GAIA: KANPOKO INDARKERIA IRAKASLEENGAN • … › uploads › erab_1 › 2006 › 05 ›...

hhG A I A : K A N P O K O I N D A R K E R I A I R A K A S L E E N G A N • E S P E R I E N T Z I A :H A U R D U N D A U D E N A M A K H A U R E S K O L A N • E K A R P E N A : KAMISHIBAIIPUINAK • G A L D E I D A Z U E : I Ñ A K I P I K A B E A • O L AT Z B E O B I D E

108PedroMiguelEtxenike“Teknologiaingurumenabehartzen arida, guri egokitzeko,eta ondorioz,hondatzen”

hik hasi

ELKARRIZKETA

5 EURO • 2006KO MAIATZA EUSKAL HEZIKETARAKO ALDIZKARIA

Argitaratzailea: XANGORINErrekalde hiribidea, 59. Aguila eraikina, 1. solairua. 20018 DONOSTIA GIPUZKOA. Tel: 943/ 371 408 . Fax: 943/ 372 154; www.hikhasi.com;Posta Elektronikoa: [email protected]; Lege Gordailua: SS-1001/95. ISSN: 1135-4690 Erredakzio burua:Ainhoa Azpiroz. Erredakzioa: Joxe Mari Auzmendi, Miren Guilló. Erredakziobatzordea: Mikel Estonba, Mari Karmen Irastorza, Kristina Mardaraz, Josi Oiarbide, Fito Rodriguez, Maite Saenz, Xabier Sarasua eta Arantxa Urbe. Aholkulkariak: Abel Ariznabarreta,Felix Basurko, Begoña Bilbao, Mariam Bilbatua, Aines Dufau, Luis Mari Elizalde, Lore Erriondo, Gurutze Ezkurdia, Idoia Fernandez, Xabier Isasi, Irene Lopez-Goñi, Izaskun Madariaga,Karmele Perez Urraza, Amaia Vazquez, Lontxo Oihartzabal, Juanjo Otaño, Matilde Sainz eta Pruden Sudupe. Administrazioa: Arantxa Goiburu. Diseinua: TRAM•Graf!k. Maketazio:Xangorin. Inprimategia:ANtzA S.A.L. Azaleko irudia:Pedro Miguel Etxenike (Hik Hasi). Hezkuntza,Unibertsitate eta Ikerketa Sailak onetsia (2006-IV-6). Kopurua:3.500 ale.

hik hasiko artikuluez edonon eta edonoiz balia zaitezke. Kasu horietan iturria aipatzea eskertuko genizuke. hik hasik ez ditu beregain hartzen bertan plazaratutako iritziak ezta bat etorri ere derrigorki haiekin.

aurkibidea8gaia

KANPOKO INDARKERIA IRAKASLEENGANGero eta gehiago entzuten da irakasleek gurasoen edo ikasleenaldetik jasotzen dituzten erasoei buruz. Kanpoko indarkeriaderitzo eta lan arrisku gisa izendatuta dago. Indarkeria motahorren ezaugarriak, garrantzia, ondorioak, irakasleen kezkak,esku hartzeko bideak eta iritziak bildu dira gai honetan.

HEZKUNTZA, UNIBERTSITATE ETA IKERKETA SAILA

DEPARTAMENTO DE EDUCACION,UNIVERSIDADES E INVESTIGACION

16elkarrizketa

PEDRO MIGUEL ETXENIKEZientzialari moduan esateko asko du zientzia etateknologiaren gainean. EHUko katedradun eta EuskoJaurlaritzako Hezkuntza sailburu ohi gisa, hezkuntzariburuzko iritzi sendoak ditu. Eta hiritar moduan ere bai.

5 editoriala

6 kronika

8 gaia

KANPOKO INDARKERIA IRAKASLEENGAN16 elkarrizketaPEDRO MIGUEL ETXENIKE24 esperientziaOne Europe, variety of culturesIngelesa hobetzen Etorkizuna ikastolan

27 esperientziaHaurdun dauden amak haur eskolanUsurbilgo esperientzia

30 ekarpenaKamishibai: Japoniako ipuinak... euskarazJosu Jimenez

32 galdeidazue Iñaki Pikabea

35 berriak

41 ...goza nazazu gehiago!Ez da aski euskaraz irakastea, euskarazaritzeko bideak jarri behar diraHelena Baraibar eta Kristina Boan

42 Atzeko atetikOlatz Beobide

Harpidetza orria

hik hasiren harpidedun izan nahi dut, urtean 10 ale eta atera daitezkeen ale bereziak etxean jasoz

Izena 1. Deitura

Telefonoa

Posta Kodea

2. Deitura

Helbidea

Herria Herrialdea

Lantokiaren herriaLantokia

IFZ-NAN

Entitatea Sukurtsala K.D. Zenbakia

Sinadura

hik hasi Euskal heziketarako aldizkariaErrekalde hiribidea, 59 Aguila eraikina, 1. solairua

20018 DONOSTIA. GIPUZKOA Tel: 943/37 14 08 Faxa: 943/37 21 54

HARPIDETZA SARIAK (BEZ barne) 50 euro

Prezio horren barruan 10 aldizkari, ale monografikoaketa Euskal Herriko baliabidepedagogikoen gida.Horrez gain, prezio bereziakUdako Topaketetan etaargitararatzen ditugungainontzeko materialetan

hik hasik zure parte-hartzeaezinbestekoa du,harpide zaitez!50 euro urtean

Posta elektronikoa

108. zenbakia. 2006ko maiatza • hik hasi • 5

e d i t o r i a l am a i a t z a

Kataluniako Hezkuntza Itun Nazionala:eskola guztientzako onura

Hezkuntza eragileen eta adminis-trazioaren artean sinatu berri dute Ka-taluniako Hezkuntza Itun Nazionala.

Helburu nagusia aurreikusi dituz-ten oinarrizko hiru beharrei erantzunegokia ematea da:

- Kohesio soziala eta aukera ber-dintasuna.

- Heziketa etikoa eta hiritarra.- Kultura eta jakintza zientifikoa

transmititzea, gaitasunak lantzea etapertsona autonomoak izaten laguntzea,lanaren bidez, jendartean modu inklusi-boan eskubide osoz parte hartuz.

Oinarri sendoak, ezta? Hori guztiaadostuta, nola bidera daiteke hiru oi-narriak gauzatzera iristeko?

Egin duten hausnarketetatik zeraondorioztatu dute:

- Orain arteko hezkuntza ahalegi-na ez dela nahikoa izan.

- Jendarte berriak beste behar ba-tzuk dituela eta horiei erantzun eginbehar zaiela.

izenpetzaileen artean, horretarakoguztirako jarraipen batzordea osatzea.

Itunarekin, gure ustez, hezkuntza-ren kalitatea eta ekitatea bilatzen daguztientzat. Eta, zentzu horretan, har-tu diren neurriak ongi bideratuta dau-de. Denen arteko hezkuntza zerbitzuahobetzea, neurriak hartzea, bitarteko-ak jartzea eta guztia ebaluatzea.

Neurri deigarrien artean, ikastetxepublikoetan seigarren ordu lektiboagehitzea dago. Horren ezarpenak,Haur eta Lehen Hezkuntzarako 4.600irakasle gehiago kontratatzea ekarri-ko du.

Beste neurri deigarri bat: datorrenikasturtean hasita, dirulaguntzak igo-tzen joatea 6 urteko epean ikastetxekontzertatuek zerbitzua doan eskain-tzeko asmoz.

Itunarekin, etorkinak eta behar be-reziak dituzten ikasleak hobeto jasoeta jendarte inklusibo eta kohesiona-tuagoa egin nahi da .

- Etorkin berri ugariren eskolatze-ak egokitzea eskatzen duela.

- Jendartearen eta hezkuntza siste-maren artean bipolarizazio arriskuadagoela.

Horri guztiari irteera bilatzeko, ho-nako neurriak hartzea adostu dute:

- Bi sare egoteak (publikoa, priba-tu-kontzertatua) sortzen dituen dis-funtzioak gainditzea.

- Ikastetxe publikoetan antolaketaberriak sustatzea.

- Irakasleentzako estimulu berriakbilatzea.

- Familiekin elkarlana bideratzea.- Udalekin elkarlana eta erantzuki-

zun partekatua indartzea.Eta hori guztia aurrera eramateko

oinarrizko hiru neurri hartu dituzte:- Hezkuntza aurrekontua dezente

igotzen joatea, urtez urte.- Generalitateak hezkuntza lege

proiektua egitea.- Administrazioaren eta eragile

Hezkuntzari garrantzia ematea ez da nahikoa;inbertitzea eskatzen du.Katalunian hori egitera doaz: denen arteko hezkuntza zerbitzua hobetzeko, denen arteaneta denentzat, neurriak hartu, bitartekoak jarrieta egindakoa ebaluatzera doaz.

6 • hik hasi • 108. zenbakia. 2006ko maiatza

H e r r i i k u s p e g i a i z a n a l a e z i z a n ,

Euskal curriculumarenikuspegia eta prozesuaerrespetatzeko eta la-guntzeko eskatu dute

EAEko eskola publikoetakohainbat zuzendari, guraso, irakasleeta ikaslek Hezkuntza Sailaren etaEHIGE, Sarean eta BiHeren jarrerasalatu dute euskal curriculumaeztabaidatzeko jarri dituzten ozto-poak direla-eta. Aipatu eragileenpresioaren ondorioz, Hezkuntza Sai-lak aurreko hiruhilekoan prozesuaizoztu zuela adierazi dute, eta berrikibeste bi erabaki hartu dituela: batetikbere berezko tresnen bidez (berezikiBerritzeguneak) eskolaz eskolakoeztabaida bultzatzeari uko egin diolaeta batzorde tekniko batzuetara mu-rriztu duela ekarpenak egitea; etabestetik euskal curriculumaz hitz eginbeharrean EAEko curriculumari bu-

ruz ari dela. Horrez gain, eskolapublikoetara bidali duen eskutitzanegargarria dela eman dute aditzera:“Gaia orri bakar batean jorratzen du etaez du prozesuan orain arte egin direnurratsen berri ematen, ez eta urratshonetarako aurreikusita zegoen plan-gintzan ere. Ez du eremu publikoanlanean ari den Sortzen-Ikasbatuaz el-kartearen aipamenik egiten. EHIGE,Sarean eta BiHerekin adostutako pro-posamena soilik hartzen du aintzat,eremu publiko osoaren ordezkaribailiran. Eta materiala web gune bateanzintzilik dagoela esatera mugatzen da”.

Eskola publikoetako partaidehauek ezinbestekotzat jotzen duteeuskal curriculuma sortzea etaaplikatzea Euskal Herriak behar duenhezkuntza eredua eraikitzeko. Eta lanhorretan eremu publikoak funtsezkozeresana izan behar duela azpi-marratzen dute.

Hezkuntza Sailari bere jarreranorabide egokian jar dezan eskatzendiote, hau da, herri ikuspegiaz etaeuskal curriculumaren egitasmoarenoinarriak zainduz. EHIGE, Sarean etaBiHeri eskola publiko osoarenordezkari gisa ez agertzeko eskatzendiete, eta euskal curriculumaeztabaida korporatiboetatik nahizpartidistetatik salbu uzteko.

Azkenik, eskola publikoei euskalcurriculumaren inguruko eztabaidanmurgil daitezen eskatzen diete.

Europako Ikasleen Foroarenazken elkarreratzea

Bakaikun egin zen. Europakohainbat herrialdetatik

etorritako ikasleak etahemengoak bildu ziren

Bolognako Adierazpenariezezkoa emateko. Bakoitzakbere errealitatea bizi arren,

denek dituzte aipatuadierazpenari ezezkoa

emateko arrazoiak:pribatizazioa,

homogeneizazioa, ikasleekerabakitzeko eskubiderik

eza, merkatu kutsua,enpresen nagusitasuna,

prezio altuak, demokraziarikeza... Horregatik elkartudira, denen artean beste

hezkuntza eredu batproposatzeko eta

aldarrikatzeko: herritarreneskura, herritarren

zerbitzura eta herritarreneskuetan dagoen hezkuntza.

kronika

107. zenbakia. 2006ko apirila • hik hasi • 7

h o r r e k m a r k a t z e n d u d e s b e r d i n t a s u n a

GUtik lehenago datorkigu munduaren kontzientzia,NItik baino.Charles Taylor

D ereduak goraegin du Nafarroan

Datorren ikasturterako aurrematri-kulazio epea bukatu da Haur eta LehenHezkuntzan Nafarroan eta D ereduakgora egin duela eman du aditzera Sor-tzen-Ikasbatuazek. 3 urteko haurrendatuak eman ditu: G ereduan 933 (iaz,909), A ereduan 1.013 (933), I ereduan110 (86) eta D ereduan 1.234 (1.224).

Edonola ere, Kalen Astiz Sortzen-Ikasbatuazeko kidearen ustez, kopuruhoriek handiagoak izango lirateke Na-farroako Gobernuaren jarrera bestela-koa balitz. “Beste behin ere, D ereduanizena eman nahi zutenei bidea oztopa-tzen aritu baita Nafarroako Gobernua”.Ikastetxe batzuetan irregulartasun ad-ministratiboak gertatu direla salatu Sor-tzen-Ikasbatuazek. Ondorioz, Iruñekozenbait auzotan gurasoek ezin izan du-te D eredua hautatu. Kasurik adierazga-

Apirilaren hasieran greba eginzuten Nafarroako Bigarren

Hezkuntzako irakasleek lanbaldintza hobeak eskatzeko.

Eskaera nagusiak hauek izanziren: Bigarren Hezkuntzakolanpostuak lizentziatuentzat

izatea, soldatari dagokionosagarri berezia DBHko

irakasle guztiek jasotzea etalan baldintzak negoziaziorik

gabe ez aldatzea. Horrekinbatera, beste zenbait

aldarrikapen ere egin zituzten:antzinatasuna, familia

laguntza, bost hilabete etaerdi baino gehiagoko

kontratuetan udako oporrakkobratzea eta plaza erdiahartzera ez derrigortzea.

LOGSE indarrean jarriondoren, maisu-maistren eta

lizentziatuen arteko laneremuaren banaketa arautuzen. Bigarren Hezkuntzakoirakasle horien iritziz, lanhobekuntzak jaso dituzten

bakarrak maisu-maistrak izandira, eta horregatik,

sindikatuei berdintasunezjokatzeko eskatzen diete.

rriena Arrotxapeako Cardenal Ilun-darin ikastetxearena da. “Nafarroakoikastetxe guztietara aurrematrikulazioinprimaki berbera bidali zuten bitarte-an, ikastetxe horretara inprimaki bere-zia igorri zuten. Inprimaki horretanezin zen D eredua hautatu, ordenagai-luak ez zuen onartzen aukera hori”. Le-gez kanpo dagoen I ereduaren kasuan,berriz, beste jarrera bat du Gobernuak.Gaztelania eta ingelesa dituen ereduhori bultzatzen du. “Edozen motuan, Ieredua ere ezin zen aukeratu inprimakihorretan, baina G ereduaren bitartez bi-deratu dituzte aukera hori egin dute-nak”.

Horrelako trikimailuez baliatuz, gu-rasoak desanimatzea eta D ereduan ma-trikulatzeko dauden arazoen aurreanbeste aukera bat egitea nahi du Gober-nuak. Hori da bere estrategia eta horre-tara bideratzen ditu bere ahaleginak.

Ildo horretan, beste oztopo bat erejartzen du: leku falta. Patxi Larrainzarikastetxean prefabrikatutako eraikine-an daude, eta datorren urtarrilera artehorrela jarraitu beharko dute, egoitzaberria ordura arte ez dela bukatuko au-rreikusten baita. Ikastetxe horretan biurteotan lau gela betetzeko adina hau-rrek eman dute izena D ereduan. Burla-tan, Atarrabian eta Huarten ere eskaeraigo egin da aurrematrikulazioan etaikusi egin beharko da nola bideratzenden leku faltaren arazoa.

G A I A


Kanpoko indarkeriairakasleengan

DBH 4. mailako gela batean ande-reñoak MP3a kendu zion ikasleari,arauak hala zioelako. Ikasleak, hase-rretu eta irakaslea jo zuen. Beste ikaste-txe batean irakasleak gelatik kanporabidali zuen ikaslea, eta irten bainolehen irakaslea hormaren kontra bultzazuen. Beste batean irakasleak besotikhelduta sarrarazi zuen ikaslea jolastoki-tik eskola barrura, eta aita etorri eta ira-kaslea jo zuen. Irakasle batek bainogehiagok topatu ditu autoko gurpilakzulatuta. Eta zentroko hormetan ira-kasleen aurkako pintadak agertu zire-nekoa ezin ahazturik dabiltza oraindikbatzuk.

Uste baino ugariagoak dira horrela-ko kasuak. Asko eta asko isilpean pasadira, baina azkenaldian komunikabi-deetan oihartzuna izan dute bestezenbaitek. Irainetatik eraso fisikoetarairitsi gara, eta horrek egoera larriagotuegin du.

Ikaslearen aitak jo zuen irakaslehark argi zuen ez zela isilik geldituko.Aurrera egitea erabaki zuen: salaketajarri, epaiketara joan... Hori bai, aitor-tzen du erabat bakarrik eta babesik ga-be sentitu zela prozesu osoan eta emai-tza ez dela inoren gustukoa izan. Lanki-deen babesa jaso zuen, baina adminis-trazioaren aldetik ez zuen ezer jasokomunikabideetan agertu zen arte.Horregatik ulertzen du isilik gelditzendirenen erabakia. Bakardadea senti-tzen duten askok isiltzea eta, ahal ba-dute, ahaztea hautatzen dute.

