Farmacuáticos (GL)

download Farmacuáticos (GL)

of 64

Transcript of Farmacuáticos (GL)

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    1/64

    FARMACUTICOSA botica do mar

    Unha exposicin dos Museos Cientcos Corueses, Concello da Corua,coa colaboracin de PharmaMar (Grupo Zeltia).

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    2/64

    Unha publicacin patrocinada por PharmaMar (Grupo Zeltia)con motivo da exposicin

    Farmacuticos. A botica do mar inaugurada noAquarium Finisterrae en xullo de 2008

    Unha exposicin temporal producida polos Museos Cientfcos Corueses (Concello da Corua)

    Idea orixinal: Museos Cientfcos Corueses (=mc2)

    Guin, textos, deseo, documentacin e realizacin: Equipo de Proxectos de mc2

    Acuarioloxa: Equipo de Bioloxa Maria de mc2

    Montaxe, adaptacins e elementos interactivos: Equipo de Producin de mc2

    Xestin e compras: Equipo de Administracin de mc2 Deseo mobiliario: Mihura-Romeu-Rei. Estudo de Arquitectura

    Construcin mobiliario: INTEGA

    Coa participacin especial de PharmaMar (Grupo Zeltia)e a asesora cientca de Fernando de la Calle e Santiago Bueno

    Tamn colaboraron:

    Museo de Historia Natural Luis Iglesias da Universidade de Santiago de Compostela.Universidade da Corua

    Crditos da edicin:

    2009, Concello da Corua 2009, de esta edicin, PharmaMar (Grupo Zeltia)

    Fotograa: Xurxo Lobato, PharmaMar, Museos Cientcos Corueses, National Geographic, Giuseppe Bitetto.Deseo e maquetacin: Trbore diseo grco A Corua SpainImprime:ISBN: 978-84-95600-70-7D.L.:

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    3/64

    INDICE

    PRESENTACIN

    FUNDAMENTOS BIOLXICOS DA FARMACOPEANaturalismo egosta

    Tesouro armacuticoMencias naturais

    Agulla nunha palleiraArmas qumicas

    20.000 leguas

    AS ESPECIES MARIAS DE INTERESE FARMACUTICO

    Algas. Un xardn moi verstilCorais. Produtores a grande escalaBriozos. Tratamentos prometedoresDinofaxelados. Letais por natureza

    Medusas. Luz para investigarCaracois. Dardos calmantes

    Peixes. O que non mata, curaAnbios. Veleno na pel

    Tiburns. A proba de microbios

    Ascidias. Promesa eita realidadeCealpodos. Octopussy

    Quelicerados. Antibiticos de sangue azulEsponxas. O simple til

    Microorganismos. O reto do uturoEquinodermos. Ourizos contra o Alzheimer

    MEDICAMENTOS CHEGADOS DO MARCascas!

    Aprobar copiandoSala de espera

    Na boticaSucedneo seo

    O MAR E A SADE. A REBOTICAToma un respiro

    Historias de zombisMito ou realidade?

    Aceite para todoMusas marias

    5

    9

    101214161820

    23

    2425262728

    29303132

    333435363738

    414244464850

    5354

    55565860

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    4/64

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    5/64

    5

    O Aquarium Finisterrae presenta Farmacuticos,unha exposicin sobre o mar como onte de recur-sos para a investigacin biosanitaria que alimenta amoderna industria armacutica. Para iso contouse

    coa destacada colaboracin dunha empresa pio-neira neste campo, como PharmaMar.

    Cada vez son mis os estudos que relacionan a per-da de biodiversidade coa desaparicin de posiblestratamentos mdicos. Isto constite un argumentomis para apostar polo desenvolvemento sostido ea divulgacin cientca.

    un tema de interese desde unha perspectivabiotecnolxica e armacutica, xa que nos ltimosvinte anos o mar converteuse na principal ontede molculas bioactivas. Mentres que s unha decada 10.000 especies terrestres resulta til para no-vos rmacos, no caso das especies marias esta

    relacin de unha cada 70. E ronte a un 1,8% dosextractos marios que mostran actividade nos en-saios in vitro, s o 0,4% dos procedentes de espe-cies terrestres son tiles.

    A exposicin desenvolve os seus contidos a travs de acuarios con peixes, esponxas, polbos,corais, ras e outras especies que conteen substancias de interese biosanitario, combina-

    dos con mdulos interactivos que permiten coecer as peculiaridades destes organismos, osprodutos que proporcionan e os mtodos de investigacin. O obxectivo mostrar a beleza eutilidade do medio mario e motivar o respecto pola contorna.

    PRESENTACIN

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    6/64

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    7/64

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    8/64

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    9/64

    9Fundamentos biolXicos da farmacopea

    Neste mbito pdense explorar cuestinscomo a biodiversidade maria comorecurso armacutico, a orixe natural dos

    medicamentos, ou os procesos para obterun principio activo. Estes contidos des-

    envlvense a travs de xogos interactivosen pantallas tctiles, ou xogos de relacin

    nos que se debe pulsar un botn paradescubrir a inormacin. Ademais, existe

    un espazo no que se expn un robot deexploracin submarina e outros elementos

    tecnolxicos.

    Naturalismo egostaTesoUro farmacutico

    Mencias naturais

    Agulla nunha palleira

    Armas qumicas20.000 leguas

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    10/64

    10 Naturalismo egosta

    Esta biodiversidade tan grande que,ao ritmo actual de descubrimentos, oscientcos tardaran miles de anos encatalogar todas as especies que exis-ten na Terra.

    Cada especie que se descobre podeser unha onte de novos alimentos, me-dicamentos ou materiais. Cada especie

    que se extingue unha oportunidadeperdida. Conservar a biodiversidade evitar a desaparicin dos medicamen-tos do uturo.

    Coecemos uns 2 millnsde especies e cada ano

    descubrimos 10.000 mis.Estmase que podera haberata 100 millns de especiesde seres vivos.

    A estimacin un exercicio cientfco

    Cantos

    punto

    scresquehaide

    ntrodes

    tecrcu

    lo?

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    11/64

    11

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    12/64

    12

    A vida naceu no mar, e al evolucionou du-rante moito mis tempo que en terra rme.

    Moitos grupos de especies viven exclusiva-mente na auga. S o 5% das especies deanimais son terrestres.Hai ecosistemas marios cunha densidadede microorganismos superior ao dunha selvatropical. Por iso no mar os seres vivos des-envolveron mis compostos qumicos parapoder sobrevivir. Esas substancias poderanservir como medicamentos, pero anda altapor investigar o 99% das especies mariascoecidas.

    TesoUro farmacutico

    O ocano a onte actual denovos rmacos. Antes eranas plantas e os microbios do

    chan, pero os extractosmarios son 4 veces misricos en substancias medicinais.

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    13/64

    13

    1

    7

    2

    8

    3

    9

    4

    10

    5

    11

    6

    12

    Cales son especies animais?

