FRACKING APUSTU ARRISKUTSUA

FRACKING: HURBILKETA BAT INGURUMENEAN ETA PERTSONEN OSASUNARENGAN ARRISKUAK

FRACKING-A GAUR EGUNGO EREDU ENERGETIKOAN

GURE INGURUA ZULATZEN

FRACKINGAREN AURKAKO MUGIMENDUA4,5 €

Kredituak

Edizioa, erredakzioa eta maketazioa:

Fracking Ez Araba

Kolaborazioak:

Roberto Bermejo, José Ignacio Santidrián, Fernando Solsona, Pedro Prieto, Florent Marcellesi, Julio Barea, Carlos de Cas-tro, Kepa Baquedano, Iker Gómez Iborra, Marion Perrand, Iker Del Río Lahidalga, Iñaki Bárcena, Juan López de Uralde, Zuriñe M. Baztan.Asamblea contra la fractura hidráulica de Burgos.Asamblea contra la fractura hidráulica de CantabriaBilboko fracking-aren aurkako asanblada.

Atzeko azala:

“Fracking”. Myriam de Miguel

Ilustrazioak:

Shukare

Inprenta:

Sacal

Gasteizen inprimatua 2012ko irailean

Lege depositoa: D.L. VI 658-2012

Publikazio honen salmentak eragindako diru guztia fracking-aren aurkako burrukan jarraitzeko erabiliko da.

Eskerrak:

Anthony Ingraffea eta Aitor Urrestiri, beraien hitzaldiak hainbat testu idazteko baliogarriak izan direlako. Idoia Arrazola eta Xabi Álvarez de Arkaiari erreportaian par-te hartzeagatik.Les Cévennes-ko kolektiboei, beraien ekarpen interesgarrien-gatik.Fracking Ez Araba eta Fracking Ez Kuartango kolektiboeta-tik ekimen honetan parte hartu duten guztiei, testuak, argaz-kiak, mapak etab. bilduz eta sortuz. Monografi ko honetarako testuak eskeini dituzten talde eta kolektibo guztiei.Jorratutako gaietako adituei, beraien lan eta ikerketek fracking-aren konplexotasuna ulertarazten digutelako. Jon Sánchez, Estibaliz Aizpuru, Alaitz eta Ohiana Amundara-in, Juan Martin Elexpuru, Itsaso Arrizabalaga, Jon Aranburu, Manex Agirre, Gaizka Amondarain, Idoia Zapirain, Eñaut Iraeta, Iñaki Lazkano, Mikel Gartzia, Maitane Beristain, Iñi-go Zendegi, Eneko Garmendia eta Maitane Arnaiz beraien itzulpen lan baliogarriagatik.Fracking-aren aurka burrukan ari den jende guztiari, edozein lurralde edo alorretan.

Aitortu — Lanaren kredituak aitortu behar dituzu, egileak edo baimendunak zehaztutako eran (bai-na ez aditzera emanez haien babesa duzunik edo haiek obraren erabilera hori babesten dutenik).

Ez merkataritzarako — Ezin duzu lan hau merkataritza xedetarako erabili.

Partekatu baimen beraren arabera — Lan hau aldatzen baldin baduzu, edo lan eratorri bat sortzen baduzu, sortutako lana banatu dezakezu soil-soilik baimen honen berdi-berdineko baten mende.

3

Sistema osoa gera ez dadin, gas [ez-konbentzionala] da dugun aukera bakarra.

Bogdan Mancinkiewicz (Europar parlamentaria)

4

Badirudi bat-batean ezerezetik agertu baina lu-zaroan gure artean egongo den hitz horietakoa dela fracking. Gure lur azpiko ehunka kilometro koadrotan zehar aurkituriko gasa, etorkizuneko energia hornidura arazoen konpontzaile bezala aurkeztu dute. Gasa, egia esan, hor izan da be-tidanik, baina oso sakabanatua izaki, lur azpitik ateratzeko erabili izan ohi dituzten teknikek al-ferrikako bihurtu dituzte ahalegin guztiak.Azkenaldian, gure lur azpian ditugun hobien antza duten hainbat hobi, nolabaiteko errenta-garritasunez ustiatu dituzte AEBetan, hainbat aurrerapen teknologikori eta lege aldaketa egoki batzuei esker. Ezin dezakegu ahaztu, energiaren sektorean, produktibitatearen be-herakada dela eta, desesperatuak dabiltzala ba-liabide berriak bilatu nahian. Nahiz eta erren-tagarritasun honi buruz hainbat zalantza izan, lortutako emaitzekin mundu mailako lasterketa bat hasi da baliabide hauek ustiatzeko.Operazio honen aurkezpenak, arrakastatsua izango den musika diska baten irteerarekin duantza. Energia arloko enpresa multinaziona-lak babesturiko propaganda kanpaina batekin dator guregana “doinu miresgarria”, politikari gehienek koroak egiten dituzten bitartean.Texasen grabaturiko kantu hauek txalo zapa-rradak jaso dituzte jada AEBetan, izen sendo eta indartsuekin: “100 urtetarako gasa”, “ener-gia garbia”, “independentzia energetikoa”, “petrolio tontorraren gainditzea”, “garapen jasangarria” etab. Zelako itxura ona!Baina horrenbesteko harrokeria ikusita, sus-magarria bihurtu zen dena. Informazio bila hasi eta berehala, diska honek horren baikorra ez den “B” aldea ere baduela konturatu ginen. Alde honetan kantuek oso izen desberdinak di-tuzte: “kutsadura”, “osasunerako arriskuak”,

“lurraldearen txikizioa”, “xantaia”, “ezarpe-na” eta horrelakoak.Fracking-ak, egia esan, bidegurutzea erakusten digu. Mugarik gabeko hazkundean oinarritu da gaur egungo bizimoduaren garapena. Hori posible egin duten etekin handiko erregaiak amaitzear daudenaren seinaleak ditugu ordea. Fracking-ak, gaur arte mespretxatuak ziren erre-gai batzuen bila joatea den heinean, hori berretsi baino ez du egiten. Atera ahal izateko zailtasun handiak dituzten baliabideak, etekin penagarria-rekin eta inork ez dakien ondorioekin.Nahiz eta ustiatzea lortu, gas ez konbentzio-nala hilzorian dagoen eredu batentzat azken hatsa besterik ez da izango. Baliabide ez kon-bentzionalak lortzeko ekimen honek, munduamaneiatzen dutenek erregai fosilen amaie-raren aurrean ordezko planik ere ez dutela erakusten digu.Testuinguru honetan, baliabide ez konben-tzionalen aldeko apustua xantai batekin dator. Beste hitz batzuekin, honako hau esaten digu-te: “Zuen bizimodua mantendu nahi duzue?” “Neguan berogailuak martxan nahi dituzue?” “XXI. mendean jarraitu nahi duzue?” “-Or-duan gauza garrantzitsuak eskaini beharrean zaudete. Jadanik ez da nahikoa Irakera gerrara joatearekin, ezta baso tropikalak jan edo Nige-

Editoriala

5

riako herri eta komunitateak suntsitzearekin.Zuen lurraldeetan baliagarria izan daitekeena, oso osorik gure eskuetan ipini behar duzue oraingoan.”Esaldi hauen atzean, baliabide ez konbentzio-nalak ustiatzeko irrikitan dauden tematien zi-gilua ikus dezakegu: Energi enpresa erraldoiak eta buruzagi politiko-ekonomikoak, bien ar-teko muga nabarmenik gabe. Helburua gero eta gutxiagoren mesederako den statu quoa mantentzea da. Baita hazkundearen ildoa mantentzen saiatzea ere, helburua lortzeko giza eta natura baliabideak oraindik gehiago estutu beharko badira ere. Bost axola. Egoera honen aurrean, erantzuna erraza da guretzat. Erantzuna ezezkoa da. Ez dugu xantaia onar-tuko, ez ditugu plan hauek babestuko. Ingurua zaintzea erabaki dugu.Nahiz eta elkartasun sare zabalak sustatu eta mantendu, badakigu tokian tokiko borrokak direla ingurua defendatzen dutenak. Lurral-deak, bertako biztanle, herri eta taldeek de-fendatuko dituzte. Ura, airea eta lurra kon-taktuarekin bihurtzen dira kuttun. Baina aldi berean, lekuko borroka konkretu hauek ere aukera aparta dira hausnarketa sakonagoak egiteko. Burua altxa eta gainean ditugun ara-zoak mundu mailako arazo berdinen barne

daudela ikusteko. Etxerako nahi ez duguna ez diogu inori desio; eta gure ekoizpen, kontsu-mo eta bizitzeko moduak horrenbesteko era-gin kaltegarria badu, ez soilik gure lurraldean, planeta osoan baizik, agian une egokia da hau dena birplanteatzeko. “Fracking ez, ez hemen eta ez inon!” diogu, eta une horretan bertan, paradigmaz aldatu beharrean gaudela kontu-ratzen gara. Eta ez dugu bizitza osoa aldaketa hori gauzatzeko.Argitalpen honekin, fracking-ak dakartzan be-rezko arazoak gerturatu nahi dizkizugu, baita ekimen hau zein testuinguru energetikoren bar-ne kokatzen den azaldu ere.Honetaz gain, ukapenetik datozen hainbat ikuspuntu desberdin bildu nahi izan ditugu, ea egungo arazoen sakontasuna ulertzen laguntzen diguten. Fracking Ez Arabak oso eremu desber-dinetako talde eta pertsonen parte-hartzea eta iritziak eskatu ditu. Lehen pertsonan hitz egin-go digute bai unibertsitatetik zein herrietatik, energia arloan adituak edo aktibistak, aspaldi fi nkaturiko taldeak nahiz osatu berriak diren

asanbladak. Ez da gure asmoa hemen esaten den guztia hitzez hitz onartzea. Gure asmoa, batik-bat, gaiari kritikoki atxikitzeko nolabai-teko argazki orokor bat egitea izan da, modu honetan erokeria hau geldiarazteko tresna aproposak moldatzen laguntzearren; hone-taz gain, inoiz lapurtzen utzi behar izan ez genuen esparru bat berreskuratzea ere bada asmoa: gure artean eta gure inguruarekin no-lako harremanak izan nahi ditugun erabakiko duena. Horra hor erronka...

comprender el calado del problema al que nos enfrentamos. Desde Fracking Ez Araba hemos pedido colaboraciones y opinión a personas y organizaciones de ámbitos muy diferentes.

Fracking Ez Araba

6

06 Editoriala

1 Fracking-a. Hurbilketa bat10 Sarrera

11 Gas ez-konbentzionalaren erauzketa: Oinarrizko ezagutza

17 Fracking-a... teknika aski ezaguna? Anthony Ingraffearen hitzaldi baten egokitzapena

21 Egungo egoera: Non ari dira fracking-a erabiltzen? Fracking Ez Araba

28 Ez ohiko gasaren azterketa: erreserbak eta errentagarritasuna Roberto Bermejo Gómez de Segura

2 Ingurumenean eta pertsonen osasunarengan arriskuak34 Sarrera

35 Fracking-a eta ingurmena Fracking Ez Araba

42 Fracking-etik eratorriak diren inpaktuak osasunean eta ingurumenean

José Ignacio Santidrián

48 Arabako lurrazpiko urak eta frakingaren arriskuak

Fernando Solsona

3 Fracking-a gaur egungo eredu energetikoan

54 Sarrera

55 Baliabide ez-konbentzionalak, zergatik egiten du orain sistemak halako apustua?

Pedro A. Prieto

60 Haustura hidraulikotik haratago

Bilboko fracking-aren aurkako asanblada

64 Mundu mugatu batetan oinarritutako politika energetiko bat

Florent Marcellesi

66 Badaude alternatibak fracking-aren aurrean. Jarri gaitezen lanean! Julio Barea

68 Energia berriztagarrien mugak

Carlos de Castro

7

AURKIBIDEA

4 Gure ingurua zulatzen 72 Sarrera

73 Gran Enara proiektua Fracking Ez Araba

78 Zergatik Araban? Aitor Urrestiren hitzaldi baten egokitzapena

80 Petrolioaren etengabeko bilaketa Araban Kepa Baquedano

82 Elikadura subirotasunaren aurka doan auto-hornikuntza energetikoaren irudikeria Fracking Ez Araba

86 Gasa euskal politika energetikoan Iker Gómez Iborra

5 Fracking-aren aurkako mugimendua 89 Sarrera

90 Fracking-aren aurkako ohiuen ohiartzunak Fracking Ez Araba

94 Haustura hidraulikoa Burgosen Burgoseko haustura hidraulikoaren aurkako asanblada

96 Kantabria. Haustura hidraulikoaren inguruan Kantabriako haustura hidraulikoaren aurkako asanblada

99 Araba: Fracking-a gelditzeko hasiera bizia plataformarentzat Fracking Ez Araba

103 Kuartango. Fracking gabeko herria

Sergio Uriarte (Furius)/Shukare

108 Eskisto gas eta petrolioaren gorabeheren kronika frantzian Marion Perrand

112 Eskistoen gasak: Programatutako gaseztatze batetarako gidoia

Les Cévenneseko kolektiboak

117 Fracking-aren aurkako ahotsak

8

9

Fracking-a. Hurbilketa bat

1

10

Dagoeneko komunikabideetan nahikoa berri agertu dira fracking-a delako hori jen-dartean ezaguna izateko. Hala ere, gutxi dira, teknika hau, sortu ditzazkeen inpak-

tuak eta sustatzaileek buruan darabiltzaten planak, epe laburrekoak zein estrategikoak, sakon ezagutzen dituztenak. Dimentsio guzti hauek eta monografi ko honen atal desber-dinak ulertu ahal izateko, ezinbestekoa da fracking-az mintzo garenean, zeri buruz ari garen ulertzea. Eskuartean duzuen argitalpen honek, geure ingurumarian gas ez-konbentzionala ustiatzeko darabiltzaten planak ahal den neurrian argitu eta hauek ingurumenean, gizartean, ekonomian eta energia politikan izan ditzaketen ondorioak plazaratzea du xede. Horretarako, ezinbestean aztergai duena zehaztu eta azalduz hasi behar du. Zer da fracking-a? Egin eta erantzun beharreko lehenengo galdera da hau. Baina galdera honi erantzuna emateko, aurretiaz hurbilketan lagunduko diguten zenbait nozio eta ter-mino aurkeztu beharko dizkizuegu. Hobi ez-konbentzionalak, gas naturala, haustura hidraulikoa eta beste hainbat terminoren gutxieneko azalpen bat eman beharra dago. Horretarako, lehenengo atal honetan, funtsezko kontzeptu eta prozesuen oinarrizko ezagutza eskainiko dizuegu. Ondoren, fracking-aren prozesua modu teknikoago batean azalduko da, Anthony Ingraffea ingeniaritza irakaslearen aurkezpenetan oinarrituta (Cornell Unibertsitatea, New York). Azalpen honek, haustura hidraulikoaren inguruan dauden zenbait mito desegiten lagunduko digu. Behin argibide hauek emanda, hurren-go artikuluan, fracking-a burutu den eta burutu nahi den eremuak ezagutuko ditugu. Azkenik, Roberto Bermejo-k gas ez-konbentzionalaren dimentsio ekonomikoa azal-duko digu: aurreikusitako erreserbak, askoz ere gutxiago diren frogatutako erreserbe-kin alderatuz, eta haien erauzketak suposatzen duen errentagarritasun ekonomiko urria azpimarratuz.

SARRERA

11

Gas ez-konbentzionalaren erauzketa: Oinarrizko ezagutza

1 Aitor Urrestiren hitzaldi baten egokitzapena.

Goi kretazikoa

Hidrokarburoak1

Hidrokarburo hitzak gasa eta petrolioa biltzen ditu bere baitan, izan ere bi erregai hauek bai jatorrian bai lur az-piko kokalekuan batera agertu ohi dira. Hidrokarbu-roen jatorria sakonera gutxiko itsas arroetan sortutako plankton biltegietan dago. Arro hauetan material desber-dinak sedimentatuz doaz. Hots, apurka-apurka bata bes-tearen gainean geruzak sortzen dira, batez ere buztinez eta hauekin datozen mikroorganismoz osatuak. Modu honetan, eremu hau hondoratuz doa eta presioaren eta tenperaturaren eraginez, materia organikoa deskonposa-tu egiten da eta bestelako konposatu organiko arinagoak sortzen dira. Konposatu hauek, bi frakziotan banatzen dira, bata likidoa, petrolio bezala ezagutzen dena eta bes-tea gaseosoa, gas naturala hain zuzen ere.

Gainazaleko geruzek eragiten duten presioaren ondo-rioz, batzuetan oso handia izan daitekeena, hidrokarbu-roak pitzaduretan zehar jatorrizko eremuetatik migratu eta “erosoagoak zaizkien” eremuetara iritsi daitezke, hau da, iragazkortasun handiagoko eremuetara. Petro-lioa sortzen den geruzari, arroka ama deitzen zaio. Nor-malean arroka hauek buztinak edo lutitak izaten dira, gerora arbela bihurtzen direnak. Arroka hauek nahiko porotsuak dira. Presioaren ondorioz, migratzen dute-nean hidrokarburoek hartzen duten eremuari, biltegi arroka deritzo eta migrazio hori goiko aldetik eteten duen arroka iragazgaitzari berriz, zigilu arroka.

Gas naturala eta petrolioa ez dira sekula lur azpiko haitzulo erraldoi batean egoten, lasai-lasai, laku antze-ko bat bailitzan. Biltegi arroka ohikoena harearria da (munduan zehar ustiatzen ari diren hobien %60a gutxi gora behera) eta gasa eta petrolioa harearri horren po-roetan egoten da harrapatuta. Bigarren lekuan, kare-harria daukagu, hobien %39a biltzen dituena. Hauetan haitzuloren bat egon daiteke, baina oso urriak dira. Be-raz, ikusi dugunez, kontua ez da hutsune bat ziztatu eta putzutik gasa ateratzen hastea.

Gaur egun zulatzen ari diren biltegien %100a Jurasiko eta Kretazikoan zehar sortu ziren. Kretazikoan lur pla-netan bi makro-kontinente besterik ez zeuden eta bi kontinente hauen artean korronte indartsuko itsaso bat zegoen. Aurkitu eta ustiatu diren petrolio-hobi ga-rrantzitsuenak, hala nola, Mexikoko golkoko arroa edo Arabia, korronte indartsu horien ondorioz sortu ziren. Kontinente horiei erreparatuz, ikus daiteke, garai har-tan iberiar penintsulak betetzen zuen eremuan mikro-korronte bat sortzen zela. Beraz, pentsatzekoa da, mun-duko beste txoko batzuetan korronteak eramanda hobi handiak sortu dituzten material hauek beroiek, penintsulan ere aurkitzea.

12

Lutita beltza

Gas naturalaGas naturala, gas organikoen nahasketa da, neurri handi batean metanoz osatua dagoena eta CO2-z, hi-drogeno sulfuroz, radon erradioaktiboz, etanoz, pro-panoz eta bestelako gasez neurri txikiagoan. Usain eta kolore gabekoa da eta baita oso sukoia ere. Mendeetan zehar erabili izan da energi iturria gisa eta orain arte ustiatu diren erreserbak, sarbide errazenekoak eta errendimendurik handienekoak izan dira (ustiategi konbentzionalak). Hala ere, azken urteetan, ustiape-nari dagokionean indarra hartzen ari dira, zailtasun tekniko handia eta errendimendu baxua dela eta geroz eta erronka handiagoa suposatzen duten gas hobiak. Guzti hau, bizi izan dugun aro ekonomiko “oparoan” hidrokarburoek hartu duten balio altuari, erreserba tradizionalen atzera bueltarik gabeko agortzeari eta azken urteotan haustura hidraulikoaren teknikaren inguruan emandako aurrerapausoei esker izan da posible. Aurrerapauso hauek, orain arte ustiaezinak ziren gas erreserbetan sartzea ahalbidetu dute, hala nola, eskisto, lutita edota arbel-gasa (Shale gas) erauz-teko aukera eman dute.

Lutita, eskisto eta arbeletako gasa.Arbelak, eskistoak eta lutitak antzeko jatorria duten arrokak dira. Lokatz eta buztinen sedimentazioan dute jatorria; baina, jasandako baldintza ezberdinen eragi-nagatik, arroka mota ezberdinak bilakatu ziren . Oro har, hidrokarburoen jatorria mota horretako arroketan izaten da (sakonera gutxiko itsas uretan gertaturiko plankton eta algen deskonposaketagatik); beraz, arroka ama deitzen zaio. Hala ere, arroka hauen ezaugarriak zaildu egiten dute hidrokarburoen pilaketa: bolumen

txikiko porositatea dutelako, material hauen iragaz-gaiztasuna medio aipatutako poroen arteko lotura eska-sak direlako, eta horren ondorioz, gasak eta petroleoak lurrazalera mugitzeko joera izaten dutelako presioaren eraginez. Lurrazalera ez badira heltzen, iragazkorra-goak diren arroketan gelditu ohi dira, harearrietan edo kareharrietan adibidez. Hauek dira biltegi arroka ohikoenak. Migratzea lortzen ez duen hidrokarburoen zatia, jatorriko arroketan gelditu ohi da harrapatuta; bai mikroporositateetan, bai arroka hauetan ohikoak izaten diren haustura anitzetan.

Ezaugarri hauek eragiten dute jatorrizko lekuan gasa oso banatuta egotea, pilatu gabe; eta ondorioz, ezi-nezkoa da gasa ustiatzeko ohiko teknikak erabiltzea.

Shale Gas esaten zaie gas hauei ingelesez, eta horrela izendatuak ikusiko ditugu sarri. Frantzesez, aldiz, Gas de Schiste erabiltzen dute. Gure kasuan, “Shale”-ren itzulpen ohikoena “arbela” izateak eragin du askotan arbel gasei buruz hitz egitea; nahiz eta Araban euren as-moa ez den arbeletan zulatzea, lutitetan baizik. Lutita eta hareharri trinkoen geruzetan -Tight Sand Gas de-lakoetan- hain zuzen ere. Beraz, lutitetako eta hareha-rri trinkoetako gasen nahasketa, eta horrelakoetan ere erauzketa ez-konbentzionalaren teknikak erabili izan dira. Edozein kasutan, bermatuta dago lur-azpiko aza-lera handi bat txikitu beharra.

Hobi konbentzional eta ez-konbentzionalak

Hobi konbentzionaletan gasa porositate eta iragazkor-tasun handia edo ertaina duten arrokatan aurkitzen da, harearrian, kareharrian edo dolomitan esaterako. Hauek era berean, “petrolio tranpa” bezala ezagutzen den egitura batean daude harrapatuta, arroka geruza iragazgaitzez inguratuta egoten baitira. Beraz, gasa inguratzen duen geruza iragazgaitza zulatzean, gasak goranzko joera hartzen du, zulaketan zehar lur azalera iritsi arte eta bertan bildu egiten da. Era honetako us-tiategietan, gasa erauztea errentagarritasun handikoa da eta teknikoki erraz samarra.

Hobi ez-konbentzionaletan ordea, hau guztia ez da gertatzen, gasa porositate eta iragazkortasun gutxiko arrokatan baitago (arbela, eskisto, lutita, ikatz-ohantze, are konpaktatu eta abarretan). Orduan eta porositate eta iragazkortasun gutxiago izan arrokak, are eta kon-plexuago eta erasotzaileagoa izango da bertatik gasa erauzteko teknika. Arbel gasaren erauzketa da gares-tiena, izan ere arbelak ia era bat iragazgaitzak dira. Po-rositate txikikoa bada, arroka mota hauetan bolumen unitateko dagoen gas kopurua, ustiategi konbentzio-naletan dagoena baino askoz ere baxuagoa da. Hau dela eta, gas kopuru adierazgarria lortzeko, arroka geruzaren “txoko guztietara” iritsi beharra dago eta horretarako zulaketa horizontal edo bideratua erabili beharra dago, arrokan zehar distantzia luzeak zulatuz. Era berean, iragazkortasun gutxiko arroka bada, gasak

13

HOBI KONBENTZIONAL ETA EZ-KONBENTZIONALAK

GAS KONBENTZIONALA

LURRAZALA

IRAGAZKORTASUN TXIKIKO ESTRATOA.HIDROKARBUROAK

EZIN DU IRAGAN

GAS KONBENTZIONALA

PETROLIOA

EZ-KONBENTZIONALA

AKUIFEROA

Hobi ez-konbentzionaletan, ezaugarri nagusiena gasa metatua ez dagoela izango da, arrokaren azalera haundi batean baizik. Arroka birrintzea, beraz, beharrezkoa izango da barnean duen gasa askatu eta gainazalera bideratu nahi bada.

ez dauka mugitzeko aukerarik, poroak ez daudelako haien artean konektatuta. Beraz, poro hauek eta ondo-rioz bertan dagoen gasa konektatzeko, eta erauzi ahal izateko, ezinbestekoa da arroka apurtu eta pitzadurak sortzea, hots, iragazkortasun artifiziala bultzatzea. Hau, haustura hidraulikoaren bitartez lortzen da. Be-raz, mota honetako hobietan putzu bakoitzeko gas ko-puru gutxiago ateratzen da, erauztea garestiagoa da eta gas kopuru adierazgarriak lortzeko ustiatu beharreko arroka azalera askoz ere handiagoa da. Azken finean, putzu hauen bidez, iragazkortasuna handitzeko apur-tu eta pitzaduraz josten den arroka zati txikitik besterik ezin baita gasa erauzi. Esan bezala, hau guztia egiteko, teknologia erabat sofistikatuak, ur kontsumo izugarria eta ingurumenerako kaltegarriak izan daitezken pro-duktu kimikoen txertaketa behar dira.

Azken urte hauetan, Estatu Batuetan geroz eta ekoiz-pen baxuagoko ustiategi berriak zulatzen hasi dira, ikatz-ohantzeetatik hasi eta arbel-gas hobietan amaitzeraino. Bertan erabiltzen diren teknikak, zulaketa bideratua, horizontala eta haustura hidraulikoa, aspaldi ezagutzen dira, baina orain dela 15 bat urte hasi ziren erabiltzen gaur egun egiten den moduan. Ustiapen mota hau eko-nomikoki bideragarria bihurtu da hiru faktoreri esker:

Zenbait aurrerapen teknikoren konbinazioa, “fracking-• aren teknologia modernoa” bezala defini dezakeguna.

Gasaren prezioaren igoera gasaren ustiapen tradiziona-• laren jaitsiera eta mundu mailako eskariaren areagotzea dela eta.

2005.eko AEBetako • Energy Policy Act-a. Lege honek,

Gasaren industria zenbait ingurumen lege betetzetik salbuetsi zuen, horien artean, Ur Edangarriaren Se-gurtasunaren Legea (SDWA 1974). Salbuespen egoera honi esker, enpresek haustura hidraulikoa erabiltzeko baimenak lortzen dituzte EPA-ren (AEB-etako Ingu-rumenaren Babeserako Agentzia) arau eta eskakizun gehienak bete gabe. Ordutik aurrera, 5 urteren buruan gas ez-konbentzionalaren hamarnaka milaka putzu zu-latu dira.

Plataforma eta putzuakAskotan, ustiapena errentagarriagoa izan dadin zen-bait putzu elkartzen dira plataforma bakarrean, elka-rrengandik 5-8 metrotara jarriz. Putzuak bata bestea-ren atzetik zulatzen dira eta gasdun geruzako eremu zehatz batean zehar sakabanatzen dira hutsunerik utzi gabe. Km koadroko 1,5-3,5 plataforma eraikitzen dira. Plataforma bakoitzak 1,5 hektareatik 2 hektarearako lur azalera behar du, beharrezko makina, tresneria eta materialak barneratzeko adinakoa: zulaketarako tres-neria, bai bertikalerako bai horizontalerako (tresneria ezberdina baita), zulaketarako lohiak, ahaztu gabe zu-laketaren ondoriozko hondakinak, haustura hidrau-likoak behar duen tresneria eta jariakina, bueltan dato-rren jariakina eta putzutik ateratzen den beste hainbat substantzia.

Zulaketa prozesua egunean 24 orduz eta hilabeteetan zehar egiten da, inongo etenik gabe. Putzua zulatzen den heinean altzairuzko zenbait estaldura hodi (ca-

14

Taldekatutako putzu anitzeko plataforma.

sing) jartzen dira zuloa indartzeko. Hodiaren kanpoko azaletik putzuaren paretaraino (anuloraino) dagoen espazioa zementuz bete ohi da. Zulaketa hainbat eta sakonagoa izan zementazio prozesua gero eta zailagoa bihurtzen da. Hala ere, garrantzia handiko prozesua da, haustura hidraulikoaren fasean putzuak presio al-daketa bortitzak jasaten baititu (ikusi 1 grafikoa).

Estaldura hodiek, zementazioarekin batera, egin behar estrukturala daukate, putzuari sendotasuna eta lodita-suna ematen baitiote, putzua hondoratzea ekidinez eta putzu aho inguruko lurraren mugimenduak saihestuz. Gainera, beste betebehar garrantzitsu bat ere badute: akuiferoak babesten dituzte kutsaduraren aurrean, zenbait sustantzia bertara igarotzea saihestuz, besteak beste, zulaketa lohiak, haustura jariakina eta zulake-ta prozesuan zehar arrokak askatutako substantziak (metanoa, metal astunak, partikula erradioaktiboak eta abar). Behin gasdun estratura iritsita lehergaiak erabiltzen dira pitzadura txikiak sortzeko produkzio zuloaren inguruan. 2011.ko abuztuan, Ingurumenaren babeserako departamentuak Pennsylvanian burutu-riko ikerketa baten arabera, akuiferoen istripuzko kut-sadura kasu ugarik jatorria gaizki buruturiko zemen-tazio batean dute.

Haustura hidraulikoaAurrez leherketa bidez sortutako pitzadura txikiak metro askotan luzatzeko erabiltzen da, putzuan zehar jariakin berezi bat injektatuz presio altuan (600 eta 700 atmosfera artean, itsasoko ur azpian 6000-7000 metro-tako sakoneran dagoen presioaren baliokidea). Gaur egun, haustura hidraulikoa hurrenez hurreneko tarte banatuetan egiten da (8-tik 13-ra), muturretik hasita (putzuaren oina) gas duen estratua zeharkatzen duen hodiaren luzera osoan zehar. Beraz, putzu bakoitzak konpresio eta deskonpresio gogor ugari jasaten ditu, materialen erresistentzia eta zementazioaren, zein lo-

tura eta zigilatuen egokitasuna frogan jarriz.

Gutxi gora behera injektatutako jariakina %98an ura eta eskoratzailea da (normalean area) sortutako haus-turak zabalik mantentzeko erabiltzen dena, eta gasa ekoizpen hodian zehar erauztea ahalbidetuko duena. Gainontzeko %2a, askotariko produktu kimikoak dira, eskoratzaileren banaketa homogeneoa lortzeko, jaria-kinaren itzulera errazteko, korrosioa ekiditeko, hodiak eta zuloak garbitzeko eta antioxidante zein biozida/bakterizida gisa balio dutenak, besteak beste.

Haustura lanak asetzeko behar den ur kopuru handia, eskari lokalaren ur-hornikuntzarekin gatazkan sartzen da. Haustura faserako bakarrik, putzu bakar batek 30.000.000 litro ur baino gehiago kontsumitu ditzake. Honek eragin negargarriak izan ditzake bizitza akua-tikoan eta biodibertsitatean, bai eta industria, nekaza-ritza zein abeltzaintzarengan.

Kontuan hartuz gero injektatutako jariakinaren %2a produktu kimikoak direla, lur azpian tonaka gai ki-miko injektatzen dira plataforma bakoitzeko. Ur eta produktu kimiko kopuru hauek hausturarako eskura-garri egon behar dute uneoro eta beraz, plataformara garraiatu eta bertan biltegiratu beharko dira.

Prozesuaren beste fase bat, gasarekin batera lur aza-lera itzultzen den jariakinaren kudeaketa da, injekta-tutakoaren portzentaia aldakorra, hobi mota eta sako-neraren arabera. AEBetan hondakin uren kopuruak itzelak dira eta tratamendu instalazioak aldiz gutxi. Gainera, burutu beharreko prozesuak zailtasun han-dikoak dira eta gehienetan instalazio hauek ez daude hausturan erabiltzen diren zenbait produktu jasotzeko prestatuak. Ondorioz, hondakin jariakinaren gehien-goa lur azpian biltegiratua izaten ari da. Horretaz gain, errekuperaezina den jariakin zatia ere lurpean gerat-zen da eta hemendik lur azalera edo akuiferoetara mi-gra dezake. Fluidoa oso toxikoa da eta denbora luzez azaleratzen jarraitzen du kantitate txikietan.

15

ZEMENTUA

GIDA HODIA

AZALEKO ESTALDURA

ZEMENTUA

ZEMENTUA

BITARTEKO ESTALDURA

ZEMENTUA

ZULAKETARAKO LOHIA

EKOIZPEN ESTALDURA

EKOIZPEN HODIA

EREMU ANULARRA

PUTZU BURUA

GASDUN ESTRATUA

AKUIFEROA

LURRAZALA

1 Grafi koa: Putzu baten eskema, bertan putzua osatzen duten elementu ezberdinak ikus daitezke.

Irudia ez dago eskala errealean Sakonera, oinetan (Oin 1= 30,48zm).

Fracking-aren prozesuaren deskribapen orokorra

Zulaketa bertikala egiten da lur azalean dagoen plataformatik kilometro batzuetara, egon daite-keen gasdun arroka geruzara (arbela, eskistoa, lutita edo hare trinkoak), bestelako arroka geru-zak eta akuiferoak zeharkatuz. Geruza horreta-ra heldu aurretik zulaketa bideratua hasten da: bihurgune bat eginez geruza ituan sartzen da eta bertan batez beste 1-1,5 km luzatzen da. Dis-tantzia horizontalak oso handiak direnez geroa-go erabiliko den haustura hidraulikoa zenbait etapa independentetan egiten da.

Aukeratutako geruzara heldutakoan lehergaiak erabiltzen dira pitzadura txikiak sortzeko. Haustura hidraulikoa (fracking edo haustu-ra bidezko estimulazioa ere deitua), produktu kimikoak eta agente apuntalatzaileak (esko-ratzaileak) daramatzan jariakina presio altuan bonbeatzean datza, pitzadurak zabaldu eta luzatu ahal izateko. Presioa jaisterakoan jaria-kina lur azalera bueltatzen da gasa eta arrokan dauden beste hainbat substantziarekin batera, besteak beste, metal astunak eta formazioan egotekotan, partikula erradioaktiboak. Azke-nik lur azalean, erauzitako nahasketa prozesatu eta gasa gainontzeko substantzietatik banatzen da. Estimazioen arabera, txertatzen den jariakin kopuru aldakorra itzultzen da berriro ere lur azalera (azken estimazioen arabera %8-35 bitar-tean) eta gainontzekoa lur azpian geratzen da.

16

Gas ez-konbentzionala ustiatzeko plataforma baten kokalekua. Zulaketa lanak.

Balio-bizitza eta bertan behera geratutako plataformak

Estatu Batuetako Barnett Shale-ko putzuak oinarritzat harturik, putzuek batez beste, 7 urteko balio-bizitza dutela estima daiteke. Bizitza-luzera hori lortzeko sarritan putzuek behin baino gehiagotan jasan behar izaten dute haustura prozesua eta honekin loturiko “produktu kimikoen koktel”-a. Gainera, produktibi-tatea oso azkar jaisten da eta lehenengo urtea igarota %60-%80ko galera izaten dute. Beraz, denboran ekoiz-pen egonkorra bermatzeko ezinbestekoa da etengabe plataforma berriak zabaltzen aritzea. Esaterako, Britai-nia Handiaren kasuan, urte bateko gas kontsumoaren %100aren baliokidea 20 urtean zehar ekoizteko, 25.000 eta 30.000 putzu beharko lirateke, eta honek urtean 1.250 eta 1.500 putzu zabaltzea suposatuko luke.

Bestalde, putzuak bertan behera utzitakoan, hauek desegin eta zigilatu egin behar dira eta urrats hau oso garrantzitsua da etorkizuneko kutsadurak saihesteko. Zigilatze honek bere funtzioa erasandako akuiferoen bizialdi osoan zehar bete beharko luke gutxienez, eta hau ezinezkoa da, akuifero hauek batez beste milaka urteko bizialdia izan baitezakete.

17

Fracking-a: Teknika aski ezaguna?1

Anthony Ingraffea*

1 Hitzaldi baten egokitzapena.

Fracking-a hitz berria da jendartearentzat, nahiz eta hitz hau aspaldiko ezaguna den hidrokar-buroen erauzketa industriarentzat. Fracking-a, azalpen luzetan sartu gabe, duela urte mordoxka bat ezagutzen den teknika bati erreferentzia egi-ten dion berba da, hain zuzen ere, haustura hi-draulikoaren teknikari. Teknika hau, funtsean, presio hidraulikoaren bidez arroka apurtzea da, arrokan harrapatutako gasa askatu, lurraza-lera bideratu, eta merkaturatzeko asmoarekin. Ibilbide luzea duen teknika bat dela esan dai-teke, hidrokarburoen industrian XIX. mendetik erabili izan baita, naiz eta 1947ra arte era komer-tzialean ez erabili.

Hala ere, guri dagokigun fracking mota (gas ez-konbentzionalaren AEB-eetako boom-aren ondorioa, eta munduan zehar gero eta gehiago zabaltzen ari den gas-erauzte modua) metodo zehatz bat da, garapen konkretu bat izan duena eta berezko arazoak dituena. Ulertu ahal izate-ko, aditurik esanguratsuenetako baten ikuspun-tua proposatu nahi dizuegu: Ingraffea jauna. Anthony Ingraffea, Doktorea da ingeniaritza zibilean, eta Cornell-eko Unibertsitatean, New York-en, dihardu irakasle lanetan. Ondorengo artikulua, Ingraffeak AEBetan zehar ematen di-tuen hitzaldi eta aurkezpenetan eskaintzen duen ikuspuntuaren laburpena da.

18

1983 Barnett Shale arroan, Texasen zulatutako lehenengo gas putzua.

1980-1990 Haustura gelen garapena eta hauen erabilera putzu bertikaletan.

1991 Barnett Shalen horizontalean zulatutako lehenengo putzua.

1991 Eragindako pitzaduren orientazioaren identifikazioa.

1996 Marruskadura txikiko haustura jariakinaren agerpena.

1996 Hausturan eragindako mikrolurrikaren monitorizazioa garatzen da. 1998 Gel bidezko haustura jasatako putzuetan haustura egiten hasi, marruskadura txikiko

jariakina (slickwater) erabiliz.

2002 Etapa anitzeko haustura, marruskadura txikiko jariakinarekin putzu horizontaletan.

2005 Haustura jasandako putzuetan berreskuratze faktorearen areagotzea.

2007 Putzu anitzeko plataformen erabilera eta taldekatutako zulaketa.

Fracking: TerminoaSektoreko industriak, erauzketa jarduerarekin elkarbi-zitzera behartu nahi dituzten komunitate lokalen oni-ritzia lortzeko nahian behin eta berriro azpimarratzen du fracking-a gutxienez sei hamarkadako esperientzia duen teknika bat dela. Hala ere, Ingraffea doktoreak dio, gaur egun fracking-a ulertu behar dugun gisara, ibilbide motzeko teknika konplexu bat dela, ezarri be-rri diren zenbait teknikaren konbinazioaren fruitu.

Egiaz, zehatzak izatekotan, zera esan beharko genuke: “Arbelaren (edo eskisto, lutitaren…) ustiapen ez-konben-tzionala, bolumen handiko eta etapa anitzeko haustura hi-draulikoaren bitartez, zulaketa horizontalean eta marruska-dura txikiko jariakina erabiliz, taldekatutako putzu anitzeko plataformetan zehar”. Ezbairik gabe, konplexutasun hau laburtze aldera, Fracking-az oro har hitz egitera gara-matza. Hori bai, ahaztu gabe, haustura jasandako 2,5 milioi hidrokarburo putzu egon badaitezke ere, mun-du osoan ez direla egongo garatu berri diren teknike-kin ustiatutako hamarnaka milaka putzu gutxi baino, eta guzti hauetatik gehiengoa AEBetan eta Kanadan.

Definizio honen arabera, fracking-a gas ez-konbentzio-nala erauzteko 4 teknika hauek uztartzearen emaitza da:

Zulaketa horizontala edo bideratua• : Ar-bel, eskisto edo lutita geruzetan zehar horizon-talean sartzea ahalbidetzen du. Modu honetan, putzu bakarra, ustiatu nahi den arroka azalera handi batekin jartzen da kontaktuan.

Etapa anitzeko haustura, jariakin bolu-• men handien bitartez: Haustura etapa ezber-dinek eta jariakin bolumen handiek arrokako aza-lera nabarmen bateko gasa eskuragarri bihurtuko dute, jariakinaren presioaren bidez pitzadura lu-zeak eragin ostean.

Marruskadura txikiko jariakina (• slic-kwater): Urak nolabaiteko erresistentzia dio ibiltzeari. Beraz, ezinbestekoa da bere gainazal-tentsioa txikitzea. Zertarako? Jariakin bolumen

handiak, presio handipean, distantzia luzeetan eta diametro txikiko hodietan zehar, bizkor pon-patzeko beharrezkoa den presioa murriztu ahal izateko. Horretarako, jariakin hau.

Taldekatutako putzu anitzeko platafor-• mak: Gainazaleko plataforma zehatz batetik buru bera duten hainbat putzu eraiki beharko dira. Modu honetan, bideratutako putzuen bitar-tez, ustiatu nahi den lur azpiko arroka geruzaren azalera ahalik eta handienera hel daiteke.

Lau mitoakIngraffea doktorearen arabera, lau mito daude hi-drokarburoen erauzketa ez-konbentzionalaren ingu-ruan. Bere iritzian, mito hauek agerian uzten saiatu be-harko ginateke, baldin eta ikuspegi objektibo bat izan nahi badugu hidrokarburoen industriak gure lurralde-ra dakartzan proiektuen aurrean.

Lehen mitoa: Fracking-a 60 urtetako garape-na izan duen teknologia da.

Egia: Lehenago esan dugun bezala, zulaketa horizon-talean bidez eta marruskadura txikiko jariakin bolu-men handiak erabiliz egindako haustura hidraulikoa darabilten ustiategi ez-konbentzionalak, EZ dira fro-gatutako esperientziadun ustiategiak, baizik eta egin ahala garatzen ari den teknologia bat. Honen ondorioz, ez eragindako istripuak ezta sor ditzaketen metatutako inpaktuak, ezin izan dira sakontasunez aztertuak izan.

Bigarren mitoa: Putzuen eraikuntza ezego-kiaren ondoriozko jariakinaren migraziok fenomeno arraroa dira.

Egia: isolamendu eta eraikuntza ezegokiaren ondo-riozko jariakin migrazioa, arazo kronikoa da gasa-ren industrian. Are gehiago, fenomeno aski ezaguna, ikertua eta konponezina da industria horrentzat.

Fracking-aren teknologiaren mugarriak

19

Fracking-ari buruz ari garenean, hidrokarburoen erauzketa teknika berri samar bati buruz ari gara. Teknika hau, gasa erauzteko erabili izan da hobi ez-konbentzional deiturikoetan. Hasieran, Barnett Shale-ko arroan, Texasen, erabili zuten eta hala moduzko arrakasta lortu ostean, berehala hedatu da Kanadara eta AEB-etako beste estatu batzuetara. Egun, mundu osora zabaldu nahian dabiltza, hobi konbentzionalen gainbehera arintzeko saiakeran.

Iturria: US Mineral Management Service-ek Mexikoko golkoko datuetan oinarrituta ateratako estatistikak

Putzuen antzinatasuna, urtetan

Ihes

ak ja

sand

ako

pu

tzu

en e

hune

koa

Grafi koan ikus daiteke lehenego urtetik putzuen %6ak arazoak izan dituztela ihesekin.

Migrazio hauek hainbat arrazoigaitik izan daitezke:

Zementazio-akatsen ondoriozko migrazioak: • Gogortu bitartean gertatzen den perkolazioa, akatsak zementazioaren diseinuan, konpresio eta deskonpresioak direla eta materialak jasaten duen estresak eragindako hermetikotasun galera.

Akatsak hoditerian: Hausturak, korrosioak, • akatsak giltzaduretan.

Jariakina aldameneko putzuetara igarotzea. • Abandonatutako putzuen bidez, jariakina sako-neko arroka geruzetatik, azaleko geruzetara iga-ro daiteke. Akuiferoak, ur edangarriaren biltegi, azaleko geruza hauetan egon ohi dira.

Hortaz, honek edateko uretan kutsadura eragiten • du. Izan ere, zulaketa jariakin, haustura jariakin eta prozesuan zehar askatutako hidrokarburoak nahasten dira urarekin.

Hirugarren mitoa: Taldekatutako putzuak dituzten plataformen erabilerak inpaktua murrizten du.

Egia: Ezbairik gabe, lehenago putzurik ez zegoen leku batean, inpaktua ez da murrizten, handitu baizik. Tal-dekatutako putzuak dituzten plataformen erabilerak industrializazio intentsoa errazten du, eta baita den-boran luzatu ere. Honek, luze irauten duen arrastoa uzten du ustiatzen den eremuan: kutsadura akustiko eta luminikoa eragiten ditu, haustura jariakinen isu-riak eta ihesak gertatzeko probabilitatea handitzen du, ekoitzitako gasen istripuzko emisioa eragiten du, baita kutsatutako hondakin ur bolumen ikaragarriak ere.

20

* Anthony Ingraffea ingeniaritza zibilean Doktorea da.

Laugarren mitoa: Gasa erregai fosil garbia da.

Egia: Metanoak berotegi-efektuan CO2-ak baino as-koz ere eragin handiagoa dauka. Gas honek prozesu osoan zehar etengabe egiten du ihes atmosferara, hala nola, haustura jariakinaren itzuleran zehar, likidotze eta gasifi kazio prozesuetan, garraioan zehar, biltegi-ratze eta banaketan etab.

Hau dela eta, ziklo osoari erreparatzen badiogu, gas natural ez-konbentzionala ez da petrolioa edota ikat-za baino erregai garbiagoa. Hortaz, berotze globalaren eragile denez gero, alde batera utzi beharko litzateke karbonorik gabeko etorkizun baterako trantsizioan.

Fracking-a baztertzeko arrazoiak

Ingraffea doktoreak fracking-a osasun pu-blikoarentzako arriskua dela azaltzeko argu-dioak eskainiz amaitu ohi ditu hitzaldiak. Ar-gudio hauek ondokoak dira:

Putzu dentsitate handia behar du.•

Industria garapen handia eskatzen du, • eremu handietan gainera; makina astunak 24 orduz lanean urteko 365 egunetan ze-har.

Haustura jariakin bolumen izugarriak be-• har ditu, milioika litro putzuko.

Hondakin likido eta solidoen bolumen han-• diak sortzen ditu. Hondakin hauek, subs-tantzia arriskutsuak izaten dituzte: haus-tura jariakinaren osagai kimikoak, metal astunak, NOx-ak, konposatu organiko lu-rrunkorrak etab.

Metanoak ingurunera ihes egiten du, bolu-• men handian.

Bestelako erauzketa teknika batzuekin al-• deratuz, putzu kopuru eta jariakin gehiago behar dituenez, istripuz gai arriskutsuen isuriak gertatzeko probabilitatea ere han-diagoa da.

Atmosferara eta lur azpiko uretara doazen • isuriek airean, uretan eta giza osasunean duten eragin metatua erabat ezezaguna da.

Gas naturala eta honi lotutako gasen (eta-• noa, propanoa, butanoa, etab.) ekoizpen, prozesatze, biltegiratze, garraiatze eta erre-keta handitu egiten da, eta honek, atmos-ferara igorritako gas kaltegarriak gehitzea dakar, eta berotegi efektua handiagotu.

21

Egungo egoera: Non ari dira fracking-a erabiltzen?

Fracking Ez Araba

ARBEL GASAREN HOBIAK AEBetan

ARROAKUSTIATEGIAK

PROSPEKZIOAK

Fracking-a, orain arte azaldu dugun eran, hainbat leku-tan erabili izan da, bakoitzean intentsitate ezberdinean. Texasko Barnett hobian (AEBetan) 80. eta 90. hamarka-detan zehar hasi zen erabiltzen modu esperimentalean. 1998.a mugarri izan zela esan dezakegu, urte hortan bertan Mitchell’s Energy-k (egun Devonen barruan) ko-mertzialki bideragarria zen lehenengo ustiategia lortu baitzuen.

Harrezkero, hobi honetan putzuak ugarituz joan dira; hasiera batean herabeki, baina gerora intentsitate han-diz. Egun, eskualde hartan, 15.000 putzu baino gehiago dago. Kopuru honek, km2-ko 0,6 putzuko dentsitatea suposatzen du. Barnett hobiak izandako arrakastaren eraginez, segituan jarri ziren jomugan AEBetako lurral-dean zeuden beste hainbat gas-arro. Horrela, Fayette-ville zein Haynesville-ko hobiek ere Barnett-ek hartu-

tako bide beretik jarraitu zuten. 3 hauek dira, fracking modernoaren bidez ustiatu diren arbel-gas ez-konben-tzionalaren hobirik zaharrenak. Hala eta guztiz ere, Geoge W. Bush-ek Energy Policy Act -a indarrean jarri zuenetik (2005), fracking-a berehala hasi zen hedatzen bestelako hobi eta estatuetara. Lege honek, bultzada handia eman zion hidrokarburoen industriari, berau ingurumen legedia betetzetik salbuetsi baitzuen. Shale gasaren (arbel-gasaren) ekoizpena izugarri igo zen eta 2010erako AEBetako gas-ekoizpen osoaren %23a betet-zen zuen. Kanadak ere AEB-etako ereduari jarraitu dio eta hidrokarburo industria biltzen den eskualdeetan (Alberta, British Columbia etab.) shale gasaren aldeko apustua egin du. AEBekin hobiren bat partekatu ere, partekatzen dute: Bakken, esaterako. Izan ere, hobi hauek ez dakite mugak zer diren.

22

2005.etik aurrera hazkunde nabarmena ikusten da. Urte honetan Energia Politikaren Legea onartu zuten eta sektoreko enpresak zenbait ingurumen lege betetzetik salbuetsi zituzten.

Arbel gasaren ekoizpena AEBetako arroetanIturria: EIA. Neurria: Amerikar oin kubo triloiak.

Zenbait estatu, shale-gasaren lasterketan berandu sar-tu baziren ere, azken urteotan intentsifikazio handia ari dira pairatzen; esate baterako, Pennsylvania. Estatu honetan, 2005.ean hasi ziren gas mota hau ustiatzen, eta gaur egun gas ez-konbentzionalaren jarduneko-putzu gehien dituen estatua da (bilakaera 26 eta 27. orrialdetan ikusi).