Isilik gelditzeko beste arrazoi batnorberaren prestigioa da. “Irakasletxartxat hartuko naute”, “lankideekgaizki begiratuko didate”, “20 urte da-ramatzat irakaskuntzan eta inoiz ezzitzaidan horrelakorik gertatu; betibesteei gertatzen zitzaiela pentsatzennuen eta orain niri gertatu zait”... Eraso-ak jasaten dituzten irakasleek lekukoakbilatu behar izaten dituzte, eta noski, ez

Irakasleak babesik gabesentitzen dira

da erraza. Gelako gazteak ez dira leku-ko gisa aterako. Zailtasun horien aurre-an, isiltasuna da nagusi.

Gurasoen jokaerak badu eraginaBitartean, elkarbizitzak okerrera

egiten du. Irakasleen autoritatea gutxi-tu egiten da, eta horretan gurasoen ja-rrerak eragin handia du. Seme-alabakhainbeste maite dira, non gauza guz-tien gainetik defendatzen diren; gehi-egi. Ez zaie inolako mugarik jartzen,erabat babestuak eta indartsu sentitzendira, eta nahi dutena nahi duteneanlortzen ohituta daude. Edozer gauzaegin dezakete, badakitelako gurasoekbabestu egingo dituztela. Gero etagehiago entzuten dira horrelakoak:“neronek esan diot alabari egin nahi ezbadu ez egiteko”, “irakasleak zerbaitesaten badizu, deitu mugikorretik be-rehala eta ni joango naiz hitz egitera”,“eskua gainean jartzen badizu, salatuegingo dugu”.

Bide horretatik ez goaz inora. Hau-rrak eta gazteak elkarrekin hezitzen arigaren helduak gara denok, baina badi-rudi aurkariak garela. Kanpoko indar-keriaren arazoa ez da irakasle eta hezi-tzaileena soilik; guztion arteko harre-manak gaiztotzen dituen heinean, de-noi dagokigu. Oro har, gizarte osoanlandu behar dira prebentzioa, babesaeta arreta neurriak, eta are gehiagoheziketa guneetan. Zeren... zer ikusi,hura ikasi.

G

Azkenaldian gero etasarriago entzuten dirairakasle erasotuenkasuak, hau da,ikasleenedo gurasoen erasoakjasaten dituztenenak. Ezda kontu berria,lehenere gertatzen zirenhorrelakoak,baina area-gotu egin dira etaezagutzera ematen hasiere bai.

Kanpoko indarkeriadeitzen zaio horri.Irakasle asko beldurtutadaude eta babesik gabesentitzen dira. Soluzioerrazik ez badago ere,esku hartu daiteke:prebentzioa,babesa etaarreta dira,besteakbeste,eskura daudenerremintak.



Kanpoko indarkeria irakasleengan

DefinizioakLaneko indarkeriaren barruan jatorri desberdineko hiru kasu har-

tzen dira aintzat: jazarpen morala, jazarpen sexuala eta kanpo eraso-ak edo indarkeria. Hirugarren horren definizioak dira honako hauek.

Bi pertsona edo gehiagoren arteko ekintza edo portaera negatiboa, zeinean batzuetanerrepikatua eta besteetan noizbehinkakoa den agresibitatea agertzen den, eta horrek eraginnegatiboak ditu lanlekuan langileen segurtasunerako,osasunerako eta ongizaterako.

Europako Batasuna, 1997. La violence sur le lieu du travail,BTS Newsletter 2002,19-20.

Lantokiko lankide batek edo kanpoko batek, erabiltzaileak eta bezeroak barne, langilebaten aurka egindako irainak,mehatxuak edo eraso fisiko eta psikologikoak,zeinak arriskuanjartzen duten biktimaren ongizatea,osasuna edo segurtasuna.

LANE Lanaren Nazioarteko Erakundea (2002) eta Segurtasunaren eta Osasuna-ren Europako Agentzia (2002). Violence at work. European Agency for Safety andHealth at Work. Facts 2002; 24.

Laneko indarkeriaz hitz egin daiteke pertsona bati tratu txarra ematen bazaio lanlekuan,edo mehatxatua, beldurtua edo erasotua baldin bada. Besteak beste, honako kasu hauekhartzen dira laneko indarkeriatzat:

- Errespeturik gabeko tratua.- Ahozko gehiegikeriak: irainak,hitz itsusiak…- Ahozko nahiz idatzizko mehatxuak:kalte egiteko intentzioarekin egindako adierazpenak.- Mehatxuzko portaerak:keinuak,objektuak puskatzea,objektuak jaurtitzea…- Eraso fisikoak:kolpeak,bultzadak,ostikoak…

Arazoarengarrantzia

Kanpoko indarkeriak Europakobiztanleen % 4ari eragiten dio. Zen-baiten arabera, kopuru hori igozdoa, baina ez dago hori egiaztatze-ko kalitate nahikorik duen ikerketa-rik. Hezkuntza arloan ere gauzabera gertatzen da. Inkesta gehienakeraso fisikoei buruzkoak dira, etahoriek baino ohikoagoak izan ohidira beste eraso mota batzuk irakas-kuntzan. Suedian soilik egin dirakanpo indarkeriaren prebentzioprogramak azken hamarkadan.Edonola ere, irakasleak arriskugehien dutenen artean sartuak dituSegurtasun eta Osasunerako Agen-tzia Europarrak.

Datu askorik ez dago, baina han-hemenka egin diren galdeketabatzuk badaude, eta pista batzukematen dituzte. Nafarroako Gober-nuko Hezkuntza DepartamentukoPrebentzio Zerbitzuak arrisku psi-kosozialen ebaluazioari buruzkotxosten bat egin zuen 2000. urtean.Irakaskuntza ez unibertsitario pu-blikoko 1.845 irakasle eta orienta-tzaileri egin zitzaizkien galderak,eta ondorioetako batzuk hauekdira: diziplina arazoak, gustu txarre-ko bromak eta ikasleen arteko bo-rrokak inoiz ez ditu jasan % 13,5ek;batzuetan bai % 57,6k eta normale-an bai % 28,4k. Irakasleen % 19,1ekeuren jabetzan kalteak jasan dituz-te. Ikasleen familien aldetik gehie-gizko eskaerak, gatazkak eta eraso-ak sufritu izan ditu noiz edo noiz% 27,2k.

Diziplina arazoak,gustu txarreko bromak eta ikasleen arteko borrokakLanbide Heziketakoak % 90Soin Heziketakoak % 49,5DBHko irakasleak % 33,5

Ahozko erasoakIrakasle guztiak % 42Haur Hezkuntzakoak % 28,8Lehen Hezkuntzakoak % 26,9Heziketa Bereziko katedradunak, irakasleak eta maisu-maistrak % 17Orientatzaileak % 9,5

Eraso fisikoakIrakasle guztiak % 6Heziketa Bereziko irakasleak % 21,4Bigarren Hezkuntzako Lanbide tailerretako irakasleak % 33,3

Irakasleek jasaten dituzten erasoak irakaskuntza etaparen arabera

Iturria: Lan Arriskuen Prebentziorako on-line ikastaroa. Nafarroako Gobernuko Hezkuntza Departamentua. 2006ko otsaila.


G A I A Kanpoko indarkeriairakasleengan

Laneko erasoek bizitza pertso-naleko hainbat alderditan duteeragina: osasunean, lanean, fami-liako bizitzan eta bizitza soziale-an. Eta horri, biktimaren ingu-ruan sortzen den uneko efektuagehitu behar zaio.

Buru osasunaren kasuan,hainbat ondorio sor daitezke:

- Beldurra, lotsa.- Autoestimu baxua, inguru

profesionala ez ikustea.- Estresa, antsietate egoerak,

suminkortasuna, kezka, loezina.- Fobia eta beldur krisien gara-

penaren ondorioz sortutako de-presioa eta estresa.

Eraso fisikoen ondorioakoso ongi deskribatu eta zehaztudira AEBko eskuliburuetan. Ha-rramazka, kolpe, atximurkada,bultzada, objektuen eta armenerabilera eta abarren ondoriozsortutako lesio askotarikoak des-kribatzen dituzte. Ondorioak mai-lakatu egiten dira atzamarkadaedo ubelduretatik hasi eta herio-tzara arte.

Zeharkako ondorioak: lane-ko bajak, medikuaren eta lagun-tza psikologikoaren kostua, or-dezkoaren kostua, betiko-betikolanerako ezintasuna… Gaur egunneurtu gabe dauden kostuak diraeta ikastetxeetako arduradunenutzikeriaren eskuetan gelditzendira.

Erasoenondorioak

Irakasleen kezkak

Lehen Hezkuntzako irakasleen kezkak- Ezintasunak edo erritmo oso desberdinak dituzten ikasleak artatzeko konplexutasuna. 37,44- Familiari edo gizarteko beste arloei dagozkien arazoak eta gatazkak eskolan konpontzeko eskaera. 26- Gehiegizko ordutegia eta denbora falta ikasleak, familia, zeregin administratiboak eta abar artatzeko. 22,08- Diziplina arazoak. 8,96- Errekonozimendu sozial falta. 8,28- Ahotsaren gehiegizko erabilera. 5,04- Lankidetzarik eza. 3,84- Hezkuntza Departamentuaren aldetik burokrazia lan gehiegiren eskaera. 3,20- Laneko postura desegokiak. 3,36- Irakasleen lanarekiko mesfidantza mundu guztiaren aldetik. 1,92

Bigarren Hezkuntzako irakasleen kezkak- Ikasleen motibazio falta. 36,83- Lankidetzarik eza. 14,50- Diziplina arazoak. 11,27- Lanaren emaitzen ziurtasunik eza. 9,72- Lanaren errendimendua baloratzeko zailtasuna. 11,66- Ezintasunak edo erritmo oso desberdinak dituzten ikasleak artatzeko konplexutasuna. 7,38- Familiari edo gizarteko beste arloei dagozkien arazoak eta gatazkak eskolan konpontzeko eskaera. 5- Egonkortasunik eza gelak ixtearen ondorioz edota ikastetxez aldatu beharra. 3,61- Gelan ikasle gehiegi izatea. 2,50- Profesionalki promozionatzeko zailtasunak. 2

Iturria: Artazcoz, L.; Rabad, I.: Identificación de los factores de riesgo laboral en docentes: un estudio Delphi. ArchivoPrevención Riesgos Laborales, 2002; 5(2): 53-61. Kataluniako irakasleen artean egindako ikerketa da.

Taula honetan irakasleek eurek aukeratutako lan arris-kuen faktoreei ematen dieten puntuaketa ikusten da. Horrekerakusten du non dauden kezkak.


Neurriak non eta nola

1. PrebentzioaBadago arriskuak gestionatzeko

eredu bat eta lan osasuneko arazo ho-netan erabilgarria da. Lan ArriskuenPrebentzioaren 31/1995 legearen 15.artikuluan eta Prebentziorako Zerbi-tzuen Araudian jasota dago. Jarraitu be-harreko urratsak hauek dira:

1.- Arriskuak identifikatu:horreta-rako langileei galdetu behar zaie. Au-rretik eginda dauden arriskuen zerren-da batzuk ematen zaizkie, arrisku ho-riek badituzten edo ez idatz dezaten.Adibidez, irainduak, mehatxatuak edoerasotuak al diren galdetzen zaie.

2.- Arriskua ezabatu: enpresareneta langileen ordezkariek negoziatukodute nola egin.

3.- Arriskua ebaluatu:arriskua ezinbada ebaluatu edo bi aldeen artean des-berdintasunak baldin badaude arris-kua dagoen edo ez definitzerakoan,edo arriskuaren jatorria ez badaezagutzen, beharrezkoa da arriskuaebaluatzea.

Arriskuak ebaluatzerakoan, bero-nen hedapena, intentsitatea eta arra-zoiak aztertzen dira. Egoera onargarriaden edo ez zehazten duen muga bat ja-rrita dago.

4.- Lehentasunak ezarri:ebaluatu-tako arrisku guztien artean, langilegehienei eragiten dietenak edo ondo-rio larrienak dituztenak zuzenduko di-ra lehendabizi. Zeregin horretan sindi-katuek esku hartzen dute, enpresaknormalean nahiago izaten baitu altza-rietan edo eraikinetan aldaketak egitea,gestioa demokratizatzeko edo ekitatea

lortzeko aldaketak egitea baino. Sarri-tan alderdi psikosozialak ez dira aintzathartzen, eta horregatik, sindikatuekkontuz ibili behar dute. Kriterio enpre-sarial edo teknikoen aurretik, preben-tzioaren planifikazioari eman behardiote lehentasuna.

5.- Prebentzio programa: arriskua-ren jatorria edo arrazoiak kontuan har-tuta egin behar da programa, arriskuakez baitira berdinak denentzat. Horrega-tik, garrantzitsua da irakasleei beraiegaldetzea euren ustez zein diren bene-tako kausak.

6.- Ekintzak: ekintza kolektiboeilehentasuna emango zaie indibidualenaurrean. Neurri guztiek programatutaegon behar dute; hau da, helburuak ze-haztu behar dira, erantzunkizunak era-baki, epeak ezarri eta behar diren bitar-teko material eta finantzieroak jarri.Prebentzio planean, zuzentzeko ekin-tzez gain, beti ezarri behar dira forma-zio ekintzak, osasuna zaintzekoak etalarrialditakoak.

7.- Eraginkortasuna neurtu: hel-buruak lortu diren edo ez ikusi beharkoda. Garrantzi handiena duen faseetakobat da eta gutxiena aplikatzen dena.

2. BabesaEraso baten ondoren ondorioak

gutxitzeko hartzen diren neurriak era-so fisikoekin lotuta egoten dira, eta nor-malean oso gutxitan aplikatzen dira ira-kaskuntzan. Egokiena lantokiko le-kuek duten arriskua ebaluatzea da. Zo-ritxarrez, ordea, hasieran arriskuenebaluazioa egiten denean, ez da aintzathartzen eraso fisikoen aurreko babesa.

Babesaren ikuspegitik, neurri tek-nikoak eta antolaketakoak har daitez-ke, besteak beste: ikastetxeko sarrerekikuspen ona edukitzea eta ongi argizta-tuta egotea, altzariak egoki jarrita ego-tea alde egiteko beharra sortzen bada,alerta mekanismoak edukitzea, noize-an behin erabiltzeko armak edukitzea,bideo-zaintza, erasotzeko erabil dai-tezkeen materialak kentzea, larrialdi ir-teerak...

3. Arreta1.- Erasoak ikertu eta erregistra-

tu: horrek ondorioen jatorria, hedadu-ra eta larritasuna ezagutzen lagundukoliguke. Beraz, indarkeria ekintzak defi-nitu behar dira, informazio hau jarriz:biktima eta erasotzailea, mota guztieta-ko ondorioak, gertaerak, ordua, lekuaeta kausa posibleak. Datu horiek denakerregistratu ondoren kaltetuak erregis-tro horren arduradunekin jarri beharkoluke harremanetan. Erregistro hori Se-gurtasun eta Osasun Komiteak aztertubeharko luke tarteka, erasoaren arris-kua zuzentzeko xedez.

2.- Biktima eta haren ingurunearikasu egin: gertaeren ondorengo or-duetan ez da bakarrik utzi behar eraso-

Zer egin daiteke lanean kanpoko indarkeriaarriskuen aurrean?


G A I A

tua. Nagusiek babesa eskaini behardiote.

Batetik, osasun arreta eskaini beharzaio, bai medikuarena eta bai psikolo-gikoa. Eta ez berari bakarrik, baita era-soa ikusi dutenei edota antzeko arris-kuan daudenei ere. Zenbaitek adituekzuzendutako saio kolektiboak egiteaaholkatzen dute, erasoa, kausak etahartutako neurriak aztertzeko.

Langileen prebentziorako ordez-kariei abisatu behar zaie, prebentzioplana berrikus dezaten. Izan ere, erasobat gertatu bada, plan horrek badu aka-tsen bat.

Azkenik, lege aldetik, araudia alda-tzea lortu behar da. Izan ere, egun bikti-mak joan behar du salaketa jartzera.Hobe litzateke enpresak edo bere or-dezkariek egitea salaketa hori. Bien bi-tartean, enpresako zerbitzu juridikoekbiktimaren zerbitzura jarri behar dute.

Euskal Herrian ez baina estatu espainiarrean zerbitzu berri bat jarri dute, eta badirudi,oraingoz, aitzindari dela. ANPE sindikatuak telefono zerbitzu bat jarri zuen martxan iazkoazaroaren 30ean: 915 220 827. Arazoak dituzten irakasleek bertara dei dezakete, eta psikolo-goen laguntza, aholkularitza nahiz informazioa jaso dezakete. Inmaculada Suárez psikolo-goa da zerbitzuaren koordinatzailea.

Zer eskaintzen die telefonoak deitzen dutenei?Lehendabizi, datuak hartzen ditugu, beti konfidentzialtasuna bermatuz. Halere, datuak

eman nahi ez dituzten irakasleak egoten dira, euren eta ikastetxearen izena eman nahi ezdutenak, eta errespetatu egiten dugu.

Entzun egiten diegu eta orientazioa eman. Batzuetan nahiko larrituta deitzen dute etalasaitzen saiatzen gara.

Ondoren, kasuaren arabera, hainbat ekimen jartzen ditugu martxan: aholkularitza juridi-kora bideratzen dugu, beharrezkoa bada administraziora joaten gara, edota ikastetxera joaneta beraiekin edo zuzendaritzakoekin hitz egiten dugu…

Ondoren, jasotako datu guztiak administrazioan aurkezten ditugu, behingoz jabe daite-zen irakasleek eta hezkuntza komunitate osoak zer-nolako errealitatea bizitzen duten.

