etorritako zenbait ideologia kritikoak sortzen dira, autoritarismoaren kontrakoak. Honekin gorputzaren askatasuna eskatzen zuten, kirol praktika bakarrik errendimendurako izan ez zedin. Momentu horretan abian zegoen Alemaniak Sobietar Batasunetik hartutako ideia goi errendimenduko kirolariak egiteko, Doping-a hain zuzen . Ondorioz hainbat ekialdeko praktikak zabaldu ziren (yoga, meditazioa), joko tradizionalak, naturan egindako praktikak eta federakuntzatik at egindako jarduerak. Horrekin batera kluben hazkuntza oso aipagarria da

Page 42: galdakaoko kirol historia

42

Garai horretan lehen esandako moduan, oso arrakastatsuak egin ziren naturako kirolak eta horrek adibiderik argiena Kaliforniako kirolak dira.

Kaliforniako kirolakOposiziorik gabeko kirol indibidualetan eboluzioa egon zen. Lau fasetako eboluzioan

garatzen da

1- Kaleetako modalitatea: Ingurune ziur batean eta ibilbidea markaturik.

2- Modalitate balizatua: Ibilbide oztopotsuetan oinarritzen da, parte-hartzaileen trebezia

3- Modalitate askea: Naturan praktikatuak, ziurgabetasuneko praktikak.

4- Abentura eta arriskuko natura praktikak.

Natura praktika guzti hauek ingurune etxekotutik basatira doaz ( P.Parlebas )

60. hamarkadetatik aurrera, errendimendu kualitatiboak oinarritzen dira funtzioa baino forma garrantzitsuagoak direnak. Kaliforniako kirolak naturan egiten dira, psikomotorrak dira, ziurgabetasuna dute, gorputzaz kanpoko indarraz baliatzean datza eta materialak teknologia berrietatik eratorriak dira.

Kirol hauetan firma komertzialek apustu handia egin dute txapelketak eginez eta kirolari batzuen babesle izaten.

Oharra. (Google imagenes)

Futbola: Club Deportivo Galdakao K.E

1970 eta 1976 urteen artean lehenengo maila eta lehentasunezko maila tartekatuko senior taldeak. Urte hauek ez ziren 60. Hamarkakoak bezain oparoak izan eta taldeak ez zuen txapelketarik irabazi.

Page 43: galdakaoko kirol historia

43

Bestetik, 80.hamarkada jubenilen urte garrantzitsuenak izan ziren, historian lehenengoz “Nacional” mailara igotzen delako. Bertan ohorezko taldeen aurka jokatzeko aukera izan zuen hala nola, Real Madril eta Atletico de Madrid taldeekin.

Real Madrid taldea birritan jolastu zuen Santa Barbara zelaian eta denboraldi bi hauetan herriaren bultzada ikusgarria izan zen partida garrantzitsuenetan 5000 ikuslera arte zelaira hurbilduz.

Oharra. Ibarretxe,J.L.,(2014)"Historia del Club Deportivo Galdakao" (60.or.)

Oharra. Ibarretxe,J.L.,(2014)"Historia del Club Deportivo Galdakao" (63.or.)

Page 44: galdakaoko kirol historia

44

Nagusien kategoriari dagokionez 80.hamarkadan beherakada nabarmena izan zuen taldeak. Ekonomia arloan bi milioikodefizita egon zen eta 1983ko uholdeak Santa Barbara zelaia txikitu zuten.

MendizaletasunaBetidanik gizakia mendiarekiko erlazio handia izan du. Hainbat guda mendi garaietan

eman dira, leku estrategikoa baitziren; sorginen akelarreak maiz egin dira mendi gailurretan, espirituak errazago hel daitezen; apaizak igotzen zituzten mendiak jainkotik gertu egoteko eta bertan sakrifizioak egiteko.

Mendizaletasun modernoa 1876. Urtean sortu zen, Jacques Balmat Mont Blanck (4807m) eskalatu zutenean. Momentu horretan mitoak eta erlijioa alde batera utzi zen mendira igotzerakoan eta horren ordez askatasuna eta gozamena bilatzen hasi ziren.

