FACULTADE DE FILOSOFÍA

Grao en Filosofía

FILOSOFÍA ESPAÑOLA E GALEGA

Guía Docente

2018-19

Guía Docente

1. Datos descritivos da materia

Código: G5031223

Carácter: Obrigatoria

Convocatoria: 2º semestre

Créditos: 6 teórico-prácticos

Horario: Martes: 11.30-13-30 h

Xoves: 10:30 h a 11:30 h.

Venres: 9.30 h.-10.30 h

Profesorado:

1) Marcelino Agís Villaverde

Catedrático de Filosofía,

Tlf. 8818 12520 ; E-mail: marcelino.agis@usc.es

2) Profesor contratado que se solicita

Titorías:

Cada ano poden consultarse na web, secretaría administrativa ou no

despacho do docente.

Lugar: Despacho D-207, Facultade de Filosofía, 2º andar

Idioma no que se imparte: Castelán/Galego

2. Situación, significado e importancia da materia no ámbito da

titulación.

2.1. Módulo ao que pertence a materia no Plan de Estudos.

Materias coas que se relaciona.

As filosofías española e galega reúnen a aqueles autores, filósofos,

ensaístas, literatos –nalgún caso- que teñen contribuído á historia da

filosofía universal dende a particular circunstancia española e galega.

Completan a visión que se ofrece ao longo do grao da historia e

correntes actuais da Filosofía.

2.2. Papel que xoga este curso nese bloque formativo e no

conxunto do Plan de Estudos.

Impártese no segundo curso do grao para que o estudante poida ir

coñecendo en paralelo as achegas filosóficas realizadas polos autores

clásicos da historia da filosofía universal e da historia do pensamento

galego e español.

2.3. Coñecementos previos (recomendados/obrigatorios) que

os estudantes deben posuír para cursar a materia.

Malia non ser obrigatorio, é moi recomendable que o estudante teña

cursado as materias do primeiro curso do Grao en Filosofía, en

particular as que lle ofrezan unha perspectiva histórica da Filosofía.

3. Obxectivos da aprendizaxe e competencias a alcanzar polo

estudante coa materia.

3.1. Obxectivos da aprendizaxe.

• Familiarizar aos estudantes coas principais concepcións das

filosofías española e galega.

• Dar a coñecer as fontes da disciplina e a bibliografía recente.

• Adestrar na capacidade para interpretar os textos filosóficos dos

autores máis sobranceiros, a través dos seus xéneros literarios

específicos.

• Enmarcar a disciplina entre as correntes actuais da Filosofía.

• Mellorar as destrezas na comunicación oral e escrita.

• Posibilitar a análise crítica da información e mensaxes da

sociedade actual.

3.2. Competencias xerais.

• Capacidade para ler de xeito comprensivo un texto filosófico

pertencente ás tradicións española e galega.

• Capacidade para identificar os principais autores de ambas

tradición.

• Capacidade para estudar e aprender de forma autónoma.

• Capacidade para presentar de forma oral e escrita un traballo de

iniciación á investigación.

3.3. Competencias específicas.

• Coñecer os alicerces doutrinais da disciplina: principais

conceptos e a súa evolución.

• Utilizar os procedementos de análise do texto filosófico para

comprender o pensamento dos autores españois e galegos.

• Achegar aos estudantes aos momentos máis relevantes do

pensamento español e galego.

3.4. Competencias transversais.

• Capacidade para traballar en grupo tanto na resolución como na

discusión de problemas.

• Habilidade para obter información tanto de fontes primarias

como secundarias, incluíndo a obtención de información on-line.

4. Contidos do curso

4.1. Epígrafes do curso

Tema 1. Sobre o concepto de filosofías nacionais: o caso español e

galego.

Tema 2: Das orixes á Idade Media.

Tema 3: A Ilustración española e galega

Tema 4: O século XIX: a descuberta da identidade.

Tema 5: O século XX no pensamento español e galego

4.2. Bibliografía recomendada

BÁSICA E COMPLEMENTARIA

A bibliografía específica, tanto en el que atinxe ás fontes como á

literatura secundaria, facilitarase nas clases ao finalizar a exposición

dos correspondentes temas.

Para una primeira orientación e axuda no terreo bibliográfico dos temas

del Programa, pódense consultar as seguintes obras.

a) Pensamento Español

José Luis ABELLÁN: Historia del pensamiento español. De Séneca a

nuestros días. Madrid, Editorial Espasa-Calpe, Madrid, 1996.