Orain arte, zein izan da administrazioaren erantzuna?Orokorrean proposamen batzuk luzatu dizkiogu, eta oraindik ez dugu erantzunik jaso.

Ikertu eta ikusiko dituztela… Ikuskariekin hitz egiten dugu. Parte hartu behar izan duten ka-suetan, irakasleen alde jokatu dute eta inplikatu egin dira. Uste dut telefono hau sortuz geroz-tik eta prentsan izan duen oihartzunagatik, hasi dela esku hartzen.

Arlo juridikoan, zer aukera daude?Erasoak gertatzen direnean, irakasleak zein pauso jarraitu behar dituen azaltzen du ahol-

kularitzak. Bere aurkako salaketa bat egon bada, aurre egin diezaioke, edo erasoen aurreansalaketak jarri.

Jarraipenik egiten al duzue?Bai, egiten dugu. Batzuetan administrazioak irakaslea defendatzeko abokatuak bidali be-

har izaten ditu. Horiez aparte, guk geuk ere gure abokatuak ditugu eta present egoten dira.Eraso eta mehatxu kasu batzuetan jarraipena egiten dugu. Batzuk 5-6 aldiz jarri dira gure-

kin harremetan. Sarritan pauta batzuk ematen dizkiegu eta berriz deitzen digute zer ondoriolortu dituzten jakiteko edo zerbait gehiago nahi dutelako.

Dei asko jasotzen al dituzue?Bai, asko dira. Kontuan hartuta azaroaren 30ean hasi ginela eta abenduan Gabonetako

oporrak egon zirela, 460 dei jaso ditugu orain arte. Etengabe jasotzen ditugu deiak, batez bes-te egunean 10. Gutxiago izatea nahiko genuke.

Nola baloratzen duzue telefonoa jarri izana?Askotan irakasleek ez dakite nora joan. Administrazioak ez die erantzuten; gurasoekin

arazoak ez edukitzeagatik beste aldera begiratzen du. Orduan, beharrezkoa izango litzatekeirakasleek erreferentzia bat edukitzea, nora jo edukitzea.

Gurasoekin zerbait egin beharko litzateke, ezta?Bai. Gurasoak kontzientziatu behar dira, ez eskolako elkarbizitza hobetzeko soilik, baita

familiaren eta gizarte osoaren hobe beharrez ere. Gurasoak, eskolak eta administrazioak el-karrekin eseri eta adostasunera iritsi behar dute arazoari irtenbidea bilatzeko.

915 220 827Laguntza telefonoa


- Moztu elkarrizketa errespetuz baina tinko.

- Esaiozu solaskideari:- Ez zaizula elkarrizketaren tonua gustatzen.- Ez duzula onartzen tratu iraingarririk.- Egoki ikusten baduzu, eman amaitutzatelkarrizketa.

- Esan solaskideari alde egiteko edojarrera aldatzen ez badu bilera lekutik alde egingo duzula.

- Alde egiten baduzu, ez itzuli.- Jakinarazi lagunei zer gertatu den, erasotzailearengana hurbil ez daitezen.

- Jarri alerta egoeran.- Erasoak erregistratzeko arduradu-narekin harremanetan jarri.

Zenbait aholku indarkeria eraso baterako


Iritziak

Irakasleek jasaten dituzten kanpoko erasoak,jadanik salatutako arazoa

ren helburua zera da: kanpoko indar-keriaren hedapena, jatorria eta arriskufaktoreak zein diren jakitea.

Badirudi administrazioaren jarreraaldatu dela. Horretan sindikatuen ekar-penak baino eragin handiagoa izan duBerriozarko kasuaren ondorioz Nafa-rroako irakasleen artean sortu den el-kartasun mugimenduak.

Irakaskuntzaz gain, gainerako arlo-etako langileen erasoak ere iraunko-rrak dira. Kaltetuenak diren lan ere-muak hauek dira: zerga-bulegoak, ge-riatrikoak, mediku ikuskapenak, ezin-duen zentroak, psikiatrikoak, larrialdi-ko telefonoak, larrialdiak, poliziak etaosasun garraioak. Arlo guztietako Se-gurtasun eta Osasun batzordeetan aur-keztu dira arazoari arreta emateko es-kaerak. Baina ez da gauza askorik au-rreratu; administrazioko eta preben-tzioko zerbitzuetako arduradunenulermena besterik ez.

Aita baten masailekoa jasotako ira-kasle bat, ikasle batek erasotutako an-dereño bat, iraindutako atezain bat, etaUPNko Gobernuko Hezkuntza Depar-tamentuak bere eskuetan dagoen guz-tia egiten ari dela dio gatazka horiekkonpontzeko. Gainera, arazoari ez dio-la erantzuten esaten dutenei gezurtiakdeitzeko gai da.

LABk 2005eko ekainaren 28an Ira-kasle Ez Unibertsitarioen Segurtasuneta Osasun Batzordean kanpoko indar-kerien arazoari formalki arreta jartzekoeskatu zuen. Ez zen ezer egin apirilaren4ra arte. Egun horretan, sindikatu guz-tiek Segurtasunerako eta OsasunerakoBatzorde Berezi bat osatzeko eskatuzuten. Administrazioak maiatzean Pre-bentzio Zerbitzuak urgentziazko eba-luazio bat egiteko konpromisoa hartuzuen, ikastetxeetan kanpoko indarke-riaren arriskua nolakoa eta zenbatekoaden ikusteko. Gainean egongo garakonpromisoa bete dezan. Ebaluazioa-

Eskari zehatzak administrazioariLangileen aldetik, lau eskaera egi-

ten dira:- Kanpoko indarkeria lan arriskuen

ebaluazioan sartzea, arazoa sortzen du-ten arrisku faktoreak ezagutze aldera.

- Ikastetxeetan zein Hezkuntza De-partamentuan erasoen erregistroa egi-tea, bestela ez baitakigu zer maiztasu-nekin, zein mailakoak eta noren arteangertatzen diren erasoak.

- Lortutako informazioaren arabe-ra, prebentzio plan berezi bat egitea.Bertan honako alderdi hauei dagoz-kien ekintza prebentiboak sartu behar-ko lirateke: lan antolaketa, talde lanabultzatzea, eskola komunitatearen be-harrizan eta eskubideen karta egiteadenen partaidetzarekin, gatazkak bi-deratzeko prestakuntza izatea eta abar.

- Erasoen ondorioz epaitegietara iri-tsiz gero, Departamentuak hartu behardu protagonismo juridikoa.

Iñaki MORENOLABeko PREBENTZIO ORDEZKARIA ETA NAFARROAKO

GOBERNUKO PREBENTZIORAKO BATZORDE KOORDINATZAILEKO KIDEA


G A I A

Aipatutako guztitik arazoari lotuta-ko formazio ikastaroren bat baino ez daeskaini. Nazkatuta gaude horrelakoe-kin. Lan arriskuei aurre egiteko ikasta-roak baino ez dira eskaintzen, erraze-na. Adminitrazioko lan arriskuen pren-bentziorako arduradunek ez al dakite i-kastaro isolatuak ematea ez dela era-ginkorra prebenitzeko? Arriskuarenjatorria artatzeko beste prenbentzioekintzen osagarri dira, baina ez or-dezko.

Apirilaren 5ean Nafarroako Gober-nuko Departamentu eta Erakunde Au-tonomo guztietako idazkari teknikoguztiek, prebentziorako goi arduradu-nek, bilera egin zuten. Funtzio Publiko-ko zuzendari orokorra kanpoko indar-keriaren aurrean, ekiteko protokolobat aurkeztekoa zen. Edukiak ezagu-tzeko irrikaz gaude. Langileen eskae-rak ez dituzte irakurtzen, baina agian,azkenean, ezagutu dituzte EuropakoBatzordeak segurtasun eta osasun es-trategiaren arloan ezarritako helbu-ruak.

Ez da erraza gaur egun hainbat ikastetxetanbizitzen ari diren egoeren gainean analisi bategitea, ez eta zergatiak finkatzea ere. Izan ere,ugariak dira egoera horietan eragiten duten fak-toreak eta gehiegizko sinplifikazioetan eror-tzeko arriskua dago. Hori dela eta, niretzat esan-guratsuak diren alderdi batzuk aipatuko dituthemen; esaterako, belaunaldi berrien mugarik e-za, irakasleren prestakuntza falta arlo psikologi-koa eta talde dinamikari dagokienez, irakasleriasozialki bizitzen ari den deslegitimazioa, edotajendartean nagusitzen ari den harreman eredua.

Lehenengo alderdiari dagokionez, deigarriada belaunaldi berriek erakusten duten euskarrifalta eta elkarbizitzarako behar-beharrezkoak di-ren oso oinarrizko arauak portzentaia handi ba-

tean barneratu gabe izatea. Zenbait ikasle ohituta daude nahi dutena azkar etamodu errazean lortzen, eta irakasleak edo beste ikaskideren batek mugarik tti-kiena jartzen dienean, ez dute inolako erresistentziarik frustrazio horri aurre egi-teko. Ondorioz, jarrera desegokiekin erantzuten dute askotan: ez dute ezezkorikonartzen, ukatu zaiena indarrez hartzen dute eta erresistentzia aurkitzen badute,jarrera desegokiak edota bortitzak erakusten dituzte.

Horri guztiari zera gehitu behar zaio: irakasleria, orokorrean, ongi prestatutaegoten dela arlo akademikoari dagokionez, baina askotan ez duela prestakuntzaberezirik taldeetan sortzen den dinamikari buruz, garapen psikologiari buruz,edota nerabezaroan ematen diren bizipen eta ezaugarri bereziei buruz. Hori delaeta, sarritan, oso mugatuta aurkitzen da ikasleen hainbat jarrerei erantzun behardienean eta ez du jakiten nola egin aurre ezintasun sentsazioari. Hau da, irakas-leak jakitun dira alderdi akademikoaz gain ikaslearen jarrerak ere hezitu behardituztela, baina aldi berean, ez dute baliabide nahikorik ikasleen jarrera desegokihorien aurrean kokatzeko.

Gurasoek ere, hezkuntza komunitateko ezinbesteko partaide diren aldetik,paper garrantzitsua jokatzen dute seme-alaben heziketa prozesuan. Baina, ba-tzuetan, gehiegizko babesa ematen diete, irakasleek jarritako mugak zalantzanjartzen dituzte eta irakasleak desautorizatu egiten dituzte seme-alaben aitzinean.Eta jakina, azken hauek gurasoen babesa izanen dutela jakinda, egoeraz baliatzendira bazterrak nahasteko.

Bukatzeko esan, ikasleek ere oso ongi islatzen dutela beren eguneroko harre-manetan jendartean nagusitzen ari den “zapaltzaile-zapaldua” harreman eredua;parekidetasuna, mutualitatea eta elkarrekiko errespetua bultzatu beharrean, men-pekotasun harremanak bultzatzen dituena. Harreman paradigma horretatik abia-tuz erlazionatzen dira egungo ikasle asko, bai irakasleekin bai eta gainerako ikaski-deekin ere.

Ikasleekiko harremanaren zailtasuna

Marilén ZARRALUKIPSIKOLOGOA ETA IRAKASLEA


pedro migueletxenikeE L K A R R I Z K E TA

“Gizakia ingurumenera egokituz joan da.Orain arazoa alderantzizkoa da: teknologiaingurumena behartzen ari da guri egokitzeko,eta ondorioz, ingurumena hondatzen ari da

EHUko Fisikako katedraduna. DIPCko lehendakaria.

16 • hik hasi •108. zenbakia. 2006ko maiatza

”

Zer dazientzia EuskalHerriko zientzialariezagunenarentzat?

Zientzia ezagutza, edertasuna etaaplikazioa da. Ulertu daitekeenarenartea da, arazoei azalpen arrazionala,harmonikoa ematea.

Eta zer da teknologia?Teknologia egin daitekeenaren ar-

tea da, betiere denboraren eta kostua-ren mugen barruan.

Eta ikerketa?Ikerketa sormena da, mundu guz-

tiak egiten duena uneoro modu bateraedo bestera: zuek aldizkaria egitenduzuenean, margolariak margotu egi-ten duenean, nik nire lana egiten duda-nean… Gutxieneko sormena duenedozein lan da ikerketa. Nire kasuan,zientziaren aurrerapenari eta teknolo-giaren aplikazioari lotutako ikerketa.

Zergatik da garrantzitsuazientzia eta teknologiarendibulgazioa?

XXI. mendeko kultura, hein handibatean, kultura zientifikoa eta teknolo-gikoa izango da, eta garrantzitsua dahorretaz konturatzea. Jada XX. mende-ko bigarren zatia hala izan da.

Teknologia betidanik izan da ga-rrantzitsua gizartearentzat, baina inoizez da egon orain bezain sartuta eta ko-katuta gizarteko arlo guztietan. Politi-kariek batez ere, baina baita gizarteosoak ere oro har, horretaz konturatubehar dute, eta horren arabera jokatu.

Zentzu horretan, garrantzitsua daikertzaileok eta zientzialariok gizartea-ri zer egiten dugun, zergatik egiten du-gun eta zertarako balio duen azaltzea.

18 • hik hasi •108. zenbakia. 2006ko maiatza

pedro migueletxenike

E

Izabako medikuaren etaandereñoaren semea EuskalHerriko zientzialari ezagunenaizatera iritsi da,eta oraindikikusteke dago nora ailegatukoden. 1972an lizentziatu zenZientzia Fisikoetan NafarroakoUnibertsitatean. Doktoregoakegin zituen CambridgekoUnibertsitatean (1976) etaBartzelonako UnibertsitateAutonomoan; azken horretan,Zientzia Fisikoetakoa (1977).Cambridgeko UnibertsitatekoCavendish laborategian arituzen lanean,eta munduzabalean aritu da kolaboratzeneta hitzaldiak ematen. Gauregun EHUko Fisikakokatedraduna da (materiakondentsatuan) eta DonostiaInternational Physics Center-eko lehendakaria.

Tituluak adina sari emandizkiote; besteak beste:kulturaarloko Vianako Printzearensaria 1997an, AsturiaskoPrintzearen Ikerketa Zientifikoeta Teknikoaren Saria 1998an,Euskaldun Unibertsal izendatuzuten urte berean,EHUkoUrrezko Domina 1999an etaBlas Carrera Ikerketa SariNazionala iaz.

Laborategiak eta gelak ezezik,bulegoak ere lanleku izanditu,batez ere 1980-1983bitartean,Eusko JaurlaritzakoHezkuntza sailburu izanzenean,eta 1983-1984an,Hezkuntza eta Kultura sailburueta gobernuko bozeramaileizan zenean.

“Bistan dagozientziak mugak

eduki behar dituela.Baina oso-oso gai

konplexua da.Soluzioa ez da

zientzia etateknologia alde

batera uztea, baiziketa beste arloetan ere

hor bezala ikertzea;adibidez, etikan.

Zientzia etateknologiako

aurrerapenek bestearloetakoekin batera

joan behardute.

”


Arrazoi ugarirengatik egin behar duguhori, baina besteen artean honako ho-nengatik: zientifikoki informatutakogizartea libreagoa delako, presio talde-ek gutxiago manipulatuko dutelakoeta alternatiba garrantzitsuen aurreanerabakiak hartzeko prestatuago egon-go delako.

Noiz dago gizarte batzientifikoki informatuta?

Hiru ardatzek definituko luketezientifikoki informatutako gizartea:

1- Zientziaren oinarri orokorrei bu-ruzko heziketa orokorra edukitzeak.Hau da, jakiteak Eguzkia ala Lurra, bie-tako zein den bestearen inguruan bira-ka dabilena; jakiteak gutxi gorabeheraunibertsoan dugun kokapena; bizitzandugun kokapena; jakiteak ADNak heli-ze bikoitzeko egitura duela; jakiteakelektroi bat atomoa baino handiagoaedo txikiagoa den; jakiteak antibiotiko-ek benetan erasotzen dieten edo ez bi-rusei… Horrelako kontzeptu oroko-rrak jakin beharko genituzke. Shakes-peare edo Cervantesen moduan, Eins-tein edo Darwin ezagutu beharko geni-tuzke . Hori da heziketa zientifikoarenzati bat.

2- Benetan zientifikoa dena ezagu-tzeak. Hau da, astrologia eta astrofisikaez direla gauza bera ulertzeak; homeo-patia eta ebidentzian oinarritutako me-dikuntza ez direla gauza bera ulertze-ak. Alegia, kontzeptu zientifikoak zeindiren ezagutzeak. Eguraldi iragarpenaegitean tenporez hitz egitean, jakin de-zagula tenporek ez dutela pisu zientifi-korik. Pisu emozionala, estetikoa, es-perientziarena edo dena delakoa edu-kiko dute, baina zientifikorik ez. Horre-gatik, gauza zientifikoak zein diren eza-gutu behar da, jakin zer esan nahi duenzerbait zientifikoki egiaztatuta egote-ak, eta zein puntutaraino froga daiteke-en edo ez.

3- Eragin ekonomikoa eta sozialaezagutzeak. Gaur egun zientzia ekin-tzarako, botererako tresna da. Oraindela 200 urte jendeak kuriositateak bul-tzatuta pentsatzen eta ikertzen zuen.Gaur egun ez. Politika zientifikoa he-

rrialde garatuen politika ekonomikoa-ren zati da. Nazio garatuak ez dira hala-beharrez edo zoriz aurreratu, baizik etaondo definitutako politika baten ondo-rioz. Eta politika horrek ezagutza, tek-nologia, zientzia… baloratu dituelako.Beraz, ezagutza zientifikoetan eraginsozio-ekonomiko handia dago.

Gaur egun urrun al gaudezientifikoki informatutaegotetik?

