euskaraz! Bidarraiko. alea.pdf · euskaraz! 87. zenbakia. ... hik hasiren harpidedun izan nahi dut,...

hik hasihh

G A I A : K A N T U R A K O Z A L E T A S U N A •E L K A R R I Z K E T A : J E S U S G A R M E N D I A• E S P E R I E N T Z I A : K R A K O V I A K O H A U RE S K O L A K • E S P E R I E N T Z I A : E L K A R -B I D E P R O G R A M A • E K A R P E N A

874 euro • 2004ko APIRILA euskal heziketarako aldizkaria

Bidar ra ikoparadisu ttipia

Muga guztien gainetik...

euskaraz!

87. zenbakia. 2004ko apirila ❘ hik hasi ❘ ‚‚‚3

5 editoriala6 kronika

8 gaia

KANTURAKO ZALETASUNA

16 elkarrizketaJESUS GARMENDIA

24 esperientziaKrakoviako haur eskolak ezagutzenIzaskun Madariaga

26 esperientziaElkarbide programaIpar-Hegoko eskolen trukeak

28 ekarpenaHizkuntza testa DBHko ikasleentzatPello Etxaniz

32 kultura eta hizkuntza aniztasuna eskolan AEK eta Soraluzeko herria elkarlaneanherriko haur etorkinak euskalduntzekoItziar Aramaio

35 berriak

40 Muga guztien gainetik... euskaraz!Bidarraiko paradisu ttipia, B ereduanBidarraiko eskola publikoa

Argitaratzailea:XANGORINErrekalde hiribidea, 59. Aguila eraikina, 1. solairua. 20018 DONOSTIA GIPUZKOA. Tel: 943/ 371 408

Fax: 943/ 372 154; www.hikhasi.com; Posta Elektronikoa: [email protected]; Lege Gordailua: SS-1001/95. ISSN: 1135-4690 Erredakzio burua:Ainhoa AzpirozErredakzioa: Joxe Mari Auzmendi, Ixiar Eizagirre Erredakzio batzordea: Mikel Estonba, Mari Karmen Irastorza, Kristina Mardaraz, Josi Oiarbide, Fito

Rodriguez, Maite Saenz, Xabier Sarasua eta Arantxa Urbe. Aholkulkariak: Jaione Apalategi, Abel Ariznabarreta, Bego a Bilbao, Mariam Bilbatua, Felix BasurkoAines Duafau, Xabier Isasi, Irene Lopez-Go i, Izaskun Madariaga, Kepa Perez Urraza, Lore Erriondo, Idoia Fernandez, Amaia Vazquez, Lontxo Oihartzabal, Juanjo

Ota o eta Pruden Sudupe. Administrazioa: Arantxa Goiburu. Diseinua: TRAM¥Graf!k Maketazio, aurreinpresioa: Xangorin.Inprimategia: ANtzA S.A.L.Azaleko irudia: Argazki Press. Aldizkari honek Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren egokitasun-aitormena du. 2004-III-22.Kopurua: 3.500 ale

hik hasiko artikuluez edonon eta edonoiz balia zaitezke. Kasu horietan iturria aipatzea eskertuko genizuke.hik hasik ez ditu bere gain hartzen bertan plazaratutako iritziak ezta bat etorri ere derrigorki haiekin.

aurkibidea8

gaiaKANTURAKO ZALETASUNA

Nafarroako eta Gipuzkoako haur kantari txapelketakospatzen ari direla-eta, haurren kanturako zaletasuna

eta txapelketen funtzioa dira aztergai gai honetan.Horrekin batera, telebistak haurrak eta gazteak eus-karaz abestera bultzatzen dituen programa ere ikusi

dugu.

HEZKUNTZA, UNIBERTSITATE ETA IKERKETA SAILA

DEPARTAMENTO DE EDUCACION,UNIVERSIDADES E INVESTIGACION

16elkarrizketa

JESUS GARMENDIAMondragon Unibertsitateko HUHEZI Fakultatekoirakasle hau Mendeberri proiektuaren koordina-tzailea da. Irakaskuntza arloan erabateko iraul-

tza dakarren proiektua, hain zuzen ere.

hik hasiren harpidedun izan nahi dut, urtean 10 ale eta atera daitezkeen ale bereziak etxean jasoaz

Izena..........................................1. Deitura................................

2. Deitura ...............................Tel.:............................................

Helbidea .....................................................Posta Kodea................

Herria....................................Herrialdea...........................

Ikastetxea...................................Herria......................................

IFZ-NAN ......................................................................................

Aurrezki Kutxa edo Bankua

Entitatea Sukurtsala K.D. Zenbakia

Sinadura

HARPIDETZA SARIAK

(BEZ barne)

40 euro

hik hasiEuskal

heziketarakoaldizkaria

Errekalde hiribidea, 59Aguila eraikina 1. solairua

20.018 DONOSTIA. GIPUZKOA

Tel: 943/ 37 14 08Faxa: 943/ 37 21 54

hik hasikzure parte-hartzea

ezinbestekoa duharpide zaitez!

40 eur40 euro uro urteantean10 aldizkari eta prezio bereziak topaketetan eta argitaratzen ditugun gainontzeko materialetan

www.hikhasi.com


editoriala

Estatu berrien sorreratik estatua na-zioarekin parekatu nahi izan da, nazioaeta estatua gauza bera balira bezala.

Parekatze horrek, hizkuntza baka-rra, kultura bakarra eta estatuen antola-keta administratibo eta juridiko bakarraezarri zituen; bertan zeuden beste herri,hizkuntza, kultura eta nazioak kontuanhartu gabe.

Duela berrehun urte hamabost mi-lioi biztanle bizi omen zen Frantziakoestatu sortu berrian eta horietatik hiruksoilik hitz egiten omen zuen frantsesez,gainontzekoen hizkuntza beste bat ze-larik.

Gaur egun, aldiz, inor ba al da esta-tu osoan frantsesa erabiltzera behartuaez denik? Hain epe laburrean nola lortudu hizkuntzen ordezkapena? PiarresXarrintonen iritziz, eskola izan da esta-tuak erabili duen bitartekorik indar-tsuena eta ia bakarra denak frantsezte-ko. Estatu espainiarrean ere halako zer-bait gertatu da, ezta? Nork zioen, bada,

eskolak ez duela apenas eraginik?Aro industrialetik informatikora

pasatzen ari garen honetan, estatueta-tik egitura handiagoetara igarotzen arigara; Euskal Herriaren kasuan, Euro-pako antolaketaren barruan kokatutaaurkitzen delarik.