Modu horretan sartu zen erromantizismoa Espainian Marcos Felliu 1823an esaten duen moduan. Ez zioten bakarrik lan literariori garrantzia ematen baizik eta ere lan zientifikoari eta naturaren edertasunari.

1876an C.E.C (Centre Excursionista de Catalunya) sortu zen. Kataluniako renaixencaren erakunde garrantzitsua izan zen eta erromantizismoaren giro intelektualarekin piztu zen txangozaletasuna sorrarazi zuen. Felliu-ren ustez hori izan zen Espainian mendizaletasun modernoaren jatorria.

Euskadiri dagokionez, badakigu 1870ean, Bilbon, mendizaletasuna eta natura maite zuten lagun talde bat zegoela. “ Ganekogortoak” deitzen ziren, eta 1877an Gorbeiara igotzea erabaki zuten eta oihartzun handia izan zuen hartako komunikabideetan. Haien artean gorteetako jende garrantzitsua zegoen baita ere Bilboko alkatea.

Baina egiazki, oraindik hogeita hamabost urte geratzen ziren Euskal Herriko lehen mendi sozietate handia sortzeko: Bilboko Club Deportivo, Euskal alpinismoaren sorlekua. Hain handia izan zen erakunde honen arrakasta non 1924an Euskal Mendizale Federakuntza sortu zen. Helburu nagusiak hauek ziren: lekuak , tokiak eta monumentu historikoak sustatzea; horiek esploratzea eta aztertzea, eta garrantzitsuenetara joateko ibilaldiak egitea; paisaiaren osotasuna zaintzea; iturriak, orientazio-seinaleak, aterpeak eta estazio meteorologikoak jar ditzaten sustatzea, eta euskal geologia, botanika eta zoologia ezagutzea.

Page 45: galdakaoko kirol historia

45

Oharra. Euskaldunen lehengo igoera Everestera (google imagenes)

Ganguren taldeari dagokionez, 1975an bi bazkide joan ziren Estokolmora han beste bazkide itxaroten zegoelarik. Bertan bidai bat egin zuten Zirkulo Polar Artikotik eta Suediako mendirik gorenera igo zuten (2117m). Pixkanaka kirol hau zabaltzen ditu bere mugak, beste herrialde batzuetara ailegatuz. Gainera 1977an beste bi bazkide Marokoko mendi altuenera (4164m) igotzen dute. Garai honetan Alpeetako, Pirinioetako eta Suediako mendiak igoko dituzte.

70. hamarkadaren azkenen urteetan klubaren umeentzako saila sortzen da, mendira eta eskiatzera zenbait txango eginez. Baina benetako helburua udako kanpamentuak ziren, umeak mendia eta natura gustuko izan dezaten eta aldi berean Euskadi ezagutzeko.

Boleibol GaldakaoAurten Galdakaoko boleibol taldeak 40 urte betetzen ditu bere ateak Galdakaon ireki

zituenetik.

Galdakaoko boleibol taldeak 1973an hasi zen sortzen, Julian Buendia-ren eskutik. Julian Buendia heziketa fisikoko irakaslea zen Basauriko batxilergoko ikastetxe batean eta bertara hainbat Galdakaoztar joaten ziren Elexaldeko institutua sortu zen arte (Elexaldeko institutua…). Galdakaoko boleibol taldea sortu eta bi urte geroago 1975an taldea Elexaldeko institutuan finkatzen da eta pixkanaka jokalari berriak sartzen hasten dira, hauek guztiak momentu-arte gizonezkoak bakarrik dira. Garai artan taldea Club Athletic Boleibol Galdakao deitzen zen eta partiduak Elexaldeko frontoian jolasten ziren. Gizonezkoen talde hau gero eta konpetitiboagoa izaten hasi zen bai eta kategoriaz igotzea lortu zuten, hasiera batean bigarren mailara igo ziren baina geroago lehenengo mailara.

