GAIA: HARRERA, ETXEAK ETA FAMI-LIAK • ELKARRIZKETA .... alea.pdf · Sarean egiten da lan eta...

hik hasihh

G A I A : H A R R E R A , E T X E A K E T A F A M I -L I A K • E L K A R R I Z K E T A : M A R T AM A R F F E I • E S P E R I E N T Z I A : B A Z E NB E H I N • E K A R P E N A : I N G U R U M E NH E Z K U N T Z A • G A Z T E L U P R O I E K T U A •

884 euro • 2004ko MAIATZA euskal heziketarako aldizkaria

Modenako (Italia)0-6 urteko udal haur eskolak

UDAKO TOPAKETAK

88. zenbakia. 2004ko maiatza ❘ hik hasi ❘ ‚‚‚3

5 editoriala6 kronika

8 gaia

HARRERA: ETXEAK ETA FAMILIAK

16 elkarrizketaMARTA MARFFEI

26 esperientziaBazen behin...Gure aitona-amonen kontu aberatsak

28 ekarpenaIngurumen hezkuntza: XXI. mendekomoda ala erronka?Sukarrieta taldea

32 hik hasi udako topaketa pedagogikoak Modenako (Italia) 0-6 urteko udal haureskolakArtearen txokoa

35 berriakGaztelu proiektua

40 Muga guztien gainetik... euskaraz!Bilboren bihotzean D eredua goraBilboko El Salvador ikastetxea

Argitaratzailea:XANGORINErrekalde hiribidea, 59. Aguila eraikina, 1. solairua. 20018 DONOSTIA GIPUZKOA. Tel: 943/ 371 408

Fax: 943/ 372 154; www.hikhasi.com; Posta Elektronikoa: [email protected]; Lege Gordailua: SS-1001/95. ISSN: 1135-4690 Erredakzio burua:Ainhoa AzpirozErredakzioa: Joxe Mari Auzmendi, Ixiar Eizagirre Erredakzio batzordea: Mikel Estonba, Mari Karmen Irastorza, Kristina Mardaraz, Josi Oiarbide, Fito

Rodriguez, Maite Saenz, Xabier Sarasua eta Arantxa Urbe. Aholkulkariak: Jaione Apalategi, Abel Ariznabarreta, Bego a Bilbao, Mariam Bilbatua, Felix BasurkoAines Duafau, Xabier Isasi, Irene Lopez-Go i, Izaskun Madariaga, Kepa Perez Urraza, Lore Erriondo, Idoia Fernandez, Amaia Vazquez, Lontxo Oihartzabal, Juanjo

Ota o eta Pruden Sudupe. Administrazioa: Arantxa Goiburu. Diseinua: TRAM¥Graf!k Maketazio, aurreinpresioa: Xangorin.Inprimategia: ANtzA S.A.L.Azaleko irudia: Argazki Press. Aldizkari honek Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren egokitasun-aitormena du. Data: 2004-IV-20.

Kopurua: 3.500 ale

hik hasiko artikuluez edonon eta edonoiz balia zaitezke. Kasu horietan iturria aipatzea eskertuko genizuke.hik hasik ez ditu bere gain hartzen bertan plazaratutako iritziak ezta bat etorri ere derrigorki haiekin.

aurkibidea8

gaiaHARRERA: ETXEAK ETA FAMILIAKHarrera etxeetako eta familietako ateak ireki dizkigu-te eta aukera izan dugu bertan bizitzen diren gazteenegoera ezagutzeko hezitzaileen eta harrera familien

elkarteko kideen eskutik.

HEZKUNTZA, UNIBERTSITATE ETA IKERKETA SAILA

DEPARTAMENTO DE EDUCACION,UNIVERSIDADES E INVESTIGACION

16elkarrizketa

MARTA MARFFEIArgentinako CTERA hezkuntza sindikatu nazio-naleko idazkari nagusia da eskarmetu handiko

emakume hau. Hango hezkuntzaren egoera izandugu hizpide; kezkak, arazoak eta erronkak.

hik hasiren harpidedun izan nahi dut, urtean 10 ale eta atera daitezkeen ale bereziak etxean jasoaz

Izena..........................................1. Deitura................................

2. Deitura ...............................Tel.:............................................

Helbidea .....................................................Posta Kodea................

Herria....................................Herrialdea...........................

Ikastetxea...................................Herria......................................

IFZ-NAN ......................................................................................

Aurrezki Kutxa edo Bankua

Entitatea Sukurtsala K.D. Zenbakia

Sinadura

HARPIDETZA SARIAK

(BEZ barne)

40 euro

hik hasiEuskal

heziketarakoaldizkaria

Errekalde hiribidea, 59Aguila eraikina 1. solairua

20.018 DONOSTIA. GIPUZKOA

Tel: 943/ 37 14 08Faxa: 943/ 37 21 54

hik hasikzure parte-hartzea

ezinbestekoa duharpide zaitez!

40 eur40 euro uro urteantean10 aldizkari eta prezio bereziak topaketetan eta argitaratzen ditugun gainontzeko materialetan

www.hikhasi.com


editoriala

Azkenaldian, hainbat gertakari ga-rrantzitsu bizi izan ditugu, eta gertakarihoriek eskolako egunerokotasuneaneragina dutela ere ikusi dugu.

Irakeko gerraren ondorioz Madri-len egindako erasoak Espainiako etaFrantziako estatuen hauteskundeakbaldintzatu ditu, eta seguruenik, egite-ar dauden Europako parlamenturakohauteskundeak ere baldintzatuko ditu.

Hori guztia politika izanik, ba al dueraginik Euskal Herriko eskoletan?Guk baietz uste dugu, baina ez dakigu-na da zenbateraino.

PPk martxan jarri behar zuen Kalita-te Legea ez duela ezarriko esan zuenKataluniako hezkuntza ordezkariak,eta EAEko Anjeles Iztuetak ere gauzabera esan du. Nafarroako Hezkuntzakontseilari Luis Campoyk, ostera, guz-tiz kontrakoa adierazi zuen.

Hezkuntza ikuspegitik hain kalte-garri izan zitekeen Kalitate Legea ez de-la ezarriko jakiteak ikastetxe askotako

giroa lasaitu egin duela esan liteke.Gertakariak nola izan diren aztertu-

ta, ondorengo galderak bururatzenzaizkigu: gurasoak, irakasleak, ikasle-ak, langileak, herritarrak eta gehiengozabala ditxosozko legearen aurkaegonda, zergatik pentsatzen zen apli-katzea? Eskola komunitateak kaltega-rritzat jotzen baldin bazuen, zertarakobere ezarpena? Aurreko galderen eran-tzuna aurkitzeko asmoz, askok, nora-bide bakarrean begiratuko dute.

Dena den, badago egin beharrekobeste galdera bat: Kalitate Legearenaurkako mobilizazioak eta adierazpe-nak egin ziren, baina ikastetxe bakoi-tzera eraman al dira sakoneko eztabai-da eta hausnarketa? Ikastetxe bakoitze-an aztertu al da bere hezkuntza proiek-tuan zer aldaketa ekarriko zukeen etahorren aurrean zer jarrera hartuko zate-keen? Ala araudien zapalgailuak ikaste-txe askoren proiektuak aldatuko ote zi-tuen?

EEsskkoollaa hhoobbeettzzeekkoottaann eessppiirriittuu kkrriittiikkooaassuussttaattuu bbeehhaarrrraa ddaaggoo

Politikak eta politika-

riek eskola bakoitzeko

jarduna gehiegi baldin-

tzatzen dutela iruditzen

zaigu, kolektibo bakoi-

tzak bere zilborrari gehie-

gi begiratzen diola, eta

hausnarketa komunaren

falta nabaritzen dugu.

Badakigu elkarteren batek garbiagertu duela bere tinkotasuna, infor-matu duela haren ikastetxeetan, ezta-baidatu dutela eta euren erabakia pu-bliko egin dutela. Zoriontzekoa daagertu duten hezitzaile heldutasunaga-tik, zabaldu duten jarrera kritikoagatik.

Guk Euskal Herri mailako hausnar-ketek garrantzi handia dutela deritzo-gu. Egiten direnak txalotzea eta gorai-patzea dagokigu, baina zerbait falta da.

Politikak eta politikariek eskola ba-koitzeko jarduna gehiegi baldintzatzendutela iruditzen zaigu, kolektibo ba-koitzak bere zilborrari gehiegi begira-tzen diola, eta hausnarketa komunarenfalta nabaritzen dugu.

Hala ere, ikastetxe bakoitzak berenortasun propioa izan beharko lukeela-koan gaude, bizi duen inguruan sustrai-tua eta etorkizunerako nahi duen jendeeredua lortzeko bitartekoak jarriko di-tuena. Eta horretarako, ezinbestekoa daeskola komunitatearen hausnarketa.

maiatza

6 ❘ hik hasi ❘88. zenbakia. 2004ko maiatza

kronikaE s k a e r a a s k o d a u d e , e t a

Kalitate Legea indarga-betu egingo du PSOEk

Jose Luis Rodriguez Zapatero Es-painiako presidente berria Kalitate Le-gearen aurka agertu da hasieratik, etaekainean Legea garatzeko dekretuakindargabetuko dituela adierazi du. Ho-rrekin, PPk hezkuntza erreformatzekoaurreikusitako epeak eten egingo lira-teke eta 2004-2005 ikasturtean ez da in-darrean jarriko. Bitartean, PSOEk udapasa ondoren lege proiektu berria aur-keztu beharko luke parlamentuan, eta2005-2006 ikasturterako aplikatuko li-tzateke.

Trantsizio garai honetan Euskal He-rrian Kalitate Legearen ezarpena etete-ko aldarrikapenak entzun dira. Irakas-kuntza publikoko mahaiak (hor daudeEHIGE, Sortzen-Ikasbatuaz, Haur Es-kolen Koordinakundea, BIHE, Sarean,CCOO, EILAS, ELA, LAB eta UGT) ber-tan behera uzteko eskatu du, harik eta

hezkuntza eragile guztien, autonomiaerkidegoen eta administrazio berriarenartean hitzarmena lortzen duten arte.Horrekin batera, Eusko JaurlaritzakoHezkuntza Sailari zera eskatu diote: be-rehala eten ditzala proposatuta daudenaldaketa guztiak; luzapena eman deza-la LOCEtik eratorri eta abian diren de-kretu guztietarako eta informazio zeha-tza eman diezaiela ikastetxeei; hezkun-tza eragile guztiak bilduko dituen ba-tzorde bat era dezala; eta hitzarmeneanoinarritutako erabakiak har ditzala.

Anjeles Iztueta Hezkuntza sailbu-ruak adierazi du ados dauden Legearenzenbait ataletan (besteak beste, ingele-saren ezarpen goiztiarra eta 0-6 etapa)EAEko hezkuntza sistema legearen au-rretik doala eta horretan jarraituko due-la, betiere Europa ardatzat harturik.Ados ez dauden atalei dagokienez, ezdituztela ezarriko aipatu du.

Nafarroako Hezkuntza kontseilariLuis Campoyk, aldiz, LOCE aplikatuta-ko dutela adierazi du, PSOEk egin di-tzakeen aldaketak etorri bitartean.

Kataluniako eta Kanariar Irletakogobernuek Kalitate Legea ez dutelaezarriko esan dute. Andaluzia, Aragoi,Asturias, Kanariar Irlak, Gaztela-Man-txa, Katalunia, Euskadi eta Extremadu-rako Eskola Kontseiluek adierazpenbat sinatu dute gobernuari LOCErenezarpenaren egutegia gelditzeko eska-tuz.

Maiatzaren hasierarekin bateraospatu du Ikas-Bik aurtengo

bere jaialdia eta ikasturtebukaera bitartean beste hainbat

festa ere izango dira.Euskal Eskola Nazionalaren III.

Eguna ere ospatu berria daAzpeitian. Giro onean pasatako

egunak hausnarketarako erebalio nahi izan zuen. Izan ere,

helburuetako bat ikastolensarearen barnean gogoeta

bultzatzea da, nazio kontzientziasuspertzeko eta barneko indar

bilketa egiteko. Beste xede batikastola Euskal Herriaren eskolanazionala dela aldarrikatzea da.

Aurtengo egunarenberezitasuna Nabarraldeko

historialarien omenaldiak hartudu. Historialari horiek egiten

duten lan isila omendu nahi izandute antolatzaileek, euren

esanetan “historia estrategikoabaita, hizkuntzarekin batera,

herri identitatea sortzeko”. Hala,23 historialari omendu dituzte,horietatik 15 hilda daudenak.

Era berean, hezkuntza sistemakherrigintzan duen garrantziaz

jabeturik, bultzatzaileek euskalhezkuntzaren sare propioaeraikitzeko lanean jarraitubeharra aldarrikatu dute.


e r a n t z u n e n e s p e r o a n j e n d e a

Hezkuntza miresgarria da, baina ez daahaztu behar, benetan merezi duena ezin dela irakatsi.Oskar Wilde

Nafarroan oposizioensistema aldatzeko epai-tegietara jo dute sindi-katuek

EILAS, ELA eta LAB sindikatuek he-legitea aurkeztu dute Nafarroako Go-bernuko Hezkuntza DepartementuakBigarren Hezkuntzarako egindakooposizio deialdiaren aurka. Eta Beha-tokia, Oinarriak plataforma, Kontseiluaeta Euskal Kultur Elkargoaren babesajaso dute.

Sindikatuen hitzetan, oposizioendeialdia “legez kontrakoa da hizkuntzaeskubideak urratzen dituelako”. Ho-rrez gain, “berdintasun eta gaitasun oi-narrien aurkakoa” ere badela diote. Ba-dute arrazoi bat hori esateko: Nafarroa-ko Gobernuak hezkuntza espezialita-teak (Matematika, Plastika, Zientziaketa gainerakoak) hizkuntzaren araberabanatzen dituela; hau da, euskarazko-

ISO eta EFQM ziurtagiriak bezala,Eusko Jaurlaritzako HezkuntzaSailak Kalitate KudeaketarakoSistema jarri zuen martxan iaz

Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako24 ikastetxetan eta 18

Berritzeguneetan. Aurrera begira,eskola gehiagotan zabalduko da.

Hezkuntzaren berezitasuneraegokitutako kalitate ziurtagiria

lortzeko programa da, hobekuntzakadministrazio arloan, arlo

pedagogikoan eta akademikoanerdiesteko. Sarean egiten da laneta horrek elkarren berri izatekoaukera ematen du. Era berean,talde lana ere bultzatzen du. Bi

urteko proiektu pilotuaren ondoren,ikuskatzaileek ikasturte honen

amaieran erabakiko dute zentrohoriei ziurtagiria eman edo ez.

Ziurtagiria jasotzen dutenek, hiruurteko beste proiektu bateansartzeko aukera izanen dute:

ikastetxeen autonomia garatzekoa,hain zuzen ere. Ildo horretan, gaur

egun erabakiak Lakuan hartzendira, eta horietako batzuk

ikastetxeen eskuetan utzi nahi dira.Horrela, arlo pedagogikoa,

ekonomikoa eta pertsonalakudeatzeko aukerak handitu egingo

dira. Lehenengoari dagokionez,oinarrizko curriculuma errespetatuz,

ikastetxeen esku geldituko daproiektuen antolaketa. Arlo

pertsonalaren kasuan, epe motzekoordezkapenetarako lan poltsak

zentroek kudeatu ahal izangodituzte. Eta arlo ekonomikoan

malgutasun gehiago izango duteobra txikiak egiteko eta zentroko

gastu kopuru bat egiteko.

ak alde batetik eta gaztelaniazkoakbestetik. Horrela, hizkuntza bakoitza-rentzat epaimahai bat eta zerrenda batjartzen du, eta azterketak ere egun be-rean dira. Gauzak horrela, pertsona ba-tek ezin du bietara aurkeztu, aukeratuegin behar du azterketa gaztelaniazedo euskaraz egin.

Sindikatuek ez dute oposizioa ber-tan behera utzi nahi; eskatzen dutenada lehiaketa egiteko sistema aldatzea,“oraingoa legearen kontrakoa delako”.

Aurretik ere behin eta berriz eskatudiote Nafarroako Gobernuari sistemaaldatzeko, baina erantzuna beti ezez-koa izan da. Horregatik erabaki dutehelegitea ezartzea, bai sindikatuek etabaita hainbat norbanakok ere.

EAEn ere sindikatuek badute eska-erarik. Eusko Jaurlaritzako HezkuntzaSailaren negoziatzeko borondaterikeza salatu dute prentsa ohar baten bi-dez. CCOO, EILAS, ELA, LAB eta UGTsindikatuetako ordezkariek alde eginzuten bilera batetik, bileran ez zelakoaurreikusitakoa aztertu. DBHko eba-luazioa eta promozioa, Batxilergokoantolaketa eta zuzendarien izendape-na aztertzekoak ziren bilera hartan, bai-na ez zen halakorik egin, sindikatuezgain beste eragile batzuk ere agertu zi-relako bilerara. Sindikatuek eztabaida-rako egutegi bat prestatzeko eskatudiote, datorren ikasturterako neurriaketa erabakiak har daitezen.

GAIA


Harreraetxeak eta familiak


G

Logela goxo eta pertso-nal hau harrera etxe bate-koa da. Hormak hartzatxoeta panpinez bete ditu nor-baitek, bere etxearen zatibat ekarri nahian; eta ido-loak zintzilikatu dituamets egiteko, agian bereetxean, bizi berri batekin.Familian egoera larriak,

gogorrak bizi dituzteneieskaintzen zaie toki batharrera familiatan eta ha-rrera etxeetan. Jaioberri-tatik hasita 18 urtera bi-tarteko haurrak zein nera-beak izaten dira. Babesa e-ta maitasunaz gain, behardutena da jakin benetanzein den euren bizi-histo-ria, eta etorkizun hurbile-an autonomo izateko pres-tatu.

Babesgabetasun egoeran daudenhaurrak dira harrera etxeetan eta harrerafamiliatan bizi direnak. Babesgabetasunegoera epaileak deklaratzen du, etaesan nahi du haurra bere gurasoekin ba-bes fisiko edo psikikorik gabe dagoela;esaterako, tratu txarrak (fisikoak zeinemozionalak) jasan dituzten haurrakedo abusu sexualak jasan dituztenakleudeke “babesgabetasun” egoeran.