Guillermo FRAILE: Historia de la Filosofía Española (2 vols.), BAC,

Madrid.

Alan GUY: Historia de la Filosofía Española. Barcelona. Anthropos,

Barcelona 1985.

Manuel MACEIRAS FAFIÁN (Editor y coordinador) y AA.VV.:

Pensamiento Filosófico Español. Volumen I. De Séneca a Suárez.

Volumen II. Del Barroco a nuestros días., Editorial Síntesis, Madrid,

2002.

Manuel SUANCES MARCOS: Historia de la Filosofía Española

Contemporánea.. Editorial Síntesis, Madrid 2006.

b) Pensamento galego

Marcelino AGÍS VILLAVERDE: Crónica viva do Pensamento Galego,

IGESCO/ Ed. galaxia, Vigo 2001.

Marcelino Agís Villaverde: Historia do pensamento Galego

contemporáneo. Deputación da Coruña, 2016.

José Luis BARREIRO BARREIRO (coord.): O pensamento galego na

Historia, Servizo de Puiblicacións da USC, 1999.

AA.VV: Diccionario Enciclopédico do Pensamento galego, Ed.

Xerais/Consello da Cultura Galega, Vigo, Santiago, 2008.

TEMA 1. Sobre o concepto de filosofías nacionais: o caso

español e galego.

1. Sentido do tema (Introdución)

Na expresión “filosofía española” así como na expresión

“pensamento galego”, formúlase un problema inicial: que entendemos

por filosofía/pensamento. É un asunto que está intimamente

relacionado co desenvolvemento histórico de ambos ámbitos temáticos.

Segundo o que entendamos por “filosofía” e por “pensamento”

formarán parte uns autores ou outros da historia do pensamento ou da

filosofía de ambas tradicións (española e galega). Cómpre reflexionar

sobre a dimensión dos tres termos implicados nas expresións “Historia

da Filosofía Española e Galega”

2. Epígrafes do tema.

A). ¿Que entendemos por Filosofía?

B) Filosofía española e galega: o problema das filosofías nacionais

3. Bibliografía

ABELLÁN, J.L.: Historia crítica del pensamiento español, Ed. Espasa-

Calpe, Madrid, vol. I, 1979.

AGÍS VILLAVERDE, M.: Historia do pensamento Galego

contemporáneo. Deputación da Coruña, 2016.

----------: Crónica viva do pensamento galego, Igesco, Vigo 2001

(Introducción).

-----------: Voz “Filosofía”, en Gran Enciclopedia Galega Silverio

Cañada, vol. XVIII , Lugo 2003.

-----------: “Filosofía Galega” en AA. VV.: 23 Letras para un país, Ed.

Compostela, Santiago 199 .

-----------: El pensamiento filosófico en Galicia, Revista Gavieiro,

Buenos Aires, nº 3, dic. 2008.

BALIÑAS FERNÁNDEZ, C.A.: Pensamento Galego I, Ed. SEPT, Vigo

1977 (Limiar).

-----------: “Epílogo”, en AGÍS VILLAVERDE, M.: Crónica viva do

pensamento galego, (citado).

BUENO, G. "Sobre el concepto de historia de la filosofía española", El

Basilisco, n.º 10, 1991

FRAILE, G.: Historia de la Filosofía Española, BAC, Madrid 1971 (vol.

1: Introducción. El problema de la Filosofía española, pp. 3-

30).

GARCÍA CAMARERO, Ernesto y Enrique: La polémica de la ciencia

española, Madrid, Alianza Editorial, 1970.

GAOS, J.: Pensamiento de la Lengua española, México 1954.

GUY, A.: Histoire de la philosophie espagnole, Toulouse, Publications

de L'Université de Toulouse-Le Mirail, 1985 (Trad. esp.:

Historia de la Filosofía española, Ed. Anthropos, Barcelona

1985).

GUY, A.: Filósofos españoles de ayer y de hoy, Ed. Losada, Buenos

Aires 1966.

REGUEIRA, R.: "A Filosofía e a Filosofía Galega", en BARREIRO

BARREIRO, X.L. (coord.): O pensamento galego na Historia

(Aproximación crítica); Serv. Publicaciones de la Universidad

de Santiago de Compostela, 1990.

4. Actividades a desenvolver.

Ademais das presentacións teóricas por parte do profesor, os

estudantes realizará un comentario de texto sobre o problema das

filosofías nacionais, con especial referencia ao caso español e galego.