    SI

    SI

    NON

    NON

    SI

    SI

    NON

    NON

    SI

    SI

    NON

    NON

    SI

    SI

    NON

    NON

    SI

    SI

    NON

    NON

    SI

    SI

    NON

    NON

    RESPUESTA

    1

    7

    2

    8

    3

    9

    4

    10

    5

    11

    6

    12

    TrtasedunhaESPONXAAsesponxasormanungran

    grupodeorganismosacu-ticos.Vivenxosaosubs-tratoetapzanodevariadascores.Posenoriciosporondeentraesaeaaugadaqueextraenosseusalimen-tos.Cocenseunhas5.000especies.Osexemplares-silesmisantigosteen600millnsdeanos.

    Trtasedunanimalquesedenominaxenericamentegorgonias.EstaespeciesdenomnaseLEPTOGOR-

    GIAVIMINALIS.Existennu-merosasgorgoniasetodasclasicansenograngrupodoscnidarios(corais,medu-sas,anmonas,etc).Co-censeunhas9.000especiesdecnidarios.

    Aespeciequesemostradenomnasecienticamente

    SPIROGRAPHISSPALLAN-

    ZANI.unvermetubcola,moirecuentenasnosascos-tas.TrtasedunhaespeciedeAnlido,ungrangrupodeanimaisqueteenormadeverme;incleunhas15.000especies(comomiocadeterra,samesugas,etc).

    Trtasedunalgavermellacuxostecidosestnmoicalcicadoseincrustadossobreasupercierochosa.Cocenseunhas4.000especiesdealgasvermellas.Cienticamentedenomna-seLITHOTHAMNIUMeabundantenacostaatlnti-ca,ondepodeobservarsenazonaintermareal.

    Trtasedunalgavermellacuxostecidosestnmoical-

    cicados.Cocenseunhas4.000especiesdealgasver-mellas.Cientcamentede-nomnaseLITHOPHYLLUMLICHENOIDESecilato-palanacostaatlntica,ondepodeobservarsenazonaintermareal.

    Trtasedunalgaverdechamadacienticamente

    CODIUMBURSA,unhaes-peciequesepodeatoparnascostasgalegas.Asasupercieaveludadapodeacerqueseconundacunanimal.Ogrupodasalgasverdesinclemisde7.000especies.

    TrtasedunhaASCIDIA,unsanimaisqueteenormade

    sacoxelatinoso,misoume-noscoloreado,evivenxosaosubstrato.EstesseresclasicansenogrupodosTunicados,queincleunhas1300especies,econsidran-seprecursoresdetodososanimaisvertebrados(comopeixesemameros).

    Trtasedunanimalparecidosestrelasdemar,queseinclenograngrupodosEQUINODERMOS,ondetamnseclasicanourizosdemar,ouras,estrelasdemarecogombrosdemar.Describronseunhas7.000especiesdeequinodermos.Existenunhagrandiversida-dedeequinodermossiles, conmisde500millnsde

    anosdeantigidade.

    Trtasedunhaespeciequepoderaparecerseaunha

    debabosamaria(chama-dasNUDIBRANQUIOS).CienticamentedenomnaseFlabelinaafniseesteani-malinclensenogrupodosmoluscos(caracol,ameixas,polbos,etc)xuntoconoutrasmisde10.000especies.

    Cadaespeciedetentculo

    unpeixechamadoangua

    xardineira(HETEROCON-

    GERLONGISSIMUS).Adoi-

    tanatoparseentreos10e

    60metrosdeprofundidade

    evivennasbeirastropicais

    doOcanoAtlntico,tanto

    nascostaafricanacomona

    americana.Ospeixesforman

    ungrupomoidiversodeor- ganismos(tiburns,cabalos

    demar,atns,etc)queincle

    unhas30.000especies.

    TrtasedunanimaldaordedosHIDROIDEOSquese

    clasicanograngrupodosCnidarios(corais,medusas,anmonas,gorgonias,etc).Cocenseunhas9.000es-peciesdecnidarios.

    Trtasedunalgaverdecha-madacienticamenteHA-LIMEDA,unhaespeciequesepodeatoparnascostasgalegas.Asasupercieaveludadapodeacerqueseconundacunanimal.Ogru-podasalgasverdesinclemisde7.000especies.

    SI(CORRECTA)NON(CORRECTA)

    SI(CORRECTA) SI(CORRECTA)

    NON(CORRECTA)

    NON(CORRECTA)SI(CORRECTA)SI(CORRECTA)SI(CORRECTA)

    SI(CORRECTA)SI(CORRECTA)NON(ESLACORRECTA)

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    14/64

    14

    Os antigos mencieiros usaban plantasmedicinais sen entender por que unciona-ban. Ata que os cientcos descubriron ne-sas plantas unhas substancias qumicas,os principios activos, que son os respon-sables da sa utilidade mdica.

    Agora investganse sobre todo os princi-pios activos que estn nos organismosmarios. Deles saron rmacos contra osretos mis importantes do medicamento,como a sida ou o cancro.

    Mencias naturais

    A investigacin armacuticadescubriu o potencial doocano e volveu s sas orixesancestrais: buscar remedioscurativos no interior doutrosseres vivos.

    Calcariabicarbonato

    DixitalisdixitalinaOsopardoursodeoxiclicoPapavermornaPenicilliumpenicilinaPorcoheparinaSalgueiroacetilsaliclicoStreptomicesmitomicinaTiburnescualamina

    Arelacinaseguinte:

    RESPUESTA

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    15/64

    15Que medicamento se obtn de ...?

    EscualaminaAntinxico

    HeparinaAnticoagulante

    MitomicinaAntitumoral

    Bicarbonatosdico

    Anticido

    cido

    acetilsaliclico

    Antitrmico

    DIGITALINATnico cardiaco

    PENICILINAAntibitico

    cido

    ursodeoxiclico

    Antiheptico

    MorfinaAnalxsico

    1 2

    5

    8

    4

    7

    3

    6

    9

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    16/64

    No ano 1972 comercializouse

    o primeiro rmaco mario.Desde entn os cientcosincrementaron a procura denovos medicamentos de orixemaria.

    Agulla nunha palleira

    Para estudar un produto mario o pri-meiro paso colleitar organismos. Decada 10.000 substancias que se extraende seres marios s 100 son bioactivas:mostran posible utilidade mdica.Pero moitas molculas bioactivas sontxicas. De cada 100 s 5 superan asprobas con ratos de laboratorio. E deses5, s 1 supera a ase de ensaios clnicoscon humanos e chega a converterse nunnovo medicamento.

    16

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    17/64

    17Para descubrir un novo

    medicamento mario necesario

    Sintetizar Tras descubrir un novo r-maco, os cientcos tratande sintetizalo no laboratoriopara logo producilo a grandeescala.

    IdenticarO proceso de descubrimentode novos rmacos comezacoa identicacin de molculasdiana undamentais no desen-volvemento de enermidades

    CaracterizarCoecer a composicin e aestrutura dunha molcula im-prescindible para comprendero seu uncionamento comomedicamento ou axente res-ponsable de enermidades.

    CribarOs investigadores criban asbibliotecas de molculas ma-rias en busca de compostoscapaces de bloquear ou mo-dicar s molculas respon-sables de enermidades.

    Ensaiar A actividade dun novo r-maco mario determnasemediante ensaios en animaise cultivos celulares.