Familiatan halako egoerak detekta-tzeko bideak gero eta gehiago dira gizar-tean: zerbitzu sozialak, eskola, medi-kuak, gaztelekuak, aisialdi taldeak... Ka-sua oso larria bada eta haurra etxean a-rriskuan badago, lehenik eta behin egi-ten dena da haurra familiarengandik ba-natu, eta zuzenean haurraren tutoretzaForu Aldundiak hartzen du beregain.

Familiari laguntza, haurra-ren kargu egiteko

Familiako arazoa hain larria ez bada,alegia, “laxotasun” mailako kasua dene-an eta konponbiderako zirrikiturik ikus-ten badute, orduan zerbitzu sozialakhasten dira familiarekin lanean, eta lehe-nik eta behin saiatzen dira gurasoei eu-ren funtzioa bete ahal izateko errekur-tsoak eskaintzen. Lanketa horretarako,Diputaziotik familia esku-hartzerako

Arazo larriak dituztenfamiliei lagundu nahi

programa bi daude: Gizalan eta Osatu.Gizalan da guraso gaitasunak lantzekoprograma, 18 hilabetetik 2 urtera irautenduena. Osatu, berriz, gurasoen osagarriizateko programa da; gurasoak eurenfuntzioa betetzeko gai ez direnean, bai-na kaltegarriagoa izango denean haurraeurengandik bereiztea, orduan egitendena da haurrari babesa eskaini. Progra-ma honek gurasoekin ez du lan egitenhainbeste, haurrekin baizik.

Familia esku-hartzerako progra-mek, ordea, beti ez dute familiatan ho-beranzko aldaketa lortzen; oso sustrai-tuta dauden egoerak edo jokamoldeakizaten baitira askotan, konplexuak dire-nak aldatzeko. Horregatik, urteetako la-nak ez baditu behar bezalako emaitzakematen, haurra harrera etxera edo harre-ra familiara sartzeko prozesua jartzen damartxan, Adingutxikoen Epaitegiakematen duen foru aginduaren bidez.Gurasoek onartzen badute erabakia etahaurraren zaintza besteren eskutan jar-tzen badute borondatez, orduan tutore-tza gurasoek mantentzen dute. Bainabestelako kasuetan, edota familiakoegoera oso larria bada, tutoretza Diputa-zioak hartzen du eta haurraren zaintzaharrera etxeen edo familien eskuetanuzten du .

Harrera etxeetan Harrera familiatan

Nafarroan 300 haur 180 haurBizkaian 300 haur 400 haurGipuzkoan 133 haur 141 haurAraban 100 haur 75 haur

Guztira 833 haur 796 haur

2002ko datuak Hegoaldean


Harrera etxeakEguneroko bizitzan hezi

Harrera etxeak barrutik eza-gutu nahi eta, Donostiara jo du-gu, Intxaurrondo auzoko Zara-tegi harrera etxera. Zuzenda-riak, Mertxe Iturraldek, eta he-zitzaileak, Javier Sanchok, za-baldu digute atea, euren espe-rientziara sar gaitezen.

Zarategi harrera etxea Hijas de laCaridad mojek kudeatzen dute, Dipu-tazioarekin duten hitzarmenaren bi-dez. Mojak bertako pisu batean bizi di-ra. Hezitzaileak, berriz, kooperatibabatekoak dira, Hezitu S. Coop., hain zu-zen.

Bi zentroetan, guztira 49 haurren-tzako lekua dute. Zentro batean 0-9 ur-te bitartekoak daude, hainbat pisutan,

eta beste zentroan 18 urtera artekoak.Pisu bakoitzean 7-9 haurreko taldeakbizi dira, eta bost hezitzaile ari dira egunosoz, eta beste hezitzaile bat egun er-diz. Pisuek egongela, sukaldea, bai-nuak eta banakako zein binakako ge-lak dituzte. Oso goxoak dira, argazkie-tan ikus daitekeenez.

Guraso-haurrak banantzeaHarrera etxera etorri haurretik, fami-

lian gizarte laguntzaileak landu ohi dutebanaketa, bai gurasoekin eta bai haurre-kin. Baina Javier Sanchoren hitzetan, as-kotan etxetik irtetea ez da modu ideale-an gertatzen, “profesionalek familia-rengan ikusten dituzten beharrak etahutsuneak, ez dituztelako ikusten ez gu-rasoek eta ezta haurrek ere”. Horregatikbeti ez da lortzen zaintzaile boluntarioaizatea. “Eta gurasoak -jarraitzen du Ja-vierrek- harrera etxean sartzearen aur-ka daudenean, haurrak ere aurkako ja-rrerarekin datoz. Gurasoekiko fidelitatesentimendua dutelako, azken bateaneuren gurasoak baitira, eta egoera osogogorrak bizi izanagatik etxean (kan-potik ikusita asaldatu egiten garen ego-erak), hala ere, beren gurasoak dira”.

Harrera pisuan, haurrenohiko faseak

Harrera etxera etorrita, haur denekez, baina askok fase jakin batzuk pasa-tzen dituzte. Mertxe Iturraldek hala kon-tatu digu: “zer gertatu zaien onartzendutela etortzen dira asko (esanaz ‘egiada nire gurasoek hori egiten zidatela’),eta egun gutxitan dena ukatzera pasa-tzen dira”. Euren gurasoak idealizatzenhasten dira, eta ondorioz, banaketarenerrudunak eurak direla sentitzen dute:”gaizki portatu naizelako nago ni he-


GGAIAHarrera etxeak eta familiak

men. Nik lehertarazi ditut gurasoak,beste modu batera jokatu izan banu ezzatekeen hau dena gertatuko”.

Halako mezu distortsionatuekinetortzen dira asko. Horregatik, funtsez-koa da haurrokin lantzea zein den eurenhistoria, zergatik irten diren euren etxe-tik. Harrera etxera sartzerako, Diputa-zioan bere kasua daramatenek haurrariazaltzen diote zergatik hartu duten era-bakia. Eta harrera etxean pasatzen duendenboran, hezitzaileak haurrarekin ba-karka lantzen du zein den bere histo-ria.”Egia esaten diegu beti -dio Javie-rrek-, nahiz eta haurraren adinarenarabera eta bizi duen unearen arabera,modu batean edo bestean azaltzen dio-gun”. Mertxek naturaltasun handiz bizidu haurrei egia esatearena: “historia osokatastrala izanda ere, ez diezu guraso-ez gaizki hitz egin beharrik; besterik ga-be, ez dute hobeto egiten jakin. Gurasoekere askotan ez baitute ikasterik izan ho-beto nola egin, haiek ere beren istorio be-rezia izan dutelako. Gaiaz lasai hitzegin daiteke”. Eta aurrerago gurasoekere hitz egiten diete gauzaotaz seme-ala-bei, euren harremanean aurrerapauso-ak eman ahala.

Pisuak, epe baterako bizile-ku

Harrera etxeak epealdi baterako bi-zilekuak dira. Horien funtzioa da fami-liak duen arazoa konpondu bitarteanhaurraren beharrei erantzutea, edota fa-miliaren arazoak hobera egiten ez badu,haurraren bizileku izatea adin nagusita-suna lortu arte. Harrera etxean bizi oste-an, gehiengoa bere familiara itzultzenda. Beste batzuk 18 urterekin “deslotura-ko pisu”etara joaten dira, bizitza autono-

moa hasteko zubi direnak. Eta bestezenbaitek bizitza autonomoa hastea lor-tzen du inoren laguntzarik gabe .

Bistakoa da haurrarentzat zer ga-rrantzia duten gurasoek; nahiz etxeanesperientzia gogorrak bizi izan, haurra-rentzat bere gurasoak izaten jarraitzendute. Oso figura garrantzitsuak dira.Bestetik, denborarekin haur gehienakitzultzen dira euren familiara. Horrega-tik, proiektu berri bat jarri da martxan,haurrarekin eta familiarekin lantzekoa.Javierrek azaltzen duenez, “lehenago,harrera etxean haurra soilik lantzen ge-nuen. Baina haur hori familia batenzati da eta familiarekin harremana du.Azkenaldian garbi dugu familiarekinere lana egin behar dugula, bai kriterio-ak bateratzeko, bai haurra nola eran-tzuten ari den ikusteko...”. Horretarako,pisuko hezitzaileak familia bakoitzare-kin koordinatzen dira, zuzenean gura-soekin hitz eginez edo familia horretandagoen gizarte laguntzailearen bidez.

Gurasoek bisitak izaten dituzte; etahainbat bisita mota daude, haurraren-tzat komeni denaren arabera (asteburuosokoa, ordu batzuetakoa...). Kasu ba-tzuetan, gurasoekiko harremana osomingarria denean, hezitzaileek gainbe-giratutako bisitak izaten dituzte. Javie-rren hitzetan, “halako egoeratan gurasoaskorentzat etsaia zara; azkenean poli-ziarena egiten ari zara, harremanaegokia ez dela iruditzen zaizunean es-ku hartu egin behar duzulako ”. Mer-txek ere ulertzen du gurasoen erreak-zioa: “gurasoentzat oso zaila da hau-rraren lekuan jartzea. Askotan guraso-ek ere ez baitakite zein den euren histo-ria, eta nahikoa dute euren buruhaus-tearekin, gainera haurraren lekuan

Haurrek gura-soak idealiza-

tzen dituzteeta banaketa-

ren errudunsentitzen

dira. Eurenhistoria lan-

tzea beharrez-koa da, eta

ulertzeko ezzaie gurasoez

gaizki hitzegin beharrik.


jartzeko! Zaila suertatzen zaie, gehieneigaitasun asko falta zaizkie”. Baina bes-tetik, gurasoek beren lana eskertzen erebadakitela diote, ikusten baitute hezi-tzaileak 24 ordu pasatzen dituztela eu-ren seme-alabekin, eta benetan maitedituztela.

Pisuko martxaPisuan hezitzaile bakoitzak errefe-

rentziako haur bat edo bi izaten ditu(edo, bestela esanda, haur bakoitzak be-re erreferentziako hezitzailea du). Hezi-tzaile hori da haurrari segimendu sako-na egiten diona, jarraitzen duena haurra-ren eskolako, familiako eta aisialdikoibilbide osoa. Neska-mutilekiko lan he-zitzailea, berriz, harremanean oinarri-tzen da. Mertxek argi du: “haurrekin lanegiteko lehenik behar duzu harremanasortu. Ez badira maitatuak sentitzen, ezgara benetan eurengana iritsiko”.

Pisuan eguneroko martxa bat dago,errutina bat, laguntzen duena ohiturabatzuk hartzen edo orden bat izaten.Nahiz pisuko arauak “arruntak” edo“zentzuzkoak” izan, askorentzat hasie-ran gogorra da horietara egokitzea. Fa-milia oso desegituratuetatik omen datozgehienak, eta bat-batean pasatzen diradesorduetan jaikitzetik eta oheratzetik,eguneko errutina guztiak ondo antola-tuta dituen etxe batera.

Elkarbizitzan gatazka gehiago sor-tzen dira adinaren, ezaugarrien edo biziduten unearen arabera. Baina, normale-an, jada elkarrekin bizitzen denbora de-zente daramaten taldeak izaten dira, eta“azkenean, bestea den bezala onartzendute”, Javierren esperientziaren arabe-ra; “eta nahiz eta euren borrokak eta ha-serreak eduki, era berean identifikatutasentitzen dira toki berean dagoen bestehorrekin, egoera beretsua bizitzen ariden horrekin”.

Zer da behar dutena Gehien behar dutena afektibitatea

da, denek ere hutsune afektiboak izandituztelako, edo egokiak ez ziren loturaafektiboak eduki dituztelako. Javierrekhala kontatu digu: “Arreta, kontaktu fisi-koa, hori denek eskatzen dute. Batzuek

horrelako ezer ez dutelako eduki. Hezi-tzaileok behar afektibo horiek ere ase be-har dizkiegu. Horregatik, heziketarakogure lan tresna nagusia harremana da,eurekiko sortzen dugun lotura”.

Hezitzaileek gutxi iraunJavierrek hiru urte eta erdi daramatza

lanean; hezitzaile gutxik irauten du ho-rrenbeste:“lan gogorra da, harremane-an oinarritzen delako. Beraiekiko lotu-ra afektiboak dituzu,oso egoera inten-tsoak bizitzen dituzu eta bizitakoaz li-bratzea kosta egiten zaizu. Hemendikirten, etxera joan eta buruak kezkatutajarraitzen du”. Hezitzaileek gatazkakkudeatzen jakin behar dute, etengabeakbaitira.

Lan baldintzei dagokienez, nahizhobetzen joan diren, oraindik ere ez dirasamurrak. Eguneko 24 orduak bete be-har direnez, asteburuetako zein gaueta-ko txandak egin behar. Sozialki lanbidehonek ez du inolako aitorpenik, berazsoldatak ere ez dira batere onak. Horre-gatik guztiagatik, jendeak karrera amai-tu berritan jotzen du lan honetara, hila-bete batzuetan edo asko jota urtebeteanaritzeko asmoz. Lan mundura sartzekoate bat da, baina inork ez du pentsatzenprofesionalki bere azken egunak lan ho-rretan egingo dituenik. Mertxek argi du,lan honetan jarraitzen duenak bokazio-agatik egiten duela, ez behintzat soldata-gatik.

Ondorioak, haurrenganaHezitzaileek lan honetan gutxi irau-

teak bere ondorioak ditu. Pisuetan pro-fesionalek talde lanean jarduten dute.Hezitzaileek gutxi irauteak taldea ere es-perientzia gutxikoa izatea dakar, eta be-raz, hezkuntza kriterioak bateratzea erenekezagoa izango zaie. Haurrek, gaine-ra, erreferentez aldatzea askotan beste a-bandono bat gehiago bezala bizitzenomen dute. Javierren hitzetan, “azkene-an zugan konfiantza jartzeko errepa-roa izaten dute. Sentitzen dutena zerada: ‘zertarako lotuko naiz zurekin, las-ter alde egingo baduzu!’ , azken bateanberaientzat galera emozional handiabaita”.

Harrera etxeak non kokatuForu Aldundiak etxebizitza sozialak

hautatu ohi ditu harrera etxeak jartzeko,batetik pisu handiak behar duteko izan,gela askokoak, eta bestetik merkeagoakdirelako. Baina zer auzotan kokatutadauden, eragina du. Auzo marginaletaninguruak ez du askorik laguntzen, hau-rroi beste aukera batzuk eskaintzea de-nean kontua. Hala ere, askotan herri txi-kietan egotea ez omen da hobea. Mer-txek Segurako aterpetxea edo Fraisoroditu gogoan: “aterpetxeko haurrak es-tigmatizatuta zeuden, herri txikietandena nabarmentzen baita, eta gainera,karga historiko handia dutelako aterpe-txeok”.


Auzo berean harrera pisu bat bainogehiago egoteak ere bere ondorioak di-tu. Pisu desberdinetako haurrek elkar-tzeko joera izaten dute, auzoan edo ko-adrila desberdinetan integratu beharre-an. Eskolan ere, familian arazoak dituz-ten haurrekin elkartzen omen dira, sen-titzen dutelako besteek ezin dutela uler-tu zer den eurek pasatzen ari direna.

Sarean lanaHaurra eguneroko bizitzako testuin-

guru guztietan integra dadin, ezinbeste-koa da hainbat profesionalek sare lanaegitea. Hezitzaileak, beraz, haurrarekinesku hartzen duten profesional guztie-kin koordinatu behar du: irakasle, medi-ku, begirale, psikologo eta gainerako es-pezialistek bateratu egin behar baitituz-te irizpideak.

Gaur egun eskolak sare lanerako etaelkarlanerako mentalitate askoz han-diagoa omen du lehen baino. Javierrekondo gogoan ditu eskolarekiko lehen-go tentsiozko harreman haiek: “edozeingurasori eskatzen ez zaizkion eran-tzunkizunak eskatzen zizkiguten hezi-tzaileoi, edo guri ezer esan gabe hartzenzituzten erabakirik handienak (ez zi-nenez bere gurasoa, ez zintuztelakohaur horren erreferentetzat hartzen)”.Haurrok bota ere, erraz botatzen omenzituzten eskolatik. Gaur egun gauzak as-ko aldatu dira, baina toki guztietan beza-la, denetik dago. Ba omen dira bete-be-tean inplikatzen diren profesionalak,beti haurrarentzat egokiena zer izangoden begiratzen dutenak, eta ba omen di-ra haurrok “enbarazutzat” jotzen dituz-ten eskolak ere.

Bestetik, hizkuntza ereduen kontua

dago. Hala kontatu digu Javierrek:“haur horietako gehienak ingurune er-daldunetan bizi dira, eta gainera, eus-kararekiko baztertze izugarria izatendute. Euskaraz ez dute B ereduan esko-latzeko mailarik, eta A ereduak bilatubehar dizkiezu. Beraz, kasu gehienetansare pribatura jo behar duzu. Eta eskolapribatu askorentzat, elitistak direnez,hori ‘zentroaren maila jaistea’ da, etamota guztietako erresistentziak jartzendizkizute. Baina tira, gure funtzioetakobat ere bada haur hori defendatzea”.

Haur eta gaztetxoon heziketan ga-rrantzi berezia du autonomia lantzeak,askok 18 urterekin bere bidea egin be-harko baitute. Gainera, bizitako espe-rientziagatik hutsuneak izaten dituztehainbat abildade sozialetan zein gaita-sun pertsonaletan. Beraz, kasu askotaneskola errendimendua bigarren maila-koa da, eta lehentasuna du bestelakogaitasunak lantzeak. Eskolak hori onar-tzen ez duenean eta alderdi akademikoalehenesten duenean sortzen dira arazo-

ak. Baina behin zentroak onartua due-nean benetan zerk duen garrantzia, or-duan prest dira sarean lan egiteko.

Hobetzeko dagoenaAzkar hobetu beharrekoa zer den

galdetuta, Mertxek eta Javierrek argi du-te: zentroek espezializatzen joan behardute behar bereziak dituztenei erantzunahal izateko. Harrera etxeetan tratamen-du psikiatrikoa dutenak ere egoten dira,edo bestelako behar berezi nabarme-nak dituztenak. “Integrazioa oso politada -dio Javierrek- baina beti ez da posi-ble, eta beti ez da egokiena ez haur ho-rrentzat eta ezta taldearentzat ere. Askobeste nora joanik ez dutelako daude he-men”. Haurren ratioa jaisteko ere eska-tzen dute, bosteko taldeak izan daitezela,hezitzaileak guztiengana iritsi ahalizateko. Egun 7-9 haur izaten dituzte, etahorietako batek edo bik behar berezi osonabarmenak badituzte, arreta gehiagobehar izaten dutenez, ezin iritsirik ibil-tzen omen dira gainerako haurrengana.