Aipatu ditudan hiru ardatzen inter-pretazio ez oso zorrotza eta ez oso bi-guna egiten bada, urrun gaudela esan-go nuke. Estatu espainiarrean biztanle-riaren % 2 egongo litzateke zientifikokiinformatuta. Alemanian % 5-6. AEBkogizartean desberdintasun handiak dau-de eta denak kontuan hartuta, batezbestekoa baxua izango da. Dena dela,klase buruzagiak informatuago egon-go lirateke. Segur aski AEBko klase bu-ruzagiak Europakoak baino informa-tuago egongo dira zientzian eta tekno-logian.

Politika zientifikoa politika eko-nomikoaren zati bada,zientzialariok askeak al zaretenahi dituzuen ikerketakegiteko?

Zilegi da botere publikoak lehenta-sunak ezartzeaz arduratzea. Ardura ho-

rrek, ordea, ez luke teknologiaren alo-rrean bizi eta lanean ari direnen ekime-na oztopatu behar. Ikerketa bideratzensaiatzea baino garrantzitsuagoa da, etaaskoz emankorragoa, zientziak gara-tzeko behar duen giroa sortzea, zien-tziaren landarea hazteko lurra presta-tzea.

Gainera, ez dugu ahaztu behar giza-teriak egin dituen aurrerapausorik han-dienak ikerketa hutsari zor zaizkiola;hau da, ikertzaileen irudimena eta au-rrez egindako lana beste mugarik ezduen ikerketari. Hain zuzen ere, ikasi-tako kontzeptuen morrontzatik askatueta irudimenari hegan egiten utzi dio-ten pertsonek sortu izan dituzte betizientzia kontzeptu nagusiak: nolaNewton edo Galileok, hala Einstenek;nola Harveyk hala Watson eta Crickek.

Zientziari, beste zenbait gauza-ren artean, arazoei irtenbideaematea edota arazoei aurre har-tzea eskatzen zaio. Zer diozuexijentzia horren aurrean?

Ongi iruditzen zait, baina ulertu be-har da zientziak nola funtzionatzenduen. Ezin dugu etorkizuna iragarri.Historian zehar hainbat iragarpen egindira, eta ez dute asmatu. Michelson-ek,garai guztietako zientzialari handie-nak, zera esan zuen erlatibitatearen etafisika kuantikoaren teoriak ezagutu

20 •hik hasi • 108. zenbakia. 2006ko maiatza

sor-tzea etadatozen alda-ketetara azkar egokitzeko ahalmenaedukitzea. Etorriko dena ez baita izan-go guk espero duguna.

Horixe da, gainera, aldaketarenezaugarria. Etorkizuna ez da izangoorainaren jarraipen hutsa, aldatu egin-go da. Bacon filosofoak zioen etorkizu-na finkatzen duten gauzak jatorriz des-berdinak direla, diferent in kind. Be-raz, ezin daitezke aurreratu. Aldakete-tara egokitzeko gai izango diren burumalguak sortu behar dira.

Zer ekarpen egin diote zientziaketa teknologiak gizarteari?

Zientziak eta teknologiak bizitza gi-zatiarrago bihurtu dute, naturarekikomenpekotasuna gutxituz. Garai batean

“Lehen,informazioa boterea

zen, eta informaziorikez edukitzea

ezagutzarik ez izatea.Gaur egun, informazio

gehiegi edukitzeakdakar ezagutzarik

eza. Beraz, hor dagohezkuntza sistemaren

eztabaidetako bat:etengabe ikastekoinbertitu behar da

denbora, bainainformazioa

destilatuz.

”

baino 10 urte lehenago: “Fisikako legegarrantzitsu guztiak ezagutzen ditugujada”. IBMko zuzendariak esan zuenmunduan bost ordenagailurentzakomerkatua soilik zegoela 1943an. “Ezdago inolako arrazoirik etxean ordena-gailu pertsonal bat eduki nahi izateko”,esan zuen 1977an Digital EquipmentCorporation-eko lehendakari eta sor-tzaile Ken Olsonek. “Hegazkinak osojostailu interesgarriak dira, baina ez du-te balio militarrik”, esan zuen Gerrara-ko goi eskolako Estrategia irakasle Ma-rechal Fedinand Fochek. “Bonba ato-mikoa inoiz egin den txorakeriarikhandiena da. Ez da inoiz lehertuko. Le-hergailuetan aditu gisa esaten dizuet”,esan zion W. Leahy almiranteak Tru-man presidenteari Hiroshiman gertatu-takoa baino hiru hilabete lehenago.

Kontuz ibili behar da iragarpene-kin. Lord Salisbury-k zioenez, aditueijaramonik ez egitea da inori eman da-kiokeen aholkurik onena. Eta alde ba-tetik, egia da. Zeren erlijiosoei galdetuzgero, ia dena da bekatu; sendagileeigaldetuz gero, dena da osasunerakokaltegarri; eta militarrei galdetuz gero,dena kolokan dago beti.

Orduan, iragarri? Aurre hartu? Hobeda egitura, buru eta jarrera malguak


E


bizitza zekena, krudela eta motza zelazioen Hobbes-ek. Karlos V.a, bere han-ditasun osoan, hezueriak jota gazterikhil zen, eta haren adinean nik maratoiaegin nezakeen. Bangladeshen naturaidilikoaren hondamena sufritzen ari di-renek zer iritzi duten jakin beharko da.Han behar dena da zientzia eta teknolo-gia gehiago.

Baina arazoak eta beldurrak eresortu ditu.

Bai, zientziak zeregin gizatiarraeduki du, baina aldi berean, arazoakere sortu ditu. Ezezagunean aurreraegiteak ziurgabetasuna sortu du.

Garai ziurrak pasa dira, bukatu zi-ren. Eta guri ziurgabetasunaren garaianbizitzea egokitu zaigu. Etika ziurrik ga-be, non balioak, identitatearen oina-rriak eta abar ahulagoak diren.

Baina beldurrak beti egon dira hor,hori ez da berria. Gure jatorrizko biolo-gian begiratuta, ikusten dugu aldaketa-ri beldurra diogula. Guk egokitzenikasten dugu, eta behin ikasi ondoren,ez diezagutela egoera aldatu. Lao Tse-ren garaian egin zituzten zubiak natura-ren edertasunaren aurkako atentatu-tzat hartu zituzten, eta gaur egun, oste-ra, edertasunaren eta idilikoaren gailur-tzat hartzen ditugu. XX. mendearen ha-sieran sendagileek jendeari trenean ezibiltzeko esaten zioten, abiadurak itsu-tu egin zitzakeela esanez.

Ikara beti existitu da. Izatez, ebolu-zioa aldaketara egokitzea da. Gizakiaegokituz joan da milioika urtean zehar,ingurumenera egokitu da. Hain justu,orain arazoa alderantzizkoa da: tekno-logia ingurumena behartzen ari da guriegokitzeko, eta ondorioz, ingurumenahondatzen ari da.

Horrez gain, ezezagunean aurreraegiteak mehatxu bat sor dezake, eta ho-ri beti egon da. Baina gaur egungo ego-era kualitatiboki desberdina da, eta ho-ri ez da beti horrela izan. Esate batera-ko, gizateriak inoiz ez du eduki oraindaukan autosuntsiketarako posibilita-te praktikorik. Orain arte ezin zen alda-keta genetikorik egin gizakietan, etaorain bai. Orduan, orain kualitatiboki

desberdina da egoera. Martin Resseketa beste zientzialari batzuek diotenez,gizateriak beste 100 urte ez bizirautekoprobabilitatea oso handia da.

Orduan, non dago muga?Zientzia eta teknologiari ez alzaio mugarik jarri behar?

Bistan dago zientziak mugak edukibehar dituela. Baina oso-oso gai kon-plexua da zientzian. Muga giza duinta-sunak jartzen duela esaten da, baina...in vitro ernalketak, esate baterako, gi-zatxarkeria zirudien. Gure amonentzatnaturaren legeak bortxatzea zen, etaguretzat normala da. Hemendik 50 ur-tera denok energia nuklearraren alde-koak izango gara, eta ekologistak izan-go dira aldeko sutsuenak.

Horregatik, mugak jartzea aipatzendenean, kontuz ibili behar da. Ezindugu ikertu Donostia osoa suntsitukolukeen birusa. Ikerketa bera zitala izan-go litzateke. Baina bonba atomikoa…Naziak haren atzetik zebiltzan; zer eginbehar zuten aliatuek? Zer da hobea as-katasunarentzat? Eztabaidak oso-osozailak dira.

Soluzioa ez da zientzia eta teknolo-gia alde batera uztea. Ez litzateke prak-tikoa izango. Erabaki global bat izanbeharko luke. Egin behar dena da,zientzian eta teknologian ikertzen denmoduan, beste hainbat arlotan ere iker-

tu. Adibidez, etikan. Arlo horietako in-telektual batzuk euren publikoari begi-ra daude hango eta hemengo tertulie-tan. Zergatik ez dute ikertzen? Zientziaeta teknologiaren aurrerapenek bestearloetako aurrerapenekin batera joanbehar dute. Pentsa dezagun horretaz.

Zure ustez, zer leku izan behardu hezkuntzak gaur egungogizartean?

Hezkuntza sistema elementurikerabakigarriena dela uste dut. Horrega-tik, garrantzitsuena da hezkuntza siste-ma gai izatea ikasten irakasteko eta be-rezko sormenari bere horretan eustekoedo, gutxienez, ez murrizteko.

“Ikasten irakatsi” diozu. Gauregungo informazio uholdearenaurrean, zer da ikastea?

Gaur egun informazio gehiegi dagoeta etorkizunean oso garrantzitsuaizango da hori destilatzea. Izan ere, le-hen informazioa boterea zen, eta infor-maziorik ez edukitzea, ezagutzarik ezedukitzea. Gaur egun, ezagutzarik eza,oro har, informazio gehiegi edukitzeakdakar. Beraz, hor dago hezkuntza siste-maren eztabaidetako bat: etengabeikasteko inbertitu behar da denbora,baina informazioa destilatuz.

Agian helburua prestatzea litzate-

22 •hik hasi • 108. zenbakia. 2006ko maiatza

oinarrizko baten eta sormenaren arte-ko konbinazioa garrantzitsua da.

Eta noski, lehen esan dudan mo-duan, garrantzitsua da berezko sorme-na ezereztu gabe edukitzea. Izan ere,hezkuntza sistema oso arautua baldinbada, berezko sormen hori suntsitzekoarriskua du.

Beraz, nik uste dut gaien oinarrizkonukleoa irakatsi behar dela, eta maita-sunez.

Nola landuko zenuke sormena?Proposamenik ba al duzu?

Zientzia, beste edozein gauzarengainetik, sormena da. Eta beraz, oso zai-la da errezetak ematea. Ezin da sortzaileizaten erakutsi. Etxe bat egiterakoanaparejadoreak, margolariak, artisau-ak… denek egiten dituzte ekarpenak.Sortzaile izateko modu asko daude.

Baina berezko sormena, zientziaden sormen hori, ezin daiteke erakutsi,baina bai ikasi. Nola? Eginez. Zientziaongi egiten ikasteko modu bakarra, on-gi egiten dutenen aldamenean egiteada. Horregatik, zientzialari handiaknormalean talde handietatik sortzen di-ra. Eta talde handi bat da pertsona nor-mal bati lehen mailako lana egiteko au-

“ Teknologiabetidanik izan da

garrantzitsuagizartearentzat, bainainoiz ez da egon orain

bezain sartuta etakokatuta gizarteko arlo

guztietan. Horregatik,garrantzitsua da

zientzialariok gizartearizer egiten dugun,

zergatik egiten duguneta zertarako balio

duen azaltzea. Besteakbeste, zientifikoki

informatutako gizartealibreagoa

delako.

”

ke, eta ez informatzea soilik. Zeren uni-bertsitatean, adibidez, asko dakigu,baina gutxi ulertzen da. Eta ulertzea ja-kitea baino gehiago da. Ulertzea da,norberak dakienaren jabe egitea. Nor-berak daukana destilatzea eta bestegauzak egiteko tresna moduan erabil-tzea.

Badago anekdota txiki bat ikasteariburuz. Max Perutz, XX. mendeko bio-logo handienetako bat, 25 urte ikertzenegon ondoren hemoglobinaren egitu-ra aurkitu zuena, Kanadan kontzentra-zio eremu batean sartu zutenean etabesteekin mintzatzean, honetaz kon-turatu zen: gehiegi espezializatzeaga-tik, ikasteko beste era batzuk ezin izanzituela ikasi.

Horregatik da garrantzitsua edu-kietan eta horiek transmititzeko mo-duan asmatzea. Hezkuntza sistema-rentzat garrantzitsuena edukiekikomaitasuna, estimua, balioak… trans-mititzea da. Ikasten irakasteko modubakarra hori da: edukiekiko, gaiareki-ko eta egiten denarekiko maitasuna.

Edukiei ematen zaien garrantziaez al da handiegia? Non geldi-tzen da sormena?

Agian bai, baina edukiak beharrez-koak dira. Shakespeare irakurriz gozadezakegu, baina aurretik urte batzukingelesa ikasten egon ondoren. Eta ho-ri aspergarria da. Niretzat ere asperga-rria izango litzateke orain Batxilergokogaiak ikastea. Baina garrantzitsua dagaietan gogor entrenatzea sormenaeduki nahi bada. Gaietan gogor entre-natzen ez bada, ez dago benetako sor-menik; egunero telebistan, tertulietaneta abarretan ikusten ditugun ustezkoideia sortzaileak, askotan, lotsarik ga-beko ezjakintasunak eta errepikape-nak baino ez dira. Entrenamendu ho-rrek sormena benetan funtsezkoa iza-teko corpusa ematen du. Baina kontuz,entrenamendua oinarrizko gaietan, ezxehetasunetan. Zeren bestela, bizitzaosoan ikasten egon zaitezke, bainainoiz ekarpen bat egiteko lekura iritsigabe. Hainbeste ezagutza dago…

Hortaz, entrenamendu gogor eta


E


kera ematen dion taldea. Komunitatezientifikoko talde distiratsu horietanikasten da ezagutza jasotzeko modua,erlazionatzeko modua, komunikatze-ko era, transmititzeko era; eta, oso ga-rrantzitsua dena, jokatzeko modua.

Talde lanean aritzen ohitutazaude. Zein dira taldeak ongifuntzionatzeko gakoak?

Taldean lana egitea, baina norbera-ren exijentziatik abiatuta. Orain munduguztiak diziplinartekotasunaz hitz egi-ten du eta % 100ean nago ados, bainabeti norberaren diziplinatik abiatuta.Taldean lana egiteak bakarrik ere lanaegitea eskatzen du, gero taldeari ekar-penak egiteko. Diziplinartekotasunainongo arlotan ekarpenik egiten ez du-tenen babesleku bihurtzen ari da. Be-raz, taldean lan egitea, baina bakoitzakbere lana eginez!

Hezkuntza inbertsio bat da, ezgastua. Hori esaten da, bainabenetan sinesten al da?

Gizarteak hezkuntza etorkizuna-ren bizkarrezurra dela sinesten badu,zaindu ditzala horren arabera hezkun-tzan aritzen direnak. Benetan hezkun-tza oso garrantzitsua dela sinesten ba-dugu, ezin da onartu edozein ekono-mialarik ekonomiako irakasle batekbaino gehiago irabaztea.

Herrialde batentzat hezkuntza onagarestia da. Eta horren kontziente ezbaldin bagara, inoiz ez dugu hezkuntzaonik edukiko. Ezin dira gizarteko arazoguztiak eskolaren eta hezitzaileen gainjarri, eta soldata irrigarriekin eduki.

Batzuetan irakasleei zer eskatu be-har zaien galdetzen da, eta beldurraematen dit nire ideala zein den aipatze-ak. Zeren zenbait bulegotan dagoenedozein, dedikazio egokiko irakaslebat baino hobeto tratatua ikusten dut.Horregatik, irakasle idealaz hitz egite-an, gaur egun ez daukagun oinarri ba-tetik abiatzen naiz; hau da, hezitzaileaketa hezkuntzak behar duten trataeraekonomikoa merezi dutela. Konber-gentzia europarrera baldin bagoaz, go-azen arlo horretan ere.

Hezkuntza sailburu izan zinen1980-83 bitartean etaHezkuntza eta Kultura sailburu1983-84an. Nola ikusten duzuordutik honako eboluzioa?

Dauzkagun baldintzak edukita, on-gi. Esate baterako, guk zientzia eta tek-nologian ezarri genituen oinarriak, sus-traitu dira. Horretan inbertitu da, eta on-dorioak nabari dira. Ezer ez egotetikzerbait interesgarria izatera pasa gara.Beste kontu bat da ea hori konpara dai-tekeen herrialde garatuekin. Zentzuhorretan, askoz gehiago aurreratu be-har da.

Orokorrean autogobernua eraba-kigarria izan dela uste dut. Autonomiaestatutuaren aldeko apustuak mereziizan duela uste dut, nahiz eta erabat ezbete, batez ere Legebiltzarraren hain-bat eskumen ezereztatu egin direlako.Ildo horretan, autonomia estatutuabozkatu zenean, ez zen pentsatzen fun-tsean Madrildik araututako unibertsita-tea edukiko genuenik. Beraz, EuskoJaurlaritzaren zeregin nagusia autogo-bernua defendatzean datza, ea orainblindatzen den.

Bestalde, kontzertu ekonomikoa-ren bitartez herrialdeko fondoak beraualtxatzera bideratu dira. Ni Eusko Jaur-laritzara iritsi nintzenean, lehen urteaneskola publikoaren inbertsioak bost al-diz biderkatu genituen.