    DeterminarDeterminar a que especiepertence un animal mariodo que se obtivo un principioactivo undamental para

    comprender a sa uncin.

    ViaxarMoitos dos novos rmacosde orixe maria proceden deanimais invertebrados que vi-ven nos arrecies de coral do

    Caribe, o ndico e o Pacco.

    MergullarseA identicacin e recoleccinde organismos marios pro-dutores de principios activos

    avanzou grazas ao desen-volvemento das tcnicas demergullo.

    AislarNa actualidade cocenseaproximadamente 19.000

    principios activos illadosde 3.355 especies de or-ganismos marios.

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    18/64

    Os buscadores de novos medicamentos

    marios xanse nas especies de corpobrando, nas que viven xas ao ondo oua unha roca e nas de movemento lento.

    Parecen presas ciles. Pero compen-san esas limitacins con arsenais qumi-cos que a ciencia pretende reconverteren medicamentos. O que unha esponxainmbil usa para rear o crecemento das

    sas vecias, podemos usalo contra ocrecemento das clulas cancerosas?

    Na vida submarina as de-ensas qumicas sonarmas moi habituais.Moitas especies queparecen ebles sobrevivenusando substancias para adeensa e o ataque.

    Armas qumicas18

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    19/64

    A dobre vida dos frmacos mariosFra da auga algunhas molculas marias convertronse en rmacos de moda: potentes antitumorais,

    novos analxsicos, prometedores antimalricos... Baixo o mar, estas sustancias evolucionaron durante millns deanos dentro dos organismos acuticos para servirlles de deensa, ataque ou comunicacin.

    Ata nais do sculo XX pasaran desapercibidas.

    19

    PseudopterosinaNo laboratorio | antiinfamatorioA pseudopterosina ten potentes eectos antiinfamatorios eantialrxicos. Tamn se utiliza en cremas cosmticas parao coidado da pel.

    No mar | descoecidoAnda un misterio para que utiliza a gorgonia Pseudopterogorgia a pseu-dopterosina. O nico que est claro son as sas importantes aplicacinsmdicas.

    ConotoxinaNo laboratorio | analxsicoA conotoxina un analxsico 1.000 veces mis potente que amorna. Alivia as ortes dores de pacientes con sida ou cancro.Non presenta problemas de tolerancia, nin dependencia.

    No mar | paralizante

    Os moluscos da amilia Conidae producen a conotoxina como veleno. Uti-lizan un arpn para introducir esta potente substancia paralizante nas saspresas. A picadura dun cono mortal en moi pouco tempo.

    Conus sp.Molusco gasterpodo

    Manzamina ANo laboratorio | antimalariaA manzamina A utilzase en ensaios clnicos ronte malaria. Ta-mn presenta actividade curativa contra a tuberculose e a toxo-plasmose. Ten propiedades insecticidas e antibacterianas.

    No mar | antiparasitarioA esponxa Acanthostrongylophora produce manzamina A para impedir quea invadan os parasitos.

    Acanthostrongylophora sp.Esponxa

    EscualaminaNo mar | antibiticoA escualamina un potente antibitico contra bacterias de moi-tos tipos. Tamn combate algns ungos e protozoos.

    No mar | antimicrobianoA escualamina o principal compoente do esqueleto cartilaxinoso dos tibu-rns. Esta susbtancia ademais protxeos de microbios inecciosos.

    Squalus sp.

    BrioestatinasNo laboratorio | antialzheimerAs brioestatinas presentan actividade contra o Alzheimer.Tamn ronte a cancros de pulmn e prstata, a leucemiae o linoma non Hodking.

    No mar | txico celularA Bugula neritina produce brioestatinas para evitar que outros organismos crezanao seu redor e lle rouben espazo.

    Bugula neritinaBriozoo

    HoloturinaNo laboratorio | analxsicoAs holoturinas utilzanse en medicamentos contra a dormuscular, estomacal e respiratoria. O seu poder para eliminar a dor supera ao da morna.

    No mar | irritante

    Os cogombros de mar proxectan os pegaosos cheos de holoturinaspara deenderse dos agresores.

    Cucumaria sp.Equinodermo

    Salinosporamida ANo laboratorio | antitumoralA salinosporamida A inhibe o crecemento de certos tiposde cancros de mama, colon, pulmn, pel e medula sea.

    No mar | antimicrobianoA bacteria Salinospora produce salinosporamida para evitar o crecemento

    doutros microorganismos ao seu redor.

    Salinospora tropicaMicroorganismo mario

    Kahalalido FNo laboratorio | antisoriaseO kahalalido F estase avaliando para o tratamento da pso-riase severa. Tamn est en ensaios clnicos para algnstipos de cancros de pulmn e pel.

    No mar | antiparasitario A esponxa Acanthostrongylophora produce Manzamina A para impedir

    que a invadan parasitos.

    Elysia rufescensNudibranquio

    Pseudopterogorgia elisabethaeGorgonia

    20 000 leguas

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    20/64

    20 20.000 leguas

    Os robots e as modernastcnicas de mergullo axudan

    a descubrir novas especies.Lvannos a proundidadess que antes s chegabamoscoa imaxinacin.

    Para explorar os ocanos en busca de

    ormas de vida exticas, que nos pro-porcionen novos medicamentos, oi un-damental o desenvolvemento da tecno-loxa de investigacin submarina.Os actuais escaandros e as novas mes-turas de gases para respirar baixo o marpermiten somerxerse a maior proundi-dade. Os robots submarinos teledirixi-

    dos son imprescindibles para traballaren lugares mis al dos 200 metrosbaixo a supercie.

    conquista do mundo submarino conquista do mundo submarino

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    21/64

    conquista do mundo submarino conquista do mundo submarino1000 a.C. Os recolectores de esponxas gregos alcanzan os 30 metros de proundidade.

    360 a.C. Os mergulladores utilizan un vaso de metal colocado do revs para dispoer de airebaixo a auga.

    200 a.C. Un vaso peruano mostra o uso dunhas primitivas lentes de mergullo.

    100 a.C. Os mergulladores utilizan tubos eitos de canas de bamb para respirar debaixo da auga.

    1250 Roger Bacon describe uns receptculos de aire para respirar, que poderan usar osmergulladores durante a inmersin.

    1472 Constrese un submarino de madeira propulsado a man.

    1691 Patntase unha camp de mergullo conectada a un tubo por onde chega aire desde a

    superfcie.1865 Fabrcase un tanque de aceiro que os mergulladores levan s costas e que est conectado

    superfcie por unha mangueira.

    1855 Pars acolle a presentacin dun traxe con casco que recibe o nome de escaandro.

    1867 O espaol Narciso Monturiol constre o primeiro submarino con motor de combustin.

    1888 O espaol Isaac Peral desea o primeiro submarino torpedeiro.

    1912 Patntanse os primeiros dispositivos (sonar) que utilizan o son para a localizacin deobxectos no mar.

    1930 Invntase o neopreno, un caucho sinttico de grande utilidade na abricacin de traxesde mergullo.

    Desenvlvense unhas lentes de caucho con cristais.