Bestalde, giza mugikortasuna geroeta handiagoa da, eta lurralde batetikbestera aldatzea oso ohikoa bihurtzenari da. Hainbat hizkuntza, kultura, pen-tsakera eta sinesmen gero eta nahastua-go daude. Eta eskolaren eguneroko la-nean aniztasuna, errespetua eta elkar-bizitzarako prestaketa lantzen ari da.

Gauzak horrela, zer zentzu du Eus-kal Herria agertzen den eskola liburuoro baztertzeko proposamenak? Etazein asmo dago erlijio mota bakarra ira-kasteko ezarri nahiaren azpian?

Begoña Bilbao, Gurutze Ezkurdiaeta Karmele Perez Urraza EHUko ira-kasleek egindako tesietan garbi ager-tzen da antolaketa politikoari gero eta

EEsskkoollaann ppoolliittiikkaa bbaaii,, aallddeerrddiikkeerriiaarriikk eezz..EErrlliijjiiooaa bbaaii,, aaddookkttrriinnaammeenndduurriikk eezz..

Kontuan hartu behar dahezkuntza dela identitate-aren sortzaile garrantzi-tsua eta gizabanakoarengarapenean eragin handiadaukana. Batez ere, giza-taldeen hizkuntza eta kul-tura erreproduzitzen di-tuelako.

garrantzi handiagoa ematen zaiola tes-tu liburuetan, Euskal Herriaren ikuspe-gi soziokulturala indargabetzen ari denbitartean.

Paulo Iztuetaren esanetan, gauregungo testu liburuak aztertuta, % 11nsoilik agertzen da Euskal Herriko ikus-pegia.

Estatuak indargabetzen ari direnhonetan, Euskal Herria bezalako he-rriek bere horretan darraite. Eta esko-lak, berez, bere ingurutik hasi behar duaztertzen eta ikertzen, berarentzat in-guru hori delako ezaguna eta hurbila.

Euskal Herria Europako herririk za-harrenetakoa da eta, era berean, herrimodernoa da. Eta kontuan hartu beharda mundu moderno horretan hezkun-tza identitatearen sortzaile garrantzi-tsua dela eta gizabanakoaren garape-nean eragin handia daukala. Batez ere,gizataldeen hizkuntza eta kultura erre-produzitzen dituelako.

apirila

6 ❘ hik hasi ❘87. zenbakia. 2004ko apirila

kronikaU r k i j o k h a r t u d u e n p r o t a g o

A eta D ereduen gatazkak

Jaurlaritzak A eredua kentzekoahaleginak egin dituela, susmo horizuen Carlos Urkijok, orain arte EAEnMadrilgo gobernuaren ordezkari ze-nak. Susmoa ziurtatu nahian, UrkijokEspainiako Hezkuntza Ministeritzakoikuskatzaileak bidaliko zituela ikaste-txeetara erran zuen.Ikuskatu duten le-henengoa Basauriko Velazquez ikaste-txea izan da, bertan A eredua “bat-bate-an” desagertu dela-eta. Ikastetxeko zu-zendaritzak halaxe jakinarazi zionikuskatzaileari: datorren ikasturterakoA eta B ereduak eskaini zituztela, etaaukera biak izanda guraso gehienek Beredua hautatu dutela. 2 urtekoen gu-raso guztiek hautatu dute eredu elebi-duna; 3 urteko haurren artean, bostek Beredua hautatu dute eta bik baino ez Aeredua. Basauriko Hezkuntza zinego-tziak ere argi utzi nahi izan zuen Jaurla-ritzak ez diela A eredua kentzeko

agindurik eman, eta B ereduaren alde-ko apustua eskolak berak egin duela,gero eta ikasle gutxiago matrikulatzenzirela ikusita.

Basauriko Velazquez eskola ikus-katu ostean txostena idatzi du Espainia-ko Hezkuntza Ministerioko Goi Ikus-karitzak. Dokumentuan zera eskatzendiote Jaurlaritzari: EAEko eskola guz-tiek A eredua eskaini behar dutela, au-kera guztiak eskainiz soilik jakin ahalizango delako zein diren, hizkuntzaereduetan, gurasoen “benetako eska-kizunak”. Txostenean gehitzen dute-nez, horrek ez omen du esan nahi esko-la guztietan hiru ereduak eman behardirenik; Hezkuntza Sailak moldatuomen ditzake plangintza nagusiak, Aeredua eskatzen duten haur guztiak es-kola berean batzeko. Dena dela, hemen-dik aurrera Urkijok ez du orain artekokargua beteko eta hasitako bide horre-kin zer gertatuko den ikuskizun dago.

Bilbon, berriz, euskaraz ikasteko le-kurik gabe gelditu dira 36 haur, inguru-ko D ereduko eskola publikoetan ezdagoelako eurentzat tokirik. Haurrok 2urtetik 5era bitartekoak dira, BilbokoZazpi Kaleak, Atxuri eta Bilbo Zaharraauzoetakoak. Zozketaz erabaki beharizan dute kanpoan zein geratuko direnAtxuriko Maestro Garcia Rivero esko-lan. Gurasoek eta eskolek protestak an-tolatu dituzte, hau ez omen da-eta hau-rrak kalean gelditzen diren lehen aldia.

Seaskak ahalmen urriko haurrakeskolatzeko diru bilketarako

irratsaioa egin zuen. Irrat’6 izenajarri zioten 6 orduko saioari, eta

euskal irrati hauei esker eginzuten martxoaren 13an: Irulegi,Xiberoko Botza eta Gure Irratia.

Seaskak ahalmen urriko 11 haurintegratzeko xedea du aurten.

Legeak eskubide horiaitortuagatik, Frantziar Estatuak

ez dizkio eskaintzen bitartekoguztiak, eta beraz, gastuok

Seaskaren gain dira (herritarrenlaguntza ezinbestekoa bihurtzen

delarik). Aurten 53.000 eurobeharko dituzte.