Alde ahulena lege organikoak dira.Oinarrizko kontzeptuei oso interpreta-zio zabala egiten zaie, eta horrek auto-gobernu politikoaren kontzeptua des-naturalizatzen du. Alderdi hori argituegin behar da. Zeren blindatzen ez ba-da, nahi dutenean esku hartzen dute.Autogobernuak kalitatezkoa izan be-har du, hau da, erabakitzeko gaitasunaeduki behar du, eta ezin du orain beza-

“Euskarazko lehen hitzaldia UEUneman nuen,eta bigarrena mitin batean,Azpeitian. Hitzaldi hura bukatutakoanlagun bat gerturatu zitzaidan oso ondoegin nuela esanez. Baina, galderak e-rantzuteko une batean gaztelaniarapasa nintzenean, ‘600 batetik Merce-des batera’ pasatzea bezala izan omenzen”.

Emakumeek zientziaren munduanjasan behar izan duten bazterketa bi-degabea izan da. Nobel saria jaso dutenemakumeak % 4,4 baino ez dira, arloguztietan! Bi emakume baino ez dira a-gertzen fisikaren Nobel saria jaso dute-nen zerrendan:Madame Curie da bata,1903ko Nobel sariaren laurdenairabazitakoa. Eta bestea Goeppert-Ma-yer, 1963ko sariaren laurdena irabazi-takoa.

Royal Society-k, 1862. urtean sor-tutako zientzia elkarteak, 1945 arte ezzuen emakumerik onartu kidetzat. Pa-risko Zientzia Akademia 1666. urteansortu zen eta 1979an onartu zuen lehenemakumea. Madame Curie bera ere ezzuten onartu, nahiz eta Nobel saria bi-rritan irabazia izan.

Euskaldunek garai batean ziotenmoduan: “liberté, egalité, fraterni-té… hiruetatik bat egia balite!”.

la esku-hartze zentralaren interpreta-zio zabalen menpe egon. Horren adibi-de dugu Unibertsitate Legea. Naturalta-sunez onartu da gauza asko gobernuzentralaren konpetentzia zirela, hala ezzenean.


bide batez, harremanak ingelesezegiten direnez, hizkuntza horilantzeko aukera ematen du.

Hasierako burokrazia lanakEstatu espainiarreko Hezkuntza

Ministerioak Comenius izeneko deial-di bat ateratzen du Europako ikas-tetxeekin batera zenbait proiektuaurrera eramateko, eta diru laguntzakluzatzen ditu. Nahi duen oro aurkezdaiteke, eta eskaerak eta aukeraketaagentzia batek bideratzen ditu.

Hiru ikastetxeren artean egiten daproiektua edo elkarlana, eta lehenzeregina “ikastetxe bazkide” bi aurki-tzea izaten da. Horretarako, Interne-ten foroak daude, eta berorietan

agertzen dira interesa duten eskolak,“beren burua saltzen”. Nolabaitekoerakusleihoak direla esan daiteke.Zentro bakoitzak zer nahi duen, zer-nolako proiektua duen eta abarjartzen du, eta gustuko duena,harekin jartzen da harremanetan.Etorkizuna ikastolako Begoña Garai-zar ikasketa buruak eta proiektuarenkoordinatzaileak ez dela lan errazadio. “Guri behintzat dezente kostazitzaigun bi ikastetxe aurkitzea.Gauak pasa genituen Interneten”.Baina ahaleginak merezi izan zuen,eta Greziako 77th Primary School ofThessaloniki eta Eskoziako St. Timo-thy´s Primary School-ekin jarri zirenharremanetan.

Ingelesak garrantzi handia dugaur egun, eta eskoletan ere na-baritu da hori. Kultur aniztasunaere gero eta gehiago entzuten denkontzeptua da. Gero eta hizkuntzagehiago, gero eta kultura gehiago.Denek denak landu nahi dituzte.Abanto-Zierbenako Etorkizunaikastolakoek horretarako bide bataurkitu dute: “One Europe, varietyof cultures” proiektua.

Abanto-Zierbenako Etorkizunaikastolan hizkuntzen trataera inte-gratuan murgilduta dabiltza; euskara,gaztelania eta ingelesa lantzen, alegia.Baina nola lantzen dira? Nahikoa?Modu egokian? Galdera horiei eran-tzun asmoz, ikerketa txiki bat eginzuten euren eskolan hiru hizkuntzenegoera nolakoa zen ikusteko. Gaz-telania pila bat lantzen dute: ikastetxebarruan maila formalean, eta ikas-tetxetik kanpo toki guztietan. Euskaraere arlo guztietan lantzen dute. Bainaingelesa, maila formalean eta hirusaiotan soilik. Hori ikusirik, ingelesaribultzada bat eman behar ziotela ikusizuten, bai haurrak motibatzeko etabai ingelesak presentzia gehiagoizateko.

Horregatik, buru-belarri sartuziren “One Europe, variety of cultu-res” proiektuan duela hiru urte.Proiektu europar horrek beste herri-aldeetako eskolekin harremanetanjartzeko aukera eskaintzen du, eta

e s p e r i e n t z i a kOne Europe, variety of culturesIngelesa hobetzen Etorkizuna ikastolan


Hiru urteko joan-etorriakProiektuak hiru urteko iraupena

du, eta aurten amaituko dute.Denbora horretan harreman estuaksortu dira ikasleen eta irakasleenartean, eta denak daude gustura.Ekintza ugari egin dituzte, eta haurrakoso motibatuta ikusi dituztela dio MariTere Artetxe zuzendariak. “E-mailaketa eskutitzak idatzi dituzte; errezetaktrukatu ditugu, haiek patata tortillaegin zuten, eta guk, Eskoziako etaGreziako jaki bana; Zapatari dantzabidali genien bideoz grabatuta, etabueltan haiek dantza ikasi eta bestebideo bat bidali ziguten; guk gauzabera egin dugu euren dantzekin…Orain egutegi bat prestatzen ari garaEuskal Herriko, Greziako eta Esko-ziako egun bereziak jarriz”. Haurrekbeste kultura bateko gauzak ikusidituzte, baina baita hemengoak ere.Mari Terek dioenez, “askotan jakintzatematen ditugu gauza asko, eta bene-tan ez dira ezagutzen. Hori gertatuzaigu abestiekin, dantzekin eta milagauzarekin. Horregatik, gure kulturaezagutzeko eta estimatzeko ere balioizan digu trukeak”.

Ekintza guztiak hiru hizkuntzatanegin dituzte bizkaitarrek: euskaraz,gaztelaniaz eta ingelesez. Hasieran,Euskal Herriari buruzko berririk ezzutela diote, “eta Espainiako ikurrinajarri zuten horma-irudietan. GukEuskal Herriko ikurrina bidali genien,eta hura zela gurea esan, eta aldatuzuten”.

E-mail, DVD, gutun, bideo, argaz-ki eta beste zenbait baliabiderenbitartez egindako harremana bidaiabatzuekin estutu da. Urtero pare batbidaia egin dituzte. Lehendabizikourtean Euskal Herrian eta Eskozianelkartu ziren, bigarrenean Grezian etaEskozian, eta aurten Euskal Herrianeta Grezian.

Iazko abenduan etorri ziren hiruirakasle eskoziar eta bost greziar

Zierbenara, eta astebete egon ziren.“Astean zehar ikastolan pasatzenzuten denbora gehien, eta Berritze-gunea ere ezagutu zuten”, azaldudigu zuzendariak. “Asteburuan, be-rriz, ingurua ezagutzeko aprobetxatugenuen, eta baita euskal jaia egitekoere. Gurasoek ere parte hartu zuten,eta asko inplikatu ziren”.

Etorkizuna ikastolako zenbaitgauza ikusita harritu egiten omen diraeskoziarrak eta greziarrak. Esate bate-rako, Begoñak dioen moduan, “gura-so erdaldunak dituzten 2 urtekohaurrek euskara nola ulertzen dutenikusita harritu egiten dira. Gainera, ezEskozian eta ez Grezian 2 urtekohaurrak ez dira eskolatzen, berandu-ago hasten dira”.

Jantokiarekin ere harridura azalduomen zuten. Greziako eskoletan ez eidago jangelarik, ordutegi jarraituaegiten dutelako eta eguerdian denaketxera joaten direlako. Eskozian, be-rriz, bai, jangelak badaude, baina ezhemengoak bezalakoak. Han pizzak,hanburgesak, sandwichak eta horre-

Europak beste bi ikas-tetxerekin harremane-tan egoteak, ingelesa

gehiago eta modu praktikoan lantzeko

aukera ematen du.

lakok jaten dituzte, eta McDonalds-enantzekoak omen dira jangelak. “Etanoski, hemen dilistak, indabak etahorrelakoak jaten ikustea arraroaegiten zaie”.

Hemengoek ere hango kulture-tako berezitasunekin egin zuten topo,


diote ingelesari eta kalean ereedonork hitz egiten du, hemen ezbezala”.

Merezi duMaila pertsonalean lagun handiak

egiten dituzte bai ikasleek eta baiirakasleek. Haurrak beste bizimodubatzuk, beste hizkuntza batzuk, besteohitura batzuk… hau da, beste kul-tura batzuk ere badauela konturatudira. Eurodimentsioaz jabetu dira. Etahorrez gain, gure kultura beste modubatera balioesten dute orain. “Bene-tan zer daukagun ikusi dugu, bestebatzuk zer daukaten ere bai, etaguztiak maila berean jarri ditugu. Etahori oso interesgarria da”, dio MariTere zuzendariak.

Ingelesa ere gehiago landu dute,eta batez ere, garrantzitsuena dena,beste modu batera. Ez da gela ba-

rruan landutakora mugatu, beste fun-tzio bat izan du ikasleentzat: besteherrialde bateko lagunekin komuni-katzea. Horrek askoz ere interes etamotibazio gehiago piztu du. “Eskutitzbat idazten ari direnean, jolas ordu-etan, pasilloetan eta abar geldiaraztengaituzte zerbait ingelesez nola esatenedo idazten den galdetzeko!”. •

eta pedagogikoki ere gauza interes-garriak ikusi eta ikasi dituzte. “Zentzuhorretan, Eskoziatik askoz gehiagojaso dugu. Greziakoak baino askozaurreratuago daude”, dio Begoñak.“Gure metodologiarekin zerikusiaduten gauza asko ikusi genituenEskozian, gure moduan ari dira la-nean zenbait gauzatan. Beste zenbaitgaitan, ordea, aurreratuago daude:bullying-a, elkarbizitza…”. Greziadesberdina dela dio Mari Terek. “Guorain dela 15-20 geunden bezaladaude han. Halere, han duten bizi-tasuna eta egiteko era oso interes-garriak dira. Harremanetarako askozberoagoak dira eta dena ematekoprest daude. Horrez gain, harrigarriairuditu zitzaigun metodo tradizionalaerabiliz zer-nolako maila lortzenduten ikasleek ingelesean, gaitasunhandia dute. Garrantzi handia ematen


Usurbilgo haur eskolan espe-rientzia berri bat jarri dute abian:gurasoak edo haurdun dauden a-mak haurra jaiotzen den unetik joa-ten dira haur eskolara, eta horrela,egokitzapen prozesuari haurrahaur eskolan hasi aurretik ekitendiote. Haurraren eta amaren artekolotura ez hausteko modu egokia de-la deritzote. Eta horrez gain, haureskolaren eta gurasoen arteko ko-munikazioa estutu egiten dela.

Ikasturte honetan hasi dira egoki-tzapen prozesu berri horrekin. 0-1 urte-ko haurren bi gela dituzte, eta 0-1 txi-kien gelan jarri dute martxan, hau da,2005eko apirila eta abendua bitarteanjaiotako haurrekin.

Taldeko lehen bi haurrak urrian ha-si ziren haur eskolara joaten, baina au-rretik, gurasoekin haur eskolan egonakzeuden. Amak oraindik amatasun ba-jan zeudela aprobetxatuz, presarik ga-

be, nahi zutenean edo ahal zutenean jo-aten ziren haur eskolara. Han, bestehaurrekin egon, hezitzaileei lagundu,ikusi, ezagutu, zalantzak argitu eta abaregiten zuten. Azken finean, haur eskolaezagutu eta euren seme edo alabarekinbatera egon bertan.

Gero, amatasun baja bukatu oste-an, haurrak bakarrik utzi zituzten, etalasai, leku ezagun batean, hezitzaileezagunekin eta konfiantzazko giro ba-tean. Hala kontatzen du Maier Tapiagurasoak: “Hasieran ordu pare batera-ko etortzen ginen haurrarekin batera.Gero bakarrik uzten genuen ordu erdibatean, eta pixkanaka denbora horigehituz joan gara. Orain dela hiru hila-bete itzuli nintzen lanera, eta oso lasai.Haurra bera ere lasai gelditzen zen. No-labaiteko lotura ezarri duela esango nu-ke”. Kontxi Carbayeda ez da oraindiklanean hasi; beraz, egokitzapen proze-su horretan dago. “Azken hilabeteetan

Kontxi Carbayeda gurasoa:

“Azken hilabeteetanhaurrarekin batera eto-rri gara haur eskolara,eta nola moldatzen den

ikusi dugu. Lasai noa lanera”

haurrarekin batera etorri gara: hasieranordu t´erdi, gero hiru eta bukaeran sei.Lanean hasten naizenean, lasai hasikonaiz. Haurrarekin egon naiz eskolan etaikusi dut nola moldatzen den. Horrega-tik noa lasai”.

e s p e r i e n t z i a kHaurdun dauden amak haur eskolanUsurbilgo esperientzia


Komunikazioa eta lasaitasunaEgokitzapen prozesu honekin has-

teko arrazoiak argi eta garbi dituzteUsurbilgo haur eskolako hezitzaileek.Betidanik eman diote garrantzia hau-rraren eta gurasoen arteko komunika-zioari eta eskolaren eta gurasoen arte-koari. Iaz guraso eskola sortu zuten etaJoxe Ramon Mauduit psikologoaren la-guntzarekin gurasoen zalantzak argi-tzen saiatzen dira. Garrantzitsua ikus-ten zuten ekosistema osasuntsua sor-tzea gurasoen, haur eskolaren, hezi-tzaileen eta haurren artean. Horretara-ko, funtsezkoa ikusten zuten haur es-kolaren eta familiaren arteko hormahaustea. Eta hori lortzeko bidea, komu-nikazioa. Horrela, 0-1 urteko haurrekineta haien gurasoekin komunikazioa sa-kontzeari heldu diote.

Zergatik 0-1eko adin tartean? Hau-rra haur eskolara joan aurretik etxeanegoten da, ezaguna den lekuan, gura-soekin, anai-arrebekin edo ez…, hitzbatean esanda, babestua. Ondorioz,haur eskolara joaten den lehen uneanahiko bortitza izaten da, oro har. Adi-tuen arabera, jakina da 0-1 urte bitarte-ko haurrek babesa eduki behar dutelaeta une oro haurra ulertua sentituz ge-ro, gerora egingo duen ingurunearenesplorazioa sakona ea kalitatezkoaizango dela, ziurtasuna izanik abiapun-tua. Hori jakinda hasi ziren adin horre-tako haurrekin eta gurasoekin egiten

duten egokitzapen prozesua luzatzen.Joxe Ramon Mauduiten esanetan,

“haurdun dagoen ama haur eskolaraetortzen bada, bertan egon eta hezitzai-learekin harremanak izan, gerora jaio-ko den haurrak hizkuntzaren modula-zioa edo tonua barneratu egiten ditu,eta gero, jaiotzen denean, ingurunea ezzaio erabat arrotza egiten”.

Hezitzaileak ere lasaiagoHezitzaileak ere lasaiago sentitzen

dira, haurra pixka bat ezagutzen dute-lako eta lasaiago eta hobeto moldatzendirelako. “Gurasoekin etorri direnean,poliki-poliki haurrak ezagutuz joan ga-ra: zer jateko ohiturak dituen, zer postu-ra, haize asko dituen edo ez…” dioEdurne Urdanpilleta hezitzaileak.

Horrez gain, gurasoekin ere lasaia-go sentitzen direla aitortzen du, eta ba-tez ere harreman estuagoa sortu dela.“Talde berri bat hartzen duzunean etaguraso guztiak berriak direnean, kostaegiten da hezitzaileen eta gurasoen ar-teko harremana sortzen. Hauen ka-suan, ordea, aurretik gelara lasai etor-tzeak eta egoteak beste komunikaziobat sortzea ahalbidetu du”.

Gurasoen artean oso giro polita sor-tu da eta beraien arteko iritzi trukaketaere sarritan ematen da. “Egunero fitxabat betetzen dugu haurra zer moduzegon den azaltzeko, eta gurasoek atze-ko aldea betetzen dute. Bada, talde ho-

netako guraso guztiek beteta ekartzendute. Kontziente dira haurraren jarrai-pena garrantzitsua dela bai etxean etabai haur eskolan. Eta hori oso garrantzi-tsua da”.

Gurasoen partaidetza ere igo eginda. Gelara haurrarekin etortzean, ezbaitira euren semearekin edo alabare-kin bakarrik egoten edo ikusle modurasoilik egoten. Parte hartzen dute bestehaurrak hartuz, hezitzaileari lagun-duz… “Hasiera-hasieratik hori lantzenbada, hiru urtean zehar partaidetza al-detik fruitua emango duela pentsatzendugu”.