TEMA 2. Das orixes á Idade Media.

1. Sentido do tema (Introdución)

Establecido que existe un saber chamado filosofía, todo o

problemático que se queira, falta por descubrir se existe una filosofía

española y gallega, comenzando pola Antigüidade. Trátase de saber,

en primeiro lugar, se existiron filósofos ou, de forma máis xenérica,

pensadores en España e en Galicia desde a Antigüidade; e, en segundo

lugar, se as súas obras filosóficas ou de pensamento teñen un carácter

propio e distintivo con respecto a de pensadores doutros países.

2. Epígrafes do tema.

A) O pensamento Hispano-romano: Séneca

B) A antigüidade na Gallaecia: Paulo Orosio

3. Bibliografía

A) Sobre Séneca

A) FONTES

SÉNECA, Obras Completas, Ed. Aguilar, Madrid 1966.

B) BIBLIOGRAFÍA SECUNDARIA

ABELLÁN, J.L.: Historia crítica del pensamiento español, Editorial

Espasa-Calpe, Madrid, Vol. 1, 1979.

MAESTRE SÁNCHEZ, A.: “La Hispania Romana y la Corduba patricia: la

filosofía de Lucio Anneo Séneca”, en MACEIRAS FAFIÁN, M. (editor):

Pensamiento filosófico español. Vol.1. De Séneca a Suárez. Editorial

Síntesis, Madrid, 2002.

MENÉNDEZ PELAYO, M.: “Escuelas filosóficas españolas: senequismo,

averroísmo, maimonismo, lulismo, suarismo, vivismo”, en La Ciencias

Española, I, 212-226.

___________: “La España romana: Séneca”, en Historia de las Ideas

estéticas, I, pp. 205-213.

ZAMBRANO, M.: Pensamiento vivo de Séneca, Cátedra, Madrid, 1987.

B) Sobre Paulo Orosio

1) Fontes

OROSIO, Paulo: (1982). Historias. Obra completa. Madrid: Editorial

Gredos.

1. Volumen I: Historias: Libros I-IV. Madrid: Editorial Gredos.

1982.

2. Volumen II: Historias: Libros V-VII. Madrid: Editorial Gredos.

1982..

OROSIO, Paulo (2008). Historias contra los paganos. Prensas

Universitarias de Zaragoza

2) Secundaria:

AGÍS VILLAVERDE,M.: Crónica viva do pensamento galego, Igesco,

Vigo 2001.

FUENTES DE LA ROSA, María Luisa, Orosio y su tiempo, 1ª Edición,

Madrid: Editorial de la Universidad Complutense de Madrid, 1990.

TORRES RODRÍGUEZ, Casimiro, Paulo Orosio. Su vida y sus obras, 1ª

Edición, La Coruña: Fundación Pedro Barrie de la Maza Conde de

Fenosa, 1985, pp. 15-84.

CORTESAO, Armando, “Paulo Orósio :presbítero bracarense, criador

do estudo da geografía e da história na idade média”, en Memorias da

Academia das Ciências de Lisboa Nº 10, 1966.

FABBRINI, Fabrizio, Paulo Orosio: uno storico, 1ª Edición, Roma:

Edizioni di Storia e Letteratura, 1979.

LÓPEZ BARJA DE QUIROGA, Pedro, “El Poder en la "Gallaecia"

romana: Hidacio e Orosio”, en Semana Galega de Historia Nº 7,

1999, pp. 61-72.

MORESCHINI, Claudio, “Orosio”, en MORESCHINI, Claudio y NORELLI,

Enrico, Historia de la literatura cristiana antigua, griega y latina, 1ª

Edición, Madrid: Biblioteca de Autores Cristianos, 2006, pp. 470-473.

PEREIRA FERNÁNDEZ, Juan Marcial, “Paulo Orosio, un galego

universal, entre a caida do Imperio Romano e a chegada dos

bárbaros”, en Cadernos para a distancia Nº 3, 1995, pp. 63-70.

VILELLA, Josep, “Biografía crítica de Orosio”, en Jahrbuch für Antike

und Christentum. – Jahrg Nº 43, 2000, pp. 94-121.

4. Actividades a desenvolver.

Ademais das presentación teóricas por parte do profesor, os

estudantes terán que ler e comentar nunha sesión práctica un texto

entresacado das obras de Séneca e Paulo Orosio.