G GAIAHarreraetxeak eta familiak


BEROA izena du Gipuzkoako HarreraFamilien elkarteak. Bertako lehendaka-ria da Kristina Moreno. Autolaguntza dabatez ere elkartean egiten dutena, bada-kitelako esperientzia duen familia batek,harreran urteak daramatzanak, baduelazertan lagundua hasi berria den familiari.Aurten erronka berri bat dute gainera: Gi-puzkoan 14 haur dira larrialdi egoerandaudenak, harrera familia bat behar du-tenak azkar. Familia eredu hau gizarteanzabal dadin egingo dute lan.

Zein familia mota izan daitezkeharrera familia?

Denak izan daitezke harrera fami-lia. Baina gako garrantzitsu batzuk ba-dira. Familiako kide guztiek (erabaki-tzeko gaitasuna dutenek) ados egonbehar dute harrerarekin. Bestalde, ho-be da familia horrek seme-alaba pro-pioak edukitzea; batetik haurrak hobe-to integratzen direlako haurrak daudenetxeetara, eta bestetik gurasoek espe-rientziaz errazago egingo diotelako au-rre hainbat arazori.

Zer adineko haurrak nahi izatendituzte harrera familiek?

Normalean 6 urtez beherako hau-rrak eskatzen dituzte, errazago egoki-tzen baitira familia berrira. Hala ere, ja-sotzen dituzten gero eta gurasobakargehiago dago (emakume zein gizo-nak), eta horiek nahiago izaten dituztehandixeagoak, autonomoagoak dire-nak. Bestetik, zailagoa da 8-12 urteko-ak harrera etxetik irtetea, bertan egon-kortuak egoten direlako eta ez dutela-ko familia berri batera irten nahi izaten.

Zein da jasotzeko prozesua? Lehenik familiak harrera egiteko es-

kaini behar du bere burua Gurutze Go-rrian. Bertan oinarrizko ikastaro bategiten dute, 8 ordukoa. Ikastaroarenhelburua da autoaukeraketa egitea.Alegia, hasieran harreraren irudi ideali-zatua izan dezakezu, eta beraz, bestefamilien esperientziak entzun eta geroerabakitzen da: “ur handiak dira nire-tzat” edo “bai, prest nago”.

Ikastaroa eginda, egokitzat jotzenbazaituzte (hori Foru Aldundiak eraba-kitzen du), urtebete edo urte t´erdi itxa-ron beharko duzu, ikusi behar dutela-ko haur bakoitzari zein familia izangozaion egokiena. Haurra bilatzean kon-tratu bat egiten da, eta lege mailan hau-rraren zaintza ematen dizute. Harrera-ko familiak inoiz ez du izango gurasoaginterik.

Familia biologikoarekiko harre-manak nolakoa izan behar du?

Familia biologikoek bisitak dituzte,eta derrigorrezkoa da horiek errespeta-tzea. Harreran bada gauza bat oso argieduki behar duzuna, eta adopzioaren-gandik bereizten duena: haur horrekbere gurasoak dituela eta beraiekiko

Kristina Moreno: “Harrera familiak argieduki behar du haur horrek bere gura-soak dituela eta harremana behar duela”


G

harremana funtsezkoa dela. Haurrak sekula ez du pentsatuko,

inolaz ere, “ni hemen nago gurasoekmin egin didatelako”, eta ez dute uler-tuko zergatik banatu dituzten (ez badabenetan zerbait oso nabarmena).Oina-rrizkoa da harrera familiek errespetuaizatea familia biologikoari. Gainera, ja-kizu zergatik iritsi diren mutur horreta-ra. Azkenean sorgin gurpil bat da; minajasotakoak dira gaur mina eragiten du-tenak. Kasu askotan gurasoek ez dutejakin nola zaindu, eurek ere umetan ezbaitute sentitu zaindu dituztenik. Zain-tzea ere ikasi egiten den zerbait baita,eta ez “berezkoa”.

Harrera familien erdia “familiazabalak” dira, alegia, haurrarenosaba-izebak edo aitona-amonak.Zer berezitasun dute horiek?

Batetik, familia zabalak hobeak dirahaurrarentzat, ez delako bere sustraie-tatik banantzen, eta beraz askoz hobetointegratzen delako. Baina bestetik, fa-milian egonda aita-amak errazago sar-tzen dira eta arazo gehiago sortzen di-tuzte, aitona-amonei kosta egiten bai-tzaie euren seme-alabei mugak jartzea.

Familia gutxi dira anaia-arrebakhartu nahi dituztenak. Halako ka-suetan zer egin daiteke?

Bada formula bat, Galizian eta Ma-drilen aspalditik zerabiltena eta orainhemen hasi direna praktikan jartzen:herri berean jartzen dituzte anaia-arre-bak, elkar ezagutzen duten bi familia-tan. Eta harremana mantentzea derri-gorrezkoa da, asteroko bisitak daude.Eredu hori oso ondo ari da funtzio-natzen .

Nolako da familia barruan hau-rraren prozesua?

Hasierako fasean haurrak ongi kau-situ nahi du, eta behar den guztia egitensaiatzen da. Behin konfiantza dagoe-nean eta haurra seguru sentitzen hastendenean, orduan hasten da barruanduen guztia deskargatzen, eta krisiaksortzen dira. Argi eduki arazo oso la-rriez ari garela: abusu sexualak, tratu

txarrak... Eta gauza horiek denek ateraegin behar dute. Gero jada fase egon-korrago batera pasatu ohi dira.

Haurrok, orokorrean, kontzentra-tzeko arazoak izaten dituzte, nahasteakoso arruntak dira. Izan ere, asko kosta-tzen zaie euren baitara biltzea eta eurenbizitzari buruz pentsatzen jartzea (haingaizki pasa dute-eta); beraz, nahiagodute erreparatu ondokoa zertan ari den,euren buruari buruz pentsatu baino.

Harrera familiek jasotzen al duteinolako laguntzarik?

Bai, familia guztiek psikologoekinsegimendua egiten dute. Eta haurrakarazo larriren bat badu, psikiatra taldezabal bat ere eskura dugu, eskatu ordu-ko hartzen gaituena. Laguntza ekono-mikoa ere jasotzen dugu, haurrarenmantenu gastuetarako. Eskola beka erebadute.

Harrera familien berezko helbu-rua da haurra jatorrizko familiara

itzultzea; baina oso kasu gutxitangertatzen da hori. Beraz, 18 urte be-tetzean, zer?

18 urte betetzean jada adin nagusi-koa bihurtzen da, eta harrera bukatuegiten da. Arazoa da, gizarte hau ez da-goela prestatua 18 urteko gazteak bizi-tza autonomoa egiten hasteko. Ezagu-tzen ditugun kasu guztietan, behin 18urte beteta, ere harrera familiak gazte-on sustengua izaten jarraitzen du.

Euskal Herrian haur asko daudeharrera familiak behar dituztenak.Ez badira familiak ateratzen, zeregin?

Frantzian bada eredu bat, “familiaprofesionalak” izenekoa. Harrera fami-liako guraso bati (normalean ama iza-ten da) egun erdiko lana ordaindu egi-ten dio estatuak, gizartearen aldeko lanbat egiten ari delako. Jakina, baldintzahorietan harrera familia asko irteten da.Euskal Herrian ere halako ereduren batbeharko dugu.

GAIAHarreraetxeak eta familiak

Eskoletan Eskoletan ikastarikastaroakoakBEROA elkarteak eskoletan

ikastaroak eskaintzen ditu. Ipuinbidez haurrei azaltzen diete ha-rrera familiak zer diren, besteeredu bat bezala onar dezaten,naturaltasunez. Irakasleekin, be-rriz, prebentzio lana egiten dute.

Lehen Hezkuntzako 3. eta 4.mailetan ematen dituzte ikasta-roak, euskaraz zein gaztelaniaz.


martamarffei

E

Egungo arazo nagusia pobrezia

da; hezetasuna bezalakoa da eta

hezkuntza osoan sartu da

CTERA Argentinako Hezkuntzakosindikatuko idazkari nagusia


martamarffei

E

Zein da memento honetan Ar-gentinaren egoera ikuspegi oro-kor batetik begiratuta?

Herrialde hau beldurtuta dagoDiktadura militarrak jendea hilzuen, baina erradikalak gelditu zi-ren eta aurrera jarraitu zuten.1989an, ostera, Menemekin neoli-beralismoa ezarri zen eta agintariekdena saldu zuten, dena eraitsi zu-ten, enpresak itxi, inportazioak ire-ki… eta ezer gabe gelditu ginen.Neoliberalismoak eraldatu egin du,eta gustatu edo ez, hau beste he-rrialde bat da orain. Lehen langabe-ziarik ez zegoen, eta gaur egun zaz-pi milioi pertsona dago lan arazoe-kin. 2.300.000 pertsonei 50 dolarematen dizkiete lanik ez dutelako.Lehen ez zegoen horrelako pobre-ziarik. Pobrezia hori maila guztie-tan sartzen joan da, gizarteko hain-bat saretan; eta horietako bat esko-la da.

Hiru modutara sartu da pobre-zia eskolan: pobrezia irakasleen-tzat soldata baxuengatik; pobreziaikasleentzat oso behartsuak direla-ko; eta pobrezia eskolan, eraiki-nak, materiala, liburuak, teknolo-gia berriak… eskasak direlako.

Pobrezia al da Argentinakohezkuntzak duen arazo nagusia?

Bai, hala da. Pobrezia hezetasu-na bezalakoa da eta hezkuntza oso-an sartu da. Pobrezia eskoletan sar-tu da, irakasleetan sartu da eta ikas-leetan sartu da. Oinarrizko saskia(jatekoa soilik) 350 peso (150 euro)kostatzen da, eta saski osatuago bat(zerbitzuak barne dituena) 650 pe-so (230 euro). Hori diru asko da ko-bratzen den soldatarekin alderatu-ta, eta beraz, egoera oso ahula da.Ondorioz, hezkuntzak duen arazo-rik larriena pobrezia da, hezetasu-na bezalakoa delako.

Zer ondorio ekarri ditu horrek?Alde batetik, hezkuntzaren

okertzea. Eta bestetik, bi zirkuitunabarmendu ditu: batetik, ikasle

Argentina herrialde eredu-garria izan zen psikologian, psi-koanalisian eta hezkuntza arlo-an orain dela hamarkada ba-tzuk. Frankismoaren garaianjende ugari joaten zen hara, he-men ez zeuden argitalpenen bi-la. Gaur egun gauzak aldatutadaude, Argentina ez da lehenizan zen herrialde hura. Egoerasoziala eta ekonomikoa guztizdesberdinak dira, okerrera egindute, eta horrek eragina du arloguztietan; baita hezkuntzan ere.CTERA Confederaci n de Tra-

bajadores de la Educaci n de laRep blica de Argentina irakas-leen sindikatuak 30 urte bete di-tu. CTA Central de TrabajadoresArgentinos-en barruan koka-tzen da organikoki beste arloe-tako sindikatuekin batera, etabera da handiena. Aldi berean,CTERAren barruan Argentinakoprobintzia guztietako sindika-tuak daude afiliatuta, maila na-zionaleko erakunde indartsuabilakatzen delarik horrela. Mai-la guztietako irakasleak, etazentro publiko nahiz pribatuko-ak biltzen ditu. Guztira 720.000irakasle daude gaur egun Argen-tinan, eta horietatik ia 300.000afiliatuak dira.Marta Marfeei da egun CTE-

RAko idazkari nagusia eta JorgeCardelli Zuzendaritzako kideeta sindikatuaren EMI Presta-kuntza Eskolako zuzendari da.Biekin solastu gara Argentina-ko hezkuntzaren egoeraz ikas-turte berria hasi duten honetan,eta Hector Carrica CTA sindika-tu orokorreko kideak ere ekar-pen interesgarriak egin ditu.

Desnutrizioarenzigorra jasaten arigara. Desnutrizioajasan eta bizirikateratzen diren

haurrak arrastoekingeldituko dira,fisikoak eta

mentalak, eta inoizez dute edukikoondo elikatutako

haur batek ikastekoduen gaitasun bera.

Eta hori gauregungo Argentinakoeskola jasaten ari

da.


oso pobreek, asko jota, BigarrenHezkuntza baino gehiago ez dutejarraitzen; eta bestetik eskola ezhain behartsuetako ikasleak (askozentro pribatuetakoak edo erdial-deko zonaldekoak eta profesiona-len seme-alabak) eskola ertainerairisten dira eta baita unibertsitateraere. Beraz, bi zirkuitu sortu dira etagero eta definituago daude. Zentzuhorretan, eskola publikoa pobreziagehiago jasaten duen sektorearen-tzat gelditu da.

Egoera hori bizitzen ari garagaur egun, eta ez dirudi epe labu-rrean aldatuko denik, nahiz etaNestor Kirchner lehendakari berriaona izan eta gauza interesgarriakegin. Izan ere, gauza batzuk egitu-rakoak dira eta ezin dira lau hitze-kin soluzionatu. Ahalegin handiaeskatzen dute, inbertsio handia, etagizartea beste modu batera egitura-tzea: soldata egoera hobetuz, fami-liaren bizitza hobetuz… Pentsa,haur bat ez da eskolan soilik hez-ten, etxean ere bai. Etxean egitendira etxerako lanak, espektatibaketxean sortzen eta bizitzen dira…etxea osagarria da. Jendea anima-tuta dagoenean ilusioa sortzen da,baina langabezia egoeran jendeaeta giroa ahuldu egiten da eta ho-rrek eragina du eskolan.

Egoera horretan, eskolan elika-dura sartu da. 4,5 ordutatik zati batjateko erabiltzen da.

Desberdintasun sozialaren pla-nifikazioaren ondorioz, genozidiobat egon dela esaten dugu. Norbai-tek planifikatu zuen hau. Boteredu-nek dute gertatzen denaren eran-tzukizuna. Zergatik ez da aberasta-suna zuzen banatzen? Herrialdehonetan dagoen aberastasuna gai-tzesgarria da.

Askotariko aberastasuna duenherrialdea da Argentina, eta urtero5 urtez azpiko 12.570 haur hiltzendira gosez. Desnutrizioaren zigorrada. Eta hiltzen ez diren haurrek ezdute gaitasun kognitiborik edukiko.Hau da, desnutrizioa jasan eta bizi-

rik ateratzen diren haurrak arrasto-ekin geldituko dira, fisikoak etamentalak, eta inoiz ez dute edukikoondo elikatutako haur batek ikaste-ko duen gaitasun bera. Eta horigaur egungo Argentinako eskolajasaten ari da.

Eta egoera hedatu egiten da.Irakasleek ere gaixotasunarekin el-karbizi behar dute. Haurrak gaixo-rik bizi dira, eta irakasleek 30-40haurrekin egon behar dute, etaegoera horretan.

Pobreziaz eta goseaz gain, no-lakoa da ikasleen eskolatze tasaeta maila?

Eskolatze tasa altua da. LehenHezkuntzan % 90etik gora da esko-latze tasa, eta % 60k amaitzen du.Gehienak Bigarren Hezkuntzan ja-rraitzen dute, baina gutxik lortzendute bukatzea; gutxi gorabeherahiru argentinarretatik batek du Bi-garren Hezkuntza bukatuta. Biga-rren Hezkuntzan errepikapena etadesertzioa arazo handiak dira. % 20kbaino ez du bukatzen. Probintzia ba-tzuetan derrigorrezkoa da BigarrenHezkuntza, eta beste batzuetan ez.

Langabezian dauden familien-tzat lan planak daude eta horrekinzera lortu nahi dute: gurasoei lanaematea eta seme-alabak eskolarabidaltzea. Baina denek ez dute horiegiten. Eskolak legitimitatea galdudu. Sektore umil batzuetan oraindela 10 urte seme-alabak eskolarabidaltzeko zeukaten desesperazio-rik ez dute orain. Izan ere, zer esti-

BigarrenHezkuntzako krisiahandia da. Ikasleek

pentsatzen edosentitzen dute

eskolan irakastendenak oso zerikusi

gutxi daukalaberaien kalekobizitzarekin, eta

ondorioz,motibazioaahulduta

dago.


mulu daukate ikasleek gero lanikez dutela edukiko baldin badakite?

Bestalde, analfabetismoa igo-tzen ari da helduen kasuan.

Zenbat urtekoa da derrigorrez-ko eskolatzea eta nolako antola-keta dago ordutegi aldetik?

Haurrak 5 urterekin eskolatzendira eta urtebeteko Hasierako Mai-la egiten dute. Gero Lehen Hezkun-tza dator, eta hori desberdina daprobintzien arabera. Izan ere,1992an Lege Orokorra egin zen, etahorrek aldaketak ekarri zituen.Kontua da, lege hori ez dagoelaprobintzia guztietan aplikatua; or-duan, probintzia batzuetan ereduzaharrararekin jarraitzen dute, etabeste batzuetan berriarekin.

Beraz, eredu zaharra duten le-kuetan, Lehen Hezkuntza 7 urte-koa da, eta gero beste 5 urte Biga-rren Hezkuntza. Lege Orokorraaplikatzen den tokietan, bestalde,Lehen Hezkuntza 9 urtekoa da, etaBigarren Hezkuntza 3koa. Beraz,derrigorrezko eskolatzea 12 urte-koa da denetan; baina batzuetan7+5, eta bestetan 9+3.

Bigarren Hezkuntza bukatu os-tean, batzuk unibertsitatera joatendira eta beste batzuk lanera.

Haurrak ez dira egun osoanegoten eskolan, egun erdiz baizik.Horrela, eskoletan goizeko etaarratsaldeko txandak egoten dira.

1992ko Lege Orokorra lekubatzuetan aplikatzeak eta bestebatzuetan ez aplikatzeak zer on-dorio ekarri ditu? Lege berria au-rrekoa baino hobea dela irizten alduzue?

