FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

58
FAXISMOA ETA NAZISMOA Mentxu Gandarias Ipiña

Transcript of FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Page 1: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

FAXISMOA ETA NAZISMOA

Mentxu Gandarias Ipiña

Page 2: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

FAXISMOA ETA

NAZISMOA

NAZISMOA ITALIA FAXISTA

WEIMARKO ERREPUBLIKA

NAZISMOAREN IGOERA

NAZISMOAREN EZAUGARRIAK

PENTSAMOLDE ARRAZISTA

ERREGIMEN TOTALITARIOA

KANPO POLITIKA

EKONOMIA

1.MUNDU GERRAREN ONDORIOAK

FAXISMOAREN EZAUGARRIAK

FAXISMOAREN TRESNAK

MUSSOLINI ETA BOTEREA

terminoaren definizioa

Page 3: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Europa eta politika

Page 4: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Faxismoa: Terminoaren definizioa

Faxismo hitza Mussolinik 1919an sortutako elkartetik dator, Fasci di

Combattimento (“fascio”)

Izen hori antzeko esperientzietara zabaldu zen eta azkenean mantendu zen

Mussoliniren erregimenaren antzeko erregimen eta mugimenduak izendatzeko.

Kontzeptua nahiko eztabaidagarria da:

•Askoren ustez, kontzeptu horrek ez ditu Europako gerra arteko garaian

azaldu ziren adierazpen politiko autoritario guztiak barne hartzen,

herrialdeen arteko desberdintasun handiak egon zirelako. Termino

ezberdinak erabiltzen dira: totalitarismoa, autoritarismoa edo diktadura.

•Zentzu zabal batean, Europan, bi mundu gerren artean sorturiko

mugumendu ideologikoak, sozialisten hedapenari erantzuteko,

erreakzio ultranazionalistak, liberalismoaren, demokraziaren eta

marxismoaren kontrakoak.

Page 5: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)
Page 6: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Italia faxista

Estatu liberalen eta demokraziaren krisialdia

Muturreko erantzunen gorakada

Gizarte tentsio handia

Krisi ekonomikoa

1 MUNDU GERRAN IZANDAKO

ONDORIOAK

Gerran sartu aurretik aginduriko lurraldeak ez

zituen Italiak eskuratu: “garaipen moztua”, etsipena

Mistika belizista: aberria, heroitasuna, ordena,

buruzagiarekiko fidaltasuna, …

Proletalgoaren indarrari aurre egiteko dirudunak

fascioetara hurbildu ziren

Page 7: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

FAXISMOAREN EZAUGARRIAK

POLITIKO-IDEOLOGIKOAK

Estatuaren nagusitasuna edozeren gainetik. Erregimen diktatoriala, totalitarioa, demokraziaren kontrakoa Komunismoaren kontrakoa. Alderdi bakar baten onarpena. Oposizioaren zapalkuntza (alderdi politiko eta sindikatuen deuseztapena) Hauteskunde askerik ez. Nortasun handiko buruzagi baten gorespena, liderraren gurtza Nazionalismo basatia eta espantsionista. Inperialismo militarista (Indarkeriari eta militarismoari gurtza, sinboloetan,

ereserkietan, uniformeetan…)

SOZIALAK

“Elitea”ren protagonismoa (demokraziaren kritika, emakumearen bazterketa,…) Arazoak estaltzeko/ezkutatzeko biktimak (atzerritarrak, komunistak, ijitoak, …). Burgesiaren laguntza. Emakumearen paperaren instituzionalizazioa. Gaztediaren formakuntza. Estatuak gizartea menderatzen zuen hezkuntzaren, kulturaren eta hedabideen

kontrolaren bidez.

EKONOMIKOAK

Estatuak ekonomian esku hartzen du. Autarkia. Hedapen inperialista. Herri lan erraldoien eraikuntzak egiteko aparteko nahia.

Faxismoa: ezaugarriak

Page 8: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Buruzagi gorena.