TEMA 3. A Ilustración española e galega

1. Sentido do tema (Introdución)

A Ilustración (s. XVIII) presente características diferenciadas no

contexto español e galego. Os ilustrados galegos non buscaron unha

transformación radical na orde económica, social ou política (no caso

español, con autores como Jovellanos o Cabarrús, esta cuestión cobra

máis relevancia), senón que a súa loita ía dirixida máis ben contra a

ignorancia e la necesidade de instruír ao pobo, mergullado na

ignorancia. Era preciso atopar novos camiños, novas institucións. Por

este motivo, empezaron a articularse as Sociedades Económicas de

Amigos do País e a xurdir centros como o Real Consulado da Coruña,

entre outros. Os autores máis importantes desta etapa son o Padre

Feijoo e o Padre Sarmiento.

2. Epígrafes do tema.

A) Fr. Benito Feijoo

B) Fr. Martín Sarmiento

3. Bibliografía

a) Fuentes:

FEIJOO, B. J.: Apología del escepticismo médico (1725)

Teatro crítico universal (1726-1740)

Satisfacción al Escrupuloso (1727)

Respuesta al discurso fisiológico-médico (1727)

Ilustración apologética al primero y segundo tomo del

Teatro Crítico (1729)

Suplemento del Teatro Crítico (1740)

Cartas eruditas y curiosas (1742-1760)

Justa repulsa de inicuas acusaciones (1749)

Adiciones a las Obras del muy ilustre y reverendísimo Padre Maestro

D. F. Benito Jerónimo Feijoo y Montenegro (1783)

Obra selecta, (Prólogo y selección de textos por Eduardo Blanco

Amor), Ed. Sálvora, colección “Biblioteca de Autores Gallegos”,

Santiago de Compostela 1984.

MARTÍN SARMIENTO (disponibles en red)

Demostración Critico-Apologetica del Theatro Critico Universal (1732)

Memorias para la historia de la poesía y poetas españoles (1741-45)

Catálogo de algunos libros curiosos y selectos (1748)

Apuntamientos para un discurso sobre la necesidad que hay en

España de unos buenos caminos reales y de su pública utilidad

(1757)

El porqué si y el porqué no (1758)

Discurso crítico sobre los maragatos

Reflexiones Literarias para una biblioteca Real (1743)

Coplas gallegas

Notas al Privilegio de Ordoño y Reflexiones sobre Archiveros

Disertación sobre el animal zebra, nacido, criado, conocido y cazado

antiguamente en España

Cartas (1739 agosto 5-1768 xaneiro 2)

De caminos (175-?) manuscrito]

b) Bibliografía Secundaria:

ABELLÁN, J.L: Historia del pensamiento español. De Séneca a nuestros

días, Madrid, Espasa-Calpe, S.A., 1996.

AGÍS VILLAVERDE, M.: Crónica viva do Pensamento Galego,Vigo,

IGESCO/Ed.Galaxia, 2001.

ÁLVAREZ DE MORALES, Antonio: La Ilustración y la reforma de la

universidad en la España del siglo XVIII; Ed. Pegaso, Madrid 1985 (3ª

edición).

BARREIRO BARREIRO, J.L.: O pensamento galego na Historia, Servicio

de publicaciones de la USC, 1999.

BLANCO AMOR, E.: “Prólogo” em Obras Completas, Biblioteca de

Autores Gallegos, Citada.

GUY, A.: Historia de la filosofía española, Barcelona, Anthropos,

Editorial del hombre, 1985.

MACEIRAS FAFIÁN, M. (Editor y coordinador) y AA.VV.: Pensamiento

filosófico español. Vol. I. De Séneca a Suárez. Vol. II. Del Barroco a

nuestros días. Ed. Síntesis, Madrid, 2002.

MARTÍNEZ LOIS, A.: El padre Feijoo, naturaleza, hombre y

conocimiento, Publicacións Diputación Provincial de A Coruña, 1989.

MENÉNDEZ PELAYO, M.: Historia de los heterodoxos españoles, CSIC,

Madrid 1962.

OTERO PEDRAYO, R.: El padre Feijoo. Su vida, doctrinas e influencias,

Instituto de Estudios Ourensanos, Ourense, 1972.

PARDO BAZÁN, E.: Examen crítico de las obras del Padre Feijoo, Madrid

1877.