Printzipioz zerbait berria egite-ko zen, baina ez da hala izan. Ez duinoiz funtzionatu. Zergatik? Eginzen legea ez zelako bestea bainogoragokoa, jendearen aldaketaekarri zuelako, curriculumak etaedukiak berrantolatzea ekarri zue-lako, soldata baxuekin, baldintzaekonomiko txarrekin… eta hori

dena zentzu argirik gabe.Guri egokiagoa iruditzen zaigu

7+5 eredua. Alde batetik, ez zaiguegokia iruditzen 7 urteko haurraketa 14-15 urtekoak batera egotea.Eta bestetik, Bigarren Hezkuntzaahuldu egiten du 9+3 izateak, 5 ur-tetik 3ra pasatzen baita. Gure ustezgazteen hezkuntzak garrantzi han-dia dauka eta garrantzi handikoarazo politikoa da une honetan. Bi-garren Hezkuntzak jendea lanmundurako prestatzeko izan be-harko luke, eta une honetan ez dahala. Berez, Bigarren Hezkuntzakhiru ardatz dituela esaten da: lehen-tasuna izan behar duela, hiritarrakprestatu behar dituela eta lanerakoprestatu behar dituela. Baina histo-rikoki ez du horrelakorik egitea lor-tu, eta lan mundura ordez unibertsi-tatera soilik bideratu ditu ikasleak.

Eskola publikoak eta priba-tuak. Nolakoa da bien arteko ba-lantza?

Bien arteko proportzioa desber-dina da probintziaren arabera. Oro-korrean % 70 publikoa da, eta Bue-nos Aires hiriburuan erdi eta erdi.Unibertsitate indartsuena publikoada eta baita kalitate handienekoaere. Neoliberalismoak, bankumundialak eta nazioarteko finan-tza erakundeek unibertsitate publi-koak arantzelak kobra zitzan bul-tzatu zuten, baina erresistentziariesker, dohainik mantentzea lortuzen, graduondokoak izan ezik.

Nolako da sare bakoitzarenegoera?

Orokorrean desberdintasunhandia dago bitartekoen aldetik.Pribatuek atzerriko hizkuntzenikasketak eskaintzen dituzte, fami-lia baldintzak hobeak dira, harrerabaldintzak jartzen dituzte… Bainadesberdintasun handiena bitarte-koetan dago. Eskola publikoetantestu libururik ez dute, materialik ezdute, ordenagailurik ere ez edo gu-txi… Pribatuan, ordea, denek dute

Gremioentitate bezala

ikusten duguna zerada: arazo sozial,ekonomiko eta

politikoa edukitzeazgain, kulturala ere

badaukagula:dependentziaren,etsipenaren, kode

onarpenaren...kultura. Horren

aurrean,hezkuntzatik eta

kulturatik etikareneta balioenprintzipioak

baieztatu beharditugu.

martamarffei

E


ordena-gailua esko-lan, eta etxean ere bai.

Irakasleen kasuan, ez dago des-berdintasun handirik publikokoeta pribatuetakoen artean. Halaere, pribatuetakoak talde homoge-neoagoak dira eta baldintza hobe-ak dituzte.

Ratioei dagokienez, eskola pu-blikoan 40-45 ikasle daude gelako.Eskola publikoetako Bigarren Hez-kuntzan ikasle talde heterogeneoa-goekin aurkitzen dira irakasleak.Maila horretan egoera larriagoa da,hor ikusten baita alderdi pedagogi-koko edo didaktikoko krisia. Ikas-leek ez dute eskolara joan nahi,ikasten dutenak ez die ezertarakobalioko ez dutelako lanik izango…Zuek daukazuen arazo bera da,baina pobreziak okertuta edo laz-tuta. Bigarren Hezkuntzako krisiahandia da. Ikasleek pentsatzen edosentitzen dute eskolan irakastendenak oso zerikusi gutxi daukalaberaien kaleko bizitzarekin edoerrealitatearekin, eta ondorioz,motibazioa ahulduta dago. Lehen,gutxienez unibertsitatera joatekoedo lan bat bilatzeko balio zuela us-te zen, baina orain hori ere ahulduegin da, lanik ez baita bermatzen.

Eskola publikoek eta priba-tuek jasotzen duten laguntzaekonomiko instituzionala berdinaal da?

Eskola pribatuek estatu probin-tzialen aldetik diru laguntza jaso-tzen dute irakasleen soldatak or-daintzeko. Eta soldata horiek esko-

la publi-koko irakas-

leen berdinak dira.Laguntza hori izan liteke irakasleensoldataren % 100, % 80 edo % 60.Hori zentroak bere ikasleei ordain-tzen dien kuotaren araberaerabakitzen da. Hau da, kuota osobaxua kobratzen baldin badieteedo kuotarik ez baldin badaukate,estatuek irakasleen soldataren %100 ordaintzen diete. Kuota ertainabaldin bada, % 80 jasotzen dute. Etaaltua baldin bada, % 60. Kuotatikkobratzen dutenarekin alokairua,altzariak, telefonoa, argia… or-daintzen dute, soldata ez den besteguztia.

Buenos Airesen kuotak altuakdira, baina barnealdean eta hegoal-dean ez, hor oso baxuak dira.Adibidez, hegoaldean eskola askoerlijiosoak dira, eta horiek egongoez balira, ez litzateke eskolarikegongo. Horregatik, % 100eko dirulaguntza jasotzen dute eta publiko-tzat hartzen dira, hots, estatuak di-ruz lagundutako eskola publikoak.Berez, eskola pribatuetatik % 3 soi-lik dira pribatu pribatuak.

Nolakoa da irakasleen egoe-ra?

Lehiaketa baten bitartez sartzenda lanera, eta horrekin lana etaegonkortasuna lortzen dira. Bitar-tekoak eta ordezkapenak ere ba-daude, baina orokorrean egonkor-tasuna dago. Behin sartu ondoren,inork ez zaitu gogaitzen.

Lehen Hezkuntzan gehiengoaemakumeak dira, % 80, eta nahiko

gaizki ordaindutako lana da. 4 edo4,5 ordu pasatzen dituzte haurrenaurrean, eta prestaketa, zuzenke-tak eta gainerako lanak etxean eginbehar izaten dira, ordu horiek ez di-ra kontabilizatzen. Soldata 150 eu-rokoa da, Buenos Aireseko aparta-mentu baten alokairua adinakoa.Beraz, irakasle batek bi haur baldinbaditu eta senarrik ez baldin badu,bi txanda egin behar ditu lan, hots,zortzi ordu haurren aurrean. Etahori erokeria da, zeren, horrez gain,zuzenketak, lanaren prestaketa…bere kabuz egin behar ditu. Herritxiki bateko irakasle batek ez zuenlibururik erosten ez zeukalako ho-rretarako dirurik. Herri txikietanlan egiten duten irakasle batzuk au-to-stop egiten dute eskolara joate-ko, ez dutelako dirurik taxia or-daintzeko.

Bigarren Hezkuntzan katedra-ren sistema dago. Soldata bikoitzadute, baina soldata duin bat eduki-tzeko katedra ordu asko behar dira.Katedra ordua ikasleen aurrean pa-satzen den denbora da. 350 euroirabazteko 40-45 katedra ordu eginbehar dira, hots, 9 katedra ordueguneko. Beraz, 45 katedra ordu= 180 ikasle asteko. Astakeria izu-garria da.

Beraz, gaizki ordainduko lanbi-dea da, baina erakargarritasunaegonkortasunean dauka.


CTERAk 30 ur-teko ibilbidea egin du hezkuntza-ko sindikatu nazional bezala. No-lako antolaketa duzue?

Egitura nazionala du, hau da,hezkuntzako sindikatu probintzia-lak biltzen dituen sindikatu nazio-nala da. Herrialdeko probintziaguztietako sindikatuak daude berebarruan, hots, 23 probintzietakoaketa Ciudad Capitalekoak. Maila etazentro mota guztietako irakasleakbiltzen ditu. Guztira 720.000 irakas-le daude gaur egun Argentinan etahorietatik 300.000 afiliatuak dira.

CTERAren ildo nagusiak oroko-rrak dira, baina gero, bere barrukosindikatu bakoitzak bere gobernuprobintzialarekin borrokatu behardu. Izan ere, gobernu probintzialekdauzkate hezkuntza eskumen na-gusiak, eta ez gobernu zentralak.Gaur egun hezkuntza sistemarenezaugarrietako bat atomizazioa etadesberdintasun ikaragarria dira, etahorrek zaildu egiten du gauzak oro-kortzea. Egoera oso konplexua da,baina guk batasun nazionala man-tentzea lortu dugu.

Zer lorpen eskuratu dira 30 ur-tetan?

Besteak beste, lan egonkortasu-na lortu da, izugarri kosta bazaiguere.

Lehen, Hezkuntza nazionalazen eta gobernu zentralaren eskue-tan zegoen, eta gero, probintzietarapasa zen, baina aurrekonturik ga-be. Horrela, probintzien artean sol-data desberdinak, egoera desber-dinak, aurrekontu desberdinak…

sortu ziren.Borroka nazionalaren

eta batasun nazionalaren ohiturageneukan, eta aldaketa horrek bo-rroka hori zatitu egin zuen. Nahikogaizki pasa genuen, geldialdi askoeginez. 1988an Marcha Blanca egingenuen, Menem etorri aurretik. Ha-sieran 45 eguneko geldialdia egingenuen, eta gero bi asteko martxa.Txoko guztietatik abiatu zen jen-dea eta bi asteren buruan 100.000irakasletik gora bildu ginen BuenosAireseko 9 de julio etorbidean. Es-kola komunitate osoak parte hartuzuen, gurasoek ere harrera ona egi-ten zigutelarik pasatzen ginen to-kietan animoak emanez. Sekula-koa izan zen, eta oso garrantzitsua.CTERAri bultzada ematen lagunduzion. Denok ezkertiarrak izanarren, ikuspegi askotarikoak zeu-den, eta martxaren ondoren ikus-pegi nazionala eta herritarra indar-tu zen. Ondorioz, erakundea eral-datzen lagundu zigun.

1996-97an karpa zuria muntatugenuen Buenos Airesen, kongre-suaren aurrean, eta hiru urte inguruegon ginen gure aldarrikapenakdefendatzen.

Gaur egun, zein dira CTERArenaldarrikapen eta egiteko nagu-siak? Zein dira oinarri filosofiko-ak?

Gremio entitate bezala, ikustenduguna zera da: arazo sozial, eko-nomiko eta politikoa edukitzeazgain, kulturala ere badaukagula: de-pendentziaren kultura, etsipenarenkultura, ezinezkoaren kultura, kodehorien onarpenaren kultura… Gi-

E

Erresistentzia lanaegiten dugu

hezkuntzarenpribatizazioariaurre egiteko.

Norberaren garapenekonomikoaz gain,

ez dira alboratubehar garapen

soziala, kulturala,etikoa eta

familiarra. Horretaneragin nahi dugu,baina guk bakarrikezingo dugu lortu,

beste aldaketasozialak ere

gertatu behardira.

martamarffei


zarteak ez du ezer abiatzen kodehorien kontra, ez dago kontsentsusozialik, eta hori da sustraiko ara-zoa. Horren aurrean, hezkuntzatiketa kulturatik guk baieztatu eginbehar dugu etikaren eta balioenprintzipioetan, horiek izan baitzi-ren gure herrialdearen sorrerakoprintzipioak. Gu ez ginen herrialdeustela. Etika, balioak eta eraldatze-ko eta garatzeko borondatea geni-tuen, herrialde produzitzailea gi-nen… eta hezkuntzak rol garrantzi-tsua jokatu zuen.

Modu batean, hezkuntza publi-koa eskubide sozial bezala eta ga-rapen pertsonal eta sozial bezalaberreskuratu behar dugu. Hezkun-tza publikoa berreskuratu beharda, hezkuntzak jokatzen duen rolpolitikoa eta heziketa prozesuarenneutraltasun ezaz kontziente iza-nik. Irakasleen artean pedagogiakbetetzen duen rol politikoaz etaezagutzaren prozesuaren kon-tzientzia berreskuratu behar da. Ur-te asko daramagu irakasleen pres-takuntzan lan egiten rol etikoarengarrantziaz jabe daitezen. Noski,prozesu kritikoa eta konstruktiboagaratu nahi dugu, baina abiapuntubezala etika batek bideratuta.

Erresistentzia lana egiten duguhezkuntzaren pribatizazioari aurreegiteko. Pribatizazio hori balio ba-tzuek bultzatzen dute eta balio ho-riek hezkuntza merkantzia bilaka-tzen dute, eta gainera, merkantziaabalorikoa. Hau da, hezkuntza nor-beraren garapen ekonomikorakoezagutza batzuetaz jabetzea ahal-bidetzen duen merkantzia da, bai-na ez norberaren garapen sozial,kulturak, etiko eta familiarrerako.Alderdi hori alboratu egiten da.

Hezkuntza instrumental eta kul-tura hegemoniko horren erdian,guk hezkuntza eredu horri aurreegiten diogu irakasleei begirako la-narekin. Eskolatik, pertsonak alda-tzen lagunduko dugu herrialdea al-da dadin, baina beste aldaketa so-zialak lortzen ez badira, guk baka-

rrik ez dugu egingo dena. Eskolakespazio bat dauka, eta eragitekoposibilitate handia du aldeko mar-ko sozio-ekonomiko-politikoan;kontrako baldintzetan, berriz, es-kolak erresistentzia lana egiten du.

Irakasleak kontziente al diraegoera eralda dezaketela?

Horretan dihardugu. Irakasleakjada kontzientzia hori edukiko ba-lute, ez genuke arazo kulturalikizango. Arazo kulturala daukagu,ordea, irakasleak urratzearen, us-telkeriaren, onarpenaren… kodehorien guztien kulturan prestatutadaudelako. Irakasleak gizartean bi-zi dira, errealitatean, eta erasotuakdira.

Orduan, guk uste dugu sektorebatzuek kontzientzia berri bat etaprozesu etiko berri bat eratzeko jo-era izan dezaketela. Pentsatzen du-gu irakasleek beraiekin lan egindaitekeen sektore bat osatzen dute-la, eta horretan ari gara urte asko-tan.

CTERArekin batera 30 urte bo-rrokan daramaten irakasleek au-rrera jarraitzeko kemenik ba al du-te?

Diktadura militarrari eutsi ge-nion, lankideen desagerpenari ere

bai, Menemismoari ere bai… etaerresistentzia horretatik guztitik,borondate oneko ikuspegitik begi-ratuta, esan liteke mantendu direlalanpostu publikoa, prezio publi-koa, finantziazio nazionala, siste-ma publikoaren doakotasuna…Baina langile baten ikuspegitik gal-du besterik ez dugu egin: soldatagaldu, eskubideak galdu, lana zail-du da ikasleak gosez, jarrera arazo-ekin, indarkeriaz.. etortzen direla-ko eta abar.

Ez diogu egun bati eutsi, 30 urte-ri baizik, eta lankideak nekatutadaude. Utzi egin dute borroka, etaez gremio borroka soilik, baita bo-rroka soziala eta gelatako borrokaere. Hasierako pasioa eta kemenagaldu egin dituzte.

Menemismoarekin irakasleaketa ikasleak desmobilizatu egin zi-ren. Denbora horretan irakasleekhigadura bat jasan dute. Higadurahorrekin, irakasleek gero eta hete-rogeneoagoak diren gelei egin be-har diete aurre, eta jubilatzeko go-goz daude. Horrez gain, laboralki,kualifikatu egin beharrean, des-kualifikatzera jo da, eta gauza asko-ren erantzule egin dira.

Zer sumatzen da irakasle be-rriengan?


E

Gukhezkuntza proiektu

berreraikitzaileanahi dugu, ikuspeginazionalagoa etaherrikoiagoa duen

hezkuntzaproposamena

egitea.Herrikoiarekin esan

nahi dugu parte-hartzaileagoa,dialogikoagoa.

martamarffei

Ez dira hainbeste inplikatzen.Irakasle ikasketak egin zituzten la-na izateagatik, ez bokazioz edo egi-turazko aldaketa egiteko gogoatik.

Ikuspegi erabilgarria da nagusi,batez ere hiriburuetan, konpeten-tzia dela-eta. Horrek desnaturaliza-tu egiten du lana.

Irakasleak ez du gizarteko legiti-mitaterik galdu, nahiz eta orain de-la 40 urte irakasle baten prestigioahandiagoa zen. Edonola ere, orain-dik orain, Argentinan eskola publi-koa da indar gehien duen institu-zioa, eliza, komunikabideak etaepaitegiak baino gehiago. Bainaprestigio horrekin ez gara konfor-matzen, gure haurrek ez badute ja-ten.

Esan al liteke CTAren barruanCTERA eredugarria denik?

Argentinako historiako me-mento ilunenetan eta zailenetan,une batean ohorearen garaia izanzen eta Maiatzeko Amek sinboliza-tu zuten. Estatuaren terrorismoak i-silarazitako herrialdean giza esku-bideen defentsa gidatu zuten. De-mokrazia errekuperatzen hasi ze-nean, paradigma bat sortu zen, etaCTERAk jarraitu zuen antolaketaizugarria izan zen: Martxa Zuriakizugarrizko garrantzia izan zuen,

Karpa Zuriaren arima… Menemengaraian eskola komunitate osoa in-plikatu zen: irakasleak, gurasoak,ikasleak… eta hori oso garrantzi-tsua izan zen.

CTERAk gizarte egoerari aurrehartu zion eta salaketa indartsu batsortu zuen salaketa existitzen ezzen garaian. Onarpenaren garaiazen eta CTERAk bandera etiko etasozial bat altxa zuen. Eutsi egin ge-nion, salatu egin genuen, eta kon-tzientzia sortu. Eta inoiz ez genuenbakarrik egin, beti komunitateare-kin: gurasoekin…

Nolako harremana du CTERAkgobernu berriarekin?

Guk beti eduki dugu autono-miazko harremana alderdi politi-koekin eta horregatik iraun duguhainbeste urte. Autonomia horre-kin, gobernu batzuekin harremanhobea eduki dugu beste batzuekinbaino. Azken urteetan gobernuenjoera izan da hezkuntzaren komer-tzializazio moduak bilatzea gas-tuak gutxitzeko eta kanpo zorra or-daintzeko, munduko bankuak etafondo monetarioak presionatuta.Beraz, tentsio eta presio handikogaraiak izan dira.