Page 46: galdakaoko kirol historia

46

1982-1992

Page 47: galdakaoko kirol historia

47

Page 48: galdakaoko kirol historia

48

Garai hau hasten da behin Espainiako trantsizioa amaituta. Urte horretan demokraziaren bermakuntza solidoa eman zen. Horrekin batera Juan Karlos I erregea biztanleriaren babesa jasotzen hasi zen demokraziaren etorrera berari esker gertatu zela ulertu zelako.

Politika aldetik Espainian 1982an hauteskunde orokorrak egin ziren, bertan Felipe Gonzalez, PSOEren liderra, presidente atera zen gehiengo absolutua lortuz. Hori gertatu zen aurreko presidentearekin, Leopoldo Alias Sotelorekin, gizarte liskar asko egon zirelako batez ere biztanleriari zin egindako eskubide asko oraindik ere ez zirelako betetzen. Horregatik Felipe Gonzalez diferentzia askorekin irabazi zuen, jendea demokraziarako bidea jarraitzea nahi zuelako.

Oharra. (Google imagenes)

Ekonomia arloan oraindik Espainia oso herrialde ahula zen eta guztiz menpe zegoen turismoa eta zerbitzuen sektoreaz. Felipe Gonzalezen lehengo legegintzaldian, ekonomia orekatzeko plan bat sortu zen, enpresa asko ixtea izan zuen ondoriotzat. Horren adibiderik onena Euskal Herria da, plan horren medioz orain Euskadin industria oso aurreratuta dago eta langabezia Espainiako beste autonomiekin konparatuz askoz txikiagoa da. Jose Antoni Herce esan zuen moduan (2011) “ El sistema de innovación vasco, por ejemplo, es admirable. Han identificado las actividades más productivas, realizando partenariados público-privados y apostado por la tecnologia y la exportación”

Kirol arloan urte hau oso garrantzitsua izan zen Espainiako, FIFAk antolatzen duen futboleko mundiala bertan egin zelako. Hau ekonomikoki Espainiarako asko suposatu zuen momentu horretatik aurrera enpresa asko kapitala inbertitu zutelako.

Page 49: galdakaoko kirol historia

49

Europan eta munduan zehar mugimendu asko egon zen, batez ere arlo sozialean jarraitzen duelako gizartea bere eskubideak aldarrikatzen. Gogoratu beharrekoa da oraindik bigarren mundu gerrako zenbait aztarna faxista dagoela, baita zenbait regimen autoritaroenak.

Hauek izan ziren gertakari nagusienak garai horretan: 1982an bosgarren gerra arabe-israeli hasten da, 1983an Gorvachov kargu politiko nagusia lortzen du,

1987an Estatu batuen eta Errusiaren arteko akordioa egiten da armak alde batera uzteko, 1988an sobietarrak Afganistanetik ateratzen dira eta Gorvachov perestroikarekin aurrera egiten du,1989an Berlinen hesia botatzen dute eta hau suposatzen du urte bat geroago Alemaniak berriro batasuna lortzen duela, faxismo alemaniarren azkeneko aztarnak kentzen dira momentu horretan.

Gizarte arloan aipagarria da Nelson Mandela askatzen dutela, geroxeago Hegoafrikaren presidentea bihurtuko dena. Nelsonek beti borrokatu du pertsonen arteko berdintasuna egoteko eta hori Europan jende asko asko hartuko du eredu moduan autoritarismoren kontra borrokatzeko.

1985. urtetik aurrera komunikabideak asko zabaldu ziren eta kirol arropa enpresak ere handitu ziren. 1970ean krisiak eta drogak desmobilizazio ideologikoa sortu zuen. Horren ondorioz kirol askotara dirutza handia heldu zen, bereziki futbolera. Kirol potentzia ekonomikoa dela eta elkarte komertziala egiteko saiakera egin zen eta klub handien arteko txapelketak egiten saiatu ziren. Gainera, teknologia digitalarekin, internetetik eta garraio eta komunikabideen garapenarekin, mundua globalizatu da. Estatu atzerritarrak erakarri eta nazionalizatu egiten dituztelarik.