Benito Mussolini. Il Ducerekiko miresmena

Faxismoa: ezaugarriak

Inperioaren oroitzapena: aberritasuna, iragan historiko erraldoia, harrotasuna.

Ejertzitoaren garrantzia: uniformeen erabilpena

“Erromatarren erara”

agurtzen dute

Page 9: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Faxismoa: ezaugarriak

Militarismoa eta

gazteen hezkuntza:

Abangoardia

Faxistaren gazteak

Hedapen koloniala

Nazionalismo espantsionista

Page 10: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Faxismoa: ezaugarriak

Alderdi baten monopolio politikoa

(Erromatar Inperioko magistratuen botere eta aginte ikurra)

Hauteskunde askerik ez

Page 11: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Faxismoa: ezaugarriak

Emakumearen paperaren instituzionalizazioa

Balio tradizionalen defentsa, familiaren

gorespena

Hezkuntza eta kulturaren kontrola

Arazoak “estaltzeko”biktimak: komunistak,

atzerritarrak,…

Page 12: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Estatuaren parte hartzea ekonomian

Gariaren kanpaina

Herri lan erraldoien eraikuntza

Faxismoa: ezaugarriak

Page 13: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Faxismoa: tresnak

alderdi bakar baten

politikaren monopolioa

indarkeria fisiko eta

psikikoaren erabilpena

erregimenaren aldeko

burokrazia.

propagandaren eta

informazioaren monopolioa.

masen kontrola eta ekintza erraldoien

erabilpena (banderak, himnoak, ikurrak,

desfileak,…)

Page 14: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Faxismoa: Mussoliniren kasua

Mussolinik 1Mundu Gerran parte hartu zuen baina zauri batengatik ez zuen gatazkaren

amaiera ezagutu

Gerra bukatzean, gizartean berriro integratzeko zailtasun handiak izan zituzten soldadu

ohi batzuk miliziak sortzen hasi ziren, herritar zibil armatuak. 1919an, Mussolinik Fasci

italiani di Combattimento (Borrokarako Elkarte Italiarrak) sortu zituen Milanen. Indarkeria

erabili zuten ezkerreko militanteen aurkako ekintzetan eta boterea eskuratzeko tresna

bihurtu ziren. Enpresarioek eta lurjabe handiek begi onez ikusten zuten komunismoaren

hedapenaren aurrean.

Fascio taldeak handitu eta sendotu egin ziren eta 1921ean, Mussolinik ALDERDI

NAZIONAL FAXISTA eratu zuen.

Page 15: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

1922ko urrian, Erromako Martxa antolatu zen

gobernuaren gaineko presioa handitzeko asmotan.

Manifestazio erraldoi hura hainbat hiritatik irten zen

Erromarantz. Indar erakustaldi oso handia izan zen.

Gobernuak salbuespen egoera deklaratu nahi izan

zuen baina erregeak ez zuen dekretua sinatu nahi

izan.

Gobernuaren dimisioaren ostean, Victor Manuel

III.a erregeak Mussoliniri gobernua eratzeko

eskatu zion, urriaren 30ean.

Faxismoa: Mussoliniren kasua

Erromako Martxa

Page 16: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

1924ko hauteskundeetan, faxistek oso emaitza onak lortu zituzten baina hauteskunde

prozesuan irregulartasuna batzuk salatu ziren.

Matteotti diputatu sozialistak faxismoari izugarrizko kritika egin zion. Handik gutxira,

bahitu eta erahilda izan zen. Diputatuaren hilketak izugarri astindu zuen Italiako iritzi

publikoa:

Halere, Mussolinik botereari eutsi zion. Bere jarraitzaileek probintzietan indarkeriaren

bidezko kanpainia zuzendu zuten kontrako ahotsak isilarazteko.

Ordutik aurrera hainbat dekretu ezarri zituen (hamahiru, 1925 eta 1928 bitartean)

lege “guztiz faxistak” esaten zaienak. Haien bidez Estatu Liberala Estatu faxista,

totalitario bihurtu zen.