Memento honetako Hezkuntzaministro Daniel Filmus pedagogoada eta hori ona da. Hemen baduguesaera bat: erratz berriak ongi gar-bitzen du. Oraingoz ongi erraztenari da. Ministroak hezkuntza publi-koaren ikuskera aldatu nahi du etairakasleen etsaia ez denez, hori onada. Hezkuntzari buruzko eztabaidabideratuko duen leku edo aukerabat bilatu nahi du, hor akordio ba-tzuk hartzeko arrazoizko epe bate-an hezkuntzaren hobekuntza posi-ble izan dadin. Zentzu horretan,hezkuntzaren hobekuntza bilatzendu. Dena dela, hobekuntza horre-tan gurekin ere kontatu behar du,aldaketak irakasleen ahaleginarenkontura ez egiteko, irakasleekinbaizik.

Horrez gain, badaki probintzie-kin ere akordioak egin behar ditue-


la, eskumen asko haien esku bai-taude.

Zein bide daude aldaketakedo hobekuntzak irakasleekinegiteko? Hots, nola bermatzenda irakasleen iritzia kontuanhartzea?

Gidaritza Organoa delakoa da-go. Hezkuntza sistemaren orienta-bideen eta akordio orokorren gu-nea da eta probintzia guztietakoHezkuntza ministroek osatua da-go. Hor hartzen dira adostasunak e-ta akordioak, probintzien artekodesberdintasunak gutxitzen joate-ko.

Gero, Aholkularitza Pedagogi-koko Batzorde bat dago, eta Gidari-tza Organoaren eta CTERAren arte-ko harremana bideratzen duen bi-de instituzional bat da. Batzorde fe-derala da eta eskualde bakoitzekoordezkari bat egoten da (Argentinabost eskualdetan banatuta dago).Orain arte espazio formala izan daeta lortu diren akordioak hain in-tentsitate baxukoak izan dira, nonez duten lortu hezkuntzaren arda-tza inorantz mugitzerik. Orain,Hezkuntza ministroak esan dupauso bat emateko erabakia hartuduela batzorde horretan garrantzihandiko gauzak soluziona daite-zen eta akordioak bete daitezen.Proposamenak dira, ez dakigu be-teko diren edo ez, baina guregatikbai. Gu joango gara eta lan egingodugu.

Zer egin dezake gobernu be-rriak, zer esperantza duzue?

Asmo onak dituela dirudi, bainagobernu nazionalak ez dauka mar-gen handirik gauzak egiteko, pro-bintzien eskuetan dagoelako hez-kuntza. Sektore batzuk, eskola pri-batuak kasu, nahiago dute politikanazionalik ez egotea. Izan ere, go-bernu probintzialen laguntza jaso-tzen dute beraien hezkuntza politi-ka aurrera eramateko eta horretanjarraitu nahi dute. Zentzu horretan,gobernu nazionalak zailtasunak di-

tu, eta guk ere bai, erakunde nazio-nala baikara.

Eraldaketei begira jarrita, zeriematen dio lehentasuna CTE-RAk?

Guk hezkuntza proiektu berre-raikitzailea nahi dugu, ikuspegi na-zionalagoa edo herrikoiagoa duenhezkuntza proposamena egitea.Herrikoiagoarekin esan nahi duguparte-hartzaileagoa, dialogikoa-goa. Eta zentzu horretara bideratunahi dugu eskola, gauza txikiakeginez eta bidea argituz.

Orokorrean instituzio guztiaksakonean demokratizatu behar di-rela ikusten dugu. Bigarrren Hez-kuntzan ikasleek parte hartu behardute euren ikasketen diseinuan etadiziplinan, goi mailako ikasketetanikasleek botua eman behar dute,eztabaidatu, aukeratu… Hori daplanteamendua. Eta horrek kon-promiso indartsua eskatzen du go-bernuaren aldetik. Ez da hitzaldie-kin lortzen, urteetako lana eta in-bertsioa eskatzen du. Eta dirua dau-katenek, eman egin behar dute.

Zein dira Lehen Hezkuntzanikusten dituzuen lehentasunak?

Eskolak indartzea. Horrek esannahi du eskolaren barruan eztabai-datzeko, planifikatzeko, diseina-tzeko eta taldean lana egiteko espa-zioak egotea. Uste dugu LehenHezkuntzako irakaskuntza ez delagelan bukatzen. Gela partziala dela

uste dugu, eta horrez gain etxerakolanekin, ikasleei bizitza antolatzenlagunduz… lan egin behar dela.Ikasleek kanpoan ere ikasten dute.Horregatik, Lehen Hezkuntzak ha-zi egin behar du antolaketa aldetik,komunitatean gehiago sartu behardu, irakasleek aukera gehiago edu-ki behar dute planifikatzeko eta di-seinatzeko, argitaletxeei hain lotu-ta egon gabe, lagundu egin beharzaie teknologia berriekin, testue-kin eta abar autonomia eduki deza-ten beren lana diseinatzeko.

Bigarren Hezkuntzari dagokio-nez, zer proposatzen duzue?

Gauza bera pentsatzen dugu,baina zera gehituz: gazteria identi-tate bezala ikusaraztea, gizartekosektore protagonista bezala ikus-tea, gazteria present egotea. Ez daeskolara eramatea eta kito. Eskolakprotagonista egin behar ditu, be-raiek garatzeko, antolatzeko eta es-pazio pertsonal propioa izateko.Gizaki osoa da, integrala, eta ezzaio ezer falta bizitzan eraginaizateko.

Unibertsitatearen kasuan, zer?Gehiago konprometitu behar

du errealitateko arazoekin. Ez duzerbitzuak komertzializatzera mu-gatu behar, alderantziz baizik, he-rrialdeko beharretara egokitutakoikasketak sortu behar ditu, eta eza-gutza zientifikoa herriaren eskue-tan egon dadin saiatu behar du.


Esperientzia

rietako eskoletan Bazen behin proiek-tua aurrera eramatea.“Bi hitzetan adie-razteko, belaunaldien arteko loturaeta komunikazioa berreskuratzea daproiektuaren xedeetako bat. Eta bestebat, aurrekoen berri jakitea, pertsonaizanez norbere nortasuna sendotze-ko”. Asmo potoloak dirudite, baina bi-deratzeko modu erraza, atsegina etaerakargarria aurkitu diote.

Pausoz pausoAsteasuko, Ikaztegietako eta Lego-

rretako herri eskoletan eta Irungo esko-la batean aritu dira 11-12 urteko ikasle-ekin. Lehen saioan, aurkezpen lanakegin ondoren, orain dela 50-100 urtekozer gauza dakizkiten galdetzen dieteikasleei. Behin hausnarketa horrekinhasita, bigarren saioan herriko adineko

www.bazenbehin.net weborrian topa daitezkeen ipuine-tako batzuk dira horiek. Bainagehiago ere irakur daitezke.Ikaztegieta, Legorreta, Astea-su, Irun eta Hendaiako haurrekidatzitako ipuinak dira, eta eu-ren aitona-amonen kontuetaninspiratu dira ipuinak asmatze-ko.

Ez dira hasi besterik gabe ipuinakidazten, ordea. Ez. Horretara bultzatudituztenak irakasleak eta, bereziki, Ba-zen behin proiektuaren arduradun di-ren Rafa Buitron eta Enara Garcia izandira. Biak Hezi-Zerb elkarteko kideakdira eta euren ardura izan da herri ho-

Bazen behin...gure aitona-amonen kontu aberatsak

pertsona bat eramaten dute bere bizi-penak, herriak jasandako aldaketak,esperientziak eta abar kontatzera. Ikas-leek aurretik prestatutako galderakegin ohi dizkiote eta kontu bitxi askoezagutzeko parada izaten dute. Hu-rrengo urratsa euren aitona-amonariedo adineko pertsona bati elkarrizketaegitea izaten da. Horretarako, ikasle ba-koitzari grabagailua eta zinta banatzendizkiete eta astebeteko epea ematenzaie grabaketa egiteko. Horrela, hiru-garren saioan elkarrizketak jasotzeare-kin batera, bakoitzak bizitutakoa kon-tatzen du: zer gauza berri jakin dituzten,zerk harritu dituen… Seme-alaba ugariizateak asko harritzen ditu haurrakgaur egun: “Nire amonak 10 haur izanzituen!”, dio batek, “eta nireak 14!”gehitzen du besteak. “Udan espartine-

“Ni Pepi naiz eta nire bizitza kontatuko dut. Ni baserri batean bizi nintzen. Han ez geneukan dutxarik, denak gela berdi-netan egiten genun lo, negu hotzetan sutondoan egoten ginen. Egunero animaliak mendira eramaten genitun eta han pasa-tzen genun goiza. Hori bai, 4 urtetatik 8 urtetara ikastolara joaten ginen, ikastolan ez genuen euskaraz hitz egiten eta zerbaitgaizki egiten genuenean jo egiten gintuzten zuzenkiarekin”. (…)

“Orain duela asko, Leo udan zegoenez, bere lagun bateri deitu eta jolastera joan ziren. Baina Gameboy, telebista ikustea,bideo jokuetara jolastea, etb. ez, garai haietan ez zeudelako, orduan mendian saltoka jolasten ziren”. (…)

“Bazen behin aita bat, ama bat eta bost haur. Bi bakarrik eskolara joaten ziren, beste hiruak lanera aitarekin. Egun batean, Santanderrera abiatu ziren txalupa batekin, aitona bisitatzera. Ez ziren behartsu behartsuak. Orduan, ge-

rrak harrapatu zituen”. (…)

“Bazen behin Martina izeneko amona bat, hura nire amona zen. Zumarragan bizi zen eta 7 seme alaba bizi ziren, aitonaEuxebio istripu baten ondorioz hil zen eta seme-alabek ez zuten ezagutu. Lau haize izeneko baserri batetan bizi ziren, aitonaEuxebio hil zenetik baratza guztia deseinduta zegoen, orduan Martinari baratzan haziak sartzea bururatu zitzaion. Porruak,azenarioak, tomateak, letxugak... eta gauza gehiago ere. Eta horrela probetxua atera zitekeen”. (…)


kin ibiltzen zirela kontatu zidan amo-nak eta arraroa egiten zait”. Laugarrensaioan, ipuin bat idazten dute elkarriz-ketatuak eta gelara etorritako adineko-ak kontatutako gauzetan oinarrituta.

Material hori guztia bildu eta weborri batean jartzen dute Rafak eta Ena-rak, eta festa bat prestatzen dute horiguztia azaltzeko, bai ikasleentzat, etabaita elkarrizketatuentzat eta guraso-entzat ere. “Ikaztegietan, adibidez,jende asko bildu zen, eta interes han-diz ikusi zuten web orrian agertzen de-na. Gainera, haur bakoitzari CD batematen diogu, horrela etxeanere ikusteko” dioRafak.

Web orrian, ikasle bakoitzaren etaharen elkarrizketatuaren argazkiarenazpian, elkarrizketaren transkripzioaeta ipuina irakur daitezke. Transkrip-zioak hitzez hitz jasotzen dira, mintzatubezala, eta kontuak… denetik irakurdaiteke, Enarak adierazten duenez.“Irunen muga zeharkatzearekin erla-zionatutako kontuak ugari dira: kon-trabandoa, gerratik ihes egitea… Esta-tu espainiarretik bizitzera etorritakoetorkinak ere asko dira… Ikaztegietan,Asteasun eta Legorretan, aldiz, base-rriko bizimoduari lotutako kontuakdira ohikoenak: zer lan egiten zituz-ten, nola joaten ziren eskolara, azo-kak, festak…”.

Eta hala bazanEnara eta Rafa gustura daude lortu-

tako emaitzarekin. “Alde batetik, web o-rria gustatu zaie eta oso kontent dau-de, hori nabarmena da” dio Rafak.“Eta bestetik, ez da ikusten, baina eraberean oso garrantzitsua da: egindakolanak balio izan die lotura sortu edosendotu dutelako, eta zenbait bere nor-tasunaren alderdi batzuen jatorriazohartu delako. Esate baterako, neskabat oso perfekzionista zen, eta ardura-tuta zegoen horrekin. Orain, ordea,bere amona ere horrelakoa zela kontu-ratu da, eta lasaitu egin da”.

Ikastetxeetan ere gustura daudeegindako lanarekin. Josune EizmendiAsteasuko Pello Errota eskolako zu-zendariak hala dio: “Guk aurretik ere

egiten genuen lan hau. Bi urtezbehin Hizkuntzan

testuak lan-tzen

di-

tugu. 1. eta 2. zikloetan autobiografialantzen dugu eta 3. zikloan biografia.Orduan, beti abiatzen gara aitona-amonei edo adinean aurrera doannorbaiti elkarrizketa eginez. Elkarriz-keta horiekin txosten bat egiten dugueta eskolako liburutegian daude orainarte egindako bostak.”

Dena dela, aurtengo berrikuntzaweb orriarena izan da. “Orain arte egi-ten genuenaren antzekoa egin dugu,baina Interneten jartzeko aukeraeman digu eta horrekin gehiago zabal-du dugu” dio Josunek.

Aurrekoen bizimodua ezagutzeaeta jasotzea interesgarria dela uste duteeskolako irakasleek, galtzen ari den bi-zimodu baten testigantza jasotzen bai-tute. Orain, noraino lortzen da belau-naldien arteko lotura edo transmisioa?Josunek dioenez, “zaila da epe motze-ra ikustea. Orain dela urte batzuk eginzutenei galdetu beharko litzaieke. Lanhonen bitartez beharbada bestela uki-tuko ez lituzketen gai batzuk ezagutu-ko dituzte, baina orain azkarregi dahori baloratzeko. Orain datuekin gel-ditzen dira, baina gerora gauza gehia-gorekin gogoratuko direla espero du-gu”. Bien bitartean, gaztetxoak motiba-tuta ikusten dira. Gustura prestatzen di-tuzte galderak eta elkarrizketak eginere bai. Gero, paperera pasatzea etaipuina asmatzea, zuzentzea, txukun-tzea… nekosoagoa egiten zaie. Eta ai-tona-amonei dagokienez ere, pozikikusten dira, batez ere berritsuak dire-nak eta hizketarako prest daudenak.“Haurrak pozik ikusten baditugu, guere bai” diote irribarrez. •

Bazen behinproiektuarenhelburuetakobat belaunaldienarteko loturaeta komunika-zioa berreskura-tzea da, hots,aurrekoen berrijakitea norberakbere nortasunasendotzeko.


Aspalditxo honetan, Inguru-men Hezkuntzarekin lotutakohainbat eta hainbat ekimenezinguratuta gaude . Zenbaiteskola, enpresa, udal eta bes-telako erakunde ingurumena-ren zainketaren aldeko egunak,irteerak, jardunaldiak, ekipa-menduak eta abar antolatzenari dira, eta gizartearen aldetikharrera ona ziurtatuta izatendute. Batzuetan, propagandakutsua ere izaten dute eta an-tolatzaileei prestigioa emate-ko ekitaldi itxura hartzen dute.Zer ote da bada, beste modabat? , entzuten da horrelakoe-tan kalean.

Gizartearen aldetik ere gero eta he-datuago dago, itxuraz behintzat, ingu-rumenaren bilakaera azken mendeo-tan ez dela bide onenetik joan, mende-baldeko garapen ereduak eragin zuze-na daukala bilakaera horretan eta gureeguneroko bizimoduan ohikoak ditu-gun jarduera batzuk behintzat, neurri-

ren batean, aldatu beharko ditugula, in-gurumenaren alde egin nahi baldin ba-dugu.

Nazioartean ere onarpen zabaladauka jadanik Garapen iraunkorrarenbeharrak. Kontzeptu hori aurrekomendeko 60ko hamarkadan sortu ba-zen ere, 1987an hedatu zen, Brund-tland txostenak bere interpretazioaezagutzera eman zuenean: “Garapeniraunkorra garaiko belaunaldiarenbeharrak asetzen dituen garapena da,hurrengo belaunaldien beharrak ase-tzeko ahalmena murriztu gabe”. Kon-tzeptu horrek zehaztasun eza handiabadu ere, ezaugarri hauetan oinarri-tzen den filosofia bat bultzatzen du:

- Natur baliabideak kontserbatu be-harra dago.

- Mugagabeko hazkundea ezinez-ko bihurtzen duten muga fisikoak dau-de.

- Beharrezkoa dena helburu sozia-len lorpena da eta ez helburu indibi-dualena.

- Belaunaldi barruko eta belaunal-dien arteko elkartasuna ezinbestekoada.

Eta horren alde egiteko, beste hain-bat eragileren artean, Ingurumen Hez-kuntza agertzen zaigu protagonismonagusiarekin. Bere azken xedea ingu-ruan sortutako ingurumen arazoei au-rre egiteko estrategia bat garatzea da.Izan ere, 1972an Stockhol-meko NBE-ren Konferentzian Giza Ingurumenazesandakoari jarraituz, “ezinbestekoa

da gazteei zein nagusiei zuzendutakohezkuntza lana egitea ingurumen ar-loan, pribilegio gutxien dituen biztan-leen sektoreari behar besteko arretaemateko, ondo informaturiko iritzi pu-blikoaren oinarriak zabaltzeko etanorbanako, enpresa zein kolektibitate-en jokabide arduratsua bultzatzekoingurua babesteko eta hobetzeko, ha-ren gizatasun neurri osoan”.

Bide beretik doaz, besteak beste,Belgradeko Nazioarteko Mintegian(1975), Tblisiko Gobernuen artekoKonferentzian (1977) eta Rio de Janei-roko Lurraren Goi Bileran nahiz ForoGlobalean (1992) egindako adierazpe-nak, baita geroago sortutakoak ere, ha-la nola Salonikako Ingurumen eta Gi-zarteari buruzko Nazioarteko Konfe-rentziakoak (1997) eta Johannesbur-gen izan zen Garapen IraunkorrerakoMunduko Goi Bilerakoak (2002).

Esandakoaren ildotik, GarapenIraunkorrerako Hezkuntza etorkizu-nerako hezkuntza da, aldaketa sozia-lak ulertzeko eta haien aurrean eran-tzuteko ahalmenak garatzen dituena,eta etorkizunari buruz era sormentsuaneta kritikoan pentsatzen irakasten due-na. Kontzeptu dinamikoa da, hezkun-tzari buruzko ikuspegi berria bultza-tzen du eta adin guztietako pertsonakhezten ditu etorkizun jasangarria sor-tzeko.

Ikusten dugunez, azken urteotanIngurumen Hezkuntzari buruzko oina-rri teorikoa garatu eta sendotu da.Adostasun batzuk daude bere zerga-

Ekarpena

Ingurumen hezkuntzaXXI. mendeko moda ala erronka?