Galdakaori dagokionez benetako demokrazia betidanik eskatu zen, antzina oso herri kirolaria izan zen, batez ere mendiarekin eta naturarekin erlazioa zuten kirolak praktikatzen zituzten baina frankoren diktadurarekin jarduera asko debekatu zituzten abertzaletasunarekin erlazionatzen zelako. Behin demokrazia lortzean kirol asko berriro egiten saiatu ziren nahiz eta tradiziozko kirol asko galdu.

Bizkaiak eta euskal herrian industrializazioa pixkanaka behera joan, Galdakaon asko lagundu zuen “La Dimanita” eta “Firestone” enpresak. Haiei esker herriaren ekonomia aurrera joan da eta Galdakaoko pertsona askori lana eman dio.

Page 50: galdakaoko kirol historia

50

Futbola: Club Deportivo Galdakao K.E1986-1987 denboraldian hirugarren mailarako igoera lortzen du taldeak. Galdakao 25

urtez egon zen lehentasunezko eta lehenengo mailan jokatzen, urte honetan igoera lortu arte.

Oharra. Ibarretxe,J.L.,(2014)"Historia del Club Deportivo Galdakao" (73.or.)

1992-1993 urtea hirugarren mailan jokatu zuen azkena izan zen. Bertatik aurrera taldeak kirol krisi bat jasan zuen bi jaitsiera erreskadan izanik.

MendizaletasunaGarai honetan Ganguren elkartean momentu horretara arte berria zen jarduera bat

sartu zuten: eskia. Kluba sortu zenetik bazkideak kirol hori praktikatu nahi izan dute baina hamarkadaren hasieran kluba federatzea erabakitzen du eskiko modalitatean. Momentu horretatik hainbat txango egin ziren elurrera bai helduentzat bai umeentzat. Hasiera batean monitoreak boluntarioak ziren baina izugarrizko eskaria ikusita, kluba zenbait monitore kontratatu behar izan zituen.

Momentu berean kirol kalifornianoak garatzen jarraitzen dute baina zenbait aldaketekin. Aldaketa horien artean ziurgabetasuna gehiago murriztea edo instalakuntza itxietan egitea daude. Adibide on bat 1982an irekitako rokodromoa izan daiteke nahiz eta kluba zenbait eragozpen ekonomiko eta fisiko izan irekitzeko.

Ganguren Kluba beti egon da jarduera kulturalak bultzatzen, adibidez 1984an Galdakaoko jaietan pentsatu zuten Goitiberako txapelketa kentzea eta mendiko proba bat egitea. Ideia oso ondo hartzen du udaletxea eta probari izan hau ematen zaio “ Homenaje al Montañero Vasco”.

Bazkideei zerbitzu hobeagoa emateko liburutegi bat egitea pentsatzen dute, horretarako 1984an erabakitzen dute arlo horretako liburuak erosten hastea. 1990an liburutegiaren inaugurazioa izaten da.

Page 51: galdakaoko kirol historia

51

Ganguren taldearen erronkarik handiena 1990an Euskal federakuntzaren XI Martxaren antolakuntza izan zen. Kirola umeentzat modu didaktiko batean planteatzen zen, mendiari irudi erakargarria emanez.

Gaur egun ere hainbat jarduera egiten dira ez bakarrik Euskaditik baizik eta herrialde askotik zehar ere.

1990an Mozoilo Aurkalariak sortu zen, arkuko jaurtiketa klub bat. Horrekin batera garai honetan hainbat klub, gimnasio eta instalakuntza publikoak eta pribatuak sortuko dira, adibidez: Elexaldeko gimnasioa 1993an eta Ukabilka gimnasioa 1994an.

Kirolaren garapenak jarraitu du Galdakaon, adibidez 1982an Eskubaloi taldea sortu zen eta 1983an Ibaizabal Eskubaloi taldea.