Faxismoa: Mussoliniren kasua

Page 17: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)
Page 18: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Nazismoa: Alemaniaren kasua

1918

LEHEN MUNDU GERRA

INPERIO ZENTRALEN HONDAMENDIA ETA GERRAREN AMAIERA

•Aliatuen erasoak eta inperio zentraletako barne arazoak ugaritu ziren.

•Pixkanaka Alemaniaren aldekoak errenditzen hasi ziren: Otomandar

Inperioa, Austria-Hungariako Inperioa,…

•Alemania bakarrik gelditu zen.

•Azken derroten ondorioz, Alemaniako enperadoreak abdikatu zuen.

•Armistizioa sinatu zen (1918ko azaroaren 11n)

Weimar hirian bildutako batzar konstituziogile batek kontituzio berri bat egin zuen.

•Alemania errepublika zen: Weimarko Errepublika

•Erregimen demokratikoa ezarri zen.

•Alderdi nagusia Parlamentuan eta gobernuan Alderdi Sozialdemokrata (SPD) izan zen.

Page 19: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Nazismoa: Alemaniaren kasua

OPOSIZIO POLITIKOA

Alderdi komunistak (KPD) Errusian bezala, iraultza bidez aldaketa lortzen

saiatu zen. 1919ko mugimendu espartakista

Rosa Luxemburg

WEIMAR-KO ERREPUBLIKAREN

ZAILTASUNAK

1920AN, Adolf Hitler-k Alderdi Nazionalsozialista

(NSDAP) sortu zuen

SISTEMAREN AHULTASUNA

•Erakundeen ahultasuna •Hauteskunde prozesu jarraia •Bi urteko gobernu aldaketa etengabeak

1929ko KRISI EKONOMIKOA

•Versaillesko kalte-ordain altuak •Hiperinflazioa •Umiliazio sentimendua

•Estatu Batuetako laguntzen desagerpena. •Langabeziaren igoera •Gizarte-tentsioen gorakada.

1 MUNDU GERRA GALTZEAREN ONDORIOAK

Page 20: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Hiperinflazioa eta eguneroko bizitza

Laster agertu zen lanbide berri bat: bereganatzaileak. Lanik gabeko gizonek bizkar-zorro bat

edo bi hartu, eta nekazari batengandik beste batengana joaten ziren […] jakiak legez

ezarritako gehienezko prezioan baino garestiago erosteko, eta ondoren, hirian lau edo bost

aldiz garestiago saltzeko. Hasieran, nekazariak oso pozik zeuden, etxera billete mordoa

eramaten zizkietelako […]. Baina, salgaiak erostera zorroa bete diru hirira joaten zirenean,

ohartzen ziren beraiek elikagaiengatik bost aldiz gehiago eskatzen bazuten ere, erosi nahi

zituzten segaren,mailuaren eta eltzearen prezioak hogei edo berrogeita hamar aldiz

garestitu zirela. Handik aurrera […] salgaiak salgaien truke aldatzen hasi ziren […].

Hirietako biztanleek landako etxeetara behar ez zituzten gauza guztiak eramaten zituzten:

txinatar portzelanazko loreontziak, alfonbrak, sableak, eskopetak, argazki-makinak, liburuak,

lanpara eta apaingarriak […]

Hala ere, […] jendea ohitu egin zen, kaosera egokitu zen […] Austrian, luxuzko auto batek

lehen balio zuena adina kostatzen zen arrautza bat […]; Alemanian, berriz, lau mila milioi

marko kostatzen zen (lehen Berlin Handiko etxe guztien prezioa, gutxi gorabehera) […].

Aberatsak pobre bihurtu ziren, dirua bankuetan birrintzen baitzitzaien […] espekulatzaileak

aberastu egin ziren.