Sukarrieta Taldea


tien eta zertarakoen gainean, baina ezzaio pareko arretarik eskaini egitekoerari. Nola egin Ingurumen Hezkuntza?Ekimen bat abian jartzerakoan edo pro-grama bat diseinatzerakoan, zeren ara-bera jakin hezitzailea eta benetan ingu-rumenaren aldekoa ote den? Zein iriz-piderekin neurtu eman daitezkeen au-rrerapenak? Ez al da egia “hezkuntzak”“ingurumenak” baino pisu txikiagoaizaten duela Ingurumen Hezkuntzakoprogrametan?... Eskola, kultur etxe, ne-kazaritza eskola eta abarretan martxanjartzen diren programak beti al dira he-zitzaileak? Globalizazioa, GarapenIraunkorra edo birziklapena gai izanikantolatzen diren ekimenak, sentsibili-zazio kanpainak edo egun bereziak be-ti al dira ingurumenaren aldekoak?Zein eratara zuzendu daiteke jendea-rengana Ingurumen Hezkuntza pro-grama bat, hezitzaile izan nahi baldinbadu?...

Zeri buruz hezi?Ingurumen Hezkuntza hiru jardue-

ra maila hauetan jorratzen da: “Inguru-nean bertan”, “Inguruneari buruz” eta“Ingurunearen alde”. Horrez gain, berelan eremua ezin da mugatu naturarenalderdi fisiko/naturalak soilik aztertze-ra. Ingurunea konplexua den neurrian,kontuan izan behar da faktore ugarireneragina (ekonomikoak, kulturalak, so-ziopolitikoak... ) eta horien arteko ha-rremanak.

Klima aldaketa, ozono geruzarensuntsipena, nekazaritzako lurren gale-ra, basamortuen hedapena, basoenhondamendia, bioaniztasun galera,ozeanoen kutsadura, hondakin kanti-tate handien pilaketa eta –arazo haie-kin lotuta– baliabideen agorpena dira,besteak beste, gaur egun munduak di-tuen ingurumen arazo larrienak. Haie-kin batera, gizarte arazoak ere agertzendira: aberats eta txiroen arteko polari-zazio gero eta handiagoa, gudak eta be-raien ondorioak, Iparraldearen eta He-goaldearen arteko erlazio desoreka-tua... Horrek guztiak berez erantzutendio “zergatik egin Ingurumen Hezkun-tza?” galderari.

Arazoen zerrenda ikusita, argi dago

badagoela nondik heldu IngurumenHezkuntzari. Izan ere, ia-ia edozein gaihar dezakegu aitzakiatzat programabaten diseinuan. Mementoak, kokape-nak, interesak, parte-hartzaileen adina,prestakuntza, baliabideak, gertaerahurbilak eta abarrekoak izango dira,beraz, gaiaren egokitasuna markatukodutenak, baina betiere kontuan izanikez gaudela elkarrekin lotu gabeko ara-zo multzo baten aurrean, arazo sistemi-ko handi baten aurrean baizik. Beraz,egiten diren planteamenduetan, arazo-en ondorio negatiboetara mugatu be-harrean, arazoen jatorrian jarri beharkoda arreta berezia, hau da, onura eta zer-bitzuen produkzio, erabilpen eta kon-tsumo sisteman, iraultza industrialare-kin jaio zenean eta gaur egun nagusi-tzen denean, Lurraren Goi Bileraren in-guruan sortutako Brundtland txoste-nak eta Agenda 21 delakoak aldarrika-tzen duten bezala. Bestetik, IngurumenHezkuntzaren azken helburua arazoakkonpontzeko erabakiak hartzea etaekimena bultzatzea bada ere, ezin dalortu, aurretik betetzen ez badira pro-blematikarekiko sentsibilizazio, eza-guera eta kontzientzia hartzearekin lo-tutako helburuak. Beraz, lau fasehauek izan behar dira kontuan:

- Sentsibilizazioa:arazo batera hur-bildu eta jakin-mina sortzea haren in-guruan.

- Ezaguera:arazo hori ulertzeko be-har diren ezaguerak eskuratzea.

- Kontzientzia hartzea: hezten aridena arazoaren barruan dagoela kon-

turatzea. - Ekimena: hezten ari denari auke-

rak eskaintzea, ekimenen bidez arazo-en konponketan parte har dezan.

Nola hezi?Gure ustez, galdera honen erantzu-

na aurrekoarekin koherentzia bilatze-an aurkitu ahal da. Ingurumen Hezkun-tzako Euskadiko III. Jardunaldietan

GarapenJasangarrirako

Hezkuntzaetorkizuneko

hezkuntza da,aldaketa

sozialak uler-tzeko eta

haien aurreanerantzutekoahalmenak

garatzendituena.


(Donostia, 2002) Daniella Tilbury-kzioenari jarraituz, garapen iraunkorrasoilik lortuko da ikaste prozesu bezalaulertzen baldin bada eta, horrela, bere-biziko garrantzia du nola eta zer ikasikontzeptuak bat etortzeak.

Ingurumen Hezkuntzak aspaldiegin zuen ihes transmisio ereduetatiketa ezaguera konplexuaren eraikun-tzaren parte-hartzean konprometitutadago. Konstruktibismoak dioenez,ikastea pentsamendua eraikitzea da.Horretarako, ikasitakoak esangura-tsua, hau da, zentzuzkoa izan behar du.Lehendik ikasitakoarekin lotu eta besteesparru batzuetara aplikagarria izanbehar du. Hori lortzeko ezinbestekoada ikaslearen aurretiazko ideietatikabiatzea, ezaguera berriak eraiki etagaitasunak garatzeko, betiere haren ga-rapen-zona hurbilaren barruan. Ikas-kuntzak ikaslearen autonomia bultzatu–ikasten ikastea, alegia– eta ikaslea be-re ikaste prozesuez jabetzea lortu behardu. Barne prozesu sendo baten bidetik,ikaslea bera izango da bere garapena-ren autoerregulatzailea –jarrerak bar-ne–, prozesuko une guztietan jakingodu non dagoen eta nora doan erabaki-tzeko ahalmena izango du.

Egungo zenbait kanpaina, iragarkiedo ekimenetan planteamendu kon-duktista hutsak antzematen dira.Gehienek azturak aldatzea dute helbu-ru eta batzuk, gainera, pertsonengansortzen duten beldurrean daude oina-rrituta. Horrelako ekimenek, nahiz etaegoera konkretu batzuetan eraginko-rrak izan daitezkeen, indar hezitzailepobrea dute eta, ingurumenaren aldeegitearen aldetik ere, zalantzazkoak di-ra. Izan ere, ingurumena aldatzeko,etorkizuna erabaki nahi dutenengan-dik beren borondatean gerta daitezke-

en aldaketen gaineko iritzi kritikoa iza-tea espero dezakegu eta ez mezu-har-tzaile hutsak izatera mugatzea, nahizeta mezuak ingurumenaren aldekoakizan.

Bestalde, ez dugu ahaztu behar az-turak behin eta berriro errepikatzen di-tugun ohiturez osatuta daudela, bainahorien aldaketa norberaren boronda-tetik datorrela hein batean, eta hor arra-zoiak garrantzi handia duela. Kons-truktibismoak arlo horretan jartzen duarreta berezia. Hain zuzen ere, ikaspenberriak aurretiazko ideien eta ideia be-rrien artean sortzen den gatazka kogni-tiboaren emaitza direla dio, eta aurrera-pausoak aldaketan aurrerapen edoabantailaren bat ikusten baldin badasoilik gertatzen dira.

Aipatutako ideia pedagogikoen lu-rrartzea proposamen metodologikohauetan gauzatzen da, besteak beste:aurretiazko ideiak ikertzeko probak,ikasitakoa adierazteko eduki sareak,berdinen arteko ikasketa, talde lana, el-karkidetza, aniztasuna, hezkidetza etaludikotasuna kontuan hartzen dituztenestrategiak, errealitate hurbilarekin el-karrekintzarako irteerak, parte-hartzeagaratzeko jarduerak...

Nola ebaluatu?Edozein Ingurumen Hezkuntza

programak ebaluazioa beharko du be-re eraginkortasuna ezagutzeko, betiereebaluazio prozesuaren hobekuntzara-

ko tresna bezala ulertuta. Baina ebalua-zioak zentzua izango du programa di-seinatzen den mementotik bertatikkontuan izan eta jaso baldin bada. Ikus-pegi jakin batetik pentsatutako progra-mak beren jatorriarekin eta prozesua-rekin zerikusia ez duten beste batzueta-tik ebaluatzeak ezer gutxi eransten dioprogramari berari.

Bestetik, ebaluazio sistemarenemankortasuna ebaluazioak berak he-ziketa prozesuari ematen dion bultza-daren indarrean neurtuko da. Ildo ho-rretatik, ebaluazioa aberasgarria izan-go da bi helburu hauek betetzen dituenheinean:

- Heziketa prozesua piztu, suspertueta –beharrezkoa denean– zuzendu.

- Heziketa prozesuaz jabetuz hez-ten ari denaren ikaspen metakogniti-boa erdietsi.

Era horretan ulertutako ebaluazio-ak, etengabeko feedbackaren eragi-nez, hezten ari denaren barne proze-suarekiko inplikazioa eta ardura izateaerraztuko ditu eta, bestetik, heziketaprozesuan emango diren aldaketen“autoerregulazioa” ekarriko du.

Ebaluazio eredu honek IngurumenHezkuntza programa osoa blaituko du.Beraz, ebaluazio sistema diseinatzera-koan edozein irakaste-ikaste prozesu-tan ematen diren hiru fase nagusiakizango ditu kontuan: hasierako diag-nostikoa, prozesu fasea eta fase batu-korra.


- Ha-sierakodiagnostikoa-ren helburuak motiba-zioa, sentsibilizazioa eta landuko denproblematikaren aurkezpena dira.Ebaluazioari dagokionez, heziko dire-nek landuko den gaiari buruz dituztenusteak eta aurretiazko ideiak ikertu be-harko dira. Horrela soilik jakin daitekezein diren heziketarako abiapuntua etaikaste prozesuan daudenen “garapenhurbileko zona”.

- Prozesu fasean helburu nagusiakezaguera, kontzientzia hartzea eta pla-nifikatutako jardueren garapena izatendira. Ebaluazioari dagokionez, oso ga-rrantzitsua izango da hezkuntza pro-graman parte hartuko duten guztien ar-teko helburuen adostasuna eta irudika-pena, ekimenaren aitzinapena eta pla-nifikazioa eta prozesuan egingo denebaluazio irizpideak ere adostea (Zeregingo dugu? Nola egingo dugu? Zerta-rako?). Esandako guztia hasieran egiteakomeni bada ere, prozesu osoan zehartxertatu beharko dira hausnarketa une-ak, behar izanez gero prozesuak eska-tuko lituzkeen norabide aldaketak bu-rutu ahal izateko.

- Fase batukorraren helburu nagu-sia programatutako heziketa proze-suan izandako aurrerapenak baiezta-tzea da. Fase honetan berebiziko ga-rrantzia dute konpromisoak, jarrerahartzeak eta ikasitakoaren komunika-zioak. Ebaluazioaren aldetik, haien az-terketak emango dizkigu argibideesanguratsuenak.

Ingurumen Hezkuntza programa-ren jarduera multzoa gurpil baten mo-duan ikusiko bagenu, esandako meka-

nis-moak

gurpilarenerradioak izango lirateke,

gurpila bera helburuen ardatzarekin lo-tuko luketenak. Gurpila eta ardatzarenarteko lotura sendoa izanez gero, ez daorekarik galduko eta heziketa proze-suak hobeto egingo du aurrera.

Bestalde, zer esanik ez ebaluaziosistema honek bere baitan izan behardituela programan parte hartzen duteneragile guztiak: hezitzaileak, hezten di-renak, planifikatutako programa bera,baliabideak...

Zertarako?Artikuluaren hasieran egungo in-

gurumen problematika zehaztu dugu-nean, geure burua lehenaren eta orai-naren ondorioetan kokatu dugun mo-duan, orain geroan kokatu behar dugu.Etorkizunaren balizko eszenatokietanpentsatuz, jar ditzagun aurrez aurreegungo gizartearen bilakaerarekinitxaron dezakeguna eta guk nahiko ge-nukeena. Ingurumen Hezkuntzarenazken xedea eta XXI. mendeko erron-ka espero dezakegun eszenatokia nahidugunera hurbiltzea izango da.

Adierazi dugunak lotura handiagoadauka Garapen Iraunkorra ulertzekoera berriekin, ekologia edo zientziare-kin baino. Garapen Iraunkorrak zien-tziak, politika eta ekonomia biltzen di-tu, kultura berri bat osatuz. Gizakiakmunduarekin dituen harremanak su-matzeko eta balioesteko modua dirabere arreta gune nagusiak, eta horrega-tik eskatzen du orain arte gure pentsae-ra eta ekimena bultzatu dituen eredumentalari buruzko hausnarketa kriti-

BIBLIOGRAFIA- MAYER, M.: “Ingurumen Hez-

kuntzarako erronka berriak”, in CE-NEAM karpeta, 2003ko otsaila(2001), Madril.

- NOVO, M.: Educación ambien-tal. Bases éticas, conceptuales y meto-dológicas, Universitas, Madril, 1998.

- SUKARRIETA TALDEA: Aurre-tiazko Ideiak eta Ingurugiro-Hez-kuntza, BBK Fundazioa/Eusko Jaur-laritza-Hezkuntza Saila, Bilbo, 1998.

- SUKARRIETA TALDEA. “Eba-luazio eredu bat aniztasunari ekite-ko” in Hik Hasi, 78 (2003).

- TILBURY, D.: “Ingurumen Hez-kuntza Johannesburgo-2002 oste-an”. Ingurumen Hezkuntzako Eus-kadiko III. Jardunaldiak (2002). Hi-tzaldia. Donostia.

koa, bere osotasunean. Hori guztia daUNESCOk izendatu duen IngurumenHezkuntzarako Hamarkadan (2005-2015) sendotu nahi dena.

Une honetan, Ingurumen Hezkun-tzak Garapen Iraunkorrarekin estutubehar ditu harremanak. Hezkuntza ho-nek gure ulertzeko eta pentsatzeko era-ri buruzko hausnarketa bultzatu behardu, eta neurri berean gure jokatzekoera. Hots, hezitzailea den praktika bul-tzatu behar du eta ez irakatsi soilik egi-ten duena. Horrela lortuko da Inguru-men Hezkuntzaren funtsezko betebe-harra: gaur egun nahiz etorkizuneansuerta daitezkeen ingurumen arazoeiaurre egiteko irtenbideak asmatzekoahalmena duten pertsonak heztea, etaez errezetak aplikatu besterik egingo ezdutenak. •


Italiako Emilia Romana deri-tzan lurraldea mundu guztian eza-guna da eskaintzen dituen haureskola ereduak direla eta. Duelabost urte Hik Hasiko zenbait kideModena eta Reggio Emilia herrie-tan izan ziren bertako haur esko-lak ezagutzen.

Hemen 0-3 urte bitarteko zi-kloa arautzen ari den honetan,duela 34 urte sortu eta ongi fun-tzionatzen ari den Modenako es-kolan berriro ere bisitan izan gara,eta udarako gurera ekarriko ditu-gu, V. Hik Hasi Udako Topaketa Pe-dagogikoetara. Zuzenean, eurenesperientziaren nondik-norakoakkontatuko dizkigute.

Haur eskolak bi zikloz (0-3 eta3-6) osatuta baldin badaude ere,oraingo honetan lehenengoan ja-rriko dugu arreta berezia. Behar-bada, azken urteotan hainbatikuspegi, zalantza eta jarrera sor-tu dituelako gure artean.

Ahalegin honen helburua bestelurraldeetan ongi erantzuten du-ten ereduak ekartzea da, aukeradesberdinak praktikan nola bide-ratzenari diren ezagutzea, eta gu-retzat zer izan litekeen baliagarriaztertzeko posibilitatea izatea.

Lan egiteko modua etaantolaketa

Modenako udalak konpromisohandia du hezkuntzarekin. Sorreratiketengabe hobetzen aritu da eta hangoeskolak, gaur egun, eredu bihurtu diraEuropan txikien hezkuntzan interesaduen edonorentzat .

Modenan badaude haur eskola es-tatalak eta baita pribatuak ere, bainaudalarenak dira antolaketa, pedagogiaeta lan egiteko moduagatik herritarren-tzat erreferentzia direnak.

Une honetan, 20 zentro, dozena batpedagogo, ehunka hezitzaile eta abarkudeatzen ditu. Hala ere, zentro bakoi-tzak bere izaera propioa du, eta berez-ko hezkuntza proiektua garatzen du,auzotarren ezaugarriak kontuan hartuzeta bertako beharretara egokituz.

Heziketa integrala etakonstruktibista

Nagusiki, Gardner-en eta Bruner-en teorietan eta esperientzietan oinarri-tzen dira. Haurren adimen mota des-berdinak hartzen dituzte kontuan hezi-keta integrala jaso dezaten.

Pertzepzioaren heziketa asko lan-tzen dute, eta ikasleek, euren beharre-tatik abiatuz hainbat lan proposamenegiten dituzte.

Garrantzitsuak da esperientziak,errealitatea, beharrak eta emozioak bi-zitzea, eta horren ondorioz, hausnarke-ta egitea, era eta euskarri anitzetan egindaitekeelarik.

Haurren arteko elkarreragina erraz-ten da, eta aipatzekoa da harremanetansentitzen den errespetua eta elkarbizi-tzarako giro lasaia.

Modenako (Italia)0-6 urteko udal haureskolak Europan eredu

Ezkerretik eskuinera eta goitik behera hasita, Fiorella, Paola eta Francesca pedagogoak etahezitzaileak. Horietako batzuk gurekin izango dira Udako Topaketetan.


hasten dira : espazioa ezagutzen, berta-ko funtzionamenduaz jabetzen, gura-soak dagokien prestakuntza jasotzen...denak eskola komunitateko partaidesentitzen.

Gurasoen parte-hartzeaFamilien zeregina eta protagonis-

moa eskolako ezaugarri nagusietakoada. Eskolan egiten denak jarraipena be-har du eta horretarako gurasoakproiektuetan sartuta egotea oso garran-tzitsua da.