SOBRE MARTIN SARMIENTO

AGÍS VILLAVERDE, M: O Padre Sarmiento, viaxeiro, Ed. Galaxia, Vigo

2018.

AGÍS VILLAVERDE, M.: Roteiro do Padre Sarmiento a Santiago,

rodeando o Salnés, Ed. Galicia Milenio, Santiago, 2015.

Álvarez Giménez, Emilio (1884). Biografía del R. P. Fray Martín

Sarmiento y noticia de sus obras impresas y manuscritas.

Pontevedra: Imprenta de José Millán.

Álvarez Lires, María (2002). Sarmiento, científico da segunda

Ilustración. Santiago: Universidad de Santiago

Allegue Aguete, Pilar (1993). A filosofía ilustrada de fr. Martín

Sarmiento. Vigo: Xerais.

Avalle, Anselmo (1773). Oración Fúnebre que el M.R.P.M. fray

Anselmo Avalle dixo (...) a la buena memoria de fr. Martín

Sarmiento. Madrid: Pérez de Soto.

Costa Rico, Antón (2002). Sarmiento. Vida e obra. Vigo: Xerais.

Filgueira Valverde, José (1994). Fray Martín Sarmiento. A Coruña:

Fundación Barrié de la Maza.

López Peláez, Antolín (1895). El Gran Gallego. La Coruña: Andrés

Martínez.

Monteagudo, Henrique (2002). Martín Sarmiento, Sobre a lingua

galega. Antoloxía. Edición, notas e índices. Vigo: Galaxia.

Pardo de Guevara y Valdés, Eduardo (2002). Fray Martín Sarmiento,

el amador de la verdad. A Coruña: Diputación Provincial.

Pensado Tomé, José Luis (1972). Fray Martín Sarmiento, testigo de

su siglo. Salamanca: Universidad de Salamanca.

Reguera Rodríguez, Antonio (2006). La obra geográfica de Martín

Sarmiento. León: Universidad de León.

Santos Puerto, José (2002). Martín Sarmiento. Ilustración, educación

y utopía en la España del siglo XVIII. 2 vols. A Coruña: Fundación

Barrié de la Maza.

4. Actividades a desenvolver.

Ademais das presentación teóricas por parte do profesor, os

estudantes terán que ler e comentar nunha sesión práctica dous textos

correspondentes ao Padre Feijoo e ao Padre Sarmiento.

TEMA 4. O século XIX: a descuberta da identidade

1. Sentido do tema (Introdución)

En gran parte de Europa, as revoluciones nacionais están relacionadas

coas liberales. Estas reivindicacions espertaron durante a época da

revolución e o imperio napoleónico, espoleadas por un sentimiento de

unidade fronte ao invasor extranxeiro e unha simplificación nacional

que será a base dunha nova conciencia. Xurde así, tanto en Espala

como en Galicia, o concepto de nación tomado principalmente da

filosofía romántica alemana (Volkgeist).

2. Epígrafes do tema.

A) O krausismo en España

B) O rexurdimento: provincialismo e rexionalismo en Galicia

3. Bibliografía

A) Fontes

MURGUÍA, M.: Historia de Galicia Tomo I, Soto Freire, Lugo, 1865;

Tomo II, Soto Freire, Lugo, 1866; Tomo III, Librería de Andrés

Martínez, A Coruña, 1888; Tomo IV, Impresión y Librería de Carré, A

Coruña, 1891; Tomo V, Ferrer, A Coruña, 1913.

BRAÑAS, A.: El regionalismo, Fundación Alfredo Brañas, Santiago

PÉREZ GALDÓS, B. : Episodios Nacionales, Trafalgar. Volumen I,

Navarra: Espasa Calpe, 2008, p.114

PÉREZ GALDÓS, B.: Episodios Nacionales, El 19 de marzo y el 2 de

mayo. Volumen II, Navarra: Espasa Calpe, 2008, p.160

PÉREZ GALDÓS, B.: Episodios Nacionales, La campaña del Maestrazgo.

Volumen XIII, Navarra: Espasa Calpe, 2008, p.166

PÉREZ GALDÓS, B.: Episodios Nacionales, Cánovas. Volumen XXIII,

Navarra: Espasa Calpe, 2008, pp. 360,382

B) Bibliografía secundaria:

ABELLÁN, J. L.: Historia crítica del pensamiento español, Ed. Espasa-

Calpe, Madrid, vol. IV, 1979.

AGÍS VILLAVERDE, M.: Crónica viva do pensamento galego, Igesco,

Vigo, 2001.