S. ZWEIG, Elmundo de ayer.Memorias de un europeo, 1942

Nazismoa: Alemaniaren kasua

Page 21: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

1923ko hiperinflazioak herri-klaseen gosetea eragin zuen

Nazismoa: Alemaniaren kasua

Page 22: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Langabeziaren eta nazien alderdiko botoen bilakaera

Nazismoa: Alemaniaren kasua

Page 23: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Ekonomia-egoeraren eta botoaren bilakaera 1919tik 1932ra

Nazismoa: Alemaniaren kasua

Page 24: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Adolf Hitler eta Alderdi Nazionalsozialista

Nazismoa: Alemaniaren kasua

1.Mundu Gerran parte hartu zuen bolondrez.

Hilterrek ez zuen inoiz Weimarko gobernua errespetatu eta ez

zuen ezta ere, Alemaniak gerra militarki galdu zuela errekonozitu.

Bere ustez, barne traizioa egon zen (sozialdemokratak eta

judutarrak).

1919an, Alemaniako Langileen Alderdi Nazionalsozialista

(NSDAP) edo alderdi nazia sortu zuen.

1923an, boterea indarrez lortzeko ahalegina egin eta Estatu

kolpea (Munich-eko Putsch) burutu zuen baina porrotak

kartzelara eraman zuen.

Kartzelan estrategia aldaketa aukeratu zuen, aurrerantzean

bide legalak aprobetxatuko zituen boterea eskuratzeko.

Page 25: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Nazismoa: Alemaniaren kasua

1932an, Parlamentua eta Errepublikako presidentea hautatzeko

hauteskundeak egon ziren.

Errepublikako presidentea hautatzeko hauteskundeetan Von

Hinderburg mariskala hautatu zuten.

Parlamenturako inork ez zuen gehiengo osoa lortu eta

ondorioz alderdi bakar batek ezin izan zuen gobernua eratu:

Komunistek eta naziek boto gehien eskuratu zituzten.

Sozialistek eta zentrokoek boto galera handia izan zuten.

Presidenteak arazoa izan zuen gobernuburua izendatzeko (boto

gehien lorturikoak jasotzen zuen). Azkenean, goi-burgesiak eta

kontserbadoreenek bultzaturik, Hitler izendatu zuen kantziler

1933ko urtarrilean.

Adolf Hitler eta boterearen lorpena

III.Reich : Hitlerren gobernuak iraun zuen bitartean (1933-1945), Estatu alemaniarrak

izan zuen izena

Page 26: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Nazismoa: Alemaniaren kasua

Adolf Hitler eta oposizioaren desagerpena

Sorturiko kabinetean Hilterrek kantzelaritza bazuen ere,

beste bi ministro besterik ez zituen. Barne Saila naziek

kontrolatu zuten eta horren bidez polizia menpean izan zuten,

gainera talde paramilitar naziak parapolizial bihurtu ziren

(boterea lotzeko tresna garrantzitsuak).

Otsailaren 1ean, Hindenburg presidenteak Parlamentua

desegin zuen eta martxorako hauteskundeen deialdia zabaldu

zuen. Otsailaren bukaeran, Reichstag edo Parlamentuaren

eraikina sutan egon zen eta erantzukizuna komunisten

gainean erori zen.

Otsailaren 28an, dekretu bat onartu zen, Estatua eta

Nazioaren Babesa lortzeko dekretua. Nazioa arriskuen

aurrean defendatzeko, aukera eman zen:

gizabanakoaren askatasun eta eskubideak

murrizteko/deuseztatzeko (iritzi, prentsa, elkartzekoak)

desjabetzak eta etxe erregistroak burutzeko

komunikazioen intimitatean sartzeko

Giro nahasi horretan naziek hauteskundeak irabazi

zituzten, ez zuen beste alderdien beharra gobernua osatzeko.

Page 27: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Nazismoa: Alemaniaren kasua

Adolf Hitler eta boterearen lorpena

Page 28: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Nazismoa: Alemaniaren kasua

Adolf Hitler eta oposizioaren desagerpena

1934ko abuztuan, presidentea hil zen eta tramiterik gabe,

Hitlerrek eskuratu zituen presidentzia eta kantzelaritza.