Herritarrengana iristeko bidezuzena da irratia. Sei orduko

programan arazoaren berri emanzieten entzuleei, Seaskan

integrazio lana nola egiten dutenazaldu, eta hainbatek bere

esperientzia pertsonala kontatuzuen. Entzuleek deitzea aski

zuren diru-laguntza emateko. Iazirratsaioaren bidez 33.000 euro

lortu zituzten. Aurten, berriz,26.100 euro. Kopurua jaistea

ulergarria liteke, izan ere, iazkolaguntzaileek aurten gutun bidez

eman dezakete laguntza, etaaskok horregatik ez zuen

deituko irratira.


n i s m o a b u k a t u d a , z o r i o n e z

HHaaiinnbbaatt ssuuppeerrssttiizziioo eettaa bbeelldduurr kkeenndduu dduugguuggaaiinneettiikk eettaa,, rraazziioonnaalliissmmoo hheerrttssiiaarreenn aauurrrreeiirrii--ttzziiaakk ggaaiinnddiittuuzz,, ssiinnbboolloo eettaa mmiittooeenn mmaaiillaarriieerree ddaaggookkiioonn bbaalliiooaa eemmaatteekkoo hheelldduuttaassuunneerraaiirriittssiiaakk ggaarraa..Josu Naberan

Euskal Herria testuliburuetatik kendu nahi

“Euskal Herria” kontzeptua testu li-buruetatik kentzeko eskatu zion Ibarre-txe lehendakariari, gutun bidez, CarlosUrkijok, Madrilgo Gobernuak EAEnzuen ordezkariak. Eskaera honekerantzun katea ekarri du, bai Jaurlaritza-tik, bai argitaletxeetatik, bai IkastolenElkartetik eta bai sindikatuen aldetik.

Jaurlaritzako Hezkuntza sailburuAnjeles Iztuetak esan du ez duela inon-go asmorik ikasliburuetatik “EuskalHerria” hitza kentzeko: “Hau sorginehiza da, PPren beste inkisizio bat. La-sai, honek guztiak ez duelako hezkun-tza sistemaren egunerokoan eraginikizango”. Carlos Urkijori “kultura gutxi”izatea ere leporatu zion. “Edo ez du en-tziklopediarik irakurri edo ez daki zerden Euskal Herria. ‘Euskal Herria’ ter-minoa entziklopedia guztietan bilatuzgero, zazpi herrialdeak agertzen diradefinizioan, eta hori komunitate zien-

Martxoan irakasle grebak izan diraIparraldean eta Nafarroan.

Baionan 600 pertsona bildu zirenRaffarinen hezkuntza egitasmoa

gaitzesteko. Manifestazioan eskolapubliko eta pribatuetako irakasleak

bildu ziren, sindikatuok deituta:FAEN, FERC, CGT, SCEN, CFDT,UNSAA, Sud-hezkuntza eta LAB.

Sindikatuen ordezkariek agiribateratu bat helarazi zioten

suprefetari. Agirian HezkuntzaSaileko diru partiden murrizketa

salatzen dute sindikatuek: “Behin-behineko lan kontratuak bultzatuz

heziketaren kalitatea kolokanezartzen dute”. Sindikatuek salatu

zuten titulazio postua lortu dutenenkopurua %43 jaitsi dela, eta

dezentralizazioa dela-eta eskolalaguntzaileen postuak arriskuandaudela. Izan ere psikologoak,

aholkulariak eta gisakolaguntzaileak tokiko arduradunenerabakien menpe geldituko dira,

eta ez omen da berdintasunaziurtatuko irakaskuntzan.

Hizkuntzen atalean salatu zuteneuskarak postu murrizketa jasaten

duela hezkuntza publikoan, etaeuskararen auzia geldirik dutela.

Maiatzaren 29rako hezkuntzariburuzko forum bat antolatu dute

sindikatuek Baionan. Iruñean, berriz, Parlamentuarenaurrean bildu ziren musika eta

marrazketa irakasleak, Gobernuakikasgaion ordutegia murriztu nahi

duela salatzeko. Irakasleekazpimarratu zuten, Madrilgo

Gobernuaren Kalitatearen Legeagaratzeko Nafarroako Gobernuakegindako dekretuek musika eta

marrazketa baztertzen dutela.

tifikoak onartzen du. Aurrean daukanerrealitatea onartu behar du Urkijok”.

Miren Azkaratek eman zuen publi-koki Jaurlaritzaren erantzuna: “Urkijojaunarentzat euskaldunok ez garaexistitzen”. Eta ironiaz erantsi: “dioe-narekin kontsekuente balitz, UrkijokEncyclopedia Britannicaren ardura-dunei Euskal Herriari buruzko artiku-lua kentzeko eskatu beharko lieke etaentziklopedia horren erabilera debe-katu hezkuntza sisteman”. Eusko Jaur-laritzaren ustez, Espainiako Gobernua-ren ordezkaritza “alferrikakoa” da eta“ez du bizikidetasunerako balio”.

Elkarlanean argitaletxeak eta Ikas-tolen Elkarteak jakinarazi dute ez dute-la “argitalpen prozesua zikinduta iku-si nahi politikakeriak medio”. Erein ar-gitaletxeak ere nabarmendu du ho-rrenbesteko“zentzugabekerien” sus-traiak jarrera ideologiko eta politikoe-tan daudela, “panderoz eta tortilazosaturiko nazionalismorik zaharki-tuenean, hain zuzen”. EILAS sindika-tuak Jaurlaritzako Hezkuntza Sailari zu-zenean eskatu dio “tinkotasunez eutsdiezaion” ‘Euskal Herria’ hitza testu li-buruetan agertzeari, eta Urkijori jakina-razi diote EILASeko kideek egunerokojardunean askatasun osoz jarraitukodutela hitz hori erabiltzen. Zorionez,Espainiako gorteetarako hauteskun-deen emaitzak ikusita, Urkijok ez du ja-rraituko zegoen karguan.

GAIA


Kanturakozaletasuna


G

Ez dakigu kanturakogrina piztuko dugun edoez, baina kantuaz hitz egi-teko aitzakia polita emandigu haur kantari txapelke-tak. Udaberrian loreak er-netzen diren bezala, haurkantariak hainbat eszena-tokitara igotzen hasi dira.Loreek ikusmenerako go-zamena sortzen baldin ba-dute, entzumenerako pla-zer iturri dira haurren aho-tsak. Mikrofono aurreanparatu, urduritasunari au-rre egin eta melodia eza-gunak zein berriak abeste-ra! Kantatzeko ohituragaltzen ari dela esaten denhonetan, haur eta gazteaskoren zaletasunak bel-dur hori ahanztaraztendute.

Euskal Herrian betidanik egon dalagun artean kantatzeko ohitura.Oraindik ere ohikoa da bazkalosteanedo afalostean euskal kantuen doi-nuekin batera hartzea kafea. Batzue-tan soinuarekin edo beste musika tres-naren batekin lagunduta, eta bestetanahotsarekin soilik. Urtean zeharrekohainbat festa ere kantuaren laguntzakospatzen dira: Gabonak, Santa Agedaeskea, San Juan eskea... Ikastetxeetanere abestiak erakusten zaizkie haurrei.Baina hala ere... kantatzeko ohituragaltzen ari omen da.