    1933 O mergullador logra independizarse das conexins superfcie.

    1935 Desanse as populares aletas para mellorar a mobilidade baixo o mar.

    1948 Ten lugar a primeira inmersin dun batiscao, un pequeno vehculo somerxible deseadopara soportar altas presins.

    1958 Prodcese a primeira travesa submarina baixo o xeo do Polo Norte.

    1959 sase o primeiro arteacto mergullador para exploracin submarina.

    1960 O batiscao Trieste alcanza a marca de descenso ao alcanzar os 10.921 metros.

    1962 Instlanse as primeiras bases submarinas de proundidade que son habitadas por seres

    humanos.1972 Dous mergulladores logran traballar durante trinta minutos a 288 metros de proundidade.

    2008 Aparece o primeiro robot submarino que utiliza enerxa trmica do ocano para propulsarse.

    21

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    22/64

    23As especies marias de interese farmacutico

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    23/64

    23As especies marias de interese farmacutico

    Os acuarios con peixes, esponxas,

    moluscos e outras especies dasque se obteen substancias de inte-rese armacutico conorman unhaparte principal da exposicin. Entre

    eles estn o polbo de aneis azuisdo Pacco, o peixe core, ascidias,ras e conos (un tipo de caracolas).Moitos destes organismos produ-

    cen substancias velenosas que lles

    protexen ronte aos seus potenciaisinimigos, pero que serviron para

    desenvolver medicamentos.

    AlgasUn xardn moi verstilCoraisProductores a grande escala

    BriozosTratamentos prometedores

    DinoflaxeladosLetais por natureza

    MedusasLuz para investigar

    BucinasDardos calmantesPeixesO que non mata, cura

    AnfibiosVeleno na pel

    TiburnsA proba de microbios

    AscidiasPromesa eita realidade

    CefalpodosOctopussyQUELICERAdosAntibiticos de sangue azul

    EsponxasO simple til

    MicroorganismosO reto do uturo

    EquinodermosOurizos contra o Alzheimer

    Algas Un xardn moi verstil24

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    24/64

    Algas. Un xardn moi verstil

    Os preparados con algasutilzanse desde a antigidadepara o tratamento de problemasdixestivos, ineccins ouprocesos infamatorios. Os

    estudos mis recentes buscannestas plantas mariassubstancias con propiedadesanticancerxenas e antimicrobia-nas. Delas tamn se obteen

    aditivos alimentarios esubstancias xelicantes comao agar ou o carraxenato.

    As algas orman un dos elos principais dascadeas alimentarias. porque aproveitan a

    enerxa do Sol para abricar os seus propioscompostos a partir de substancias inorg-nicas. Polo seu contido en sales minerais,vitaminas e protenas son bos alimentos, es-pecialmente a Porphyra ou nori, a Laminariaou kombu e a Undaria ou wakame.

    Os derivados das algas sanse en agricultu-ra, como ertilizantes; en odontoloxa, para

    a abricacin de moldes; nos laboratorios,como soporte de cultivos microbianos, e encosmtica.

    24

    Corais Produtores a grande escala 25

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    25/64

    Corais. Produtores a grande escalaOs corais ornecen un cuartodas molculas marias con

    actividade armacolxica. Amediados do sculo XXcomezaron a explotarse a grandeescala como onte deprostaglandinas, substancias

    relacionadas coa ebre, ainfamacin e a dor en humanos.Na actualidade os coraisproporcionan anticancerxenose antiinfamatorios, e estdanse

    para tratar racturas e crearimplantes seos.

    Os corais son diminutos animais con ormade saco capaces de xar o calcio disolto nomar sobre os seus tecidos. Isto permtellesabricar esqueletos, que se conservan logo

    da sa morte. Viven en colonias que podencrecer durante millns de anos ata ormarenormes arrecies. As cores tpicas dos co-rais dbense a diminutas algas coas que vi-ven en simbiose.

    Moi sensibles aos cambios ambientais, oscorais non soportan variacins de tempe-ratura de mis de dous graos. A lexislacin

    espaola protxeos, especialmente ao coralvermello que, polo seu uso en xoiera, cadada mis escaso.

    25

    26 Briozos Tratamentos prometedores

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    26/64

    Os briozos producen un dos

    tipos de molculas marias misprometedoras e escasas, asbrioestatinas. No laboratorio,estas substancias presentanactividade contra os cancros depulmn e prstata, a leucemia,o linoma non Hodking e tamno Alzheimer. Pero para extraerun gramo de brioestatina necesario unha tonelada debriozos, por iso ata que

    podamos creala no laboratorioo seu uso comercial inviable.

    Coecidos como animais moo pola sa apa-rencia, os briozos son diminutos organismosque constren esqueletos de calcio similares

    aos dos corais. Son hermaroditas e a sadieta basase en microalgas. Anda que ca-recen de sistema respiratorio e circulatorio,si teen un sistema nervioso simple. Prerenas augas clidas dos trpicos, pero posibleatopalos por todo o mundo.

    Algunhas especies viven a mis de 8.000 me-tros de proundidade en colonias ormadas

    por moitos miles de exemplares. Os silesde briozos son comns por todo o planeta eindican onde houbo hbitats marios.

    26 Briozos. Tratamentos prometedores

    Dinoflaxelados Letais por natureza 27

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    27/64

    Dinoflaxelados. Letais por natureza

    A saxitoxina un dos velenos

    naturais mis rpidos epotentes: acta paralizando osistema nervioso en cuestin deminutos. tan letal que seincluu na lista de axentes deguerra qumica. Os dinofaxela-dos son os principais produtoresde saxitoxina e tamn osresponsables das mareas

    vermellas. As saxitoxinas quexeran poden chegar ao serhumano a travs de mariscose peixes contaminados.

    Os dinofaxelados son microorganismosacuticos que se desprazan acendo virardous longos apndices con orma de ltego.

    Algunhas especies usan a otosntese paraproducir o seu propio alimento, mentres queoutras son depredadoras ou parasitas.

    s veces os dinofaxelados concntranse enmis dun milln de exemplares por mililitro deauga, ormando grandes mareas. Estas re-unins estn relacionadas coa vertedura decontaminantes ao mar. Tamn hai dinofaxe-

    lados bioluminiscentes, que cando se sintenameazados emiten lampos curtos de luz azul,visibles no ocano polas noites.

    27

    Medusas Luz para investigar28

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    28/64

    Medusas. Luz para investigar

    A bioluminescencia dalgunhasespecies de medusa botou

    luz ao estudo das protenas,invisibles ao microscopio.O rmaco Aequorinpermite seguir o percorridodunha protena ao longo de

    distintos rganos. Un procesoclave para detectar determinadasenermidades. O colxenodas medusas tamn tenaplicacins mdicas na

    artrite reumatoide. As medusas habitan todos os mares doplaneta. En ocasins renense centos deexemplares ormando autnticas pragas quearrasan as costas. Anda que se descoecea causa destas concentracins, o impactodo home nos ecosistemas marios parece

    determinante. Como deensa, as medusasteen clulas urticantes cuxa picadura mortal nalgunhas especies.