Oposizioa desagertarazi zuen:

Alderdi politikoak eta sindikatu guztiak debekatu ziren (nazia

izan ezik).

Alderdi barruan zuen ahalmena indartu zuen. “Aizto Luzeen

Gaua” izenez ezagutzen den gertakariaz baliaturik SA-ko

buruzagi nagusiak armada erregularrarekin gero eta

bateraezinagoak zirelako hil zituzten. Gau horretan zenbait

buruzagi politiko ere (Strasser, Schleicher) hil zituzten.

Ernst Röhm,

SA-ko buruzagia

SA = Sturm Abteilung, (eraso taldeak) alderdiaren seguritaterako

elkartea.

SS = Sctz-Staffel , Hitlerren guardia pertsonala jatorriz, Alemaniako

polizia-atal guztiak kontrolatu zituen.

GESTAPO = Polizia sekreta

Page 29: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Kapitalista batek, ikasle batek eta langile batek alderdi naziari zergatik lagundu zioten azaltzen

dute

Gu, Krupptarrak, ez gara idealistak, errealistak baizik. Uste genuen Hitlerrek garapen osasuntsu baten

aukera emango zigula. Guk ondo funtzionatuko zuen eta lasai lan egiteko bitartekoak emango zizkigun

sistema bat nahi genuen.

Krupp enpresariaren adierazpenak Nurembergeko prozesuan, 1946

Ni ez ninduten presionatu Gazteria Hitleriarrari atxikitzeko, ez nire aitak, ezta beste inork ere. (…) Nik

neuk erabaki nuen egitea, sinpleki ideial nazionalista baten alde borroka egiteko aukera emango zidan

gazte elkarte batean parte hartzeko gogoa neukalako. Gazteria Hitleriarrak kanpamentuak, txangoak

antolatzen zituen eta talde-bilerak zeuzkan. Klase guztietako mutilak zeuden, batik bat burges txikiak eta

langileak, eta gainera ez zen klase-bereziketarik egiten, eta hori asko gustatzen zitzaidan.

Alderdi naziko kide ohi bati elkarrizketa, 1960

1932ko udaberrian, naziek trenbideetako langileen artean zelulak ezartzeko lehenengo saioak egin

zituzten. Bazeuden nazi dezente zuzendari, tekniko eta bulegarien artean. 1931tik, bazeuden “alkondara

arreen” kide ziren langileek pribilegioak edukitzeaz arduratzen ziren zerbitzuburuak. (…) 1932ko udaberri

bukaeran, langile sozialista guztiek euren titulazioa kentzen zien paper bat sinatu behar izan zuten. (…)

Azkenean agindua heldu zen: “(sindikatu nazian”) izena eman behar dute edo kargutik kenduko zaie”.

W. ALLEN, Herri nazi txiki bat (1930-1935), 1967

Nazismoa: Alemaniaren kasua

Page 30: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Nazismoa: Alemaniaren kasua

Nazismoaren ideologia

1923an, Hitlerrek Estatu kolpearen (Munich-eko Putsch) porrotak kartzelara eraman

zuen. Han estrategia aldaketa aukeratu zuen, bide legalak aprobetxatuko zituen eta bere

ideologia liburu batean laburtu zuen “Nire Borroka” (Mein Kampf).

EZAUGARRIAK:

EZAUGARRI FAXISTAK + ARRAZISMOA

Page 31: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Nazismoa: Alemaniaren kasua

Nazismoaren ideologia: elementu faxistak

Estatuaren nagusitasuna.

Parlamentarismoari eta demokraziari egindako kritika.

Ez dira baliogarriak eta ondorioz, estatu diktatorial batek

eta buruzagi indartsu batek ordezkatu behar ditu.

Antikomunismoa.