Oharra. (Google imagenes)

Boleibol Galdakao80. hamarkadan pixkanaka neska batzuk entrenatzen hasi ziren eta emakumezko

Galdakaoko taldea gero eta indar gehiago hartzen hasi zen. Bitartean, gizonezkoen taldea

Page 52: galdakaoko kirol historia

52

iparraldeko talde hoberenen kontra jokatzen ari zen, hamarkadaren bitartean zenbait garaipen esanguratsu lortuz. Klubaren jarduera normaltasunez jarraitzen zuen, sortzen ziren gizonezko eta emakumezkoen taldeekin zeintzuk bigarren mailan jokatzen ohi zuten eta zenbait denboraldietan lehenengo mailara igotzeko sailkapenaren fasera heltzen ziren. Klubaren lehenengo urteetan kudeaketa eramaten zuten pertsona batzuk kluba utzi zutenean, 1992ean botere etenaldi bat gertatzen da non aktibitatea gelditu egin zen.

Etenaldi epe horren ondoren, 1993 bitartean non senior taldeak ez zuten txapelketa federatuetan jokatzen, baina Aitor Ibarrolaren lanari esker (IVEF-eko lizentziatua eta heziketa fisikoko irakaslea) hainbat jokalari arduratsu batzuen laguntzarekin batera Club Athletic Boleibol Galdakao izenez aldatu eta Galdakaoko Boleibol Taldea izenarekin berrerasi zen. Garai onetan, gizonezkoen eta emakumezkoen taldeak berreraikitzeaz batera, eskoletan boleibola irakasten hasten dira. Hori dela eta boleibol jokalari zaharrak entrenatzaile bezala hasten dira eta jokalari berrien generazioak beraien arduran hartzen dituzte. Esfortzu hau bere saria ematen du eta hurrengo urteetan gizonezko eta emakumezko senior kategoriak “Liga Vasca de Voleibol”-era sartzea lortzen dute eta ondoren lehenengo mailara igotzea. Urte berean Urretako polikiroldegia eraikitzen da non klubak bere partiduak jokatzen hasten da. Hau dela eta, klubak kirol arloan eta baita egituran eta baliabideetan hasi egiten da, babesleak ere lortzen ditu eta urte guztietan Galdakaoko jaietan bere txosna ipini egiten du era honetan dirua lortu ahal izateko.

Azkenengo urteetan, Bizkaia mailan boleibola beherakada izugarria izan du aurreko hamarkadekin konparatuz, hain handia izan da beherakada non Bizkaian Galdakaoko boleibol taldea bakarra da senior kategoriako taldea izaten eta Gipuzkoan eta Alaban talde bana bakarrik dute. Hau dela eta, gaur egun Galdakaoko Boleibol Taldeko gizonezkoen senior kategoria Gaztela eta Lehoiako txapelketan parte hartzen dute.

Emakumezkoen boleiboleko gaur egungo ikuspegia oso ezberdina da, talde gehiago ditu eta jarduera gehiagorekin txapelketan parte hartzen, batez ere eskolarteko mailan, baina

Page 53: galdakaoko kirol historia

53

baita GBT-ko senior eta jubenil jokalarien txapelketa mailaren hobekuntza izugarriarekin, azkenengo ezaugarri honen gauzatzea hein handi batean Nuria Marina-ri (GBT-ko entrenatzaile teknikoa) eskertu behar zaio.

Ibilbide motz honekin amaitzeko, pistako boleibola, hondartza boleiboleko lehiakide berriak sortu ziren, hauek arrakasta handia izaten dute udako hilabeteetan Bizkaiko Federazioak antolatzen dituen txapelketan. Zehazki Galdakaoko Boleibol Taldekoak dira Espainiako txapeldunak emakumezkoen jubenil kategorian azkenengo bi urteetan.

Galdakaoko Boleibol Taldeko 40 urteetan zehar izandako historiaren berri emateko, azaroaren 30ean Galdakaoko Torrezabal kultur etxean urteurrenaren esposizio bat egingo dute. Bertan kluba 40 urteetan zehar izan duen ibilbidea errepasatuko dute eta bertan klubaren ibilbide arrakastatsua posible egin duten pertsonak egongo dira.

Page 54: galdakaoko kirol historia

54

1992-Gaur egun

Page 55: galdakaoko kirol historia

55

Page 56: galdakaoko kirol historia

56

Europan XX. mende bukaeran komunikabideak asko zabaldu ziren, eta gainera kirol arropa fabrikatzen zuten enpresa multinazionalek gorakada nabarmena izan zuten. Horren ondorioz kirol askotarako dirutza handia heldu zen, batez ere telebistaren eskubide eta babesleengatik, bereziki futbolera.