Zulaketak ugaritzen joan diren heinean, hauekin lo-tutako arazo eta protestak ere ugaritu egin dira, argi-talpen honetako beste atal batzuetan ikusiko dugun moduan.

Bestalde, gasaren eskaintza handitu eta eskaria gu-txitzeak, azken urteotan AEBetan neguak bereziki epelak izan baitira, gasaren prezioaren jaitsiera na-barmena eragin du. Prezio hau, kasu askotan, gasa erauzteko beharrezkoa den kostuaren azpitik dago, eta gasa baldintza hauetan saldu behar izateak, erauzketa enpresen mozkin-tasak ere txikitu ditu. Gainera, ezin dugu ahaztu, erauzteko askozaz ere merkeagoa den gas konbentzionalarekin lehiatu be-har dutela. Gauzak horrela, sektoreko enpresarik bo-teretsuenek zulaketa erritmoa jaistea erabaki dute, prezioak lehengoratuko diren zain.

Asko izan dira, gas ez-konbentzionalaren erauzketak AEB-etan izandako ibilbideari erreparatu, eta haien teknika eta prozedurak begiz jo dituzten herrialdeak. Gasaren boom-ak lagunduta, Estatu Sailak, Global Shale Gas Initiative (GSGI) deituriko kanpaina bultzatu zuen

2010.eko martxoan. Kanpaina honen helburua, hainbat herrialderi haien lurraldeetan zituzten baliabide ez-konbentzionalak ustiatzeko laguntza eskaintzea zen. Honek, bide batez, hedatzeko irrikan zegoen sektore bati ate berriak ireki zizkion. Horien artean, produktu-, ekipamendu-, zerbitzu- eta teknologia-hornitzaileak zeuden, Halliburton buru zutela. Adar hauetan jardu-ten duten enpresa ugarik, azken urteotan sukurtsalak ireki dituzte zenbait herrialdetan, horietako asko Eu-ropan.

Honen guztiaren ondorioz, egun herrialde askotan fracking-a ezarri nahian dabiltza, bakoitzean kronolo-gia, itxaropen eta onarpen ezberdina duelarik. Esplo-razioak hainbat lekutan hasi dira, baina, edozein ka-sutan, Ipar Ameriketatik kanpo, fracking-a egundo ez da beste inon erabili gasa erauzteko metodo intentsibo bezala. Jarraian ibilaldi geografiko bat egingo dugu, azaletik bada ere, kontua zertan den ezagutarazteko:

Australia: 2000. urteko lehenengo hamarkadaren er-dialderako Australian, haustura hidraulikoa putzu gu-txi batzuetan besterik ez zuten erabilia, denak gas hobi konbentzionaletan. Gainera putzu bakoitzean asko jota bi haustura lan egiten ziren. Beraz ez lirateke eta-pa anitzeko haustura erabiltzen ariko. Izan ere bertako hobi ez-konbentzionalak ikatz ohantzeetan daude, eta hauek, hein handi batean, iragazkortasun handi sama-rra dute.

23

Forth Worth eskualdeak, Dallas inguruan (Texas), munduko putzu ez-konbentzional dentsitaterik handiena du. Bertan, haustura jasandako 15.000 putzu baino gehiago dago eta honek 0,6 km2-ko putzu bat izatea suposatzen du.

Kanada: Azken urteotan fracking ez-konbentzionala ohiko jarduna bihurtu da, hidrokarburoen erauzketa-rako usadioa duten eskualdeetan, Alberta eta British Columbian, batez ere.

Txina: Ustez erreserba handienak dituen herrialde honek 2011. urtean arrakastaz burutu zuen bere lehe-nengo esplorazio putzua. Honen ondotik, gobernuak zulaketa programa bat garatu du, 2020. urterako gas kontsumoaren %10a putzu ez-konbentzionaletatik erauzitako gasaren bidez asetzeko gai izateko hel-buruz. Hala ere, zenbait interesgunetan dagoen ur es-kasiak (Turpin hobia basamortu eremu batean dago), eta gasaren berreskuratze tasa apalek arriskuan jart-zen dute egitasmo hau. Sustatzaileek diotenez “Agian epe motzera ez dugu interes gehiegirik jarriko arbel-gasean, baina, epe luzera ezinbestekoa izango da gas ez-konbentzionala garatzea, hobi konbentzionalak ordezkatze aldera. Industria honen garapena ez da gaurko, etorkizunerako baizik”. Danimarka: Parlamentuak 2050.ean hidrokarburo-rik gabeko eredu energetikoa izateko burutu beharre-ko bide-orria onartu badu ere, herrialde honetan, egun, gas ez-konbentzionala esploratzeko bi baimen daude indarrean. Baimenetan partaidetzarik handiena duen lizentziadun enpresa Total da, nahiz eta estatuaren enpresa batek ere baduen partaidetza. Lizentziek 6 ur-teko iraupena dute, 2010.etik 2016.era.

Ipar Irlanda: Tamboran Resources enpresak frac-king-a frogatzeko bi esplorazio lizentzia dauzka Lei-trim eta Fermanagh konderrietan. Azken honetan dagoeneko hasi dituzte frogak.

Zeelanda Berria: Haustura hidraulikoa eskala txi-kian erabili izan dute bertan, petrolio-hobi konbentzio-naletan.

Polonia: Gas ez-konbentzionala erauzteko apustua egin duen lehenengo herrialde europarra da. 5 bilioi m3-ko aurreikuspenen aitzinean, denbora gutxian 150 baimen banatu ziren nazioarteko hainbat enpresaren artean. Haustura hidrauliko bidezko esplorazioak hasi dira jada, eta lortutako emaitzak oso urrun daude es-pero zitekeenetik. Poloniako geologia institutuak, es-kuartean izan dituen lehenengo datuekin, %10era jaitsi du hasiera batean egindako aurreikuspena. Honetaz gain, erauzitako gasa, aprobetxamendurako arazoak handiak ari da sortzen, bere baitan dakarren nitrogeno kantitate altua dela eta.

Hegoafrika: Konpainiek begiz jota dute Karoo es-kualdea, baina oraingoz zain egon beharko dute, eremu honetan luzamendua baitago indarrean.

Erresuma Batua: Erresuma Batura Cuadrilla Resour-ces konpainiak eraman zuen fracking-a. Lancashire es-kualdean hasi ziren lanak denboraldi batean zehar gel-diarazi zituzten, haustura hidraulikoarekin lotura izan zezaketen arazo sismikoak agertu baitziren. Edozein kasutan aditu talde batek 2012.go apirilean segurutzat jo zituen lanak eta esplorazioa berehala hasiko dela uste da.

Estatu espainiarra: Gaur egun 80 baino ikerketa baimen gehiago daude indarrean, nahiz eta ez dagoen ziurtasunez jakiterik horietako zenbatetan egingo den fracking-a. Baimen horietako asko arro eusko-kantauria-rrean daude lekututa. Eremu honetan, badaude jada fase nahiko aurreratuan aurkitzen diren zenbait proiektu, eta 2013.erako zulaketa lanekin hastea espero da. Aurrerago luze eta zabal hitz egingo dugu kasu hauen inguruan.

Hobi ez-konbentzionaletako gasak aurrera egin dezan urratsak ematearekin batera, herrialde bakoitzaren bar-ne kontsumorako zein nazioarteko merkataritzarako, jendartearen erantzuna ere nabarmena bihurtzen hasi da. Kontrako herri mugimenduetatik estatuen debe-kuetara, arreta berezia merezi duten mugimendu ugari dago. Hau dela eta hurrengo ataletan gaiaz zehaztasun handiagoz arituko gara.

24

Ikerketa eta esplorazio baimenen mapa. ministeritza

!(

!(

!(!(

!(

!( !(

!(

!(!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(!(

!(

!(!(

!(

!(

!(!( !(!(!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!( !(

!(

!(

!(

!(

!(

!(!(

!(!(!(!(

!(

!(

BEZANA

BIGÜENZO

BALLENA-1

BALLENA-5

BALLENA-2BALLENA-4

MIERES

PISUER

GA

VILLAVICIOSALIERES

MO

RC

IN-1

BOÑAR-CISTIERNA

BASCONCILLOS H

HU

LUE

AR

QU

ET

U

LOS BASUCOS

LENI

OSORNOS

GU

AR

DO

GRANDA

MATALLANA

TOZO-5

TOZO-4TOZO-1

PEÑA-1

LEON-1

URB

ORENA-1

ARIJA

MACETE-1

AGUILA-1

MODESTA-1

LEON-1BIS

EL COTO-1

IGLESIAS-1

DON JUAN-1

CALDONES-1

CADIA

SSAN PEDRO-2

SA

POLIEN

ARIJA SUR-1

RIO FRANCO-1

CANTONEGRO-1

AYOLUEN

ASTURIAS E-1

ASTURIAS D-1

VILLAMERIEL-1

EL CAMPILLO-1

LA POB

BASCONCILLOS-1

MAR CANTABRICO M-2MAR CANTABRICO M-1

MAR CANTABRICO L-1

MAR CANTABRICO K-1

MAR CANTA

MAR CANTABRICO E-1

MAR CANTABRICO D-1

MAR CANTABRICO C-5MAR CANTABRICO C-4

MAR CANTABRICO C-3MAR CANTABRICO C-2

MAR CANTABRICO B-4

MAR CANTABRICO B-3

MAR CANTABRICO B-2MAR CANTABRICO B-1

ASTURIAS CENTRAL-1

MAR CANTABRICO H-2XMAR CANTABRICO H-1X

ASTURIAS D-2 & D-2BIS

4° W

4° W

5° W

5° W

6° W

6° W

44

° N

43

° N

42

° N

!(

!(

!(!(

!(

GAVIOTA I

GAVIOTA II

GAVIOTA

GÉMINIS

FULMAR

GAVIOTA 8(OBJ)GAVIOTA 7(OBJ)

GAVIOTA 6(OBJ)GAVIOTA 5(OBJ)

2°36'W

2°36'W

2°38'W

2°38'W

2°40'W

2°40'W

2°42'W

2°42'W

2°44'W

2°44'W

2°46'W

2°46'W

2°48'W

2°48'W

43

°32

'N

43

°32

'N

43

°30

'N

43

°30

'N

43

°28

'N

43

°28

'N

0 3.000 6.0001.500 Meters

Yacimiento GAVIOTA

PALENCIA

25

Ikerketa eta esplorazio baimenen mapa. Arro Eusko-Kantauriarra Iturria: Industria, merkataritza eta turismo

!(

!(

!(

!(!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(!(

!(!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(!(

!(!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(!(!(!(!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(!(

!(!(!(!(

!(

!(

!(!(

!(!(!(

!(!(

!(

!(

!(!(

!(

!(

!(!(

!( !(

!(!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(!(

!(

!(!(

!(

!(!(

!(

!(

!(!(

!(!(

!(

!(!(

!(!(

!(!(

!( !(

!(

!(

!(!(

!(

!(!(

!(!(!(!(

!(

!(!(!(!(

!(

!(!(

!(

!(

!(!(

!(

!(

!(

!(

!(!(!(

!(

!(

!(

!(!(

!(!(!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(!(!(

!(

!(

!(

USOA

MIRUA

ENARA

EZANA

US

AP

AL

O

FULMAR

EB

RO

-A

ANGOSTO-1

CAMEROS-2

VALDERREDIBLE

CILLOS H

HUERMECES

LUENA

LORA

GAVIOTA I

GAVIOTA II

ALBATROS

EBRO-E

EB

RO

-B

EB

RO

-D

PEGASO

URRACA

EB

RO

-C

LIBRA

GEMINISOS BASUCOS

GAVIOTA

LENI

ROJAS

SAIA LO

RE

SU

ST

RA

IA

SEDANO

LANDARRE

LURRA

SAL-2SAL-1

AJO-1

TOZO-5

O-4O-1

PINO-1

OSMA-1

LEVA-2LEVA-1

LAÑO-1LANO-2

ALDA-1

ZUFIA-1

ZUAZO-1

URRIA-1

URBEL-1

UCERO-1

ROZAS-2ROZAS-1

ROJAS-1

RIOJA-5RIOJA-4

RIOJA-3

RIOJA-2RIOJA-1

LAHOZ-2LAHOZ-1

DOBRO-1

ARIJA-1

ALLOZ-1ZUÑIGA-1

URBASA-3URBASA-2URBASA-1

UBIDEA-1

SOBRON-1

RIBERO-2RIBERO-1

NAVAJO-1

LIERMO-1

LAGRAN-1

ELVIRA-5ELVIRA-3ELVIRA-1DELICA-1

CRESPO-1

CORRES-1

CEGAMA-1

BOVEDA-1

ATAURI-1

ARNEDO-1

ALORIA-1

VIVANCO-1

TUDANCA-1

TREVIÑO-4

TREVIÑO-3TREVIÑO-2

TREVIÑO-1

MONILLO-1

MARINDA-1

ESTELLA-1

ELVIRA-4BELVIRA-4A

EL COTO-1

DEMANDA-1

CAMEROS-1

CABAÑAS-1

AÑASTRO-1

AULESTI-1

ASTRAIN-1

ARRATIA-1

APODACA-1

ANCILLO-1

ALCOZAR-1

ZAMANZAS-3

TABLIEGA-1

SOPENANO-4SOPENANO-3

SOPENANO-2SOPENANO-1

ROJAS NE-1

RETUERTA-1

PAMPLONA-6

PAMPLONA-5

PAMPLONA-4

PAMPLONA-3PAMPLONA-2

PAMPLONA-1

MONTORIO-1

MATIENZO-1

MARCILLA-1

LESIAS-1

HUIDOBRO-2

HUIDOBRO-1

HONTOMIN-3

HONTOMIN-2

GUERNICA-1

GASTIAIN-1

-1

CORMORAN-1

CASTILLO-5

CASTILLO-4CASTILLO-2

CADIALSO-1

ARMENTIA-1

ANTEZANA-1

VIZCAYA C-3

VIZCAYA C-2

VIZCAYA B-3

VIZCAYA A-1

SAN PEDRO-3SAN PEDRO-2

SAN PEDRO-1

POLIENTES-2POLIENTES-1

MANZANEDO-1

LA ENGAÑA-1

LA CUENCA-1

IJA SUR-1

ARCO IRIS-1

ARAMAYONA-1

ALDEHUELA-1

AITZGORRI-1

TREVIÑO-1006

SOBRON-1 BIS

ANCO-1

CASTILFRIO-1

-1

AYOLUENGO-10

VALDEARNEDO-1

TRESPADERNE-1

SANTANDER C-1

SAN ANTONIO-1

ESPINOSA CB-2

ESPINOSA CB-1

PAMPLONA SUR-1

LA POBLACION-1

LA ENGAÑA-1BIS

SCONCILLOS-1

VITORIA OESTE-1

ENTRAMBOSRIOS-1

CORMORAN-1(OBJ)

BURGO DE OSMA-1

VALLE DE ALLIN-1

QUINTANA REDONDA

MAR CANTABRICO J-1

GOLFO DE VIZCAYA-1

CASTRO URDIALES-1/BS

2° W

2° W

3° W

3° W

4° W

4° W

44

° N

43

° N

42

° N

p0 19.000 38.000 57.000 76.0009.500

Meters

1:1.000.000

Mapa 1. Golfo de Vizcaya

ONARTUA (estatu mailako baimena autonomia erkidego bat baino gehiago barne)

ONARTUA (baimen autonomikoa)

ESKATUA (estatu mailako baimena)

ESKATUA (baimen autonomikoa)

USTIAKETA BAIMENA

HIDROKARBUROEN IKERKETA ETA ESPLORAZIO BAIMENAK

SANTANDER

DONOSTIA

GASTEIZ IRUÑEA

BILBO

LOGROÑO

BURGOS

1-go mapa: Bizkaiko golkoa

26

GAS EZ-KONBENTZIONALAREN PUTZUETAKO BAIMENAK

PERMISOS PARA POZOS DE GAS NO CONVENCIONAL

Fracking-aren garapena Pennsylvanian

GAS EZ-KONBENTZIONALAREN PUTZUETAKO BAIMENAK

27

PERMISOS PARA POZOS DE GAS NO CONVENCIONAL

PERMISOS PARA POZOS DE GAS NO CONVENCIONAL

2007a eta 2012ko uztaila bitartean onartutako baimenak

GAS EZ-KONBENTZIONALAREN PUTZUETAKO BAIMENAK

GAS EZ-KONBENTZIONALAREN PUTZUETAKO BAIMENAK

28

Gas ez-konbentzionalaren azterketa: erreserbak eta errentagarritasuna

Roberto Bermejo Gómez de Segura*

Erregai fosilen amaieraren aroa da hau, gabezia oroko-rra baitago, bereziki, kalitate handiko erregaiena. Hala ere, herrialde ezberdinetan sarritan agertzen dira hobi berriak; halakoetan, enpresa ustiatzaileek edota go-bernuek horien balioa handiesten dute eta, era berean, jende gehienak jarraitzen dituen komunikabideek gi-zarteari albiste on gisa azaltzen diete. Gauza da, enpre-sek inbertsioak erakartzeko helburuarekin hobi hauen garrantzia goraipatzen dutela eta gobernuek albistea politikoki errentagarri bihurtzen dute. Gainera, tek-nologia berriez ari garenez, hobiak ustiatzen dituzten enpresek ikuspegi baikorra zabaltzeko ahalegina egi-ten dute nola edo hala, kanpaina masiboak eginez: AEBetako arbel gasen kasuan, Gasaren aldeko Aliantza Nazionalak, adibidez, “100 urterako gas naturala” es-logana behin eta berriz errepikatzen du. Aldi berean, ikuspegi berdina ez duten ikerketen kontra borrokatzen

dira, baita ingurumenaren babeserako erakunde pu-blikoek egindakoak ere. Denborarekin, aldiz, aurrez puztutako apustu horiek hustu egiten dira.

Eusko Jaurlaritzak aditzera eman duenez, Araban Eus-kadi 60 urtean zehar hornitzeko adina gas omen dago. Erregai fosilekin egin izan dira antzeko aurreikuspen itxaropentsuak. Bere garaian Burgoseko Lora del Río-ko petrolioarekiko eta La Gaviota gas hobiarekin egin zen bezala. Ikatz gasarekin (metanoa) ere gauza bera gertatu zen, 90eko hamarkadan AEB ikatz erreserba handiena-ren jabe zelarik egundoko etorkizun oparoa aurreikusi baitzitzaion. Gauzak horrela, arbel gasaren ustiapenak ziur jarraituko duela, batik bat ingurumen legedirik ezartzen ez den eskualdeetan. Baina bere benetako ga-rrantzia gobernuek eta enpresek ematen diotena baino txikiagoa izango da eta, gainera, ez du gaur egungo gabezia arintzeko gaitasun nahikorik izango. Adibidez,

29

1 Grafikoa: Azken urteetan hobi zaharrenetan (Barnett edo Fayettevile) gasaren produkzio maila gelditzen ari dela ikus daiteke.

ekoi

zpen

a

urtar. martxoa maia. uztaila iraila. azaroa urta. martxoa. maia. uztaila iraila azaroa urta. martxoa maia. 2010 2010 2010 2010 2010 2010 2011 2011 2011 2011 2011 2011 2012 2012 2012

Iturria: EIA

Ameriketako Estatu Batuetan, gas ez-konbentziona-lak 1973an jo zuen goia eta ondoren erauzketa mailari hainbat urtetan zehar eutsi egin zion arren (ustiapen mota horietan sarri gertatzen den bezala), gaur egun, lurra jotzen ari da (ohikoa den bezala, halaber). Gaur egungo arbel gasaren ustiapen eztanda gas konbentzio-nalen porrota orekatzen laguntzen ari da, besterik ez.

Ikerketa askok arbel gasaren boom-a urrearen eztanda garaiarekin parekatzen dute, aurrez gehiegi puztutako itxaropen haiek zapuzten direlako eta dirutza iraba-ziko zutela uste zutenen gehiengoak lortzen ez dute-lako. Hori bai, azkenean zerbitzu enpresak izaten dira beti irabaziak jasotzen dituztenak.

Artikulu hau gehienbat AEBetatik jasotako informa-zioan oinarritzen da (adituen adierazpenak, unibertsita-teetako zientzialarien ikerketak…). Berez AEB da erre-serba handienak dituen, dagoeneko hainbat ustiapen egin dituen eta horretarako teknologia garatu duen estatua. Gainera, Europako Parlamentuak finantzatu duen ikerketa berria ere kontuan hartu da.

ErreserbakEnpresak ustiatu izan dituzten hobietan oinarritzen dira erreserben aurreikuspena egiteko orduan. Gauza da beti hobi onenetatik hasten direla eta, beraz, horiek eredutzat izaten dituztenez, hurrengo aurreikuspenak bortizki handiesten dituztela, eta hau da hain zuzen ere sarri gertatzen dena, gero benetan dagoen gas kopurua askoz ere txikiagoa izaten dela, alegia. Bestalde, badira arrazoi ugari gas naturalaren erreserbaren garrantzia txikitzen dutenak:

Hobi batean ustiatu ahal den eremua azaleraren %10 • baino gutxiagora jaisten da. Art Berman, erregai fosi-letan ingeniaria, eta Lynn Pittinger, erregai fosilekiko

geologoaren ustetan, “hobien azalera zabala erdigu-neko eremu nahiko txikira uzkurtzeak, komertzialki berreskuragarriak diren erreserbak modu esangu-ratsuan jaisten ditu ikertutako hobietan”.

Konpainiek hasiera batean putzu bakoitzaren • erauzketak 20 urte iraungo zituela aurreikusten zu-ten baina, lehenengo urtearen ostean, erauzketa era-bat jaisten dela konturatzen ari dira. Bere jarioaren %63-85 galdu ohi dute. Egoera honek putzu berrien zulaketa etengabea egitera behartzen ditu enpresak. Barnett-eko (Texas) hobian, ustiatu zen lehena iza-nik, ateratzen den gas bolumena moteldu egin da eta laster jaitsiko dela uste da (ikusi 1 grafikoa).

AEBetako Potential Gas Committeearen arabera (erakun-de ofiziala), ustiagarria den arbel gasaren erreserbak 7 urteko kontsumoa baino ez du suposatzen. Massachu-setts Institute of Technologyren (MIT) ikerketa batek dio AEBek laster Ekialde Ertainetik inportatu beharko dutela gasa, uneko hamarkadaren erdialdetik aurrera arbel gasaren eskaintza gelditu egingo baita. Aurreko egileen ustez, hiru hobi zaharrenen emaitzak kontuan izanik (Barnett, Fayetteville eta Hainesville), AEBetako erreserbak erdira jaitsiko dira. Eta hori guztia gas ho-rrek dakartzan kostu handiak eta ingurumenean era-giten dituen kalteak kontuan izan gabe. Bestalde, AEB-etako Energia-Informazio Administraritzak (gehienetan erakunde baikorra izaten dena) dioenez, arbel gasak ko-puru xumean baino ez du igoko gas horniketa 2011 eta 2035 urteen bitartean (Cobb, 2011).

Beste alde batetik, araudiak lur azpiko urak babesteko segurtasun eremuak inposatzen baditu, New Yorkeko estatuan bezala, ustiagarria den ingurunea izugarri txikitzen da. Shell-ek onartu duenez, estatu horretan daukan hobiaren zonalde ustiagarria %40 txikitu da arau honen ondorioz (McAllister, 2011). Jarduera ho-

30

Henry Hub Erreferentziazko salneurrien garapena (dolar/MTBU)

1 MTBU: milioi britainiar unitate termiko (1 BTU=1055Kj).

nek berez ingurumenean eragiten dituen kalte izuga-rriak ikusita, gero eta gobernu gehiago mugak jartzen ari dira, luzamenduak emanez edota besterik gabe us-tiapena debekatuz. Horrek erabilgarriak diren erreser-bak gutxitzen ditu.

AEBetako kasua sakonki aztertu ondoren eta Europak AEBekiko potentzial txikiagoa daukala kontuan izanik, esan genezake Europan ez-konbentzionalen erauzketa-ren eragina txikiagoa izango dela. Europako Parlamen-tuak ospe handiko bi erakunde alemaniarri (Wuppertal Institute eta Ludwig-Bolkow-Systemtechnik, GmbH) eskatutako ikerketa batean, 2011ko ekainean aurkeztu zena, honako hau ondorioztatzen da: Europan inpor-tatzen den gasarekiko dagoen menpekotasuna gero eta handiagoa da eta “bertan dauden gas ez-konbentzio-nalen erreserbak txikiegiak dira joera horietan eragin nabarmena gauzatu ahal dezaten”.

ErrentagarritasunaBere ezaugarri eta erauzketagatik, arbel gasak ohiko gasak baino askoz garestiagoa behar du izan. Are ge-hiago aditu batzuek diotena betetzen bada, hau da, bere balantze energetikoa eskasa edota baliogabekoa dela, hain zuzen ere. Beraz hau guztia hala bada, arbel gasa ekonomikoki, sozialki eta energetikoki hondame-na izango litzateke.

AEBetan, non gasaren prezioa oso baxua den (azkenal-dian 4$/MBTU baino gutxiagokoa), erauzketako kos-tuek bere prezioa gainditzen dute ustiategi gehienetan.

Kontuan izanik enpresa batek inbertitutako kapitalaren %12ko batezbesteko errentagarritasuna eduki beharko lukeela, AEBetako hobi gehienetan gasaren prezioa 4$/MBTUkoa baino askoz handiagoa izatea behar dute enpresek, Goldman Sach-ek eginiko ikerketa baten ara-bera. Arthur Berman eta Lynn Pittinger-ek ustiapena errentagarria izateko prezioa 8$/ MBTUetan finkatzen dute. Zientzialari horiek AEBetan ustiatu izan diren 3 hobi zaharrenak (Barnett, Fayetteville eta Hainesville) hamarkadetan zehar ikertu izan dituzte eta honakoa on-dorioztatu dute: ustiategi gehienetan gas konbentziona-laren prezio bikoitzean erauzten da gasa. Are gehiago, aipatu den azkenengo hobian ateratzen den gasaren sal-neurria, beste bietan erauzten denarenarekin konpara-tuz, hirukoitza da. Beti gertatzen den moduan, lehenen-go hobi onenak ustiatzen hasten dira, beraz, hurrengoen errentagarritasuna txikituz joaten da, espekulazio-bur-buila horren kolapsoa eraginez. Bestalde, gaur egun erauzketa dorreen kopurua murrizten ari da, eta horrek ere egindako analisia egiaztatzen du, putzu kopuruaren jaitsierak, inbertitzaileengan segurtasun eza sortzen bai-tu. Horren harira, Callaghan-ek (2012) enpresa asko ix-ten ari direla edota euren lana murrizten ari dela dio.

Enpresa askok ordea, nahiz eta onurarik ez eduki, kostuak salneurrien pare izaten jarraitzeko hobiak us-tiatzen jarraitzen dute. Barnett-eko (Texas) hobia 90eko hamarkadan hasi zenez ustiatzen, ondoen ezagutzen dena da. 9.000 putzutan egindako ikerketa baten ara-bera, horien %10ek baino gutxiagok soilik bete dituz-

31

* Roberto Bermejo EHU-ko Ekonomia katedratikoa da.

Grafikoan zulaketa aktibitatearen beherakada ikus dezakegu, gasaren prezio baxuagatik batipat.

Texas eta Lousianako zulaketa dorre aktiboen inbentarioa

160

140

120

100

80

60

40

20

urta. martx. maia. uzta. irai. azar.. urta. mart. maia. uzta. iraila. azar. urta. mart. maia. uzta. 2010 2011 2012

Iturria: Haynesvilleplay.com

te kostuen aurreikuspenak. Arthur Berman eta Lynn Pittinger-ek azaltzen duten moduan, honako bi hauek dira jarduerak jarraitzearen arrazoiak: finantziazioa jasotzen jarraitzen dutela edota hidrokarburoen multi-nazional handi batek euren enpresa erostea espero du-tela, hain zuzen ere. Enpresek ustiatzeko lur gehiago erosten dituzte finantziazioa erakartzeko, hau da, era honetan inbertitzaileek negozioa bertan borobila dela uste izango dutelako. Aldi berean konpainia askok po-rrot eginez baino amaituko ez den gurpil zoroa.

Hasiera batean hidrokarburoen enpresa handiek euren negozioa erosteko itxaropena izatea zentzugabekeria bat besterik ez dela dirudien arren, egia esan, ez da hala. Izan ere, enpresa handi horiek honela erantzuten dute euren erregai konbentzionalen erreserbak txikitzen ari direlako; batez ere petrolio hobi berririk aurkitzen ez dutelako eta, gainera, gertaera hori isilpean izateko, gas eta petrolioaren estatistika bateratuak argitaratzen di-tuzte. Horrek, euren inbentarioan gas kopuru handiak gehitzea ahalbidetzen die eta, hala, AEBetako gober-nuak gas ez-konbentzionalarekiko dituen aurreikuspen altuei erantzuten diete. Honela, enpresa handiek emait-za onak aurkez ditzakete, euren akzioak igoaraziz. On-dorioz, arbel gasak paper garrantzitsua betetzen jarrait-zen du AEBetan.

Azkenaldian petrolio enpresa handiak ari dira sartzen merkatu honetan, hala nola Total (Frantzia) edo Sino-pec (Txina), baina badirudi AEBetan ustiatzen hasi be-harrean, teknologia lortzeko interes handiagoa dutela. Azaldutako arrazoi berberengatik, beste enpresa handi batzuk ere sartzen ari dira hala nola Exxon, ConocoPhi-llips eta Shell.

Egoera honen aurrean, hainbat adituk arbel gasaren bideragarritasuna zalantzan jartzen dute. New York Ti-

mes-ek sektorean lan egiten duten hainbat pertsonaren (geologoak, aholkulariak, zuzendariak, etab.) ehunka korreo elektroniko eta ikerketetan oinarria duen txos-ten bat eman du argitara. Gehiengo argi bat artikulu honetan aurkezten diren ideiekin bat dator. Laburbil-duz, benetan gertatzen ari dena ez dator bat enpresek eta gobernuek aditzera ematen dutenarekin eta, beraz, guztia burbuila espekulatibo bat besterik ez da. Jeff Ru-bin, Kanadako Komertzio Banku Inperialeko ekonomia arduradun ohiaren esanetan, arbel gasaren burbuila es-pekulatiboak ezin du asko iraun. Gainera, N.Anderson eta W.Mackenzie-k diote enpresa asko dirua erretzen ari direla konturatu direla eta benetan irabaziak dituzten enpresa bakarrak zerbitzuetakoak direla.

Gainera, fracking-aren errentagarritasuna igotzeko, in-gurumen kostuak kanpoan geratzen dira, eta horiek gi-zartearengan zuzenean jausten dira. AEBetan, Bush-en gobernuak, arbel gasaren industriari, airearen (Clean Air Act) eta uraren (Safe Drinking Water Act) lege-riak bete behar ez izatea baimentzen zien legea onar-tu zuen. Horrek juridikoki balizko kutsadura baten aurrean erantzukizunik gabe uzten ditu enpresak, eta eragindako kalteak gobernuek konpondu beharko di-tuzte diru publikoarekin. Gainera, gizartea bera izango da kalte horiek zuzenean pairatuko dituena.

Amaitzeko, aipatu beharrekoa da Europako Parlamen-tuarentzako eginiko ikerketan, fracking-arekin zein bere ingurumen kalteekin lotuta dagoen Europar Bata-suneko legerian, 9 hutsune antzeman dituztela, nahiz eta zuzentarau ugari egon.

Arbel gasaren ustiapenak eragiten dituen kalteek, jar-duera behin amaituz gero, hamarkada askotan zehar irauten dute.

32

En la era del fin de los combustibles fósiles -escasez ge-neral y en especial de los combustibles de mayor cali-dad- periódicamente se descubren yacimientos en di-versos países cuya importancia es magnificada por la empresa o empresas explotadoras y por los gobiernos. Y los medios de comunicación de masas se convierten en altavoces de la buena nueva. Las empresas exageran la importancia para obtener inversiones y los gobiernos rentabilizan políticamente la noticia. Además, en el caso de nuevas tecnologías, las empresas que explotan los ya-cimientos forman un grupo de presión que se dedica a dar una visión optimista (mediante campañas masivas, en el caso del gas de pizarras la Alianza Nacional por el Gas de EE.UU. repite incansablemente el eslogan “gas natural para 100 años”) y a combatir los estudios que no comparten tal visión, incluso los realizados por orga-nismos públicos de protección ambiental. Con el tiempo tales expectativas se van desinflando.

El Gobierno Vasco ha declarado que en Álava hay gas suficiente para abastecer a Euskadi durante 60 años. También se crearon grandes expectativas, por ejem-plo, con el petróleo de Lora del Río (Burgos), o el ya-cimiento gasista La Gaviota. Y lo mismo ha ocurrido con el gas del carbón (metano), al que se le auguraba un futuro brillante en la década de los 90 en EE.UU., quien tiene las mayores reservas de carbón del mundo. El gas de pizarras seguirá explotándose, especialmente en las regiones que no apliquen la normativa ambien-

33

2

Ingurumenean eta pertsonen

osasunarengan arriskuak

34

SARRERA

Historian zehar, hidrokarburoen erauzketak eztabaida ugari sortu du, ingurumenean eragiten duen eraldaketa sakona dela eta. Erauzketa eta komertzializazio enpre-

sen interesen atzean hamaika kasu aurkitzen ditugu, non biztanle eta ingurumenare-kiko ondorioak latzak izan diren. Fracking-aren teknikak hidrokarburoen erauzketaren inpaktu sozio-ekologikoak iraunarazten eta areagotzen ditu. Batez ere, AEBetako ondo-rioak aztertu dituzten ikerkuntzetan oinarriturik, atal honetan fracking-arekin lotutako arrisku nagusiak azalduko ditugu.Lehenengo artikuluak, Fracking Ez Araba Plataformak idatzia, ingurumenaren gaineko eraginak aztertzen ditu. Bigarrenak, Santidrián doktorearen autoretzapean, ingurumen kalte horiek giza osasunean nola eragin dezaketen azaltzen du. Azkenik, Fernando Sol-sona hidrogeologoari fracking-ak lur azpiko uretan izan dezakeen eraginen inguruko ar-tikulua eskatu diogu. Atalaren bukaeran, kontsultatutako bibliografi aren zati bat ikus daiteke, gehien bat zientifi ko eta teknikoa dena.

35

Fracking-a eta ingurumenaFracking Ez Araba

Fracking-ak eztabaida handia sortu du, dakart-zan ingurumen arriskuengatik. Industriak kal-teei garrantzia kentzen dien bitartean, AEBe-tako hainbat ikerkuntza taldek oso kutsagarria den jarduera baten aurrean gaudela erakutsi du. Bamberger-ek eta Oswald-ek (2012), adibidez, fracking-ak animaliengan dituen inpaktuak ikertu zituzten. Izan ere, animaliak ingurumen adierazle dira; ur, zoru eta airearen eraginpean daudelako eta gizakiok baino ugalketa-ziklo motzagoak dituztelako. Sei estatutan aztertu-

tako kasuek erakutsi zuten, fracking-aren bi-tartez egindako erauzketak kalte garrantzitsuak sortzen zituela gizaki, konpainia animali, abere, zaldi eta basapiztien osasunean.

Gainera, gas ez-konbentzionalaren erauzketak esplotazio-plataformen ugaritzea dakar, metatuz doazen kalteak sortuz eta eraldaketa ekologiko eta sozialak areagotuz. Ondoren, fracking-ari lotutako ingurumen kalterik funtsezkoenak ze-haztuko ditugu.

36

UraEgungo aldaketa globalaren testuinguruan, ura gero eta baliabide urriagoa bilakatu da, nahiz eta ezinbestekoa izan espezieen biziraupenerako eta ekosistemen gara-penerako. Horrela, uraren inguruko gudak hasiak dira eta zenbait nazio mugitzen ari dira epe ertain eta luzeko ur-horniketa bermatzeko bideak bilatzen.

dira. EAEn 180.000 milioi m3 gas erauzi daitezkeela au-rreikusi da, hortaz, eta kontuan izanda Estatu Batuetako Barnett gas-hobiaren bataz besteko emankortasuna, 2.000 eta 3.000 putzu bitartean beharko lirateke. Putzu bakoitzaren ur eskaera 2.000 putzu horiekin biderkatzen badugu, ur kontsumoa guztira 70 milioi m3-koa izango litzateke, Urrunaga urtegiaren gehienezko edukieraren baliokidea. Ingurumen txostenen arabera, injektatutako likidoen %89a lur azpian geratzen da, beraz, Urruna-ga urtegiaren ohiko edukieran lurperatzea suposatuko luke horrek.

Neurriz gaineko ur kontsumoaz gain, fracking-ak beste kalte batzuk eragiten ditu ur ingurumenean. Hain zu-zen ere, lur azpian injektatutako urari zenbait produk-tu kimiko gehitzen zaio (injektatutako bolumenaren %2a inguru). Estatu Batuetan, gaur egun, erabiltzen diren gehigarri kimikoetako batzuk industria-sekretu dira. Hala ere, hainbat ikerketek zenbait konposatu giza-osasunerako oso kaltegarriak direla ondorioztatu dute.

Tyndall institutuaren ikerkuntza batek dioenez (Wood et al. 2011, Altmann 2012.an aipatua), New York-eko es-tatuak argitaratutako eta fracking nahastean erabilitako 260 konposatu kimikoetatik, 56 konposatuk nolabaite-ko arrisku larriak dakartzate: Europar Batasunaren ara-bera gizakiarengan eta ingurumenean sortu dezaketen kalteengatik lehentasunezko produktu kaltegarriak direnak; haien toxikotasun eta bio-metaketa ahalmena-gatik ikertutako gehigarriak; giza osasunerako edo ur ekosistementzako ondorio larri eta kronikoen arriskua dakartenak; minbizi- edo mutazio-sortzaile edo ugalke-tan eragiten duten produktuak; eta abar.

Nahiz eta produktu askoren inguruan ematen den informazioa urria izan, Colborn irakasleak eta bere lan-taldea den TEDX-ek (The Endocrine Disruption Exchange, Colorado) fracking-ean erabilitako 353 gehigarri ikertu zituzten, iturri ezberdinak erabiliz horretarako. Ateratako ondorioen artean hauek ditugu aipagarrienak: gehigarrien %75ak azal, begi eta beste organo sentsorialengan eta digestio eta arnas apara-tuengan eragina izan dezake; %40-50ak sistema immu-nologikoan, kardiobaskularrean, nerbio-sisteman eta

Gasteizko Fracking-aren inguruko Jardunaldi Teknikoetan, Altmannek (2012) zera aipatu zuen:

TEDX-ek (Endocrine Disruption Exchan-• ge, Colorado) 1.000 kutsadura-kasu baino gehiago jaso ditu.EPA-k (Ingurumen Babeserako AEBetako • Agentzia) aztertutako uren %25 kutsatuta daude.Metano eta BTEX-ak (Bentzeno, Tolueno, • Etilbentzeno eta Xolueno) topatu da eda-teko uretan (Pennsylvanian eta Texasen).Itzulitako jariakin batzuk materia erra-• diaktiboekin eta metal astunekin kutsatu-ta daude (Marcellus Shale gas hobian).Gazitutako ibaiak (Pennsylvanian).• Industri• instalazioen korrosioa (Pennsyl-vanian).

Fracking-ak ur-kopuru handiak eskatzen ditu halabeha-rrez, presio larria eraginez tokiko eta eskualde-mailako ur-horniketetan. Batetik, gainazaleko urak erabiltzeak ibaien mailak nabarmenki jaistea ekar dezake, ibaien di-namika eta ur-ekosistemak aldatuz. Bestetik, lur-azpiko erreserbak erabiltzeak gaur egungo eta etorkizuneko herri-horniketa eta gainazaleko emariak kolokan jartzea ekar dezake.

“Gran Enara” proiektuko putzuetan, zulaketa fasean, 3.500 metro kubiko ur kontsumituko dira bataz beste, eta haustura fasean, 35.000 metro kubo (Hidrocarbu-ros de Euskadi, 2011). Datu hauek putzu bakarrerako

Hausturarako ur biltegiratzea

Gasteizko Fracking-aren inguruko Jardunaldi Teknikoetan, Altmannek (2012) zera aipatu zuen:

TEDX-ek (Endocrine Disruption Exchan-• ge, Colorado) 1.000 kutsadura-kasu baino gehiago jaso ditu.EPA-k (Ingurumen Babeserako AEBetako • Agentzia) aztertutako uren %25 kutsatuta daude.Metano eta BTEX-ak (Bentzeno, Tolueno, • Etilbentzeno eta Xolueno) topatu da eda-teko uretan (Pennsylvanian eta Texasen).Itzulitako jariakin batzuk materia erra-• diaktiboekin eta metal astunekin kutsatu-ta daude (Marcellus Shale gas hobian).Gazitutako ibaiak (Pennsylvanian).• Industri• instalazioen korrosioa (Pennsyl-vanian). Ur garbia eta fracking-ak kutsaturiko txorrotako ura.

37

istripu anitz egon da hondakin-jariakinen kudeaketan (Altmann, 2012).

Injektatutako produktuek eragindako kutsaduraz gain, hausturak berak lurrazpiko metal astunak eta sustantzia erradioaktiboak aska ditzake (Altmann 2012, Lechtenböhmer et al. 2011), Estatu Batuetako Marcellus Shale gas-hobian gertatzen ari den mo-duan.

2011.ko txostenean, Tyndall Zentroak, haustura hidrau-likoak lurrazpiko eta gainazaleko urentzat kutsadura arrisku nabarmena dakarrela onartzen du (Wood et al. 2011). Lechtenböhmer et al.-en arabera (2011), kloruro potasikoz kutsatutako urek edateko uren gazitzea era-gin dezakete, gas putzuen inguruetan ikusi den legez.

Lurrazpiko urak nekazal jardueretarako eta etxe-hor-niketetarako erabiltzen dira eta gainazaleko urekin batzen dira zenbait puntutan. Ur kutsatuek zoruak pozoitzen dituzte, nekazal ekoizpena mugatzen dute, arriskuak sortzen dituzte basapizti, abere eta pertsonen-gan eta, hortaz, gure elikagaiak eta gure nekazaritzaren bideragarritasuna kolokan jartzen dute.

Metanoa eta aldaketa klimatikoaGas naturala metanoz osatuta dago gehien bat. Me-tanoak negutegi efektuan duen eragina karbono dioxidoarena baino 25 bider handiagoa da (meta-noak negutegi efektuan eragin itzela dauka, gehien bat isuri osteko lehen 20 urteetan, gero txikitu egiten da zenbait prozesu kimiko direla medio). Wuppertal Institutuak eta LBST alemaniar kontsultorak Europar Parlamentuarentzat egindako txostenaren arabera (Lechtenböhmer et al. 2011), putzu bakoitzaren isuriak

giltzurrunetan kalteak eragin ditzake; %37ak sistema endokrinoan ondorioak izan ditzake; eta %25ak minbi-zia eta mutazioak sor ditzake (Colborn et al. 2011).

Arabako ingurumen txostenetan, ez da zehaztasunez azaltzen zein gehigarri kimiko erabiliko diren. 2012ko urtarrilaren 25an Industria Sailburuak Eusko Legebil-tzarraren aurrean, urari azido klorhidrikoa, petrolio destilatuak eta biozida bat gehituko zitzaizkiola azal-du zuen (biozidatzat Tributyltetradecylphosphonium kloruroa aipatu zuten, Europar Batasunean debekatu-ta dagoena, eta orain Bromonitropropanodiol-az hitz egiten dute).

Injektatutako likidoen berreskurapen tasak zeharo al-datzen dira sakonera eta formazioaren arabera. Arabako proiektuetan sartutako likidoaren %11a berreskuratzea espero da. Ondorioz, urarekin injektatutako produktu kimiko gehienak lur-azpian geratzen dira eta denbora-rekin akuiferoetara ihes egin dezakete (fracking-ak era-gindako hausturetatik, arrokaren arraildura naturaletan zehar, eta abar). Horrez gain, filtrazio arrisku nabarme-na dago zulaketa eta haustura faseetan, zementazioan sortu daitezkeen pitzadurak direla eta. Berreskuratu-tako lokatzak biltzen diren baltsetan ere filtrazioak izan ditzakete, benetan zaila baita hauek guztiz ira-gazgaitzak izatea. Estatu Batuetan arazo, iragazpen eta

“Jasangarritasuna gakoa den garaiotan, produktu toxikoen lurrazpiko injekzioa baimentzea zalantzan ja-rri daiteke, edo debekatzea pentsatu beharko litzateke; izan ere, jardute horrek kutsatutako geruzaren ondo-rengo erabilera mugatu dezake (adibidez, erabilera geo-termikoentzat), epe luzeko ondorioak ez baitira ikertu” (Lechtenböhmer et al 2011).

Erregaien bizi ziklo osoko isurketak atmosferan Denbora tartea: 20 urte

Isu

rket

ak: M

J bak

oitz

eko

karb

ono

mili

gram

oak

behe mailako goi mailako behe mailako goi mailako gainazaleko sakoneko Gasoila estimazioa estimazioa estimazioa estimazioa meatzaritza meatzaritza

gas ez konbetzionala gas konbentzionala ikatza

Iturria: Howarth et al. (2011)

38

ezberdinak dira hainbat faktorerengatik. Horregatik, negutegi efektua eragiten duten gasen isuriak urru-netik garraiatutako gas konbentzionalaren isuriak be-zain baxuak izan daitezke, edo antrazita-ikatzarenak bezain altuak, bere bizitza-ziklo osoa kontuan hartuz, erauzketatik kontsumora arte. Dena den, bataz bes-te, “gas ez-konbentzionalaren negutegi efektuko gas isuriak konbentzionalarenak baino nabarmenki han-diagoak dira”.

2011. urtean, New York-eko Cornell Unibertsitateko ikerlari talde batek gerora eztabaidatua izan den lana argitaratu zuen (Howarth et al. 2011), non fracking-aren bitartez erauzitako arbel-gasaren karbono-aztarna (ne-gutegi efektuko isuri guztiak) ikatzarena bezain altua dela esaten zen, 100 urteko epea kontutan hartuta. 20 urteko epean, arbel-gasaren karbono-aztarna ikatzare-na baino %20 altuagoa zen, edo bikoitza izatera heldu zitekeela azaltzen zuten. Ikerlari hauen ustez, haustura hidraulikoaren fasean, ondorengo zulaketan, eta beste momentu batzuetan erauzitako gasaren %3,6 eta %7,9 bitarteko bolumenak egiten du ihes atmosferara, ondo-rioz, karbono-aztarna handia eraginez.

Tyndall Institutuaren ustez (Wood et al. 2011), gas ez-konbentzionala karbono-baxuko etorkizunerako trantsizio bide bezala sustatzen bada ere, orain arteko gertaerek ez dute hori erakusten. Ondorengoa ez den egoera bat aurreikustea zaila da: arbel-gasaren gehien-goa beste erregai fosilen erreserbekin batera erabiliko da, beste karbono zama bat gehituz. Honek CO2-aren kontzentrazioa 11ppm-tan hazi araziko luke, arbel-gas gabeko egoeran aurreikusitako mailen gainetik (kopuru hau hazi daiteke aurreikusitakoa baino arbel-gas gehiago erauzten bada). Egoera larriagotu egingo litzateke arbel-gasetan egindako inbertsioak karbono-emisio baxuko edo gabeko teknologietan (berriztagarri deiturikoetan) beharrezkoa den inbertsioa atzeratuko balitz. “Gas ez-konbentzionalak berez aldaketa klima-tikoaren kronologia berridazten du. Atzerapen bakoit-zak arazoa larriagotzen du” (Broderick, 2012).

Metano ihesak ez dira bakarrik zuzenean atmosferara isurtzen, metanoa akuifero eta ur gezako putzuetara ere iragazten da. Askatutako gasa modu ordenatu batean igo beharko litzateke jatorrizko geruzatik gainazaleko putzuraino. Baina litekeena da sortutako hausturak beste geruza batzuetan eragina izatea, zeintzuk akui-fero zein lur azpiko ur fluxuekin kontaktuan egon dai-tezkeen. Arrokek badute zenbait haustura natural ere (arraildurak, pitzadurak, failak) eta gainera, aspaldiko zundaketak egon daitezke geruza ezberdinak elkarlo-tuz. Baliteke, beraz, metanoa bide ezberdinetatik ira-gaztea eta akuifero zein gainazalera heltzea. Benetan ikusgarriak dira AEBko irudiak, fracking-a zabalduen dagoen lurraldea gaur egun, bertan ikusi baitaitezke etxeetako iturriak sua hartzen garra hurbiltzerakoan, urak daraman metano kopuru altua dela eta.

Osborn et al.-ren arabera (2011), gero eta hurbilago egon fracking putzuetatik, orduan eta metano termo-geniko (fracking-arekin erlazionatutakoa) gehiago

zeukaten aztertutako ur gezazko putzuek. Duke Uni-bertsitateko ikerlari hauen arabera Pennsylvania eta New York-en aztertutako ur gezazko putzuen %85ak fracking-arekin lotutako metanoa zuen. Zenbait kontzentraziok, osasunarenganako arriskuez gain, leherketa arriskuak ekar zitzakeen. 2011ko azaroan, Wyomingo EPAk (Ingurumen Babeserako AEBtako Agentziak) ur gezazko putzuen kutsadura gas ez-konbentzionalaren erauzketarekin lotu zuen.

Atmosferaren kutsadura: beste arazo batzuk

Metano isuriez gain, badaude fracking-arekin lotutako eta atmosferaren kutsaduran eragiten duten beste isuri larri batzuk. Lur-azpitik berreskuratutako jariakinak baltsetan kokatzen dira geroko kudeaketaren zain. Baltsetatik uraren zati bat lurruntzen da beste zenbait produktu lurrunkorrekin batera. Batzuetan lurrunketa haizagailu eta ihinztagailuekin eragiten da, atmosfe-

Gertuen dagoen fracking putzuarekiko distantzia (metrotan)

Etx

eeta

ko p

utz

uet

ako

met

ano

konz

entr

azio

ak (m

g/lit

roko

)Iturria: Osborn et al. (2011)

Fracking-a eta metanoa etxeetako putzuetan

Haustura fluidoen berreskuratze baltsa.

erauzte eremu aktiboak

39

Apirilean buruturiko Gasteizeko Jardunaldi Teknikoetan, Altmann-ek (2012) horrela laburbiltzen zituen fracking-

ak atmosferan sortzen dituen kalterik nabarmenenak: bentzeno emisioak, konposatu organiko lurrunkorren isuri

handiak (Texaseko aireportuetan baino maila altuagoan ematen direnak), negutegi efektuko gasak (EPAren ara-

bera gas konbentzionalarenak baino nabarmenki handiagoak), leherketeta! k zuzenean gertatutako emisioak, eta inguruetako biztanleriarengan jada agerikoak diren emisio horiek guz! ek eragin dituzten kalteak.