Belizismoa eta lurraldea hedatzeko joera. Alemaniarrak estatu ezberdinetan zeuden

zatiturik eta Alemania Handia lortzeko horien batasuna derrigorrezkoa zen.

Indarkeriaren erabilpena

Balio tradizionalaren defentsa

Gazteriaren gorespena

ESTATUA

Page 32: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Nazismoa: Alemaniaren kasua

Nazismoaren ideologia

Berezko ezaugarri nagusia:

Arrazismo antisemita. Arioen nagusitasun etnikoa defendatzen zuen.

Ondorio larrienetakoa bat antisemitismoa edo judutarren kontrako gorrotoa

izan zen.

Page 33: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Nazismoaren ideologia: politika antisemita sistematikoa

Nazismoa: Alemaniaren kasua

Kristal hautsien gaua

Page 34: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Biztanleria juduaren aurkako neurriak: arraza-garbitasuna

Debekatutako eta baimendutako ezkontzak Nurenbergeko legeen arabera

(1935)

Nazismoa: Alemaniaren kasua

Page 35: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Nazismoa: ALEMANIAKO BARNE-POLITIKA

Barne-politika: erregimen totalitarioa

Erregimen nazia estatu totalitarioa izan zen

Hitlerren diktaduran, führerak, zuzentzen zuen estatua eta

bere botere eta figura ukaezinak ziren.

Naziek führengan erabateko konfiantza zuten eta itsu-itsuan

zor zioten obedientzia.

Pertsonen askatasunak bazterturik gelditu ziren eta

eskubideak oso era murriztean onartu ziren.

Herritarrek ez zuten gobernarien hautaketan parte hartzen.

Alderdi politiko guztiak debekatu egin ziren. Alderdi naziak

kontrolatu zituen boterearen eta administrazioaren baliabide

guztiak.

Page 36: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Biztanleria kontrolatzeko tresnak

IZUA PROPAGANDA ETA KOMUNIKABIDEAK

•Biztanleria erregimenaren alde egoteko

•Hitlerren lorpenak goratzeko.

•Judutarren kontrako irudia zabaltzeko

•Biztanleria kontrolatzeko

•Oposizioa desagertarazteko

SS Gestapo

(polizia

politikoa) Prentsaren, irratiaren,

zinemaren kontrola

Hezkuntzaren

erabilpena

Gazteriaren

formakuntza

“Hitlerren Gazteak”

OPOSIZIOAREN DESAGERPENA

ALEMANIAREN NAZIFIKAZIOA

Kontzentrazio-esparruak

Nazismoa: ALEMANIAKO BARNE-POLITIKA

Page 37: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Biztanleria kontrolatzeko tresnak: Izua

1938ko apirilaren 8tik 9rako gaua

Kristal Hautsien Gaua

Nazismoa: ALEMANIAKO BARNE-POLITIKA

Page 38: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Kontzentrazio- eta sarraskitze-esparruak Biztanleria kontrolatzeko tresnak:

1942az geroztik, AZKEN IRTENBIDEA

Nazismoa: ALEMANIAKO BARNE-POLITIKA

Page 39: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Lehenengo kontzentrazio-esparrua,

Dachau

Biztanleria kontrolatzeko tresnak: Kontzentrazio- eta sarraskitze-esparruak

Nazismoa: ALEMANIAKO BARNE-POLITIKA

Page 40: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Auschwitzeko presoak

Biztanleria kontrolatzeko tresnak:

Kontzentrazio-esparruak

Nazismoa: ALEMANIAKO BARNE-POLITIKA

Page 41: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Kontzentrazio-esparru bateko ofizial baten testigantza

(…) Hossek erantzun zuen (…) esparrura eramaten zen gehiengoa sarraskitua izateko

eramaten zela. Ondoren, Hossek zinpeko onarpen bat egin zuen, non gutxienez bi milioi

eta erdi pertsonaren gas bidezko sarraskitzea eta ondorengo erraustea ikuskatu zituela

onartu zuen. Esan zuen ganberan Zyklon-B (gasa) irekiune txiki baten bidez sartzen zela

eta 3 eta 15 minutu arte behar zirela ganberan zeuden pertsonak erailtzeko. Ordu erdi bat

geroago, gorpuak kendu egiten ziren.