Kirol potentzia ekonomikoa dela eta elkarte komertziala egiteko saiakera egin zen eta klub handien txapelketak egiten saiatu ziren.

Gainera, teknoloa digitalarekin, internetekin eta garraio eta komunikabideen garapeanrekin, mundua globalizatu zen. Estatuek atzerritarrak erakarri eta nazionalizatu egiten dituztelarik.

Espainian 1992an, Bartzelonako Joko Olinpikoak eta Sevillako Expo-a ospatu ziren eta horrek ekonomikoki gorakada ikaragarria suposatu zuen estatuarentzat. Mundu mailan oso ezagutuak diren bi ekintza internazional hauek Espainian ospatzeak, munduan zehar Espainia ezagutzera eraman zuen, honek turismoan harreman zuzena izanik. Baina ondorengo gobernu arazo eta liskarrek egoera oparo hau zapuztu zuten, korrupzioa eta langabezia hasiz.

Kirolei dagokienez, mende honetan jarduera fisikoen hazkunde bat dago Espainian eta bai Euskal Herrian. Aisialdiko jarduera fisikoen dibertsifikazioari dagokionez, Alberto eta Javier Oliverak (1995) diotenez " parte-hartzaileek bere gorputzarekin duten emoziozko harremanarekin bat datozen praktikak hauta ditzakete".

Bestetik, 1995an galdakaon talde oso ospetsu bat sortu zen: Andra Mari Eusko Dantza Taldea. Talde honen helburuetako bat antzina dantzatzen ziren dantzen berreskurapena zen, zeintzuk nagusien oroimenean bakarrik zeuden. Horrela pixkanaka dantza asko berreskuratu ziren.

Kaliforniako kirolak sartzen dura, jarduera ahuek naturan egiten dira, psikomotorrak eta zihurgabetazuna dute, gorputzaz kanpoko indarrez aprobetzatzean datza eta materialak teknologia berrietatik eratorriak dira.

Kirol berri hauek eboluzionatzen joan dira, jarraian aipatuko dugun moduan:

Jarduera berriak sortzen dira: Snowboard-Sandboard Jarduera mistoak, lur-aire, elur-aire konbinatuz Gero eta garrantzi gehiago ematen zaio ikuskizunari Kaliforniako kirolak hirietara eraman dira: Free-style, parkour Azkenik beste joera bat, "Fun" tramankulu berriak sortzea

Kirol hauetan firma komertzialek apustu handiak egiten dituzte txapelketak antolatuz. Oso arrunta da kirol hauek praktikatzen dituzten kirolariak babeslez beteta egotea, firma horiek diru laguntzak zein materiala ematen dizkielako. Honen adibide ezagunena Red Bull da, mundu osoan ezagutua; baina badaude beste batzuk adibidez Nike, Adidas, Monster,...

Galdakaon bertan argi ikus daiteke gaur egun kirol jarduera ezberdinen eskaintza eta aurki ditzakegun instalazio kopurua handia dela. Kirol eskaintza ez dago publiko zehatz batera zuzendua, baizik eta oso zabala da; umeetatik hasita hirugarren adineko pertsonetara arte.

Kirol profesionalari dagokionez, Galdakaon atletismoan zein saskibaloian maila nazionaletan jarduten duten taldeak daude. Aipatzekoa da emakumezkoen saskibaloi taldeak

Page 57: galdakaoko kirol historia

57

joan den urtean lehenengo mailara igoera lortu zuela. Taldearen entrenatzaileak Iñigo Sainz-Trapagak (2013) dioen moduan "Urduritasun berezi bat sentitzen dugu jokalarietan zein klubean, maila honetan gozatzeko gogo handia daukagu. Gure ametsetan ere ez genuen pentsatzen hain altu helduko ginenik".