Emisio iturri nagusien artean:

Kamioi eta zulaketa ekipamenduen emisioak (zarata, par! kulak, SO• 2, NO

x, CO

2, CO, metanoa ez diren konpo-

satu organiko lurrunkorrak).

Gasaren prozesatze eta garraio emisioak (zarata, par! kulak, SO• 2, NO

x, CO

2, CO, metanoa ez diren konposatu

organiko lurrunkorrak).

Hondakin jariakinen baltsetako lurrinak.•

Leherketa eta ihesetan suertatutako emisioak (zulaketa jariakinen sakabanatzea eta par! kulak).•

Altamann-en arabera (2012), Texaseko Ingurumen Kalitaterako Komisioak berresten du “minbizi-sortzaile edo

neurotoxikoak diren konposatuak kontzentrazio altuetan aurkitzen direla airean eta etxeetan”, fracking-a ak! bita-te industrial bakarra den landa-eremuetan.

rara isuritako partikulen kopurua handituz. Kamioien zirkulazioak eta erauzketa eta prozesatze ekipamen-duek ere emisioak sortzen dituzte. Fracking-arekin erlazionatutako emisioen artean, partikulak, sulfatoak, NOx, CO2 eta karbono monoxidoa aipa genitzake.

Hau guztia dela eta, smog-a arazo bihurtu da hiri guneetatik at. Gas ez-konbentzionalezko putzuek, 6 milioi biztanle dituen Dallas-eko Forth Worth zonal-deko errepide-zirkulazio eta aireportuek baino smog gehiago sortzen dute (NOx eta konposatu organiko lu-rrunkorren isuriengatik) (Armendariz, 2009).

Argitaratu berri den Colorado Unibertsitateko Osasun Publikoko Eskolaren lan batek (McKenzie et al. 2012) berresten ditu fracking-ak atmosferan sortutako kutsa-durak pertsonen osasunean dituen eragin kaltegarriak. Teknika honek atmosferara isurtzen dituen bentze-no, etilbentzeno, tolueno eta xilenoa (BTEX) bezalako hidrokarburoek minbizia bezalako gaixotasun larri eta kronikoak pairatzeko arriskua areagotzen dute putzuen inguruetako biztanleriarengan. Substantzia hauek denek kalteak eragiten dituzte arnasketan eta sistema neurologikoan, eta EPAk (Ingurumen Babese-rako AEBko Agentziak) kartzinogeno indartsu bezala sailkatzen du bentzenoa. Ikerketa Coloradoko landa-eremu batean burutu zen 3 urtetan zehar, EPAren me-todologiari jarraituz.

Bertan behera utzitako putzuak

Ekoizpena bukatzerakoan, hidrokarburoen erauzke-taren beste arazo bat bertan behera utzitako putzuak dira. Enpresa arduradunek putzuak behar bezala zigi-latzen dituztela ziurtatu arren, esperientziak kontrakoa erakusten baitigu.

Bertan behera utzitako putzu batek lurrazpiko geruzen artean lotura bertikala ahalbidetzen du; hori da honen arriskurik handiena, alegia. Lotura hau biderkatzen

da egindako putzuen kopuruagatik. Ebakidura geolo-gikoa galeriaz jositako labirintoa bihurtzen da, jariakin toxikoei gainazalera itzultzea eta lurrazpiko eta gaina-zaleko urak kutsatzea ahalbideratuz.

Adibidez, New Yorken antzinako putzuen %10a bai-no gutxiago dago behar den bezala zigilatuta (Bishop 2011).

2012ko martxoaren 25ean, TOTAL enpresaren Elgin plataformak leherketa bortitza izan zuen gas isuri ba-ten ondorioz, hilabete batean zehar 200.000 metro ku-biko gas isuri zituelarik egunean. Istripua bertan behe-ra utzitako eta gaizki itxitako putzu batean sortu zen.

Lur okupazioa, habitaten suntsiketa eta zatiketa

Fracking-aren bidezko gas ez-konbentzionalaren erauzke-tak itzelezko lur okupazioa dakar, beste erabileren kalte-tan; laborantza eta larreak edo basa-ekosistemak, esate baterako. EAEn aurreikusi den gas kopurua erauzteko, eta AEBko gas-hobien bataz besteko produktibitatea kon-tuan izanda, 2.000 putzu baino gehiago eraiki beharko lirateke, bakoitzak 1-2 hektarea arteko hedadura dauka-telarik (multzokako putzuak bakarrik eginez gero heda-dura txikiagoa da). Horrez gain, sarbideak, errepideak eta beste azpiegiturak eraiki beharko lirateke (gasbideak, lurrazpiko adarkaduren hedapena, ekipamenduak, gasa prozesatzeko eremuak, eta abar).

Ez gara gas hobi oso aberatsez ari. Bizitza tekniko labu-rreko putzuez ari gara, gas kontzentrazio txikiko forma-zioak direlako. Beste edozein baliabide naturalekin ger-tatzen den bezala, gas kontzentrazioa murrizten doan heinean, ingurumenari eragiten zaion kaltea (eta kostu energetikoa) esponentzialki handitzen da, erauzitako unitate bakoitzeko.

Putzu baten produktibitateak 7 urteko bizitza te-

40

knikoa du (AEBetako Barnett Shale gas hobian), le-henengo urtea emankorrena delarik. Bigarren urte-tik aurrera produktibitatea %60-80an murrizten da, hauste prozesuak lurpeko zati bat baino ez duelako iragazkortzen, gasa arin askatzen den zati horretan hain zuzen ere. Ustiapen eta merkaturatze enpresek eskaintza mantendu behar dutenez, ustiapena erren-tagarria izan dadin, putzu berriak eraikitzen dituzte lehenak agortzen doazen heinean. “Eraginak bikoiz-ten doaz, arbela formazioetan ustiapen plataformen dentsitatea altua delako, 6 plataforma/km2-koa izan daiteke alegia” (Lechtenbörhmer et al. 2011).

Horrela, bide eta errepidez lotutako putzu sarea zabal-tzen da, kamioien sarbidea baimenduz gas hobietan zehar. Putzu eta azpiegitura guztien eragin metatuak ez dauka lineala izan beharrik: 100 putzuen eragina ez da zertan 100 putzuen eraginen batuketa izan behar; handiagoa izan daiteke sinergien eta atalase-mailenga-tik (kutsadura edo urritasun maila batzuetatik aurrera, ezaugarri ekologiko batzuk bortizki aldatzen dira on-dorio itzulezinak dituztelarik). Honek guztiak eragina du paisaian, lur okupazioan, habitataren zatiketa eta

suntsiketa eragin dezake; biztanleriarengan eta ekosis-temetan, orohar, kalte itzelak eraginez.

IstripuakEstatistikoki, fracking putzuen %2ak istripuren bat izan ohi du. Eta putzuen %12ak ez du legedia betetzen.

Gas ez-konbentzionala ustiatzeko putzu dentsitate handia Wyoming-en. Argazkia: Ecofligth.

41

Urtero, milaka isun egon ohi erabilera desegoki eta lege hausteengatik. Pennsylvanian, azkenengo 3 urtee-tan, legedia 900 alditan hautsi da.

Gainera, metanoa oso gas sukoia da, kontrolik gabe-ko ihesetan leherketak sor daitezkeelarik. 2012ko ots-ailean, Repsolek leherketa bat izan zuen Alaskan di-tuen esplorazio putzuetako batean. Putzuak 160.000 litro zulaketa-jariakin baino gehiago isuri zuen tundra artikoan. Altmann-en aburuz (2012), AEBetako espe-rientziak leherketa larri ugari gertatu dela adierazten du: 2010eko ekainean, Pennsylvaniako putzu baten le-herketak 15.000 litro hondakin-jariakin isuri zituen eta gas ihesak 16 ordu iraun zuen esate baterako; hilabete bereko beste leherketa batek zenbait langile hospitale-ra bidali zituen West Virginian; 2010eko apirilean, frac-king jariakinen biltegi batek su hartu zuen, 33 metroko altuera eta 15 metroko zabalera zuten su garrak sortuz; eta abar luze bat.

Beste ohiko istripu bat kamioien etengabeko joan-eto-rriarekin lotuta dago. Hauek ura, gehigarri kimikoak, toxikoak, hondakinak, zulaketa-jariakinak eta beste pro-duktu batzuk garraiatzen dituzte. Beste edozein motor

ibilgailu bezala, kamioiek istripuak izan ditzakete, isuri arriskutsuak eraginez. Tyndall Institutuaren arabera, 4.000-6.000 kamioi behar dira 6 putzuko plataforma bakoitzeko.

LurrikarakKontutan hartzeko beste ondorioetako bat lur-azpian sortutako hausturen arrisku sismikoa da. AEBetan, in-tentsitate ertain eta baxuko zenbait lurrikara fracking-arekin erlazionatu da. Ohion, 6 putzu itxi egin dira, 2011.ko abenduaren 31.ko gauean Richter eskalan 4. mailako lurrikarak sortu ondoren. Fort Worth-eko es-kualdean, azkeneko hilabeteetan lurrikara txiki asko egon dira. Arkansasen, ez gas ez-konbentzionalaren erauzketa eta lurrikaren arteko erlazioa egiaztatu da. Lurrikarak sortzeko arriskurik handiena, hondakin ja-riakinak lurazpian injektatzea sortzen du. Hau horrela egiten da araztegien faltagatik eta hondakin hauek tra-tatzeko dauden zailtasunengatik. Britainiar gobernua-ren ikerketa batek lurrikarak sortzeko arriskua berretsi du eta fracking-aren jarraipen sakona egitea gomenda-tu du.

2011ko urria. Magnablend enpresan izandako sutea Waxahachie-ko (Texas) faktorian. Haustura hidraulikorako produk-tuak egiten dituen enpresa da Magnablend.

42

Honakoa ondorioztatzen du haustura hidraulikoaren tekniken inguruan Lechtenböhmer et al-ek (2011) Eu-ropar Legebiltzarrerako egindako ikerketak: “haustu-ra hidraulikoaren jarduerek ingurumenean zein osa-sunean eragin ditzaketen arrisku eta inpaktuen jatorri korapilatsuagatik, Europa mailan, eremu zabal honen arazo guztiak arautzeko zuzentarau berri bat garatu beharko litzateke ”.

Zalantzarik gabe, hori guztia erauzketa teknika berri honek eragiten dituen ondorioekiko saiakera zuhur bat besterik ez da (arreta printzipioa), eta ez dago bes-te modurik hori izendatzeko alferreko hitzetan erori gabe. Metodo zientifikoak errepikagarritasuna eta ge-zurtagarritasuna eskatzen ditu, baina jorratzen ari ga-ren kasu honetan zaila da aipatutako premisa hauek lortzea, honako arrazoi askorengatik:

Denbora gutxian garatu da, nahiz eta lurralde-• ren batean masiboki egin den. Laginak hartzeko, adibidez, zailtasunak daude gasak, akuiferoak, sakonera eta abar direla-eta.

Orain arte herrialde bakarrera mugatu da, AEBetara, • eta lur azpiko ezaugarriekiko berezitasun asko ditu (pribatua da, eta arazoak egonez gero, enpresen eta norbanakoen arteko kalte-ordain akordioek klausula konfidentzialak ekarri ohi dituzte berekin gertakari horiek isilarazteko (Bamberger eta Oswald 2012)).Sekulako hutsunea dago legedian. Enpresek oina-• rrizkoak ziren bi lege bete behar izateko salbuespe-na lortu zuten: aire garbiarena eta edateko urarena. Oro har, jarduerak ez dira sistematikoki antolatu, noizean behin baino ez.Patente industrialek erabilitako gehigarrien for-• mula zehatza ez argitzeko babesa dute. Amerikar Ingurumen Agentziaren (EPA) eta osa-• sunaren agentzia erregulatzaileek nola jokatuko zain gaude. Denbora-eskala. Toxikotasun arineko datuak berehala • nabaritzen dira, baina ez ordea kronikoa den toxikota-sunarenak, eta ezta epe luzean eragin ditzaketen ondo-rioak ere: hamarkadak igaro litezke horiek agertu arte.

Fracking-ak osasunean eta ingurumenean eragiten dituen inpaktuak

José Ignacio Santidrián*

43

Hala ere, hainbat zientzialari talde independenteren lan ausartari esker, egundoko informazio kopurua dugu: informazioak alderdi guztiak aztertzen ez di-tuen arren, ingurumenean eta osasunean fracking-ak eragin ditzakeen ondorioak argi erakusten ditu. Ho-rien artean azpimarratu nahiko genuke, gas eta petrolio erauzketa jarduerek gizakiaren osasunean eragindako ondorioei buruz, Denver-eko Unibertsitateak egindako argitalpen ezberdinen birpaso lan bikaina (Witter eta al, 2008). Han hauxe ondorioztatzen da:

Iturria: Lechtenböhmer et al. (2011). Europar Legebiltzarrerako egina.

Irudia: Haustura hidraulikoak eragindako kutsadura fl uxu potentzialak. Konposatu organiko hegazkorrak (VOC), elementu erradioaktibo naturalak (NORM), eguratserako

isuriak, substantzia kaltegarriak gainazalean eta lurpeko uretan.

“Eskuragarri dauden ikerketek erakusten duten be-zala, aireko kutsatzaileen, produktu kimiko toxikoen, metalen, erradiazioaren, zarataren eta argi-kutsadura-ren eraginpean egoteak askotariko gaixotasunak era-gin ditzake; horien artean, baita desoreka psikologiko eta sozialak ere. Petrolio eta gas jardueren inguruan kokatzen diren auzo, eskola eta langileek, kontrolik gabeko eraginpean aurkitzen direnez, minbizia, biho-tzeko gaixotasunak, asma edota beste desoreka batzuk izateko arrisku handiagoa izan dezakete. Horri lotuta, esan beharra dago petrolio eta gas jarduerek inguruko biztanleen osasunean sortzen dituzten eraginak eba-luatzeko ikerketa gehiago behar direla.”

44

Irudian agertzen diren kutsatzaileen artean topatzen ditugunak ondorengo hauek dira:a) Konposatu organiko lurrunkorrak. Hala nola: BTEXa (bentzenoa, toluenoa eta xilenoa) eta pisu moleku-lar gutxiko halogenatuak. Dagoeneko egiaztatua dago konposatu horiek minbizia eta haren eratorriak sor ditzaketela; baita toxikoak direla sistema endokrinorako, nerbio sistemarako eta liseri aparaturako.b) Dieselaren errekuntzak sortutako gasak: partikula ñimiñoak, metalak, bereziki disolbagarriak diren mi-laka konposatu organiko, eta beste produktu kimikoen nahaste konplexua. Horien artean, gizakiarentzako kartzinogenoak diren batzuk ere aurkitzen dira: hidrokarburo aromatiko poliziklikoak, nitratoak, sulfatoak, oligoelementuak eta metalak. Horri lotuta ageri diren osasunarekiko arrisku askok, bereziki sentikorrak di-ren biztanleengan neurriz kanpo eragiten dute. Horien artean sartuko lirateke biriketako gaixotasunak di-tuzten pertsonak (asma,...) edota alergiak dituzten haur eta agureak.c) Nitrogeno oxidoak (NOx), sufrea (SOx), ozonoa eta partikulak. Sustantzia horien eragina dagoeneko egiaz-tatua dago, besteak beste: biriken funtzionamenduaren desoreka, asma, bihotzeko gaixotasunak eta ume goiztiarrengan hainbat gaitz.d) Hidrokarburo aromatiko poliziklikoak (antrazenoak, fl uoratenoak eta pirenoak). Horiek erantzun inmu-nologikoan desorekak, ugalketa aparatuan ondorio kaltegarriak eta kantzerrarekiko sentikortasuna areago-tzearekin (biriketan, maskurian eta liseri aparatuan) zuzenean lotuta daude.e) Metalak. Gizakiak airearen, uraren eta lurzoruaren bitartez izan dezake harremana metalekin, eta gor-putzera azaletik, biriketatik zein liseri aparatutik sar daiteke. Hala ere, metalak bizitzarako ezinbestekoak izan daitezke. Hala nola: kobrea (Cu), burdina (Fe), Zinka (Zn), edo toxikoak diren Beruna (Pb), Kadmioa (Cd) edota artsenikoa (As).

Toxikoen eraginpean egotea mota guztietako minbiziekin lotzen da zuzenean (biriketakoa, urdaile-• koa, ahokoa, eta faringekoa).Pb, As, Cd, Zn, Cd, As, Cd, Cr, Se eta Hg. Gaixotasun kardiobaskularrak: arrisku handiena arterosklerosia, hipertentsioa eta anormaltasun li-• pidikoak. Pb, Cd, Hg.Giltzurrunetako disfuntzioa: As, Pb, Cd, Cr, Hg.• Neurotoxikotasuna: bihotz erritmoan askotariko desorekak , neuronen endekapenezko desoreka • (EM, entzefalopatia espongiforme kutsakorrak eta ELA), asaldurak neuro-eragileetan, ototoxikota-suna eta ikusmeneko asaldurak. Pb, Ba, Hg.Ugalketan, fetuan eta haurraren garapenean asaldurak: atzerapena hazkuntzan, ugaltze asaldurak, • fetuaren heriotza, jaiotzan edota umetan pisu txikiegia izatea eta espermatozoide ez-ohikoak. Pb, Cd, As eta abar luze bat.

Umeak jaio aurretik substantzia kimiko toxikoen eraginpean jartzea haurtzaroan kantzerrra garatzeko arrisku handiagoarekin lotzen da zuzenean. Gainera, konposatu zehatz batzuen (karbono monoxidoa, PM10 partiku-lak, konposatu organiko lurrunkorrak, nitrogeno oxidoak, bentzenoa, dioxinak, 1,3-butadienoa eta benzopire-noa) kontzentrazio maila handietatik kilometro batera bizi diren amen haurrak leuzemia hilgarriarekin lotzen dira.

Airearen kalitateaBirpaso lan horiek lekuan bertan egindako ikerketen bidez egiaztatu dira, besteak beste Garfi eld konde-rrian L. McKenzie (2012) eta R. Witter (2008) doktoreak buru zirela egindakoaren bidez. Horietan, ikerketen sistematizazio eza eta erauzketa putzuetatik gertu bizi direnen osasunarekiko arriskuen zenbaketan admi-nistrazioaren zehaztasun gabezia aldarrikatzen dira. Horrez gain, bentzenoa, xilenoa eta hidrokarburo alifa-tikoen eraginpe kronikoan egoteak gaixotzeko arriskua 5 aldiz areagotzen duela kalkulatu dute, eta minbizia garatzen dutenen tasa milioi bat biztanleko 16 kasurai-nokoa da. Haien iritziz, jarduera hauek osasunean era-gindako inpaktuak ebaluazio bat ekarri beharko luke nahitaez berekin, ingurumen-inpaktuen ebaluazioaren oinarri gisa. Ikerketa horiek ATSDR (Agency for Toxic Substances and Disease Registry) deituriko eta Amerikar Osasune-ko Departamentuaren baitan dagoen agentzia federa-lak eta baita beste alor batzuetako ikertzaile batzuek

Fracking-aren hedapena dela eta, smog-a ez da jadanik hirietan bakarrik ematen den fenomenoa.

45

(Wolf Eagle Environmental, 2009; Skrtic, 2006) berret-siak izan ziren. Gainera, ohiko jarduerek inguruko biztanleak eta langileak produktu kimiko toxikoen eraginpean jartzen dituzte larriki. Hala nola: fracking-aren ostean gainazalera itzultzen den likidoaren airez-tatzea (lurruntzen laguntzeko egiten dena), lortutako gasaren deshidratatze prozesua metanoaren ezpuru-tasunak errausten dira, eta, horrela, konposatu toxiko ugari askatzen dira eta jariakinak lurruntzeko baltsen erabilera.

Metodo horiek pertsonak eta ingurumena (abereak, la-borantza,…) benetan jartzen ditu toxikoen eraginpean, eta dieselaren bidez lan egiten duten ekipoen erabilerak airearen kalitatea degradatzen du (Bishop, 2011-b).

Uraren kalitateaGas industriek beti defendatu izan dute ezinezkoa dela hausturaren bitartez akuiferorik degradatzea, edateko uraren iturrien kotetatik urrun gauzatzen den teknika baita. Beste behin ere, begien bistan geratu da haien akats interesatua. Izan ere, fracking-a gauzatzen den edo gauzatu den zonaldeetako etxeetako hainbat put-zuetan, ur putzuetan, ureztatze putzuetan, iturburue-tan, iragazketetan, urmaeletan eta erreketan, metanoa, bentzenoa, toluenoa eta xilenoa hauteman da kopuru nabarmenean (Witter, 2008; Holzman, 2011; Osborn et al, 2011; ATSDR, 2010; New York Times eta Reuters-eko artikuluak).

Akuiferoen kutsadura arrazoi ezberdinengatik ger-ta daiteke: injektatutako jariakina goranzko bidean isuri delako (egiaztatzeko zailagoa); zulaketan zehar akatsen bat gertatu delako; failetatik, pitzadura natu-raletatik, putzu abandonatuetatik edota gaizki zigilatu diren putzuetatik jariakinak ihes egin duelako edo lur zoruan iragazi delako (istripuren batengatik, baltsa ira-gazkaitza izan ez delako, edo zuzenean trataera desego-kiengatik isurketak izan direlako).

Horri lotuta, Ronald E. Bishop (2011-b)en ustetan, New York-eko eskisto gasaren proiektuen ehuneko bi edo lauak bertako lur azpiko urak kutsatuko dituzte epe motzean. Sei putzutik batek baino gehiagok likido korrosiboa askatuko du inguruko gainazalera hurren-go mendean zehar. Datu horiek emateko ziurtasuna-ren oinarria honako hau izan da: agortutako putzuen artean era egokian zigilatu izan direnen proportzioa ehuneko 12koa baino gehiagokoa ez izatea, baliozkoak diren arau-hauste larrien portzentai bera, hain zuzen ere. Artikuluaren amaiera sendoa da: “Bitxia izan dai-tekeen arren, esperientzia handiagoak ez du praktika egokia islatzen, bai ordea zigor larriagoak. Oro har, gaur egungo praktiken bidez ez-konbentzionalak di-ren hobietatik metanoaren erauzketa ahalbidetzen du-ten proiektuak onartzean litekeena da airearen eta gai-nazaleko eta lur azpiko uraren kalitatea degradatzea eta gizakiongan eta ur eta baso ekosistemetan ondorio

!!

!

!

!

!

!

!

!

kaltegarriak eragitea. Kontuan hartu behar da arintze neurriek espero den kaltea partzialki txikiagotu beste-rik ez dutela egiten, baina ez ordea guztiz deuseztatu. (Bishop, 2011-b).

Enpresa-praktiken azpian dagoen beste mehatxue-tako bat gehigarri moduan erabiltzen diren produktu kimikoak ezezagunak direla da, eta, beraz, horrek in-gurua edota urak kutsatzeko arriskua dakar. Praktika hori patenteak babesten duen pribatutasunaren eufe-mismoan ezkutatzen da. Adibidez, Burgoseko Enara 9 izeneko baimenean erabiliko diren produktuetan argi ikus daiteke kasu hori. Horietako batzuetako gehiga-rrien konposizioaren %30 besterik ez dugu ezagutzen. Horren harira, aipatu beharra dago ikertzaile amerika-rrek fracking-ean erabili izan diren kimikoen zerren-da jaso dutela, eta orotara mila inguru agertzen direla (TEDX).

Bestalde, batzuetan haustura-jariakina berriz lur azpira sartu izan da sakoneko injekzioz (agortutako zulakete-tan edota akuifero gazietan) eta , egia esan, industria-ren hondakinen arazoari konponbidea jartzea besterik ez da. Merkea den arren, etorkizuneko belaunaldiei oinorde pozoindua uzten dien praktika da berez, ja-riakina biodegradagarria ez delako, eta, horrela, lur-zorua beste erabilera baterako gaitasunik gabe uzten du (geotermikoak, adibidez). Gainera, ezinezkoa da egiaztatzea jariakina luzaroan lur azpian konfinaturik geratuko dela, eta ziurrenik kontrakoa gertatuko da, hau da, denborarekin gainazaleratu egingo da.

1 Taula: Era egokian zigilatu diren putzuen proportzioen ikerketa, injektatzen diren fluidoaen itzultzeengatik ihesak saihesten ditue-na. Iturria: Bishop, 2011.

Urtea Ez-aktibo Zigilatua Bestelakorik Zuzenduak %

2003 2379 142 15 127 5,3

2004 2526 145 39 106 4,2

2005 2658 150 55 95 3,6

2006 2871 213 22 191 6,7

2007 2460 192 31 161 6,5

2008 3071 221 12 209 6,8

2009 3043 240 24 216 7,1

46

Konposatu erradiaktibo natura-len, metal astunen eta radonaren

mobilizazioaPetrolioaren, gasaren eta mineralen jardueretan era-biltzen diren zenbait elementu erradiaktibo naturalak (EEN, NORM, Normally Occurring Radioactive Ma-terials literatura anglosaxoiean) eta metal astunak ez dira kontuan hartzen. Hori hiru arrazoi ezberdinenga-tik gertatzen da:

Ezjakintasun orokorra.• Kontrolik eza.• Gai honekiko araudirik eza.•

Ustiapen horiek, elementu erradiaktibo naturalak as-katzeko joera izan dezaketenez, lan baldintzekiko eta ingurumenarekiko erasotzaile arriskutsu bilakatu dai-tezke. Ikerketa eta azterketa ezberdinek erakutsi duten bezala, EEN-en kontzentrazio garrantzitsuak antzeman dira bai lehen mailako tratamenduko etaparen batean, eta baita hondakindegien lixibiatuetan ere. Horrela, elementu horiek lur azpiko uretara migra daitezke, eta ur hori edateak kutsatzeko arrisku nabarmena dakar. Egiaztatu dutenez, gasa eta petrolioa ekoizteko haus-tura hidraulikoan eginiko zulaketetan, labaingarriak edota gehigarriak erabiltzeak materiale erradiaktibo naturalak mugiarazten ditu; besteak beste, 238 Ura-nioa, 226 Radioa eta 222 Radona. Hori, hain zuzen ere,

Amerikako gas industriak duen erronka handiene-takotzat hartzen da gaur egun. Aipatu direnen artean, Radona da kezkagarriena, oso mugikorra eta erradio-aktibitate oso handiko gasa baita. Hura, irentsita eta arnastuta, gehienetan biriketara iristen da, berez des-integrazio nuklearrarekiko oso sentiberak diren orga-nuetara, hain zuzen ere (Resnikoff, 2012; Davies, 2009; ATSDR 2008; Saint-Fort et al, 2007; USGS, 1999; Otsego 2000, 2010; NYDEC, 2011).

Konposatu horien erabilera irrazionalek (bai gas ustiape-netan kutsaturiko urak era desegokian erabiltzeagatik, bai mineralen ustiapenetako hondakindegietan eman-dako lixibiatuen bitartez) lur azpiko uretan kalteak sor ditzakete, elementu horiek irentsiz gero kutsatzeko arriskua baitute. Azpimarratzekoa da, erauzketa mota honetan, instalazioen garbiketa eskuz egin ohi dela, eta, batzuetan, inkrustazioek EEN kantitate handia izaten dute. Hondakin horiek arnasteak eta irensteak langileen lan-baldintzak larriagotzen dituzte. Horren-gatik guztiarengatik, edateko uraren analisiaren pro-tokoloan EENen hautemate kimikoa sartu beharko litzateke; horrela, ondorengo kontrola egin, eta uranio totalaren behin behineko antolaera jakiteko. Haien batez-besteko biziraupena (238 Uranioa 4,5 bilioi urte; 226 Radioa: 1.600 urte; 222 Radona 3,8 egun) kontuan izanik, edozein istripu edo erabilera desegokik lurzo-ruaren eta akuiferoen ohiko erabilera arriskuan jarriko luke milurteetan zehar.

Enara 9 zundaketan erabiltzear dauden marka komertzialak. Osasunean eragin ditzaketen ondorio potentzialak http://www.endocrinedisruption.com/chemicals.multistate.php

Produktua-

ren izena

Pro

dukt

uan

eza

gun

ak d

iren

su

bsta

ntz

ien

ehu

nek

oa

Lu

rru

nke

ta b

izko

rrek

oak

Ure

tan

dis

olba

garr

ia/n

ahas

korr

a

Lar

ruaz

ala,

beg

iak

eta

sen

tim

ena

Arn

as s

iste

ma

Apa

ratu

gas

troi

nte

stin

ala

Gar

un

a et

a n

erbi

o si

stem

a

Sis

tem

a in

mu

nol

ogik

oa

Gil

tzu

rru

nak

Odo

l si

stem

a ba

sku

larr

a

Min

bizi

a

Mu

tage

nik

oak

Gar

apen

aren

era

san

a

Uga

lket

a

Sis

tem

a en

dokr

inoa

Bes

te b

atzu

k

Ingu

rum

en i

npa

ktu

ak

Helburua

X-Cide 102 10-30 X X 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Biozida, haustura, zulaketa, pestizida

Flo-Back 20 0 X X 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Tensoaktiboa, haustura

Inflo-102 33-39 X X 3 3 3 3 3 3 3 1 1 3 2 2 3 3 Tensoaktiboa, haustura

Inflo-150 25-70 X X 2 2 2 2 2 2 2 1 2 2 2 2 2 Tensoaktiboa, haustura

Kloruro potasikoa 0 X 1 1 1 1 1 1 1 1 Erreaktiboa

Barita 93-100 T 2 3 1 2 1 1 1 1 2 1 Ezezaguna

FRW-14 21-45 X X 2 1 1 1 1 2 Marruskadura murriztu, haustura

Bentonita 92-100 1 1 1 1 1 1 Ezezaguna

Potasa Kaustikoa 94-100 X 1 1 1 1 1 1 1 Ezezaguna

Sosa kaustikoa 97-98,2 X 1 1 1 1 1 1 1 Ezezaguna

Oharra: Zenbakiek (1, 2 eta 3), osasunarekiko eragin motari begira, produktu bakoitzean dauden substantzien kopurua adierazten dute.

47

* J.I. Santidrián Doktorea. Medikua. Ecologistas en Acción.

Radonaren eraginpean egotea biriketako minbizia-ren bigarren kausa nagusia da tabakismoaren ostean (ATSDR, 2008). New Yorkeko estatuan, ikertzaileek jaso zituzten lur azpiko ur-lagin gehienetan, radonaren kontzentrazioa ur edangarritzat onartzeko gehienezko muga (300 pCi / L USEPA) baino maila handiagoan aurkitu zuten.

Azpimarratzekoa da erauzten den gasaren errekunt-zak ez duela Radonean eragiten, eta, aldiz, arbelean age-ri den 226 Ra-aren desintegrazioak metanoa kutsatzen duela. Horrela, berez metanoa kontsumitzen den etxee-tan Radon guztia airera askatzen da, eta hainbat ezau-garriren arabera (distantzia, lokalaren tamaina, kutsa-dura maila,...) eremu horri lotzen zaizkion arriskuak nabarmenak dira. Marvin Resnikoff arriskua zehazki kalkulatzera ere iritsi da (Resnikoff, 2012), New York eta haren inguruan (Marcellus) 12 milioi pertsonek erauzitako gas kopuruan oinarrituz, biriketako minbi-ziak eragindako heriotz kasu berrien kopurua 1.183 eta 30.484 artekoa da.

Baliozko ondorioak ateratzeko, bere osotasunean onartzen ditudan Theo Colborn doktoreak (TEDx-en lehendakaria (http://www.endocrinedisruption.com) eta Floridako Unibertsitateko irakasle emeritua) des-kribatzen dituen gomendioen berri emango dut. Col-born makina bat argitalpen zientifikoren egilea da, bat-zuen irakurketa ezinbestekoa da; hala nola, “Nuestro futuro robado” (ECOESPAÑA, 1997) liburua, oraintxe berrargitaratua. Han, kutsadura kimikoak gizakiaren osasunean duen eragina aztertzen du. Gainera, Human & Ecological Risk Assessment aldizkarian fracking-ak eragindako osasun kalte nabarienak birpasatzen ditu, eta ,amaitzeko, kontrolik gabeko praktika hau ekidi-teko zenbait gomendio aurkezten ditu. (Colborn et al 2011).

1.- Erabiltzen diren produktuen formulazio osoa eta haren kopurua zehaztasunez ezagutu behar da (CAS zenbakia). Ezin da isilpekoa izan.2.- Erabilitako produktuen erregistroa egon behar da, eta baita ingurumenarekiko eta osasunarekiko duen eraginena ere.3.- Gas naturalaren jarduerak egiten diren edozein eskualdetan, airearen kalitatea kontrolatu behar da (Konposatu organiko lurrunkorrak, Ozonoa). Erreferentzi-mailak aurrez ezarri ahal izateko neurketa horiek berezko lanak baino lehen hasi beharko dira. 4.- Gai toxikoen mugikortasuna kontuan izanik, lur azpiko eta gainazaleko ur guztiak monitorizatu egin behar dira, gai horiek zundaketetan edota akuiferoetan zehar higitu ahal dira-eta. Neurri hori hartuta, injekzio-putzuen mekanika oro ziurtatzen da, eta injekzioaren zonaldea edateko uraren iturrietatik isolaturik geratzen da. 5.- Zulaketetarako eta hausturarako erabiltzen diren konposatu kloratuen aztarna isotopikoak ezartzea gomendatzen da. Fabrikatzaile bakoitzak aztarna digital propioa izango du, kutsadura egonez gero bere jatorria erraz identifikatzeko.6.- Teknika honek biztanleen eta langileen osasunean eragin ditzakeen ondorio kaltegarriak kontuan izanik, osasun aginpideek epidemiologia-zaintza programa berezi bat ezarri beharko lukete (Osasun-Eraginen Ebaluazioa).

7.- Hondakinak deuseztatzeko haiek lurperatzea gero eta ohikoagoa denez, substantzia guztien data, bolumena eta jatorriaren kontrol zorrotza ezarri behar da, eta baita sartzen den formazio geologikoaren kokaleku zehatza ere. Erregistro hori publikoa izan beharko litzateke eta etorkizuneko belaunaldien eskura egon beharko litzateke.8.- Fracking-erako edozein kontzesio eman baino lehen, hondakinen kudeaketa osoko plana ondo zehaztua egon behar da ustiatze baimenaren baitan.

48

Arabako lur azpiko urak. Fracking-aren arriskuak

Fernando Solsona*

!«!«

!«

!«

!«

!«

!«ENARA 16A

ENARA

16B

ENARA 3

ENARA 4

ENARA 5

ENARA 7

ENARA 11

Abecia

Aldaia

Aldamin

Araia

Aramotz-Anboto

Aramotz-Anboto

Arralde

Berganzo

Boveda

Campezo

Castillo

Conglomerados

de Pobes

CorroCuaternario

Aizkorri

Cuaternario

Balmaseda-Elorrio

Cuaternario

Kuartango-Salvatierra

Cuaternario

Gorbea

Cuaternario

Izki

Cuaternario

Laguardia

Cuaternario

Lokiz

Cuaternario

Mena-Orduña

Cuaternario

Sierra deCantabria

Cuaternario

Subijana

Cuaternario Treviño

Cuaternario

Urbasa

Cuaternario

Valderejo-Sobron

Diapiro Salinas

Dulantzi

Ega

Huetos-Apodaka

Igoroin

Inglares

Iturrieta

Izki

Kapildui

Kapildui

Korres

La Lece

Lagran

Legaire

Miranda

de Ebro

Montes de

Vitoria

Montes de

Vitoria

Montoria

Nanclares

Navarrete

Occidental

Ocio

Oriental

Osma

Osma

Salinillas

Salvada

Sobron

Subijana

Toloño

Zubialde

ENARA

EBRO

LIBRA

MIRUA

URRACA

USAPAL

USOA

Aizkorri

Laguardia

Lokiz

Losa

Mirandade Ebro

Vaderejo-Sobron

Balmaseda-Elorrio

AramotzMena-Orduña

Arrasate

Altube-Urkilla

Salvada

Gorbea

Kuartango-Salvatierra

Urbasa

Izki

Sierra deCantabria

Subijana

Aranzazu

Sinclinalde Treviño

Vitoria

0 5 10

km

http://www.frackingezaraba.org

Unidades hidrogeológicas alavesas y sectores

afectados por los permisos de exploración

Arabako unitate hidrogeologikoak eta esplorazio

baimenen eraginpean dauden alderdiak

Arabako akuiferoak eta lur azpiko urak

Akuifero hitza latinezko acqua (ura) eta fero (era-man) hitzen loturatik dator, eta ur-kantitate nahiko handia duten eta, bere barnean, urak erraztasunez zirkulatzea onartzen duten lurrak izendatzeko era-biltzen da. Egitura geologiko horiek erraz bideratzen dute ura bilketetara (putzuak, zundaketak galeriak, lubakiak...); hartara, erauzitako ura berehala berre-zarri ohi da, inguruko lurren bitartez.

Akuiferoak eratzen dituzten lur-eremuak pikortsuak edo harrizkoak izan daitezke. Lur pikortsuen kasuan, ura poro erako tarteetatik pasatzen da, hau da, poro-sitate bidezko iragazkortasuna dute. Akuifero pikort-suen adibide nagusia hareazko edo legarrezko geruzak edo metaketak dira, edo biak nahastuta sortutakoak. Arabaren kasuan, Gasteizko akuifero alubial kuater-narioa aipatu behar da bereziki. Harrizko lurrei dago-

kienez, zirrikituak espazio lauak izaten dira (diaklasa erako pitzadurak eta estratu arteko hausturak); urak disolbatzearen ondorioz, zirrikitu handiagoak edo txi-kiagoak sortzen dira, edo, bestela, konduktu zentime-trikoak edo metrikoak izan daitezke. Akuifero horiei akuifero pitzatu deitzen zaie, eta, gehienetan, karbo-natozko formazioak izaten dira (akuifero karstikoak). Araban akuifero mota horren adibide ugari daude: Subillanako unitate hidrogeologikoan (UH) dauden Badaia, Arkamo eta Gibijo mendizerrak; Kantauriar mendizerra, zeinak izen bereko UH osatzen duen; Val-derejoko UH osatzen duen Artzena mendizerra, etab. Halaber, akuiferoak mistoak izan daitezke, hau da, po-roak, pitzadurak nahiz hausturak izan ditzaketenak.

Arabako lurraldean dauden akuifero ia guztiak dau-de esplorazio-baimenen eraginpean; izan ere, akui-feroak lurraldearen % 90ean zabalduta daude. Hala ere, egin asmo duten esplorazio-faseari dagokionean, kezkatzekoa da Gasteizko Udalean udal-lizentzia jaso

49

Subillanako akuiferoan Fracking Ez Arabak egindako lurrazpiko ekintza. 2012.ko ekaina.

zain dauden zenbait putzuren egoera. Putzu horiek Subillanako UHren zabalera osoa zeharkatzen dute (450 metro inguru), eta unitate hori lur azpiko ur-gor-dailu erabat estrategikoa da etorkizunera begira (72,5 Hm3/urteko). Haustura handia agertzen duen for-mazioa da, eta horrek iragazkortasun handia ematen dio. Karstifikatzeko zantzua agertzen duten haustura gehienak bertikalak dira edo angelu oso handia dute, eta formazioa karstifikatzeak lur azpiko drainatzea hierarkizatzen du, lurrazaletik hasi (birkarga-eremua), eta iturburuetaraino (deskarga-eremua). Kareharrizko

azaleratzean jasotzen den euri-ur erabilgarria iragaziz, sistema birkargatu egiten da. Subillanako unitate kar-bonatatuarekin kontaktuan dauden Osma eta Zuazoko margetatik (iragazkortasun gutxikoak) gertu dauden iturburu ugarien bidez drainatzen da akuiferoa: Lan-graizko iturburua, 440 l/s ur-emariduna; Osmakoa, 400 l/s inguruko emariduna; Abeziakoa, 50 eta 100 l/s arteko emariduna; eta ur-emari aldakorra duten Len-dia, Foronda, Kas eta Legardako iturburuak, elkarren artean komunikatuta daudenak, askotariko emariak dituztenak eta prezipitazioen aurrean erantzun az-

50

* Fernando Solsona hidrogeologoa da.

karra agertzen dutenak. Ura etengabe izan ohi duten iturburu horiez gainera, badira beste zenbait soilik ur maila handia denean emaria izaten dutenak (Subilla-na, Oto, Andagoia, Ugau eta Fresneda). Aipamen be-rezia merezi du Baia ibaiak, Tetxa deituriko arroilan, kareharrien artean egiten duen bideak. Leku horretan, ibaiak, ur handitan, iturburu gisa jokatzen du eta, ur maila ertain edo txikietan, hustubide bezala.

Fracking-aren arriskuak Uraren Esparru Zuzentarauaren xedeetako bat da lur azpiko urak babestu, kutsadurari aurre egiteko neu-rriak hartu, kalitatea hobetu eta, ahal den neurrian, egoera naturalera lehengoratzeko programa bat ezartzea, eta, horretarako, plangintza hidrologikoari loturiko neurri batzuk hartzea aurreikusten du. Baina, itxura guztien arabera, SHESA enpresak —agintarien onarpenarekin— lur azpiko baliabideen gainean egin nahi dituen jarduera ilunen ondorioz, ez dira beteko uraren babeserako legeak. Dena den, kontua legearen mugak urratzea baino are larriagoa izan daiteke. Ho-rregatik, haratago joan behar dugu, eta sakon aztertu behar dugu benetan zer arrisku jasan ditzakegun.

Gaur egunera arte, akuiferoak kutsatzeko arriskuek lurrazalean egiten ziren jarduera potentzialki kutsatzai-leetan izan ohi zuten jatorria. Fracking teknikarekin, berriz, lur azpian sartuko liratekeen gehigarri kimikoek kutsadura zuzena sortuko lukete haustura egindako mailan, eta zulaketak gurutzatuko lituzkeen gainerako mailak kutsatzeko arriskua sortuko litzateke. Fracking-aren ondorioz, kutsatutako geruzen etorkizuneko era-bilera murriztu edo desagertu egin daiteke (adibidez, proiektu geotermikoak).

Ingurumen-memorietan, esplorazio-putzuetan zenbat hodi jarriko diren agertzen da. Subillanako kareharri-formazioa zeharkatuko den puntuan, hiru hodi eza-rriko dira, hau da, produkzio-putzuaren hodiaz gain, beste bi hodi ezarriko dira, dagozkien hormigoizko zi-gilatzeekin. Penssylvanian, uren kutsadura-kasu uga-ri izan dira putzuak zementatzean egindako akatsen ondorioz. Bestalde, haustura hidrauliko edo fracking bidez ustiaturiko Marcellus eskisto-formazioaren gai-nean kokatutako edateko ur-putzuetan egindako az-terketetan, metano-kutsadura agertu da, kasu gehiene-tan. Halaber, fracking-teknikak zalantzak sortzen ditu akuiferoak kutsatzeko moduari buruz. Ba al dakigu zehatz-mehatz nola jokatuko duten Balmasedako egi-tura osatzen duten materialek —metanoa dago egitura horretan— haustura hidraulikoaren aurrean? Ba al da-kigu sortuko diren hausturak noraino helduko diren? Inguruko geruzak pitzatuko ez diren ziurtasunik ba al dugu? Balmasedako formazioaren eta Subillanako formazioaren arteko distantzia 1500 metro ingurukoa dela jakinda ere, Araban urteetan hidrokarburoak bi-latzeko egindako zundaketen esperientziak arriskuaz ohartaraz gaitzake. 1961 urtean, Subillanako akuiferoa

kutsatu egin zuten Castillo-2 putzuan (Gasteizko Uda-la) egindako ikerketa-lanetan. Gasa zeukan geruzaren eta Subillanako kareharri-geruzaren artean sortutako kontrol-gabeko loturen bitartez isuritako lohi azidi-fikatuek sortu zuten kutsadura.

Gerta daitekeena eta dagoeneko gertatutakoa ikusirik, guztiz beharrezkoa da ikerketa geofisiko zehatzak egi-tea. Ikerketa horien bidez, kutsadurarekiko sentikorra-goak eta kalteberagoak liratekeen guneak identifikatuko lirateke. Hala, lehenik eta behin, lur azpiko hausturak identifikatu behar dira, eta eragindako hausturaren aurrean materialek izango luketen erantzuna zehaztu. Zenbait adituk eredu interaktiboak eraikitzea gomen-datzen dute. Horien bidez, gasaren migrazio probablee-na zehazten da, putzu ugariko egoera batean.

Drainatze-egitura partikularra dela eta, sistema kars-tikoa bereziki kaltebera da kutsaduraren aurrean. Akuifero mota horien kasuan, ura biltzeko funtzioa harkaitzaren egituraren baitan dago —zeina iragazkor-tasun handiagokoa edo txikiagokoa izan baitaiteke—, eta drainatze-guneek emariaren transmisio-funtzioa ziurtatzen dute. Beraz, kutsadura drainatze-gunee-tan gertatuko balitz, kutsatzailea azkar transmitituko litzateke iturburuetara, ia eraldaketarik jasan gabe. Kutsadura denbora-tarte txiki batean gertatuko balitz, iturburutik aterako litzatekeen urak denbora laburrean berreskuratuko luke bere oinarrizko kalitate kimikoa. Hala ere, egoera konplexuagoak gerta daitezke, kutsa-dura denbora luzeagoan mantentzen dutenak. Hala, kutsadura metatze-guneetara —drainatze-guneetatik neurri handiagoan ala txikiagoan isolatuta egon dai-tezke— hedatuko balitz, denbora-tarte luzeago batean irauteko aukera izango luke. Kasu horretan, kutsadura-ren eta bertako ur garbiaren arteko diluzioa gertatuko litzateke, eta, ondorioz, iturburuko kutsadura-muga murriztuko litzateke. Hala, kutsatzailea iturbururen batetik deskargatuko litzateke, denbora-desfase bat egongo litzatekeen arren kutsadura gertatu zen unea-rekiko.

Lur-azpiko ura eta bertatik hornitzen den jendea me-hatxatzen dituen ziurgabetasun honen aurrean, ez dago gasaren erauzketa teknika honi ezbairik gabe uko egitea beste aukerarik.

51

BIBLIOGRAFIA1

Altmann, M. (2012). Main Environmental Impacts on Surface

and Subterranean Waters, Landscape and the Region, Air and

Climate. Technical Seminar: Unconven!onal Gas Extrac!on by

Means of Fracking in Alava and the Basque Country and its Con-

tribu!on to the Future Energy Model. Vitoria-Gasteiz.

An!guedad, I; Morales, T y Uriarte, J.A. (2007). Los acuíferos

kars cos. Casos del País Vasco. Enseñanza de las Ciencias de la

Tierra (15.3) 325-332.

Armendariz A. (2009). Emissions from Natural Gas Produc on in the Barne" Shale Area and Opportuni es for Cost-Effec ve Improvements. Southern Methodist University.

ATSDR (2008). Dra" Toxicological Profile for Radon. ATSDR

(Agency for Toxic Substances and Disease Registry), PHS,

DHHS.

ATSDR (2010). Health Consulta!on, Evalua!on of Contaminants

in Private Residen!al Well Water. Pavillion, Wyoming. Agency for

Toxic Substances and Disease Registry. h$p://www.atsdr.cdc.

gov/hac/PHA/Pavillion/Pavillion_HC_Well_Water_08312010.

pdf

Bamberger, M. y Oswald, R.E. (2012). IMPACTS OF GAS DRILL-

ING ON HUMAN AND ANIMAL HEALTH. New Solu!ons: 22(1)

51-77.

Bishop R. E. (2011). History of Oil and Gas Well Abandonment in New York. C.H.O. Chemistry & Biochemistry Department. SUNY

College at Oneonta Sustainable Otsego. Bishop, R. (2011-b). Chemical and Biological Risk Assessment

for Natural Gas Extrac!on in New York. Chemistry and Bio-

chemistry Department. State University of New York, College at

Oneonta, 2011. h$p://63.134.196.109/documents/RiskAssess-

mentNaturalGasExtrac!on.pdf

Broderick, J. (2012). Shale Gas and Energy Policy in the Con-

text of Cumula!ve Emissions Budgets. Technical Seminar: Un-

conven!onal Gas Extrac!on by Means of Fracking in Alava and

the Basque Country and its Contribu!on to the Future Energy

Model. Vitoria-Gasteiz.

Colborn, Theo, Carol Kwiatkowski, Kim Schultz, and Mary Bach-

ran (2011). Natural Gas Opera!ons from a Public Health Per-

spec!ve. Human and Ecological Risk Assessment: An Interna-

!onal Journal 17(5): 1039-1056.

Davies, Peter J. (2009). Radioac!vity: a Descrip!on of its Na-

ture, Dangers, Presence in the Marcellus Shale and Recommen-

da!ons by The Town Of Dryden to The New York State Depart-

ment of Environmental Conserva!on for Handling and Disposal

of such Radioac!ve Materials. Cornell University. h$p://gasp-

pgh.org/wp-content/uploads/2011/02/Radioactivity-A-De-

scrip!on-of-Its-Nature.pdf

Hidrocarburos de Euskadi (2011). MEMORIA AMBIENTAL DEL PROYECTO DE PERFORACIÓN DE DOS POZOS PARA EXPLORA-CIÓN DE HIDROCARBUROS, SONDEOS ENARA1 Y ENARA2.

Holzman DC (2011). Methane Found in Well Water Near Frac-

king Sites. Environ Health Perspect 119:a289-a289. h$p://

dx.doi.org/10.1289/ehp.119-a289

Howarth R. W., Santoro R., Ingraffea A. (2011). Methane and

the greenhouse-gas footprint of natural gas from shale forma- ons. Clima!c Change106:679–690.

Lechtenböhmer, Stefan, Ma$hias Altmann, Sofia Capito, Zsolt

Matra, Werner Zi$el, Werner Weindrorf (2011).Petrolioaren

eta arbel gasaren inpaktuak ingurumenean eta pertsonen osa-

sunarengan. Klima, Ingurumena eta Energiarako Wuppertal

Ins!tutoa eta Ludwig-Bölkow-Systemtechnik GmbH (LBST) Eu-

ropar parlamentuarentzat eginiko lana.

McKenzie, Lisa M., Roxana Z. Wi$er, Lee S. Newman, John L.

Adgate (2012). Human health risk assessment of air emissions

from development of unconven!onal natural gas resources.

Science of The Total Environment, 424: 79-87.