Onura gehiago ere izango diraagian

Aipatu dituzten abantaila eta lorpenhoriez gain, beste batzuk ere egon dai-tezke aurrera begira. “Aurten 1-2 urte-ko gelan dauden hezitzaileek zerrendabat egin dute haurrek zein gaixotasunizan dituzten ikusteko eta horien aurre-an gurasoen jarrera zein izan den balo-ratzeko. Datorren urtean, orain 0-1 urtedutenek eta egokitzapen prozesu berrihonetan egon direnek 1-2 urte izangodituzte eta konparaketa bat egingo du-gu ea gaixotasun berberak izan dituz-ten edo ez ikusteko”. Izan ere, Maudui-tek dioenez, “0-1 urteetan ahalik etamaitasun eta kontaktu gehien emanezgero haurrari, ondoren gaixotasun gu-txiago azaleratzen dira”. •

Joxe Ramon Mauduit:“Haurdun dagoen amahaur eskolara etortzenbada, bertan egoten ba-da eta hezitzaileekin ha-rremanak izaten baditu,gerora jaioko den hau-rrari ingurunea ez zaioerabat arrotza egingo”


Jose Ramon MauduitPsikologoa, gorputz terapeuta eta oinarrizko prebentzioan aditua

Zer dakar egokitzapen prozesua lehenago hasteak?- Gurasoen eta haurraren arteko harremana ez hausteaEgokitzapen prozesuaren funtsezko oinarria amaren konfiantzari eustea da. Zertarako? Haurra-

ren heziketa prozesuan amarekiko kontaktuari eusten bazaio, haurraren prozesua ez da hausten.Horregatik da garrantzitsua amak haurra haur eskolan uzten duenean haustura sentsazioarik ez sen-titzea eta harremana mantentzea. Eta noski, horretarako, inguruneak ere lagundu diezaiola maitasunhori ez hausten.

- Etxearen eta haur eskolaren artean harreman estuagoa sortzeaOrain arte etxea eta haur eskolaren artean bereizketa bat egon da, bakoitzak bere funtzioak eta rolak oso zehaztuta zituela-

rik. Egokitzapen prozesu berri honekin beste planteamendu bat egiten da eta gurasoek beste modu batera ikusten dute haureskola. Beraien artean askoz gehiago komunikatzen hasten dira eta ez dute ikusten haur eskola haurra utzi eta hartzeko gunegisa, beraiek ere parte hartu behar duten espazio baten moduan baizik. Haurrak hori sentituz gero, konfiantza eta patxada su-matzen zaizkio eta horrek aldaketa izugarria ekar dezake. Esate baterako, etorkinen kasuan. Normalean emakume etorkinekez dute laguntza askorik izaten haurdun daudenean edo haurra jaiotakoan. Aldiz, haur eskolara joaten hasten badira eta bestegurasoekin eta hezitzaileekin erlazionatzen hasten badira, esperientziak, arazoak, gorabeherak eta abar partekatuko dituzte e-ta lasaitu egingo dira.

Dauden behar sozialak ikusi eta horiei erantzuteko pertsonak prestatu behar dira. Gauzak horrela zaintzen eta mimatzenbaldin badira, beste etorkizun bat izango dugu.

Psikologoaren iritzia


rritan; esate baterako Vietnamen eta La-osen. Ameriketan, bereziki AmerikakoEstatu Batuetan hedatu da eta EuropanFrantzian, Alemanian, Suitzan, Herbe-heretan eta orain, Euskal Herrian.

Eskolan bereziki Haur Hezkuntzaneta Lehen Hezkuntzan erabil daiteke,Japoniako ipuinak ez ezik mundu oso-ko ipuinak kontatzeko eta lantzeko;beste teknika bat da, betiko irudi-libu-ruaren osagarria.

Kamishibaiaren ezaugarriakHiru ezaugarri edo hiru giltzarri ditu

kamishibaiak:1) Beti erabiltzen dugu ‘antzezto-

kia’ kamishibai egiteko: butaidelakoa.2) Kamishibaiak istorioa eta irudiak

ditu, haurrentzako liburuek bezala,baina kamishibai egiteko beti behar da

narratzailea, entzuleei begira jartzendena eta entzuleei istorioa kontatzendiena.

3) Kamishibaia paper zurrunekoorrien bidez egiten da. Orriok aurreanmarrazkia eta atzean testua dituzte.Orriak atera eta sartu egin behar dira;hortaz, mugimendua ere garrantzitsuada.

Butai-aren ateskak zabaltzeanegiazko mundutik istorioaren mundu-rako jauzia egiten dute haurrek, bainakontalaria entzuleei begira dagoenez,entzuleek badakite kontalaria egiazkomunduan dutela. Kamishibaiaren bi-dez haurren kontzentrazioa bermatzenda eta ikus-entzuleei begira izateak na-rratzaileari aparteko aukera ematen diokomunikazioa gauzatzeko. Narratzai-learentzat erosoa da istorioa irakurtzen

Kami hitzak papera esan nahidu. Kamishibai hitzak paperezkoantzerkigintza. Ipuinak kontatze-ko teknika bat da kamishibai, ja-poniarra. Haatik, herrialde horre-tako mugetatik atera eta munduanzehar zabaltzen ari da gaur egun.Euskal Herrira ere iritsi da eta zen-bait ikastetxetan erabiltzen hasidira. Esperientzia aberasgarria etaerabilgarria dela ikusi dute.

Kamishibai Japonian sortu zenduela 70 urte inguru, 1930eko hamar-kadan, eta azken hamar urteotan heda-tu da bereziki. Japonian kamishibai-aren teorian sakondu dute eta azkar arida zabaltzen. Kamishibai-aren arteaoso hedatuta dago Asiako hainbat he-

Kamishibai: Japoniako ipuinak...euskaraz

e k a r p e n a k

Josu JIMENEZIRAKASLEA ETA IKAJA-KO KIDEA


Japoniarrak Huarten

Etsuko Nozaka japoniarrak kamishibaiaren oinarriak azaldu zituen apirilaren7an Euskararen Irakaskuntzarako Baliabide Zentroan, Uharten, (Nafarroa). Etsu-ko Nozaka IKAJA Elkarteko idazkaria da. IKAJA Kamishibaiaren Nazioarteko El-karte japoniarra da. Elkarte horren helburu nagusia kamishibaia munduan zeharsustatzea eta zabaltzea da.

Hezkuntza Departamentuaren Euskara Zerbitzuaren eskutik, saio horretan 50irakaslek baino gehiagok hartu zuten parte. Etsuko Nozakak bi kamishai kontatuzituen eta Josu Jimenezek beste bi. Saioa ingelesez egin zen eta aldibereko itzulpe-na egin zen euskarara. Hurrengo ikasturtean kamishibaia lantzeko eta sakontzeko

mintegi bat egiteko asmoa ager-tu du Euskara Zerbitzuak.

Informazio gehiago:IKAJA: http://www.geoci-

ties.jp/kamishibai/index-e.html(japonieraz eta ingelesez)

EIBZ: http://www.pnte.cf-navarra.es/eibz/

duelako, ez du buruz ikasi beharrik.Haurrek istorioa bereganatzen dute,gozatzen dute eta “xarma” sortzen da,kyokan, elkarreragina, interakzioa,sentimenduen konpartitzea; haurrakpozik eta irakasleok ere bai.

Kamishibaiaren teknika egokia dahizkuntza lantzeko. Lehendabizi, en-tzundakoaren ulermena lantzeko; hau-rrek ipuina entzuteaz gain, ikusi egitendute eta horrek asko laguntzen die de-na ulertzeko. Hasieran narratzailea ira-kaslea izaten da, baina ikasleak ere na-rratzaile izan daitezke; testua atzeko al-dean dute irakurgai eta eroso sentitzendira butaiak ematen dien babespean;gure ikasle-narratzaile horien irakurria-ren ulermena eta ahoskera lantzeko au-kera ezin hobea. Gainera, a posteriori,ipuin berriak kamishibai formatuan sordaitezke, ikasle guztien artean, ahozkoadierazpena eta idazketa lantzeko.

Kamishibai beraz, hezkuntzarakotresna ezin hobea da. •

Etsuko Nozaka Butaiarekin “Otousan” (Aita)Indonesiako ipuina kontatzen Huarten.

Japonierazko izena Euskaraz

Ookiku Ookiku Ooikunaare Handitzen handitzenHiyokochan Txita txikiaHensi-n Karratu txikiakTentoumusi no Temu Pintta marigorringaUmi ni sizunda oni Itsasoan hondoratu zen

erraldoiaren elezaharraOusama sabuchan Sabu erregeAhiru no ousama Ahatea erregeOtousan Aita

Huarten dagoen Euskararen Irakaskuntzarako Baliabide Zentroan ipuin batzukjadanik prest daude eskoletan erabiltzeko eta beste batzuk ere laster egonen diraeskuragarri.


Irakasle bakarra alaikasgai bakoitzak bere

irakasle espezializatua?

Iñaki PIKABEAPSIKOLOGOA ETA PEDAGOGOA

Zenbaitek uste du galdera motzakerantzun motza dakarrela eta luzeak,berriz, derrigorrez erantzun luzea me-rezi duela. Baina uste ustela besterik ezda hori. Makina bat bider galdera luzebatek erantzun motz eta zehatza eska-tzen du, eta beste batzuetan, berriz, gal-dera motz batek erantzuna luzea duatzean eta, hala ere, ezin bukatu. Horre-lakoa da gaurko galdera: irakasle baka-rra ala ikasgai bakoitzak bere irakasleespezializatua? Galderak inuzenteitxura badu ere, nekez du erantzunmotz eta erraza, nire aldetik behintzat.

Ikuspegi ugaritatik azter daiteke ar-lo hau. Hasierako galderari erantzunaurretik, beste hiru galdera hartuko di-tut abiapuntutzat: 1) Irakaslea(k) zerta-rako?; 2) Maila bakoitzak zer behar du?;3) Globalizazioak hezkuntzan ba al dutokirik?

Irakaslea(k) zertarako?Gaur egun eskolan irakaslea beha-

rrezkoa dela begi-bistan dago; hain argiez dagoena da zertarako. Eztabaida lu-zeetan sartu gabe, esan genezake ira-kaslearen zereginetako bat ikaslearibere ezagutzen sorkuntzan laguntzeadela (Quinquer, 2004). Gainera, irakas-le orok nahi du bere ikasleak ahalik etaautonomoen bilakatzea (Monereo,

2001). Eta hori nola lortzen da? Irakasle-ak ikasleentzako zereginak diseina-tzen ditu, eta sortzen diren arazoei ir-tenbideak ematen lagundu beharkodio ikasle taldeari, horretarako urratsbatzuei jarraituz.

Hori guztia lortzeko ikasleen elkar-kidetza ezinbestekoa da, eta horretara-ko hainbat irizpide errespetatzea ko-meni da: ikasle gutxi eta gutxieneko he-terogeneotasuna talde bakoitzeko,norberaren arrakasta taldearenarenmende egotea, talde lanaren antolake-ta ona, arduren banaketa, lan taldearenautorregulazioa, eta abar.

Maila bakoitzak zer behar du?Helburutzat ikaslearen autonomia-

ren lanketa hartuz gero, argi dago mailabakoitzak bere tamainan eta eran eran-tzun behar diola honi. Bereiz ditzagun,beraz, maila horien egoerak:

Haur HezkuntzaAskok diote haurraren autonomia

0-6 urte bitartean landu ezina dela, txi-kiegiak baitira. Baina hori ez da horrela(Castelló, 2001). Haur txikiak badupentsatzeko gaitasuna, baita prozedu-ra ugari ikastekoa ere, 6 urte oraindikbete gabe izan arren. Haurra, lehen ur-tetik, gai da bere burua antolatzen ikas-teko (joko bidez, eta abar). Bizitzarenlehen urtetik haurrak badu bere jarreraantolatzeko ahalmena. Beraz, HaurHezkuntzan irakaslearen bitartekotzakhaurrari bere pentsamenduak ahaliketa konplexuen eta malguen izan daite-zen lagundu behar dio, eta baita kanpo-rarazten ere, horrela, bere erabakiakkontziente bilaka daitezen eta inguru-ne bakoitzerako erabaki egokiena zeinden ikas dezan. Gainera, identitateareneta autonomiaren aldetik, haurrarengarapenerako haurrari erabakiak har-tzen uztea eta ondorioak ikusaraztea,zein baino zein lagungarriagoa da. Aur-kikuntza fisiko eta sozialaren aldetik,

galdeidazue

?


haurrari kezka interesgarriak bideratubehar zaizkio, konponbidea bilatzekoeta antolatzeko garaian bere ahalmenagaratzen joan dadin. Jarduera horiekguztiak elkarreraginean antolatu behardira; alegia, ingurunearen eta gizartea-ren ezagutza, komunikazioaren gara-pena eta norberaren autokontzeptuabatera lantzen dira, eta hala landu beha-rrekoak dira (Jiménez; Martí, 1989).Helburuok gauzatzeko, ezinbestekoada ikasle bakoitzaren interesak etaerritmoak aintzat hartzea eta, hortaz,ikasgelako aniztasuna errespetatzeaeta bultzatzea. Alde horretatik, txoko-en bidezko lan antolaketa, besteak bes-te, oso era egokia izan daiteke egunero-ko lanerako.

Laburtuz, esan genezake Haur Hez-kuntzan helduok (maisu-maistrak bar-ne) izan dezakegun zereginetako bathaurraren pentsamenduaren antolake-tarako bitarteko izatea dela. Horretan,aintzat hartu behar ditugu honako pun-tuok: a) Irakaslearen parte-hartze orokhaurraren autoestimuan eta autokon-tzeptuan eragina du. Horregatik, ezin-bestekoa da haurrarekin harremanmaitagarria izatea, ezagutza berriakdeskubritzen aritzeko segurtasuna izandezan; b) Irakaslearen jarduerak anto-latua izan behar du, eta zenbait aukeraeskura izan behar ditu, haurrak beharahala, bide berriak eskaintzeko; antola-ketak malgua izan behar du, uneanuneko premiei erantzun ahal izateko,baina ez inprobisaziotik sortutakoa; c)Irakasleak prozesuaren kontrola pix-kanaka haurrari laga behar dio. Hasie-ran, irakasleak zehaztuko ditu pentsae-rak eta jarrerak. Gerora, haurrak berakohitu beharko du bere erara pentsatzeneta egokien iruditzen zaizkion jarrerakhartzen.

Lehen HezkuntzaMaila honetan ere, irakasleek onar-

tzen dute helburu nagusietako bat ikas-lea autonomo bilakatzea dela eta, ho-rretarako, pentsatzen irakatsi beharzaiola. Baina nola lortu hori? Jakina dalehen zikloan oinarrizko trebetasunaklantzen direla (irakurketa, idazketa etaaritmetikako buruketak); bigarrenean,aurrekoak sendotzeaz gain, ezagutza

prozesu altuagoko trebetasunak bul-tzatzen dira (analisia, informazioarensintesia eta antolaketa, eta abar); eta hi-rugarrenean, pentsamendu abstrak-tuak lantzeari ekiten zaio.

Horretarako guztirako ezinbeste-koa da ikaskuntza esanguratsua bultza-tzea, bai gertaerei dagokienez eta baikontzeptuei nahiz prozedura ezagu-tzei dagokienez. Bestalde, trebetasunmetakognitiboen garapena arretaz lan-du beharrekoa da, bai gauza berriakikasteko garaian, bai norberaren erre-gulazio egokia lantzerakoan. Alegia,ikasle autonomoaren soslaia bultzatubehar da; eta nor da hori? Labur esanda,ikasteko garaian modu independente-an, ingurukoen laguntzarik gabe, joka-tzen duena.

Bigarren HezkuntzanHemen ere, ikaslearen dependen-

tziatik independentziarako bidea ze-haztu beharra dago, eta horretarako, el-karlana baliabide aparta izan daitekeetapa honetan. Ikaskuntza kooperati-boa oso era egokia da ikasgelan giro zo-riontsua eta gizartearen aldekoa sortze-ko, eta ezinbestekoa, bakarkako eta la-gunarteko emaitza afektibo egokieta-rako. Kooperazioa zentzu zabaleanhartzen dugu irizpidetzat: “ikaskuntzagauzatzeko, ikasleen arteko elkarrera-gina esparru guztietan, bai praktikal-dietan, bai parekoen arteko tutoretze-tan ere”.

Denok dakigu nerabe diren ikasle-entzako parekoek zer-nolako garran-tzia duten. Nerabezaroan, lagunen etaikaskideen artean bizi izaten diren espe-rientziak ezinbestekoak dira norbera-ren nortasunaren garapenerako. Elkar-lana bereziki aproposa da goi mailakoezagutzak ikasteko, baita etorkizunekolan esparruetarako ahalmenak lantzekoere. Helburuok gauzatzeko, aurretiazhainbat baldintza bete behar dira:

a) Irakasleen talde lana; b) Prozedu-ra komunen erabilera jakintza eremuguztietan; c) Metaezagutzan oinarritu-tako metodologiaren erabilera siste-matikoa; d) Ezagutza estrategikoarenebaluazioa; e) Tutoretzan oinarrituta-ko koordinazioa (zeresanik ez, irizpi-deok Ikastetxeko Curriculum Proiek-

tuan jaso behar dira).Azaldu ditugun kezka eta proposa-

menei aurre egiteko, ezinbestekotzatjotzen dugu irakasle taldea. Irakasle tal-dea eskola-antolaketa modu jakin batda, ikasleei nahiz irakasleei eragitendiena, non bi edo irakasle gehiagok, el-karrekin lan eginez, ikasle-taldeen ar-dura osoa edo oso esanguratsua duten.Hainbat daturen arabera (Marchesi;Martín, 1998), argi ikusten da irakasleektaldeka lan egiten duten ikastetxeetanikasleek arrakasta akademiko handia-goa dutela, eta alderantziz: irakaslea-ren jarduna zenbat eta bakartiagoaizan, orduan eta handiagoa da ikasleenporrota. Baina, zein etekin du taldeka-ko irakasle lanak? Besteak beste, hona-ko hauek: irakasleen ardura handiagoabere zereginetan, ikasleei buruzko in-formazio bilketa handiagoa, besteikuspegi metodologikoei buruzko ja-kin-min handiagoa, taldekako eraba-kien aurrean aldeko jarrera argiagoa(Rue, 2001). Dena dela, irakasle taldeaosatzeko, ezinbestekoa da aurretiaz

Ikasgai bat irakaslebakar baten eskuetanedo batzuenetan utzi

behar ote den galderarierantzuteko

garaian,gaiakproiektuka

lantzearen al-deko apustua

egingo nuke nik. Etaproiektua esatean ira-

kasle taldearen etaikasle taldearen lanadiot (baita gurasoena

ere,zergatik ez?).