Horri aurre egiteko bide bat bainogehiago dago. Orain arte aipatu ditu-gun ohitura horiei indar eta gogogehiagoz eustea izan liteke bat. Osko-rri musika taldeak pub ibiltariarekinireki duen bidea da beste bat, euskalkantuak kantatzeko gogoz dagoenjende andana biltzen baitu. EuskalKantuzaleen Elkartea ere hor dago, etabesteak beste, haur eta helduen kantutxapelketak antolatzen ditu, nahiduen orori jendaurrean kantatzekoaukera emanez. ETBk ere haur proga-maren barruan musikari eta dantzarieskainitako txoko bat badu, eta gazte-txo ugari pasa da bertatik. Gauzak egi-ten dira, beraz. Guztien helburua ez daberdina izango, baina motorrak mar-txan daude.

Kantagintzarakogrina asetze bidean

Denen barrunbeetan sartuko ezbagara ere, haur kantari txapelketa etaETBko Betizu programa gertuagotikezagutu nahi izan ditugu. Haurrak etagaztetxoak gogoz, intentzioz eta ilu-sioz kantari jartzen dituzten lehiaketaeta programaren barruko doinuak no-lakoak diren jakin nahi izan dugu. Etaegiaztatu dugu gauzak ez dituztelaegiteagatik egiten, ongi pentsatuta etahausnartuta baizik. Esate baterako,Nafarroako haur kantari txapelketakoantolatzaileak zein parte-hartzaileenirakasleak hausnarketa batean murgil-durik daude, txapelketaren plantea-mendua egokia den ala ez eztabaida-tzeko. Aurtengo edizioko kanporake-tak aprobetxatuko dituzte horri buruz-ko iritziak trukatzeko. Nafarroakohaur kantari txapelketa dagoenekobukatzear dago, eta Gipuzkoakoa ha-si berria da. Hona hemen egutegia.

Haur kantari txapelketen egutegia

NafarroakoaFinalaApirilak 4, 11:00etan Iruñeko Gaiarre antzokian

GipuzkoakoaKanporaketakApirilak 24, 17:00etan Oiartzungo Elorsoro kiroldegianMaiatzak 8, 17:00etan Zizurkilgo Intxaur pilotalekuanMaiatzak 15, 17:00etan Urnietako Salestarren aretoanFinalaMaiatzak 22, 17:00etan Arrasateko Amaia Udal Antzokian


Haur kantari txapelketak Lehiarik gabeko asmo onak

Euskal Herrian euskaraz abestekodagoen ohitura aberatsa mantentzekoeta bultzatzeko hainbat erakunde da-biltza lanean; kantuzale elkarteak, hainzuzen ere. Herrialde bakoitzean banadago: Araban, Bizkaian, Gipuzkoan,Iparraldean eta Nafarroan, eta denekbatera Euskal Herriko Kantuzale Elkar-tea osatzen dute. Edonola ere, nahiz etaelkarrekin Euskal Herriko haur kantaritxapelketa antolatu, bakoitzak berefuntzionamendua eta ibilbidea ditu.Horrela, Nafarroako Kantuzale Elkarte-ak urtero antolatzen ditu haur eta heldukantari txapelketak; Gipuzkoako Kan-tuzale Elkarteak bi urtetik behin, etabesteek maiztasun gutxiagoz.

Txapelketa horien helburua hau-rrak abestera animatzea eta jendaurre-an kantatzeko aukera eskaintzea da,betiere garrantzitsuena parte-hartzeadelarik. Halaxe dio Itziar Irigoien Nafa-rroako Kantuzale Elkarteko lehenda-kariak. “Helburu nagusia kantatzeada. Euskal Herriko etxeetan eta bazka-ri-afalosteetan kantatzeko ohiturahandia izan da, baina galtzen ari da.Txapelketaren xede nagusia haurrekgure ohitura izan den kantatze horiberreskuratzea da. Helburua ez dalehiatzea, baizik eta haurrei kantatze-ko aukera eskaintzea. Badakigu jen-dea kantuan jarri nahi badugu, eskolaez dela lekurik aproposena. Txapelke-tak, ordea, beste giro bat sortzen du:kantuak entzun eta aukeratu behar di-ra, entseguak egin behar dira…”.

Xedea ez da lehiatzea, hori garbi dioItziarrek, baina txapelketak berak lehiaberekin dakar. Eta hor dago koska. Ba-tzuk lehiatzera joaten dira, eta beste ba-tzuk ongi pasatzera eta gozatzera. Haa-tik, zaila da lehia eta ez lehiaren artekomuga non dagoen jakitea.

Errealitate horren jakitun, bai elkar-teko kideak eta bai haurrak prestatzen

aritzen diren irakasleak hausnarketabatean murgildurik daude. Oskar Es-tanga Nafarroako Kantuzale Elkartekoidazkariak txapelketak alde baikorraketa ezkorrak biak dituela dio: “Presta-kuntza, saiakera, finalaren egunakantuaren egun handia izaten da…horiek alderdi positiboak dira. Bestal-de, haur batek ongi kantatu arren gal-du duenaren sentsazioa eduki dezake,eta horrelako gauzak zaindu egin be-har dira”.

Bizipen horiek ekiditeko moduaikuspegia aldatzea dela baiezten duItziarrek: “Lehiatzeari garrantzia e-man beharrean, ongi pasatzeari etagozatzeari eman behar zaio pisua”.

Izena aldatzea zer?Orduan, zergatik ez aldatu izena?

Zergatik ez egin jaialdi bat txapelketa-ren ordez? Hori ere aztertzen ari dira.Oskarri garrantzitsua iruditzen zaio ize-na aldatzea. “Azken finean, lehiatzekoprestatzen ez diren haurrek pasatzendute ongien. Orduan, zertarako egintxapelketa bat ez-txapelketarako pres-tatu behar baditugu haurrak?”. Denadela, izena aldatzea ez da dirudien be-zain erraza, eta horren jakitun da Oskar.“Txapelketa bezala antolatuko ez ba-litz jendeak parte hartuko al luke? Mo-tibazioa berdina izango al litzateke?”Horiek dira dauden zalantzak.

Itziarrek zalantzak ditu izena alda-tzeari dagokionez. “Jaialdiak egiten di-ra: Gabonetan, inauterietan… Bainahori nahikoa al da? Nik uste dut oso on-gi daudela, baina batzuetan eskolatikkanpo jende gehiagorekin elkartzeakomenigarria da harremanetarako,besteek egiten dutena ikusteko… Or-duan, txapelketak hedatzeko balio du,eskola barruan ez gelditzeko. Euskara-rekin gauza bera gertatzen da. Jendeaunitzek eskolan ikasi du eta euskara

eskolako gauza bat da. Euskara etabeste gauza asko eskolara mugatzenari dira, eta nik uste dut hori bainogehiago direla. Zentzu horretan, txa-pelketak horretarako balio du, eskola-tik atera eta mundu errealera igarotze-ko: beste haurrak, beste eskolak, lagunberriak… Bizi hori agertzeko aukerapolita da”.