NYDEC (2011). Supplemental Generic Environmental Impact

Statement on the Oil and Gas regulatory Program. Well per-

mit issuance for Horizontal Drilling and High-Volume Hydraulic

Fracturing to Develop the Marcellus Shale and other Low-Per-

meability Gas Reservoirs. New York State Department of Envi-

ronmental Conserva!on. h$p://www.dec.ny.gov/docs/materi-

als_minerals_pdf/rdsgeisexecsum0911.pdf

Osborn S. G., Vengosh A., Warner N. R., Jackson R. B. (2011).

Methane contamina on of drinking water accompanying gas-well drilling and hydraulic fracturing. PNAS 2011 108 (20) 8172-

8176. Otsego 2000 (2010). The impacts of horizontal hydraulic frac-

turing in New York shale forma!ons on human health and

the environment. Comments Submi$ed to the United States

Environmental Protec!on Agency. h$p://63.134.196.109/

documents/10sep28_Otsego2000EPACommentsFINAL.pdf

Resnikoff, Marvin (2012). Radon in Natural Gas from Marcel-

lus Shale. Radioac!ve Waste Management Associates. h$p://

www.nirs.org/radia!on/radonmarcellus.pdf

Saint-Fort, Roger, Mirtyll Alboiu and Patrick He'arachi (2007).

“Evalua!on of TENORMs Field Measurement with Actual Ac-

!vity Concentra!on in Contaminated Soil Matrices”; Journal

of Environmental Science and Health, Part A: Toxic/Hazardous

Substances and Environmental Engineering, Vol. 42(11): pp.

1649 – 1654.

Skr!c, Lana (2006). Hydrogen Sulfide, Oil and Gas, and People’s

Health. Energy and Resources Group, U. of California, Berkeley.

h$p://erg.berkeley.edu/people/Lana%20Skr!c%20-%20Mas-

ters%20Paper%20H2S%20and%20Health.pdf

TEDX (The Endocrine Disrup!on Exchange). Fracking-ean er-

abilitako marka komertzial eta produktu kimikoak. Spreadsheet

of products, chemicals and their health effects (Excel).

http://www.endocrinedisruption.com/chemicals.multistate.

php

US Department of Health and Human Services (2008). Public

Health Implica!ons of Ambient Air Exposures to Vola!le Or-

ganic Compounds as Measured in Rural, Urban, and Oil & Gas

Development areas. GARFIELD COUNTY, COLORADO. h$p://

www.cdphe.state.co.us/dc/ehs/GarfieldCounty.pdf

USGS (1999). Naturally Occurring Radioac!ve Materials (NORM)

in Produced Water and Oil-Field Equipment. An Issue for the

Energy Industry. U.S. Department of the Interior U.S. Geologi-

cal Survey. USGS Fact Sheet FS–142–99. h$p://pubs.usgs.gov/

fs/fs-0142-99/fs-0142-99.pdf

Wi$er, Roxana, et al (2008). Poten!al Exposure-Related Human

Health Effects of Oil and Gas Development: A Literature Review

(2003-2008) / A White paper. MD, MSPH. Colorado School of

Public Health. University of Colorado Denver. h$p://docs.nrdc.

org/health/files/hea_08091702b.pdf h$p://docs.nrdc.org/

health/files/hea_08091702a.pdf

Wolf Eagle Environmental (2009). Ambient Air Monitoring.

Analysis. Evalua!on of Town of DISH, Texas. h$p://townofdish.

com/objects/DISH_-_final_report_revised.pdf

Wood R., Gilbert P., Sharmina M., Anderson K. (2011). Shale

gas: a provisional assessment of climate change and environ-mental impacts. The Tyndall Centre. University of Manchester.

1 “Ingurumenean eta pertsonen osasunarengan arriskuak” atalari dagokio.

52

Wyoming: Pinedale eremuan arbel gasa ustiatzeko lanen garapena. Iturria: Ecoflight

53

3

Fracking-a gaur egungo

eredu energetikoan

54

SARRERA

Fracking-a gas ez-konbentzionala erauzteko teknika da. Bertan, ateratako energia unitate bakoitzeko beste hobi emankorragoetan baino ingurumen kalte eta kostu

ekonomiko gehiago sortzen da. Hau da, baliabide urriak aprobetxatzeko teknika gares-tia da, bai ekonomikoki, bai energetikoki, baita ingurumenaren aldetik ere.Baliabide ez-konbentzionalak erauzteko egitasmoak, egungo gizartea oinarritzen den eredu energetikoaren krisian du jatorria. Gas ez-konbentzionalak (hondar-gasa ez deitzearren) ohiko hobien urritasuna eta baliabide ez berriztagarrien amaikortasuna begi-bistan uzten ditu. Gaur egungo ekoizpen zein kontsumo eredua erregai fosiletan oinarriturik dago eta menpekotasun hori onartu beharrean, fracking-aren sustatzaileek egungo ereduarekin jarraitzeko apustua egiten dute. Honela, gutxi batzuk aberastu daitezen, ez dira aintzat hartzen gehiengoak pairatu behar dituen bidegabekeria sozial zein ekologikoak.Atal honek gas ez-konbentzionalak, gaur egun gailentzen den eredu ekonomiko, sozio-politiko zein energetikoan, duen papera azaltzen du. Horretarako, Pedro Prietok egun-go sistemak era honetako egitasmok sustatzeko dituen arrazoi zein interesak zeintzuk diren aurkezten dizkigu. Ondorengo bi artikuluek fracking-a egungo krisialdi energe-tiko, fi nantzario eta ekologikoan kokatzen digute, “hazkundearen beharrarekin” zein botere eta ondasun-pilaketa ahalbidetzen duten estrukturekin erlazionatuz. Julio Barea eta Carlos de Castroren ikuspuntuekin bukatzen dugu atal hau, bertan, ikuspegi ezber-dinetatik, egun erregai fosiletan oinarritzen den eredu energetikoaren aurrean energia berriztagarriek dituzten ahalmen zein mugak aurkezten dira.

55

Gizakiaren jarduera guztietan bezala, arlo ener-getikoan ere lehenik kalitate oneneko eta esku-ragarrien dauden baliabideak erauzten dira. Pe-trolioaren kasuan, gainazalekoak ziren hobiak ustiatzen hasi ziren. Bertan barne presioa hain zen handia petrolioa erraztasunez irteten zela, barnealderantz inolako gas edo likidorik ponpa-tu gabe. Hasiera hartan, putzuak non egin auke-ratzerik bazegoenez, “arinak” ziren petrolioak aukeratzen ziren, hau da, dentsitate txikikoak, jariakortasun handikoak eta sufre kopuru txi-

kikoak. Baina denborarekin hobi hauek zahar-kituz joan ziren eta kasu askotan emankortasuna ere gainbeheran sartu zen. Honela, beste petrolio astunago batzuk azaltzen hasi ziren eta egun hi-drokarburo ez-konbentzionalez hitz egiten da.Gizarte bat eratu eta bere jarduera ekonomikoa suspertzeko, ez da nahikoa txanponaren-jaulki-pena eta funtsezko faktore ekonomikoen kon-trola, batez ere, bere helburuak ahalbidetzeko beharrezkoak diren energiak, modu seguru eta merke batean, ziurtatu behar ditu.

Baliabide ez-konbentzionalak, zergatik egiten du orain sistemak

halako apustua?

Pedro A. Prieto**

56

Petrolioaren zenit edo muga1956.ean, Sell konpainiarentzat lan egiten zuen geo-logo Estatu batuar batek (M.K. Hubbert), American Petroleum Institute-ean, petrolioaren ekoizpena maila gorenera edo zenitera hel zitekeela aurreikusi zuen, are gehiago, maila hori 1970. urtean emango zela kalku-latu zuen. Une hartan ordea, Estatu Batuak petrolioz blai zeuden eta bere agorpenaren adierazgarri izan li-tezkeen seinalerik ez zen ikusten. Baina arrazoi zuen. 1974.ean mundu osoko petrolioarentzat kalkulu bera egin zuen, puntu gorena 1995. urtean izango zela au-rreikusiz. Kasu honetan, errealitateaz pixka bat desbi-deratu zen.

1998.ko martxoan, Colin Campbell, irlandar geologoak, eta Jean Lahèrrere, petrolio-ingeniari frantsesak, “The End of Cheap Oil” (petrolio merkearen amaiera) izen-burupeko artikulua argitaratu zuten elkarrekin Scienti-fic American-en. Bertan, Hubbert-en tesia eguneratzen zen, horretarako erreserba berriak mota ezberdinetan sailkatu eta kuantifikatuz. Era berean, petrolioaren kontsumoa eta bere joerak ikertu zituzten, munduko ekoizpena “2010. urtea baino lehen” bere mugara edo maximora iritsi litekeela aurreikusiz. Lau urte beran-duago, 2002an, Petrolioaren muga ikertzeko elkartea eratu zen (the Association for the Study of Peak Oil ,edo ASPO ingelerazko bere sigletatik eratorria). Egun, etekin ekonomikorik gabeko elkarte hau era ikusga-rrian hazten ari da eta dagoeneko mundu osoko 40 he-rrialde baino gehiagotan barreiaturik dago, petrolioaz gain munduko gasaren ekoizpen mailaren zenita ere ikertzen duelarik.

Petrolioaren industria handiak ondotxo daki petrolio guztiak ez direla berdinak. Izan ere, gas eta petrolio ho-biak mugatuak direla ere badakite, Lurrak bere baitan duen materia ez berriztagarri oro bezala. Aldiz, datu publikoek eta sektore honetako iritzi menderatzaileek beti ukatu eta ezeztatu izan dute horniketan noizbait arazorik egon ahal zenik, ordura arte eskaria beti go-rakoa izanda ere.

Petrolioaren historia luze osoan ekoizpenaren lehe-nengo gainbehera faktore geopolitikoengatik eman zen (1973ko arabiar bahitura, mendebaldeak Israeli emandako babesagatik). Bigarren jaitsiera handia, Irak eta Iranen arteko gudagatik eman zen. Hala eta guz-tiz ere, 1930. eta 2010. urteen artean munduko petrolio ekoizpenaren hazkuntza globala gertatu zen, oro har, urteko %4-ko hazkunde-tasa metatua. Atzera begira, badirudi gero eta zalantza gutxiago geratzen dela bi gatazka haiek, beren baitan, energia-faktore garrantzit-suak ezkutatzen zituztela ziurtatzeko. Azken finean, gatazka hauen azpian zegoena zera zen, kalitate eta dentsitate energetiko handiko eta erauzketa-koste txi-kiko petrolioaren kontrola lortzea.

Mende hau hasi zenetik, petrolio ez-konbentzionala (kalitate txikiagoduna, koste ekonomiko handiagoa suposatzen duena, kutsakorragoa dena eta etekin eko-nomiko askoz txikiagoa dakarrena), mundu mailako

petrolio ekoizpena %20 inguru izatera iritsi da, 1965.ean %3-koa besterik ez zelarik. Hau ez da ez usteka-bean ez nahita ematen. Petrolio ez-konbentzionaleko hobi asko gainbeheran daudelako gertatzen da. Gutxi gora behera ekoizleak diren 50 herrialde daude halako egoeran. Ondorioz, ezinegon izugarria dago, 1859.etik ia etenik gabe %4-ko energia-ekarpen hazkundea zeka-rren eredua mantentzeko.

Energia, lana burutzeko gaitasuna da. Lana, jardue-ra ekonomikoaren funtsa da eta, akats askorekin bada ere, barne-produktu gordinaren (BPG) bitartez neurtzen da. Mende batean zehar, ia etengabe, hazi den erregai nagusiaren produkzioa moteldu egin da eta horrek azal lezake egungo finantza-krisia. Izan ere, krisi honen atzean hain ozen aldarrikatzen den etengabeko hazkunde desiratuaren ezintasuna baino ez dago.

Testuinguru honetan, mezurik lazgarriena ASPOk za-baltzen duena da: petrolioaren industriaren datu-ba-seetan oinarrituz eta agortze mailak ikertuz, munduko petrolio ekoizpen mailaren zenita honezkero gure gai-nean dela, planeta honen biztanleriaren gainean alegia. Hau izan da mezurik txundigarriena bai industriaren-tzat eta baita milioika pertsonentzat ere. Baina orain-dik ere badaude baliabide mugatuak kontsumitzean agortzen direla ikusten ez duten milaka milioi pertso-na munduan. Hubbert-en kanpai itxurako kurba os-petsuak ordea, ASPOk gaurkotua, zalantzarako tarte gutxi uzten duen errealitate geologiko bat erakusten du. Errealitate hau ekoizle diren hamaika herrialde-tan egiaztatu da, eta dagoeneko falta den gauza baka-rra zera da: kosta ala kosta lorturiko edozein erregai moten zaletasun frenetikoak errealitate gordin hau ez ezkutatzea.

Petrolioaren munduko ekoizpenaren zenita edo “Peak Oil” terminoak, dagoeneko 60 milioi sarrera inguru ditu Interneten. Ezkutuan gorde ezin den errealitatea da. Berdin dio zenita 2010.ean eman zen edota 2015. edo 2020ean izango den. Historikoki, garrantzia due-na, gizateriak bihar bertan baliabide energetikoen es-kasiari, eta hortaz lan egin eta natura eraldatzeko gai-tasunari, aurre egin beharko diola da.

Mundu mugatu batean, baliabide mugatuen agortzeak dakarren errealitate fisikotik ihes egitea ezinezkoa da. Gizarte honek 100 urte baino gehiago daramatza hazkundea mugagabea izan daitekeela sinesten, gi-zartearen antolakuntza hazkunde honen beharreta-ra makurtuz, kontsumo egonkorra duen gizarte bat eratzen saiatu beharrean. Naturak ehunka milioi urte behar izan zituen petrolioa, gasa eta ikatza bezalako funtsezko baliabide energetikoak sortzeko. Baina giza-kiaren abileziak baliabide hauek 150 urtetan ustiatzea lortu du, munduan hazkunde amaigabearen ilusioa za-baltzea ahalbidetuz.

Energiaren industriak eta gizarte kapitalistak temati defendatzen dute giza jakituria baliabide energetikoak ugaritzeko gai izango direla. Horretarako, posible den

57

MIL

IOI

BA

RR

IL E

GU

NE

AN

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

1900 1920 1940 1960 1980 2000

Iturria: T

heoildru

m.com

PETROLIOAREN MUGA AEB-ETAN

HUBBERT IRAGARPENA BENETAZKO EKOIZPENA

1 Frack First, Disclose Chemicals Later Under U.S. Rule. http://www.bloomberg.com/news/2012-05-04/frack-first-disclose-chemicals-later-under-u-s-rule.html Estatu Batuetako kasurako edo ikusi ere: López modifica la Ley de la Naturaleza para apli-car el ‘fracking’ en los Montes de Vitoria. http://noticiasdealava.com/2012/05/05/sociedad/euskadi/lopez-modifica-la-ley-de-la-nat-uraleza-para-aplicar-el-39fracking39-en-los-montes-de-vitoriae

edozeren alde apustu egiteko prest daude. Eta gaur egun posible dena zera pentsatzea da (nahiz eta agian epe luzera inolaz ere posiblea ez izan): gasa edo pe-trolioa, eskistoetatik, arbeletatik, hareharri bitumino-soetatik edota ikatzetik aterata, Hegoafrikan egiten duten moduan, edota klatratotik (methane hydrates) aterata, petrolio konbentzionala eta gasa ordezkatzeko gai izango direla, azken hauen produkzioaren gainbe-herak saihestuz.

Industria tematuta dago petrolioaren, eta honen atze-tik, hamarkada bat edo bi beranduago, gas konbentzio-nalaren, gailurra heltzear dagoela ezkutatzen. Horreta-rako, ordea, gogo txarrez bada ere, Colin Campbell eta Jean Lahèrrere-ek idatzi zuten jatorrizko artikuluaren izenburua kopiatu dute eta: “petrolio merkearen aroa amaitu da” onartzen hasi dira. Era honetan, termino-logia ekonomizista honekin, benetako eztabaida “bir-bideratzen” dute eta baliabideen agortze eta gainbehe-raz hitz egin ordez, “merkatuko baldintza aldaketa” aipatzen dute, aurrerantzean petrolio merke gehiago ez dela egongo argudiatzeko, argudio honek duela hamarkada bat munduko ekonomialarien artean es-kandalu bat suposatuko zuelarik. Beraz, petrolioaren zenita ukatzeko itxurazko onespen bat baino ez da,

berau benetan onartzeak egun mundua gobernatzea ahalbidetzen duen sistema kolokan jartzea suposatuko bailuke.

Hemerotekara bisita bat eginda ikus genezake, duela bost urte eskas, hauetako ekonomialari aditu askok munduko ekonomiaren heriotza aurreikusten zute-la petrolio kupelaren prezioa 120 dolarretara heldu-takoan (gaur egungo prezioa alegia!). Eta ez al da horrela? Nahiz eta krisia edonolako arrazoi monetario zein ekonomikoekin mozorrotu, ez al da hori gertatu? Petrolio merkea amaitu dela onartzeak ordea, energiak eskuragarri izaten jarraituko duela esaten jarraitzea ahalbidetzen die, berau soilik botere ekonomikoa edo militarra (edo biak) izango dutenek kontsumitu ahalko badute ere.

Honela, petrolio eta eskisto-gas hodien ustiapena dela eta, planetan ditugun babestutako gune urrien araudia eta ingurumen inpaktuen azterlanen beharra malgutu

58

Pet

rolio

eta

gas

aren

eko

izp

en g

loba

la

Honako irudian petrolio eta gas ekoizpenaren mugari buruz ASPOk egindako projekzioa ikus daiteke (2011an eguneratua)

Gasa eta petrolioaren mugaren proiekzioa mundu mailan Iturria: Theoildrum.com

dadin eskatzen dute¹, eta ur kontinentaletan zein poloe-tako zonalde babestuetako zulaketekin, edota nekazal-erregaien ekoizpenerako labore lurren suntsiketarekin jarraitzen dute. Era berean, oraindik ere kalitate handi eta kostu baxuko baliabide energetikoak dituzten he-rrialde bakanak kolpatzen jarraitzen dugu: Irak izan zen lehenegoa, gero Libia eta orain Iran, Venezuela edo beren petrolioa betikoentzat izan behar dela zalantzan ipintzen duen edozein herrialde dago susmo edo me-hatxupean. Honela, ikararen geografiak gero eta argia-go egiten du bat petrolio gozo eta arinaren geografia-rekin, giza eskubideen defentsa edota demokraziaren izenean bada ere.

Energia netoa: oraindik ere okerragoKontzeptu honek arreta berezi merezi du, horren ga-rrantzitsua izanda ere orain artean arreta gutxi eskaini baitzaio; petrolioaren industriak ondotxo ezagutzen duena, maiz ezkutatzen saiatu arren. Energia Netoak, energia unitate bat lortzeko, gastatu beharreko ener-gia kopurua adierazten du. Ingeleraz Energy Return on Energy Investment (EROEI) deritzo eta gaztelaniaz Tasa de Retorno Energético (TRE).

Adibide adierazgarri bat, Estatu Batuetan gasolinare-kin nahasteko erabiltzen den artoaren etanol kopuruan aurki dezakegu. Bi hamarkadetan, Estatu Batuetan, egunean etanolaren baliokideak diren 100.000 petrolio kupeletik, milioi bat kupel ingurura pasa dira. Estatu Batuetako ikerketa askok (Pimentel eta Patzek, 2005,

2007, 2008) erakusten dute, ordea, arto etanolaren EROEI balioa 1ekoa baino apur bat handiagoa baino ez dela. Hau da, etanol moduan ekoizten den petrolio kupel baliokide bakoitzeko, lehenago beste erregai ku-pel bat gastatu behar izan da, gehienetan erregai hau petrolioa izaten delarik. Orduan, honek adieraziko li-gukeena zera da, Estatu Batuetako petrolio-industriak, energia-agentziek eta beste batzuek, zenbaketa energe-tiko bikoitza egiten ari direla. Izan ere, etanola ekoizte-ko erabiltzen diren milioi bat petrolio kupel inguru ez daude gizartearentzat eskuragarri, industriaren barne-ko feedbak negatibo bat baino ez dutelako suposatzen.

Beste adibide bat, Estatu Batuetan 30. hamarkadatik au-rrera eman izan den petrolioaren EROEI-aren gainbe-hera da. Garai hartan, gizartearen esku 100 kupel jartzeko, kupel bakar bateko kostu energetikoa zegoen (EROEI=100:1). Pasa den mendeko 70. hamarkadatik aurrera, ordea, EROEI ratioa 30:1-era erori zen, hobien agortzeagatik, ponpatu eta zulaketa sakonagoen beha-rrengatik, kalitate txarragoko erregaiak eskatzen duen findegietako energia kostu handiagoengatik eta gero eta txikiagoak diren hobiak, petrolio kopuru berdina ateratzeko, plataforma eta hodi gehiago eraikitzea es-katzen dutelako. Egungo egoera txarragoa da, petro-lio estatubatuarraren EROEI-a 10:1 ingurukoa delarik (Hall and Cleveland, 1985, Hall 2005. Balloon Diagram) eta izugarri jaisten jarraitzen duelarik.

EROEI altu bat izatea ezinbestekoa da gizarte kon-plexu bat mantendu ahal izateko. Landa-gizarte bat, 5 eta 10-etik 1-era bitarteko EROEI-arekin bizi ahal da.

59

1 Frack First, Disclose Chemicals Later Under U.S. Rule. http://www.bloomberg.com/news/2012-05-04/frack-first-disclose-chemicals-later-under-u-s-rule.html Estatu Batuetako kasurako edo ikusi ere: López modifica la Ley de la Naturaleza para aplicar el ‘fracking’ en los Montes de Vitoria. http://noticiasdealava.com/2012/05/05/sociedad/euskadi/lopez-modifica-la-ley-de-la-naturaleza-para-aplicar-el-39fracking39-en-los-montes-de-vitoria

2 Unconventional Oil: Tar Sands and Shale Oil. Charles A. S. Hall quoted by Nate Hagens at http://www.theoildrum.com/node/3839

3 (Eye on the Market) Una ojeada al mercado. Asunto: La quijo-tesca investigación de las soluciones energéticas. Michael Cemba-lest (J. P. Morgan)ek bere bezero batzuei bidaltzen dien eskutitza. 2011ko azaroak 21. Gaztelerara itzulia: http://www.crisisenergeti-ca.org/ficheros/carta_JPMorgan.pdf

Gizarte konplexu, berri eta mugikortasun handiko ba-tek ordea, 20:1-eko EROEI bat eskatzen du ziurrenik. Kalitate handiko, energia kopuru mardul eta garbiak diren erregaien ahitzeak, EROEI-a jaitsiarazten du. 20:1-eko maila hautsiz gero, gizartea desegin daiteke. Eta politikari zein ekonomialari askorekin bat ez dato-rren arren, esan beharra dago honek ez duela ez dirua-rekin ez finantza baliabideen injekzioarekin zerikusi-rik. Termodinamikaren ondorioz sorturiko arazo fisiko bat baino ez da. Gizarte bat mugitzeko gai den erregai baten EROEI-a 1-era gerturatzen denean, nahiz eta ku-pelak 100.000 dolarreko prezioa izan, petrolio hori ez da inoiz lur-azpitik erauziko. Horretarako, gizarteari erabilgarri zaion energia unitate bat eskaintzeko, beste energia unitate bat edo gehiago xahutu behar baitira. Hots, okinak, ogia egiteko, ekoiztu ahal duena baino opil gehiago jan beharko lituzke berak bakarrik. Egiten egongo litzatekeen opilak ostiak baino finagoak izango lirateke.

Petrolio astunari dagokionez, gehien ikertu izan den EROEI-a Kanadako asfaltozko hareena izan da, 5:12 eta 2-4:1 artean egon dena (Gupta et al). Autore gehie-nek adosten dute EROEI-a baxu izatea ez dela arazo bakarra eta beste hainbat daudela. Besteak beste, saka-banatua dagoen baliabide bat emari handitan erauztea ikaragarri zaila dela edota hidrogeno edo ur geza beza-lako faktore mugatzaileak ere ez direla behar hainako neurrian eskuragarri egoten edo kutsadura arazoak sortzen dituztela, adibidez Athabasca-ko ibaian, non putzu erraldoiak kutsatzen ari diren.

Era samurrean esanda, gaur egungo munduan gizartea hain da konplexua, ezinezkoa dela egungo EROEI mai-larekin eustea. Nahiz eta oraindik baliabide ez-kon-bentzionalen EROEI-en inguruko informazio egiaztatu nahikorik ez eduki, argi dago azken hauek ez digutela errendimendu hobeagorik emango. Are gehiago, kasu batzuetan, egoera Kanadako hareena baino txarragoa izan liteke. Eskisto-petrolioaren, eskisto-gasaren, edota arroka gogorretatik zein ikatzetik erauzitako gasaren EROEI-etaz mintzo gara hain zuzen ere.

Industria ohizko eta ez-ohizko baliabideen datuak ba-tera, nahastuta, kaleratzea ibili da, zentzugabekeria handia bada ere. Finantza-krisian, zabor-bonoak, edo aktibo toxikoak, aktibo onenekin batera saltzea beza-lako faltsukeria da. Egia esan, portaera honek, energia baliabide nagusien muga naturalaren etorrera ukatze-agatik, industriari datorkion antsietate egoera adieraz lezake. Industriak errealitate fisikoa faltsutzen du ho-nelako EROEI txikiekin, berez kalitate txarragokoa den energia apur bat gehiago sortu ahal izateko, aurrez, kalitate altuko energia kopuru handiago bat ordaindu behar baitu. Hona hemen, zenbaketa bikoitzaren beste adibide bat.

Kasu honetan, zabor-bonuak eta energia aktibo toxikoak A hirukoitzak izango balira bezala bateratzen dira eta hau energiaren alorrera eramanda, North American Light & Sweet Crude bezalako erregaiak, Arabian Extra Light - Light Crude-a bezala baloratzea

suposa lezake. Hau da, hain zuzen, EROEI kontzep-tua kontuan hartzen ez denean gertatzen dena: arazo guztia petrolio kupelaren prezioaren deskontu mone-tarioetara bideratzen da. Baina kontuz! jatorrian zabor energetikoaren arazoa dago eta.

Kiratsa darion negozio honetatik zenbaitzuk onura ekonomikoak ateratzen ari direla argi uzten du 2011ko azaroan J. P. Morgan3-ek bere bezeroei igorri zien es-kutitzak. Bertan, ur sakonetako proiektuetan aritzen diren konpainietan inbertsioak egiteko gomendioa egiten die, esplorazio edo ekoizpen lanetan inbertitu ordez. Hots, hasierako jardueretan, garbienetan, inber-titu ostean, beste batzuen esku utz zitzatela ondorengo esplorazio, zulaketa, ekoizpen, merkataritza eta gehi-garri toxikoen erosketek suposatu behar zituzten arazo kakaztuak. Ingeleraz esaten den bezala “take the mo-ney and run”, Ingeleraz esaten den bezala, hartu dirua eta alde egin ezazu.

OndorioakLaburbilduz, sistema gaur egun egiten ari den apus-tua, etekin eta kalitate txikiko erregaien aldekoa alegia, ez da berria, aurretik ere burutu izan du. Hitlerren ga-raiko Alemanian, Frankoren Espainia isolatuan, Apar-theideko Hegoafrikan edota XIX. Mendeko Ingalate-rran, ikatz-gasaren erabilera bultzatzeko ezinbesteko beharrizan energetiko larri eta zabalak argudiatzen zirenean adibidez. Adibide hauekiko aldea nabarmena da ordea. Orduko planteamendua une jakin bateko bal-dintza geografiko edo politiko konkretu batera muga-tuta zegoen eta munduko energia-fluxu eskaintza eten-gabe ari zen hazten. Gaur egun ordea, arazoa mundu osora hedatzen da; mundu-mailako larrialdia da, ka-litatezkoak eta funtsezkoak diren energia baliabideen murrizketa saihestezina baita.

*Monografiko honetan aurkeztutako artikulu hau, Ecologistas En Acción-ek argitaratzear duen liburu baten kapitulu baten zati bat da.

** Pedro Prieto AEREN-go (Asociación para el Estudio de los Recursos ENergéticos) lehendakariordea da.

60

Haustura hidraulikotik haratagoBilboko fracking-aren aurkako asanblada

Norbaiti fracking-ari buruz hitz egiten diotenean, es-katzen duen lehenengo gauza oinarri teknikoak eta bere ingurumen kalteei buruzko azalpen azkar bat da: zer, noiz, non eta nola. Horren ostean, entzule gehienen harridura egoera pasata, azterketa zehatz eta lasai bat beharrezkoa dela uste dugu, fracking-ak gaur egungo panorama ekonomiko eta politiko honetan daukan pa-pera ulertu ahal izateko. Bere inplikazio estrategikoak eta dimentsioa ezagututa bakarrik, izango baikara erantzun herritar eraginkor bat osatzeko gai, protesta instituzionaletik haratago doana.

Lehenik eta behin, fracking-a ingurumena kutsatzen duen teknika bat baino gehiago dela ulertzea beha-rrezkoa da. Horretarako, nahiz eta oportunista irudi-tu, krisiari buruz hitz egiten hastea ezinbestekoa da.

Gauza nabaria da gaur egungo bizimoduak eta eredu ekonomikoaren paradigmak amaitzear dabiltzala eta konponbiderik ez duen pieza bat konpontzen saiatzen ari direla. Honen aurrean bertsio ofizialak, betiere ziklikotzat hartzen duen krisi honetan, erantzunkizu-na finantzen arduragabekeriari egotzi arren (inbertsio txarrak, merkatuen akordio ezak), alor energetikoak uste baino zerikusi handiagoa dauka.

Eredu kapitalista hazkunderik gabe ulertzerik ez dago, eta ezta honako hau ere, material eta energi jarioen etengabeko hazkunderik gabe. Ekuazio honetan, erre-gai fosilen kontsumo handia ez da egoeraren arabe-rakoa, egiturari dagokiona baizik. Eta beraz, erregai fosilak agortzeak, azken mendeko egitura ekonomiko, politiko, gizarte eta ideologikoaren egitura zalantzan

61

jartzea dakar. Baina honako planteamendu hau ez da inolaz ere berria. Honen adierazgarri, mundu mailako estrategia belikoan baliabide energetikoen kontrolak bete duen (eta oraindik ere betetzen duen) funtsezko papera. Honetan berria da aitzitik, alor politikoaren gaineko arlo geologikoen nagusitasuna; beste estatu “maltzur” batzuek beraien aberastasun energetikoa emateari uko egitea baino, arazo nagusia gas eta pe-trolio erreserben mundu-mailako agortzea da. Hemen sartzen da jokoan fracking-a, hain zuzen ere. Agortze honen aurrean plan B-rik ez dagoenez, sistemak orain arteko energia iturri marjinalak erabiltzen hasi beha-rra izan du (gas eta petrolio ez-konbentzionalak), eta ustiapen honetan fracking-a beharrezkoa da.

Haustura hidraulikoaren teknika, beraz, konponbide teknologiko gisa aurkezten digute (beste bat gehiago), “Peak Oil” eta honi lotutako iragarpen apokaliptiko guztiak gaindituko dituena eta energia eta material oparotasun aro berri batera eramango gaituena. Hori dela eta, instituzio, alderdi politiko eta estatu guztien agendan lehentasun bihurtu da.

Zalantza ugari sortzen dituen fracking-aren bideraga-rritasun ekonomiko eta teknikoa alde batera utzita az-terketarako beste alderdi bat lurralde-antolamenduari dagokio. Ekonomia kapitalista batean, lurraldea ekintza espekulatiboak martxan jartzeko leku fi sikoa baino ez da, merkatu espekulatiboek nolabaiteko joko-ohol gisa erabiltzen dutena. Halako jarduerak aurrera eramateko garraio- eta energi-azpiegiturak behar dituzte: abiadu-ra handiko trenak, autopistak, zentral elektrikoak, ener-gia garraiatzeko sareak, etab. Proiektu estrategiko dire-lakoak. Hau da, materia eta energia jarioaren hazkundea posible bihurtzen dutenak, interes orokorraren izenean egiten direnak, eta beraz, parlamentuko eztabaidatik at onartzen direnak. Bestalde, joko-ohol honek izan ba-ditu zuzendu beharreko “eragozpen” fi siko eta sozia-lak (herriak, jendearen protestak, akuiferoak, mendiak, etab.) Antzezleku honen aurrean, klase politikoaren funtzio nagusia, parlamentuko itxurakeriaz gain, ozto-po guztien gainetik dibidendu eta mozkinen banaketa arinduko duten legegintza irtenbideak aurkitzea da. Gure kasuan, lurralde eredu honen helburua metropo-li izugarriak gorpuztuko duen Euskal Hiri-Eskualdea sortzea baino ez da1. Horrek dakarrena, ekosistemen haustura edo edaten dugun uren kutsatzeaz gain, hiria errealitate uniforme eta totalitarioaren zabalkundea da, gaur egungo autonomi eskasa erabat galduz, bai material bai politikoa. Fracking-ak eta gas naturalak gai honetan jokatzen duen papera funtsezkoa da, ener-gia iturri nagusi bihurtuz beste energia konbentzio-nalen gainbehera aurrean. Gainera, azterketa estatu mailan eginez gero, konturatuko ginateke Estatu Es-painiarrak urtean 60.000 milioi euro gastatzen dituela (ia bere BPGko %6a) gas eta petrolioa erosten. Honek gas ez-konbentzionala ezinbesteko baliabide bihurtzen du, are gehiago krisi energetikoaren ondorioak larritzen hasi ahala. Honez gainera, ikerketa baimen asko Hego Euskal Herrian kokatzen direla ikusteak, bi hitz mahai-gaineratzen ditu: Interes Nazionala.

Ikuspegi honen aurrean, gaur egungo eredu ekono-mikoa, politikoa eta lurralde-eredua zalantzan ipini gabe fracking-aren aurka egoteak zentzurik ote duen galdetu beharko genioke geure buruari. Eredu honen aldaketa sakon eta erabatekoa egon ezean, gas eta petrolioaren beharra mantendu edo areagotu egingo dira; eta erreserbak agortzen joan ahala, kolonialismo energetikoa ezinezko bihurtuko da eta gure lurraldetik bertatik atera beharko ditugu erregaiak. Egoera honen adibide paradigmatiko bat, azken urteotan horrenbes-tetan aldarrikatutako Ongizate Estatua da. Hazkun-derik gabe Ongizate Estatu kapitalista mantentzerik ez dago, beraz, urte batzuen buruan krisi energetikoa areagotzen den heinean, gure lurzoruan dagoen gas ez-konbentzionalera heltzea ezinbestekoa izango da. Berez, horretan ari dira dagoeneko prestatzen. Horra hor, ezarritakoaren mugak gainditzen dituen kritika erradikalari fraking-aren auzia lotzeko beharra.

Krisi energetikoari dagokionez, baliabideen agortzeak gizartearen kontzientzia kolektiboa astindu eta eredu sozio-ekonomikoaren aldaketa eragingo duela esaten da sarri. Baina bilakaeraren bat emanez gero, geuretik baino, politiko eta enpresarien eskutik badator, ongi-zateaz haratago ez litzateke joango (lan baldintzak, kontsumo ahalmena, etab.). Inolaz ere ez litzateke sistema kapitalista iraunarazten duten botere eta do-minazio egituren desartikulatzea izango. Are gehiago,

1 Bilbo Metropoliaren Lurralde Zatikako Planaren arabera, etorki-zunerako aukerak beste batzuen artean hauek dira: “Bere diment-sioa, 900.000 biztanlerekin eta, berez, Euskal Hiri-Eskualdeko ka-pital ekonomino-funtzionala izateko gaitasunarekin, pixkanakako integrazioarekin, 2 milioi biztanle edo gehiagokoa izango da”.

62

EDED

EDED EDED

ED

!.

!.

!.

!.

!.!.

!.

NafarroaBeherea

Bizkaia

Nafarroa

Araba

Gipuzkoa

Lapurdi

Zuberoa

Palencia

Cantabria

Zaragoza

Burgos

Rioja (La)

Navarra

Vizcaya

Alava

Valladolid

Soria

Huesca

Guipúzcoa

Valderredible

Arquetu

Luena

Bezana

Bigüenzo

Sedano

Rojas

Palencia 1

Palencia3

Pisuerga

Cameros-2Ebro-B Ebro-C

Lora

Burgos 4

Huermeces

Basconcillos-H

Leni

Berdún

Vitoria-Gasteiz

Donostia

Iruña

Maule-LextarreDonibane

Garazi

Baiona

Bilbo

Urraca

Angosto

Enara

Usoa

Usapal

Mirua

Saia

Lurra

Lore

SustraiaLandarre

Libra

Géminis

Pegaso

Quimera

Aquiles

Ebro-A

Ebro-D

Ebro-E

21

34

5

5

5

5

6

Cartografía: acuifer cc

Fuentes: IGN France, CNIG, BOEhttp://www.fracturahidraulicano.wordpress.com

PROYECTO GRAN ENARA

I0 2010

km

Solicitantes y Concesionarios

Trofagás hidrocarburos2

SHESA, Unión Fenosa, Oil and Gas Skills6

SHESA, Petrichor Euskadi Coöperatief y Cambria1

SHESA y Petrichor Euskadi Coöperatief3

SHESA4

Frontera Energy Co5

Permisos y sondeos de exploración

Sondeo de exploración en trámiteED

Permisos limítrofes

Permiso concecido

Permiso solicitado

abian dagoen transformazio honek aberastasunen ba-naketa bidegabeago bat eta tresna errepresiboen gor-dintzea ekarriko du. Gauzak horrela, kontutan izan behar dugu, gizarte industrializatu honen gainbeherak azpian harraàtuko gaituela.

Guzti horregatik, auto-antolakuntzan oinarritzen den borroka politikoa sortzea da aukera bakarra, diskurtso koherente bat sortzeko eta mota askotako jendea batuko dituena. Ekintza, mobilizazio eta eztabaida sareak sortu eta kudeatzeak, benetako oposizioa burutzeko auke-ra eman dezake, legediak ezarritako muga edo oztopo estuak gaindituko dituena. Nahiz eta demokrazia par-lamentarioak eskaintzen dituen tresnak erabilgarriak izan, indarra erakusteko eta kontzientzia hartzeko, argi dago nork banatzen dituen kartak. Fracking-ak izaera estrategikoa hartu orduko, aurrerabideak bere makine-ria mediatiko, zapaltzaile eta legegile guztia martxan ipiniko du gure lurraldean. Arlo honetan, gure ingu-ruko herrialdeetan sortzen ari diren moratoria guztien helburua, denbora irabaztea da. Norbaiti argi geratu ez bazaio ere, demokrazia men egiten dionarekin bakarrik da demokratiko.

63

64

Krisi energetiko eta klimatiko sakona bizitzen ari gara. Alde batetik, aldaketa klimatikoa errealitate hutsa da, eta azkenengo bilera klimatikoetan, zoritxarrez, ez dute inongo neurririk adostu XXI. mendearen bukae-ran tenperatura 2 gradu igo ez dadin, nazioarteko zien-tzialari komunitateak eskatu bezala. Bestalde, heltzen ari gara –edo heldu gara dagoeneko– petrolioaren gailu-rrera, hau da, bere produkzio maximora, eta gainera urre beltzaren eskaerak, herrialde emergenteen eragi-nez, erraz gainditu du erabilgarria den eskaintza. Beste modu batean esanda, petrolio merke, ugari eta kalitate onekoaren aroa, globalizazioaren eta gure gizartearen oinarria, amaitu egin da.Testuinguru honetan, gobernu eta transnazionalen erantzuna argia izan da: gizarte aberats honen pro-dukzio eta kontsumo eredua ez da ukitu behar eta energia iturri berriak bilatu behar dira, gizarte eta in-gurumen kalteak kontutan izan gabe. Autoei jaten ema-teko nekazal erregaien neurrigabeko produkzioarekin gertatzen den bezala, meategi ez-konbentzionalen us-tiapena ere aurrerako ihesi dinamika honen barnean sartzen da eta mundu guztia astintzen du: Estatu Ba-tuak, Txina, Argentina, Hegoafrika, Europa, Euskal Herria… Guda energetikoa hedatzen ari da eta gas ez-konbentzionala ateratzeko fracking-a honen adierazle bat besterik ez da.

Botere politiko eta ekonomiko menderatzaileek, ordea, datu garrantzitsu bat ahaztu dute: ezinezkoa dela al-daketa klimatikoaren eta erregai fosilen desagertzea-ren aurka modu eraginkorrean borrokatzea hazkunde ekonomikoa zalantzan jarri gabe. Egin berri diren bi ikerketek zenbait ondorio nabarmen erakusten dute. Batetik, Ipar Amerikan egindako ikerketa batek1 bero-tegi efektua areagotzearen eragile nagusia hazkunde ekonomikoa dela baieztatzen du. Beste kalkulu batzuk diotenez2, tenperatura bi gradu igotzea ekiditeko, kon-tutan izanik eraginkortasun energetikoaren etengabeko hobekuntza, munduko BPG-a (Barne-Produktu Gordi-na) urtean %3 baino gehiago jaitsi beharko litzateke, hau da, 2050. urterako %77a. Bestalde, Valladolideko Unibertsitateak eginiko ikerketa batean argi geratzen da hazkunde ekonomikoak petrolioaren eskaeraren handiagotzea dakarrela3. Aldi berean, gabeziak, es-kaera indartsuak eta espekulazioak hidrokarburoen prezioetan eragiten duten presioak sistema ekono-mikoak beharrezkoa duen hazkundea oztopatzen du. Beraz, energia fosilenganako daukagun menpekota-sun honek errekurtso fosilen desagertze azkarraren eta ekonomiaren atzeraldiaren artean ibiltzera behartzen gaitu, gizartean ondorio itzelak eraginez. Valladolide-ko ikerketak ondorioztatzen duen bezala, mezua ez da “ez dugula jarraitu behar planetarentzako kaltegarria

Mundu mugatu batean oinarrituriko politika energetiko bat

Florent Marcellesi*

65

delako”, baizik eta “ez dela posible” bide honetatik ja-rraitzea.

Ikuspegi global honen aurrean, orokorrean gure ere-du ekonomikoa, eta bereziki energetikoa, aldatzea da erronka, petrolioaren muga eta aldaketa klimatikoa gainditzeko gai den ikuspegi berri batez. Bide honetan, helburu eta lehentasun argiak behar ditugu: 2020. urte-rako CO2 isurketak %40 jaistea, 2020. urterako energia eskaera %30 jaistea 2007ko eskaerarekin konparatuz, eta 2040. urterako ekoizpen energetikoaren %100a itu-rri berriztagarrietatik lortzea4. Energiaren aldetik hel-buru hauek lortu daitezke alternatiba eraginkor eta ziurrak erabiltzen badira: eskariaren kudeaketa eta kontsumo maximoak, isurtze kuotak eta industriaren karbono tasa, kontsumo energetikoaren murriztea bul-tzatzen duten planifikazio zehatzak, energi berriztaga-rrietan eta eraginkortasun energetikoan egin beharre-ko inbertsioak, ekoizpenaren deszentralizazioa, tokian tokiko ekoizpena kontsumitzeko, herri eta auzoen au-tonomia energetikoa eta autokontsumoa bultzatzea, energia berriztagarriak erabiltzen dituzten instalazio txikiak saritzea, erregai fosilei diru-laguntza zuzenak eta zeharkakoak kentzea. Gainera, gogora dezagun Madrileko Universidad Complutense-k eginiko “Cam-bio Global España 2020/50. Energía, economía y so-ciedad” txostenak dioen bezala, zentzuzko epe batean energia nuklearra alboratu genezake, energia hornike-ta arriskuan jarri gabe.

Energia kontuez aparte, planetak jartzen dizkigun muga ekologikoen barruan eta hazkundeaz harata-go, zoriontsu bizi den gizartea eraiki behar dugu. “Hazkunde gabeko oparotasunak” aldaketen alde-ko apustu finkoa egitea esan nahi du: ekonomia bir-kokatzea, ekoizpen eta kontsumo zirkuitu motzak, elikadura burujabetza, agroekologia, hirigintza eta mugikortasun jasangarria, etab. Gure gizarte anto-lakuntza eta naturarekiko harremana birpentsatzea esan nahi du, gaur egungo eta etorkizuneko belau-naldiak, iparraldean zein hegoaldean, ondo bizi gai-tezen planeta mugatu honetan.

1 José A. Tapia Granados, Edward L. Ionides, Óscar Carpintero (2012): Climate change and the world economy: short-run determinants of atmospheric CO

2. En-

vironmental Science & Policy.2 Marcellesi, Florent (2011): “Las sirenas del crecimiento”, Público egunkarian, 2011-08-233 Margarita Mediavilla, Carlos de Castro, Iñigo Capellán, Luis Javier Miguel, Iñaki Arto, Fernando Frechoso: La transición hacia energías renovables: límites físicos y temporales, Valladolideko Unibertsitateko Ingeniaritza Industrialeko Es-kolakoak, informazio gehiago http://www.eis.uva.es/energiasostenible/?p=405.4 Sektore elektrikoan, begiratu hurrengo txostena “Propuesta ecologista de ge-neración eléctrica para 2020” (2011) Ecologistas en Acción-ena.

* Florent Marcellesi Desazkundea eta Equoko kidea da. http://florentmarcellesi.eu/ fmarcellesi@no-log.org

Klima aldaketaren eraginez glaziareak galtzen ari dira AEB-ko iparraldean. Argazkia: Ecoflight.

66

Argi dago fracking-ak ingurumenean eta ustiapenen inguruetan bizi diren pertsonen bizimoduan aldake-tak sortzen dituela. Texas eta Pennsylvaniako estatuen kasuak adierazgarriak dira fracking-aren ondorioak ikusi ahal izateko. Fracking-ak, beste kalte batzuen ar-tean, lurpeko urak kutsatu, lurrikarak eragin eta meta-no gasa atmosferara isurtzen du. Batzuetan isurketak ur putzu, ur biltegi eta ur horniketaren sarera heltzen dira. Laburtuz, sortzen dituen arazoak handiagoak dira konpontzen dituenak baino.

Atmosferara ihes egindako metano gasa ezagutu eta kuantifikatzea, adibidez, oso garrantzitsua da, eta dagoeneko zalantzan jartzen ari da fracking-aren in-dustriak esandakoa, hau da, % 2a baino gutxiago ihes egiten duela. NOAA-ek (National Oceanic and Atmos-pheric Administration) eta Coloradoko Unibertsitateak Boulderren eginiko ikerketak, Denver-Julesburg (AEB) izeneko inguruan gas-ihesak % 4koak direla esan du, tutu eta banaketa sistemaren ihesak kontutan izan gabe. Hau aurreikusitakoaren bikoitza da. Esan beha-

rra dago metano gasaren berotegi efektu ahalmena karbono dioxidoarena baino 25 aldiz handiagoa dela.

Fracking-aren sustatzaileek esaten dute gas honek in-dependentzia energetikoa ekarri eta ikatzaren erabilera jaitsiko lukeela. Adituen esanetan, ordea, teknika berri honetan gas-ihesak % 2 baino gutxiago izatea ez bada lortzen, gasak ikatza ordezkatzea ez da eraginkorra izango aldaketa klimatikoaren ikuspuntutik (NCAR- Ikerkuntza Atmosferikoaren Zentruan, 2011an Ipar Ameriketan Tom Wigley-k eginiko ikerketaren arabe-ra). Beste arrazoi bat gas honen ustiapena baztertzeko eta energia berriztagarrien aldeko apustua egiteko.

Ondorio hauek nahikoa izango beharko lirateke frac-king-a debekatzeko. Baina beste gauza batzuetan beza-la, industria boteretsu honen lobbya, zenbait politiko-ren babesarekin, behar ez duguna ezarri nahian dabil. Sustatzaileek diotenez, fracking-aren bidez ateratako gasa gure arazo energetikoen konponbidea izango da eta gure kanpoko menpekotasuna murriztuko du, eko-nomia bultzatuz eta milaka lanpostu sortuz. Esan be-

Badaude alternatibak fracking-aren aurrean. Jarri gaitezen lanean!

Julio Barea*

67

* Julio Barea Greenpeace-eko energia eta klima aldaketa kanpainaren arduraduna da.

harra dago argudio berdinak erabili ohi direla zentral nuklearrak egiteko, Badajoz-en findegi berria ezartze-ko edota geografia guztia hondakinen errausketarako instalazioz betetzeko (industriaren esanetan, “birzikla-pen energetikorako instalazioak”). Zorionez, oso garbi geratu da baieztapen horiek gezurrak direla eta intere-sen menpe daudela.

Gure menpekotasunari aurre egiteko, energia iturri berriztagarrien alde apustu finkoa eta inbertsioak egin behar dira. Diru publikoa aldaketa klimatikoan eragin kaltegarriak dituzten teknika zikin eta zaharretara zu-zentzea ez da erantzuna. Greenpeace-ek eginiko txos-tenek (Berriztagarriak 2050, Berriztagarriak % 100-a eta Energia 3.0.) frogatu dute, Euskadiren kasuan, ekonomikoki, teknikoki, ekologikoki eta lurralde oku-pazioaren aldetik bideragarria dela energia garbiekin hornitzea 2050. urterako, nahikoa energia sortuko litza-tekeela (21 TWh/urtean) eguzki energiaz eta lehorreko eolikoez. Are gehiago, urte horretarako aurreikusita dagoen “eskaera energetiko totala” (81TWh/urtean) teknologi ezberdinak erabiliz ase liteke: eguzki termo-elektrikoa (eskaera 5,79 aldiz asetzeko), lehorreko eo-likoak (eskaera 1,71 aldiz), fotovoltaikoa eraikuntzetan

(eskaera 0,68 aldiz), olatuak (eskaera 0,50 aldiz), eguzki tximinia (eskaera 0,41 aldiz), itsas eolikoa (eskaera 0,39 aldiz), jarraipeneko eguzki fotovoltaikoa (eskaera 0,23 aldiz), hondar biomasa eta biogasa (eskaera 0,12 aldiz), geotermikoak (eskaera 0,012 aldiz), hidroelektrikoak (eskaera 0,0011 aldiz), etab. Aukera ugari daude, bul-tzada behar dute soilik.

Energia berriztagarriak abian ipini eta daukaten po-tentzial guztia ateratzeko ordua heldu da, gizarteak horrela eskatzen duelako. Horren aurrean fracking-a planetan geratzen diren errekurtso urrietan bere atza-parrak jarri nahi dituen negozioa besterik ez da. Bere sustatzaileek abantailak bakarrik saltzen dizkigute, baita ingurumenerako ere. Baina berriro ere garbi geratu da ezkutatzen dutena askoz ere gehiago dela erakusten dutena baino. Negozio-kontu hutsa da, eta espekulazioa eta burbuila ekonomikoa dira, besteak beste, bere ondorioak.