?


baldintza batzuk betetzea, hala nola:gutxieneko abiapuntu komun batzukizatea, taldekideen arteko laguntza es-katzen duen adostutako helburu batizatea, koordinaziorako gutxienekoeraginkortasuna izatea. Esperientziakargi azaltzen du ikasleak lanean jarra-razteko modu eraginkorrena taldeka-ko irakasle lana dela, eta irakasleen au-tokontzeptua eta autoestimua sendotuegiten dituela, baita ikastetxearekikoatxikipen zentzua handitu ere; horrela,eskolak ikaskuntzarako gune edo ko-munitate bilakatzen dira.

Globalizazioak ba al du tokirikhezkuntzan?

Hain modan dagoen kontzeptu ho-nek hezkuntzan ere eraginik ba oteduen aztertu beharko genuke. Gure us-tez, guk nahi ala ez, globalizazioarekintopo egingo dugu. “Globalizatu” beha-rrean gaude eta, gurpil zoro baten an-tzera, “globalizatuko” gaituzte. Eta zerda, zentzu onean, globalizazioa hez-kuntzan? Besteak beste, irakaskuntzaosatua da, diziplinen aniztasuna nahizdiziplinartekotasuna aintzat hartzen di-tuena. Batetik, egungo komunikaziomoduek eta informazio ugariak gureikasleak zenbait gauzatan trebatzerabultzatzen gaituzte: ezagutzak eskura-tzera, adimena eta iritzi kritikoa lantze-ra, nork bere burua ezagutzera, irudi-mena eta nork bere ahalmenak gara-tzera, arduratsu izatera, komunikatzenjakitera, ikuspegi orokorra lantzera, etaabar. Hori dena lantzeko ezinbestekoazaigu ikasleari autonomo bilakatzen la-guntzea.

Globalizazioaren inguruan irakas-kuntzaren hainbat ikuspegi bil daitez-ke (Hernández, Ventura, 1992):

- Globalizazioa ikasgaien batura gisa.- Globalizazioa diziplina ugariren

nahasketa gisa.- Globalizazioa ikaskuntzaren egi-

tura psikologiko gisa.Ikuspegiok ez dira guztiz elkarren

kontrakoak. Bateragarri izan daitezke,hein handi batean.

Tradizioz, hezkuntzako profesio-nalek (irakasleak, psikologoak, peda-gogoak...) irakaskuntza-ikaskuntzakoprozesuen ikuspegi murriztua izan du-te: irakasle-ikasle artera mugatzen zen

hezkuntza. Ingurunea, ikasleen artekoharremana, irakasleen artekoa... ez zi-ren aintzat hartzen. Bakarkako lana zennagusi. Are gehiago, profesional batek“beste baten ikasle taldean” parte har-tzea gaizki ikusia zegoen. Egungo hez-kuntzaren ikuspegiak talde hausnarke-ta eta talde lana baliatzen ditu hezkun-tzarako, edo baliatu beharko lituzke.Harreman sistemikoak biltzen ditueningurune gisa hartzen da aintzat hez-kuntza. Ezin da ikasle bat, irakasle bat,herri bat, hiri bat, ama, aita... bakarkatratatu, ikuspegi globalizatua ezinbes-tekotzat jotzen da (De Pablo, 1992).Alde horretatik, elkarlana ezinbesteko-tzat jotzen dugu, ez soilik ikasleen arte-an, baita irakasleen artean ere.

Eta nola gauzatu daiteke hori? Glo-balizazioa eta autonomia bultzatzekobide eraginkorrenetako bat, ez baka-rra, proiektuetan oinarritutako irakas-kuntzada.

Proiektuen bertuteen artean, hona-ko hauek azpimarratu nahi genituzke(Alvarez, Santos, 1996):

- Zeharkako harremanak indartueta eguneratu egiten ditu.

- Elkarlana eta batasuna bultzatzenditu.

- Partaideen ahalmenak afektuen bi-dez lantzen dira, eta ez aginduen bidez.

- Heldutasuna garatzen da. - Gehiegizko hierarkizazioaren or-

dez, norberaren autonomiari eta sor-menari leku gehiago uzten zaio.

Oso modu laburrean autonomia-ren eta irakasle taldearen garrantziaazaldu ostean, gatozen hasierako gal-derara: zer da hobe, ikasleekin irakaslebakarra ala batzuk aritzea? Lerrohauetan ikuspegi asko geratu dira baz-terrean (garapenaren psikologiarenekarpenak, eskola txikien esperien-tziak eta abar). Ezin dena bildu orri gu-txitan. Hala ere, luze aritzeko gaia izanarren, lerrook nolabait hasierako gal-derari erantzun nahi diote. Alegia, ikas-gai bat irakasle bakar baten eskuetanedo batzuenetan utzi behar ote den gal-derari erantzuteko garaian, gaiakproiektuka lantzearen aldeko apustuaegingo nuke nik. Eta proiektua esateanirakasle taldearen eta ikasle taldearenlana diot (baita gurasoena ere, zergatik

ez?). Dudarik ez proiektu bakoitzarenezaugarrien arabera, arlo jakineko ira-kasle adituaren protagonismoak han-diagoa izan beharko duela, baina betiere gainerako profesionalekin bateraosatutako testuinguruan. Proiektue-tan Oinarritutako Irakaskuntza ez dalana errazteko modu bat; alderantzizakaso, lan ugari eskatzen duen irakas-bidea da, baina ikasle sendoagoak bi-lakatzekoa ere bat ere bada. Eta, azkenbatean, gure ikasleek globalizazioare-kin topo egin behar badute, non hasi-ko dira trebatzen hobeto eskolan bai-no, irakasleak eredu direla? •

Bibliografia- ALVAREZ, M. ; SANTOS, M.: Di-

rección de centros docentes, EscuelaEspañola, Madril, 1996.

- BARCIA, M. J.: “¡Que circule la sa-via! El trabajo en equipo”, in Aula, 150(martxoa), Grao, Bartzelona.

- CASTELLÓ, M.: “Enseñar a pensarde forma personal: primeros pasos”,in Aula de Innovación Educativa, 100(2001), 11-15.

- DE PABLO, P. et al.: Diseño del Cu-rrículo en el Aula, Mare Nostrum, Ma-dril, 1992.

- HERNÁNDEZ, F.; VENTURA, M. :La organización del curriculum porproyectos de trabajo, Grao, Bartzelo-na, 1992.

- JIMÉNEZ, N; MARTÍ; L. : La educa-ción infantil, Laia, Bartzelona, 1989.

- LOPEZ HDEZ. Ana: “Trabajar conlos compañeros para mejorar la edu-cación”, in Aula, 150 (martxoa), Grao,Bartzelona.

- MARCHESI, A.; MARTÍN, H.: Ca-lidad de la enseñanza en tiempos decambio, Alianza, Madril, 1998.

- MONEREO,C.: “La enseñanza es-tratégica. Enseñar para la autonomía”,in Aula de innovación Educativa, 100,(2001), 6-9.

- QUINQUER, D.: “Estrategias me-todológicas para enseñar y aprenderciencias sociales: interacción, coopera-ción y participación”, in Aprender au-tónomamente, Grao, Bartzelona, 2004.

- RUE, J.: La acción docente en elcentro y en el aula, Síntesis, Madril,2001.


Bide eginean jarraitzen dugu zuen

ekarpenekin eta parte-hartze

handiagoarekin aberastu nahi dugularik.

Hik Hasi proiektua irekia

den heinean, interesa duen edonoren

parte-hartzea gustu handiz hartzen dugu.

Jar ezazu zure aletxoa euskal

hezkuntzaren

aldeko ekimen honetan.

berriakmaiatza

36 • hik hasi • 108 zenbakia. 2006ko maiatza

300 parte-hartzailetik gora bildu di-ra Ikastolen Elkartearen aurtengo jar-dunaldi pedagogikoetan. 2005-2015eko ikastola: hezkuntza propo-samen bat eraikitzen izenburupeanegin dira, helburu garbi batekin: dato-rren hamarkadari begira, gizartean ge-ro eta abiada azkarragoan gertatzen aridiren aldaketei modu egokian eran-tzun diezaiekeen hezkuntza proposa-men koherentea eraikitzeko lehenurratsa ematea.

Ikastolen Elkarteko Zuzendari Pe-dogogikoen Mintegian ikusi zen aipatuproposamena egiteko beharra. Izanere, etortzen diren lege eta aginduenaurrean, ikastolek euren proposamenaeraikitzeko beharra sumatzen zuten.Horrez gain, gai horien inguruan edo-zein administrazioren aurrean ordezkazitzaketen talde bat ere antolatu nahizuten. Ondorioz, 2005-2015 Ikastola

izeneko taldea sortu zuten. Berau ibilida proposamenaren zirriborroa egiten,eta jardunaldietan horixe aztertu daparte-hartzaile guztien artean.

Egindako lanaren ondoren, zenbaitideia eta proposamen azpimarratu dira.

Hasteko, legeak lege, ikastolekhezkuntzan egin nahi duten bideariemango diote garrantzi nagusia eta ho-rretarako, garatzen dituzten proiek-tuen arteko lotura eta koherentzia eraberezian zaindu beharra ikusten dute.

Etorkizunari begira, gako nagusie-tako bat zera ikusten dute: euren hez-kuntza proposamenaren bilakaerareneta gizartearen aldaketak eskatzenduen egokitzapen trinkoaren artekooreka mantentzea.

Aurrerantzean sakondu beharrekoerronkak, berriz, hauek dira:

- Sorreratik ikastolek dituzten hel-buruei, identitate ezaugarriei, elkarlan-ri eta autonomiari tinko eustea.

- Hezkuntza komunitatearen zen-tzua eta bereziki guraso eta irakasleenelkarlana sendotu beharra.

- Eskola inklusiboaren oinarriaksendotzea eta ikasle atzerritarrren es-kolatzea marko horretan kokatzea.

- Hezkuntza etapa desberdinetakohelburuak eta oinarri metodologikoaketengabe berraztertzea, egokitzea, tal-de bezala garatzen dituzten proiektue-kin loturan (euskal curriculuma, hiz-kuntza proiektua, ikasmaterialgintza,IKT).

- Sortzen zaizkien erronka berrieierantzuteko behar duten prestakuntzasarea eratzea eta proiektu sendoa anto-latzea, ikastolen premiak ardatz gisaharturik.

Gogoetari hasiera eman zaio, etahurrengo hilabeteetan gehiago sakon-tzen jarraituko dute. Lan honi amaieraemateko, datorren ikasturtea ere era-bakigarria izango dela iragarri dute.

Legeak lege, ikastolek euren hezkuntzaproposamena eraikitzen jarraituko dute

Urriak 11, asteazkenaEuskal Herritik Italiarako bidaia.

Urriak 12, ostegunaGoizeanAurkezpena.

ArratsaldeanEskolak bisitatu.

Urriak 13, ostiralaGoiz eta arratsaldeanEskolak bisitatu.

Urriak 14, larunbataGoizeanAdin desberdinetako haurrei zu-zendutako proiektuen azalpena.

ArratsaldeanMahai ingurua.

Urriak 15, igandeaItaliatik Euskal Herrirako bidaia.

Bisitari bakoitzarengatik eskatzen dutena.......... 468 euro

Bidaia hegazkinez.............................................. 375 euro Hegazkinez Bolognara edo Milanera + Reggio Emiliara autobusez.

Hotela............................................................... 320 euroBanakako gela, hiri erdigunean, 3 izar, 4 gau, loa eta gosaria.

GUZTIRA............. 1.163 EURO

Informazio gehiago: www.hikhasi.com

Oharra: bisita HIK HASIren bidez egin behar da. Gainerakoa, HIK HASIren bidez edo norberak bere kontura egin dezake.

Jaiak eta ospakizunak


Egitaraua

Bidaia aukerak

Antolatzaileen esku gelditzen da programa honi behar diren aldaketak egitea.

Reggio Emiliara hik hasikantolatutako bidaia

Maiatzaren 7anIkas-Biren jaia Do-

nibane Lohitzunen

Maiatzaren 21eanEuskal Eskola Publiko

Berriaren XI. Jaia Takone-ran (Iruñea): Herritik jaio-tako eskola!

Maiatzaren 14anHerri Urrats Senperen

Maiatzaren 28anIbilaldia Elorrion: Batzen gaituena

Ekainaren 4anEuskal Eskola Pu-

blikoaren 15. Jaia Oña-tin: Mugak gaindituz,herriak biribilduz.

Ekainaren 11anEskola Txikien jaia

Igeldon: Eskola txi-kiak bizirik, herri txi-kiak bizirik.

Ekainaren 18anAraba Euskaraz

Gasteizen: Barruandaramagu.

IkastaroakFamilia Konstelazioak: maiatzak 29 eta 30, Donostiako Jarein Psiko-

terapia zentroan, 16:15-20:45, 80 euro.Pedagogia Sistemikoa: maiatzak 30 eta 31, Donostiako Jarein Psikote-

rapia zentroan, 10:00-20:00 eta 10:00-14:00 hurrenez hurren, 125 euro.Familia Konstelazioak haurrengan eta nerabeengan: ekainak 1, Bilbo-

ko Barceló hotelean, 10:00- 20:00, 85 euro.Emailea: Angélica Olvera, Familia Sistemikoa hezkuntza arloan garatzen

eta ikertzen nazioarteko aditua, Gestalt, PNL, psikologoa eta Bert HellingerrenFamilia Konstelazioetan eta Komunitate Psikologian aditua (ikus HIK HASI107. zenbakia, 16-23).

Informazio gehiagorako: 943 466 902 eta 637 893 079

UEUk eskaintza zabal bezain inte-resgarria egin du aurtengo udako ikas-taroetan. 33. ikastaldia hiru lekutanegingo da: Eibar, Baiona eta Iruñean.Denbora aldetik, ia uztaila osoan izan-go dira aukeran euskarazko ikastaroak.

Hona hemen ikastaro eskaintza:

Eibarren uztailaren 3tik 7ra- Ekonomia: Beste mundu bat po-

sible eta beharrezkoa da. Autoalterna-tibaren aurkezpena eta garapena. Uz-tailak 4-5.

- Kazetaritza: Tokiko telebistagin-tzaren ereduak eta programak. Euska-razko tokiko telebistaren azoka. Uztai-lak 3-4.

- Literatura:Literaturaren xarma:tailer praktikoa. Uztailak 6-7.

- Osasuna: Osasun arloko enpresabioteknologikoak.Uztailak 4-5.

- Psikologia: Dementziak, alzhei-merra eta familia.Uztailak 3-5.

Baionan uztailaren 10etik 14ra- Antzerkilaritza: Barre terapia.

Uztailak 10-14.- Kazetaritza: Kazetaritzaren

erronkak. Uztailak 10-14.- Nazioarteko gaiak: Nazioarteko

geopolitikan aktore berrien agertzea.Uztailak 11-13.

- Pedagogia: Psikomotrizitatepraktikoa. Uztailak 10-14.

- Psikologia: Erreminten gela: el-karrekin harremanak izateko trebeta-sunak garatzen. Uztailak 11-12.

- Sexologia: Sexualitatea: galdu-tako argiaren bila. Uztailak 10-14.

- Talaiatik-1: Erreflexologia taile-rra.Uztailak 11-13.

- Talaiatik-2: Naturako erritmoentaupada sentitu. Uztailak 10-14.

- Talaiatik-3: Oreka emozionale-rako terapia naturalak.Uztailak 10-14.

Maiatzaren 4 eta 5ean egingodira Gipuzkoako Berritzeguneek an-tolatuta Hezkuntza BerriztatzekoProiektuei buruzko V. JardunaldiakDonostiako Miramar Jauregian.

Maiatzaren 4ko goizean “Eskolainklusiborantz” gaiaren inguruko es-perientzia eta proiektuak aurkeztukodira. Arratsaldean, aldiz, “Europar di-mentsioa eta ikasleen eta irakasleenkonpententziak” izango da gaia.

Maiatzaren 5ean goizez egingodira aurkezpen guztiak eta bi gaieningurukoak izango dira: “Hizkuntzentrataera” eta “Zientzia, teknologiaeta garapen iraunkorra”.

Izena emateko epea apirilaren27an bukatzen da, eta www.elkarre-kin.orgweb orriaren bidez egin beharda. Orri berean informazio gehiagoaurkituko duzue, jardunaldien on-lineinformazioa barne.

Uztaila osoan euska-razko ikastaroakUEUren eskutik

- Talaiatik-4: Sagardoa, txotxetikharagokoa. Gustu baduzu... Uztailak12-13.

- Yoga: Tantra, emetasunaren go-zamena.Uztailak 10-14.

Iruñean uztailaren 17tik 23ra- Artea: Papera tailerra: artearen

eremuaren inguruan.Uztailak 17-21.- Eusko kultur gaiak: Autoeraketa

(antropologikoa, soziologikoa eta poli-tikoa) gaurko Euskal Herrian. Uztailak17-21.

- Informatika: Web orrien irisga-rritasuna: teoria eta praktika. Uztailak17-21.

- Kimika: Industria kimikoa eta in-gurumena. Uztailak 17-21.