Horrez gain, lehian parte hartzen ezdutenei ere kantatzera joateko aukera i-reki lekieke: herrikoei, eskualdekoei…

Gazteak kantari eskain-tza

Kantuzale elkarte batzuen egiteko aez da txapelketa antolatzera mugatzen,gehiago ere egiten dituzte, eta baita zer-bitzuak eskaini ere. Nafarroako Kantu-zale Elkarteak, esate baterako, “Gazte-ak kantari” izeneko zerbitzu bat dauka.Bertsolariekin egiten den modura, nor-baitek kantariak edo musikariak beharedo nahi baldin baditu jaialdi baterako,afaloste baterako edo dena delakora-ko, zerbitzu horretara dei dezake kan-tari eske. Eskolek ere gauza bera egindezakete; ipuin kontalari bati deitzendioten bezala, Nafarroako KantuzaleElkartera dei dezakete abeslari bat nahibaldin badute. Eskaintza berritzaileada, eta aukera polita izan liteke bai kan-tarientzat eta baita kantariak nahi dituz-tenentzat ere.


GGAIAKanturakozaletasuna

Txapelketak ematen dituen au-kerak izan ditu aipagai Itziar Iri-goienek. Elkarteko lehendakariaizateaz gain, musika irakaslea daeta urte asko daramatza txapel-ketarako haurrak prestatzen.Euskal Kantuaren pedagogiaizeneko ikastaroan ere azaldu di-tu bere planteamendua eta espe-rientzia, gainontzeko irakasleakanimatze aldera. Txapelketarenaurretiko lana, egunean bertakoaeta ondorengoa bereizten ditu.

Zer lantzen duzue txapelketarenaurretik?

Hasteko, denei ematen diet txapel-ketari buruzko informazioa eta denakanimatzen ditut. Ez dut aukeraketarikegiten; animatzen dena animatzen daeta kito. Epe bat ematen diet pentsatze-ko eta kantua aukeratzeko. Laguntzabehar badute, ematen diet, baina kan-tua beraiek aukeratzen dute.

Ondoren, garrantzitsua da konpro-misoa hartzea, data batzuk daudelakoeta errespetatu egin behar direlako.Gauzak ongi pasatzeko egin behar di-ra, baina seriotasun punttu batekin.Musika eskolakoekin ere hitz egin be-har izaten da, eta hori ere beraien eskuuzten dut. Nire zeregina laguntzea da;erantzukizuna eta protagonismoa be-raienak dira. Askatasuna eta konfiantzadira bideak.

Txapelketa baino zerbait gehiagoEsperientziak

Izugarrizkogarrantzia ematen diot gozatzeari, bainik eta bai beraiek.

Uste dut oso garrantzitsua dela ha-sieratik garbi uztea garrantzitsuena es-perientzia bera, mikrofono batekin jen-daurrean kantatzea eta gozatzea, eta ezlehiatzea.

Nola bizitzen dute txapelketaeguna?

Gauza anitz ikasten dituzte. Jen-daurrean abesteak norberarenganakokonfiantza handitzen du. Eszenatokigainera igo eta jendaurrean kantatzekogai izateak beste konfiantza bat ematendu. Urduri egon arren aurrera egitekogai izateak izugarrizko ziurtasuna ema-ten du.

Horrez gain, beste neska-mutilekkantatzen dutena entzuteak errespetuaeta interesa lantzeko aukera ematendu. Gainera, besteek egiten dutena egi-teko gai garela konturatzeak ere auto-estimua igotzen du.

Beste parte-hartzaileekin ere harre-manak sor daitezke, lagun berriak egi-teko aukera ematen du.

Eta noski, ikastetxean eta herriansekulako giroa sortzen da.

Ondoren, eskolara itzultzean, zerjarraipen ematen diozue?

Gustura bueltatzen dira. Jendea in-teresez eta espektatibekin egoten daberaien zain, eta horrekin jada poziksentitzen dira. Txapelketa ikustera joa-terik izan ez dutenek, entzun egin nahiizaten dute, eta haientzat abesten dute.Kantu giro polita sortzen da.

Aldiz, helburua lehia izan bada,guztiz kontrakoa gertatzen da. Eskola-ra harrotuta itzultzen dira. “Hoberenakgara, besteak txarragoak ziren…” etahorrelakoak esaten dituzte. Hori gerta-tzen bada, hausten saiatzen naiz.

Operación Triunfo eta telebistakohorrelako saioen eragina nabaritzenal da?

Bai, dudarik gabe, eta eragiten du.Alde batetik, izar bat sortzen du eta bes-teekin ahaztu egiten da. Eta bestetik,parte-hartzaileei ez die askatasunez jo-katzen uzten. “Hau ezin duzu egin, hauhorrela da, hori hala… Horrela egitenez baduzu gaizki dago…”. Ez dute jen-de askea nahi, bideratua baizik. Bainaberaiek ez dira konturatzen. Nerabeza-roan, erraten diezunaren kontrakoaegiten dute, baina telebistak oso ongiegiten ditu gauzak eta ez dira kontura-


koitzarekin, eta orain 50 minutuko saiobat baino ez. Helburu politak ditugu di-seinatuta, baina betetzen ezinezkoak,ez baitago ezertarako astirik.

Eskoletan egiten den lanarekineuskal kantagintzaren transmisioaberma al liteke?

Ez dakit, bada. Izan ere, arazoa dakantuaren afera musika irakasleareneskuetan soilik geratu dela. Tutoreekez dute lantzen, hizkuntza irakasleek e-re ez, eta testu liburuetan jada ez dira a-gertzen. Gainera, Nafarroan liburuakkontrolatuta daudenez… Poliki-polikihankak moztea da batzuen helburua.

Dena dela, egia da kantuak pila batlaguntzen duela hizkuntza bat ikasten.Ingelesekoek zer egiten dute? Eta guk?Kantua tresnarik hoberena da hizkun-tza, kultura… transmititzeko.

Musika eskoletan lantzen al da ho-ri?

Guk ikastetxean aukera eta denbo-ra gutxi dugunez, musika eskolek hasibeharko lukete lekukoa hartzen. Gukdakigula gutxi lantzen da eta betierenorberaren eskuetan dagoela uste dut.Euskaltzalea baldin bazara eta euskalkantuak ezagutzen badituzu, bai; bes-tela ez. Dena dela, gauzak aldatzen aridira eta musika eskoletako irakasleekEuskal Kantuzale Elkartera deitu izandute euskarazko ikastaroak eskatuz.