Ikasleek euren identita-tea lantzea helburu

Hezitzaileek edota ikasleek propo-satzen dituzten proiektuak lantzen di-tuzte, helburuak, konpetentziak etaidentitatea kontuan hartzen direlarik.

Haur bakoitza haur historikotzathartzen dute.

Udalaren kontzientziaModenako udalarentzat garrantzi-

tsua da haurrek sormena lantzea, eurenartean komunikazioa erraztea, talde la-nak bultzatzea eta herria ezagutzea.Horretarako, herritar orok erabil ditza-keen herri mailako zerbitzuak ditu: ir-teera gidatuak prestatzen dituen zerbi-tzua, “memo” deritzan zerbitzu anitze-ko zentroa, eta beste hainbat zerbitzu,denak herritar guztientzat irekiak.

Langile guztiak dira hezi-tzaile

Pedagogo, garbitzaile, irakasle, su-kaldari, harrerako edota mantenukoizan, denak hartzen dira hezitzailetzat,eta hortik abiatuta jokatzen dute.

Hezitzaile prestatuakEtengabeko formazioan oinarri-

tzen dira. Proposamen berriak etenga-be diseinatzen, esperimentatzen etaebaluatzen ari dira; behaketa eta hau-rren urratsen kontrol lanek dedikaziohandia dutelarik.

Irakasleen arteko komunikazioalantzen da, eta osotasunaren ikuspegiaguztien artean eraikitzen dute.

Espazioaren eta denbora-ren antolaketa

Aurreko guztia aurrera eraman ahalizateko, beharrezkoa da espazioareneta denboraren antolaketa egokia.Haurren beharrei egokitutako espazio-ak lortzeari berebiziko garrantzia ema-ten diote, horrek eroso eta gustura ego-teko duen eraginagatik.

Ikasleen eta gurasoen ha-rrerako begirunea

Haurren eskolatzea mimo handizlantzen dute. Udako oporretan guraso-ak eta haurrak elkarrekin eskolatzen


Iazko topaketetan Artearentxokoa estreinatu genuen eta urte-ro-urtero arteari buruzko ikastarobat eskainiko da txoko horren ba-rruan. Jorge Oteizari buruzko ikas-taroarekin abiatu ginen, eta aurtenbeste proposamen erakargarri etaberri batekin gatoz: Aurelio Artetaeta Vicente Ameztoi: euskal gizarte-aren eboluazioa ikuspegi eta garaidesberdinen arabera. Arteak adie-razten duena irakaskuntzan hainbatarlo ikasteko oso erabilgarria delaerakustera dator.

Historian zehar artea betidanik gi-zartearen zutabe nagusietako bat izanda; garaiko gizartearen izaera sozialaeta ekonomikoa azaltzeaz gain, bere si-nesmenak adierazteko herraminta be-zala erabilia izan baita. Honen lekukodugu artearen hastapenetan kobazulo-etan topatu izan den labar-pintura edo-ta Greziar zein Erromatar garaiko arteespresioetan aurki ditzakegun garaikogizartearen ezaugarri ekonomikoarenzein gizarte beraren egiturari buruzkodeskribapenak.

Artearen gizartearekiko izaera“deskriptiboa” historian zehar manten-du izan da hainbat herrialdetakoadierazpen artistiko anitzetan; pintu-ran, eskulturan, grabatuan eta abarre-tan, alegia. Eta askotan, izaera deskri-batzaile hori heziketarako tresnatzathartua izan da; adibidez, Erdi Aroko ar-te-diziplina anitzetan, esaterako,

elizetan dauden erretauletan. Guztiokdakigun bezala, artelan horien garaikogizartearen gehiengoa analfabetoa ze-nez, irudi horiek herri xumeari HistoriaSakratuaren hainbat gertakari aditzeraemateko erabiliak ziren.

Ikastaro honetan, artearen histo-rian betidanik agerian izan den artea-ren izaera didaktikoa azpimarratu nahida eta, aldi berean, ezaugarri hori esko-lako curriculumeko arlo eta eduki mul-tzo zehatzetan nola txertatu aztertunahi da. Horretarako, euskal artea abia-puntu izanik, euskal gizarteak XIX.mendeaz geroztik XX. mendera bitarte-an jasan izan duen bilakaera ikusi ahalizango da. Analisi hori euskal artearenhistorian ezagunak ditugun bi pintore-ren (Aurelio Arteta, 1879-1940 eta Vi-cente Ameztoi, 1946-2001) artelanen a-nalisiaren bitartez eta beraiek bizi izan-dako garaiaren azterketaren bitartezburutuko da.

HelburuakArtea baliabidetzat harturik, euskal

gizartea ezagutzeko bidea irekikoduen ikastaro honekin hainbat helburulortu nahi dira:

- Euskal gizartearen bilakaera azter-tzea.

- Bilakaera hori islatu duten bi eus-kal artisten artelanen ezaugarri esteti-koak eta teknikoak ezagutzea eta azter-tzea bere testuinguru historiko, ekono-miko eta sozialean.

- Artelanen balio didaktikoa agerianjartzea, gizarte batean gertatzen diren

aldaketa historikoak aditzera ematekoherraminta baliagarria izanik.

- Lehen Hezkuntzako zein BigarrenHezkuntzako eskolako curriculumekohainbat arlo lantzeko artelanak balia-garriak direla ikustea.

- Curriculumarekin erlazioa izangoduen jarduera didaktiko zehatza buru-tzea.

- Artelanen analisian trebatzea.

MetodologiaIkastaroaren lehengo egunean, ai-

patutako artista bakoitzaren artelanaketa garaiko testuingurua aztertuko dirabanaka. Analisi hori taldekideen arteanegingo diren jarduera zehatzetaz osatu-ko da, artista bakoitzaren garaiko arte-lanen analisian trebatzearren.

Bigarren eguna bi artisten arteko ar-telanen azterketan oinarrituko da, be-raien arteko konparaketa eginez, eus-kal gizarteari buruzko ikuspegi desber-dinak topa ditzagun. Jarduera hori osa-tzeko, eskola curriculumera egokituta-ko proposamen bat landuko da.

Artearen txokoa: euskal gizartea uler-tzeko beste bide batA. Arteta eta V. Ameztoi: euskal gizar-tearen eboluzioa ikuspegi eta garaidesberdinen arabera ikastaroa

Bide eginean jarraitzen

dugu zuen ekarpenekin

eta parte-hartze

handiagoarekin aberastu

nahi dugularik.

Hik Hasi proiektua irekia

den heinean, interesa

duen edonoren parte-

hartzea gustu handiz

hartzen dugu.

Jar ezazu zure aletxoa

euskal hezkuntzaren

aldeko ekimen honetan.

Berriakmaiatza

Argitalpenak

Aitona parapentean Joxan Ormazabal

ELKARIpuin honetako aitonari bihurrike-

riak egitea gustatzen zaio. Aitona bere-zia da, laster 80 urte beteko dituenarren, izugarrizko martxa baitauka.Horregatik bururatu zitzaion behinmendi kaxko batera igo eta parapente-an jauzi egitea. Iskabila ederra sortukoda horrekin. Amona bizikletan ipui-nak izan zuen arrakasta ikusita anima-tu zen egilea liburu hau idaztera•

FrindelaAndrew Clements

AIZKORRINick Allen eskolako 5. urtean dago

eta hizkuntza irakaslearekin xextrakizaten ditu. Hiztegi zale amorratua dairakaslea, eta bere orduan inortxok ezdio arparik jotzen. Nick ahalegintzendenean zigortu egiten du eta, zigorra-ren ondorioz, hitzen eta haien jatorria-ren munduan murgiltzen da. Nicki planpotoloagoa bururatuko zaio gero: hitzberri bat asmatzea... •

Urdaibai proiektu didaktikoaEUSKO JAURLARITZA

Material hau ingurumen hezkun-tzarako da, eta Batxilergoko gazteei zu-zendua dago. Urdaibaiko ingurume-naren analisia egiteko bideratuta dago,paisaian oinarrituz.564 orrialdetan lauunitate didaktiko biltzen dira, bakoitzaUrdaibaiko zonalde bati dagokiolarik.Irakasleen gida eta ikasleentzako ma-teriala ditu eta material gehigarri mo-duan diapositibak eta Urdaibaiko bios-fera erreserbaren mapa•

Eskola-Familia Toapketa eta elkarlanerako

gune baten bilaEIEF-FERE

Euskal Herriko Elizaren GizarteEkimenak Eskola-Familia, topaketaeta elkarlanerako gune baten bila ize-neko V. jardunaldiak antolatu zitueniazko azaroan, eta orain, liburu hone-tan bildu ditu han aurkeztutako txoste-nak eta mintzaldiak. Gai honen ingu-ruan badago zer hausnartua eta zer egi-na. Material hau lagungarri izango da•

Argitalpen katalogoaEHU

EHUko Argitalpen Zerbitzua bereargitalpenen berriztapena prestatzenari da, eta katalogo-liburu honetan ho-rietako asko bildu dira. Bost atal nagu-sitan banatzen da: giza zientziak, gizar-te zientziak, bizitzaren zientziak, zien-tzia zehatzak eta materiarenak etazientzia eta teknologia. Horrez gain,testu liburuei, aldizkariei eta doktore-go tesiei buruzko beste hiru kapituluditu•

Bat, bi, hiru, lau, bost, Urdintxo eta Pox

IKASTOLEN ELKARTEA6-8 urteko haurrentzako Matemati-

ka CD-ROM berria kaleratu du Ikasto-len Elkarteak Elkar argitaletxearekinbatera. Haur Hezkuntzarako sortu du-ten Txanela proiektuaren 1. ziklokoikasmaterialen artean sailkatu dute. 12joko agertzen dira lau sail nagusitan ba-naturik: aritmetika, geometria, logikaeta denbora. Urdintxo guakamaioa etaPox zakurra dira gidariak•


Gazte ugari bertaratu zenLanbide Heziketako azokara

Zazpi egunetan zehar egon zen Bil-boko Nazioarteko Erakustazokan Lan-bide Heziketari buruzko II. Erakusketa.Lanbide Heziketa: aurrera goaz leloa-rekin 16.000 metro karratuko erakus-keta antolatu zuen Eusko JaurlaritzakoHezkuntza Sailak, ikasleei euren etor-kizunari buruzko erabakia hartzen la-gunduko dien informazioa ematekohelburuarekin. Guztira 60.000 ikasletikgora bertaratu ziren, ikasturte honetanDBHko 3. eta 4. maila eta Batxilergoko1. eta 2. maila egiten ari direnak. Horie-kin batera orientatzaileak, irakasleaketa gurasoak ere hurbildu ziren.

Guztira Lanbide Heziketako 21 fa-milia egon ziren ikusgai, eta denetarikikus zitekeen: autoen motorrak mar-txan jartzen, soinekoak ordenagailuzdiseinatzen, opiltxoak egiten, arotz la-nak, izotzezko iglu baten funtziona-mendua, analisi mikrobiologikoen bi-tartez ateratako ardoak, elektronikakoinstalazio bitxiak, aerobic saioak, ilea-paindegiak... Bakoitzak bere gustukotxokoa aurkitzeko moduko aukera, du-darik gabe.

Azken urteotan Lanbide Heziketa-ren egoera hobetuz doa eta HezkuntzaSailak eman berri dituen datuen arabe-ra, 2001-2002 ikasturtean Araban, Biz-kaian eta Gipuzkoan Lanbide Heziketa

amaitu zuten ikasleen % 63k lana aurki-tu zuen ikasketak amaitu eta 10 hilabe-tera; beste % 20k ikasten jarraitzen du;eta gainontzeko % 16 lanik gabe dago.Eusko Jaurlaritzako arduradunak po-zik agertu dira datu horiekin, ikasle as-ko hasten baitira lanean. Dena dela,2001. urteko datuekin alderatuta, laupuntutan jaitsi da lanpostua dutenenkopurua. Moteltze ekonomikoak etaindustrian nahiz eraikuntzan izandakoenplegu galerak izan dute horretan era-gina, Gasteizko Gobernuko arduradu-nen iritziz.

Beste datu bat emakumeen lan ego-erari buruzkoa da. Oraindik ere ema-kume gutxiago sartzen dira lan merka-tuan, nahiz eta gorako joera nabaritu.

Gazteentzako UNI-CEF lasterketa maia-tzaren 16an Donostian

UNICEFek 6 eta 15 urte bitartekohaur eta gazteentzako lasterketa anto-latu du maiatzaren 16rako Donostian.Kilometro bateko ibilbidea izango duelkartasuna adierazteko asmoz antola-tu den lasterketa honek. Izen ematea-ren prezio sinbolikoa euro bat izangoda eta horrekin garapen bidean daudenherrialdeetako haurren txertaketa bul-tzatuko da, beraien osasuna eta bizi ka-litatea hobe ditzaten.

Urtero hiru milioi haur txerto batenbidez erraz saihes daitezkeen gaixota-sunen ondorioz hiltzen dira. Euro batemanez, milioika haurren bizitza me-hatxatzen duten gaixotasunak ekiditealortuko da; besteak beste elgorria, teta-noa, poliomielitisa, difteria eta tuber-kulosia.

Izena emateko eta informaziogehiagorako:

UNICEFTel.: 943 271 [email protected]

Jaiak han eta hemen

Maitzak 9* Herri Urrats Senperen“Geroa egun gurea”

Maiatzak 30* Ibilaldia Leioan“Alkarregaz heldu”

Ekainak 6* Euskal Eskola Publikoaren

XIII. Jaia Bilbon“Mugak gaindituz, geuria indar-

tu”* Euskal Eskola Publiko Berria-

ren IX. Jaia Iruñean“Euskarari bidea eginez”

Ekainak 20* Araba Euskaraz Bastidan“Uzta hartu, uztartuz”

Berriak

Gaur egun, inoiz baino beharrez-koagoa da Euskal Dimentsioa curri-culumean ezartzeko ahalegina egin-go duten irakasle taldeen partaide-tza aktiboa. Premia hori bereziagoada Geografia, Historia eta GizarteZientziei dagokien arloetan.

Horretaz jabeturik, Gaztelu tal-deak urteak daramatza DBHrako Ge-ografia, Historia eta Gizarte Zien-tzietako materialak argitaratzen,eta Euskal Herriko ikastetxeetan on-do ezagunak dira beraien materia-lak. Orain dela urte gutxi EspainiakoHistoriaren Akademiak, zentralis-moaren aldarrikapena eginez, eus-kal irakaskuntzari eraso bortitzaegin zionean, Gaztelu taldearen ma-terialetan oinarritu zen, horiek Cu-rriculumaren Euskal Dimentsioaoso aintzakotzat hartzen zutelako,eta hori pentsamendu bakarra erai-kitzeko bidean oztopoa zelako. Horiizan daiteke taldearen aurkezpenikonena. Lehen Erein argitaletxeaneta orain, material berriak, Elkar ar-gitaletxean eman dituzte argitara.

Hiru dira Gaztelu proiektuaren xe-deak:

1. Euskal dimentsioari behar denlekua ematea curriculumean

Bigarren Hezkuntzarako plantea-tuta dauden edukien egokitzapen etaantolakuntza berriak egin dira, proiek-tuarekiko koherentzia gehiago izateabilatu nahian.

Era berean, ahal den guztietan,ikaslea ikasten ari dena edo lantzen ariden gaia Euskal Herriko kultura, geo-grafia, historia, ekonomia, politika etaabarrekin erlazionatzen da, hori guztiabarnera eta ezagutu dezan; eta aldi be-rean, hori, ikasteko motibagarria bihurdakion ikasleari.

Sarritan ikusten ditugu gure ikaste-txeetan Euskal Dimentsioa AutonomiaErkidegoko esparruan gertatu edo ger-tatzen denera soilik mugatzen direnikasmaterialak, eta garbi dago plantea-mendu erredukzionista horrek ez diolaerantzuten egiari. Gaztelu proiektukomaterialetan, egungo antolakuntza po-litikoa zein den ikasleari ezkutatu gabe,Euskal Dimentsioari bere lekua etazentzuzko neurria ematen zaio (itxura-gabekerietan erori gabe), dimentsio

Gaztelu proiektuaDBHko Gizarte ZientziakEuskal Herritik


horren esparrua Autonomi Erkidego-koa baino zabalagoa, konplexuagoaeta sakonagoa delako.

2. Proposamen pedagogiko kohe-rentea egitea

Curriculum mota desberdinetanmarkatzen diren helburuak egokitzatjo ditzakegu neurri handi batean, bai-na, sarritan horiek ez dute inongo lotu-rarik gero proposatzen diren edukie-kin, horiek kontzeptu zerrenda huts batbesterik ez baitira. Gaztelu proiektuan,garrantzi bera eman zaie hiru motatakoedukiei (kontzeptuzkoei, prozeduraz-koei eta jarrerazkoei), kontzeptuak so-lik landuz ezin daitezkeelako lortu le-hen aipatu ditugun giza trebetasunak(problemei irtenbidea emateko proze-suak menperatzen ikasi, harremanakizateko gai izan, gizarteko arazoen au-rrean sentsibilizatu, IKTak menpera-tu...), beharrezkoak, bestalde, ikasleaketorkizunerako prestatzeko. Hori dahelburuen eta edukien artean koheren-tzia mantentzeko era bakarra.

Metodologia gidatzen duten ezau-garriak hauek dira:

- Ikastunitatearen hasieran, ikasle-


ak gaiari buruz dakiena ezagutu, galde-ra eta jarduera bidez.

- Ikasketa prozesu aktiboa propo-satzen da, eta jardueren tipologia anitzhorrek autonomia pertsonaleko, haus-narketako, komunikazioko, talde lane-ko eta abarretako mekanismoak gara-tzea eskatzen du.

- Ahal den guztietan, ikaslea ikastenari dena edo lantzen ari den gaia berehurbileko errealitatearekin erlaziona-tu, Euskal Dimentsioa curriculumeantxertatzea posible eginez.

- Hiru mailatako lan jarduerak pro-posatzen dira: lan pertsonalak, taldetxikietan egin beharreko lanak eta ikas-gelako taldean egin beharrekoak.

- Proiektuaren egileek onartzen du-te ikasle multzo zabalentzat egindakomaterial didaktiko batzuetatik ikasge-letan bizi diren hainbat eta hainbat ego-erei egokitzen diren jarduerak plantea-tzearen ezintasuna, eta jakinaren gai-nean ihes egin dute tentazio horretatik.Hala ere, unitate didaktiko bakoitzarenhasieran proposatzen diren helburu di-daktikoen laguntzarekin, irakaslea gaiizango da egokitzapen hori egiteko.