BARREIRO BARREIRO, X. L.: O pensamento galego na historia, Ed.

Universidade de Santiago de Compostela, Imprenta Universitaria,

Pavillón de Servizos, Campus Universitario, 1990.

BARREIRO FERNÁNDEZ, X.R.: Manuel Murguía, Ed. Xerais, Vigo, 2013.

PAREDES ALONSO, F. J. : Historia contemporánea de España: Siglo

XIX, Barcelona: Editorial Ariel, 2004, pp. 141-149

VILLARES, R.: Historia de Galicia, Ed. Galaxia, Vigo, 2004.

4. Actividades a desenvolver.

Ademais das presentación teóricas por parte do profesor, os

estudantes terán que ler e comentar nunha sesión práctica textos de

Murguía e San del Río.

TEMA 5. O século XX no pensamento español e galego

1. Sentido do tema (Introdución)

No século XX atopamos o pensamento español e galego maduro, con

representantes da talla de Unamuno, Ortega, Zubiri, no pensamento

español; e con nomes como Castelao, Risco, Otero Pedrayo ou Ramón

Piñeiro, no caso do pensamento galego. Xa que logo, cómpre coñecer

as características e representantes máis sobranceiros deste período

para comprender a auténtica dimensión de ambas tradicións de

pensamento e a súa influencia no presente.

2. Epígrafes do tema.

A) Miguel de Unamuno

B) A Escola de Madrid: José Ortega y Gasset

C) Da Xeración Nós á Xeración Galaxia

3. Bibliografía

Unamuno, Miguel. Del sentimiento trágico de la vida. Espasa Calpe,

Madrid, 1983.

Unamuno, Miguel. En torno al casticismo. Madrid: Espasa Calpe, 1991.

Unamuno, Miguel. Vida de Don Quijote y Sancho. Madrid: Espasa Calpe,

1975.

Unamuno, Miguel. Ensayos y artículos: selección de “Esto y Aquello”.

Buenos Aires: Centro Editor de América Latina, 1969.

Álvarez Gómez, Mariano. Unamuno y Ortega: la búsqueda azarosa de

la verdad. Madrid: Biblioteca nueva, 2003.

Marías, Julián. Miguel de Unamuno. Madrid: Espasa Calpe, 1971.

Sánchez Barbudo, Antonio. Miguel de Unamuno. Madrid: Taurus, 1974.

Serrano Poncela, S. El pensamiento de Unamuno. México: Fondo de

cultura económico, 1978.

Ortega y Gasset, J. Obras Completas, Alianza Editorial o Ed. Taurus

Madrid.

Abellán, J.L. y Mallo, T., La escuela de Madrid. Un ensayo de filosofía.

Madrid: Ed. Asamblea de Madrid, 1991.

Cerezo Galán, P., La voluntad de aventura. Barcelona: Ed. Ariel filosofía,

1984.

Cerezo Galán, P., José Ortega y Gasset y la razón práctica. Madrid: Ed.

Biblioteca Nueva. Colección el arquero, 2011.

Lasaga Medina, J., José Ortega y Gasset (1883-1955) Vida y filosofía.

Madrid: Ed. biblioteca nueva, fundación José Ortega y Gasset, 2003.

Marías, J. A cerca de Ortega. Madrid: Ed. Revista de Occidente. El

alción, 1971.

Bibliografía Xeración Nós Marcelino AGÍS VILLAVERDE: Crónica viva do Pensamento Galego,

IGESCO/ Ed. galaxia, Vigo 2001.

José Luis BARREIRO BARREIRO (coord.): O pensamento galego na

Historia, Servizo de Puiblicacións da USC, 1999.

AA.VV: Diccionario Enciclopédico do Pensamento galego, Ed.

Xerais/Consello da Cultura Galega, Vigo, Santiago, 2008.

Anxo GONZÁLEZ: O espírito e a lama das formas. A filosofía de Nós:

Risco, Castelao, Otero Pedrayo, Col. Cadernos do pensamento nº 9.

BAÍA Ed. Santiago de Compostela. 2008

Carlos Baliñas: Pensamento galego I. Cadernos Populares. Ed. SEPT

Enciclopedia Galega. Voces: Nos, xeración, Nos, revista. Seminario

de estudos galegos. Irmandades da fala.

Revista Nós.

Sobre o pensamento galego da Xeneración Nós. Ramón Piñeiro.