    28

    29Caracois Dardos calmantes

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    29/64

    O caracol mario Conus magusorneceunos cun rmaco contraa dor crnica que se comercializadesde 2006. O Prialt ten acapacidade de bloquear as

    canles que unen as clulasnerviosas transmisoras da dor.A conotoxina que producen osconos un analxsico 1.000

    veces mis potente que a

    morna. Alivia as ortes doresde pacientes con sida e cancro,e non presenta problemas detolerancia, nin dependencia.

    Os caracois son o grupo mis diverso dentrodos moluscos. Viven en ambientes marios,terrestres e en augas doces. Ata posibleatopalos nos desertos. A maiora presentaunha cuncha enrolada en espiral, provistadunha tapadeira moi dura que os protexecando se esconden no seu interior.

    Os caracois marios, ou caracolas, respiran

    por guerlas, pero algns de augas doces etodos os terrestres desenvolveron estruturassimilares a pulmns.

    29

    (Fotograa: Giuseppe Bitetto)

    Caracois. Dardos calmantes

    1 2 3 4 5 6 7 8

    13 14 15 1610 11 129

    1CONUS MACARAE2CONUS SAECULARIS3CONUS VARIUS4CONUS AMMIRALIS

    5CONUS VICTORIAE6CONUS PERGRANDIS7CONUS GLARIS8CONUS PARVATUS

    9CONUS ALBICANS10CONUS DALLI11CONUS ANEMONE12CONUS BILIOSUS

    13CONUS VARIUS14CONUS ASSIMILIS15CONUSCORALLINUS16CONUS FLORIDULUS

    Peixes O que non mata cura30

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    30/64

    Peixes. O que non mata, cura

    Os peixes globo esconden no

    seu corpo unha poderosa toxinacapaz de matar persoas: atetrodotoxina. En medicina, contodo, esta substancia emprgasecomo calmante da dor en

    cancros terminais, xaquecas eoutras enermidades. O estudodos rmacos de orixe mariacomezou nos anos 60 do sculo

    XX co achado da tetrodotoxina,

    e tamn a saxitoxina extrada demicroorganismos.

    De todos os peixes, os seos son o grupomis numeroso e diverso. Caracterzansepor ter esqueleto e realizar postas que al-canzan os millns de ovos, o que compensa

    a alta mortalidade das cras. Algunhas espe-cies son gregarias e renense en bancos pormedio de sinais acsticos.

    Ademais do peixe globo, existen outras es-pecies que teen aplicacins armacuticas.Un dos exemplos mis recentes o do peixecebra, que serve de modelo para investigar odesenvolvemento dalgunhas enermidades.

    A sa capacidade de rexenerar rganos am-pliou o campo de investigacin na cura delesins medulares.

    30

    Anfibios Veleno na pel 31

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    31/64

    Anfibios. Veleno na pel

    Os anbios producen unha amplavariedade de substancias txicascon actividade armacolxica.Fortalecen o corazn, acilitan orego sanguneo, son analxsicas eactan como antibiticos.

    A elevada capacidade dos anbiospara rexenerar rganos e tecidos,as como a sa resistencia conxelacin, son calidades quese estudan para poder aplicalas a

    novos tratamentos mdicos.

    O grupo dos anbios incle a ras, sapos,tritns e salamntigas. En total son unhas6.000 especies. Caracterzanse por respirara travs da pel e porque as sas cras, coe-cidas como cgados, soren unha importan-

    te transormacin para converterse en adul-tos. Os machos de ras e sapos presentancalosidades nas sas patas anteriores parapoder adherirse con orza s emias duranteo apareamento.

    Os anbios habitan a Terra desde hai 300millns de anos, pero nos anos 80 do sculoXX observouse un importante descenso nas

    sas poboacins. Na actualidade estn enperigo de extincin pola modicacin dosseus hbitats, entre outras causas.

    32 Tiburns. A proba de microbios

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    32/64

    A presenza de especies detiburns en augas inectadas xopensar que posuan algnmecanismo de inmunidade.As se descubriu a escualamina,unha substancia que abundasobre todo no gado do grupo

    dos escualos. O seu estudo pode-ra levar a unha nova xeracin detratamentos contra ineccins debacterias, ungos e protozoos.A escualamina tamn presenta

    actividade anticancerxena.

    Os escualos, ou tiburns, orman un grupode peixes que incle preto de 400 especies.O seu esqueleto cartilaxinoso, carente desos, proporcinalles fexibilidade e capa-cidade de movemento hora de cazar na

    auga. A dierenza doutros peixes, algns ti-burns teen unha temperatura corporal su-perior do ambiente, e poden parir cras quese desenvolveron nunha estrutura similar aunha placenta.

    O peixe mis grande o tiburn balea que

    pode alcanzar os 18 metros de lonxitude,

    e s se alimenta de microorganismos ma-

    rios. Moitas especies de tiburns estnameazadas debido sobreexplotacin

    pesqueira.

    Tiburns. A proba de microbios

    Ascidias. Promesa feita realidade 33

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    33/64

    Ascidias. Promesa feita realidade

    O primeiro medicamento contra ocancro de orixe maria obtvosedunha ascidia, a Ecteinascidiaturbinata. Comercializado en 2007baixo o nome de Yondelis pola

    empresa espaola PharmaMar, ademais, o primeiro rmacoespecco para sarcomas detecidos brandos. Outro antitu-moral, pendente de aprobacin,

    extrese da especie mediterrneaAplidium albicans.

    As ascidias son un grupo de animais marioscon orma de saco xelatinoso. Poden ser derechamantes cores e viven pegadas s rocas,

    s cunchas ou ao ondo. Cocense mis de2.000 especies de tres tipos (solitarias, sociaise compostas). As sas larvas son mbiles eteen un esbozo de cerebro que reabsorbenao converterse en adultos sedentarios.

    Ademais da sa recente aplicacin mdica,algunhas especies de ascidias cmense en Xapn, Corea, Italia, Francia e Chile. O seu

    sabor orte e peculiar, que apaixona ou seaborrece, debido a unha substancia cha-mada cynthiaol.

    APLIDIUM ALBICANS

    Desta especie de ascidia obtvose un

    anticancerxeno que pronto chegar s

    farmacias.

    Cefalpodos. Octopussy34

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    34/64

    O pequeno polbo de aneis azuis

    contn un potente velenoproducido polas bacterias queviven na sa boca: a tetrodotoxina.Esta substancia paraliza o sistemanervioso das sas vtimas, e moi

    perigosa porque non se coeceningn antdoto ecaz. Enmedicina, non obstante, atetrodotoxina de grandeutilidade para investigar como setransmite o impulso nervioso atravs das neuronas.

    O polbo de aneis azuis un dos animaismis velenosos do planeta. A sa traba-dura pode provocar a parlise do sistemanervioso en poucos segundos. Pero o txi-

    co que utiliza non seu. O truco de tomarveleno prestado tamn o utilizan os peixespapagaio, os peixes la e algns tipos deestrelas e vermes de mar. Estes animais ad-quiren as bacterias txicas a travs da saalimentacin.

    A pelcula de James Bond Octopussy xoamoso en 1983 ao polbo de aneis azuis.