- Literatura: Gu, besteak eta ni. Er-diguneak eta periferiak gaurko litera-turan.Uztailak 17-21.

- Psikologia: Kirolaren psikologia:oinarri teorikoak eta aplikazio prakti-koak.Uztailak 18-19.

- Psikologia: Komunikazio eragin-korraren artea. Uztailak 17-21.

- Sexologia: Sexuen esanahiak etaesan nahiak. Uztailak 17-21.

- Soziolinguistika: Erronka be-rriak euskararen erabileran. Uztailak18-20.

- Soziologia: Euskal Herriaren di-mentsio europarra. Uztailak 17-21.

- Talaiatik: Zentzumenak, gorpu-tza eta idazkera lantzeko tailerra. Uz-tailak 18-20.

Matrikula epea maiatzaren 1etikekainaren 18ra izango da.

Informazio gehiagorako:Irati Iciar943 82 14 [email protected] www.ueu.org

Hezkuntza Berriztatzeko Proiektuei buruzko jardunaldiak Donostian


UNEDeko Psikomotrizitate Esko-lak Heziketa praktika psikomotrize-an formatzeko bi urteko ikastaroaantolatu du. 2007ko urtarriletik2008ko abendura izango da.

Ikastaro hori egiteko, ordea, au-rretik eskola horrek antolatutakoSentsibilizazio ikastaroren bat eginbehar da. Horietako bi maiatzeanizango dira: maiatzaren 5, 6 eta 7anBilbon eta maiatzaren 26, 27 eta28an Pasaian. Matrikula epea ikas-taro bakoitza hasi baino zortzi egunlehenago amaituko da.

Informazio gehiagorako:Tel.: 943 769 [email protected]/ca-bergara

Psikomotrizitatekosentsibilizazioikastaroak

Hik Hasi udako topaketak

1. Heziketa sortzailea * Marga IÑIGUEZ. Sormeneanaditua.2. Ahozkotasuna * Andoni EGAÑA. Bertsolaria.* Joxerra GARZIA. EHUko ira-kaslea.3. Begirada islamari * Miren CAMISÓN. Filosofoa.* Dabi LAZKANOITURBURU.* Txente REKONDO. GAINekokidea.4. Historia irakaskuntzan * Gurutze EZKURDIA. EHUkoirakaslea.5. Nola landu elkarbizitza * Xabier ITURBE. Psikologoa.* Iñaki KARRERA. EHUko ira-kaslea.6. Familia eta eskola * Edurne GALINDEZ. HUHEZIkoirakaslea.7. Ikas-estiloak eta ikas-estra-tegiak *Iñaki PIKABEA. EHUko irakaslea.8. Dibortzioa eta eskola * Izarne FERNÁNDEZ DE OSA.Psikologoa.* Nilda GORVEIN. Abokatua etapsikoterapeuta. * Pilar LEGARRA. Psikologo klinikoa.* Monica SARALEGI. Psikopedagogoa.9. Harremanak gelan *Amaia AGIRRE. GEUZeko par-taidea.10. Adimen emozionala *Ibon DE LA CRUZ. Psikologoa.11. Coaching * Mirari BEREZIARTUA. Coaching. * Nerea REDONDO. Aldaketapuntua.

12. Heriotza heziketan * Patxi IZAGIRRE. Psikologoa.13. Ordenagailu gelara? * Fultxo CRESPO. Irakaslea.14. Publisher * Mikel FERNANDEZ. Irakaslea.15. Photoshop * Xabier LERTXUNDI. Irakaslea.16. Linux * Elena LAZKANO. EHUko ira-kaslea.* Aitor SOROA. EHUko irakaslea.17. Neobook sakontzen * Jose Manuel BELTRAN. Irakas-lea.18. Blogak irakaskuntzan * Jokin LACALLE. Irakaslea.* Mikel ETXARRI. Irakaslea.19. Bideoa * Pelaio EIZAGIRRE DE GARATE.PADEko errealizadorea eta gerentea.20. Literaturatik zinemara * Katixa AGIRRE. EHUko irakaslea.* Xabier MENDIGUREN ELI-ZEGI. Idazlea.21. Idazketaren didaktikarantz*Irune IBARRA. EHUko irakaslea. 22. Ipuinak irakurri-kontatu*Pello AÑORGA. Ipuin kontalaria.23. Disgrafiaren tratamendua *Mikel HARANBURU. EHUkoirakaslea.24. Txillida * Amaia FERNÁNDEZ. Txillida-Leku Museoko Heziketa Arloarenarduraduna.25. Antzerki klown-a * Joserra FACHADO. Aktorea.26. Antzerkia * Mikel SARRIEGI. Aktorea.


27. Psikomotrizitatea * Elena HERRAN. Psikologiandoktorea.28. Psikomotrizitatea gimna-sioan * Rikardo ACEBO eta AlvaroBEÑARAN. Psikomotrizistak.29. Jolas kooperatiboak * Maite GARAIGORDOBIL.EHUko irakaslea.* Ainhoa DURÁ. Haur psikologoa.30. Birziklatuz sortu *Amaia ZINKUNEGI. Arte Ede-rretan lizentziatua.*Ines GEREKA. Biologian lizentziatua.31. Musika Hezkuntza Berezian* Jose Ramon VITORIA.Arrasate Musikal musika eskolakoirakaslea.32. Musikoterapia * Aitor ZENARRUZABEITIA.Musika irakaslea, logopeda.33. Biodantza * Bixen ASTIASUINZARRA.Irakaslea.34. Dantza afrikarra * Ainhoa CARRERA. Dantza irakaslea.* Aintzira GOROSABEL.Perkusio irakaslea.35. Haurrentzako masajea * Ramon MAUDUIT. Psikologoaeta prebentzioan aditua.36. Miramongo Zientzia-Museoa* Mikel ETXANIZ. Irakaslea.* Emiliano MUJIKA. Irakaslea.

Hainbat arloko 36 ikastaroeskainiko dira aurten


argitalpenak

Amaren titi-xorroakJoxan Ormazabal

ELKARHiru osagai ditu liburu honek: ipuin

barregarriak nahiz serioagoak; umo-rezko poemak eta filosofikoagoak; etahaikuak, denak zehatz-mehatz neur-tuak (17 silaba hiru lerrotan banaturik).Bihotza zubi eta Txoko txiki txukunaliburuetan markatutako bideari jarrai-tzen dio egileak•

Letra zopaAmaia Crespo

EREIN Rakeli ez zaizkio batere gustatzen

ez zopa ez berdurak, eta gurasoek ezdakite zer egin. Gaur letra zopa jan be-har du. Zer asmatuko ote du ez jateko?Amaia Crespok eta Ramon Plak, letre-kin eta marrazkiekin, jatea baino gehia-go irakurtzea gustatzen zaion neska ba-ten abenturak kontatzen dizkigute•

Euskararen erabilera eta transmisioa

EUSKO JAURLARITZABi inguru desberdinetako ikerketak

dira. Batak, Donostiako Santo Tomas li-zeoko ikasle ohien adibidea ematen di-gu eta besteak, Gasteizko Olabide ikas-tolakoena. Bakoitzean, euskararen era-bilera familiaren esparruan, familiatikkanpoko esparruetan, euskararen era-bileraren tipologiak eta seme-alabeki-ko transmisioa aztertzen da•

EIKFren aldizkaria4. zenbakia

EIKFEuskadiko Irakaskuntza Koopera-

tiben Federazioak laugarren alea plaza-ratu du, “Hezkuntza kooperatibak,LOE lege berri bat” izenburupean. Ber-tan, LOEren inguruan hainbat gogoe-ta biltzen ditu, partaidetza, finantzia-zioa, euskal curriculuma, atzerriko hiz-kuntzak, formazioa, autonomia... be-zalako gaietatik abiatuz •

Sexua noiznahiLuis Elberdin

GAIAKHezkuntza arloan Emakunde saria

jaso duen liburu hau praktikoa da batezere. Gai askotarikoak jorratzen ditu, ha-la nola sexuaren testuinguru eboluti-boa, masturbazioa, gorputza, kontra-zepzio metodoak, hainbat mito, anizta-sun sexuala, jolas sexualak... Sexu hez-kuntzarako material erabilgarria •

EAEko irakaskuntzaren egoerariburuzko txostena (2002/2004)

EUSKADIKO ESKOLA KONTSEILUA

Txosten honek EAEko hezkuntza-ren egoera baloratu nahi du, 2002-2004artean. Hainbat lege xedapen, haur es-kolen ezarpen eta antolamenduaren,plangintzaren, giza baliabideen, ikas-tetxeen, eta finantziazioaren ingurukoemaitzak eta gogoetak biltzen ditu •

... goza nazazugehiago


Ez da aski euskaraz irakastea, euskarazaritzeko bideak jarri behar dira

Erabilera ez dabil ezagutzaren pare-an. Horrela bada, eskolaren lehen egi-tekoa euskararen ezagutza osoa ber-matzea bada, bigarrena euskarazko ha-rreman sareak sortzea izan behar du.Horretarako, eskola bakoitza mikroes-paziotzat jo eta gizartean orokorreanhizkuntzaren erabilera baldintzatzenduten faktoreak (sozioestrukturala,psikolinguistikoa, hizkuntzarekiko ja-rrera eta motibazioa) aintzat hartu be-har dira. Horrela baino ez dugu lortukoeskola ikasleen komunikazio beharguztiak aseko dituen gune izatea. Bereesparruan euskaldunen dentsitatea are-agotzea izan behar du beraz, eskolaororen helburua.

Horretarako, norbanakoaren (hez-kuntza komunitateko kide bakoitza-ren) jarrera, interesa eta gaitasuna gara-tuz iritsi behar dugu harremanetakohizkuntza euskara izatera. Eta eragin

Nola jorratu harremansareak eta nola sortuohiturak

- Egiteko pedagogikoaren baitankokatu behar ditu eskolak honakoesparruak: errekreo garaiak, esko-la orduz kanpoko kirol eta kulturjarduerak, bazkal garaiak, garraiozerbitzuak, haurtzaindegi eta zain-tza zerbitzuak, udaleku irekiak, ai-sialdi taldeak...

- Jarduera horietako begirale etaarduradunen hizkuntz gaitasun ego-kia eta erabilera bermatu beharditu.

- Ahalik eta eskaintza zabalenabideratu behar du familien beha-rrei eta ikasleen gustuei errepara-tuta.

- Edozein delarik ere ekintza, hiz-kuntz helburu zehatzak erantsi be-har dizkio. Eta helburu horren zer-bitzura estrategia jakinak jarrikoditu abian: paisaia euskalduntzea,euskal musika entzutea, euskalirratia entzutea, kirol hiztegi tekni-koa euskaraz erabiltzea, hiketa era-biltzea, halako esamolde zabaltzea,halako akats bideratzea... edo ha-rremana euskara hutsean izatea.

- Hiztun neurketak burutuko di-tu (urria-maiatza) eta hiruhilekoa-ren amaieran balorazioak egingo.

ZER EGINbeharreko guneak izango ditugu gelabarruko espazioa ez ezik, atsedenal-diak eta eskolaz kanpoko jardunak ere,azken bi horietan gauzatzen baitiragazteen arteko harreman libreak.

Azterketa soziolinguistikoek diote-nez, kideen artean harreman hizkuntzaautomatikoki hautatzen bada, garbidago esparru honi eskaini behar zaionarreta zenbaterainokoa izan beharduen. Ohitura aldatzea da kontua edo ohi-tura sortzea. Gure lan estrategiak helbu-ru horren zerbitzura jarri behar ditugu hez-kuntza sistemaren lehen urteetatik. HH-LHtik euskara ikasteko ez ezik lagunekinjolasteko balio duen hizkuntza izan behardu, denbora pasakoa, kiroletakoa...

Hezkutza sisteman aurrera goazenheinean, zailtasun edo eragozpen handibat badugu: adina. Gazteekin lan egitendugunok (DBH-DBHO) badakigu hori.

Horregatik saiatu behar dugu berezi-ki. Ahalbidetu behar dugu gazteok bizitzaesperientzia zirraragarrienak eta gogoz-koenak euskaraz izan ditzaten. Bistan da,eskolako lagun taldean euskararen hau-tu automatikoa egiteko ohitura sortuegin behar dugula. Eta nola ez, arrakasta-ren eta modernitatearen balioak erantsibehar dizkiogula euskarari.

Egiteko funtsezko horretan lagun-garri izango zaizkio eskolari tokian to-kiko Biziberritze Planak eta horien ba-besean garatutako bideak.

Helena Baraibar eta Kristina Boan

Ikastolen Elkartea


atzeko atetik

Nire bizitzako “lehenengo aldietan”pentsatzerakoan, askotan eskola garaiaketortzen zaizkit burura... Nire lehenengoeguna, nire lehenengo musua, gutxiegiatera nuen lehenengo aldia, nire lehenen-go lagun mina, lehenengo hilekoa, lehe-nengo botazioak, lehenengo dantzaldia,lehenengo antzerki emanaldia, lehenengoiraultza...

Hain sustraituta dago eskola nire bizi-bihotzetan, non pentsatze hutsak barreaeta poza ekartzen dizkidan.

Hainbeste ikasten da eskoletan, bai li-buruetatik..., eta are gehiago esango nukenik, bizitakotik!

Liburuetan gauza eder asko ikasi geni-tuen, eta zalantzarik gabe, esango nuke as-ko ikasten genuela irakaslea gustukoa ge-nuenean. Hau marka, ezta?

Baina egia biribila da; irakasleak eskolaonak eta atseginak ematen zituenean, es-kolatik kanpo ere liburu eta apunte haiek

errazago zabaltzen ziren… Zorionez, de-nok ez gara eta ez ginen berdinak, eta nikLiteraturakoa edota Etikakoa nituen maite;eta beste hark, Fisikakoa edota Matemati-kakoa.

Baina ikastoletako irakaskuntza ez daliburuetara edota programen edukietaramugatzen, eta hor hasten dira osatzen nireoroitzapenak.

Izan ziren, nola ez, une latzak, norbai-ten lagun onena izatetik taldeko ahate itsu-si bihurtzen zinen aste gogorrak. Inork ereulertzen ez zintuen eta norekin hitz egin ereez zenekien garaiak. Gurasoei kontatzekomodukoak ere ez zirenak, eta irakasleakbeste gauzez kezkatzen ziren uneak, edohori zen gure ustea (usteak beti ustel, ez dahala?). Zorionez, nire kasuan, zenbait aldi-tan mototsetik tiraka ibilibaninduten ere eta lasterke-ta batzuk egin behar izanbanituen ere, modaz pasanintzen eta beste bati egoki-tu zitzaion. Hain arin pasa-tako hura (ez pentsa, ez, or-duan hain laburra egin zi-tzaidanik...) ez dut ez hainarin ahaztuko.

Eta gaur egun, gurasomoduan, adi nago, oso adi,nire maiteñoek jakin deza-ten egun beltz horiek nire-

tzat goi mailako interesa dutela, eta irakas-leak ere horretaz kezkatzen direla. Eta ezdezaten ahantz lagunen jarrera aldakor ho-riek txotxolokeria garrantzitsuak baino ezdirela eta beste lagun batzuk hortxe daude-la zain, ezker-eskuin.

Baina, bizitza bera gutxienez erdi bete-ta dagoela ikusten duten horietakoa naize-nez, ez dut ikastolako oroitzapena memen-to blues batekin lotu nahi, eta horra ikasto-larekiko nire eskerrik beroena: orain 20 ur-te pasa, antzerkia ikasteko aukera emanzidan.

Horri esker, nire buruari “nik handitanaktorea izan nahi dut” esan ahal izan nion,eta buru-belarri bete ahal izan dut desio ho-ri. Horrela, eskola haiek gauzatu zuten nireofizioa eta bizimodua. •

Orain dela ez urte asko, adimen urriko haurrek bigarrenhizkuntza ikastea ezinezkoa zutela uste zen.

Olatz BEOBIDEAKTOREA

Ikastolako oroitzapenak

*

Reggio Emilia, Italiakohaur eskolak ezagutzeko

bidaia

hhhik hasi

2006ko urriaren 11tik 15era

Informazioa eta izena ematea:

www.hikhasi.comEpea: maiatzak 12

Reggio Emilia

Euskal Herria

1. Heziketa sortzaileak 2. Ahozkotasuna 3. Begirada Islamari 4. Historia irakaskuntzan 5. Nola landu elkarbizitza 6. Familia eta eskola 7. Ikas-estiloak eta ikas-estrategiak 8. Dibortzioa eta eskola 9. Harremanak gelan 10. Adimen emozionala 11. Coaching 12. Heriotza heziketan 13. Ordenagailu gelara?

14. Publisher 15. Photoshop 16. Linux 17. Neobook sakontzen 18. Blogak irakaskuntzan 19. Bideoa 20. Literaturatik zinemara 21. Idazketaren didaktikarantz 22. Ipuinak irakurri-kontatu

23. Disgrafiaren tratamendua 24. Txillida 25. Antzerki klown-a 26. Antzerkia 27. Psikomotrizitatea 28. Psikomotrizitatea gimnasioan 29. Jolas kooperatiboak 30. Birziklatuz sortu

31. Musika Hezkuntza Berezian 32. Musikoterapia 33. Biodantza 34. Dantza afrikarra 35. Haurrentzako masajea 36. Miramongo Zientzia-Museoa

Tel: 943 371 408 www.hikhasi.com Matrikula epea: maiatzak 26

GAIA: KANPOKO INDARKERIA IRAKASLEENGAN • … › uploads › erab_1 › 2006 › 05 ›...

Documents

Transcript of GAIA: KANPOKO INDARKERIA IRAKASLEENGAN • … › uploads › erab_1 › 2006 › 05 ›...