68

Energia fosil eta nuklearraren kostu sozio-ekologiko izugarriak ikusita, energia berriztagarrietan oinarritu-tako eredu energetikora igaro beharra daukagu ahalik eta azkarren.

Petrolio konbentzionalaren urrezko aroa eta bere mer-ketasun erlatiboa iraganeko gauzak dira. Petrolioaren ordez erregai likido ez-konbentzionalak ezartzea oso garestia da eta gainera ingurumen ikuspuntutik arazo handiak sortzen ditu. Petrolioak goia jo ondoren, ekoiz-penaren jaitsiera etorri da, eta hurrengo hamarkadan gas natural konbentzionalari berdina gertatuko zaio-nez, hauen ordezko zati bat ikatzaren edo beste erre-gai fosil kutsakor batzuen bidez bete nahi da, eredu energetiko honi iraunarazteko ahalegin desesperatuan. Fracking-aren teknika energia mota honi azken tantak ateratzeko desesperazioaren adierazlerik onena da, na-hiz eta hau ere irteerarik gabekoa izan.

Uranioa ere iturri berriztaezina da, eta fusio nuklearra-ren moduko mirariak itxaroten diren arren, geologia ikuspuntutik erregai fosilen arazo berdina dauka. Gure kontsumo energetiko osoaren parte txiki bati eusteko ere (nuklearra %3a baino gutxiago da), zentral nuklea-rrak geratzen den uranio apurraren lehian sartuko dira eta mende honen erdirako bere ekoizpenak gailurra joko du. Energia mota hau hedatzea zentral nuklearren bizi iraupena laburtzea izango litzateke, uranioaren agortzea bizkortuko zelako.

Une honetan, beraz, berriztagarrietara egin beharreko trantsizio energetikoa ez da soilik sozialki eta ekolo-gikoki beharrezkoa, beste irtenbiderik ez daukan auzia ere bada eta mende honetan bertan egin beharrekoa.

Garbi dago energia berriztagarriek ez dutela izan beste energia moten adinako laguntza politiko eta ekono-mikorik. Jendeak energia berriztagarriei egiten dien

Energia berriztagarrien mugak

Carlos de Castro Carranza*

69

harrera beroak (ingurumenari egiten dion kalte txikia-goagatik, batik bat) ez du esan nahi trantsizio “berde” hau erraza eta egingarria izango denik gaur egungo eredu ekonomiko eta sozialarekin jarraitzen bada.

Energia berriztagarrien potentzial teorikoa izugarria da, gizateriak erabiltzen duena baino ehun mila aldiz eguzki energia gehiago xurgatzen baitu lurrak. Baina gizateriak aprobetxatu dezakeen potentziala askoz ere txikiagoa da. Gainera, energia fosil eta nuklearrak ez bezala, biosferak energia berriztagarriak behar ditu bere funtzionamendurako (eguzkia, haizea, mareak, etab.). Honek esan nahi du kalte ekologiko gehiago izan nahi ez badugu, hondakin nuklearrek edo aldake-ta klimatikoak eragindakoak, adibidez, ezin dugula biosferaren baliabide energetikoen zati handi bat nola-nahi erabili eta erabilezin bihurtu..

Haizearen indarraLiteratura zientifikoaren arabera, gaur egun kontsu-mitzen dugun energia guztia baino gehiago sor daite-ke eoliken bidez, teknologiaren ikuspuntutik. Hala ere, gure ikerketa taldearentzat eta beste talde batzuentzat, orain arte hori kalkulatzeko erabilitako metodologiek funtsezko arazo bat zeukaten, errotek haizetik hartu-tako energia alferrik galtzen baitzen (energia ez zen kontserbatzen, termodinamikaren lehenengo printzi-pioa bortxatuz).

Top-down delako metodologia da energia mota hau kalkulatzeko moduetariko bat (goitik beherakoa). Hai-ze-errotetara heldu daitezkeen munduko haize guztien indarra kalkula dezakegu. Energia guzti honi eskuratu ezin dugun haize-energia kendu behar zaio, hau da, ozeanoetako ur handietan jotzen duena, Antartikakoa, hirietakoa, oihan tropikaletakoa, etab. Gero energia eo-likoa erabilgarria den lekuetan, parke eolikoak jartze-ko interesgarriak diren tokiak hautatzen ditugu (haize gutxiko lekuak baztertuz), eta hemendik, urtero zenbat haize-energia elektrizitate bihur daitekeen kalkulatzen dugu.

Gure kalkuluen arabera, munduko ekoizpen elektriko-rako erabili daiteken potentzial eolikoa, gaur egun ekoizten den energia elektrikoaren erdia baino gutxia-go da, edota giza eskuetatik pasa ohi den energiaren %5a baino pixka bat gehiago. Ez dago txarto, izan ere, bere garapen maximoa kalkulatuz gero, gaur egun ins-talatutakoa baino 20 aldiz gehiago litzateke.

Eguzki energia elektrikoa Energia eolikoaren sorrerak gizartean sortu zuen itxaropena izan da agian eguzki energiaren gaitasun elektrikoa ere puztu izanaren arrazoia. Parke fotovol-taiko errealek edo eguzki kontzentrazioak sortutako energia elektrikoa kalkulatzean zera ikusten dugu: vatio bakoitzeko behar duen lur eremua potentzial teknologikoen azterketetan kalkulatutakoa baino 4 edo 8 bider handiagoa dela. Hau dela eta, industria honek behar duen lurralde eremua oso handia da, eta

pentsatzekoa da beste erabilera batzuekin lehian sar-tuko dela (basoak, hirigintza, nekazaritza, etab.), ez badira bazterrekoak edota basamortu beroetako lu-rrak erabiltzen. Baina ikerketa hauek adierazten dute industria honek behar dituen azpiegiturak aurreiku-sitakoak baino askoz ere handiagoak direla, eta, ba-samortu beroetan energetikoak ez diren beste azpie-gitura batzuk ere jarri beharko genituzkeela: hiriak, errepideak, etab. Badirudi gertaera hau fusio nuklea-rra bezain urrun dagoela. Gainera, nekez lortuko ge-nituzke teknologi honek behar dituen mineralak, hain ugaria den silizioaz gain, gaur egungo erregai fosilen erabilpen mailara heltzeko.

Gure lehenengo kalkuluen arabera, eguzki energia elektrikoak daukan potentzial teknologikoa, eo-likoarena bestekoa edota agian 4 aldiz handiagoa izan daiteke.

Gainontzeko energia berriztagarriakBiomasa erabiltzearen aukera ez da bideragarria inon-dik inora. Nahiz eta gaur egun biomasak energiaren %10a hornitu, erabilpen jasangaitzaren bizkar egiten dugu (lurrak hondatuz, basoak soilduz, etab.). Bio-erregaiak bezalako teknologia berriak, eskala handian egingarriak ez izateaz gain, oinarrizko erabilpenekin lehian sartzen dira, gizakion elikadurara bideratutako nekazaritzarekin edo basoekin, esaterako. Berriro ere, gaiaren azterketa kritikoa eginda gero, ondoriozta dezakegu energia-iturri honen potentziala puztu egi-ten dela eta, jasangarritasun irizpideak ondo aplikatu ezkero, trantsizio energetikoan gaur egun erabiltzen duguna baino gutxiago erabili beharko genukeela.

Eguzki energia termikoa aukera oso interesgarria da; hiri eremuetan gure berotasun ”beharrak” eta hotz-sis-temak %10 eta %50 artean bete ditzake momentu oroz; Europan udako bero beharrak ordezkatzea oso erraza da baina neguan eguzki sistema termiko hauek beste energia gehigarri bat behar izaten dute eguzkiaren ga-beziagatik. Aldizkakotasuna eta metatze ezintasuna arazo unibertsalak dira energia berriztagarri guztietan (biomasa eta hidroelektrizitatea kenduta).

Olatuen energiari dagokionez (olatuak, mareak, gra-diente termikoak, etab.), eolikoen antzeko azterketa eginik, emaitza etsigarria da: maila oso lokalean eta puntualean izan ezik, testuinguru globalerako etorki-zun txikia dute.

Geotermikak beroaz eta elektrizitateaz hornitu gaitzake. Baina fracking-a bezain arriskutsuak diren teknikak erabili ezean, bere garapena eskualde batzuetan baka-rrik izan daiteke garrantzitsua, eta eskala globalean haizeak sortutakoa baino txikiagoa.

Azkenik, energia hidraulikoa geratzen zaigu, garatu-tako estatu askotan gehiegi ustiatu dena, eta garapen bidean dauden estatuetan zabaltzen ari dena. Energia honen potentzialak agian gaur egungoa bikoiztu le-zake baina ingurumenaren jasangarritasuna zalantzan jarriz, beti ere.

70

OndorioakEnergia berriztagarriak ere ez baditugu ingurumen jasangaitz baten paradigma bihurtu nahi, ezingo da haien bidez gaur egungo kontsumoren erdia baino gehiago lortu. Honek zera esan nahi du, energia be-rriztagarrien aldeko trantsizioa kontsumo energetiko globalaren desazkundearekin batera etorriko dela, kontsumo hori gaur egun oso ezberdina delarik pertso-na batzuen eta besteen artean. Beraz, trantsizio energe-tikoak, teknologi berdeaz gain, aldaketa sozial, politiko eta ekonomiko sakonak ere behar ditu. Hazkundean oinarritutako ekonomia batentzat (kapitalismoa, esate-rako), ezinezkoak diren aldaketak.

Jarraitzeko eta sakontzeko:

http://www.eis.uva.es/energiasostenible/

http://aerlin.bubok.com

* Energia eta Sistemen Dinamikako Taldea. Valladolideko Unibertsitatea.

71

4

Gure ingurua zulatzen

72

SARRERA

Araba ez da fracking-aren mehatxua jasotzen ari den lurralde bakarra. Estatuko beste hainbat lekutan eskatutako edota onartutako hidrokarburoen ikerketarako baimenak

egon badaude. Arabatik eta Euskal Herritik haratago, Palentzia, Burgos, Soria, Errioxa,… hidrokarburoen bilaketek mehatxatutako inguruko lurraldeak dira. Eta zulaketen meha-txua pairatzen duten lurraldeen zerrenda etengabe hasten da penintsula osoan zehar. Jarraian aurkezten dugun analisian batez ere Arabako egoera aztertuko dugu, gure lan esparrua hori baita. Hala ere, ez dugu alde batera utziko, fracking-ak, azkeneko baliabide fosilak bilatzeko teknikak, lurralde eremu zabalean sor dezakeen eragina.Lehenengo artikuluan batik bat Araban, baina baita Burgos, Bizkaia, Nafarroa eta Kan-tabrian ere, eragina duen Gran Enara proiektuan jarriko dugu arreta. Izan ere, proiektu honen epeak aurreratuen dabiltza, eta bertan egitasmoa garatzeko lanak lehenago hasi litezke. Bigarren artikulua Aitor Urrestik egindako hitzaldi baten moldaketa da. Honek Araba gaur egungo hidrokarburoen bilaketa berri honen agertokia izateko arrazoietan sakontzen du. Hirugarrena Kepa Baquedanok, “La búsqueda del Petróleo en Álava” li-buruaren egileak, idatzi du, eta XX. mendearen hasieratik gaur arte Araban eman den bilaketa honen gainbegiratu historikoa egiten du.Aurrerago UAGA Arabako Nekazarien Elkartea eta ACOA-AKE Arabako Kontzeju Elkar-tearekin batera egindako erreportaje bat aurkezten dizuegu. Lehen sektorean eta elikadu-ra subiranotasunean fracking-ak eragin ditzakeen ondorioak lehen pertsonan aztertzen ditu. Euskal Autonomi Erkidegoko energia politikan gasak duen paperaren inguruko ai-pamen batekin bukatzen dugu.

73

2011ko urriaren 14an Patxi Lopez lehendakariak Ara-bako lur azpian 184,5 bcm -184.500 milioi metro kubo- gas natural ez-konbentzional egon zitekeela iragarri zuen. Aurkikuntza teoriko horri Gran Enara izena eman zion. Orduz geroztik berri asko izan dira egitasmo honen inguruan, baina balizko aurkikuntza hau ustiatzeko Eusko Jaurlaritzak SHESAren bidez, Sociedad de Hidrocarburos de Euskadi SAren bitar-tez, aspaldi eman zion hasiera egitasmo honi, 2005ean, hain zuzen ere. Jarraian, ordutik eman diren pausuak azaltzen eta gaurdaino proiektuaren egoera zein den adierazten saiatuko gara.

Zer da Gran Enara?Hidrokarburoen ikerketarako modu berezituan izapi-detutako, eta behin onartutakoan bateratutako, 5 bai-menen multzoa da Gran Enara. 1 taulan Gran Enara osatzen duten baimenak ikusi daitezke, zein lurralde-tan duten eragina, eskatze eta onartze datak eta gaur egungo enpresa emakidadunak.

Enara, Usapal, Mirua eta Usoa ikerketarako baime-nak onartu ziren momentuan %100ean SHESArena zen baimen horien jabetza. SHESA Energiaren Euskal Erakundearen jabetzako enpresa bat da, eta EEE Eusko

Jaurlaritzako Industria, Berrikuntza, Merkataritza eta Turismo Sailaren menpe dagoen sozietate publiko bat da. Angosto I ikerketarako baimenaren kasua ezberdi-na izan zen. Izan ere, baimena onartzen zuen Errege Dekretuak hiru enpresen portzentaien parte hartzea zehazten zuen:

• SHESA: %42,82• Cambria Europe, Estatu españoleko sukurtsala: %35,29• Heyco Energy Holdings Limited: %21,88

Lehendakariaren iragarpenak esplorazio lanak egi-teko enpresen arteko partzuergo bat aipatu zuen, eta hilabete batzuk geroago, Estatuko Aldizkari Ofizialak ezagutzera eman zuen SHESAk beste baimenetako ja-betzaren portzentaiak lagatzen zituela. Hau da, SHESAk baimenetan zuen parte hartzearen %50 baino gehiago ematen zuen, eta horrela baimen horien ustiapenaren ondorioz jaso zitezkeen irabaziak ere lagatzen zituen. Portzentaien azkeneko banaketa Angosto I baimena-ren kasuan adostutakoaren oso antzekoa zen, eta hau ere aldatu egin zen portzentai berrietara egokitzeko. Hortaz, hau da egun Gran Enara baimena kudeatzen duten enpresen arteko portzentaiaren banaketa:

Sociedad de Hidrocarburos de Euskadi SA: %44• Petrichor Euskadi Coöperatief UA, Estatu españo-•

Gran Enara proiektuaFracking Ez Araba

74

leko sukurtsala (Heyco Energy Group enpresaren ordezkatzailea): % 36

Cambria Europe Inc, Estatu españoleko sukurtsala • (True Oil enpresaren filiala): % 20

Horrela, Gran Enara baimenak 324.837,30 hektarea ditu guztira, eta batez ere Araban du eragina, baina baita Burgosen, Kantabrian, Bizkaian eta Nafarroan ere.

Ba al daude beste ikerketa baimenik inguruan?

Bai, badaude. Araban jada aipatu dugun Gran Enara baimena osatzen duten Enara, Mirua, Usapal, Usoa eta Angosto I (honek Araban ez du eraginik) baimenez gain, onartutako beste 5 ikerketarako baimen daude eta eskatutako beste hiru.

EDED

ED

EDED

ED

ED

!.

ARRAZUA-UBARRUNDIA

ASPARRENA

AMURRIO

ALEGRÍA-DULANTZI

ZUIA

ZIGOITIA

ZALDUONDO

LAUDIO / LLODIO

LEGUTIANO

MOREDA DE ÁLAVA

SIERRA BRAVA DE BADAYA

OKONDO

OYÓN-OION

PARZONERÍA DE ENTZIA

PEÑACERRADA-URIZAHARRA

RIBERA BAJA/ ERRIBERA

BEITIA

SAMANIEGOYÉCORA / IEKORA

VITORIA-GASTEIZ

VILLABUENADE ÁLAVA /

ESKUERNAGA

VALDEGOVÍA

ARAMAIO

ARRAIA-MAEZTU

URKABUSTAIZ

ARTZINIEGA

AYALA / AIARA

AÑANA

BARRUNDIA

BAÑOS DE EBRO / MAÑUETA

BERNEDOCAMPEZO/ KANPEZU

COMUNIDAD DELAÑO, PIPAON YPEÑACERRADA

ELCIEGO

ELVILLAR / BILAR

HARANA / VALLE DE ARANA

IRUÑA OKA/ IRUÑADE OCA

KRIPAN

KUARTANGO

LABASTIDA/ BASTIDA

LAGRÁN

LANCIEGO / LANTZIEGO

LAPUEBLA DE LABARCA

BERANTEVILLA

ELBURGO / BURGELU

IRURAIZ-GAUNA

LAGUARDIA

LAGUARDIA

LANTARÓN

LEZA

RIBERA ALTA

SALVATIERRA / AGURAIN

SAN MILLÁN / DONEMILIAGA

SAN MILLÁN / DONEMILIAGA

ZAMBRANA

ARMIÑÓN

Ebro-B Ebro-C

Lora

Valderredible

Huermeces

Leni

Sedano

Luena

Bezana

Bigüenzo

Rojas

Bizkaia

Nafarroa

Araba

Gipuzkoa

Errioxa

Burgos

Kantabria

TREBIÑO

ENARA 5

ENARA 4

ENARA 3

ENARA 2

ENARA 1

ENARA 11

ENARA 7

Vitoria-GasteizUrraca

Angosto

Enara

Usoa

Usapal

Mirua

SaiaLore

Sustraia

Landarre

Libra

Pegaso

Ebro-A

Ebro-DEbro-E

6

GRAN ENARA PROIEKTUA

I

0 105

km

2

1

Eskatzaile eta emakidadunak

Trofagás hidrocarburos

SHESA, Unión Fenosa eta Oil and Gas Skills6

SHESA, Petrichor Euskadi Coöperatief eta Cambria

SHESA eta Petrichor Euskadi Coöperatief3

SHESA4

Frontera Energy Co5

2

1

3

4

5

5

Iturria: IGN, BOEhttp://www.fracturahidraulicano.wordpress.com

Kartografia: acuifer cc

Esploraziorako baimenak eta zundaketak

Onartutako baimena

Eskatutako baimena

Baimen mugakideak

Bideratzen ari den esplorazio zundaketaED

Ikerketa baimena

Lurralde eremua Hektareak Eskabide data

Ebazpenaren data

Ebazpena ematen duen erakundea

Emakidadun enpresa

Angosto 1EAE (Bizkaia),

Gaztela Leon eta Kantabria

26.119,80 2005/04/04 2006/12/19Merkataritza, Tu-

rismo eta Industria Ministeritza

SHESA, Petrichor Euskadi eta Cambria

Europe

EnaraEAE (Araba) eta

Gaztela Leon 75.852 2005/11/08 2006/11/24Merkataritza, Tu-

rismo eta Industria Ministeritza

SHESA, Petrichor Euskadi eta Cambria

Europe

UsapalEAE (Araba),

Gaztela Leon eta Kantabria

74.934 2007/01/12 2008/01/18Merkataritza, Tu-

rismo eta Industria Ministeritza

SHESA, Petrichor Euskadi eta Cambria

Europe

MiruaEAE (Araba eta Bi-zkaia) eta Gaztela

Leon

75.240 2007/01/12 2008/01/18Merkataritza, Tu-

rismo eta Industria Ministeritza

SHESA, Petrichor Euskadi eta Cambria

Europe

UsoaEAE (Araba),

Gaztela Leon eta Nafarroa

72.691,50 2007/01/12 2008/01/18Merkataritza, Tu-

rismo eta Industria Ministeritza

SHESA, Petrichor Euskadi eta Cambria

Europe

Gran Enara osatzen duten ikerketa eta esplorazio baimenak

75

Ikerketarako baimen guztiak kontuan hartuta, Gran Enara osatzen dutenak eta Gran Enaratik kanpo dau-denak, Arabako lurraldearen % 88 onartutako edo es-katutako baimenen barruan dago.

Zeintzuk dira Gran Enaran burutzen ari diren lanak?

Behin ikerketa baimenak onartuta, mugatutako ere-muetan esplorazio putzuak, lehenengo, eta ustiatze putzuak, ondoren, hurrengo fasean eskatzen dira.

2008ko abenduaren 10ean SHESAk Ingurumen Minis-terioko Kalitate, Ebaluazio eta Ingurumen-Inpakturako Zuzendaritza Orokorrari hidrokarburoen 16 esplorazio putzuen ingurumen-dokumentazioa bidali zion. Enara 1etik 16ra bitarteko zundaketei zegokien informazioa, alegia. Zundaketa hauek ingurumen-inpaktuaren eba-luazioa beharrezkoa zuten edo ez ebatsi behar zuen prozesu honen bitartez aipatu Zuzendaritza horrek, Er-kidego Autonomiko bat baino gehiago eragina jasan ze-zaketelako. Horretarako 2009ko martxoaren 5ean, ha-sierako proiektuaren kalteak paira zitzaketen hainbat erakunde eta instituzioei eskatu zieten ebaluazio beha-rraren aldeko edo aurkako iritzia ematea. Galdetutako erakundeen artean Eusko Jaurlaritzaren, Gaztela Leoiko Batzordearen eta Ingurumen Ministerioaren hainbat Zuzendaritza, URA Agentzia, Vitoria-Gasteizko, Iruña Okako eta Kuartangoko Udalak eta hainbat elkarte “ekologista” zeuden. Erakunde askok ez zuten erant-zun. Horien artean honako hauek zeuden: Vitoria-Gas-teizko Udala, Eusko Jaurlaritzaren Ingurumen Kalita-te, Lurralde Antolamendu eta Planifikazio, Ebaluazio eta Ingurumen Kontroleko Ingurumen Saileko Zuzen-daritzak eta elkarte guztiak. Bestetik, Arabako Foru Aldundiak edo kaltetuak izango ziren Kontzejuek ez zuten aukerarik izan prozesu honetan parte hartzeko, inork ez baitzien iritzirik eskatu.

Putzu eskaeren laburpen taula

Putzua Kokapena Udalerria (eta lurraldea)

Enara 1 eta 2 Subilla Gasteiz Gasteiz (Araba)

Enara 3 Luna inguruan Kuartango (Araba)

Enara 4 Ullibarri Ibiña, Gereña, Mandoiana Gasteiz (Araba)

Enara 5 Matauku eta Jungitu inguruan Gasteiz (Araba)

Enara 7 Sendadiano Kuartango (Araba)

Enara 9 Castrobarto inguruan Junta de Traslaloma (Burgos)

Enara 10 Lastras de Latorre inguruan Valle de Losa (Burgos)

Enara 11 Subilla Morillas Erriberagoiti (Araba)

Angosto 1 Espinosa de los Monteros Espinosa de los Monteros (Burgos)

Espinosa CB1* Espinosa de los Monteros Espinosa de los Monteros (Burgos)

*Aurretik zulaturiko putzu batean birsartzeko eskaera bat da.

2009ko ekainaren 19an Kalitate eta Ingurumen Ebalua-zioko Zuzendaritza Orokorrak jasotako iradokizunak SHESAri jakinarazi zizkion. Horien arabera, inguru-men-inpaktuaren ebaluazioa beharrezkotzat jotzen zu-ten 16 putzu esploratzeko egitasmo horretan.

2009ko ekainaren 23an SHESAk hasieran aurreiku-sitako 16 putzuetatik 15 baztertzen zituela jakinarazi zion lehen aipatutako Zuzendaritzari. Hortaz, putzu bakar bat mantentzen zuten: Enara 16.Urriaren 5ean beste aldaketa berri bat aditzera eman zuten. Aldaketa berri horren arabera leku bakar batean bi zundaketa egingo lirateke, Enara 16A eta 16B izena zuten putzuetan, hain zuzen ere. Gaur egun, Subilla-Gasteiz herritik gertu dauden putzu hauek Enara 1 eta 2 izena jaso dute. Proposatutako eremu hau izendatze prozesuan dagoen Gasteizko Mendien Parke Naturala-ren barruan kokatzen dela gogora ekarri nahi dugu.2010eko martxoaren 1eko Klima Aldaketarako Estatuko Idazkaritzaren ebazpenak bi putzu hauek ingurumen-inpaktuaren ebaluaziorik ez zutela behar ebatzi zuen: “Sustatzaileak hartu duen neurri zuzentzaile garran-tzitsuena Natura 2000 Sarean eragina zuten zundaketa guztiak baztertzea eta proiektua ingurumen erakun-deak iradokitakoari jarraituz babestutako edozein ere-mutik kanpo gelditzen den Enara 16 (gaur egun Enara 1 eta 2 direnak) kokapenera murriztea izan da” Pentsa daiteke hasieran aurreikusitako 16 putzuen ingurumen-inpaktuaren ebaluazioa ekiditeko mugi-mendu honen ondoren ez zirela eskaera berririk iza-pidetuko, baina ez da hori gertatu. Behin Enara 1 eta 2, lehenengo putzuak, prozedura horretatik salbuetsita uzten zituen ebazpena lortuta, Gran Enararen eremuan putzu berriak zulatzeko baimen berriak izapidetu dira, hots, 9 baimen berri bideratu dira.

Putzu hauen inguruko informazioa askoz ere eska-sagoa da. SHESAk egin dituen ingurumen-txostenak ezagunak dira, baina ingurumen-inpaktuaren ebalua-

76

zioa beharrezkoa den edo ez zehazten duen ebazpenen jakinarazpenik ez dago. Enara 4 putzua salbuespena da. Izan ere, 2011ko azaroaren 21ean Klima Aldaketarako Estatuko Idazkaritzak ebatzi zuen Enara 4 izapidetze-ko ingurumen-inpaktuaren ebaluazioa beharrezkoa ez zela. Erabaki hau hartzeko, 2011ko urtarrilean Enara 1 eta 2 putzuekin gertatu bezala, eragina jasan behar zu-ten erakunde, administrazio eta elkarteei aurre kontsul-ta egin zitzaien, eta hutsune berdinak indentifikatu zi-ren: Arabako Foru Aldundia eta Kontzejuak. Estatuko Idazkaritzaren erabaki honi Fracking Ez Araba Plata-formak 653 alegazio aurkeztu zizkion. Alegazio hauek 2012ko udaberri-uda bitartean ezetsi zituzten.

Enara 3 putzuaren kasuan, Eusko Jaurlaritzak eta SHESAk aditzera eman dute, inongo agiri ofizialik hori honela izango dela ziurtatu ez arren, ingurumen-inpaktuaren ebaluazioa beharrezkoa izango dela Enara 3 babestutako eremu batean dagoelako, hain zuzen ere, Arkamo-Gibijo-Arrastariako Garrantzi Komunitarioko Lekuan.

Izapidetzeko bidean dauden beste putzuei buruzko informazioa, Enara 5, 7, 9, 10 eta 11, Angosto I eta Es-pinosa CB-1 putzuei dagokiena, askoz ere urriagoa

da. SHESA enpresa sustatzaileak Enara guztietarako ingurumen-baimena eskatu du ingurumen-inpaktua-ren ebaluazioa beharrezkoa den edo ez erabakitzeko. Hortaz, Politika Energetikoa eta Meatze Zuzendaritza Orokorrak eragina jasan zezaketen erakunde eta ad-ministrazio guztiei ingurumen-txostena bidali zien, 2011ko abenduan Enara 11 putzuari zegokiona, eta 2012ko otsailean beste putzuei zegokiena. Ezin dugu ahaztu behin baino gehiagotan erakunde edo administratzioetara bideratutako informazioan, putzuak ustiaketarako, eta ez esploraziorako, izapide-tu direla. Hau horrela gertatu da Enara 7, 11 eta An-gosto I putzuekin behintzat. Hala ere, SHESAk esan du esploraziokoak ez diren putzuak ez dituela izapidetu.Une honetan agerikoa da SHESAk aurrez ikusi arren 15 putzuei uko egingo ziela, ez duela hala bete. Izan ere, momentu honetan mahai gainean 11 putzu ditugu izapide egoera ezberdinetan.Honen guztiaren aurrean Abel La Calle Marcosek, Al-meriako Unibertsitateko irakasleak eta Nueva Cultura del Agua Fundazioko kideak, ingurumen-inpaktuaren ebaluazioa ekiditeko proiektuaren zatiketa salatu du: “Enara hidrokarburoen ikerketa baimenak egin beha-

Nerbioi ibaiaren jauzia. Bazter ikusgarri honetatik hurbil aurreikusi dute Enara-3 putzuaren zulaketa.

77

rreko lanak banan-banan egitea babesten du. Izapi-deak banaka eta jarraiki egitea, metatzeak lekartzakeen ondorioak bereziki kontuan hartu gabe, jokaera bate-raezina da Zuzenbide Komunitarioaren arabera. Hain zuzen ere, 2011/92/UE Zuzentarauaren III.1.b Eranski-naren 2.1 eta 4.3 artikuluek ezartzen dutenaren arabera eta hauek interpretatzen dituen Europar Batasuneko Justizi Auzitegiaren jurisprudentziaren arabera”1.

Enara 1 eta 2 zundaketakGran Enara baimenak jasotzen dituen Enara 1 eta 2 zundaketen izapidea aurreratuena da. Horregatik al-biste gehienak putzu horien inguruan sortu dira. Ja-rraian eman diren urratsak azaltzen saiatuko gara.

2010eko martxoan bi zundaketa hauetarako inguru-men-inpaktuaren ebaluazioa beharrezkoa ez zela eba-tzi zuen Politika Energetikoa eta Meatze Zuzendaritza Orokorrak. Ondoren, enpresa sustatzaileak Vitoria-Gasteizko Plangintza eta Hirigintza Kudeaketaren Zerbitzuari nahitaezkoa den aktibitate eta lanen lizen-tzia eskatu zion 2011ko maiatzean. Vitoria-Gasteizko Hiri Antolamendurako Plan Orokorrak jarduera hori bideraezina zela ezartzen zuen aukeratutako lursaila-ren katalogazioren arabera. Horren ondorioz, SHESAk 2012an jardueraren kokapenaren aldaketa eskatu zuen, 250 metrotara eta bideragarria den katalogazioa zuen beste lursail batera mugitu zuen jarduera. Eskaera be-rri honen ondorioz,Vitoria-Gasteizko Udalak aktibitate eta lan lizentzia berri bat beharrezkoa dela ondorioz-tatu du.

Izapide honetan beste txosten batzuk ezagutzera eman dira, Arabako Foru Aldundiarena, adibidez. Bertan enpresari osagarria den informazioa eskatu diote edo emandako baimenarekin bat etortzeko zundaketa bakarra egin behar duela esan diote. Bitartean, SHESA enpresa sustatzaileak, Udalak bere eskumenekoak ez diren gogoetak egiten dituela argudiatuz, administra-zioaren isiltasunagatik eskatutako lizentzia onartutzat eman dezaten saiatzen ari da.

Putzu hauetarako SHESAk duen ekimen plangintzak zulaketaren hasiera 2013ko bigarren hiruhilabeterako aurreikusten du. Frackingaren erabilera urtebete be-randuago gauzatuko luke, 2014ko bigarren hiruhila-betean, ekoizpen probak 2014ko azkeneko hiruhilabe-tan gauzatuko lituzke, eta bide batez, lortu daitekeen gasa gaseoduktoaren bidez sarera bideratuko luke. Ekoizpen proba hauek urtebetez edo geihagoz luzatu daitezke, eta izapidetutako esplorazio lizentzia baliabi-dearen ustiaketa bihurtuko litzateke.

1 http://www.adta.es/2012articulos/2012%2005%2016%20Info-

me_Enara.pdfEnara 1 eta 2 putzuak, Subilla Gasteizen, Armentia 1 gas

putzu zaharretik gertu zulatu nahi dituzte.

78

Lehenik eta behin, ezinbestekoa da Araban azken ha-markadetan hidrokarburoen inguruan gertatu dena azaltzea. Kontuan izan behar da urte luze hauetan pros-pekzio ugari egin direla, lehen begiratuan lurrazaleko zantzuek adierazten diguten bezala. Lurzoruan asfal-toa topa dezakegu, petrolio loditua besterik ez dena, eta honek lur-azpian hidrokarburoren bat dagoela edo egon dela ematen digu aditzera. Gogoratu behar da era berean, Araban egin zela estatu mailan hidrokarburoak bilatzeko lehenengo zundaketa, Agurainen 1911an.

Lurralde honetan hidrokarburoa egon daitekeenaren zantzu hauek XX. Mende osoan zehar prospekzioak egitea ekarri du. Nahiz eta hasierako hamarkadetan, 10 edo 20. hamarkaden inguruan, Euskadiko egoera paleografikoa ezagutzen ez bazen ere, 40. hamarkada-tik aurrera, Araba prospekzioak egiteko lurralde ga-rrantzitsua bilakatu zen. Prospekzioen mapa begiratu besterik ez dago hauen zenbatekoa handia dela kontu-ratzeko; Aitor Urrestik 60 prospekzio zenbatuta dituela dio, baina gehiago ere egon daitezkeela ohartarazten du. Araba izan da lurra gehien zulatu den tokia, beste lurraldeetan zulaketak egon badira ere, bai Bizkaian, Gipuzkoan baita Nafarroan ere, gutxiago izan dira.

Prospekzio eremuak bi izan dira. Alde batetik, Dia-piroa. Formazio hau batez ere Orduña aldean aztertu da, baina Trebiñun ere egin da prospekzio bat. Forma-zio eta gas mota honek hala ere, zerikusi gutxi dauka gaur egun SHESAk bultzatutako ikerketa baimenek jomugatzat daukatenarekin. Gaur egungo baimenak

kretazikoko zenbait formaziotan kokatzen dira: Garate formazioa, Zenomanenseko Alternantziak eta Balma-seda formazioa. Arreta batez ere azken honetan jarriz, dirudienez hau baita ahalmen handiena daukana.

Azken hamarkadatan Araban egindako zundaketa guztiek ondorio batera garamatzate: Araban badago gasa. 60 zundaketetatik gehienetan ez da zantzurik topatu; ez dira 15era iritsiko zantzuak eman dituzten zundaketak eta horietatik zenbait Diapiroarekin lotuta daude. Hala eta guztiz ere, aipatutako formazioek, ba-dituzte ustiatuak izan daitezkeela pentsarazten duten zantzuak.

Beste ondorioetako bat porositate baxuko formazioak direla da. Porositatea, arrokak dauzkan zulotxoen pro-portzioa da eta, gas eta petrolio erreserbak zulotxo ho-rietan biltzen dira. Modu honetan ehuneko bat lortzen da: dagoen arroka bolumen osoko gas edo petrolio bolu-mena. Baina, poroak edukitzeak ez du ezertarako balio, hauek haien artean konektatuta ez badaude eta lotura honi iragazkortasuna esaten zaio.

Zergatik Araban?1 Aitor Urresti*

Porositatea Iragazkortasuna

79

Balmaseda bezalako formazioetan egoera bestelakoa da. Porositate txikiko arroka da eta gasa hausturetan dago biltegiratuta. Formazio honetan, arbela da na-gusi eta bertan txertatuta harearri zain batzuk daude. Hortaz, arbela berez pitzatuta dago eta gasa pitzadura hauetan aurkitzen da. Egituraketa honek iragazkorta-sun handia eragiten du, mikro-haustura hauek gasaren mugimenduari oztopo handia egiten baitiote eta ondo-rioz, gasaren erauzketa abiadura oso motela izaten da. Baina errentagarritasun irizpideek abiadura minimo bat eskatzen dute. Izan ere, erauzketa putzuetan, gasa arin atera behar da, mantenurako beharrezkoa den gasa baino gutxiago ateraz gero, ez baita errentagarria. Arabako zundaketetan egoera honen aurrean aurkitu izan dira.

Gaurko zundaketa lanetarako, Balmaseda formazioak daukan sakonera handian oinarritu dira eta horrega-tik eskatu dituzte ikerketarako tresna gisa izapidetu dituzten baimen berriak. Baimen mota hauek, lur-az-pian dagoena ustiagarria izatea zalantzan dagoenean eskatzen dira. Hau da, formazio honetan fracking-ak daukan erabilgarritasuna da eremu honetan baloratu beharrekoa. Dena den, ez dezagun ahaztu, Armentia 1 putzua lau urtean zehar ustiatu zela esplorazio baimen soil batekin. Tramitazioaz gain, maila fiskalean ere ho-nek garrantzia handia du, ordaindutako zerga askoz ere txikiagoa baita.

Laburbilduz, jakina da Araban gasa badagoela eta zu-latzeko gai direla. Baina zalantza dute iragazkortasun baxuak putzu errentagarri bat baimenduko ote duen. Iragazkortasun txikiko formazioak direnez, gasa frackingaren bidez pitzatutako arroka eremutik bes-

Arriskuak ArabanArriskua berezkoa da, Araban putzu bat egin den bakoitzean arazoak egon dira. Arazoen zerrenda luzea eta anitza da: eztandak, isuriak etab. Formazioa bera ez denez oso sendoa, zulatzerakoan, paretak erori eta gas isuria gertatzeko arriskua dago. Armentia 1 putzuan haustura hidraulikoa egiten saiatu ziren. Baina orduan ez zen posible izan zulaketa amaitzekotan zirela pa-reta erori egin baitzen. Erortzerakoan, zulaketa hodia harrapatuta geratu zen, eta hodi hortaz baliatu ziren ekoizpenerako, erabilera erabat ezegokia eginez.

Urarentzako arriskuak: Balmaseda formazioan, akuife-roaren eta ustiatu nahi den geruzaren artean, pare bat garai geologiko daude. Bien arteko distantzia horrek arriskua gutxitu egiten du. Hala ere, Castillo 2 zein Cas-tillo 1en arazoak egon ziren. Azidoak zuen lohia erabi-li zuten eta akuiferoraino iritsi zen isuria gertatu zen; hots, akuiferoaren Subillana formazioa eta gasa duen Garate formazioa kontaktuan jarri ziren. Kasu honetan AEBtan gertatzen denaren kontrakoa gertatu zen. Han gasa akuiferoan sartzen da; hemen, ura formazioan sartu zen eta putzuak funtzionatzeari utzi zion. Bata edo bestea gertatzea, presio-indarren araberakoa da.

Urarekin lotutako beste arriskuetako bat, haustura egingo den eremuaren eta akuiferoaren arteko kontak-tua da, abandonatu eta gaizki itxitako putzu zaharren bitartez. Urrestik azpimarratzen du, 60 zundaketetatik asko ez zituztela egoeran onean utzi.

Beste arriskuetako bat, makinetatik emandako isuriak dira. Gas sukoi batekin lan egiten denez, lurrazalean erabiltzen den makinaria guztiaren kontrol sistema organikoa da, isuriak, txikiak badira ere beti egoten direlako. Hala ere, hausturen bidez, gas biltegiaren eta lurrazalaren artean kontaktua gertatu daiteke.

Castillo 1en, 59-60 urteen artean, zulaketa egitean lohi lodiegia erabili zuten eta honek putzua eta gasa lotzen zituen pitzadurak estali zituen. Gasak beste bide bat bilatu behar izan zuen eta 900 metrotara zegoen ibarbi-de batetik irten zen. Alegia, zulaketa lanek biltegia eta ibarbide bat jarri zituzten kontatuan eta honen ondo-rioz sute handi bat gertatu zen. Honek, inguruan sua pizteko debekua ekarri zuen denbora luze baterako. Enpresa zulatzaileak sukalde elektrikoak oparitu ziz-kien herriko biztanle guztiei.

*Aitor Urresti Industri ingeniaria da eta Hidrocarburos de Euskadirentzat egin zuen lan.

1 Aitor Urrestiren hitzaldi batetik ateratako testua.

Armentia 1 putzuaren haztarnak.

terik ezin izango da erauzi eta beraz aprobetxamendu erradioak laburrak dira, 800 bat metro. Aitor Urrestik bere buruari galdetzen dio, jada hausturak dauzkan formazio bat hausteak noraino handituko duen ira-gazkortasuna. Normalean, haustura hidraulikoaren bi-dez, iragazkortasun gutxi eta nolabaiteko porositatea duten arrokak ustiatzen dira. Hemen ordea, haustura ugari eta tartekatutako harearri zainak daudenez, zaila da zer geratuko den aurreikustea.

80

Araban izan den petrolio bilaketa etengabekoa izan da azkenengo ehun urteetan. 1871. urtean sinatu ziren as-faltoak ustiatzeko lehendabiziko kontsezioak –oraindik ere, Atauri edo Sobron bezalako Arabako herri ezber-dinetako arroketan ikus daitezkeen ageriko aztarnen presentzia zela medio-. Hauei, gaur arte luzatu diren beste ehundaka ekimen gehitu zitzaizkien.

Munduan petrolioa bilatze aldera egindako aurreneko zulaketa Pensilvanian egin zen 1859. urtean. Eta soilik hamarkada batzuk geroago erregistratu zen Araban hidrokarburoak bilatzeko lehen baimena: Agurainen, 1901eko ekainaren 6an. Lautadako herri berean burutu zen lehenbiziko zundaketa 1911. urtean, eta 450 me-troko sakoneraraino heldu ziren hain estimatua zen urre beltzaren bila.

Momentu horretan hasi zen Arabako lurpea irmoki eta asmo handiz zulatuko zuen bilaketa plana. 1950. urteaz geroztik 39 ikerketa eta ustiaketa putzu ireki dira Araban hidrokarburoak bilatzeko. Kopuru hau 55era handitzen da Trebiñukoak (9), Nafarroakoak (5), Errioxakoa (1) eta Bizkaikoa (1) kontuan hartzen badi-tugu, guztiak Arabako mugatik bi kilometro baino gu-txiagora eginak. 70eko hamarkadara arte 482.000 metro zulatu ziren penintsulan; horietatik 113.000, Araban. Zulatutako metroen %24. A ze nolako marka!

1973. urtera arte 4.900 metrotatik gorako 5 lurreko zun-daketa zeuden bakarrik Espainian, eta horietatik hiru Araban zeuden. Castillo 5 zundaketan dago sakonera haundieneko marka, bertan 5.990 metro zulatu ziren. Gainera, egindako 55 zundaketetatik 38k 1.000 metro baino gehiago dituzte, eta 31tan petrolio edo gas arras-

toak aurkitu zituzten; baina emaitzek inoiz ez zieten sortutako itxaropenei erantzun. Putzu batetatik atera-tako petrolio kopururik handiena Laño 1 zundaketan izan zen eta ez zituen 1.000 litroak gainditu.

Etengabeko bilaketa honen adierazgarri den beste une gogoangarri bat: Castillo 1eko zundaketan 1961. ur-tean gasa aurkitu izana. Hori izan zen Espainian gas ustiaketan emaitza positiboak lortu zituen lehenbi-ziko putzua, kopuru txikian izan arren. Putzua 1963tik 1981era egon zen martxan, eta Esmaltaciones San Igna-cio eta BH enpresek erabili zituzten 33 milioi metro kubo gas atera ziren bertatik. Espainian eraikitako aurreneko gas-hodiak eramaten zuen gasa putzutik fabriketara.

Arabako lur azpian hidrokarburoak aurkitzeko bal-dintza egokiak ematen zirela sinestuta, enpresa emaki-dadunek bilatu eta bilatu ibili dira urte guzti hauetan. 1923ko apirilaren 12an, “El Heraldo Alavés” egunkariak Oil of England Ltd konpainiaren lehendakariaren adie-razpenak argitaratu zituen: “Gure elkarteak Ingalate-rratik kanpo dituen interesak hain dira itxaropentsuak Araba edo Nafarroan(petrolioaren ustiaketarako esku-men esklusiboa baitugu, eta bertan are bituminosoen zabalera handiak baitaude -jakina denez petrolio ger-tutasunaren seinale dira, eta Kalifornia eta Mexikoko petrolio ustiaketa zelai asko horrelako lurren inguruan ezarri dira-), baiezta dezakegula Espainian zonalde pe-trolifero horren bihotza gurea dela .”

Hala ere, bilaketa honek inoz ez zuen lortu egindako inbertsio handiak errentagarri bihurtuko zuen putzu handia aurkitzea. Arabako lur azpian egon zitekeen erregai preziatua aurkitu eta ustiatzeko ilusioa zun-

Petrolioaren etengabeko bilaketa Araban

Kepa Baquedano*

zundaketa zaharrak

81

daketa bakoitzaren ondoren za-puzten zen, emaitza positiboak lortu behar zirela zirudienean ere.

Villodas eta Trespuentes artean zegoen Vitoria-Oeste 1 zundake-taren 1963. urtean egindako txos-tenaren arabera: “Lehenbiziko ekoizpen saiakeran 5 milio metro kubo/eguneko baliokidea lortu zen denbora labur batean; eta 3 orduz, 265.000 metro kubo/eguneko ekoizpenean egonkor-tu zen. Handik gutxira gasa ateratzeari utzi zion, eta putzu lehortzat hartu zuten. Hau dena gertatu zen gas biltegia apurtu-tako arroka zelako: zulatutakoan gas guztia atera zen, baina gero haustura horiek ez ziren berriro bete.

Araban hidrokarburoak bilatze-ko azkeneko zundaketa 1997. ur-tean egin zen Vitoria-Gasteizko hegoaldean.

Izena Hasiera Amaiera Sakonera ZantzuakGastiain 1923/03/16 1924 1610 m. BAI

Zuñiga-1 1954/11/18 1956/02/16 3157 m. BAI

Apodaca-1 1955/01/17 1956/03/02 2533 m. EZ

Laño-1 1956/06/09 1957/06/20 3501 m. BAI

Alda 1956/11/29 1959/07/24 5029 m. BAI

Treviño-1 1957/02/07 1957/10/10 2595 m. BAI

Treviño-2 1957/10/25 1958/03/06 1965 m. BAI

Laño-2 1958/02/12 1958/11/13 2195 m BAI

Treviño-3 1958/05/23 1959/05/09 3133 m. BAI

Aloria-1 1958/12/31 1959/02/25 2195 m. EZ

Urbasa-1 1959/08/03 1960/08/15 3835 m. BAI

Castillo-1 1959/11/01 1961/02/04 4349 m. BAI

Corres-1 1960/09/13 1961/04/26 4458 m. BAI

Zuazo-1 1961/01/15 1961/07/27 3345 m. BAI

Castillo-2 1961/03/22 1961/08/20 3498 m. BAI

Gastiain-1 1961/05/23 1961/11/05 3445 m. BAI

Aramayona-1 1961/07/21 1962/04/13 3504 m. BAI

Antezana-1 1961/11/15 1962/11/06 4108 m. BAI

Vitoriaoeste-1 1963/01/30 1963/05/31 3510 m. BAI

Vitoriaoeste-2 1963/06/19 1963/09/17 2543 m. BAI

Ubidea-1 1964/02/23 1964/06/05 1813 m. EZ

Añastro-1 1964/04/18 1964/07/28 2293 m. BAI

Castillo-3 1964/08/25 1964/10/24 2485 m. BAI

Aitzgorri-1 1964/10/19 1965/11/25 3000 m. BAI

Lahoz-2 1965/11/08 1966/05/25 4508 m. BAI

Lagran-1 1966/01/29 1966/05/10 2105 m. BAI

Castillo-4 1966/04/21 1966/10/19 3650 m. BAI

Sobron-1 bis 1967/04/12 1967/06/28 1516 m. BAI

Urbasa-2 1967/05/13 1968/10/20 5842 m. BAI

Osma-1 1967/06/17 1967/10/17 2626 m. BAI

Atauri-1 1967/08/27 1967/10/02 1923 m. EZ

Urbasa-3 1969/09/01 1970/01/11 2833 m. EZ

Treviño-4 1970/08/14 1971/03/22 4215 m. BAI

Castillo-5 1972/04/13 1973/12/03 5990 m. BAI

Marinda-1 1974/09/21 1976/01/14 5354 m. EZ

Boveda-1bis 1975/07/24 1976/07/22 4641 m. BAI

Rioja-3 1978/10/23 1979/09/06 5395 m. EZ

Armentia-1 1997/05/16 1997/08/14 2833 m. BAI

Arabako 1000 m baino sakonera handiagoko zundaketak

* Kepa Baquedano “La búsqueda del petróleo en Álava” liburuaren egilea da.

82

Fracking-aren ondorioak lurralde osoan eragina dutela begi-bistakoa da. Hala ere, esan daiteke hurbilago ikusi eta pairatzen dutenek jasoko dituztela eragin zuzenenak. Hau da, zulaketak egingo diren herri eta kontzejuek teknika ho-nen inguruko iritzi zuzenena eman dezakete. Horregatik, Arabako herriak eta lehen sektoreak dira fracking-aren arriskuak gehien begiratzen

Elikadura subiranotasunaren aurka doan auto-hornikuntza energetikoaren irudikeria

Fracking-a eta landatarrei buruzko erreportaia

dituztenak. Landa eremutik ikuspegi bat erai-ki ahal izateko, Fracking Ez Arabak UAGA, Arabako nekazari eta abeltzainen sindikatua, eta ACOA-AKE, kontzejuen elkartearekin, hitz egin du. Horretarako, artikulu honetan UA-GAko lehendakariordea den Idoia Arrazola eta AKEko Xabi Alvarez de Arkaiaren iritziak la-burbiltzen dira.

83

Bi bozeramaileek bat egiten dute lehen alderdia nabar-mentzeko orduan; teknika hau eta bere gizarteratzean egondako iluntasuna, alegia. Idoiak eta Xabik teknika honen berri hedabideen bidez edo hurbileko jendearen bidez izan zuten. “inork ez digu esan era ofizialean, inondik inora, zuzenean eragina izango dugunik eta, noski, horren berri izan dugu Lehendakariak egindako iragarpenaren ostean”, azaldu du Idoiak, eta Xabik gehitu du: “Eragina jasango duten herritarrek galde-tu ziguten eta ondoren informazioa biltzen hasi ginen kontzejuei informazioa eman ahal izateko”.

Publizitate faltatik haratago, eta antzematen dituzten arriskuetan sakondu aurretik, salaketa argian bat egi-ten dute biek; Industria Sailak egiten duen proiektu honen sustapena eta lehen sektoreak eta landa ere-muko biztanleek jasotzen duten tratua ez dela neurri bakar batekin neurtzen. Zalantzak dituzte ardura-dunek erakusten duten ziurtasunari dagokionez. Ba-liabide naturalak eta lurrak oraindik lotuta izan gabe, arduradunek non egingo duten era ziurrean azaltzen dute. Hau da, egun nekazarien esku dauden lurretan egin ahal izango duten jakin gabe, edota behar den ura izango duten jakin gabe, “egingo dutela ziurtatzeko ausardia dute”.