    Nela interpreta mascota dunha orde se-creta de mulleres contrabandistas s que seenronta o Axente 007.

    35Quelicerados. Antibiticos de sangue azul

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    35/64

    Os cangrexos erradura sangran

    un lquido azul escuro. O seusangue, que se volve desa cor aocontacto co aire, ten un mecanis-mo especial de deensa contra osmicrobios que entran por unha

    erida. Se son bacterias danias,coaglase e atrapa aos invaso-res. Este sangue investgase paracrear novos antibiticos, quecuren as ineccins de microbios

    que se xeron resistentes pe-nicilina e aos outros antibiticoscomns.

    A pesar do seu nome, estes estraos animaisteen pouco que ver cos cangrexos. Non son

    crustceos, senn que pertencen ao grupodos artrpodos, o mesmo que as araas, osescorpins e as carrachas.

    Os cangrexos erradura considranse si-les viventes, pois apenas evolucionaron nosltimos 300 millns de anos. Son un creba-cabezas para os bilogos: a sa boca senmandbulas est no medio do corpo, entre as

    patas; e teen a rara habilidade de rexenerarpartes do seu corpo enteiras, como as estre-las de mar.

    Esponxas. O simple til36

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    36/64

    As esponxas producen case un

    terzo dos produtos armacolxi-cos. Delas obtense medicamen-tos marios moi variados. Desdeantivirais ata anticancerxenos,pasando por medicamentos

    contra a asma. Curiosamenteas esponxas parecen organis-mos moi indeensos. Para podersobrevivir abrican substanciasqumicas ou alanse, en simbiose,

    con microorganismos queproducen esas armas qumicasde deensa.

    As esponxas son animais moi simples. Nonteen msculos, nervios nin rganos inter-

    nos; nin sequera teen verdadeiros tecidos.Son s colonias de clulas de varios tipos,que se ocupan das dierentes uncins docorpo.

    Os esqueletos porosos destes animais sr-vennos para limpar e secar. Pero os humanosnon somos os nicos que usamos esponxascomo erramentas. En 1997 observouse a

    emias de golos mulares cubrindo a caracon esponxas mentres escaravellan no on-do mario en busca de alimento.

    Microorganismos. O reto do futuro 37

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    37/64

    Apenas somos capaces decultivar no laboratorio o 1%

    dos microorganismos queexisten, e xa nos orneceron decase todos os antibiticos queutilizamos.Moitas substancias de interesearmacolxico presentes en

    corais, moluscos e outrosgrupos, en realidade procedende seres microscpicos que vivenasociados a eles. Unha soaesponxa pode ter mis dun

    milln de substancias microbia-nas que poderan ser de interesearmacolxico.

    Os microorganismos marios son ormas devida moi pequenas que s poden verse ao

    microscopio, e que viven en mares de todo omundo. Neste grupo atopamos algas, bacte-rias, ungos e animais como os protozos. Sonindispensables na cadea alimentaria.

    A maiora dos microorganismos viven na zonamis supercial do mar, anda que nos sedi-mentos marios hai moitas bacterias e un-gos, ata a proundidades de mis de 5.000

    metros. Calclase que hai 100 millns de ve-ces mis microorganismos nos ocanos queestrelas no ceo.

    Equinodermos. Ourizos contra o Alzheimer38

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    38/64

    Os equinodermos son o grupo de invertebra-

    dos marios ao que pertencen as estrelas eos cogombros de mar, os ourizos e as ou-ras. Estes animais caracterzanse, en xeral,por ter un corpo ormado por cinco partesiguais, que estn unidas nun disco central.Existen 7.000 especies vivas de equinoder-mos e 13.000 que son siles.

    Os ourizos e os cogombros de mar son moi

    apreciados pola gastronoma dalgunhasrexins do pas, por iso son un produto moivalorado no mercado.

    Os equinodermos conteensubstancias capaces deestimular o crecemento dasneuronas. Estes produtos, quetamn estn presentes namateria gris do cerebro humano,chmanse ganglisidos,e actan aumentando o nmerode conexins entre as clulasnerviosas. Os ganglisidosextrados de equinodermosestanse probando notratamento contra o mal deAlzheimer.

    39

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    39/64

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    40/64

    41Medicamentos chegados do mar

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    41/64

    Os contidos includos nesta seccin

    proporcionan unha perspectivahistrica da investigacin armaco-lxica maria. Presenta xogos para

    descubrir, por exemplo, os pasosque deben darse para elaborar un

    medicamento como Yondelis, onovo anticancerxeno desenvolvido

    por PharmaMar.

    Cascas!

    Aprobar copiando

    Sala de espera

    Sucedneo seo

    Na botica

    Cascas!42

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    42/64

    O quitosn un derivado da quitina, sus-

    tancia que ai mis resistentes as cascas

    de cangrexos, camarns ou lagostas.

    Unha vez extrada, a quitina somtese a

    un proceso qumico que a converte nun

    produto soluble en auga e cil de utilizar.

    Biodegradable, antinxico, axente bac-

    tericida, coagulante... as propiedades do

    quitosn non parecen ter fn. As sas uti-

    lidades chegaron ata o espazo, onde secomproba o seu eecto sobre o sistema

    inmunitario.

    A cuberta dos crustceosmarios esconde un dosrmacos mis sorprendentes.

    Rexenerador, conservante oucosmtico son algns dosmoitos usos do quitosn.

    43Descobre os usos do quitosn

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    43/64

    RESPUESTA

    Vendaxe Augas Insulina Cosmticos Vios e zumes Plantas sos Inmunidade

    1ViosezumesEnviosezumessasecomoprotectordesementeseplntulasronteinec-cindeungoseoutrosaxentes.

    2CosmticosEnxabnsepastasdedentesuncionacomoaxentebactericida;encremasexelesevitaaperdadeauga.

    3AugasTratamentodeaugasparaoconsumoeefuentes,polasacapacidadedeatra-parnaspartculasensuspensin,metais,aceites,eoutrasmaterias.

    4Insulina Compoentedenanopartculasportadorasdeinsulinaqueresistenoscidosdo

    estmago,unhaalternativavaoralparaotratamentodadiabete.

    5PlantasEnagriculturasasecomoclaricador,paraeliminarosrestosdeermentoeoutraspartculasqueenturbanolquido.

    6VendaxeAsvendasimpregnadasdequitosnadhrensebenseridasedeteenecaz-menteashemorraxias.

    7sosNaslesinsdesosecartilaxesservedeancoraxesclulasquerexeneranotecidodanado.

    8Inmunidade Enmisinespacial,probouseasacapacidadedemellorararespostainmune,

    quesoreunhadeterioracinnestasviaxes.

    1 2 3 4

    5 6 7 8

    Aprobar copiando44

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    44/64

    En 1885 sintetizouse un medicamento porprimeira vez en laboratorio; oi o analxsicoprecursor do paracetamol. O segundo oi ocido acetilsaliclico, a aspirina.Hoxe en da todos os medicamentos seproducen no laboratorio. O desenvolvemen-to de procesos de ermentacin e sntese

    qumica asegura a producin do rmaco agrande escala. Estes pasos evitan dependerda onte natural do medicamento.