Galdakaoko Udalak instalazio ugari eskaintzen ditu kirol jarduerak arazorik gabe praktikatu ahal izateko. Alkateak herrian bertan dauden kirolari kopuru zein horien eskakizunei buruz hau dio:

Herritar guztiek bai emakume eta bai gizon Galdakaoko instalazio publikoetara hurbiltzen dira kirola praktikatzera, hori dela eta guru egin behar nagusia herritar horien eskakizunak asetzea da instalazio berriak sortuz.

Izatez Galdakao herri kirolaria denez, aurtengo kirol eskaintza oso zabala da; gazteetatik hasita hirugarren adineko pertsonetara arte. (Ibon Uribe, 2013)

Aipatu beharra daukagu, herrian kirola praktikatzea oso ondo ikusita dagoela eta horregatik instalazio zerrenda nabarmentzekoa da ( Galdakaoko udala, 2013-2014 kirol eskaintza):

Futbola: C.Deportivo Galdakao.K.ENagusien filiala eta Emakumezkoen taldea

Galdakaoko bigarren talde bat agertzen da ( Galdakao B), jubenilei irteera emateko helburuarekin. Bigarren talde Umore ona taldearen aurka jolasten du lehenengoz, hau da, Usansolo auzoko taldearen aurka. Lehenengo derbia, 1994-1995 jaurdunaldian jokatzen da Usansolotarren garaipenarekin.

Galdakaoko emakumezkoak taldea 1994 urtean sortzen da eta 1999-2000 denboraldian C.D Galdakaoren egituraren barnean ezartzen da.

Oharra. Ibarretxe,J.L.,(2014)"Historia del Club Deportivo Galdakao" (97.or.)

Mende berria, zelai berria

Page 58: galdakaoko kirol historia

58

2002-2003 denboraldiaren amaieran, Santa Barbara zelaiaren berritze obrak hasiko dira. Zelaia 14 hilabetez egongo zen obretan eta Galdakao urte batez Usansolo auzoko Meatzeta zelaian jolastuko du.

Oharra. Ibarretxe,J.L.,(2014)"Historia del Club Deportivo Galdakao" (106.or.)

2004 ko irailaren 14an zelaiaren inaugurazioa egiten da. Zelaiari dagokionez, belar artifiziala ezartzen da eta 800 pertsonentzako harmail nagusi bat.

2006-2007 denboraldian, ohorezko mailatik izandako jaitsieraren ondorioz, taldeak Umore Onaren aurka lehenengo derbia izango du, azken emaitza berdinketa izanik.

2008 taldea berriz ere ohorezko mailara igoera lortzen du eta emakumezkoen taldea berrezartzen da kadete-jubenil kategorian.

Gainera ere, Eneko Ibarretxeren eskutik Galdakao futbol eskola sortzen da, txikenak futbolean jokatu dezaten.

Galdakao Futbol Eskola

2010-2011 urtean Galdakao taldearen filialak lehenengo igoera lortuko du. Igoeraz gain taldearen himno berria sortzen da Galdakao musika taldearen eskutik, "Aupa Galdakao!" izenarekin.

2011-2012 eta 2012-2013 denboraldiak negargarriak izan ziren bi talde seniorrentzat. Lehen taldea zein filiala bi jeitsiera segidan izan zituzten , lehen maila eta hirugarren mailan taldeak ezarriz. Azken jeitsiera honen ondorioz, filiala desagertu egiten da.

Page 59: galdakaoko kirol historia

59

Beste aldetik, emakumezkoak bizkaiko kopa irabazi zuten Adiskideak taldearen aurka, finalean 2-1 irabaziz.

Oharra. Ibarretxe,J.L.,(2014)"Historia del Club Deportivo Galdakao" (109.or.)

2013-2014 denboraldia,100 urte!

Taldeak 100 urte betetzen duen urtean hainbat ekitaldi ospatzen dira herrian zehar. Lehenik, Galdakaoko jaietan Basconia taldearen aurka lagunarteko partida bat jokatzen dute eta hemendik aurrera urtean zehar arlo ezberdinetako hizketaldiak egingo dira jendeak Galdakao taldea barnetik ezagutu dezan.

Oharra. Ibarretxe,J.L.,(2014)"Historia del Club Deportivo Galdakao" (116.or.)