Sonderkommando-ek edo Komando Bereziek urrezko eraztun, hortz eta enpasteak

kentzen zizkieten. Hossek gaseztatu beharrrekoen hautaketa prozesua deskribatu zuen.

Zorriak kenduko zizkietela esanez biktimak engainatzean zetzala adierazi zuen. Gas-

ganberetan 2.000 pertsona sar zitezkeela esan zuen.

Rudolf Hossen testigantza, Auschwitzeko Kommandanta

Biztanleria kontrolatzeko tresnak: Kontzentrazio-esparruak

Nazismoa: ALEMANIAKO BARNE-POLITIKA

Page 42: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Sarraskituriko biztanleria judua herrialdeka

Biztanleria juduaren aurkako neurriak

Nazismoa: ALEMANIAKO BARNE-POLITIKA

Page 43: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Armadura bat

janzten du,

Erdi Aroko heroia

balitz bezala.

Hitlerrek sinbolo

nazia, bandera

esbastika,

darama.

Biztanleria kontrolatzeko tresnak: propaganda

Hitler, lider eztabaidaezina

Hitlerren erretratua, Hubert Lazingerrena

Nazismoa: ALEMANIAKO BARNE-POLITIKA

Page 44: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Biztanleria kontrolatzeko tresnak: propaganda eta estetika militarra

Nazismoa: ALEMANIAKO BARNE-POLITIKA

Page 45: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

1936ko Berlingo olinpiadak

Biztanleria kontrolatzeko tresnak: propaganda

Jesse Owens

Nazismoa: ALEMANIAKO BARNE-POLITIKA

Page 46: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Gazteen hezkuntza

Gazteriarekin hasiko dut nire lan sortzailea, esan zuen Hitlerrek. Gu, zaharrok, makalduta

gaude (…), dagoeneko ez daukagu instintu basatirik. Gu ahulak gara, sentimentalak gara.

Guk historia umiliagarri baten zama daramagu (…).

Baina, nire gazteria bikaina! Nolako giza materiala! Haiekin mundu berri bat eraiki ahal

izango dut nik. Nire pedagogia gogorra da. Gazteria bat haziko dugu eta bere aurrean

munduak dardara egingo du. Gazteria bortitza, larderiatsua, ausarta, ankerra. (…) Batik

bat, atletikoa izan behar du: garrantzitsuena da. (…) Ez dut inolako hezkuntza intelektualik

nahi. Jakinduriak ez ditu gazteak usteldu baino egiten.

H. RAUSCHNING, Hitlerrek esan zidan, 1940

Biztanleria kontrolatzeko tresnak. Hezkuntza

Nazismoa: ALEMANIAKO BARNE-POLITIKA

Page 47: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Aritmetika arrazista ariketa bat

Ero bat 4 marko kostatzen zaigu eguneko; elbarri bat, 5,5 marko; kriminal bat, 3,5 marko.

Sarritan, funtzionario batek ez du 4 marko baino gehiago kobratzen; enplegatu batek, 3,6

marko; aprendiz batek, 2 marko.

[…] Kalkulatu zenbat kostatzen zaizkigun urtero Alemaniako 300.000 eroak eta

epileptikoak. Diru hori guztia aurreztuko bagenu, 1.000 markoko zenbat mailegu emango

genieke senar-emazte gazteei?

Garai naziko matematika liburu batekoa

Biztanleria kontrolatzeko tresnak. Hezkuntza

Nazismoa: ALEMANIAKO BARNE-POLITIKA

Page 48: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Biztanleria kontrolatzeko tresnak. Kulturaren kontrola: liburu-erreketa 1933an

Ikasle naziek liburu “judeo-marxistak” edota “alemaniarren kontrakoak”

bota eta erre zituzten Berlingo Orpenplatz-en.