Boletín auriense.-- T. 5 (1975) ; p. 31-35

Importancia decisiva da Xeneración Nós. Ramón Piñeiro. Grial.-- T.

16, n. 59 (xan.-marzo 1978) ; p. 8-13

A Ideoloxía da Xeneración Nós. Carlos Baliñas. Cuadernos de

estudios gallegos.-- T. 47, fasc. 112 (2000) ; p. 303-324

A Construcción da moderna cultura galega : Nós.Maria Cuquejo

Enriquez. Casa da gramática. N. 11 (mar. 2001)

A Xeneración Nós na cultura galega. Fernandez del riego. Grial.-- T.

3, n. 7 (xan.-marzo 1965) ; p. 75-85.

Bibliografía de Vicente Risco

· RISCO, Vicente Teoría do nacionalismo galego, Edición crítica de

Justo Glez. Beramendi. Publicación de Santiago de Compostela:

Fundación Vicente Risco: Sotelo Blanco, D.L. 2000

· Nós, os inadaptados

· VVAA O pensamento galego na historia, Servizo de Publicacións da

USC, 1999 “Nacionalismo versus universidade” de Mariano Luis

Rodíguez, pp.327-329

· RODRÍGUEZ ÁLVAREZ, MANUEL Risco e o pensamento filosófico,

Artigo de Grial, T.21, nº 80 (abril-xuño, 1983); Vigo; pp. 131-141

· AGÍS VILLAVERDE, MARCELINO Crónica viva do pensamento

galego, IGESCO/Ed. Galaxia, Vigo, 2001; pp. 185-191

· VARELA PUÑAL, RAMÓN Nacionalismo Dispar, Otega- Julián Marías

versus Vicente Risco-Castelao: bases filosóficas do pensamento

nacionalista. Director Carlos Baliñas Fernández Tese da USC.

Facultade de Filosofía

· VVAA Diccionario Enciclopédia do Pensamento Galego, de.

Xerais/Consello da Cultura galega, Vigo; Santiago, 2008

4. Actividades a desenvolver.

Ademais das presentación teóricas por parte do profesor, os

estudantes terán que ler e comentar nunha sesión práctica un texto

correspondente a José Ortega y Gasset e outro a Castelao.

Bibliografía de Castelao

Castelao: Obras Completas, Vigo, Ed. Galaxia, 1999 e ss.

Castelao, A., Cousas. Vigo: Ed. Galaxia, 2005

Castelao, A., Sempre en Galiza. Vigo: Ed. Galaxia, 2004

Castelao: Cuadernos para el diálogo, edición en homenaxe a Xesús

Alonso Montero, 1999, Santiago de Compostela.

Agís Villaverde, M.: "Castelao educador", artigo na Revista Galega

do Ensino-ISSN: 1133-911X- Núm. 30 - Febreiro 2001.

García Negro, Pilar: Arredor de Castelao, A Nosa Terra, 2001.

Garrido Couceiro, O Pensamento de Castelao. Vigo, A Nosa Terra,

2000.

Paz Andrade, Valentín: Castelao, na luz e na sombra, Ed. Galaxia,

Vigo 2012.

El primer Castelao. Biografía y Antología Rotas, Durán, J.A., ed.

Siglo XXI de España Editores, 1999, Madrid.

Bibliografía de y sobre Castelao, Revista Anthroopos (Barcelona),

oct. 1986, pp. 17-30.

5. Indicacións metodolóxicas e atribución de carga ECTS

5.1. Atribución de créditos ECTS

TRABALLO PRESENCIAL

NA AULA

HORAS TRABALLO PERSOAL DO

ESTUDANTE

HORAS

Clases teóricas (con

participación dos

estudantes)

24 Seguimento do curso

(Lecturas,

documentación,

prácticas, etc.)

45

Clases interactivas 24 Traballo escrito 29

Titorías 3 Estudo 25

Total 51 99

5.2. Actividades formativas na aula con presenza do profesor

A) Clases expositivas: Lección impartida polo profesor. O profesor

pode contar con apoio de medios audiovisuais e informáticos

aínda que os estudantes non necesitan manexalos en clase.

Habitualmente estas clases seguirán os contidos do programa,

construídos a partir da bibliografía seleccionada para cada tema.

A asistencia a estas clases é básica para ter unha visión

panorámica dos temas tratados, polo que é conveniente o

seguimento destas por parte dos estudantes.