Bego a RudiBerako Labiaga ikastolak urte asko-

tan parte hartu du txapelketan, bainaaurten atseden hartu du. Bego a Rudimusika irakaslea da haurrak presta-tzen aritu izan dena.

Orain arte parte hartu duzue etaaurten ez. Zer dela-eta?

Hasieratik hartu dugu parte eta ur-tero Lehen Hezkuntzako talde bat,DBHko beste talde bat, bakarlari bat etabikote bat joaten ginen. Horrek lan pilabat sortzen du. Gainera, musikariaknormalean ikasle ohiak izaten dira etazaila izaten da entseguak egitea. Lan

handiada,

nahizeta gus-tura egin. Etahorregatik, aurten atseden hartzea era-baki genuen.

Bada bertze arrazoi bat ere. Kantutxapelketaren hasierako filosofia pixkabat aldatu egin da. Hasieran Euskal He-rriko kantu zaharrak berreskuratzeazen helburua eta hagitz ongi iruditzenzitzagun. Ni hemen Berako kantu zaha-rrak berreskuratzen jarduten nintzen,eta hagitz lan polita zen. Ikasleentzat,ordea, aspergarria zen, eta beste lekue-takoek kanta modernoak kantatzen zi-tuztela ikusita, beraiek ere hala nahi zu-ten. Niri gustatuko litzaidake kantu za-harrak lantzea, baina badakit zaila dela.

Zer gauza positibo ikusten dizkio-zu txapelketan parte hartzeari?

Nik beti erraten diet ikasleei musikaez dela instrumentu bat jotzea soilik.Musika elkarrekin partekatzeko da, etahorretarako bitarteko bat da txapelke-ta. Gelan lantzen eta ikasten dugunagero publikoaren aitzinean ematekoaukera irekitzen du, guk barruan dara-maguna transmititzeko.

Denetik ezagutu eta probatu beharda, eta hori eszenatoki baten gaineanegiten da. Kanta bera etxean edo gelankantatzea ez da gauza bera. Jakin eginbehar da eszenatoki baten gaineanegoten: argiak, publikoa, epaimahaia...Hori dena esperientzia bat da eta gureburua kontrolatzen laguntzen du. Posi-tiboa da, bai. Nik ez dut erraten ez gare-nik joango berriz. Agian heldu den urte-an berriz parte hartuko dugu, baina la-saiago.

Gainera, txapelketaren beste gauzapositibo bat lortu dugun motibazioaizan da.

tzen. Orduan, erakutsi egin behar zaieez direla ari beraiek aukeratzen, bestebatzuek aukeratzen dutela, beraiek us-te ez badute ere. Nork aukeratzen ditukantuak? Nork moldatzen ditu kan-tuak? Nork egiten du dantza? Beraiei ezdiete ezer onartzen; dena da horrela,horrela eta horrela. Edo hau egiten du-zu edo kalera zoaz. Eta zerbait lortzekosufritu egin behar da. Non dago beraienaskatasuna?

Eskolan guztiz kontrakoa egin nahidugu; norberak aukeratzen eta egitenduena ongi dago, betiere inor zapal-tzen ez bada eta errespetua galtzen ezbada. Zaila da horri buelta ematea, bai-na saiatzen ari gara. Ezin dugu telebista-ren kontra jarri, baina gauzak nola ikusierakutsi behar diegu. “Gustatzen al zai-zu?. Ongi da, zer gustatzen zaizu? Gus-tatzen al zaizu norbaitek esatea egune-ro zer egin behar duzun? Bada, hori aridira egiten”.

Zaila da, ez baitira konturatzen. Bai-na sarritan helduok ere ez. OperaciónTriunfo ikusi eta behintzat kantatu egi-ten dutela pentsatzen dugu eta hori de-la garrantzitsuena. Ni ez dago ados ho-rrekin. Kantatzea garrantzitsua da, bai-na ez edozein modutan eta edozer gau-za. Nik oso garbi daukat Pello Joxepe eznukeela abestuko edozein adinetakohaurrekin, duen hitzagatik.

Nolakoa da musikaren egoera es-kolan gaur egun?

Nafarroan txarra. Lehen normaleanastean bi saio izaten genituen talde ba-

OperaciónTriunfo etahorrelakoetanparte-hartzaile-ei ez dieteaskatasunezjokatzen uzten.


Haur kantari txapelketari begira jar-tzen naizenean, ikuspegi batetik bainogehiagotatik begiratzen diot. Txapel-ketak bere alde onak eta txarrak dauz-ka, eta nik, egia esan, onak gehiagoikusten dizkiot, bai parte-hartzaile be-zala, bai irakasle bezala eta bai epaima-haikide bezala.

Parte-hartzaile bezala orain dela 6-7urte hartu genuen parte beste neska ba-tek eta biok Etzakit taldekoekin batera.Oso esperientzia polita izan zen. Bestesarien artean, publikoaren sari bat iza-ten da, eta guk hura hartu genuen. Ika-ragarri gustura gelditu ginen.

Ez zen taulatu gainera igotzen nin-tzen lehen aldia. Trikitixa jotzen duda-nez, ordurako eszenatoki gainean ibil-tzen ohituta nengoen. Baina desberdi-na da erromeria bat ematea edo epai-mahai batek zure lana epaitu behar

duela jakitea. Nerbio punttua hor ego-ten da. Nahiz eta ohituta egon, oso ur-duri atera nintzela gogoratzen dut. Bai-na behin taula gainera igo ondoren, or-dea, erabat aldatzen da. Nerbioak de-sargertu egiten dira eta zure lana buka-tu arren, hor gelditu nahi izaten duzu.Taldekideak ere ezagunak ginen etaoso giro polita eduki genuen. Prestake-ta lanetan gure kontutik aritu ginen.Guk aukeratu genituen abestu behargenituen kantak: bata ZaldiboborenLurra eta bestea Etzakit taldeak sortua.

Irakasle ikuspuntutik begiratutaere, ongi ikusten dut. Trikitixa irakaslenaizenez, ikasleak trikitixa txapelketa-rako prestatzen ditut normalean, bainakantu txapelketarako ere bai. Duela biurte ikasle batzuei komentatu nien etadesiatzen joan ziren. Oso ondo joan zi-tzaien eta beraien artean hain giro onasortu zen, non geroztik abesteko elkar-tzen jarraitzen dugun. Aurten ere ko-mentatu nien, eta desiatzen daude. Be-raientzat oso esperientzia ona izan zen,eta nik uste dut gogoan edukiko dutelabeti.