Nazismoa: ALEMANIAKO BARNE-POLITIKA

Page 49: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Ekonomia-politikaren lehentasuna lagabezia amaiaraztea izan zen biztanleriaren

laguntza eskuratzeko.

Alemaniako garapen ekonomikoa eta langabeziaren murrizketa ukaezinak dira.

Horretarako bideak:

•Lau Urtekoen Planen bidezko planifikazio ekonomikoa.

•Herri lan erraldoien eraikuntza.

•Ejertzitoa, polizia, burukrazia eta alderdiaren aparatoa garatu eta indartu ziren

eta eskulan asko behar izan zuten horretarako langabezi tasa jeisteko aportazio

handia egiten.

•Kanpo politika inperialista eta militarista defendatzeko gerra industria suspertu

ziren: siderurgia astuna, armagintza eta industria kimika garatu ziren (gerra egonez

gero horniketa arazorik ez izateko).

•Politika autarkikoa nekazaritzan atzerriko inportazioak murrizteko.

•Lehentasunezko akordioetan oinarritutako merkataritza harremanak

Nazismoa: EKONOMIA ETA KANPO-POLITIKA

Gerrara bideraturiko ekonomia

Page 50: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Langabeziaren bilakaera 1932 eta 1939 artean

Gerrara bideraturiko ekonomia

Nazismoa: EKONOMIA ETA KANPO-POLITIKA

Page 51: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Industria-ekoizpenaren bilakaera sektoreko

Gerrara bideraturiko ekonomia

Nazismoa: EKONOMIA ETA KANPO-POLITIKA

Page 52: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Inbertsio publikoaren bilakaera sektoreko 1928 eta 1938 artean

Gerrara bideraturiko ekonomia

Nazismoa: EKONOMIA ETA KANPO-POLITIKA

Page 53: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Kanpo-politika: militarismoa eta espantsionismoa

Kanpo-politikak garrantzi handia zuen Hitlerren programan.

(1.Mundu Gerran galduriko ohorea, boterea, berreskuratzeko

bidea)

Alemaniak Versaillesko Itunean ezarritako mugetatik

kanpo hedatu behar zuela defendatu zuen Hitlerrek.

PANGERMANISMOA. Beharrezkoa zen alemaniar

jatorriko herrialde guztiak estatu handi batean batzeko

helburua:“Alemania Handia” (ez zen Alemaniako batasun

prozesua bukatutzat ematen).

“BIZI-ESPAZIOAREN” ideia zabaldu zuen. Arraza

arioaren nagusitasunak bizi-maila hobea merezi zuen.

Behar besteko lurrak eskuratzeko eskubidea zuen

Alemaniak. Erabiltzeko tresna konkista izango zen. Charles Chaplinen

El Gran Dictador, 1940

Nazismoa: EKONOMIA ETA KANPO-POLITIKA

Page 54: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Kanpo-politika: militarismoa eta espantsionismoa

Derrigorrezko soldadutza ezarri zen berriro.

Goering-ek diseinaturiko berrarmatze-plan handia martxan jarri zen

Nazismoa: EKONOMIA ETA KANPO-POLITIKA

Page 55: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Lurralde-hedapen alemaniarra

Kanpo-politika: militarismoa eta espantsionismoa

Europa 1919an

Nazismoa: EKONOMIA ETA KANPO-POLITIKA

Page 56: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Kanpo-politika: militarismoa eta espantsionismoa

Nazismoa: EKONOMIA ETA KANPO-POLITIKA

Page 57: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

Bigarren mundu gerrararako bidea

Kanpo-politika: militarismoa eta espantsionismoa

Nazismoa: EKONOMIA ETA KANPO-POLITIKA

Page 58: FAXISMOA ETA NAZISMOA (4DBH)

FAXISMOA ETA NAZISMOA

Mentxu Gandarias Ipiña