    A abricacin articial dunhasustancia da natureza bsicapara crear un medicamento.

    No laboratorio optimzanseas propiedades dalgunhasmolculas marias paraconvertelas en medicamentos.

    45

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    45/64

    BIOFERMENTADORA producin actual de medicamentos rea-

    lzase a partir de cultivos microbianos que

    crecen en recipientes semellantes a este.

    Peza cedida por PharmaMar (Grupo Zeltia)

    Sala de espera46

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    46/64

    Son, como pouco, 10 anos de investiga-cins; e mis de 500 millns de euros. Osgobernos nancian o 84% da investigacinen sade, o 12% correspndelle aos labora-torios armacuticos e o 4% a organizacinssen nimo de lucro.

    Sacar un rmaco ao mercado require multi-tude de ensaios clnicos establecidos por lei

    para protexer a sade do paciente. Hai pretode trinta rmacos marios nesta ase previa sa sada ao mercado.

    Atopar un novo rmaco unha carreira cientca longa

    e complicada. De cada 10.000molculas marias s unhachega meta e convrtese enmedicamento.

    47Historia dun medicamento

    Descubrimento

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    47/64

    AprobacinUnha vez superadas as ases de ensaios clnicos, as compaas armacuticas someten os novos rma-cos aprobacin denitiva por parte das axencias do medicamento, como a Food and Drug Administra-tion (FDA) de EE.UU ou a Axencia Europea de Medicamentos (EMEA) con sede en Londres.O proceso completo de ensaio clnico adoita durar entre 6 e 8 anos. Dos 100 novos medicamentos queingresan na ase preclnica, s 6 chegan a ensaiarse en humanos e s 1 supera todas as ases e chegaa aprobarse.

    DescubrimentoEste proceso comeza coa identicacin de molculas clave, chamadas dianas nos procesos bioqumi-cos das clulas e rganos enermos. Utilizando estas dianas como anzol se buscan en bibliotecas qumi-cas os principios activos que interactan con elas, e que son capaces de modicalas para que perdan a

    sa uncin.Outro sistema para descubrir novos medicamentos comeza con molculas que se atopan na natureza eque xa teen o eecto desexado.Un terceiro mtodo consiste en utilizar programas inormticos para predicir como sern as molculas capacesde modicar ou bloquear unha diana, e logo abricalas por sntese qumica.

    Ensaios preclnicosAntes de ensaiar os eectos dun novo rmaco en seres humanos, os cientcos deben determinar como se

    comporta absorbe, distribe, metaboliza e excreta en animais de laboratorio. Tamn deben comprobar cal o seu grao de toxicidade e establecer a dose mis segura para ser usada en humanos.Para ser aceptados polas axencias do medicamento de EE.UU, Europa e Xapn, estes ensaios deben cum-prir o protocolo da Conerencia Internacional de Harmonizacin, undada en Bruxelas en abril de 1990.De cada 10.000 novos principios activos descubertos, s 100 chegan a esta ase, que adoita durar entre3 e 4 anos.

    Ensaios clnicosTras superar as probas en animais de laboratorio, os novos medicamentos ensianse en humanos seguindoun protocolo en tres ases.Fase I. Realzase en pequenos grupos (20-80) de voluntarios sans ingresados en clnicas. Consiste en ensaiosde seguridade, tolerancia, absorcin, metabolismo e excrecin. Tamn se determina cal a dose teraputicaaxeitada e cales son os eectos bioqumicos e siolxicos do medicamento. Realzanse probas ao azar, dedobre cego e con placebos.Fase II. Os ensaios desta ase realzanse en grupos maiores de pacientes e voluntarios (20-300) e estn dese-ados para determinar a ecacia do medicamento e para continuar as probas de seguridade da Fase I. nestaase onde se producen a maior parte dos racasos no desenvolvemento de novos rmacos.Fase III.Consiste en estudos ao azar que se realizan en varios centros e cun nmero moi elevado de pacientes

    (300-3000). Estn pensados para ser a proba denitiva da ecacia do medicamento e para comparalo cos xaexistentes. Polo seu tamao e duracin son os ensaios mis caros e diciles.

    Na botica48

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    48/64

    Os remedios marios que xa se venden nasarmacias illronse duns poucos grupos deanimais: cnidarios, ungos, ascidias, algas egasterpodos. O primeiro de todos non oiun medicamento, senn unha locin cosm-tica para o coidado da pel.Hoxe en da coecemos mis de 18.000 mo-lculas bioactivas extradas de organismosmarios. A partir destas molculas pdensechegar a obter novos medicamentos.

    A obtencin de rmacos a

    partir de produtos mariosapenas est comezando. Nomercado apenas existenmedicamentos deste tipo.

    49

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    49/64

    Sucedneo seo50

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    50/64

    Este elemento o principal compoen-te dos sos, e xoga un papel esencial enprocesos biolxicos como a contraccindos msculos. Un exceso ou alta de calciopode provocar graves trastornos, como aosteoporose.

    Unha achega extra de calcio nas mulleresantes da menopausa avorece o mantemen-to seo. O calcio tamn se obtn no labora-torio por sntese qumica.

    Os corais da illa xaponesade Okinawa teen unha

    composicin moi similar aoesqueleto humano. Por isoconvertronse nunha popularonte de calcio.

    51

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    51/64

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    52/64

    53O mar e a sade. A rebotica

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    53/64

    Na zona posterior da sala existe un conxunto de m-

    dulos que aborda a relacin do ser humano co mar

    como onte de remedios. As por exemplo, un mdulo

    lanos sobre as prcticas populares de baarse no

    mar, os benefcios da brisa maria, etc. Tamn se

    expoen mostras de algas, corais, cabalos de mar e

    outras especies que se utilizaron como remedio para

    distintas aeccins, acompaadas dun xogo de orde-

    nador para descubrir as curiosas aplicacins destes

    organismos.

    Toma un respiro

    Mito ou realidade?

    Aceite para todo

    Historias de zombis

    Musas marias

    Toma un respiro54

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    54/64

    O iodo acta especialmente sobre a gln-dula tiroides, que a encargada de regularo metabolismo do noso corpo. Un dcitde iodo produce trastornos como o bocio.

    O aire de mar tamn transporta substan-cias que estimulan a producin de sero-tonina, un neurotransmisor cerebral que

    produce sensacin de benestar. Cando omar est axitado a cantidade de micropar-tculas que libera dez veces maior.

    A brisa maria est cargadade diminutas pingas con iodoque absorbemos a travs dospulmns. Este elemento esencial para o uncionamentodo organismo.

    Historias de zombis 55

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    55/64

    A tetrodotoxina do peixe globo

    pode levar a un estado prximo morte durante das. Por isopensouse que era o elixir mxicopara crear zombis.

    Pero non hai probas cientfcas que relacio-nen este veleno cos supostos zombis do

    vod, cuxos sntomas son moi dierentes

    aos dos intoxicados por tetrodotoxina.

    A tetrodotoxina est repartida pola pel e

    algns rganos dos peixes globo. Os co-

    cieiros de Xapn, onde este peixe unha

    delicatessen, deben ter un adestramentoe un permiso especial para preparalo sen

    perigo.