Nire ondo joan zait, hori egia da, bai-na haur askori ez zaio hori gertatzen.Gertatu izan zait ikasle batzuk txapelke-tara joatea, eta urduritasunagatik edomila arrazoigatik, beren lana egin gabejaitsi behar izatea. Horrelakoetan haurhorrek erabakia hartzen du hurrengotxapelketan parte hartu edo ez. Behar-bada bere bidea ez du alde hortatik iku-siko, baina hor konprobatzen du.

Hortaz aparte, konturatzen naiz

haurrek, bai txapelketarako edo baijaialdirako denean, gehiago ikastendutela eta gehiago prestatzen direla.Tristea da hortara jotzea gehiago jotze-ko, baina prestakuntza aldetik nabari-tzen zaie gehiago aritzen dela.

Txapelketarako ematen diedanaholkua da lasai joateko, prestatu du-ten lana ondo egitera eta beraiek gustu-ra gelditzera, besterik ez. Badakit zailadela, badakit behetik esatea erraza de-la, baina animoak ez daitezela falta.

Pertsonalki ere, uste dut hazi egitenzarela. Ni txikitan oso lotsatia nintzen,eta taula gainera igotzeak irekitzen la-gundu zidan. Horrez gain, lagun pilabat egin ditut.

Epaimahaikide bezala, orain dela biurte ere egon nintzen lehen aldiz, etaaurtengoa bigarrena izango da. Osozaila izaten da, polita, baina oso lan zai-la. Gehienbat ahotsa eta afinazioa balo-ratzen dira.

Lehen esan dudan bezala, alde po-sitibo gehiago ikusten dizkiot txapelke-tari negatiboak baino. Egokia iruditzenzait eta horren aldekoa naiz. Hor bul-tzatzen diozu haurrari kantatzera. Bes-te motibazio bat sortzen du eta hori onairuditzen zait. Jaialdiek ere sortzen dutemotibazio hori, baina txapelketetan be-ti merezimendu bat daukazu, sari bat.Haurrari kopa bat, txapel bat edo diruaematea oraindik ere motibagarriagoada. Hori da aldea jaialditik txapelketara.Jaialdietara ere oso gustura joaten dira,baina merezimendu edo sari bat dau-kazunean, are eta gusturago.

Kristina SolanoTrikitilaria eta kantaria

G GAIAKanturako zaletasuna

Kristina Solano: “Txapelketaren aldekoa naiz.Beste motibazio bat sortzen du eta hori ona da”


ETB1eko haur programaren ba-rruan betidanik egon da abestiei eskai-nitako tarte bat: hasieran Euskaraokeazen, gero Betimu, ondoren Betizu Tal-deaeta orain Show BT. Oro har, progra-maren helburua haurrek telebista eus-karaz ikus dezaten baldin bada, atal ho-nekin musikaren esparruan ere euska-raren presentzia eta erabilera bultzatzeadira xede. Baina, urteetan zehar formu-lak edo bitartekoak aldatuz joan dira.

Euskaraokea plazarik plaza egitenzen programa zen. Euskal Herriko maki-na bat herritara iritsi ziren ETBko kame-rak, eta haur askok izan zuten mikrofo-noa hartu eta kantatzeko aukera. “Uda-lekin eta ikastetxeekin jartzen ginen ha-rremanetan” gogoratzen du Lorea Pe-rez de Albeniz Show BTko zuzendari or-deak. “Eskoletan guk emandako kan-tuen zerrenda banatzen zuten eta nahizuten guztiek abes zezaketen. Lehiaketabaten bitartez horietatik 40 aukeratzengenituen telebistan ateratzeko”. Beti-muren planteamendua ere berdina zen,baina kantatzeari dantza egitea gehituzitzaion, telebistak irudiak ikustekoematen duen aukeraz baliatuz.

Behin Euskal Herriko plaza gehie-nak igarota,eta “formula hori erreta” ze-goela ikusita, lan horri amaiera emate-ko unea iritsi zen, eta beste plantea-mendu batekin hasi zen Betizu Taldea.“Ordura arte gauza zabala baldin ba-zen, herriz herrikoa, Betizu Taldea te-lebista platoaren barruko lehiaketazen, telebista programa bat, azken fi-nean. Casting bat egin zen Betimunondoen moldatu ziren haurrekin etalehiaketa bat antolatu zen. Haurraksartu eta atera ibili ziren, eta azkeneanlau gelditu ziren. Talde horrek BT.0izeneko diskoa kaleratu zuen eta izu-garrizko arrakasta izan zuen” azal-tzen digu Loreak.

Parte-hartzaile kopurua murriztuegin zen, eta horren inguruan hausnar-tu zuten programaren arduradunek,baina azkenean aurrera egitea erabakizuten. “Azken finean, ez da guk sortudugun zerbait, bizitzan eta ikaskete-tan ere horrela da” baiezten du Loreak.Hala ere, lehiaketatik kanpo gelditzendirenak ere egindako lanarekin gusturagelditzen direla aitortzen du, eta penahartu arren, onartzen dutela.

Ikasturte honen hasieran, berriz,beste ideia berri bati ekin diote: euska-razko musikal bat egitea. “Musikalakoso modan daude Madrilen, Amerika-ko Estatu Batuetan eta abar, eta gukeuskaraz egitea erabaki genuen” dioLoreak. 12 gaztez osatutako talde bataukeratu ondoren, gazteen gertuko gaibat hautatu zuten: elkartzeko aloka-tzen dituzten lokalak. Horren ingurukoistorio batekin musikala prestatu etaiazko abenduan estreinatu zuten tele-bistan, eta ondoren Sopelan antzeztu.Musika eta dantza ardatz harturik, eus-karazko abestiak eta erritmo moderno-

ak zituen osagaitzat. Loreak dioen be-zala, “erritmo horiek ere euskaraz egindaitezkeela ikusteko”. Egindako lanadisko batean bildu eta kaleratu zuten.Telebistako lanari dagokionez, egune-ro ikuskizun bat egiten dute binaka edohirunaka. Udari begira, Show BTrendisko berri bat kaleratuko dute.