Idoiaren aburuz: “Dena eginda dutela uste dute. Ba-dirudi nekazariari informazio edo azalpenik eman be-

harrik ez dutela, jadanik desjabetuko dituztela pentsa-tua dutelako, agian kopurua ere aurreikusita dute”. Xabik pausu bat gehiago ematen du eta tramitazioa aurreikusten du, modu hori erabili duten lehen egi-tasmoa ez baita. “Interes Publiko bezala izendatzen da eta listo! Baina badakigu gero horrek ez duela herrietan inongo onurarik ekartzen, horren hamaika adibide dau-de, presa edo errotak dituzten herriak baina elektrizi-tate gabekoak, garraio azpiegitura handiak baina gero herrietara zerbitzurik ematen ez dutenak, etab”. Ez du uste, hortaz, interes publiko gisa izendatzeko tramiteak balioa duenik. “Izendapena beste batzuek, kalteengan-dik urrun dauden kanpoko batzuek, disfrutatu ahal izateko da eta ez herriak berak, azkenean desjabetzea pairatu duenarengana ez delako iristen”.

Interes kontrajarriakHaustura hidraulikoa egin ahal izateko behar den baliabide nagusia ur kopuru handia da, Xabik eta Idoiak eskasa bezala sailkatzen duten baliabidea, ale-gia. “Ezin dut ezta sinetsi ere egin behar dituzten ur kopuru handi horiek erabiliko dituztela esaten dute-nean. Gero lurrean sartuko dituzte, ur hori zikinduz. CHEtik (Ebroko Ur Konfederazioa) baimenak lortzeko denbora asko behar dugu guk. Hasieran txosten agro-ekonomikoa eskatzen digute, gero baimenak galdetzen

Kointzidentziak: Urrunagako urtegiak 70Hm3 gutxi gorabeherako edukiera du. Ur bolumen hau Subillanako akuiferoak duen edukieraren parekoa da. Bestalde, Gran Enara proiektuak gasa ustiatzeko erabili beharko duen ur kopuru berdintsua da. Irudi honek fracking-aren ur beharrizanen zenbatekoa ikustarazten du.

84

dizkigute, ostean baliabideak, etab. Ureztatzeko bai-menak ez dira era errazean ematen eta hornikuntzak zabaltzeko arazo larriak ditugu”, azaldu du Arrazolak. “Arreta pizten dit inork ez galdetzeak zergatik hauek ziurtzat ematen duten ur guzti hori erabiliko dutela”. Are gehiago, baliabide eskasa izanda, Industriak ur hori erabiltzen badu nekazarien eta abeltzainen jardue-ra era zuzenean kaltetuko du. “Gaur egun nahikoa ez badago, zer gertatuko da beste batzuei hainbeste ema-ten bazaie? Bi jarduera ekonomikoak elkarren aurka jartzen direla ikusten dugu”.

Gaur egun, herri askok udan mugak dituzte. Hori dela eta Xabik ere uraren erabilpenarekin bat dauden arris-kuak nabarmendu ditu. Arriskurik handiena urak du, eta ezinezkoa da babestea. “Beste arriskuen garrantzia ezagututa ere, urarena da, nire ustez, larriena. Lur bat kutsatuz gero, 20 edo 30 urte pasako dira berreskuratu arte, baina akuiferoa kutsatuz gero, inork ez daki nola konpondu daitekeen”. Kutsatutako akuifero baten gai-neko lurretan irauteko arriskuaren hipotesia ere bota du. “Akuifero bat garbitzea ezinezkoa da, ez da ibai bat garbitzea bezala. Jendeak bertatik edaten du eta ezin bada edan edo ezin bada ureztatu lurralde bat uz-teko arrazoi bat izan daiteke”.

Lurraren galera era zuzenean biziko dute landa ere-muan eta herrietan. Idoiaren kalkuluen arabera, putzu bakoitzeko hektarea bat erabilita, eta horri behar diren errepideak eta azpiegiturak gehituta, jarduera ekono-mikoaren galera zuzena dago. Egitasmoaren bultzatzai-leek behar dituzten lurren neurketa egin ez dutela salatu du, bertan zulatzeko aukera baino ikusten ez dutelako. “Urte bakoitzeko gari hektarea bakoitzean UAGAn 5.500 kilo ikusten ditugu, patata hektarea batean 38.000 kilo edo erremolatxaren kasuan 95.000 kilo. Datu hauek urte bakoitzekoak dira, hau da, hurrengo urteetan ere kopuru hauek errepikatzen dira. Ondorio guztiak ber-tan landatu ezingo dugun urte guztiengatik biderkatu behar dira”. Lan guzti hori, gehitu du, etorkizunean gal-tzen da.

Antzematen duten beste ondorio zuzen bat, fracking-ak ekarriko lukeen paisaiaren aldaketa osoa da, ez soilik lurren okupazioagatik, baizik eta haietara iris-teko behar diren errepide guztiak ere kontuan izanda. “Gu gara Arabako paisaia gorde dugunok, kultura hau gabe ez zen horrela gordeko. Patataren Araba, zerea-lena edo ardoarena ez da hamar urtetan egiten, baizik eta ehunka urtetan. Ireki beharko liratekeen putzu ko-purua ezagututa, hainbeste urteetan lortutako paisaia hori suntsituko lukete; ehunka urtetan egindakoa 15 urtetan galduko litzateke. Mr Marshallek alde egin du eta gu mozorroa jantzita gelditzen gara”, azaldu du Idoiak. Bestalde, kutsadura akustikoak animaliengan sortzen duen estresa ere kontuan hartu behar da, abor-tu eta ihesaldiak, besteak beste, sortuko lituzkeena.

Neurri ezberdinak daudela erakusten duen beste alde bat, sindikatuaren aburuz, zaborren bilketarena da. Nekazariek eta abeltzainek kontrol asko pasa behar di-tuzte simaurtegiak egiteko, mindak hermetikoak izan

behar dira eta, ahal izanez gero, estalita egon behar dira. “Ur bideetatik edo akuiferoetatik gertu ezin ditugu zabo-rrak bildu. Oso zainduta gaude. Orain eskatzen dugu-na haiek ere modu berean behatuta egotea da. Azaldu behar digute zaborrak nola kudeatuko dituzten edo baltsak non egingo dituzten”. Azken detailea, berdinta-sun eza islatzen dutena, Ingurumenarekiko Eraginaren Ebaluaketa da. “Gauza txikietan ere aitortza aurkeztu behar dugu guk”.

Haien baieztapenek ikusarazten dute neurri berdinik ez dagoela nekazari eta abeltzainentzat eta fracking-aren bultzatzaileentzat. “Nik herritar bezala jasaten dudana eta administrazioak bete beharrekoaren artean oreka egon behar du, eta kasurik egiten ez diotela ikus-ten dugu”, esan du Xabik.

Xabik ere auto-hornikuntzaren irudikeria zalantzan jarri du. “Gasa ez da herrira joango”, salatu du argi esanez bertatik ateratako gasak ez duela inondik ino-ra ingurua hornituko. “Aukera bat galduko genukeela saldu nahi badigute ere, ez da egia, gasak mendeak da-ramatza bertan eta bertan jarraituko du”.

Teknika honen oposizioari dagokionez, eragina herriek pairatuko dutela dio eta, ondorioz, oposizioa hiriburue-tan egon arren, proiektuaren neurria ezin da ulertu he-rriek jasango dutena kontuan izan gabe. “Hiriko kalee-tatik ezin da neurtu, herriek sufrituko dute eta, azken finean, lau katu baino ez gara”. Hala ere, presioak ga-rrantzi handia izan behar du; “ezin da herrietan baka-rrik egon, Gasteizek gainezka egin behar du”.

Elikadura subiranotasuna

UAGAk nekazari eta abeltzainek egiten duten jardue-ra ekonomikoaren inguruan aldarrikapena gehitu du; jarduera honen aurka fracking-ak era zuzenean jotzen duela ere salatuz. Idoiaren ustez, jarduera industrial hori nekazaritza den jarduera ekonomikoaren aurka doa. Hala ere, alde on batzuk ere aitortu ditu: “Ame-rikarrek hitz egiterakoan duten zintzotasuna onartu behar da. Hedabideetan irakurri dugu hemen ikusten duten alde on bat Gasteizek duen garrantzia handia dela, gainontzeko lurraldean jende gutxi bizi delako. Baina nor bizi da beste lur horietan? Gu, nekazari eta

85

abeltzainak eta joko zelaitik kenduko gaituztela ziurtzat ematen dute eta bertan zulatu ahalko dutela”.

“Zuhaitz eroriari orok egur”. UAGAk lehen sektorea azken hamarkadetan zigortutako sektore bat dela sa-latu du, horrek dakarren lanpostu galerarekin. EAEn azkeneko urteetan lehen sektoreko hiru lanpostuetatik bat galdu dela kalkulatzen da, eta landutako lurrak edo basoak %23 eta %45 artean desagertu direla. Abe-reei dagokienez, 1999tik, behien %25a desagertu da eta txerrien %38a. Itxi diren ustiapenez gain, jende gazte berriaren falta da dagoen beste arazo bat. “Sektore ho-netan jende berria sartu dadila aldarrikatu dugu, eta aldiz, gure ingurua zulatzera datoz”.

Hainbat instituziotatik bertako eta kalitatezko produk-tuen aldeko apustua egiten da. “Administrazioak pro-duktuaren kalitatea saldu nahi du, garaiko eta gertuko produktuak kontsumitu. Sektoreko langile bezala kon-trol asko ditugu kalitatea bermatu ahal izateko, bai-na orain zeinek bermatzen digu elikagaiaren kalitate berdina eskaini ahal izango dugula? Nork ordainduko du kontrol bat egiterakoan kalitate berdina ez badut?” Idoiak, ondorio zuzenak dituen beste alde bat nabar-mendu du. Istripu bat egonez gero, produktua ona dela bermatzeko kontrolak egongo lirateke eta minimo batzuetara heltzen ez badira ez lirateke salmentan ja-rriko. Haiek ikusten duten arazoa kontrolak burutuko lituzkeen instituzioa da. “Analisiak Eusko Jaurlaritzak

egingo lituzke. Honetan sartuta dagoena, ezin da aldi berean epaile eta bitartekaria izan”.

Bertako produktuen aldeko diskurtsoak egon arren, apustu estrategikoak egin behar direnean lehen sekto-rearen aurkako jarrerak ikusten dira eta, ondorioz, ber-tako nekazari eta abeltzainen produkzioaren aurkakoak. Honen inguruan galdera bat dago: Zein da elikadura subiranotasunari bizkarra ematen diona? Zein ez da-bil garaiko eta kalitatezko produktuen aldeko apustua egiten? “Ez da lehen sektorea izango bizkarra emango diona” dio UAGAko bozeramaileak. Ondorio argiak ditu horrek, Idoiaren aburuz. “Modu horretan, jana-riak beste lurralde batzuetatik ekarri beharko dituz-te, urrunetik, horrek dakartzan CO2 isuriekin. Eta ez hori bakarrik, zelako kalitatearekin? Estatu Batuetatik produktu bat ekartzen dutenean, bertan ekoizterakoan dituzten baldintzak hemen guztiz debekatuta egongo lirateke”.

Honekin guztiarekin, laburbildu daiteke landa ere-muek, bertako biztanleek eta lehen sektoreko langileek fracking-a mehatxu zuzen bezala ikusten dutela. Ener-giaren auto hornikuntzaren musika izan arren, badau-de beste baliabide batzuk benetan lurralde bat hornitu dezaketenak: zerealak, barazkiak edo haragiak. Elika-dura subiranotasunaren aldekoa bada apustu jasanga-rria, eta mugatua eta zalantzagarria den independen-tzia energetikoko kantu honek zuzenean erasotzen du.

86

Duela urte batzuk, 80. hamarkadaren amaiera eta 90.aren hasiera bitartean, Eusko Jaurlaritzak erabaki bat hartu zuen: handik aurrera energia iturri nagusia petrolioa izan beharrean gas naturala izango zen. Arra-zoiak argiak ziren: erregaien kostuarekiko burujabetza, ziklo konbinatuko zentralen kostuen murrizketa, erre-gaien banaketa erraza, eta kutsatzaileen isurketa txi-kiagoa kontsumo guneetan.

Arrazoi hauengatik eta denboraren poderioz, gaur egun EAEk(Euskal Autonomi Erkidegoa) gasarekiko %42ko menpekotasuna dauka. Gasa soilik kontuan izanda, 3 milioi petrolio tona baliokide kontsumitzen ditugu. Petrolioarekiko menpekotasuna ordea, %39 in-gurukoa da eta batez ere garraioan erabiltzen da. Gasa, aldiz, batez ere elektrizitatea sortzeko erabiltzen dugu. Hortaz, orain euskal lurraldean gas ez-konbentzionala erauzteko irrika, hurrengo ideiaren 2.1 bertsioa beste-rik ez da: “euskaldunek burujabetza lortu nahi badute, independentzia energetiko eta elektrikoa ere lortu be-harko dute”.

Agian gogoan izango duzue 4 haizetara zabaldutako independentzia energetiko honen 1.0 bertsioa, Lemoiz, Ea, Deba, Tutera eta bestelakoekin lotura zuzena izan zuena. Labur esanda, euskal kostalde nuklear hura,

Gasa euskal politika energetikoan

Iker Gómez Iborra*

Iberduerok bere garaian proposatu eta gehiengo sozia-lak errefusatu zuena.

2.0 bertsioa aldiz, lehen aipatutako iragaitearekin bat ze-torren. Garai hartan, ziklo konbinatuko zentraletarako eta Bizkaiko Badiako plataformarako milioi askoko inbertsioak egin ziren, EAEko energia elektrikoaren ekoizpen eskasia murrizteko helburuarekin.

Esan beharra dago, ziklo konbinatuko zentralen gehie-nezko efizientzia %60koa dela eta energia elektrikorik garestienetakoa dela. Izan ere, energia berriztagarri guztiek bateratuta dutena baino handiagoa izan de-zakeela uste da.

Hortaz, EAEko gas kontsumitzaile handiena, bertako ziklo konbinatuko zentral guztien jabe eta kudeatzailea ere bada: Iberdrola hain zuzen ere (lehen Iberduero).

Aldi berean, gas naturalarekin hiritar batek duen ha-rremana aztertzeko, ekoizpen elektrikoaren norakoa ezagutzea ere interesgarria da (sektore bakoitzeko kontsumo totala), grafikoak adierazten duen moduan.

Energia berriztagarriei dagokienenean berriz, ez dira ezarri zituzten helburuak betetzera heldu, adibidez, 2010erako xedetzat zutena, benetan lortu dutena ha-lako 4 zen. Bestalde, esan beharra dago ziklo konbi-

87

Eraikuntzan ematen den energia kontsu-mo maila txikitzeko, eraikinen isolamendu termikoa hobetzea ezinbestekoa da. Zero Kontsumoko eraikin bilakatu beharko li-rateke. Hau da, eraikin hauen kontsumo balantzea zero izatea lortu behar da. Ho-netarako beharrezkoa da inguratzaile guz-tiak, hau da, fatxadak, leihoak, estaldurak eta barnealdea (klimatizatua) kanpoaldetik (klimatizatu gabea) banatzen duten azalera guztiak hobetzea. Frackingari hasiera ema-teko aurreikusitako aurrekontu publikoare-kin, Gasteizko Zaramaga auzo ia osoa (2215 etxebizitza) birgaitu ahal izango litzateke, isolamendu termikoa hobetuz. Guzti ho-nek, etxebizitzen energia kontsumoa eta menpekotasun energetikoa murriztuko li-tuzke, eta lanpostu ugari sortuko lirateke 10 urtetarako birgaitze lanak direla-eta.

* Iker Gómez Iborra arkitektoa da. .

Fracking-a eta energia aurreztea etxebizitzetan

natuko azken zentral elektrikoa martxan jarri zenetik (2005ean) ez dela energia berriztagarria ekoizten due-nik eraiki (ez eguzki energia, ez eolikoa). Eta oraindik ere, 2020rako saldu nahi dizkiguten jomugak, 2010ean ezarri eta lortu ez ziren horiek berak dira. Gauza da, zenbat eta handiagoa izan energia berriztagarrien ekoizpena, orduan eta txikiagoa izango dela ziklo kon-binatuko zentraletan sortzen dena, eta beraz inbertsioa errentagarria bilakatzeko gaitasuna ere txikiagoa izan-go dela.

Argi dago, EAEko energia kudeatzaile nagusiak eteki-nak izaten jarraitzeko eta inbertsioak amortizatzeko ahal duen guztia egingo duela. Bere ziklo konbinatue-tan gero eta energia elektriko gehiago sortzen eta aldi berean gasa salneurri txikitan izaten saiatuko da. Hau guztia, lurraldea txikitzearen truke bada ere.

Bestalde, enpresa energetikoak presioa egiten ari diren beraien taldeen eta think-tank-en bitartez, ustezko sal-neurri eskas bat aurpegiratu ohi diote energia berriz-tagarrien sektoreari. Eta honen baitan ere beste hainbat gauza gaitzetsi dizkiete hala nola, primen murrizketa izatea, zerga berezien ezarpena, berezko bertako ekoiz-pena eta salmenta askea oztopatzea, eta jendarteari beraien elektrizitate kontsumoagatik emantzipazioa eragoztea. Baina enpresa energetikoak ordea, energia elektrikoaren ekoizpen kostua txikitzearren, inbertsio-ak publikoak (denon diruarekin) direlakoan egiten di-tuzte osteko onura gehienak enpresa berak jasotzen di-tuelarik. Adibidez, birgasifi kazioaren, garraio bideen, eta elkarteen zerga murrizketaren bitartez; berez, eros-ten dituzten lehengaien benetako salneurria ere ezku-tatzen dute.

Zoritxarrez, argi dago, batzuetan publikoa eta pribatua bereiztea zaila suertatzen zaigula: energia sektoreko enpresa gehienek politikari entzutetsuei eta haien in-gurukoei “urrezko pentsioak” eskaintzen dizkietenean adibidez. Besteak beste, Iberdrolak Acebesi, Endesak Aznarri, Gas Naturalek Felipe Gonzalezi edo Petronor-ek J.J. Imazi. Honela, politikariak beraien alde jartzea lortzen dute(gure botoaren bitartez inkontzienteki be-rresten duguna).

Gauzak honela eta gasaren salneurria hainbat herrial-deren menpe dagoelarik (Errusia, Iran, Qatar, Argelia eta baita Nigeria, Trinidad eta Tobago, Abu Dhabi, Australia eta Libiaren menpe ere) inor ez dadila harritu enpresa energetikoetatik gertu dabiltzan politikariek frackinga aurrera eramateko ahal duten guztia egiten baldin badute. Gas ez-konbentzionalaren erauzketa, nola edo hala, lurraldearen eta gizartearen kontura egiteko gai dira. Nuklearrarekin saiatu ziren, baina or-duan huts egin zuten. Eta oraingoan ere horrela izango da, herriak lurraren defentsan bat egingo duelako frac-kingaren aurka.

Energia kontsumo gordina sektoreka eta energia mota bakoitzekoUnitateak pktb-etan (petrolio kilotona baliakideak)

Iturria: EEE

Informazio iturriak :appa (deloite 2009) “Estudio del Impacto Macroeconómico de lasEnergías Renovables en España”(2011) “Euskadiko Energia Estrategia 2020 (3E2020)”

ikatza petrolioa gas naturala

energiaelektrikoa

berrizta-garriak

elektriz. sorkuntza lehen sekt.

hirugarren

sektoreagarraioa industria

88

SARRERA

Asko dira fracking-aren mehatxupean dauden herriak, eta guztietan, indar gehiagorekin edo gutxiagorekin, mehatxu eta inposaketa honen kontrako mugimenduak sortzen ari

dira. Lehendabiziko artikuluak, mundu mailan teknika honen aldeko apustua egin nahi izan duten duten hainbat herritako egoeren errepasoa egiten du. Luzamenduak, debekuak, obren hasierak, sortutako arazoak, erantzunak, eta abar. Hurrengo artikuluek, Burgose-ko eta Kantabriako haustura hidraulikoaren kontrako Asanbladenak, mugimendu hauek nola sortu diren azaltzen dute, zeintzuk diren egindako lanak eta gaur egun dituzten erronkak. Fracking Ez Arabak sinatzen du hurrengoa, bere sorrera eta ibilbidea laburbil-duz. “Kuartango. Fracking gabeko herria” komikiaren bitartez, Arabako udalerri hone-tan fracking-aren kontra ematen ari den borroka azaltzen da.Ondoren, estatu frantseseko lagunek idatzitako bi artikulu dituzue. Bertan aspaldi hasi zen frackingaren kontrako borroka eta horregatik uste dugu beraien hausnarketak balio-garriak izan daitezkeela. Lehendabiziko artikuluan borrokaren errepaso kronologiko bat egiten da, emandako mugarriak nabarmenduz. Bigarrenak estatuaren estrategiari buruz eta kontrako mugimenduek izan ditzaketen arriskuei buruz ohartarazten du. Duela hi-labete batzuk idatzitako artikuluak izan arren, irakurtzea oso interesgarria izango dela deritzogu.Azken atalak Fracking Ez Araba Plataforma osatzen duten elkarte eta erakunde ezberdi-nen iritziak biltzen ditu, argitalpen honetan teknika honen kontrako bere iritziak adie-razi nahi izan dituztenenak.

89

5

Fracking-aren aurkako mugimendua

90

Fracking-aren aurkako ohiuen ohiartzunak

Fracking-a zabalkuntza betean murgilduta dago eta munduan zehar bide berriak irekitzen dihar-du. Egoera honen aurrean, munduko txoko uga-ritan ohiz kanpoko indarrez hasi dira agertzen teknika honen aurkako erreakzioak. Haustura erabili izan den lekuetan gertatutakoaren kon-takizun eta frogek askotariko erantzunak eragin dituzte esparru anitzetan. Izaera ezberdinetako ekintzaileak, zenbait komunikabide, sare sozia-lak, unibertsitateak, tokiko administrazioak eta beste hainbat eragile, teknika honek jendartean sortzen duen ezinegonaren bozeramaile bihur-tu dira eta, kasu batzuetan, Estatua bera izan da oposizio horren eragile garrantzitsua, debekuak bultzatuz. Industriak espero zuen gizarte-bai-mena egunetik egunera gehiago korapilatzen ari da, agerian utziz, egitekotan, fracking-a inposi-zio bidez egingo litzatekeela.Argi dago sustatzaileak aurrez aurre aurkitzen ari diren oposizioaren kartografia zehatza egitea lan mardulegia dela, baina gutxienez egun da-goen egoeraren irudi xumea eskaintzea interes-

garria iruditzen zaigu. Artikulu honen helburua fracking-a bidean to-patzen ari den oztopoen zertzelada batzuk ema-tea da. Alde batetik, zenbait instituzioren aldetik proiektu hauei jartzen ari zaizkien mugak azpi-marratu nahi genituzke eta, bestetik, fracking-aren zabalkuntza geldiarazteko sortu diren mugimen-duak nabarmendu. Aurrerago ikusiko dugun be-zala, instituzioek ezarritako mugak estuki lotuta daude mugimendu hauek daukaten mobilizazio-rako gaitasunarekin. Deigarria da kasu gehiene-tan gizarte mugimenduen aldarria “ez hemen ez inon izatea”, NIMBY efektutik haratago (“not in my backyard”, hots, nor bere lurraldean ez egi-teaz arduratzea, beste nonbaiten gertatzea axola izan gabe). Modu honetan, gizarte mugimendu horiek, fracking-az gain, proiektu hauen atzean dagoen proposamen energetikoa ere zalantzan jartzen dute. Munduan zehar osteratxo xume bat egiteak gaurko egoera ezagutzen lagun diezaguke:

Fracking Ez Araba

91

AEB eta Kanada:

2010ean estreinatutako Josh Foxen Gasland dokumen-talak egoeraren ikuspegi orokor bat eman zuen eta be-giak zabaldu zizkion jendarteari, ordura arte fracking-a mundu mailako arazotzat ikusten ez zuenari.

Erakundeetan egoera aldakorra da. Izan ere, alde ba-tetik fracking-a sutsuki sostengatzen duten estatuak daude, adibidez Texas edo Pennsilvanya, eta bestetik teknika horri mesfidantzaz begiratzen diotenak. Ho-rien artean nabarmentzekoa da Vermont estatua non maiatzean fracking-a debekatzeko lege bat onartu zuten. Bestalde, Quebec, New York eta New Yersey-n fracking-a standby egoeran mantentzen duten luza-menduak daude indarrean eta Eskozia Berrian ere luzamendua ezartzekotan daude. Edozein kasutan lu-zamendu horiek ez dira inola ere konponbidea, atzera bota baitaitezke.

Askoz ere ugariagoak dira tokian tokiko debekuak, herriz herri, hiriz hiri eta konderriz konderri onartzen joan direnak. Horren adibide garbia dira Pennsilvanya-ko Pittsburg hiria edota New York-eko Onondaga kon-derria. Earthjustice edo Earthworks bezalako elkarteek informazio kanpaina sendoak egiten dituzte, baita agintarientzako sinadura eta eskakizun bilketak ere.

Alberta hegoaldean, Kanadan, KRI, Murphy Oil eta Bowood Energy enpresen esku utzi dituzte Blood tri-buaren lurren %50a eta ondorioz lur hauek babesteko ekimen bat jarri dute martxan eskualde honetan.

Borroka instituzionala mahai gainean dago. Elkarte be-netan indartsuak ari dira epaitegietan borrokan, “Frac Act” legeak industria, Ur edangarriaren segurtasun le-gea bezalakoak betetzera behartu dezan. Izan ere, egun industria salbuetsita dago legedi hau betetzetik. Ekial-deko kostaldean ingurumenaren aldeko mugimen-duak sendoak dira; adibidez, New York-eko fracking-a geldiarazteko kanpainak oihartzun handia dauka.

Ekimen ugari jarri dute abian, hala nola “New Yorkers Against Fracking”, “Artists Against Fracking” edo “Don’t Frack With New York”. Manifestazio eta kontzentrazio-ak egiten ari dira udalerri eta eskualde mailan, eta uz-tailaren 28an manifestazio erraldoia egin zuten New York hiriburuan.

Ekintza zuzenak ere egin dira. Mosshanon, Pennsyl-vania-n, uztailaren 10ean, “Earth First” elkarteko 100 bat ekintzailek putzu baterako sarrera blokeatu zuten. Modu honetan, zulaketa plataformak eraikitzeko egi-ten ari ziren baso eremuen suntsipenaz ohartarazi nahi izan zuten.

Joan den hilabetean, zulaketa eremu baterako sarrera 12 egunez blokeatu zuten Riverdalen protesta gisa, la-nak egiteko behar ziren 12.000.000 ur litroak Susque-hanna errekatik garraiatu ahal izateko zenbait etxe eraitsi nahi zituztela eta.

Haratago joan dira San Juan konderrian, New Mexi-con. Bertan, instalazioak saboteatu egin dituzte zenbait biltegi tirokatuz, gutxienez 7 putzu desberdinetan. Ho-rretaz gain, uztailaren 2an etxean egindako lehergailu batek egin zuen eztanda putzuetako baten inguruan.

Hegoafrika

Herrialde honetan Karoo eskualdean ezarritako luza-menduari eustean datza borroka. Ekintzaileek eremu erdibasamortutar batean haustura egitea estrategia akats larria dela diote; Shell enpresak, ordea, eskualde horretan interesa izaten jarraitzen du.

Australia eta Zeelanda Berria

Ekintzaile, abeltzain eta nekazariek kanpaina indartsuak egin badituzte ere eta New South Wales-en luza-mendua indarrean egonda ere, dagoeneko hasi dute ikatz-ohantzeetako metanoaren prospekzioa. Zelanda Berrian gobernua ez da inolako trabarik jartzen ari Ta-naraki eskualdean egiten ari diren prospekzioei, baina herrialde mailan zenbait eskualde fracking-ik gabeko eremu izendatu dituzte, esaterako Christchurch. Bes-talde, “stop CSG fracking Australia” elkartea herrialde osoan fracking-a debeka dezaten borrokan ari da.

92

Europan egundaino hobien erantzuna ezagutzeko eta gas ez-konbentzionalaren aukerak aztertzeko putzu bat edo beste baino ez da egin. Hala ere bertako egoera aldakorra da.

Erresuma Batua

Lancashire eskualdean berriro lanak hastekotan dire-nean (epe luzean geldituta egon dira, hasierako lanei lotuta lurrikara txiki batzuk egon zirela eta), oraindik ere gobernuko zenbait ministrok publikoki zalantza agertu dute gas ez-konbentzionalaren erauzketaren aurrean. Gainera, iparraldeko itsasoko ustiategietan ekoizpena beherakada etsigarriak ari da pairatzen. Fracking-aren aurka lanean ari den erakunderik akti-boena “frack off” da, beste asko badiren arren. 2011ko azaroan, erakunde honetako ekintzaile batzuek zu-laketa dorre bat okupatu zuten eta, egun, ekintza hau dela-eta epaiketa izaten ari dira. Irailean, Bristoleko ekintzaile batzuek Chesterfield-eko zulaketa lanak ge-ratu zituzten eta Cuadrilla Resources-en plataforma baterako sarrera blokeatu zuten.

Irlanda

Herrialde honetan “Fracking free Ireland” da oposi-zioan ari den erakunde nagusia. Momentu honetan “Guaranteed Fracking Free” deritzon kanpaina dauka-te martxan, orain arte bezala Irlanda fracking-ik gabe mantentzeko helburuarekin.

Alemania, Austria eta Suitza

Estatuen artean desberdintasunak daude. Westfalia iparraldeko Renania estatuan luzamendua ezarri zio-ten fracking-ari. Behe Saxonian, ordea, intentsitate baxuko haustura hidraulikoa ari dira egiten, harea-rrietatik gasa erauzteko. Exxonmobile-k intentsitatea handitu eta arbel gasa eta ikatz ohantzeetako gasaren erauzketa bultzatu nahi du. Hala ere, berriki inguru-men eta ekonomia ministroek esan dute, Alemaniak ez duela gasa erauzketaren bidetik joko. Gegen-gasbhoren-en bitartez, Alemanian zein Austrian fracking-aren aurka egin diren herri ekimen ugariren berri izan de-zakegu. Suitzan Friburgo kantonamenduan debekatu egin dute haustura hidraulikoa.

Mendi Berdeen estatuan, gure baliabide

naturalak babesteko ohitura dugu, baita

planeta eta estatu hau hartu genuena baino

hobekiago uzteko joera.

Mundua bi modu ezberdinetan begiratu de-

zakegu; herentzia bat balitz bezala, beraz nahi

duguna egin dezakegu, edo gure ondorengoen

mailegu bat bezala irudikatu dezakegu .

Vermont-en bigarren ikuspegia aukeratu

dugu. Planeta, gure seme-alaben eta biloben

mailegu bezala erabiltzen dugu.

Lege honek, energia lortzeko ekimen etsitue-

tan lur azpiko uretan produktu kimikorik ez

dugula sartuko ziurtatzen du.

Une hunkigarria da hau. Nire nahia beste es-

tatu batzuek gure pausuak jarraitzea da.

Shumlin gobernadorea

2012-ko maiatzaren 16an egindako mintzaldia. Egun horretan Vermont AEB-ko estatuak fracking-a debekatzen zuen legea baietsi zuen.

93

Frantzia

Herrialde hau fracking-a debekatzen lehena izan zen, baina debekua indarrean egonda ere, ikerketarako haustura egitea baimenduko dute. Kasu konkretu ho-nen inguruan aurrerago hitz egingo dugu eta Fran-tziako ekintzaileen ahotan ezagutuko dugu bertako egoera. Edozein kasutan, azpimarratzekoa da ekintzai-leek mesfidati begiratzen diotela debekuari, behin-behinekoa izan baitaiteke, oposizioa neutralizatzeko amarrua, urte gutxiren buruan, egoera lasaiago da-goenean, euren egitasmoa atzera hartzeko.

Bulgaria eta Errumania 2012ko urtarrilean, Chevron enpresak baimenak jaso zituela iragarri zenean, jendetza atera zen kaleetara eta manifestazio erraldoiak egin zituzten Bulgariako 12 hiri baino gehiagotan. Erantzun honen aurrean, gobernuak behin betiko debekatu ditu esplorazioa zein esplotazioa. Herri oposizioaren bultzatzaile na-gusia Clean Bulgaria mugimendua da. Errumanian, luzamendu bat onartzekotan dira. Han ere baimenak dauzka Chevron-ek.

Txekiar Errepublika

Egun 18 hilabetetik 2 urte arterako luzamendua dago indarrean. Gobernuak argudiatu du ez dagoela infor-mazio argirik herritarren eskura jartzeko. Emakidadun enpresa Hutton enpresa australiarra da. Ingurumen ministerioak nahiko informazio ez dagoela deritzo.

Lena Kolarska-Bobinska eurodiputatuak honela labur-bildu zuen Europako egoera: “Batzordeak dagoeneko ezin du esan fracking-aren aurkako oposizioa alderdi politiko gutxi batzuen argudio ideologikoekin soilik lotuta dagoela.” Laburbilduz, tokian toki egoera oso ezberdina da, baina gauza bat behintzat argi dago: erauzketa planak moteldu edota gelditzea erabat lotu-ta dago lekuan lekuko herri oposizioarekin. Lege eta araudiak gogortzea kontzientzia hartu eta erantzun irmoa izan den lekuetan izan da posible. Oraindik ez dugu jakiterik noiz amaituko den norgehiagoka hau, baina astakeria hau gelditu nahi badugu, gogor ekin behar diogu. Gogor eta arin. Ez dugu galtzeko denbo-rarik. Gu zelatan dauzkagu.

2012-ko urtarrila. Bulgariako hiriburua den Sofiako kaleetan manifestazioa. Beste 12 hirietan ere izan ziren egun berean. Egun gutxi batzuen ostean, urtarrilean bertan, Bulgariako gobernuak fracking-aren debekuaren berri eman zuen.

94

Fracking-aren inguruko lehen berriak 2011. urtean heldu ziren, galdera asko eta zentzuzko beldurra era-ginez. Lehenik eta behin zalantza garrantzitsuenak argitu behar ziren, eta haustura hidraulikoaren tek-nika zertan datzan azaldu. Gasland izeneko doku-mentala, hainbat dokumentu irakurtzea eta batez ere hitzaldi informatiboak eta Kantabriako fracking-aren kontrako asanbladako jendearekin izandako solasal-diak oso lagungarri egin zitzaizkigun mehatxu berri honen aurrean kokatzen hasteko.

Eskatutako eta kasu batzuetan jadanik emandako bai-menek lurraldearen eremu handi bat hartzen dute, eta horrek agerian uzten du gasaren ustiaketako enpresek negozio aukera berri honetan egindako apustua. Lan-da-eremuetako biztanle-dentsitate baxua eta eragin-dako lurralde eremuen tamaina kontuan hartu beha-

rreko bi funtsezko faktore dira Burgosen, fracking-aren kontrako borroka ezartzeko garaian. Tartean dauden enpresek jenderik bizi ez den eremuetan jarduteak dakarren abantaila estrategikoa profitatuko dutela au-rreikus daiteke.

Hala ere, azaldutako zailtasunak zailtasun, haustura hidraulikoaren kontrako oposizioa handia da. 2011ko azaroan Trespadernen “Burgoseko fracking-aren kon-trako Asanblada” eratu zen. Lehen bilera horretan kontu informatiboei ekin zitzaien eta etorkizuneko koordinaziorako oinarriak finkatu ziren. Asanbladak egiten joan diren heinean (2011ko abenduan Trespa-dernen berriz ere, Salas de Bureban otsailean eta Pan-corbon apirilean), kontu informatiboak lantzetik ko-ordinazio kontuak, ekintzak eta borroka-estrategiak lantzera igaro da.

Haustura hidraulikoa Burgosen

Burgoseko haustura hidraulikoaren aurkako asanblada

Castrobarton (Junta de Traslaloma udalerrian) eginiko asanblada jendetsua. 2012ko maiatza.

95

Burgoseko probintzia eragiten duten ikerketa baimenak:

“Sedano” (Burgos), “Trofagás Hidrocarburos, S.L.” • enpresari emana. B.O.CyL 2011/11/09.“Rojas” (Burgos), “Trofagás Hidrocarburos, S.L.” • enpresak eskatua. B.O.CyL 2011/07/13. “Urraca” (Araba eta Burgos), “Trofagás Hidrocarburos, • S.L.” enpresari emana. B.O.E. 2011/09/29. “Burgos-4” (Burgos, Soria eta Errioxa), “Trofagás Hidro-• carburos, S.L.” enpresak eskatua. B.O.E. 2011/12/22.“Gran Enara” (Euskal Herria, Burgos, eta Kantabria), • Castrobarto (Enara-9) eta Valle de Losa (Enara-10) ere-muetan ikerketarako zundaketa bana egiteko baime-nen izapideak egiten ari dira.Angosto – 1 (Burgos, Bizkaia eta Kantabria), Espinosa • de los Monteros-en bi ikerketa putzu eraikitze proze-

suan daude.“Luena” (Kantabria eta Burgos), “Repsol Investiga-• ciones Petrolíferas, S.A.” enpresari emana. B.O.E. 2011/01/22. Egun kanpai sismikoa egiteko izapideak egiten ari dira.“Bezana-Bigüenzo” (Burgos, Palentzia eta Kantabria), • “Petroleum Oil &Gas, S.A.” enpresari emana. B.O.E. 2009/12/02. “Ebro B, C, D y E” (Burgos, Errioxa eta Euskal Herria), • baimen hau haustura hidraulikoa egiteko susmagarria da, oraindik konfi rmatzeke dagoen arren.“Libra” (Araba eta Burgos), “Frontera Energy Coorpo-• ration, S.L.” enpresari emana. B.O.E. 2011/11/29.“Leni” (Burgos eta Palentzia), “Compañía Petrolí-• fera de Sedano, S.L.” enpresak eskatua. B.O.CyL 2011/08/22.

Kantabriako, Burgoseko eta Arabako plataformek zabaldutako “Fracking gabeko udalerriak” deituriko kanpainaren ondorioz, 60 uda-lerri baino gehiagok haustura hidraulikoaren aurkako mozioa onartu dute lurralde hauetan (2012ko abuztua). Egunez egun, beraien lurretan fracking-aren hasiera eragozten duten udalerri kopurua handitzen doa. Jarduera honen eraginpean dauden udalerriek industria honen garapenarekiko asko dute esateko, jarduera eta obretarako lizentziak emakidadun enpresei emateko ahalmena dute eta. Mapa ho-netan, iritzia eman duten udaletxeen udalerrien mugak ikus daitezke, laranja eta morez. Hauen azpiko kuadrikulak, hidrokarburoekiko esplorazio baimenen azalerak dira, eskatutakoak zein emandakoak.

Asanbladetatik hainbat lantalde sortu dira, eremu geo-grafi koekin edo ikerketa baimenekin erlazionaturik gehienbat. Lantalde hauek herrietan hitzaldi informa-tiboak antolatu, udaletan mozioak sustatu, herritarren oposaketa erakusteko moduak bilatu eta haustura hidraulikoaren kontrako oposaketaren arrazoiak za-baldu dituzte, esaterako, buletin bat argitaratuz. Era berean, udalekin, herritar elkarteekin eta erakunde ekologistekin batera alegazioak aurkeztu dira, legezko izapideen barruan eta tartean dauden administrazioe-tan informazioa eskatuz. Castrobarto, Valle de Losa eta Viviestre del Pinar-eko udaletxeek, adibidez, haustura hidraulikoaren kontrako jarrera ofi zial egin dute, eta Valle de Tobalina-koa fracking-ik gabeko udalerri gisa azaldu da.

Herritarren oposaketa erabakigarria izango da gasaren ustiaketako enpresen erasoa gelditu eta natura, landa-eremuak eta gizakien osasuna defendatzeko garaian. Bizitzaren aldeko borrokaz ari gara azken batean eta, dirudienez, Burgoseko jende asko horretan egongo da.

96

Kantabriako Haustura Hidraulikoaren kontrako Asan-bladak Cabezon de la Sal-en, 2011ko uztailean, hasi zuen bere ibilbidea, Saja eta Nansako bailaretan haus-tura hidraulikoaren bidezko gas naturalaren erauzke-ta egiteko ikerketa baimenen berri prentsan izateaz geroztik. Kezkaturiko herritar talde batek lehenengo bilera bat deitu zuen, eta Kantabriako toki ezberdine-tatik 60 pertsona inguru bertaratu zen. Hasiera batean, informazioa bildu eta tarteka (bi astetan behin) bilerak egiteko beharra ikusi zen, interesa zuten guztien artean proiektua gelditzeko zer egin zitekeen adosteko. Ho-rrela eratu zen Kantabriako Haustura Hidraulikoaren kontrako Asanblada.

Arquetu izena du ikerketarako emandako baimena, eta 25.000 hektareako eremua hartzen du Saja eta Nansako bailaretan. Argitaratu zen Kantabriako Aldizkari Ofi-zialean, eta espresuki gasa erauzteko haustura hidrau-likoaren teknika erabiliko dela esaten da. Baimen hau Trofagás Hidrocarburos S.M. enpresari eman zitzaion. Trofagás AEBtako BNK Petroleum enpresaren filiala da, eta espainiar estatuan gas ez-konbentzionalaren erauzketarako baimenak lortzeko sortu zen espresuki.

Ministerioaren webgunean, azken urteetan hidrokar-buroen erauzketarako emandako beste baimenen bila

ikertu ondoren, Arquetu izenekoa kasu bakana ez zela ikusi genuen, ez Kantabria mailan ezta estatu mailan ere. Beste baimenetan haustura hidraulikoari buruz argi eta garbi hitz egiten ez zen arren, 50eko hamarka-daz geroztik hidrokarburo konbentzionalen bilakete-tan arrakastarik egon ez denez, erauzketa ez-konben-tzionalarekin erlazionaturik dauden hainbat enpresa baimenak lortzeko borrokan aritzea susmagarria egin zitzaigun. Modu honetan, askoz proiektu gehiago aur-kitu genuen, eskatutakoak batzuk eta onartutakoak besteak, bai Kantabrian (Arquetu, Luena, Bezana, Bi-güenzo, Angosto, Usapal, 350.000 hektareatik gora guztira) baita Gaztela eta Leonen, Errioxan, Aragoin, Euskal Herrian, Gaztela Mantxan, Herrialde Katala-netan, Murtzian, Asturiasen eta Andaluzian. Ikerke-ta hauen emaitza Espainiako arbel gasaren inguruko txostena izan zen.

Hala ere, Cabezon de la Sal-eko Kantabriako Haustura Hidraulikoaren kontrako Asanbladak Arquetu-ko bai-menaren gainean arreta jartzea erabaki zuen, proiektuen inguruan berri emateko beste lurraldeetako taldeekin harremanetan jarri ginen arren. Asanblada norba-nakoek eta kolektiboek osatzen dute, eta egitura hau mantentzea erabaki genuen, kolektiboen plataforma

Kantabria: Haustura hidraulikoaren inguruan

Kantabriako haustura hidraulikoaren aurkako asanblada

97

baten ordez. Asanblada batek kaltetutako herritar gehia-gok bat egitea eta euren parte hartze aktiboa erraztuko zuela iruditu zitzaigun. Bestalde, erabakiak modu ho-rizontalean hartzea ahalbidetzen du, aurkakotasun praktikaren bidez zuzendua eta ez talde, kolektibo, al-derdi edo sindikatuen ideologia edo berezko interesen arabera. Orokorrean, baimen hau geldiarazteko ideiak eman eta lan egiteko prest dauden norbanako eta tal-deekiko irekitasunik handiena bilatzen dugu, adituen taldeen esku uztean erori gabe. Iritzi oso ezberdinak dituztenen arteko biltzar bidezko funtzionamenduak zailtasunak eduki arren, erabakitzen dena beti bakoi-tzak nahi duenarekin bat ez etortzea baitakar, honek talde handiek euren buruzagien bidezko zaintza eta kontrol zuzena ere zailtzen du. Erresistentzia kaltetu-tako lurraldeetatik abiatu behar zela pentsatu genuen eta soilik horren ostean, behin finkatu ondoren, opo-saketa zabalago batera hedatzeko, estatu zein nazioar-teko mailara. Tokian tokiko ekintzari lehentasuna ema-tea oposaketa aske, malgu eta eraldatzaile bat lortzeko oinarrizkoa izan daiteke.

Helburu hauekin, teknikaren inguruan eta honek dakartzan arrisku eta eraginen inguruan informazioa biltzen hasi ginen, eta informazio hori zabaltzeko ma-terialak lantzen hasi ginen: aldizkari bat, triptikoak eta kartel informatiboak argitaratu genituen eta gerora webgune bilakatu den blog bat sortu genuen, www.fracturahidraulicano.info. Era berean, oposaketa age-rikoa egiteko helburuz, balkoi eta leihoetan jartzeko poster, bandera eta pegatinak egin ditugu, prentsa oha-rrak ere bidali ditugu, e.a.

Horretaz gain, solasaldi informatiboak egiteaz ar-duratzen den talde bat eratu zen, eta kaltetutako lu-rraldeetan eta interesa erakusten duten beste lekuetan antolatu dira halakoak (Kantabrian, Euskal Herrian, Palentzian eta Burgosen). Zonaldeetako arduradunek ere zeregin garrantzitsua egiten dute; bizi diren zonal-dean, lanak euren burua eskaintzen duten pertsonen artean banatu eta koordinatzeaz arduratzen dira: uda-letako mozioak, bisitak elkarteetara eta bertako enpre-setara, kartelak eta informazio orriak itsastea, e.a.

Saja-Nansa eskualdean etxez etxe egindako informazio hedapena ere oso garrantzitsua izan zen. Bertan 5.000 gutun banatu ziren; emandako baimenaren eta honen eragin kaltegarrien berri emateaz gain, Asanbladaren berri ere ematen zen. Abenduan kontzertu bat antolatu zen dirua ateratzeko helburuarekin, eta bertan janaria eskaini, dokumental bat proiektatu eta hitzaldi infor-matibo bat ere eman ziren. Ekitaldia urrutiko leku ba-tean antolatu zen arren oso arrakastatsua izan zen, ho-rrek adierazten du informazioa zabaltzeko lana ondo funtzionatzen ari zela.

Arquetu baimenaren berri izan genuenean arrazoibi-deak aurkezteko denbora izan genuen. Hainbat taldek, Saja-Nansa udalerrietako Mankomunitatea tartean zela, baimenaren badaezpadako etendura edo indarga-betzea eskatzeko helegiteak aurkeztu zituzten, gehienbat prozesuaren opakutasunean eta erabili beharreko tek-nikaren arriskuetan oinarriturik. Kantabriako Ecologis-

tas en Acción eta Tres Mares-eko Kontzejuko elkarteak Kantabriako Justizia Auzitegi Gorenean auzi-adminis-tratiboko helegitea aurkeztu zuten. Oraingoz baimena geldiarazirik dago, baina ez dago indargabeturik.

Horretaz gain, udaletan mozioak sustatzen ari dira. 2011ko irailean Cabuérniga-ko Bailarako Ruente herria izan zen bere lurraldean haustura hidraulikoaren kon-tra zegoela zioen mozioa onartzen lehena. Handik gu-txira Cabuérniga-ko udalak ere mozio bat onartu zuen zentzu berean.

2012ko hasieran, egindako lana Kantabriako beste bai-menetara hedatu beharra gero eta nabarmenago sen-titzen zen, ustiaketa ez-konbentzionalak zirela erabat konbentziturik baikeunden. Ordutik aurrera Campoo-Los Valles asanblada eratu zen (Bezana eta Bigüenzo-ko baimenak), baita beste bi lantalde ere, bata Iguña-Anievas-en eta bestea Montes del Pas-eko zonaldean, Pas-eko bailara, Pisueña eta Miera batzen dituena (Luena-ko baimena). Talde hauen sorrerarekin batera Arquetu-ko baimenerako bere asanblada eratu zen. Cabezon de la Sal-en egiten diren batzar periodikoak asanblada eta taldeen arteko kontaktua mantentze-ko eta informazioa trukatzeko erabiltzen dira orain. Lurraldeotan etxez etxeko gutun-bidalketa arrakasta

98

handiarekin errepikatu genuen; bereziki nabarmentze-koa da Montes del Pas-eko zonaldean egindako lana, bertako biztanleria Kantabriako beste lekuetan baino sakabanatuago dagoenez informazioa zailtasun han-diagoz heltzen baita.

Bestalde, tokian tokiko taldeen lana nabarmentzen hasi da. Montes del Pas-eko zonaldean eratutako taldea in-formazio hedatze lanetan murgilduta dabil, herritarre-kin, elkarteekin eta enpresekin harremanetan jartzen eta herrietan hitzaldiak ematen; hitzaldi hauetan herritarren interes handia aurkitu dute. Campoo-Los Valles-eko tal-deak bere aldetik 10.000 gutun bidaltzeaz gain hitzaldiak eman, proiekzioak egin, mendi-martxa bat antolatu, udal askorekin kontaktu informatiboak egin eta Ebroko Ur Konfederazioarekin ere harremanetan jarri dira jakina-ren gainean jartzeko. Horretaz gain, Reinosan asteroko ordubeteko irratsaio bat egingo dute, fracking-a eta bere ondorioak zehatz-mehatz aztertuko dituena. Iguña-ko zonaldean hainbat udaletxerekin kontaktu positiboak egon dira, eta herritarren artean informazioa banatu da. Kantabriako talde guztien zeharkako kontu gisa, mar-txoan herri eta auzoetan hileroko “Informazio Orri” bat jartzen hastea izan da; bertan Asanbladako webgunean argitaraturiko berri nabarmenenen laburpena egin eta datozen deialdien berri ematen da.

Kantabriako Nekazari eta Abeltzainen kolektiboak fracking-aren kontrako jarrera publiko egin du. Horre-taz gain, lehen aipaturiko bi udalek haustura hidrau-likoaren kontrako mozioak onartu dituzte.

Enpresak, bestalde, mugitzen hasi direla dirudi. Joan den apirilean Repsol Luena baimenak kaltettuko di-tuen herrien alkateekin bildu zen azterketa sismikoen hasierari buruz hitz egiteko. Azterketa hauek lurpe-ko arbelezko geruzaren mapa osatzeko beharrezkoak dira, gerora zulaketa lanak non egin erabakitzeko. Repsolek ez du haustura hidraulikoaz eta eskala han-diko ustiapenez hitz egin nahi, azterketa sismikoak eta ikerketa lanak besterik ez direla nabarmenduz. Modu honetan, ikerketok euren helburu eta ondorioez bereizi nahi ditu: alde batetik, ikerketa baimenak diren arren, lurpean dagoen gas kantitatea zenbatekoa den jakite-ko modu bakarra ustiapen prozesua osorik burutzea delako, honek dakartzanarekin: zulaketa horizontala, haustura hidraulikoa, ur kontsumo handia, substantzia kimikoak, itzulerako fluidoak, e.a. Bestalde, egindako berebiziko inbertsioa berreskuratu nahi bada, platafor-ma berri asko etengabe irekitzeko beharra dago, put-

zuen ekoizpen eskasa eta euren bizitza baliagarria urte gutxikoa dela kontuan hartuta. Hots, eskala handiko ustiapen baten bidez baino ezin da lortu gas ekoizpen esanguratsu eta egonkor bat, eta horrek istripu bat ger-tatzeko aukerak oso altuak izatea dakar.