- Proiektuaren helburuetako bat in-formazio bilatze prozesuan ikasleenautonomia bultzatzea denez, aldizka-riak, prentsa idatzia, bideoak, Interne-teko helbideak, mapak, atlasak, hiztegientziklopedikoak, filmak... erabiltzeaproposatzen da, eta horretarako adibi-de eta gida ugari eskaintzen dira.

- Ikaslea egiten ari den lana (jardue-ren erantzunak, lan osagarriak, hizte-gia...) koaderno batean biltzea propo-satzen da. Hori izan daiteke ikaslea egi-ten ari den lana, lortzen ari den garape-na eta abar ebaluatzeko tresna egokia i-rakaslearentzat.

Ebaluazioari dagokionez, jarraituaizatea proposatzen da eta ikastunitatebakoitzaren helburu didaktikoekin er-lazionatuta. Horretarako iradokizun,tresna, adibide eta material zehatzakeskaintzen dira proiektuan.

3. Etapako unitate guztietan bar-ne egitura bera mantentzea

Ikaslearen ikaste prozesua berma-

Garai berrien aurreanAldaketa eta zalantza garaietan bizi

gara. Testu hau idazterakoan, oraindikez dakigu garbi zer gertatuko den LO-CE legearekin, nahiz eta badirudienbertan behera gera daitekeela. Bestal-de, Europaren batasunerako egiten arigaren pausoak gure Hezkuntza Siste-maren hainbat xede zalantzan jartzendituela dirudi.

LOCE legeak estatuko ikasle guz-tientzat eduki komunak ezartzeko aha-legin bereziak egin ditu. Horren helbu-rua garbia zirudien: estatuko ikasleguztien ikasketak uniformatzea, auto-nomia bakoitzeko hezkuntzen berezi-tasunei lekua kentzea eta pentsamen-du bakarreko gizarte baterantz pauso-ak ematea.

Bestalde, gure ikasleak Europakoeremu berrira ahalik eta hobekien ego-kitzeko eta prestatzeko erronka dugu,baina hori ezin daiteke egin inposaketabidez, eta herri bakoitzaren nortasunezaugarriak kontuan izan gabe. Mun-duan ezartzen ari den globalizazio eko-nomikoaren haizeak ezin du ekarri be-rarekin, globalizazioa kulturala, etamendebaldekoa dela dioten laino kul-tural uniformizatzaile batez bazter guz-tiak estaltzea.

Egoera horren aurrean, beharrez-koa da herrialde txikiok kontzientziahar dezagun. Alde batetik, ikasleei geu-re herriaren jakite-ondarea transmititubehar diegu (euskal dimentsio sozio-kulturalak izan behar du hezkuntzarenabiapuntua), eta bestetik Europako

beste herrien kultur-ondarea ezagu-tzen eta errespetatzen lagundu behardiegu, europar hiritar zintzo eta trebeizateko beharrezkoak diren era guztie-tako giza trebetasunak lor ditzaten aha-leginduz. Eta garbi dago, azken horiezin daiteke egin LOCE bezalako lege-ek era subliminalean defendatzen du-ten ikas-irakaskuntza memoristikoa-ren bidez.

Konklusio gisaGaur egun curriculumaren garape-

na hein handi batean ikasliburuek mar-katutako bideetatik egiten dela ez dagoukatzerik, eta hortik irakaslearen ardu-ra ikasmaterialak hautatzeko unean.Artikulu honetan azaltzen ahalegindunaizen gisa, hiru izan behar dira, nireustez, hautaketa horren erreferentzianagusiak: ikasmaterialek ba al dutenEuskal Dimentsioaren trataerarik etanolakoa den trataera hori, nolakoa denikasleek trebeziak lortzeko proposa-tzen dituzten jardueren tipologia etazein den jarduera horiek lantzeko es-kaintzen diren baliabide idatzi zein gra-fikoen argitasuna eta aberastasuna.

Garai berriak, aldaketa garaiak, bai-na aldi berean erronka garaiak gureHezkuntza Sistemarentzat, gure kultu-ra nortasunari eutsi eta abiapuntutzathartuz dimentsio europar anitza etakonpartitua eraikitzeko aukeraren au-rrean gaudelako.

Ximon Goia – GAZTELU proiektuaren koordinatzailea

tzen laguntzeko beharrezkoa ikusi duteDBH osoko unitate didaktiko denek atalberdinak izatea. Hauek dira labur-labur:

1. Sarrera orokorra egiten duenorrialde bat, unitate didaktikoan landu-ko diren gaiak azalduz.

2. Ikaslearen aurreiritziak lantzekoorrialde bat: “Hasi aurretik...”.

3. Unitate didaktikoaren garapena. 4. Unitate didaktikoaren sintesia

egiten duen orrialdea eta horren mapakontzeptuala, amaierako ebaluaziokontzeptual gisa.


Bilboren bihotzean D eredua goraEl Salvador ikastetxea

Auzo erdalduna baina eus-kalzalea

Ikastetxera datozen haurrak BilboZaharra eta Santutxu auzokoak dira, etagehien-gehienek guraso erdaldunakdituzte. Gutxi dira gurasoetako bat eus-

Muga guztien gainetik...euskaraz!

Bilboko El Salvador Maristaikastetxea da, 1.250 ikasle ditue-na Haur Hezkuntzatik hasi etaBatxilergoraino. Eskolak tradi-zioa eta kalitatea ditu lema.Tradizioa 86 urtek ematen diote.Kalitatea, berriz, egunero lortubehar da. Euskarazko kalitatez-ko hezkuntza bilatzen dute; ho-rretarako ikastetxean euskara-ren normalkuntzarako planariekin diote, Ulibarri programarenildoei jarraituta. Ikastetxeak A, B eta D ere-

duak eskaintzen ditu egun. Gi-zarteak eskatzen duena argi iku-si dute euren matrikulazio da-tuetan: A eredua desagertu daHaur Hezkuntzan, gehiengoak Deredua hautatzen duelako. Le-hen Hezkuntzan, berriz, B ereduada oraingoz nagusi, eta D ere-duan A ereduan adina ikasle da-biltza. Luze gabe A eredua desa-gertuko da ikastetxe honetan. Ulibarri programan sartzeko

eman dituzten urratsak azaldudizkigute Txema Uriarte zuzen-dariak eta Alfredo SarriugarteEuskara lan taldeko arduradu-nak.

El Salvador ikastetxea ez da atzogoizekoa; 1918an sortu zen. Ikastetxe-aren historian zatirik handiena A ere-duak bete du; sei urte baino ez dira ber-tan D eredua jarri zutela, eta jada gurasoberrien gehiengoak D eredua hauta-tzen du. Azken sei urteotan A ereduadesagertu da Haur Hezkuntzan, eta Le-hen Hezkuntzan B eredua nagusituzaio. Gizartearen eskaria da hori. Ikas-tetxeko zuzendariak, Txema Uriartek,halaxe nabarmendu digu: “Hemen Aeredua desagertzeko bidean dago. Aereduko ikasgelak ditugu Lehen Hez-kuntzako bosgarren mailatik aurrera.Eta hortik behera, geroz eta eskarigehiago dago D ereduan eta geroz etagutxiago B ereduan. Urte gutxi barrualdaketa hori Batxilergoraino heldukoda”.

Alfredo Sarriugarte

Txema Uriarte


kalduna duten haurrak, eta bizpahiruikaslek baino ez dituzte guraso biakeuskaldunak. Testuinguru honetandeigarria da gurasoen gehiengoak gaurD eredua hautatzea. Txema Uriarte zu-zendariak azaldu digunez, “auzoa er-dalduna izanik oso euskalzalea da,etaeuskalduntzeko nahi hori Bilboko bes-te auzoetan baino askoz indartsuagoagertzen da hemengo jendearengan”.

Gizartean zetorren aldaketa hau le-hendik ederki sumatua zuen, duela 15urte ikastetxeko zuzendari izanak.“Duela 15 urte, hemen zuzendari ze-nak eskatzen zuen sartzen ziren ira-kasle guztiak euskaldunak izatea. Zu-zendaria ez zen euskalduna, bainaetorkizunari begira , gizarteak eska-tzen zuena ikusita, bazekien hori zelaegin behar zuena”. Halaxe gogoratzendu Txema Uriartek, gaurko zuzenda-riak, bera irakasle postuan hartu zuenzuzendaria.

Normalkuntza planean ha-siak

Ikastetxea Ulibarri programan sar-tzeko urratsak ematen hasi dira, buru-belarri, ikasturte honetan. Iniziatiba zu-zendaritzatik etorri zen, gainera, iazkoikasturtean. Zuzendaritza taldekogehiengoa euskalduna da, zuzendariabarne, eta ikastetxean euskararen nor-malkuntza bultzatzeko bitartekoak etaahaleginak jartzeko apustua egin duhasieratik. Behin zuzendaritzak bereasmoa azalduta eta ikastetxeak onartu-ta, Berritzegunearekin jarri ziren harre-manetan. Berritzeguneak azaldu die

zer pauso eman. Ikastetxea hain handiaizanik, Lehen Hezkuntzara begira has-teko aholkatu diete, eta bi ikasturte ba-rru hasteko Bigarren Hezkuntzarekin,ur handitan sartuta itotzeko arriskuabaitago.

Ikastetxean hartutako lehen neu-rria Euskara Lantaldea osatzea izan da;taldean Lehen Hezkuntzako 12 irakasledaude, eta eurek dute inurri lana anto-

latzeko ardura. Talde honek hausnartubeharko du une bakoitzean zein helbu-ru eta ekintzari heldu behar zaion. Has-teko, egungo egoeraren diagnosia egindute, ikerketak eginez ikasleen arteanzein gurasoen, irakasleen eta zentrokobeste langileen artean. Egoera zein denaztertuta, orain lau urtean betetzekoplangintza bat osatua dute, helburu ze-hatzak eta ekintzak definituz.

Ikastetxearen erradiogra-fia eginda, ondorioak

El Salvador ikastetxean euskararenegungo egoera zein den aztertuta,hauexek dira atera dituzten ondorio na-gusiak. Ikasleen artean ez dago amahizkuntza euskara soilik duenik (kasu-ren bat salbu). Erabilerari dagokionez,gelaz gela soziograma bidez aztertu du-te zein diren euskarazko hiztun aktibo-ak (alegia, ikasleek zein lagunekin eginohi duten euskaraz) eta zein erdarazkohiztun aktiboak. Erabileran alde nabar-mena omen dago ikasgelatik patioraeta, batez ere, irakaslea aurrean egonedo ez. Alfredo Sarriugartek, Euskaralan taldeko arduradun denak, halaxekontatu digu: “ikasleek gu hartzen gai-tuzte ‘euskararen pertsonifikazio’ be-zala-edo. Irakasleak azaltzen garene-an euskara kutsatzen dugu”. Erabile-rari eta mailari dagokionez, El Salvado-rreko B eredua ere oso euskalduna de-la nabarmendu digu Alfredok. “Eta ezda nik esana, kanpora goazenean be-giraleek-eta asko azpimarratzen digu-

Txema Uriarte:“duela 15 urtezuzendarizenak eska-tzen zuen ira-kasle berriakeuskaldunakizatea. Bera ezzen euskaldu-na, baina etor-kizunari begi-ra, gizarteareneskaera ikusi-ta, bazekienhori zela eginbehar zuena”


te gure B ereduko haurrek duten mai-la”. Gakoa zera omen da: Lehen Hez-kuntzan, B ereduan gaztelaniaz direnikasgaietan (esaterako, matematikaedo musika) irakaslea euskalduna ba-da, nahiz testu liburuak gaztelaniazizan, irakasle horrek eskola euskarazematen duela B ereduan ere, euskaraoinarri sendo bat finkatzeko lehen urte-etan.

Irakasleen artean, berriz, batetik az-tertu dute zer euskara maila dutenahozkoan eta idatzian, eta bestetik era-bilera zein den (ikasleen aurrean, lanharremanetan, harreman pertsonale-tan...). Argi ikusi dute harreman pertso-naletan zer hizkuntzarako joera izan,gero lan harremanetan ere harako joeraizaten dela. Alfredo Sarriugartek jarridigu euren kasu bat adibidetzat: “badairakasle talde bat ikastetxean baterasartu zena, adina ere paretsukoa dute-na, eta hasiera-hasieratik lagun taldebat osatu zuten. Harreman pertsona-lok gaztelaniarako joera dutenean,lan harremanetan ere nabaritzen daeuskara gutxiago erabiltzen dutela”.Dena den irakasle gelan euskara entzu-

ten dela dio, eta Haur Hezkuntzakozein Lehen Hezkuntzako 1. zikloko bi-lera guztiak euskaraz egiten direla.

Euskaldunen presentziarik urrienazentroko langile ez irakasleen arteandago. Idazkaritzan edo harrera lekuandauden langileak, esaterako, aspalditikdaude kontratatuta, eta erdaldunak di-ra. Ikastetxean euskararen normalkun-tzari begira egingo duten urrats garran-tzitsuetako bat horixe da, hain zuzen:langileok euskalduntzea eta kontrata-tzen den jende berria euskalduna iza-tea.

Erabilera sustatzeko ekin-tzak

El Salvador ikastetxeko EuskaraLantaldea hasia da helburu eta ekintzazehatzak definitzen, zentroan euskara-ren normalkuntza lortzeko. Langileriaeuskalduntzea izango da helburuetakobat. Ikasleei begira, berriz, euskararenerabilera dute erronka. Horretarakohainbat ekintza burutzen dituzte. Aur-ten maskota bat sortu dute, “Pisti” ize-neko igela. “Pisti” maskota ikasgela etapasabide guztietan dago, aldiro lelodesberdin batekin: “nirekin euskaraz,mesedez”, “euskalduna naiz eta harronago”... Leloak ikasleek sortzen dituz-te. Igelak ikastetxeko hormetatik boli-grafoetara edo kamisetetara ere saltoegingo du laster, ikasleen gertutasunabilatzeko.

Bilbo•

Beste proiektu oso bat ere baduteeuskararen erabilerari on egiten diona.“Lurraska” Ingurumen HezkuntzarakoZentroarekin burutzen dute proiektua.Haur eta Lehen Hezkuntzako etapatan,ikasgela bera lau alditan joaten da “Lu-rraska” baserrira (Gernikatik bertaradago). Han ingurumenaz, baserriaz,abereez gozatu eta ikasten dute hau-rrek. Bertako begiraleek euskara hutse-an egiten dutenez, eta haurrak eurenauzotik kanpora daudenez beste guneeuskaldun batean, askoz ere gehiagoegiten omen dute euskaraz euren arte-an egonaldiko lau egun horietan. Au-rrera ere esperientzia hori mantentze-ko asmoa dute, beste hamaika moduasmatzearekin batera, euskara denenahotan egon dadin.•

B ereduko hau-rrek duten eus-kara mailaaskok goraipa-tzen diete.Gakoa zeraomen da: irakas-le euskaldunakdituzten ikasgaiguztietan euska-raz egiten dute,nahiz liburuakerdaraz eduki.

Ale monografikoak

4) Atxikimendua5) Vigotski

13) Jerome Seymour Bruner12) Heriotza heziketan

6) Afektibitatea eta SexuHezkuntza7) Kohlberg

8) Hizkuntza idatzia eta ikasleenaniztasuna9) Etorkinak gure eskolan

10) Antzuola herri ikastetxearen proiektua11) Howard Gardner

2) Marrazki ekoizpenarenbilakaera3) Baloreak irakaskuntzan

1) Irakurketa etaidazketa konstrukti-bismoaren ikuspegi-tik (agortuta)

DonostianUztailak 1 eta 2

9:00 - 14:00

16:00 - 18̂ ^̂ :30

Goizez

Arratsaldez

Matrikula zaitezmaiatzaren 21a baino lehen!

Tel: 943 37 14 08www.hikhasi.com

MO

DE

NA

KO

(IT

ALI

A)

UD

AL

HA

UR

ES

KO

LAK

- G

utxi

enek

o in

form

atik

a ez

dak

igun

ontz

at -

KLA

RIO

NAT

IKS

AG

UR

A -

Lin

ux s

iste

ma

erag

ilea

- P

OW

ER

PO

INT

- N

eobo

ok -

OR

DE

NA

GA

ILU

AR

EN

ER

AB

ILE

RA

MU

SIK

AG

ELA

N -

Dan

tza

eta

perk

usio

afr

ikar

ra -

AN

TZE

RK

I K

LOW

Na

- A

ntze

rkia

ner

abez

aroa

n -

EU

SK

AR

AZ

AR

I-TZ

EK

O K

AN

TAK

ETA

JO

LAS

AK

- J

olas

koo

pera

tibo

ak -

BA

LOIA

RE

KIN

TA

LDE

AN

JO

LAS

TU -

Heriotza heziketan - M

ATEM

ATIKA

RE

N E

BA

LUA

ZIO

A D

ER

RIG

OR

RE

ZK

O IR

AK

AS

KU

NTZ

AN

- Gogo erabil-

keta - BID

EO

A - E

stresa irakaskuntzan - LAN

BID

E M

OD

ULU

EN

PR

OG

RA

MA

ZIO

A - Z

er egin dezakegugelan haur hiperaktibo eta arreta gabeekin? - B

OS

T. AX

OLA

ZA

IT!!! - Hezkuntza aniztasunean -

BIZ

IKID

ETZ

A H

EZ

KID

ETZ

AILE

A

Psikomotrizitatea - HAURRENTZAKO MASAJEA - Idatzizko hizkuntzaren trebaketa pre-bentiboa - IPUINAK KONTATZEKO TREBAKETA - Literatur txokoa - IDAZKERA “TXA-

RRA”? EZ, ESKERRIK ASKO - Historiaren txokoa- ARTEAREN TXOKOA -

hhhik hasi

eman ta zabal zazu

Hezkuntzaren Teoria eta Historia Saila

Universidaddel Pais Vasco

Euskal HerrikoUnibertsitatea

GAIA: HARRERA, ETXEAK ETA FAMI-LIAK • ELKARRIZKETA .... alea.pdf · Sarean egiten da lan eta...

Documents

Transcript of GAIA: HARRERA, ETXEAK ETA FAMI-LIAK • ELKARRIZKETA .... alea.pdf · Sarean egiten da lan eta...