    Fotografa:Natio

    nalGeographic

    Mito oU realidade?56

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    56/64

    En China as algas sanse como herbas me-

    dicinais desde hai miles de anos. A cienciamoderna descubriu que nas algas verme-llas hai unha substancia, o carraxenato, quepode axudar ao noso corpo a loitar contraos virus.

    En Xapn coman anguas o primeiro da devern para ter sade todo o ano. Algnsremedios marios si uncionan; outros sonsimples supersticins e apcemas sorpren-dentes pero inocuas.

    As tradicins e lendas dos

    cinco continentes estn cheasde remedios sacados do mare tamn de curas para aspicaduras de criaturas marias.

    57

    Hai moitas receitas tradicionais para curar eridas e enermidades. Son remedios sempre curiosos esorprendentes, algns desagradables e outros simplemente incribles.

    REMEDIOS POPULARES

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    57/64

    sorprendentes, algns desagradables e outros simplemente incribles.

    Coral vermello o nome comn da especie Corallium rubrum. Orixinario do mar Mediterrneo, este animalten o aspecto dun arbusto submarino que chega a alcanzar un metro de altura. O seu esqueleto, de carbonatoclcico, unha vez puldo utilzase como pedra preciosa en xoiera. O coral vermello a base dun antigo remediopopular para previr os ataques epilpticos en nenos recentemente nados. Tamn se usou para avorecer a circu-lacin sangunea, tratar problemas das enxivas, aliviar a dor de estmago e ata escorrentar pantasmas.

    Os cabalos de mar son peixes de dierentes especies que pertencen ao xnero Hippocampus. Na antigidade,as mulleres europeas levbanos colgados para producir mis leite durante a lactacin. Esta supersticin non tenbase cientca. Anda que non conteen ningn principio activo coecido, a medicina tradicional chinesa utilizaos cabalos de mar para tratar todo tipo de doenzas como a asma, a arteriosclerose, problemas de tiroides ouimpotencia. Cada ano sacricanse mis de 20 millns de cabalos de mar para usos medicinais.

    Na antigidade, as perlas prescribanse en Europa e Persia como remedio contra a tolemia ou como produtosarodisacos. En Inglaterra usbanse para baixar a ebre e como remedio contra os problemas de corazn, cere-bro e estmago. En Amrica, algns indios mesturaban perlas con coral para tratar a tuberculose.As perlas estn eitas de carbonato clcico, un composto qumico que ten algunhas aplicacins mdicas: dselleen pastillas s persoas que necesitan un achegue extra de calcio, para ortalecer os sos, e tamn se usa comoanticido para protexer o estmago.

    A orella de mar a base dun antigo remedio contra os grans. O nome comn orella de mar incle a mis decen especies de caracois marios do xnero Haliotis, que se distriben por case todo o mundo. Todas teenen comn unha peculiar cuncha, con sete buracos respiratorios en la, e recuberta de ncar no seu interior. Acuncha das orellas de mar est eita de carbonato clcico, igual que as perlas e os corais. Pero o mis apreciadoest no seu interior: un dos mariscos mis caros do mundo.

    Laminaria un xnero de algas pardas de gran tamao. Estas algas teen unha especie de talo, chamado es-tipe. Os anacos de estipes, pelados e secos, utilizronse tradicionalmente para dilatar o colo do tero, tanto noparto como antes de practicar un aborto. Teen a propiedade de aumentar moito de volume ao absorber auga

    ou fudos corporais. Isto dbese a que conteen muclago, un extracto viscoso e gomoso. E no muclago haialxinato, unha sustancia que serve para espesar xeados ou salsas. O cocieiro Ferrn Adri utiliza alxinato paraabricar caviar de roita: unhas bolias de zume de que estalan na boca ao comelas.

    As anguas son un grupo de peixes da orde Anguilliformes. Tradicins ancestrais de todo o mundo utilizbanascomo tratamento para todo tipo de enermidades e molestias: en Inglaterra, para acilitar os partos complicados; en

    Exipto, contra a suor de ps e en Xapn comana no solsticio de vern para ter boa sade durante un ano. Con todo,o nico cienticamente probado que o sangue da angua contn unha sustancia txica parecida ao velenodas vboras, que desencadea unha reaccin alrxica mortal (analaxe) nos cans.

    Lendas, realidades, curiosidadese remedios marios

    Aceite para todo58

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    58/64

    Este aceite popularizouse a mediados dosculo XX como suplemento diettico paranenos. Segundo a sa calidade, o sabor eo aroma varan desde algo similar a comersardias ata algo parecido a consumir peixepodre.

    Ademais das sas propiedades mdicas,este aceite sase na illa de Terranova comobase lquida para abricar as pinturas querecobren as casas.

    Rico en vitaminas A e D ecidos graxos esenciais, o

    aceite de gado de bacallau bo para o corazn,os sos, o cerebro, a pel,as uas e o pelo.

    59Cod Liver Oil

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    59/64

    Musas marias60

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    60/64

    Trtase dunha unda para implantes cere-brais que perde rixidez ao entrar en contac-to coa auga, e pode axudar a combater oPrkinson e as lesins medulares.Outros animais marios tamn exerceronde musas para a abricacin de tratamentosmdicos. O peixe pallaso, que vive dentrodunha anmona urticante, proporcionou asclaves para unha crema que repele s me-dusas.

    Os cogombros de mar poden

    pasar de rxidos a fexiblesen poucos segundos. Estapropiedade inspirou aosinvestigadores para abricarun novo material mdico.

    61

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    61/64

    Ourizodemar

    Osovosdoourizodemaraxu

    da-

    ronaestudarodesenvolveme

    nto

    embrionarioenhumanos.

    LebredemarAespecieAplysiacalifornicapermitiudescubrirosmecanismosmoleculare

    sque

    rexenocomportamento.

    Esponxa

    Oestudodasafsioloxacontribuuamelloraracom-prensindosmecanismosdemoitasenfermidades.

    Cogombrodemar

    Asacapacidadeparaperdera

    rixidezerecuperalaensegun-

    dosinspirouacreacindeno-

    vosimplantescerebrais.

    LuraAssasneuronas,asmisgrandesdoreinoanimal,servirondemodeloparacoeceratrans-misindoimpulsonervi

    oso.

    d

    m

    l

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    62/64

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    63/64

    Que inapropiado chamar Terra a este planeta,

    cando evidente que debera chamarse Ocano.Arthur C. Clarke, escritor britnico (1917-2008)

    A natureza distribuu medicinas por todas partesPlinio o vello, naturalista romano (23-79 d.C.)

    O mar ensina mis que a terra, e mis diversoWenceslao Fernndez Flrez, escritor galego (1885-1964)

    Todo se cura con auga salgada: con suor,con bgoas ou co mar.

    Isak Dinesen, escritora danesa (1885-1962)

    O mar lava os males do home.Platn, flsoo grego (427-347 a.C.)

    Nunha pinga de auga atpanse todosos segredos do ocano.

    Kahlil Gilbran, poeta libans (1883 - 1931)

  • 8/14/2019 Farmacuticos (GL)

    64/64