BNK Petroleum-ek ere, berriki egunkari digital batean egindako elkarrizketa batean, Madrilen bulegoa ireki duela eta laster eragile politiko, ekonomiko eta soziale-kin harremanak hasiko dituela iragarri du.

Enpresek gizartea jakitun egiteko bat-bateko asmoekin alderatuz, baimen-emateen prozesu osoa isilpean egin dela nabarmendu behar da, zuzenean udal eta herri-tarrei informazioa ezkutaturik egin ez bada. Hitz egin dugun udaletatik batek ere ez zuen baimenen ingu-ruko informaziorik, eta are gutxiago haustura hidrau-likoaren teknikaren inguruan. Goitik behera hartutako erabakien berri Buletin Ofizialean argitaratuz ematen da. Hau da, iragarpen, dekretu eta errege-dekretu ko-puru handien artean, legalki informazioa ezkutatzeko modu ezin hobea. Gobernu autonomikoak emandako baimenari dagokionez, erabakiak Kantabrian 2011n hartu ziren, PSOE-PRC gobernuaren agindupean. Ha-atik, PPko gaur egungo gobernuak aurreko gobernua-ren jardunaren bidetik jarraitzen du.

Hala ere, herrietan zeinu politikoak ez du eraginik izan eta bertako mozioak aurrera atera dira PP, PRC eta PSOEren udal taldeen laguntzarekin. Gertaera hauek normalean hiri handietan kokatzen diren erabaki gu-neen eta ondorioak pairatzen dituen periferiaren arte-ko distantziaren erakusletzat jo daitezke. Herriak eta landa ingurua gero eta gehiago baliabideak lortzeko edo zaborra bidaltzeko bakarrik balio duten lekutzat hartzen direla dirudi, bertako biztanleen eta euren bi-zimoduaren kaltetan. Haustura hidraulikoa landa ere-muaren patua hirietatik erabakitzen denaren adibide bat da honakoa: abeltzaintzarako erabili izan ziren ere-muen norabidea aldatu eta turismora zuzendu ziren lehenengo, gerora gas ustiaketara bideratzeko, eta ho-riek bertako biztanleei horren berri eman gabe botere guneetan hartutako erabakiak dira. Bitartean, herriak husten doaz bertan dagoen aukera falta dela-eta, etor-kizuneko ustiaketa proiektuetarako lekua utziz.

Arbel geruzen barruko gas ustiaketei EZ esatea gure bi-zitzen gainean erabaki ahal izateko beharrezko pausoa da, non eta nola bizi nahi dugun aukeratu ahal izateko.

99

Urriaren erdialdea zen Patxi Lopezek Dallasera bidaia egin zuenean eta bertan, iragarpen handiek ohi duten eszenografiarekin, herrialdearen panorama iraultzera deituriko iragarpen bat egin zuenean. “Euskadik 60 ur-tez auto-hornitzeko gas ez-konbentzionala aurkitu du”. Irmotasuna eta argitasuna. Ordutik informazio-tanta isuria hasi zen, eta gero eta jende gehiago arduratzen joan zen: auto hornikuntza hori gauzatzeko behar zen teknikak ingurumenean eta gizakien osasunean zituen arriskuak, “aurkikuntza” hori hamarkadak lehenago ezaguna zela eta hornikuntzaren ideia apaingarri bat baino ez zela.

Testuinguru horretan hainbat talde ekologista, elkarte, norbanako, alderdi politiko eta kazetari batzuengandik Dallasetik iritsitako albistea eta hura oinarritzen zen teknika, fracking-a, ezbaian jartzen zuten ahotsak en-tzuten hasi ziren. Erantzun soziala, Araban behintzat, sakabanatuta zegoen. Helburua argia zen: ahots ho-riek elkartu eta koordinatu indarra lortzeko asmoz, eta saio energetikoak egiteko laborategi gisa hartu duten lurralde historikoaren defentsan egin beharreko beste borroka hori gauzatzeko.

Plataforma gorpuzten joan eta babesak jasotzen joan zen azaroan zehar, 2011eko abenduaren 13an aurkez-pen publikoa egiteko. Hurrengo asteetan erritmo bizia zegokion jaio berria zen mugimendu honi. haustura hidraulikoarekin erlazionatutako hainbat tramite ire-kiak zeuden eta Fracking Ez Araba plataformak lanari ekin zion. Gasteizko Udalean Sailkatutako Jarduere-tako Lizentziara alegazioak egiteko prozesuan, Enara4 (Mandojana) putzua Ingurumenarekiko Eraginaren Ebaluazioa egiteko aurreko kontsulten tramitea hel-du zen. Alegazio bilketa masiboa antolatu zen, kalean mahaiak jarrita eta hainbat lekutatik jasota, eta guztiak urtarrilaren 9an aurkeztu ziren.

2012ko hasiera plataformaren lana alde instituzionale-rantz bideratu zuen. Alegazioez gain, Arabako Biltzar Nagusietan mozio bat aurkeztu zen urtarrilaren 23an eta Eusko Legebiltzarrean otsailaren 2an. Tarte berdi-nean fracking-aren inguruko lehen bi hitzaldiak egin ziren El 70 tabernan, ostean antolatuko ziren eta zabal-pen lanean sakonduko zuten jardunaldi teknikoak egi-teko entrenamendu gisa balio izan zutenak. Otsailaren 4an izan ziren, arrakasta harrigarria izan zuten, Ara-

Araba: Fracking-a gelditzeko hasiera bizia plataformarentzat

Fracking Ez Araba

100

bako gizartean zabaltzen ari zen interesaren erakusle.

Jardunaldien ostean, lana gelditu eta plataformaren norabidea birplanteatzeko unea iritsi zen, une horre-tara arte intuizioaren aldera bideratutakoa. Bide bikoi-tza jarraitu behar zen, lan instituzionalean jarraitu eta, bestetik, informazioa jaso teknikaren ezagupenean sakontzeko eta, ondorioz, egitasmoaren berri gizartea-ri zabaldu ahal izateko.

Modu horretan jaio zen bi bideak batzen zituen Frac-king-ik Gabeko Udalerrien kanpaina, otsailaren 29an aurkeztua. Kanpainaren helburua Arabako udalerri guztietara heltzea zen alde batetik, fracking-a zer den, haren arriskuak eta egitasmoaren tamaina azalduko zuen hitzaldi bat antolatzeko eta, bestetik, bertako udalek mozio bat aurkeztu zezaten fracking gabekoak izendatzeko. Orain arteko emaitzak oso positiboak izan dira: fraking-ik gabeko 21 udalerri eta 70 hitzalditik gora. Lan instituzionalak ere aurrera egin du hainbat agerraldirekin, Eusko Legebiltzarrean martxoaren 27an, edo Arabako Biltzar Nagusietan apirilaren 17an.

Beste lan ildo bat plataformak antolatutako hainbat mobilizazio izan dira. Lehena, Uraren Nazioarteko Egunaren inguruan antolatu ziren Uraren Kudeaketa eta Hiri Garapenaren inguruko Nazioarteko Topake-ten markoan martxoaren 20an. Beste izaera batekin, mobilizazioa eta jaia uztartuta, 23an jaia egin zen Gaztetxean. Hurrengo hitzordu nagusia Fracking Ez

Kuartango Plataformak antolatu zuen apirilaren 21ean mendi martxa arrakastatsu batekin, lanean jarduteko animatu ez ezik gizartearen mobilizazioan sakontzeko ilusioa piztu zuena.

Handik gutxira emaitza horiek ikusi ahal izan ziren, Gasteizen Jardunaldi Teknikoak egin zirenean apiri-laren 23, 24 eta 25ean. Plataforma antolaketan ekarpe-nak egiten saiatu bazen ere, EEEren (Euskal Energia Erakundea) aldetik egindako bahiketak saihestu zuen ekarpen horiek oihartzunik izatea. Egoera hau salatze-ko, hasiera egunean, apirilaren 23an, “Bienvenido Mr Marhsall” estiloan kontzentrazio antzeztua egin zen Arabako lur-azpia Estatu Batuetako enpresei saldu iza-na salatzeko. Jardunaldietan, azken egunean, platafor-mak 15 minutu izan zituen haren ikuspegia azaltzeko.

Maiatzean, Kuartangoko bailarak kolorea -horia kasu honetan- jarri zion fracking-aren aurkako borrokari Pe-rretxiko eta Terreña Behiaren Azokan. Ekaina hainbat hitzordu garrantzitsurekin heldu zen, hala nola zulatu nahi dituzten lehen bi putzuetara egindako bizikle-ta martxa bat, gero Armentian bukatu zena. Bestalde ere eragile hurbilekin eta fracking-aren aurkako beste plataformekin bat harreman sarea eraikitzen joan da udazkenean helduko den mobilizazio masibo bat an-tolatzeko.

Ordutik, Fracking Ez Araba bere lan ildoetan sakont-zen jarraitu du, hitzaldi erritmo biziarekin, materialak

Fracking-aren aurkako ekitaldia Kuartangon, perretxikoaren eta terreña behiaren feriaren testuinguruan. 2012ko maiatza.

101

Fracking-aren aurkako Ara-bako mugimen-duak aparteko mezulari berezi batzuk dituela esan genezake: Abel Martinez de Luko eta “Zortzi”. Luko lasterketetako txakurra duen korrikalaria da, Araban sortzen ari zen haus-tura hidraulikoaren aurkako mugimendua ikusita, gaiaz informatu zen (lehenik bere lankideen bitartez, eta ondoren Fracking Ez Arabaren webgunean zein horri buruz arit-zen diren beste hainbat informazio iturriren bidez) eta bere korrika egiteko zaletasuna fracking-ak dakartzan arazoei buruz herrita-rrak informatzeko beharrarekin bateratzea erabaki zuen. Gogotsu, 225 kilometroko ibilbidea marra-tu zuen, Arabako 73 herritatik pasako zena eta zazpi etapatan banatu zuena. Ibilbide hau egitera jo zuen eta bidean, txokoren ba-tean topatzen zuen edonorekin geratu eta fracking-ak, aurrera egingo balu, ekarriko duen etorkizun tristeaz aritzen zen ur tra-goen artean. Gainera, informazio idatzi apur bat zeraman aldean, igarotzen zen lekuetatik banatzen zuena. Bere ekintzaren arrakastaren ostean eta egin-dako jendarteratze lanagatik, pozik iritsi zen Kuartangora uztailaren 28an; bertan, Kuar-tangoko pertsona talde oparo batek Aprika-non itxaron zuen azkeneko kilometroak elkarrekin egiteko asmoz. Ezin bestela izan eta Koartangoko Zuatzu herriak gogotsu jaso zituen korrikalariak; herri bazkari bat egin zuten, nola ez, eta haustura hidraulikoaren aurkako ekitaldi bilakatu zen.

Luko eta Zortzi: fracking-aren aurkako

mezulariak

sortu eta zabalduz, hilero Alde Zaharreko azokan ka-lean egonda eta, nola ez, ideia berriak sortzen eta an-tolatzen.

Azken fi nean, lanak bide paralelotik jarraitzen du, Ara-bako herrietan zehar zabalpena eginez, gizartearen mo-bilizazioan sakontzen, eta sortzen doazen mugimendu berriekin kolaboratuz, Fracking Ez Nafarroa kasu edo fi nkatuta dauden beste batzuekin, Burgosekoa edo Kantabriakoa kasu. Aurretik, erronka guztiak: zabal-penean lagunduko duen kalitatezko materiala bildu eta osatu (esku artean duzun txostena adibide gisa), teknika hau eta eredu energetiko agortu baten aurkako jarrera erakutsiko duen mobilizazio jendetsuaren anto-laketan jarraitzea eta egunerokotasuneko mobilizazio, informazio eta zabalpen lanean bizirautea. Hauetan, eta beste batzuetan, elkar ikusten jarraituko dugu.

Fraking-ik ez, Ez hemen ez inon.

102

Fracking gabeko udalerrien ekimena Araban

URKABUSTAIZ

TREBIÑO

ARAMAIO

ARRAIA-MAEZTU

ARRAZUA-UBARRUNDIA

AYALA / AIARA

AÑANA

BARRUNDIA

CAMPEZO

/ KANPEZU

COMUNIDAD DE

LAÑO, PIPAON YPEÑACERRADA

IRUÑA OKA

/ IRUÑADE OCA

KUARTANGO

OKONDO

PARZONERÍA

DE ENTZIAE ITURRIETA

PEÑACERRADA-URIZAHARRA

RIBERA BAJA

/ ERRIBERABEITIA

SIERRA BRAVA DE BADAYA

ARMIÑÓN

VALDEGOVÍA (2)

CONCEJOS

DE VITORIA-GASTEIZ(1)

ZIGOITIA

ZUIA

ALEGRÍA-DULANTZI

AMURRIO

ASPARRENA

BERANTEVILLA

ELBURGO / BURGELU

LANTARÓN

LEZA

RIBERA ALTA

SALVATIERRA / AGURAIN

SAN MILLÁN / DONEMILIAGA

ZAMBRANA

VITORIA-GASTEIZ

(1) 53 concejos del municipio de Vitoria-Gasteiz han aprobado la moción

(2) El municipio de Valdegovía ha aprobado una moción propia además de la aprobada por la Cuadrilla de Añana a la que pertence

!!

!!

!!

!

!!!!!!

MUNICIPIO CON MOCIONES PROPIASCUESTIONANDO EL FRACKING

MUNICIPIO LIBRE DE FRACKING

CONCEJOS QUE HAN APROBADO LA MOCIÓN

!!

!!

!!

!

!!!!!!

MUNICIPIOS QUE HAN APROBADOMOCIÓN CONJUNTA DE LACUADRILLA DE AÑANA

103

PUEBLO LIBRE DE

FRACKING

Basado en un relato original de Sergio Uriarte (Furius)Adaptación e ilustraciones: Shukare

A

104

AÑO 38 A.C. KUARTANGO. Un grupo de

legionarios romanos (entre 1200 y

1800) acampa en el paraje de los An-

dagostes, en mitad del valle.

una batalla que creían ganada

se convirtió en una pesadilla

El ejercito más preparado de su tiempo, perteneciente

al Imperio más poderoso y duradero de la historia,

es derrotado por unos aldeanos y sus

vecinos unidos.

105

AÑO 2012 D.C., KUARTANGO. El Imperio ro-

mano acabó cayendo y su lugar en la

historia lo han seguido ocupando mu-

chos otros imperios.

Ahora le ha tocado el turno al Imperio

de los mercados y la banca. Es el imperio

más voraz y destructivo de la historia.

Con la falta de combustible para mover su compleja maquinaria se

han propuesto sacarlo de donde sea. Su última y genial idea:

sacarlo destruyen-

do el subsuelo

una vez más, los habitates se enfrentan al

campamento de los invasores

106

los nativos.

Los romanos habían sido derrotados por no haber acabado

de montar el campamento y ser superados en número por

Ya no se lucha como en la época romana. nuestros

gobernantes cambian las leyes a su libre albedrío para

hacer lo que quieren.

Nosotros tenemos la protesta como medio para mostrar

nuestra disconformidad contra sus abusos e injusticias.

107

únete!

juntos podemos pararlo.

nuestra queja se oirá alta y

clara:

no al fracking en kuartango

NI EN ARABA, NI EN EUSKAL HERRIA

NI EN ningún sitio!

únete!

juntos podemos pararlo.

nuestra queja se oirá alta y

clara:

no al fracking en kuartango

NI EN ARABA, NI EN EUSKAL HERRIA

NI EN ningún sitio!

108

2009an hidrokarburo ez-konbentzionalak (eskisto-gasa eta petrolioa) erauzteko zenbait baimen eskatu ziren Frantzian, eta hauetako batzuk 2010ean onartu ziren aurrez herritarrei inolako galdeketarik egin gabe. Ho-nen guztiaren berri Estatuko Aldizkari Ofizialen bidez besterik ez zen eman, beraz askorentzako oharkabean gelditu zen.

Herritarren mobilizazio garrantzitsu baten ostean, 2011ko uztailean, Frantzian haustura hidraulikoaren erabilpena debekatzen duen legea onartu zen, baina hainbat gauza argi uzten ez zituenez, haustura hidrau-likoaren kontrako borrokan ari ziren kolektibo asko mesfidati geratu ziren.

Honako hau gertatutakoaren kontakizun labur bat da. Batez ere Ardècheko eskualdean kokatzen da, non haustura hidraulikoaren aurkako Frantziako mobiliza-zio garrantzitsuenak bizi izan ziren.

2010eko abendua eta 2011ko hasiera tarteaFabrice Nicolino kazetari eta ikerlariak Frantzia hegoal-dean ageri zen eskisto gasa ustiatzeko baimenez ohar-tarazi zuen José Bové-k. Berehala bilerak antolatu ziren bai Lozére-n (Bové-ren bizilekua) eta baita Ardèche-n ere; ordura arte emandako baimenen xehetasunak eza-gutzeko balio izan zuten. Egun haietan bertan, aldi berean, John Fosh estatubatuarraren “Gasland” doku-mentalaren estreinaldia izan zen.

Honen ostean, hainbat eragile (Naturaren babeserako elkarteak, ibaien babeserakoak, arrantzale eta ehizta-rien elkarteak, alderdi politikoak, sindikatuak, parke naturaletako arduradunak eta abar) bi helburu zehatz bete nahian lanean hasi ziren, hau da, bai herritarrak informatzen eta baita mobilizazioak prestatzen ere.

Esan beharra dago, Ardèche-ko kolektiboa (“Stop au gaz de schiste 07” http://www.stopaugazdeschiste07.

Marion Perrand

Eskisto gas eta petrolioaren gorabeheren kronika Frantzian

109

Villeneuve De Berg (Ardeche). 07 kolektiboak antolaturiko manifestazio jendetsua. 2011ko otsaila.

org/) batez ere eskualde hegoaldean kokatzen ziren baimenei aurre egiteko sortu zela. Baina honekin ba-tera, hasieratik herri bakoitzean bertako kolektibo bat eratu zedila bultzatu nahi izan zuten. 07 kolektiboak mobilizaziorako hainbat deialdi egin zituen maila loka-lean lan eginez, eta hasiera batean bertako elkarteetara eta geroago bertako herritar guztietara zuzendu zen. Handik aurrera, 07 Kolektiboaren ardura nagusia ber-tako talde ezberdinak koordinatzea izan zen, eta bakoi-tzak behar zuenaz hornituko zituen: agiriak, informa-zioa, posterrak, pegatinak eta abar. Esan beharra dago pegatinek arrakasta handia izan zutela, leku guztietan agertu baitziren.

2011ko otsaila

Jendea informatzeko helburuarekin egin zen lehen bi-lera publikoa Saint-Sernin herrian izan zen eta 700 pertsona bertaratu ziren; arreta handia piztu zuen herritarrengan. Honen ostean, bilerak herri zein hiri txikietan ugaritu ziren. Hauetan guztietan bi alderdi nabarmentzen ziren; alde batetik, eskisto gasaren us-tiaketa ez-konbentzionalak ekonomian eta ingurume-nean dituen eraginak, eta bestetik, baimenen proze-suan zehar herritarrei aurrez inolako galdeketarik egin ez izanagatik izan den demokrazia gabezia.

2011ko otsailaren 26a 07 kolektiboak jendea eskisto gasaren ustiaketaren aurka ager zedin Villeneuve de Breg-en manifestazioa antolatu zuen. Deialdiaren erantzuna arrakastatsua izan zedin, kolektiboak 5.000 pertsonako aurreikuspe-na egin zuen arren, egun hartan 18000 agertu ziren.

Gobernuaren arabera, meatze zuzenbideak ez zuen emandako baimenak zalantzan jartzeko aukerarik ematen. Baina manifestazioaren ostean, gobernuak esandakoa berretsi zuen eta:

Eskisto gas eta petrolioaren ustiaketari buruzko • txosten bat enkargatu zuen.Luzamendu antzeko bat aurkeztu zuen: eraba-• ki bat hartu baino lehen eskatutako txostenaren emaitzak jakin arte itxoingo zen.

2011ko otsaila-martxoa Zenbait alkatek euren lurraldeetan eskisto gasa ustiat-zea debekatzen zuten dekretuak eman zituzten. Egia esan, dekretu hauek balio sinbolikoa besterik ez zuten, berez alkateek ez baitzuten balio eraginkorra izan ze-zaten beharko lituzketen eskumenik. Hala ere, erakun-de publikoak borrokan inplikatuta zeudela adierazteko balio izan zuten. Ordurako bi ustiapen baimen zituen

110

Schuebach enpresa estatubatuarrak, alkate hauek sala-tu zituen administrazio-auzitegian. Geroago, baliteke gobernuak lege bat bozkatu behar zuela-eta bere bai-menak indargabetuko zituztela ohartu izana, enpresak salaketa kendu zuen-eta.

2011ko ekaina Mobilizazioak bi ildo jarraituz antolatu ziren:

Bilera irekien bidez eta posta elektroniko berrie-• maileen bidez, jendea informatzea.Zaintza eta gertatu ahal ziren blokeoak antolatu • eta egituratu.

Gainera, Kolektiboetako kideek Green eta Dessobei-sants-i laguntza eskatu zieten indarkeriarik gabeko ekintza zuzenean trebatzeko eta honela ostean tre-bakuntza hau eskisto gasaren ustiaketaren aurkako gai zehatzera moldatzeko. Hau da, hasiera batean lurral-dean zaintza antolatzea zen helburu nagusia, honako hauetaz antzemateko:

Obra susmagarriak•

Kamioien ez-ohiko ibilbideak•

Ikerketa sismikorako eta zulaketetarako ka-• mioiak…

Kaltetutako eremuetan, ustiaketekin edo esplorazioe-kin lotu ahal ziren mugimenduez elkarri ohartarazteko, alerta telefono zenbaki bat zabaldu zen jendearen artean. Bertan jasotako abisuak beti ere egiaztatuak izan behar ziren, bertako kolektiboarekin kontaktatuz informazio-ak egiaztatu zitzaketen-eta, edo zuzenean inplikatutako enpresarekin kontaktuan jarriz, adibidez.

Zaintza batzordeak blokeo ekintzak eta alerta pirami-de bat antolatu zituen. Azken hau telefono kate batean datza, edozein obraren hasieraz elkarri ohartarazi ahal izateko. Piramide honen partaideen hitzetan, deialdi bat egin ez gero, momentuan bertan 800 lagun berta-ratu ahalko ziren beharreko lekura eta egunean zehar beste 800 gehiago biltzeko gaitasuna zegoen. Guztira, alerta piramide honen bitartez 2.800 lagun ohartarazi ahal ziren.

Gobernu ordezkaritzak kolektiboak gauzatutako ko-munikazio eta egituratze ahaleginak babes zibilarekiko mehatxutzat hartu zituen. Horrek botereak gizarte mo-bilizazioa kontuan hartzera behartu zuen eta horrela gobernuaren erabakietan eragina izatera.

2011ko ekainaren amaiera

Gobernuak eskatutako txostena argitaratu zen, baina ez guztiz. Gainera, bi egile ezberdinek egin zen, bata eskisto gasa ustiatzearen aldekoa eta bestea aurkakoa, beraz bukaerako dokumentua kontraesankorra zen eta ez zituen behin betiko ondorioak argitzen.

2011ko uztailaren 13ko legea

Lege honek eskisto-gasa eta petrolioaren esplorazio eta ustiaketa haustura hidraulikoaren bitartez egitea de-bekatzen du, baina ez du berez haustura hidraulikoa

zer den definitzen, eta honek legean hutsune bat eragin du, industrialariei teknika hau izen ezberdinez izendat-zeko aukera eman diena: estimulazio konbentzionala, arrokaren estimulazioa, haustura elektrikoa… beti ere zertan datzan zehatz-mehatz azaldu gabe.

Lege honek ez du eskisto-gas eta petrolioaren ustiake-ta debekatzen, nahiz eta gaur egun dagoen ustiaketa teknika bakarra haustura hidraulikoa izan. Gainera, haustura hidraulikoa ikerketa zientifikoetarako erabili daiteke (2 eta 4 artikuluak). Bestalde, lege honek bai-menen jabeek erabili behar zituzten teknikei buruzko txostenak aurkezteko bi hilabete izango zituztela ere aurreikusten zuen (3 artikulua).

2011ko urriaren 14a 64 baimenetatik, hiru indargabetu ziren: Schuebach enpresa estatubatuarrari emandako Nantes eta Vi-lleneuve de Berg-ko baimenak, eta Total-i emandako Montelimarko baimena. Gertaera honek mugimen-duko jende asko apaldu zuen.

Uztailaren 13ko legearen arabera, Schuebach-i eman-dako baimenak erabat legez kontrakoak ziren, enpresak haustura hidraulikoa erabiliko zuela iragarri zuelako. Totalen kasuan, aldiz, bere baimenaren eskakizunean erauzketa teknika ezberdinak era sakonean azaltzen zituen baina azkenik zehazki erabiliko zuena aipatu gabe. Lehenik egokiena zein teknika suertatuko zen ja-kiteko esplorazioak egin nahi zituztela azaltzen zuten, baina haustura hidraulikora ez zutela joko aitortzen zuten. Honek denbora irabaztea ahalbideratzen zien. Gobernuaren iritziz, txostena osatu gabe zegoen eta ondorioz baimena indargabetu zuten.

Aipatutako hiru baimenak Lozère eta Ardèche-en kokatzen ziren, gehien mugiarazi ziren probintziak, hain zuzen ere. Gainontzeko 61 baimenetan, enpresek hidrokarburoak era konbentzionalan erauzi nahi zi-tuztela argudiatu zuten eta ez, ordea, haustura hidrau-likoaren bidez. Beraz, ez zituzten indargabetu. Hala ere, 07 kolektiboko zientzialari batzordeak (bertan geo-logoek eta zulaketetan jardun ziren langile ohiek parte hartzen zuten) baimenen eraginpean zeuden eremuak ordurako ikertuta zituzten eta, euren ustetan, lurraz-piko konposizio geologikoa zela-eta, teknika konben-tzionalen bidez ustiatu daitekeen oso gas edo petrolio gutxi dago. Hau guztia kontuan izanik, zulaketa enpre-sek erauzketa konbentzionaletarako baimenak erabiliz erauzketa ez konbentzionalak egin nahi zituztela sus-matzen zen. Izan ere, hasieran, zegoen gas eskasa pon-patuko zutela eta ondoren haustura hidraulikoa egin-go zutela uste zen.

2001ko abenduaren 12a

Total-ek administrazio auzitegiarekiko helegite bati ekin zion bere baimenaren indargabetzearen aurka. 07 kolektiboaren lege-batzordeko legelariek Total-ek se-gur aski epaiketa irabaziko zuela uste zuen haustura hidraulikora joko ez zutela sinestarazi nahi zuelako.

111

2011-835 LEGEA, 2011ko uztailaren 13koa

Hidrokarburo likido edo gaseosoen esplorazio eta ustiapena haustura hidrauliko bidez egitea debekatu eta teknika hau erabiltzea dakarten proiektuen esplorazio baimen esklusi-boak debekatu nahi dituena. Asanblea Nazionalak eta Sena-tuak onartu dute, Errepublikako Presidenteak aldarrikatu, honako edukia duen Legea:

1. artikulua

2004ko ingurumenaren Karta eta ingurumenaren kodeko L. 110-1 artikuluan aurreikusitako prebentzio eta zuzenketa jar-dueraren printzipioa aplikatuz, hidrokarburo meategi likido edo gaseosoen esplorazio eta ustiaketa arrokaren haustura hidraulikoak jarraitutako zulaketak debekatzen dira lurralde nazionalean.

2. artikulua

Hidrokarburo likido eta gaseosoen esplorazio eta ustiaketa tekniken bideratzea, jarraipena eta ebaluazioa egiteko batzor-de nazionala eratuko da. Batzorde honek bereziki haustura hidrauliko teknikei edota teknika alternatiboei loturiko ingu-rumen arriskuak ebaluatzea izango du helburu.

Batzorde horrek jakinarazpen publikoa igorriko du esperi-mentuen aplikazioari buruz, beti ere ikerketa zientifi koaren helburuz egindakoak kontrol publikopean, 4. artikuluan au-rreikusi bezala. Batzorde horrek dagozkien asanbleetako pre-sidenteek izendatutako diputatu eta senatari bana bilduko ditu Estatuaren ordezkari gisa, tokiko administrazioak, elkar-teak, langileak eta dagokien enpresetako nagusiak. Osaketa, misioa eta funtzionatzeko modua Estatuko kontseiluak zehaz-tuko ditu dekretu bidez.

3. artikulua

I. Honako Legea aldarrikatu eta bi hileko epean, hidrokarbu-ro likido edo gaseoso hobiak bilatzeko baimen esklusiboen ti-tularrek euren bilaketa jardunetan zehar erabilitako edo pla-nifi katutako tekniken berri emango duen txostena igorriko diote baimenok eman dituen aginte administratiboari. Agin-te administratiboak argitara emango du aipatutako txostena.

II. Baimenen titularrek agindutako txostena ez badute igortzen edota txostenak haustura hidraulikoak jarraitutako zulaketak, burutuak edo balizkoak, egingo direla aipatzen badu, dagozkien baimen esklusiboak debekatuko zaizkie.

III. Honako Legea aldarrikatu eta hiru hileko epean, aginte administratiboak debekatutako bilaketa baimen esklusiboen zerrenda argitara emango du Aldizkari Ofi zialean.

IV. Arrokaren haustura hidraulikoak jarraitutako zulaketa erabiltzea aurreikusitako txostenean aginte administratiboari horren berri eman gabe urtebeteko kartzela zigorrarekin eta 75.000€ko isunarekin zigortuko da.

4. artikulua

Gobernuak txostena igorriko du urtero Parlamentura es-plorazio eta ustiaketa tekniken garapenaren eta Frantziako, Europako eta nazioarteko lur azpiaren ezagutzaren berri emanez hidrokarburo likido edo gaseosoen alorrean, soilik ikerketa zientifi koaren helburuz eta kontrol publikopean egindako esperimentazioen aplikazioen berri emanez, 2. ar-tikuluak sortutako bideratze, jarraipen eta ebaluazio batzorde nazionalaren lanen berri emanez, meatzaritza arloan araudi- eta lege-markoak 2004ko ingurumenaren Kartarekiko duen bateragarritasunaz eta proiektatutako araudi- edo lege-ego-kitzapenez aipatutako txostenean argitaratutako elementuen arabera.

Honako Legea Estatuko lege gisa beteko da.

Schebauch-ek lau hilabete zituen helegitea aurkezteko, otsailera arte, hain zuzen ere.

2012ko urtarrilaren 17a “Posible al da Frantziak eskisto gasei uko egitea?” izen-burupean, eskisto gasei buruzko solasaldia izan zen Parisen, industria saila, lehen ministroa, beste ministro batzuk (energia, enplegua,…) eta energiako Europako komisarioaren artean. Ziurrenik uztailaren 13ko legea saihestea izango zen horren helburu nagusia.

Gobernuak, solasaldi honen testuinguruan, batzorde tekniko baten eraketa iragarri behar zuen uztailak 13ko legearen 2. artikuluan aurreikusitakoaren arabera. Bat-zorde honen eraketak bere iritzien joera argi adieraziko luke. Gainera, batzordearen eraketa esperimentazio zientifi kotzat hartuz gero, haustura hidraulikoaren erabilpena ahalbidetu zezakeen, iruzur handia eginez (http://www.stopaugazdeschiste07.org/spip.php? ar-ticle216).

Momentu hartan mundu guztia zegoen zain. Frantzia 2012ko lehendakaritzarako hauteskunde kanpaina be-tean zegoen eta hautagai batek ere ez zuen energiari buruz ez bere iritzia eman ez hitz egiterik nahi. Gai ko-rapilatsuez hitz egitea ekiditen saiatzen ziren, haustura hidraulikoaren aurkako taldeetan, eskuineko ikuspun-tu muturrenak zein pentsamendu ezkertiar muturrenak ere topatu ahal baitziren batera. Eskisto gasen aurkako kolektiboek, aldiz, mobilizazioa egituratzeko lanetan jarraitzen zuten, jendea informatzen eta militanteek borroka irabazi ez zutela eta eskisto gasa oraindik jokoz kanpo ez zegoela gogoraraziz. Beraz, momentu hartan helburu nagusia lehendakarigaiei presioa egi-tea zen euren iritzia azaltzera behartuta egoteko. Ageri zen zailtasun handiena, uztailaren 13ko legeak jende asko apaldu zuela zen, nahiz eta esan beharra dagoen Total-en helegiteak borroka oraindik irabazita ez zego-ela ohartarazteko balio izan zuen.

Aldi berean, industria sailaren kontraeraso mediatikoa sumatu ahal izan zen: eskisto gasek lanpostuak sortu ahalko lituzketelakoan, esportazioekiko independen-tzia lortu ahalko zelakoan…Komunikazio lan handia egiten ari ziren. Zirudienez, euren momentuko jomuga baimenak lortzeko eta estatua zein jendeari ere ustia-pen konbentzionalen baimenekin iruzur egiteko den-bora irabaztea zen.

Bitartean, zain zeuden. Uztailaren 13ko legea balioga-betzat adierazi ahal izango zen, edo haustura hidrau-likoaren defi nizioa edota terminoa aldatu.

Eta barrenariak, esplorazioak, ikerketa sismikoak… hastera zihoazen.

2011-835 LEGEA, 2011ko uztailaren 13koa

Hidrokarburo likido edo gaseosoen esplorazio eta ustiapena haustura hidrauliko bidez egitea debekatu eta teknika hau erabiltzea dakarten proiektuen esplorazio baimen esklusi-boak debekatu nahi dituena. Asanblea Nazionalak eta Sena-tuak onartu dute, Errepublikako Presidenteak aldarrikatu, honako edukia duen Legea:

1. artikulua

2004ko ingurumenaren Karta eta ingurumenaren kodeko L. 110-1 artikuluan aurreikusitako prebentzio eta zuzenketa jar-dueraren printzipioa aplikatuz, hidrokarburo meategi likido edo gaseosoen esplorazio eta ustiaketa arrokaren haustura hidraulikoak jarraitutako zulaketak debekatzen dira lurralde nazionalean.

2. artikulua

Hidrokarburo likido eta gaseosoen esplorazio eta ustiaketa tekniken bideratzea, jarraipena eta ebaluazioa egiteko batzor-de nazionala eratuko da. Batzorde honek bereziki haustura hidrauliko teknikei edota teknika alternatiboei loturiko ingu-rumen arriskuak ebaluatzea izango du helburu.

Batzorde horrek jakinarazpen publikoa igorriko du esperi-mentuen aplikazioari buruz, beti ere ikerketa zientifi koaren helburuz egindakoak kontrol publikopean, 4. artikuluan au-rreikusi bezala. Batzorde horrek dagozkien asanbleetako pre-sidenteek izendatutako diputatu eta senatari bana bilduko ditu Estatuaren ordezkari gisa, tokiko administrazioak, elkar-teak, langileak eta dagokien enpresetako nagusiak. Osaketa, misioa eta funtzionatzeko modua Estatuko kontseiluak zehaz-tuko ditu dekretu bidez.

3. artikulua

I. Honako Legea aldarrikatu eta bi hileko epean, hidrokarbu-ro likido edo gaseoso hobiak bilatzeko baimen esklusiboen ti-tularrek euren bilaketa jardunetan zehar erabilitako edo pla-nifi katutako tekniken berri emango duen txostena igorriko diote baimenok eman dituen aginte administratiboari. Agin-te administratiboak argitara emango du aipatutako txostena.

II. Baimenen titularrek agindutako txostena ez badute igortzen edota txostenak haustura hidraulikoak jarraitutako zulaketak, burutuak edo balizkoak, egingo direla aipatzen badu, dagozkien baimen esklusiboak debekatuko zaizkie.

III. Honako Legea aldarrikatu eta hiru hileko epean, aginte administratiboak debekatutako bilaketa baimen esklusiboen zerrenda argitara emango du Aldizkari Ofi zialean.

IV. Arrokaren haustura hidraulikoak jarraitutako zulaketa erabiltzea aurreikusitako txostenean aginte administratiboari horren berri eman gabe urtebeteko kartzela zigorrarekin eta 75.000€ko isunarekin zigortuko da.

4. artikulua

Gobernuak txostena igorriko du urtero Parlamentura es-plorazio eta ustiaketa tekniken garapenaren eta Frantziako, Europako eta nazioarteko lur azpiaren ezagutzaren berri emanez hidrokarburo likido edo gaseosoen alorrean, soilik ikerketa zientifi koaren helburuz eta kontrol publikopean egindako esperimentazioen aplikazioen berri emanez, 2. ar-tikuluak sortutako bideratze, jarraipen eta ebaluazio batzorde nazionalaren lanen berri emanez, meatzaritza arloan araudi- eta lege-markoak 2004ko ingurumenaren Kartarekiko duen bateragarritasunaz eta proiektatutako araudi- edo lege-ego-kitzapenez aipatutako txostenean argitaratutako elementuen arabera.

Honako Legea Estatuko lege gisa beteko da.

112

Eskisto gasak: Programatutako gaseztatze batetarako gidoia

2011ko apirilaren 21ean, osteguna, “Eskisto Petrolio eta Gasaren Ikuskaritza Batzordeak” bere “txostena” eman zien Ekologia eta Ekonomia ministroei. Txosten hau, Frantziako lurraldean hemendik bi edo hiru ur-tera energia hau modu masiboan ustiatzeko Frantziar Estatuaren eta fracking-eko industriaren ideiak argi ezagutzeko balio digu.

Txosten honen garrantzi estrategikoaren inguruan za-lantzarik ez izateko, CGIET eta CGEDD erakundeek idatzia dela nabarmendu behar da, lehendabizikoa In-dustria Ministerioaren menpe dago eta bigarrena Eko-logia Ministerioaren menpe. Euren ahotsaren atzean Estatua da hitz egiten duena, eta Estatua industriare-kin, hau da, Kapitalarekin duen erlazioa, hain zuzen ere. CGIET, Meatzetako Kidego zaharra da. CGEDD lehen Zubi eta Bideak gisa ezagun zena. Horiek ba-dakite zertaz ari diren eta badute berezko interesa es-kistoetako gasen ustiaketa egin dadin. Txostena baino gehiago, borrokarako plana da.

Erantzuten duen galdera sinplea da: Nola onartu es-kistoetako gasen ustiaketa masiboa erantzun minimo

batekin eta ahal bezain laster? Galdera ez da “zergatik ustiatu eskistoetako gasak?”. Hori badakigu. Galdera da “nola ireki bidea industriari?”.

Gure hipotesia zuzena bada (baina oker egon gaitezke), aukeratutako estrategia honakoa da: hasiera batean, ia guztian amore ematea, edo behintzat itxura hori ema-tea, oposaketa argudiorik gabe uzteko helburuarekin eta horrela lasai lan egin ahal izateko. Horregatik jada ezagunak diren irtenbideak proposatzen dituzte. Kontu teknikoak ez dira hain garrantzitsuak, heldu nahi duten lekura heltzea da helburua. Horrela antolatuko dute:

Industria zientifikoen atzean ezkutatu zulaketak hasi ahal izateko

Industria, Total, GDF edo “iparamerikarrak” izanik, beldurra ematen du. Gero eta gehiago ikusten dugu pertsona hauek moralitaterik ez dutela eta bilatzen duten gauza bakarra euren berehalako irabaziak dire-la. Horregatik ari dira industria desagerrarazi nahian, ezkutatzen. Hasiera batean, adostuta zeuden ikerketa-

Les Cévennes-eko kolektiboak

113

rako baimenak atzera botako dira. Ekidinezina dirudi, izan ere. Inbertsio moduan esplorazio hauetan sartu-tako diruaren truke, eta ez da gutxi, kalte ordainak eskatuko dituzte? Hori da galdera. Eta horrela izate-kotan, zenbat? Puntu hau garrantzitsua da dagoena ulertzeko. Apustu egin genezake, eskistoetako gasen oposizioa lasaitzeko helburuarekin baimenak bazter-tuko dituztela, horrela oposizioa lokartzeko eta desmo-bilizatzeko. Industriak eskatuko dituen kalte-ordainak txikiak edo hutsalak izango direla uste dugu.

Horrek argi esan nahi du materiala denbora batez gor-detzeko ados jarri direla, beranduago, epe labur sama-rrean, ustiaketarako zulaketekin hasi ahal izateko ber-mearen truke. Lehen aipatutako txostenak epe honen iraupena aipatzen du: “Bi edo hiru urte”. Tartean dau-den ministroen eta industrien artean adostutako epea izango da ziurrenik. Horixe da borrokarako gelditzen zaigun denbora.

Industria zientifikoen atzean ezkutatzen da, bitartean, jada ezagutzen dugun doinuaren atzean: inbestigazio zientifikoaren neutraltasunaren doinua. Berdina izan zen transgenikoekin eta nanoteknologiarekin, oso era-bilita dago. Denak zailtasunak eta zalantzak aitortzeko prest daude: ez dakite zeintzuk diren “baliabideak”, eta oraindik arazoak daude konpontzeke, errentagarrita-sunaren inguruan zein ingurumenarekiko inpaktuaren inguruan. Horregatik, badaude “egin daitezkeen aurre-rapenak eta sustatu behar diren ikuspegi berritzaileak”. Eta horregatik, hain zuzen, ikertu egin behar da.

Ikerketa hauek aurrera eramateko biderik onena, nos-ki, zulaketa “esperimentalak” dira. Nola jakin gertatu behar dena probatu gabe? Ardura printzipioaren bertsio kamikazea da, gutxi gorabehera.

Baina zein da ustiaketarako eta esperimentaziorako zulaketen arteko ezberdintasuna? Ez dakigu oso ondo. Hori bai, zientifikoa izatekotan, badakigu “garbia eta zentzuzkoa” izango dela. Behin eta berriz entzungo dugu “esperimentazioa ez da ustiaketa”. Eta egia da: esperimentazioan sei hilero eta aukeratutako produk-tuekin egingo dira zulo txikiak. Ez du zerikusirik ustia-pen industrial batekin. Eta hori ere arazoa da: zulake-tak egiten hastea lortzen dute, eta gainera, ustiaketa masibo baten lardaskeriarik gabe eta sortzen diren me-tatutako inpakturik gabe.

Edozein kasutan, horrelako zundaketa “esperimenta-lak”, modu nahiko zuhurrean, lurraldean instalatzea da eragiketa honen helburua. Gutxi batzuk, ez denak batera, gizartearen erantzuna sakabanatzeko eta gal-tzeko asmoarekin. Baliteke industria izatea horretaz arduratzen dena, baina zein bestea baino zientifikoa-goa eta berritzaileagoa den baimendutako erakundeen “kontrolpean”. Eta zeintzuk izango dira erakunde ho-riek?

Txostenean horrela aipatzen dira: “Zientzialari bat-zorde nazionalean, Meatze eta Geologia Ikerketa Bu-legoko adituak egongo dira, garai bateko Frantziako Petrolioko Institutukoak, Ingurumen Industrialeko eta bere Arriskuetako Nazio Institutuetakoak eta uni-

bertsitarioak”. Talde bikaina. Ikusten dugu zer nolako adituak diren. Horientzat lur azpia zer egin ez daki-gun gauzak gordetzeko toki egokiena da (hondakin erradioaktiboak, CO2), ardurarik gabekoak.

Estatuaren jario hutsa dira, eta beraien funtzioa eki-men industrial suntsitzaileenei berme zientifikoa ema-tea da. Industria eta Estatuaren arteko transmisio uha-la dira. Haiek dira “erabat independenteki” erabakiko dutenak zundaketa esperimentalen tokiak eta motak. Azken batean, haiek zientifikoak dira eta ez irabazien egarri diren multinazional gaiztoak.

Behin zulaketak hasitakoan, ia ezinezkoa izango da atzera bueltatzea eta Total eta bere lagunek txanda har-tu ahal izango dute lasai asko

Urduriak lasaitu: gardentasuna, kontsulta eta parte hartzea

Industria zientifikoen atzetik ezkutatzea lehendabiziko etapa baino ez da. Txostenak informatzeko beharra na-barmentzen du bereziki, hau da, eskistoetako gasen onargarritasuna sortzea. Komunikazio terminoetan esaten den bezala hiru “helburuak”: “Publikoa”, euren ordezkariak eta elkarteak dira. Eta nola egiten den ere ezagutzen dugu: Hondakin nuklearren lurperatzean arrakastarekin erabilia izan da jada.Publikoarentzako hasiera batean informazio nahiko sinplea izan daiteke, paper dirdiratsuan egindako esku orri bat, adibidez. Sinpleena da. Gero, bilerak anto-la daitezke, posible bada piknikarekin. Gerta daiteke ere piknika balizko zulaketetatik gertuen dagoen “pu-blikoarentzat” izatea bakarrik.Gero ordezkariak eta elkarteak tartean sartu behar dira. Txostenak, ordezkari publikoak eta “ingurumenaren babeserako elkarteetako ordezkariek” osatutako “To-kiko Informazio Batzordeak” sortzea proposatzen du. Maskarada honetara joateko prest dagoen bat edo bat bilatu beharko da, baina denetarik dago. Beharrezkoa bada, elkarte bat sor daiteke zuzenean. Aurretik ikusi dugu jada.Tokiko ordezkarien kolaborazioa bermatzeko asmoare-kin, txostenak “tokiko erakundeak bere lurraldean hi-drokarburoen ustiaketa interesgarri ikus dezaten, pe-trolioaren fiskalitatearen berrazterketa” gomendatzen du. Tristea da, baina eragina izaten du. Zentral nuklea-rren inguruan dauden kiroldegi politetan baino ez da arreta jarri behar.

Eta etapa bakoitzean, adituen ballet batek, bakoitza au-rrekoa baino konfiantza handiagokoa, “biztanleriaren zalantzei” erantzungo die.

Gero kontsultetara pasa ahal izango gara. Izan ere ba-rregarria da kontrako ekintzaileek euren itxaropenak nolabaiteko zuzeneko demokrazia batean jartzen du-tela ikustea, behin “herriak aukeratutakoak” Asanblea Nazionalean modu oso adierazgarrian adierazi dire-nean (frackingaren kontra)…

Oposizioa entzunezina izan dadila lortzea. Behin arreta zientifikoa eta berme demokratikoa lortuta, kontrako

114

ekintzaileekin izan beharreko elkarrizketa berriro har daiteke beste behin ere, oinarri sendoagoekin.

Lehendabizi esango dute: “Gardentasun gehiago nahi zuten? Bada, orain gardentasuna bermatuta dago. Ikus-ten duzuenez, hitz egiten dugu. Galdetu eta informa-tu genien. Gustua emateko, meatzetako kodea aldatu genuen ere: ez da gutxi. Ustiaketaren kontrako legeak nahi izan dituzte: badituzte”. Eta egia izango da1.

Esango digute, halaber: “Ardura printzipioaren alde-koak ziren? Ikusten duzuenez kontu guztiak hartu ge-nituen. Dena kontrol zientifiko zehatzenaren pean egi-ten da. Esperimentala bakarrik dela esan diegu. Nahi dute beste bilera bat antolatzea? Grenelle berri bat? Nori ordaindu behar dizkiogu gonbidapenak?”.

Eta behin buelta batzuk eman ditugunean: “Baina, zer nahi dute azken batean? Erdi Arora bueltatzea? Eta gure lanpostuak, kontuan hartzen al dituzte? Pe-trolioaren prezioa ikusi dute? Ekologista gutxi batzuk perretxikoak hartzen dituzten bitartean zulaketa dorre bat ikusi nahi ez dutelako ez dugu Frantziako Barne Produktu Gordina Malikoarekin trukatuko. Argi dago, zuekin ezin da hitz egin”.

Hortik aurrera, oraindik inor motibatuta badago, lasai-tasun osoz euren txakurrak gure lepoetara askatu ahal izango dituzte. Izan ere, egia izango da, euren partetik egin zezaketen guztia egina izango dutela elkarrizketa eta kontzesioei dagokionez. Eta, hala ere, “bi edo hiru urteren” bueltan egina egongo da. Modu esperimenta-lean edo ez, azal freatikoak zulatuko zituzten eta haus-ten hasiko ziren. Orduan ustiaketa masibora pasatzea posible izango da, etengabekoa, baina hondarretan egongo den oposizio batekin, eta laster erakundeetan integratuta, nuklearrekin bezala. “Ez eskerrik asko” pegatina asko egongo dira kotxeetan eta itsasoan ez da arrainik geldituko. ¡Et voila!

Eta orain, zer egingo dugu?

Hau da euren gidoia. Ideia orokorra azalduta dago (txostenean), irakurtzearekin nahikoa da. Puntu hone-tan ados bagaude, etsaiaren jolasa zein den argi ulert-zen badugu, hemendik aurrera datorrena (pixka bat) errazago izan daiteke. Nola ekidin aurrera egin deza-ten? Horixe da orain gakoa.

Bagara batzuk eskistoetako gasen kontra erabateko “hiritar”2 oposizioa bukatu dela eta hemendik aurre-ra legean oinarritutako helegiteak zaharkituta daudela uste dugunok. Nahiko argia da ikuspuntu demokra-tiko batetik azkeneko hitza jada esana dagoela: Asan-blea Nazionala, muturreko ezkerretik, muturreko es-kuinera eskistoetako gasen ustiaketaren kontra dago. Proiektu bat, gero bi proiektu, eta berdinak ziren hiru lege proiektu ere proposatu dituzte. Denok ez, ez, ez, ez dela egingo diote, aginduta. Herriak bere ordezka-rien bitartez hitz egin du.

Hala ere, eta modu berdinean nabaria, berdin-berdin egiten saiatuko dira. Eta lotsarik gabe esaten digute, aurpegira. Gai nuklearrak, beste batzuen artean, argi

erakutsi digu negozioetan, bereziki energetiko eta in-dustrialetan, politika bakarra dagoela martxan. Interes ekonomikoena. Ez da gobernu baten gai bat, ezta ezker edo eskuinaren artekoa, ekologista edo faxista. Ez gara hemen etxebizitzaren inguruko arazoaz ari, klase bakoitzean dauden ikasle kopuruaz edo gertutasuneko poliziaz. Hemen, Estatuaren eta honek Kapitalarekin duen erlazioaren kontra ari gara borrokatzen.