B) Seminarios: Clases interactivas na que analizan e traballan en

grupo textos e documentos, entregados previamente polo

profesor cunha guía de lectura. O alumno participa activamente

nestas clases de distintas formas: entrega de exercicios ao

profesor, posta en común de comentarios de texto na aula, etc.

O profesor pode contar con apoio de medios audiovisuais aínda

que os estudantes non os manexarán en clase. A participación

nestas clases será avaliada, polo que é conveniente a asistencia

regular dos estudantes.

C) Titorías: É o tempo que se reserva para que o/a estudante poida

solicitar documentación e información bibliográfica ao profesor.

Tamén están pensadas para a resolución de dúbidas, tanto sobre

ou contido das sesións como sobre outros aspectos da materia

(metodoloxía, avaliación, etc.).

5.3. Recomendacións para o estudo da materia

a) É moi importante asistir ás clases expositivas, aos seminarios e

ás titorías.

b) Para establecer un primeiro contacto cos contidos dos temas

recoméndase ler algunha das obras propostas na bibliografía básica.

c) Unha vez finalizado un tema, é útil facer un resumo dos puntos

importantes dos libros/artigos manexados, asegurándose de

coñecer e comprender o significado dos conceptos explicados.

d) A resolución de problemas é clave para a aprendizaxe desta

materia. É importante resolver os problemas formulados polo

profesor antes da súa resolución nas clases de seminario e nas

titorías.

e) A asistencia aos seminarios e titorías debe ser activa, é dicir, é

moi importante participar e discutir co profesor e outros alumnos

sobre a materia presentada nas clases expositivas.

5. Indicacións sobre a avaliación

6.1. Procedemento de avaliación

A avaliación desta materia farase mediante avaliación continua,

contemplándose a posibilidade dun un exame final, caso de que o

estudante non asista a clase, non siga as pautas da avaliación

continua ou non a supere.

A avaliación dos/as estudantes con dispensa (ou exención) de

asistencia ás clases presenciais farase mediante a modalidade de

exame final (100% da nota).

A avaliación continua farase valorando a asistencia e participación

nas sesións na aula e nas titorías. Porén, a avaliación apoiase

principalmente na realización dun traballo final escrito que o

estudante expoñerá de maneira oral na aula nas últimas semanas de

clase.

A cualificación final do estudante distribúese nos seguintes

apartados:

TIPO DE ACTIVIDAD PORCENTAXE

NA NOTA

FINAL

Asistencia e participación nas sesións 5%

Titorías 5%

Entrega de catro traballos escritos

correspondentes ás clases interactivas

(comentarios de texto, etc.)

40% (10% cada

un)

Lectura e recensión de dous libro seleccionados

da bibliografía da materia

10% (5 e 5%)

Traballo final elaborado individualmente polo

estudante, exposto na aula na sesión finais do

curso e entregado por escrito

40 %

Exame, caso de non asistir á clase, non

participar ou non superar a avaliación continua

100%

Exame final para os/as estudantes con dispensa

(ou exención) de asistencia ás clases

presenciais

100%

6.2. Recomendacións para o estudo da materia

1) Coñecemento de linguas modernas.

2) Boa disposición para a lectura e a comprensión de textos filosóficos.

3) Capacidade para traballar en equipo.

4) Manexo da información a través das canles informáticas habituais.

6.3. Recomendacións de cara á avaliación

O alumno/a debe elaborar os traballos escritos citando as fontes

bibliográficas, consonte ás normas internacionais aceptadas. Debe

incorporar ademais reflexións propias e orixinais. Para elaborar o

esquema do seu traballo pode aconsellarse co profesor. Aqueles

estudantes que atopen dificultades importantes á hora de traballar

nas actividades prácticas propostas deben acudir nas horas de titoría

do profesor, co obxectivo de que este poida analizar o problema e

axudarlles a resolver as súas dificultades. É moi importante levar o

traballo ao día e entregar as prácticas logo de ter realizado a posta en

común na aula. Non se admitirá que se entreguen os traballos das

prácticas todos xuntos ao final do semestre.

6.4. Recomendacións de cara á recuperación

O profesor analizará con aqueles estudantes que nos superen con

éxito o proceso de avaliación, e así o desexen, as dificultades

atopadas na aprendizaxe dos contidos da materia. Tamén lles

proporcionará material adicional (lecturas, exercicios, exemplos, etc.)

para reforzar a aprendizaxe da materia.