Txosten honen bitartez Estatuak eskistoetako gasen aurkako ekintzaileei bidaltzen dien mezua honakoa da: Eta zer? Zer egingo duzue orain? Zer egingo duzue behin baimenak bertan behera gelditu direnean, behin lege proiektuak bozkatu direnean, behin meatze kodea apaindu denean, eta legalki dena atzerapausoak diru-ditenean? Egingo dutela segurtasunez dakizuenean, Villeneuve-de-Berg-en edo beste edozein lekutan, bes-terik gabe, egitea erabaki dutela dakizuenean, zein izango da zuek aldarrikatu duzuen legearen kontra izango duzuen helegitea?Testuinguru honetara mugatzen bagara, aldez aurretik iruzurrez betetako solasaldi batean harrapatuta egongo gara. Jada ez da gai politiko bat izango, kontu praktikoa baizik. Horretan jolasten bagara, gure aukera bakarra isilik gelditzea izateko moldatuko dira, haiei arrazoia emanez. Eta barregarritasunaren gailurrera helduko gara, aurreikus daitekeenez, maiatzaren 10ean3, dipu-tatuek inoren oposaketa ez duen eta onartzeko presa duten testuari bozka ematen diotenean, Asanblea Na-zionalaren aurrean Jose Bové-k egindako deialdiari elkarte eta kolektiboak erantzuten diotenean, hobeto nahaspilatzeko… Ez dakigu zer egin entretenitzeko.

Maiatzaren 10ean aztertuko duten lege proiektu bat proposatu duen C. Jacobek4 argi esaten du: “Gaur egungo zientifikoen ezagutza egoeran, gure ardura oso arduratsuak izatea da. Etorkizunean, arriskuen balora-zio batekin interes orokorreko legeak eboluzioa merezi duela erakusten bada, ikusiko dugu” (Les Echos5). Itzul-pena: Zuen legea bozkatuko dugu, horrela eztabaida bukatuko da eta bakean lan egin ahal izango dugu.

Nola, Jose Bové bezalako politikako beterano batek ezin du ikusi. Orduan, zergatik Parisera joan, Asan-blea Nazionalaren aurrera? Berak esaten digu: “Herria Asanblearen aurrean egon behar da, ordezkariek be-raien promesak bete ditzaten”. Baina, egindako prome-sak errespetatuz, hain zuzen, ordezkariak ziria sartzen digutenean, zer egin behar dugu?

Eta Michèle Rivasik6, txostena argitaratu eta gero: “Adituek nahi dutena esan dezakete, orain hartu be-harrekoa erabaki politikoa da”. Ez du berak ikusten txosten hau erabat politikoa dela hain zuzen? Eta era-baki politikoa izango da, hain zuzen, arratoiak bezala harrapatuko gaituena.

Itsukeria, galbidea? Edo hautatutako ekintza bideen mugak zeintzuk diren ikusi nahi ez izatea, besterik gabe? Baina ekintza era ez badator bat, edo bat etort-zeari uzten badio, bilatzen den emaitzarekin, zergatik mantendu?

Nahiko argia dirudi arrazoiak erabat politikoak direla.

115

Ez dugu “herria demokraziatik aldendu behar”, esaten duten bezala. Instituzioak nola erabili badaki, bere zerbitzura jar ditzakeela erakutsi behar zaio herriari. Hurrengoan ere bozka dezaten lortu behar da. Beldur garelako gerta zitekeenaz jende askok politika deritzon horretan konfiantza galduko balute.

Abestia ezaguna egiten zaigu, eta egia esatera, berdin zaigu. Baina gaur egungo egoeran kaltegarria ez ezik, kriminala ere bada. Hau delako zulaketak egingo diren modua. Azpijoko politikoak azal freatikoetan zuloak egiten utziko duelako azkenean. Txantxa horiek pixka bat gehiago ere hilko gaituztelako.

Gure kontraesanetan harrapatzen gaituen eskema ho-netatik atera behar gara. Ezin da legearen kontra beste lege batekin borrokatu. Egiten dituztenek beti jakingo dute nola ernegatu gu nahi duten tokira eramateko. Legeak ez daude guretzako eginak, gure kontra baizik. Kontrakoa sinesten duena edo burgesa, edo inozoa da.

Esaera zahar batek esaten du: “Deabruarekin bazkaldu nahi duenak koilara luzea eraman behar du”. Antza denez, deabruarekin asko jatearen indarrez, batzuen koilarak egunez egun txikitzen dira.

Instituzioekin eztabaidatzeari utzi behar diogu ora-in, izan ere argia da hemendik aurrera eztabaida hau bakarrik baldarrarena egiteko balio duela, kartak na-hastu eta banatzen dituztenak beti berdinak diren jolas bat delako. Beste arau batzuei jarraituz jolasten hasi behar gara.

Instituzioekin eztabaidak etetea legalitatetik, momen-turen batean edo bestean, ateratzea esan nahi du. Ba-daude legalitatetik aldentzeko “indarkeriazkoak” derrigorrez izan behar ez diren moduak eta, kasurik txarrenean, poliziaren komisaldegian ordu batzuk pa-satzea baino garestiago ez direnak badaude. Ez dugu

zertan zuzenean koktel molotov-ak botatzera pasa be-har… (oso ideia txarra litzateke gas hobi batean).

Testu honetan, lokalak, bulegoak, ordu batzuetan oku-pa daitezkeen egoitzak dituzten erakundeak aipatu di-tugu; nortzuk diren pixka bat argitzeko ekintzak.. Ziur asko, ez zaie horrela seinalatuak ikustea gustatuko. Zo-morro hauei ez zaie argia gustatzen. Ministerioak ere badaude, petrolio enpresak, Gaz de France, eta abar. Jada egin da, jarraitu beharko da.

Modu berean argiak izan behar gara etorkizunean egon daitezkeen “herri kontsultekin”, hau da, erabat eta sinpleki boikotatzea, ezin burutu arte eta azal-du zergatik egiten den. Eta hori, “gure ordezkariek” modu erabat gardenean (demokratikoan) antolatu ba-dute ere. “Hizketa” onartzen badugu, erraz aurreikus ditzakegun iruzur demokratiko hauetan parte hartuz, edo onartuz bakarrik, opositore gisa ez gara existi-tuko, “kide” egiten gara.

Erabakiei lotzea euren estrategiaren parte da. Estra-tegia hau zapuztea eztabaidaren ukapenetik pasatzen da. “Ordezko proposamenen” xantaia ere errefusatu behar da. “Aditua adituaren” kontra hitz egitea, irtee-rarik gabeko eztabaida antzuetan ixtea da.

Bere burua seriotzat hartzen duen inork ezin du sinet-si “energiaren arazo ospetsutik” energia murrizketa-ren bitartez aterako garenik. Kapitalaren galderarik garrantzitsuena ez da nola lortu gutxiago ekoiztu eta kontsumitzea, nola gehiago saldu baizik. Eskistoen ga-sak argi erakusten dute. “Haize errotak” esango dugu eta “OK, gure esku utzi” esango dute. Eta haize erro-ten kilometro karratuak izango dira. Eskistoen gasen zundaketekin tartean, erreaktore nuklear bat erdian eta kanpotik dena eguzki panelez josita. Ez ditugu haien aukera eta irteera arazoak konpondu behar. Horretan

116

jartzen bagara, “aurretiazko txostenak” idazten eta Ministeriora eramaten bukatuko dugu. Erregimen za-harrean, “ordezko proposamenei” kexen koadernoak esaten zitzaien… Denbora batez funtzionatu zuen…

Mundu guztia ez da ados egongo jarrera hauekin. As-kok “hiritar” bidean jarraituko dute, legeari dioten errespetuagatik, Jose Bové-rekiko begikotasunagatik, politikan edo demokrazian duten sinesmenagatik, errespetagarritasunagatik duten kezkagatik, ohitura “militanteengatik”, abenturazaletasunari beldurra edo beste edozein arrazoirengatik.

Eskistoen gasen ustiaketaren kontrako erantzun anto-latutik sei hilabete pasa direnean, badirudi jada opo-sizio “ofiziala” badagoela. Hasieran Estatuari kezka sortarazi ziona, bere izaera herrikoia eta, horregatik, aurreikusezina, indarra galtzen ari da. Burokratizatzen ari da. Badira galtzen diren amorruak. Larzak7 berri batez hitz egiten da, eta berriro Europako Parlamentu-ra bueltatzen gara. Modu nagian egiten dira informa-zio bilerak eta bertan gehiegi esatera ez gara ausartzen, lerroarekin bat ez etortzearen beldur garelako…

Eta, dena den, horrela konpontzerik egongo balitz, zer-gatik ez? Ahal den bitartean… Baina arazoa ez da ezi-nezkoa dela bakarrik, Estatuak aurkako ekintzaileen kontrako bere armei buelta ematen ari diela baizik. Berriro, eskistoetako gasen kontrako legera joko dute eskistoko gasak legalizatzeko. Arautzen duten hori onartzera behartzen duten araudiak sortuko dituzte, nahi ez genuen zerbait bada ere. Eta abar: abestiaren doinua ezagutzen dugu. Grenellekoa da, garapen ja-sangarriarena, kooperazio eta kogestioarena bere izae-ra guztietan…

Eta bitartean, hasieran haserre zeudenak jada ez dute ezer ulertzen, eta galdetzen dute: Aizu, irabazi dugula esaten digute, eta gero kontrakoa, haserretu behar gara, edo ez?, zaila da, nork dauka arrazoia? Nor dago oker? Eta abar luze bat. Eta bozkatzera joango gara berriro, helegiteak jartzera, Europa mailan errekurtsoak bila-tu, agian Konstituzio Gortea, zergatik ez? Aita Santua azkenean, zeruko santuak. Eta 2012ko zerumugan… dena konplikatzen dugu. Mundu guztia nekatzen dugu. Istiluen kontrako pelotoi batek baino gehiago desmobilizatzen dugu.

Baina guri araudiak, meatze kodea, arau baten pa-ragrafo baten artikulu zehatzak, berdin digute. Guk gure ibaiak mantendu nahi ditugu, edo gaur egun gel-ditzen dena. Intsektuak eta animaliak nahi ditugu, hori dena desagertzen bada, haiekin desagertuko garelako gu ere. Bizi nahi dugu momentu oro bizitza gero eta zailago dela esan gabe. Eta ez da bakarrik eskistoen ga-sen kontua. Guk badakigu haiei, Estauari eta Kapitala-ri, horrek guztiak berdin diela. Euren postuak, euren akzioak eta hazkunde aurreikuspenak dira kezkatzen dituztenak. Euren hazkundeak hondatzen gaitu. Ner-bioak eta ura eta bizitzeke gelditzen zaigun denbora agortzen digute. Nahi duten guztia dena etengabe ber-din mantentzea da. Garapena, jasangarria. Nahiago ge-nuke, horrela denbora luzez jarraitu dezan.

Azken batean, hauxe da galdera: “hiritar” jarrerak, legearen mugak hainbeste zehazten ez dituzten beste batzuekin, tokian toki eta hainbat momentutan behint-zat, bateragarriak dira? Hiritar taldeak oposizioaren ahultzearekin konformatuko dira, azkeneko gasez-tatzea arte, edo komunean jarriko ditugu beste ekint-za modu ezberdinen kontua? Gutako bakoitzak gure posizio politikoan, gure kaperan, geldituko gara, alde bateko “anarkistak” eta besteko “hiritarrak”, gauzak modu praktiko batean inoiz planteatu gabe? Elkartze puntuak aurki ditzakegu? Non? Noiz? Nola?

Faltan duguna ezetzaren fronte bat da. Esan badaiteke, fronte baxua: zezenaren ezetza, ergela eta egoskorra, eztabaidatzera inondik inora prest egongo ez dena. Es-trategia eta zuhurtasuna ez ditu baztertzen. Baina ezet-za da garrantzitsuena. ezetza sortzean, mantentzean eta zabaltzean elkarrekin lan egin behar dugu. Bestela, beste porrot bat izango da.

Les Cévennesen, 2011ko apirilaren 24eanKontaktua: gasbull@voila.fr

1 Eta horrela izan da haustura hidraulikoa debekatzen duen 2011ko ekainaren legearen onarpenarekin. (IO, Itzultzailearen Oharra)

2 Bide legal eta instituzionaletan oinarritutako oposizio mota bati buruz ari da (IO)

3 Manifestazioak eskistoetako gasen ustiaketaren debekua bilatzen zuen, izan ere, aztertu behar zuten testua, gasa ateratzeko erabili beharreko teknika baino ez zuen aztertzen (IO)

4 UMP-ko Diputatua, Sarkozyren alderdikoa (IO)

5 Frantziako ekonomia egunkaria (IO)

6 Europe Écologie, alderdi ekologistako Diputatua (IO)

7 1973an lurraren, edo lurraldearen, borrokaren aldeko lehendabi-ziko topaketa gogoratzeko, abuztuan 30. Urteurrenaren manifesta-zioa egon zen Frantziako eskualde honetan. Borroka hau azaltzen duen pelikula bat dago: “Tous au Larzac”.

117

Fracking-aren aurkako ahotsak

Elikadura Burujabetzarako bi-dean… Fracking-ik ez!

Iker Del Rio Lahidalga (BIZILUR-Lankidetzarako eta Herrien Garapenerako Erakundea)

Elikadura Burujabetza herri guztiek bere nekazaritza politikak defi nitzeko duten eskubidea da, kanpoko balizko eragileen inolako esku-hartzerik gabe (beste herrialdeak, nazioarteko instituzioak, korporazioen in-teresak, etab.). Zer jan, nork eta nola ekoiztua eta zer nolako lurralde antolakuntzarekin erabakitzeko es-kubidean datza.

Onura ekonomikoak lortzea baino beste helbururik ez duen jakien ekoizpen industrialaren aurrean, Elika-dura Burujabetzak elikagai osasuntsuen tokian tokiko ekoizpena bultzatzen du, tokian tokiko biztanleriari zuzenduta, oinarri agroekologikoak aintzat harturik. Natura eta osasuna errespetatzen dituen eredu horrek ekoizleak eta kontsumitzaileak ditu ardatz nagusi, bes-te interes ekonomiko edo industrialen aurrean, beren elikatzeko eta ekoizteko eskubideak bermatuz.

Era berean, Elikadura Burujabetzaren sustapenean, ardurak banatuak dira kontsumitzaile eta baserrita-rren artean. Alde batetik, kontsumitzaileek berebiziko garrantzia dute, euren kontsumo hautuen bitartez baserritar ekoizpen eredua edo eredu industriala bul-tzatzeko gaitasuna baitute, baina bestetik, are garran-tzitsuagoak dira baserritarrak, eurak baitira jakien ekoizpena eta eredua lurraldera eramatearen lehen mailako arduradunak.

Ikuspegi horretatik abiatuta, Elikadura Burujabetzan aurrera egiteko 4 zutabe nagusi izan behar dira kontu-tan: lurraren eskuragarritasuna, ekoizteko baliabideen kontrola, nekazaritza eta landa garapen politika egoki batzuen bultzada eta gaur egun dugun nekazari/abelt-zain populazioaren handitzea, edo gutxienez, manten-tzea. Fracking-ak Elikadura Burujabetza baldintzatzen duten 4 faktore horiei eragiten die zuzen-zuzenean eta bortizki.

Alde batetik, Fracking-ak landa lurren okupazioa eragiten du. Putzu bakoitzak 1-2 hektareako azalera okupatzeaz gain, gasa ustiatzeko bide eta gasodukto sare oso bat eraikitzea dakar, guztia nekazaritza lurren kaltetan. Araban aurreikusitako gas guztia ustiatzeko

Colectivo “LAS TRANS (...)”!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$#&$01(./(23+$ !

Fracking Ez Arabatik modu batean edo bestean fracking-aren aurkako borrokan sosten-gua adierazi duten erakundeekin harremanetan jarri gara. Taldeoi argitalpen honetan si-natuz edota lerro batzuk idatziz parte hartzeko eginiko gonbitearen emaitza islatzen du ondoko artikuluak.

!"#$%&$'()($*+,$-(./+,$

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!"#!$%&'(&)*+!

118

beharrezkoa litzatekeen putzu kopurua aintzat hartu-rik, nekazaritza lurren izugarrizko galera saihestezina gertatuko litzateke, iraungo zutenak moztuta, isolatu-ta, banatuta eta kutsatuta geldituko zirelarik. Paisaia basoz eta nekazaritza lurrez osatua egotetik putzu eta bidez estalita egotera pasako litzateke.

Bestetik, eta ekoizteko baliabideei dagokienez, oso na-barmentzekoa da Fracking-ak uretan duen eragina. Ura edozein nekazaritza ekoizpenerako beharrezkoa den baliabidea da, baina fracking-ak lur-azpiko zein lur-gaineko uren kutsatzea dakar, ur horiek ureztatzeko eta elikagaiak ekoizteko baliogabetuz. Horretaz gain, ura edanezin bihurtzen du, abeltzaintza mehatxatuz eta gure giza eskubide oinarrizkoenetako bat urratuz.

Nekazaritza eta landa garapen politiken harira, Frac-king-ak politika horiek tokian tokiko oligarkiaren eta enpresa transnazionalen mesedetan jartzea dakar. Gasari lotutako irabazi ekonomikoei emango zaie ga-rrantzia, nekazaritzaren, herrien eta ingurugiroaren benetako beharrei muzin eginez. Horrekin batera, Fracking-ak kolonizatutako lurralde batean nekazarit-za eredu estentsiboa ezinezkoa den heinean, ekoizpe-naren intentsifikazioa eta industrializazioa izango dira ardatz, horrek ingurugiroan, landa gizartean eta jakien kalitatean dituen eraginak alboratuz.

Azkenik, eta guztiarekin lotura zuzena edukiz, ne-kazaritza biztanleria dago. Ez da posible Elikadura Burujabetzan oinarritutako eredurik aurrera eramatea nekazari eta abeltzainik gabe. Baina lehen aipaturiko inpaktu guzti horiek nahitaez ekoizleen bizi eta lan baldintzen txartzea ekarriko du, azkenik landa ingu-ruetatik kanporatuz. Eta azkeneko hamarkadetan ne-kazaritza populazioak jasandako beherakadaren ondo-rioz (gaur egun %2aren inguruan kokatzen da Euskal Autonomi Erkidegoan), ez gaude oraindik nekazari edo abeltzain gehiago galtzeko moduan.

Elikadura Burujabetzak gure landa inguruetarako ga-rapen eredu alternatibo bat suposatzen du, sozialki eta osasun eta ingurugiro aldetik duina dena eta hirietako biztanlerian eragin zuzena duena. Ildo horretan, Frac-king-aren egitasmoa gelditzeak, berak bakarrik, ez du Elikadura Burujabetza bermatuko, horretarako beste hainbat neurri bultzatu behar direlarik. Aldiz, ziurtzat eman dezakegu egitasmo hori gelditu ezean, Elikadura Burujabetzarantz abiatzeko oztopo gaindiezina izango dugula aurrez aurre.

Horregatik eta beste ekoizpen, kontsumo eta lurraldea-ren kudeaketa baten izenean, Elikadura Burujabetza-rako bidean, FRACKING-ik EZ!

Fracking hell!! Frack off!! Frac-king-arekiko aurkakotasuna eus-

kal ekologismoanIñaki Barcena Hinojal- Ekologistak Martxan

Aldatu hitz horietan -ra- hizkiak -u- batekin eta mundu anglosaxoian, Texasen, Ingalaterran edo Hego-Afrikan erabiltzen diren bi hitz itsusi izango dituzue. Gas ez-konbentzionala, ez-ohiko gasa, arbel gasa edo eskisto-gasa dei dakiokeen hori gaitzesten duten hitzak, mun-duan zehar.

Globalizazio garaia dugu gurea, arlo orotan, eta Eusko Jaurlaritzarentzat berri ona dena eraso berria da ekolo-gistentzat eta zuzenean eragiten dien bizilagunentzat. Gasteizko Gobernuak dio Arabako lur azpian, Gran Enara deituriko hobian, 185.000 milioi metro kubiko metano dagoela (dirutan jarrita 30.000 milioi euroko balioa lukeena) eta pagotxa horrek herriaren energia burujabetza bermatuko duela (Off the record: Xabier Garmendiak, Industria eta Energia sailburuordeak, “Gas Natural en Álava” izeneko artikuluan, nahastu egin zituen ingelesezko bilion eta gaztelaniazkoa, eta hiru zero gehiago jarri zizkion lur azpiko balizko erre-serba horiei).

Ekologismoak eta Ekonomia Ekologikoak hamarkada-tik gora daramate petrolioaren gailurra iragarriz. Hau da, energia iturri fosil horren ustiaketak planetako erre-serben erdia agortu duela eta beherakadarako prestatu behar dugula, petrolio gutxiago, garestiago eta kalitate eskasagokoarekin bizitzeko. Eta metanoari edo gas na-turalari dagokionez ere, gauza bera.

Gasteizko Gobernuak esaten du Kantauri Itsasoko Ga-viota hobitik (Bermeo eta Mundaka parean) atera zena baino 28 aldiz gas gehiago dagoela Arabako eskistoe-tan. Hobi hori 90eko hamarkadan ustiatu zen eta 6 ur-tetan ahitu zen. Orain, parametro etniko-nazional bat edo bestea erabili, batzuek Espainiar estatuaren egun-go kontsumoa 5 urterako eta besteek EAEkoa 60 urte-rako dagoela diote.

Edonola ere, ekologisten kritikari erantzunez, Gober-nuak esplorazio fasean gaudela esaten du eta proiek-tuak teknikoki, ekonomikoki eta ingurumen aldetik bideragarria bada soilik egingo duela aurrera. Berez, esplorazio izapideak 2005ean hasi ziren eta orain egin dena AEBetako bi enpresarekin esplorazio horiekin ja-rraitzeko akordioa sinatzea izan da. Bestalde, Gober-nuak dio arduraz jokatu behar izateak ez duela zertan esan nahi ez dela egin behar. Baina Kantabrian eta he-men, protestak ugariak dira, gasa erauzteko teknika hau onartu duten herrietan bezala: Britainia Handia, Polonia, Hegoafrika edo AEB kasu. Beste batzuk (Fran-tzia, Danimarka, Suedia edo orain gutxi Bulgaria) gaiaz hausnartzen ari dira edo ateak itxi dizkiote industria energetiko berri honi.

Haustura hidraulikoak kalte oso larriak eragiten ditu pertsonen osasunean eta akuiferoetan, Texas, Pennsyl-

119

vania edo Ingalaterrako kasuek frogatzen duten gisan. Eta jendearentzako edo ingurumenarentzako arriskuak iristean, aldarrikapenak hasten dira.

Euskal ekologismoak curriculum luzea du energia be-rriztagarrien, energia aurreztearen eta euskaldunon zor ekologikoaren kontzientzia hartzearen alde. Beste lurralde batzuetan eragin diren eta ordaindu ez ditu-gun kalte ekologiko eta sozialen multzoak osatzen du gure zor hori. “Euskal Zor ekologiko energetikoa 2012” (Ekologistak Martxan) txostenak adierazten duen gi-san, EAEko biztanleon energia kontsumoak handit-zen jarraitzen du eta kanpo-menpekotasuna Europako handienetakoa dugu. Gas kontsumoa ere Iparraldeko deitzen zaien herrietako handienetakoa dugu. Honek esan nahi du erabiltzen ditugun energien gehiena beste herri batzuetatik datorrela eta gure mix energetikoak baliabide fosilak behar dituela; munduko batezbeste-koa baino gehiago ari gara aldaketa klimatikoa eragi-ten.

EAE eta Nafarroako erakundeek energia burujabetza-ren argudioa erabili izan dute Lemoizko nuklearraren proiektuaren edo Boroa edo Castejongo ziklo konbi-natuko zentralen aurkako borrokei erantzuteko. Bai-na gasa edo uranioa erabiliz elektrizitatea lortzeko teknologiak izatea eta independentzia energetikoa ez dira bat. Gure menpekotasun energetikoa urtez urte handitzen ari da, hemendik milaka kilometrora, euskal gizarteak sekula onartuko ez lituzkeen lan- eta ingu-rumen-baldintzetan ustiaturiko baliabideak erabiltzen ditugulako; gure kontsumoa ere handitzen ari den be-zala.

Baina orduan, zergatik egiten du euskal ekologismoak parke eolikoen eta fracking bidez gure lurrazpiko gasa erauztearen aurka? Nola murriztu daiteke menpekota-sun energetikoa ez baditugu bertako baliabideak apro-betxatzen?

Nire ustez, bi arazo hauek ezberdinak dira eta bereizi egin behar dira eztabaidatu eta konpontzeko. Lehen kasuan, parke eoliko ugari jarri dira Nafarroan ge-hienbat, eta EAEn ere bai, eta aurkakotasuna parkeen kokalekuaren ingurukoa izan da, paisaiaren eta ingu-rumenaren gaineko inpaktua kritikatu duten mendiza-le, bizilagun eta ekologisten aldetik. Kritikatu izan da halaber, aprobetxamendu eolikoa zedarritzeko plan sektorialen falta eta parke eolikoetatik lortutako ener-giak ez dituela energia fosilak ordeztu.

Fracking-aren kasua, berriz, ezberdina da kritika tek-nika honen arriskuen ingurukoa delako. CO2 ekoizten duen teknika izateaz gain, akuiferoak arriskuan jartzen dira eta, horiekin batera, akuifero horien menpekota-suna duten ekosistemak: pertsonak, animaliak eta lan-dareak.

Energia eolikoaren inguruan jarrera ezberdinak daude euskal ekologismoan. Mundu guztiak onartzen du tek-nologia hau egokia dela elektrizitatea lortzeko eta ez-tabaida parkeen kokalekuen edo/eta energia eolikoak energia fosilak (ikatza, petrolioa, gas naturala edo ura-nioa) ordezkatu beharraren ingurukoa da.

Baina fracking-aren aurrean, aurkakotasuna ahoba-tezkoa da. Energia nuklearraren kasuan bezala, frac-king-aren arazoa teknikaren arriskuan datza; eragiten dituen inpaktu larrien inguruan, aski frogatuta dagoen gisan. Zentral atomikoak kudeatzen dituzten enpresek hondakin nuklearren gestioa eta giltzapetzea euren gain hartzen ez duten bezala, fracking-aren kasuan enpresa kudeatzaileek gasa eskistotik askatzeko erabil-tzen dituzten osagai kimikoak ere isilpean mantentzen dituzte.

Hiztegiak dio energia sistema batek lanerako duen ahalmena dela. Kontua da sistema mugatu batean energiaren eskariak ezin duela mugagabea izan. Me-gawatiorik ekologikoena kontsumitzen ez dena da, au-rrezten dena. Baina aurrezte politika horiek ez zaizkie interesatzen energia, herritarron eskubide gisa ordez, negozio gisa ikusten dutenei.

Euskal ekologismoak eredu energetiko berrirako trantsizioa exijitzen die bere gobernuei: bertako, be-rriztagarri eta iraunkorrak diren baliabideetan oina-rritua. Gas ez-konbentzionalak lehen baldintza bete dezake, baina beste biak ez. Ez da berriztagarria, ez eta iraunkorra ere.

Fracking-a eta Desazkundea

Desazkundea

40 urte joan dira, Erromako Klubak eskatuta, MITek “Hazkundearen Mugak” txostena idatzi zuenetik. La-bur-labur esanda, testu hark garbi erakutsi zuen ezin dugula baliabideak era esponentzialean kontsumitzen jarraitu, kolapso batekin topo egin nahi ez badugu. Kenneth Boulding ekonomistak horrela laburtu zuen: “hazkunde amaigabea posible dela uste duena zoratuta dago edo ekonomista da”. Nahiz eta begi-bistakoa den baliabide mugatuko planeta batean ezin dela amaigabe hazi, etengabea da hazkundearen bidean jarrai deza-gun sorgintzen gaituen mezu andana.

Energia merkea azken mendean izan dugun hazkun-dea ulertzeko gakoetako bat da. Erregai fosiletan gor-deriko energiak gizateriaren historian sekula ikusi gabeko biztanleriaren hazkundea eta baliabide kont-sumoa ahalbidetu ditu. 100 urte eskasetan 1.500 milioi izatetik 7.000 milioira arte ugaldu gara, horri dagokion baliabide ustiapen eta planetaren gaineko presioarekin. Komeni da gogoraraztea mendebaldekoon bizimodua ez dela iraunkorra, izan ere, gizateria osoak gasteizta-rrek adina kontsumituko balu 3 planeta beharko geni-tuzke asetzeko.

Energia eredu hau auzitan dago, arazo sozial ugari –ko-lonizazioak eta gerrak– eta ingurumenari dagozkionak sortu izanaz gain –aldaketa klimatikoa, kutsadura, in-gurumen inpaktuak, etab.–, petrolioaren gailurrera edo Peak-oilera iritsi delako. 2010eko azaroan Energiaren Nazioarteko Erakundeak munduko petrolio konben-tzionalaren produkzio gailurrera 2006an iritsi ginela onartu zuen, beraz, etorkizunean energia baliabide gu-

120

txiagorekin bizi beharko dugu eta, are latzagoa dena, energia itzulera tasa gero eta baxuagoa izan da azken bi hamarkadetan.

Petrolioaren gutxitze testuinguru honetan sartu da Eusko Jaurlaritza gas ez-konbentzionala ustiatzeko proiektu honetan, eredu energetiko fosilistari eutsiz. Hazkunde mugagabearen logikarekin jarraitu nahi duen azken arnasa da hau, horretarako lurraldea galdu, CO2 eta metano gehiago isuri (metanoak CO2ak baino 20 aldiz gehiago eragiten du aldaketa klimatikoa) eta arazoa berriro hurrengo belaunaldiei igorri nahi diena. Gainera, parean daukagun erronkari aurre egiteko oso baliagarriak diren urte batzuk alferrik galtzea litzate-ke: energia eskuragarri gutxiagorekin bizitzeko eta, ekonomiaren aurka, erdigunean pertsonak eta bizia izango dituen eredu baterako trantsizio irmoa egiteko urteak. Iraunkortasun ekologikoa eta gizartearen de-mokratizazioan oinarrituko den eredurantz.

Horregatik, Desazkunde Iraunkorra egitea beharrezkoa dela esaten dugu, egungo gizarteak dituen printzipio eta baloreen oso bestelakoak izango dituen gizartea izateko: ekoizpena, kontsumoa eta lehiakortasunaren logikari baino garrantzia gehiago ematea herri-bizitza-ri; lanaren banaketa eta herritarren oinarrizko errenta bat zehaztea; produkzio-, administrazio- eta garraio-azpiegitura asko txikitzea; aurrera doan globaliza-zioaren logikaren ordez bizimodu lokalaren elementu asko berreskuratzea; eta, azken batean, nahita aukera-turiko bizimodu xume eta neurritsua egitea.

Fracking-a baino zerbait gehiagoAralar

Eusko Jaurlaritza gas ez-konbentzionala eta haren ustia-pen metodoaren gaia ikuspegi tekniko eta ekonomiko-tik bakarrik begiratzen tematuta dago. Patxi Lopezen gobernuarentzat eta bere aholkulari Undarentzat badi-rudi nahikoa dela gutxieneko ingurumen-segurtasun neurri batzuk eta bideragarritasun ekonomikoa ber-matzea, proiektuari ditxosozko baimen soziala eta no-labaiteko zilegitasuna emanez, aurrera jarraitzeko.

Ezer gutxi gehitu ahal zaio, jadanik, haustura hidrau-likoak (fracking) ingurumenean eta giza osasunean eragiten dituen ondorio zitalak frogatzen dituen doku-mentazio mordoari. Dokumentazio horretan badira teknika honi eta erabiltzen diren materialei loturiko arriskuen inguruko azterketa teorikoak eta baita gas ez-konbentzionala ustiatzea erabaki den lekuetan ger-taturiko kasu praktikoen ingurukoak ere.

Era berean, asko idatzi da aspektu ekonomikoaren inguruan ere eta azpimarratzekoa da hidrokarburo ez-konbentzionalen inguruan mundu mailan analisi batzuek iritsi duten ondorioa: “burbuila” berri baten aurrean gaudela, alegia. Emaitza horiek, hidrokarbu-ro hauen ustiaketarako azterketek planetan izan duten bat-bateko “boom”-a, enpresa ustiatzaileak AEBetan

lortzen ari diren errentagarritasun eskasarekin lotzen dute; lortzen duten gasaren prezio merkearen eta us-tiaketen kostu altuagatik, nagusiki.

Auzi honen aspektu tekniko, ingurumenarekiko eta ekonomikoen inguruan dauden zalantza hauek guz-tiak egonik, edozein gobernu zentzudunek arduratsua-go jokatuko luke bere administraziopean dagoen lu-rraldea horrelako proiektu batean sartu aurretik. Baina ez dirudi Eusko Jaurlaritzaren kasua hau denik, izan ere, dirudienez buruan sartuta baitu guri sinetsaraztea EAEkoa mundu mailako salbuespena izango dela eta inon ez bezalako gas ez-konbentzionaleko erreserba horiek arriskurik gabe eta errentagarritasun parega-bearekin ustiatuko ditugula.

Baina muturreko hipotesi hau zuzena balitz ere (eder-ki saiatuko dira hori sinetsarazten, bai), Aralarrekook uste dugu aurrean duguna benetako erronka politikoa eta demokratikoa dela, astakeria hau gelditzeko gizar-te osoak maila ematea eskatzen duena. Fracking-aren inguruko eztabaida ez da teknika horren errentagarri-tasunera mugatzen, haratago doa.

Eusko Jaurlaritzak hidrokarburoen lapikoko azken pi-zar itsatsien bila eraman nahi ditu Arabako lurraldea, EAEko beste bi probintziak (Bizkaia eta Gipuzkoa ere ez dira irrika honetatik salbu geratzen), eta baita Erki-degotik kanpokoak ere (SHESA Burgosi eragiten dien baimen batzuen atzetik ere badabil eta). Guk nahi edo ez nahi, energia enpresa handien interesen alde jartzea erabaki ei du, aldebakarreko erabakiz.

Gure baliabideak potentzia industrial handien aurre-ranzko ihesaren esku uzten ari dira eta planetaren be-rotzearen aurka egiteko harturiko konpromisoetatik (nahikoak izan ala ez) urruntzen gaitu erabaki honek. Guk nahi edo ez nahi, Eusko Jaurlaritzak, aldebaka-rrez, aldaketa klimatikoaren aurkako borroka alde ba-tera uztea eta gure negutegi efektuko gasen emisioak bat-batean gehitzea erabaki ei du.

Haien apustua Arabako landak suntsitzea da, lur emankorrak okupatuz, urmael eta akuiferoak ustiatuz, soro eta parke naturalak hondatuz, landa-giroa indus-trializatuz eta bertan pisu handiko garraioa eraginez. Guk nahi edo ez nahi, Eusko Jaurlaritzak nekazari bi-zimodua eta bertako bizibidea akabatzea erabaki du, elikadura burujabetzari uko eginez edo gure ondare naturalekoak diren ehunka bertako elikagai barietate galtzea eraginez.

Guk nahi edo ez nahi, eztabaidatzeko aukera ukatzen zaigu aspektu tekniko eta ekonomikoez gaindi, gas ez-konbentzionala ustiatu edo ez erabakitzeko kontuan hartzen dituzten bakarrak. Fracking-az hitz egiten dugunean gas ez-konbentzionalaz eta haustura hi-draulikoaz baina gehiagoz ari gara. Argi gera dadila: “Fracking EZ!!!” esaten dugunean, ez diogu fracking-ari bakarrik esaten ezetz.

121

Frackingaren aurkaJuan López de Uralde (EQUO)

Eusko Jaurlaritzatik, Euskadin fracking lanak hasteko pauso guztiak ematen ari dira. Dakartzan ingurumen inpaktuei ezikusiarena eginez, Eusko Jaurlaritzako arduradunek tinko darraite aurrera ustiaketa lanekin hasteko, edozein lege debeku edo sozialen gainetik.

Joan den maiatzaren 5ean, Eusko Jaurlaritzako Energia zuzendariak, Jorge Letamendiak, irmoki adierazi zuen ez dagoela inolako eragozpenik Parke Natural batean edo bere eraginpeko lurraldeetan fracking bidez gas hobi baten azterketa edo ustiaketa egiteko. Zertarako balio dute orduan espazio naturalek? Zertarako babes-ten ditugu gure mendiak? Egun berean, Eusko Legebil-tzarreko Mahaian, krimen ekologiko honi bidea erraz-teko PP eta PSEk eginiko Natura Kontserbazio Legea aldatzeko proposamenari Patxi Lopezen Exekutiboak emandako erantzuna jaso zen. Azkenik PP, PSE eta PNVren aldeko botoekin onartu egin zena.

EQUOren jarrera argia da: fracking-aren eta bere ingu-rumen inpaktu handien aurka gaude eta energia ekoiz-teko modu garbien alde egiten dugu. Fracking-a eredu energetiko zikin eta kutsatzailearen bizia luzatzeko saiakera berria dela uste dugu.

Munduko petrolio eta gas erreserba konbentzionalak agortzen ari dira mundu mailako eskari gero eta han-diagoagatik. Aldaketa klimatiko zantzu nabariak egon arren, erregai fosilen kontsumoa ez da moteltzen eta ekonomikoki erakargarri bihurtzen ari da orain arte ustiaketa gastuengatik interes gutxi zuten erreserbei heltzea.

Eta arriskuak ez dio Euskal Autonomia Erkidegoari soilik eragiten. Oraingoan “GRAN ENARA” deituriko eremuari eragiten dio eta lau erkidegori eragiten die (Errioxa, EAE, Gaztela eta Leon eta Kantabria). Gai-nera, egunero ari dira kantaurialdeko arroan eta Ebro bailaran esplorazioak egiteko baimen eskaera berriak egiten.

EQUOk fracking-aren inguruko xehetasunak eta honi loturiko inpaktuak aztertu ditu eta, horregatik, ezin dugu onartu hain teknologia erasotzaile eta kutsako-rra. %100 energia berriztagarrietan oinarrituriko eredu energetikorako garaia da, eredu iraunkorra eta baliabi-de naturalak era deszentralizatuan eta inpaktu txikie-kin aprobetxatuko dituena.

Ezker Anitza / Izquierda UnidaPetrolio merkea bukatzeak aurretik errentagarri ez zi-ren erregai fosilak, gas ez-konbentzionalak kasu, mun-duko leku orotan ustiatzen hastea eragin du. Ezker Anitza-Izquierda Unidak beti defendatu izan ditu energia-eraginkortasuna eta energia berriztagarriak energia fosilen ordez. Horregatik, erakunde ekologista ugarik izenpeturiko ‘Fracking-aren aurkako Europako Adierazpena’-rekin bat egiten dugu eta baita hainbat autonomia erkidegotan sortu diren plataformekin ere, haustura hidraulikoaren bidez erregai fosilak ustiatzea-ren aurka. Araban ere, dirua harturiko konpromisoak baino garrantzitsuagoa dela erabaki dute, Mugarri Pla-nean, besteak beste “energia berriztagarrien erabilera energia kontsumoaren %20ra igotzea” eta lurraldea babestea proposatu baitzen.

UGTHaustura hidrauliko bidez gas ez-konbentzionala us-tiatzea, fracking ere deitua, eztabaida eragiten ari da herri eta lurralde askotan, eta orain Euskadiri eragi-ten dio. Antolakuntza internazionalista, solidarioa eta parte-hartzailea gure printzipioak direnez, ezin dugu eztabaida honetatik aldendu eta bere aurrean gure ja-rrera era argi eta aktiboan adierazi beharrean aurkitzen gara.

Energia garbi, bertako eta inpaktu txikikoen aldekoak garenez, ezin dugu berretsi edo onartu energia erren-dimendu hain txikiekin ingurumen arrisku larriak hartzen dituen metodoa. Konpentsatzen ez dituen arriskuak hartzen dituen metodoa eta hutsune norma-tiboa duena izanik, ez baitago argi ingurumen inpaktu adierazpenik behar duen, ardura printzipioari heldu eta bere erabilera baztertzera garamatza.

122

Gastu energetikoa murriztu edo eskaintza handitu?

GADEN www.faunadealava.org Eusko Jaurlaritzaren Etxebizitza Sailarentzat berriki Tecnaliak egindako ikerketa baten arabera (“Diagnósti-co de las necesidades de intervención en la renovación del parque edificado de la CAPV”), Gasteizko Zarama-ga auzoko etxebizitzen isolamendu termikoa hobetzeko eta energia alternatiboak ezartzeko aurrekontua 15.500 euro ingurukoa da etxebizitza bakoitzeko.

Fracking-aren esplorazio hobiek behar dituzten 100 milioiekin 6.452 etxebizitzen energia efizientzia hobe-tu liteke, eta horri dagokion energia aurreztu, CO2 emisioak murriztu eta familien bizi kalitatea eta diru-aurreztea ekarri, bertako eraikuntza eta berreskuratze enpresei bultzada ematearekin batera.

Eusko Jaurlaritzak, ordea, eskaintza handitzearen alde egiten du, herritarrena beharrean enpresa handi ame-rikarren mozkina lehenetsiz.

Kontsumoa eta gezurrak: fracking-aZuriñe M.Baztan “LAS TRANS (...) kolektiboa”

Lehenengo Fracking-aren aurka gaudela jakin. Eta aurka gaudela gaur, bihar, hemen eta beste edonon! (edozelako moratoria edo txepelkeria politikoren gai-netik).

Fracking-a haustura hidrauliko baten bidez lur azpiko arroketan harrapatua dagoen gas ez-konbentzionala ateratzeko metodoa dela esaten digute. Baina 2011ko azken hilabeteetan eta 2012 hasieran, Fracking ez Araba Plataforma-ri esker ezagutu dugunak, hori baino askoz ere gehiago erakutsi digu. Eta, batez ere, gure agintariek esan nahi ez zigutena erakutsi digu: fracking-a ez dela gas ez-konbentzionala ustiatzeko metodo ez-ohiko soilik, zeharo metodo harraparia baizik. Lapurreta me-todoa!

Egiten den lekuetan eraginik ez duela esaten digute, baina daukan errendimendu eskasa dela eta hainbeste putzu ireki behar direnez, lurren benetako arpilatzea gertatu ohi da.

Ia kalterik ez duen gauza dela sinestarazi nahi digute, baina erabiltzen diren produktuek era askotako gaitz larriak eragin ditzakete, bai pertsonen osasunean eta baita uraren kalitatean ere (lur azalekoak edo lur az-pikoak), atmosferan, edo inguruetako nekazaritza lu-rretan.

Negozio honek urteetan zehar ekarriko dizkigun onu-rez hitz egiten digute –etengabe– eta, egia esan, onura horiek betikoentzat lirateke. Gainontzekook, jendeak, ikusi behar dugun bakarra ingurumenean, osasunean edo lege xamurragoetan nabarituko dugu (izan ere, nahi dutena egiten uzten badiegu bakarrik -mugak

jartzen dizkieten legeak aldatuz- lor dezakete errenta-garritasun ekonomikoa).

Guk, kontatzen dizkiguten gezurren aurrean –edo ezkutatu nahi zizkiguten egien jakitun- ez dugula nahi diogu!

Gainera garbi dugu saldu nahi diguten “pagotxa” honen alternatibak badaudela. Eta haien artean, bada bat garbi-garbia, nahiz eta ez den erosoa -badakigu-. Mundu guztiak onartzen du azken ehun edo ehun eta berrogeita hamar urteetan izan dugun garapenak on-gizatea ekarri digula, ongizate Estatura (ez askoz ere haratago) iristea ahalbidetu diguna. Baina aditu orok azaltzen digu, era berean, garapen honek maila bate-tik aurrera ez dakarrela ongizate gehiago, kontrakoa baizik. Eta gure kasuan maila hori aspaldi gainditu ge-nuen; geroztik, gure bizi kalitatea hobetu ordez depen-dentzian erori gara, merkatuen esklabotzan.

Beraz, gure beharrak birpentsatu behar ditugu, eta gai hauek landu dituztenek hauexek direla diosku-te: bizibidea, babesa, afektua, ulermena, identitatea, parte-hartzea, aisia, askatasuna eta sormena. Eta bene-tan birpentsatu!; ez merkatuak “inposatzen” dizkigun sasi-beharrak asez bizi garelako bakarrik –eskubideak pertsona gisa galdu eta kontsumitzaile gisa bakarrik izateraino–, beste herri batzuetako pertsonen duinta-sunaren, eta batzuetan biziaren lepotik ari garelako baizik (Ama Lurrean bizilagun ditugun gainontzeko bizidunez gain). Bizi maila eskandalagarri hau iza-teko, munduko milioika pertsonen lehengaiak, ura, elikagaiak eta lan indarra ere lapurtzen aritu gara (eta ebaste izugarri honen aurrean ez dugu ezer esan orain arte!).

Gure kontsumoa murriztu behar dugu, bai ala bai, -Desazkundea bezalako taldeek proposatzen duten gisan- planeta honetan guztiok bizitzen jarraitu nahi badugu. Bestela, belaunaldi pare batean, kolapsoa ba-satia izango da. Eta ez da izango gertatzeko seinalerik ez zegoelako.

Bada garaia planetako gainontzekoei ere bizitzen uzte-ko, eta duintasunez! (eta horretarako, jakina, lehenen-go urte hauetan guztietan izan dugun egoismoa onartu behar dugu).

Pd: Eta ez dugu esan gabe utzi nahi gai honetan, he-rriaren alde gardenki lan egin beharrean –hainbeste ai-patzen duten gardentasuna-, orain azaleratzen ari den guztia ezkutatzen aritu diren pertsonak daudela. Ho-rregatik, Garmendia eta Vicuñari eskatzen diegu euren karguak utz ditzatela –eta hemendik aurrera eginkizun publikorik ez betetzeko- (edo dagokionari, ikertu de-zala gai hau nola eraman duten –baita aurreko aferak ere- erantzukizunik duten argitzeko, eta berehala kale-ra ditzala).

123

Eredu berri baterako garaia de-lako…fracking ez! ez hemen eta ez

inon!LAB

Erreza da oso fracking-ari ezetz esaten, eskuetan infor-mazio nahikoa izan eta gero behintzat. Ikuspuntu guz-tietatik begiratuta ere ezinezkoa da alde onik topatzea eta horretan Fracking-ez Araba Plataformak itzelezko lana egin du, horretan, informatzen hain zuzen ere. Kutsakorra, garestia, zentzugabea, enpresa erraldoien onurarako, herriari kontsultatu barik eta ezkutupean eramandako esperimentua, atzera buelta ez daukana, arriskutsua, suntsikorra, diru publikoan oinarritua, gizartearentzat inolako errentagarritasunik ez daka-rrena, errekurtso oinarrizkoen galera, energia kantitate itzelak behar dituena, …kapitalismoaren interesen ize-nean sartu nahi diguten azken “ziri” erraldoia (AHTa eta antzerakoak izan diren moduan)!! Horiek guztiak eta adjetibo gehiago jarri diezaiokegu ez ohiko gasa ateratzeko teknika beldurgarri horri, eta guztiak ondo frogatutako argudioekin.

Baina arazoa askoz handiagoa da, haratago doana eta berebiziko garrantzia daukana. LAB-en ere beste eredu ekonomiko, sozial eta klimatiko batean sinisten dugu eta Fracking-a sistema kapitalista zapaltzaile honen adibide adierazgarrienetakoa den einean, kontra egitea ezinbestekoa deritzogu. Krisi sistemiko eta energetiko honen aurrean, gure aldarririk ozenena berdintasuna eta banaketan oinarritutako ereduei oztopo egiten dio-ten erasoen kontra eta fracking-a eraso horien aurpegia da inongo zalantzarik gabe.

Eusko Jaurlaritzaren tresna ilunenak martxan ikusita, badakigu borroka erreza ez dela izango. Zergatik bes-tela iruzurra eta isiltasuna nagusi horren “erakarga-rria” izan beharko lukeen proiektu bat saltzeko(gasa 60 urterako, aberastasuna, hazkundea,…)? Ohituta gaude horrelakoak ikusten baina adi harrapatzen gaitu, kon-tzientziatuago eta prest euren miseria eta diru nahiari aurre egiteko.

Argi daukaguna da, gure etorkizuna eta eredu berri hau Euskal Herrian eta denon arteko partaidetzarekin erabaki behar dugula, eta lana eta diruaren gainetik duintasuna ta justizia egongo direla beti.

Nahiko da! Eredu berri baterako garaia delako…FRACKING EZ!

BilduAzken urteetan Arabako lurralde historikoa hainbat makro egitasmo energetikoren plataforma gisa erabili nahi izan da. Enpresa handien interesak bermatu nahi dituzten horiek, lurraldean negozioa egiteko aukera edo errentagarritasun ekonomikoa baino ikusten ez dutenek, zentral eolikoak, ziklo bateratuko zentrala, meategiak, goi tentsioko sareak eta abar tamalgarri bat sustatu nahi izan dute. Hala ere, batzuetan ezin izan dute egitasmo horiek burutu. Ingurumena eta lurral-dearen aldeko mugimendu herrikoiek erantzun soziala erakusteaz gain, alderdi politiko batzuen diskurtsoan erabateko aldaketak lortu dituzte.

Gaur, Euskal herrian sistema kapitalista neoliberala eta epe laburreko etekin ekonomikoaren bilaketa eut-si nahi dion hamaikagarren egitasmoa ez ohiko gasa apurketa hidraulikoren bidez ustiatzeko proiektua da.

Inguruaren defentsaren aldeko borrokan ikasi ahal izan dena, makro egitasmoetan borroka soziala ezinbeste-koa dela da. Horretarako, beharrezkoa den mobiliza-zio sozialean lan egiteko, Bildu Fracking Ez Arabako partaide da. Maila politikoan aurrera eraman beharre-ko borroka instituzionalak frackinga gelditzea lortuko duen borroka sozialarekin bat joan behar du.

Herritarren kontzientziazio handiagoaren eraginez nagusiki, frakina sustatzen duten arduradun politiko eta enpresariek diskurtsoa zerbait aldatu dute, bai-na teknika hau eta erregai fosilen eta garapen eredua defendatzeko “adabaki berdea” baino ez dela ikusten dugu. Adabaki hauetan funtsezkoa den eredua errotik aldatzeko planteamendurik ez da egiten. Garapen ere-dua aldatzea nahitaezkoa da benetan eredu iraunkor bat sortzeko, eko sozialismoa.

Bilduk energia eredu berri baten aldeko apustua egi-ten du, erresilentzia irizpideak erabiliz, energia eredu natural eta berriztagarriak bultzatuko dira, bertako ingurutik, efikazak, efizienteak eta iraunkorrak izan-go direnak, jakina energia baliabideen garrantziaren gaineko formazioa ezinbestekoa dela, horiek aurrezte sustatuko duen ohitura berriak sortze aldera.

.

.

FRACKING. Myriam de Miguel