Euskara da ardatzTelebistako programa honetan

kantagai diren abestiak euskarazkoakdira. Euskal taldeen kantak bere horre-tan abesten dituzte, bertsio berririk egingabe. Atzerriko hizkuntzetan daude-nak, aldiz, euskaratu egiten dituzte, etazenbaiti hitza aldatzen diete, jatorriz-koa ez dutelako egokitzat jotzen hau-rrentzat. Itzulpen horiekin, atzerrikoabestiak euskaraz abestea lortzen dute,edo hori da, bederen, helburua. “Hau-rren musika erreferente nagusiak kan-potik datoz, eta guk erakusten dugunada abesti hori euskaraz abestu ahal di-rela eta badaukagula gaitasuna kantuhoriek eta erritmo desberdinak euska-

Telebistan kantariBetizu saioaren musika txokoa


GGAIAKanturako zaletasuna

raz abesteko”.Haurren musika erreferentzia na-

gusiak kanpokoak direla aipatu du Lo-reak eta horren inguruko xehetasungehiago eskatu dizkiogu. “10 urteraarte, eurentzat musika ezaguna daetxean entzuten dutena edo, nahitaez,estatu espainiarretik, AEBtik edo mun-du anglosaxoietik datorrena: top ze-rrendetan dagoena, telebistan eta al-dizkarietan ikusten dutena... Izuga-rria da. 10 urtetik aurrera hasten diraeuskal taldeak ezagutzen”. Horren ha-ritik, nahiz eta programako arduradu-nen helburua euskarazko abestiak bul-tzatzea den, kanpoko komunikabide-en, aldizkarien eta gainontzeko eragi-leen itzala askoz ere handiagoa da.“Nahiko nuke guk eragina edukitzeaeta La Oreja de Van Gogh-en hitzakeuskaraz jakitea haurrek!”dio Loreak.Edonola ere, kontuan izanik 4-12 urte-ko haur eta gaztetxoen %60-70ek ikus-ten duela Betizu programa, ez da kopu-ru makala.

Abesteko ohitura badagoEuskal Herrian bazkalosteko edo

afalosteko kantaldi beroak gutxitzenari direla entzuten da, ohitura hori gal-

tzen ari dela, alegia. Gutxi abesten delaesan izan ohi da, eta agian egia izanenda, baina haurrek eta gaztetxoek abes-ten dute. Akaso ez euskal abesti tradi-zionalak; seguraski beraien gustukokanta modernoak, baina kantatzen du-te, eta gustuko dute, gainera.

Horregatik, telebistara joaten direnbatzuk horretara joaten dira; abesteraeta kito. Saltsero hutsak dira eta ongi

pasatzera eta esperientzia berri bat bizi-tzera joaten dira. Kantatzea gustatzenzaienez, eta horretarako aukera ema-ten zaienez, horretan jarraitzen duteahal duten bitartean. Beste batzuk au-rretik ere musika munduan jardunda-koak izaten dira eta bide horretatik ja-rraitu nahi dutenak. Abeslari izatea etaospetsu bihurtzea amesten duenik erebada.


jesusgarmendia

E

Arazoetan Oinarritutako

Irakaskuntza iraultza bat da, ez

dauka zerikusirik irakaskuntza

tradizionalarekin

Mondragon Unibertsitateko HUHEZI Fakultateko irakaslea etaMendeberri proiektuaren koordinatzailea


jesusgarmendia

E

Egungo gizartearen aldaketakikusita, eta irakaskuntzak ere al-datu beharra duela ohartuta,Mendeberri proiektua jarri duzuemartxan MUko HUHEZI Humani-tate eta Hezkuntza Zientzien Fa-kultatean. Zer da proiektu hori?

Unibertsitatean daukagun proi-ektu makro bat da eta hezkuntza-ren eraldaketa nahi du. Azken urte-otan aldaketa sakonak ari dira ger-tatzen gizartean eta hezkuntzarenegiteko nagusia pertsonak hezteaeta etorkizuneko gizarte berrianerabateko eragina izango duten ba-lioak eta pentsamoldeak eratzeada. Lan horretan unibertsitateak be-re egitekoa beteko badu, aldaketasakonak burutu behar ditu, baiedukietan eta bai didaktikan. Ho-rretarako, premisa berrietan oina-rritu beharko du, eta beharrezkoegitura aldaketak egin bere baitan.Bada, Mendeberri hezkuntza proi-ektuak hori guztia bideratzeko au-kera ematen du. Gizarteak ditueneskaerak eta beharrak asetzeko au-kera ematen du. Eta horretarako, el-karren artean osagarriak diren hiruesparrutan oinarritzen da: konpe-tentziak, balioak eta eleaniztasuna.

Egoera berrira egokitzeko,zein konpetentzia landu behar di-ra unibertsitatean?

Alde batetik, titulazio edo ikas-keta bakoitzari dagozkion konpe-tentzia espezifikoak daude; etabestetik, ikasketa guztietan lantzendiren zeharkako konpetentziak.Azken horien artean guk zazpiizendatu ditugu: talde lana, komu-nikazio eraginkorra, arazoen ebaz-pena, lidergoa, erabakia hartzea,ikuspegi globala eta ikasten ikas-tea. Gure ikasleak hemendik atera-tzen direnean konpetentzia horienjabe izan daitezen nahi dugu.

Noski, horretarako, hots, konpe-tentzia horiek landu ahal izateko,curriculum diseinuak, metodologiaeta bitarteko didaktiko berriak disei-natu eta martxan jarri ditugu.

Eskoriatzako IrakasleEskolak eman zion hizkun-tzen mundutik hezkuntza-ra jauzi egiteko aukera Je-sus Garmendiari, eta hanjarraitzen du oraindik. Ezdira alferrik igaro han da-ramatzan urte guztiak,eta ezta zuzendari lane-tan pasa dituen 20 urteakere. Eskolaren hastapene-ko urratsak ezagutu zi-tuen, eta memento hone-tan pedagogia arlokoproiektu berritzaile bate-an murgilduta dabil, ingu-ruko lankideekin batera.Mendeberri izenez ba-

taiatu dute proiektu be-rria. Egungo gizarte alda-ketetara moldatu nahi du,orain arteko eskemakhausten ditu, iraultzaileada, ikaslea da ardatz, ira-kaslearen zeregina aldatuegiten da, ez dago ohikoeskola magistralik Horidena eta gehiago zehaztudigu proiektua ezartzekoardura daukan Jesus Gar-mendiak.

Ikaslea daardatz eta bere

jakintza eraikitzea daxedea. Ikasleakberak eraikitzen,

bilatzen, kudeatzendu informazioa besteikaskideekin bateraeta diziplinarteko

ikuspegitik.


Balioak lantzea da proiektua-ren beste oinarrietako bat. Zeinbalio?

Mendeberri proiektuak oinarrikooperatiboa du eta balioak hiruarlotan garatzea du xede: edukie-tan, metodologian eta unibertsita-teko bizitzan.

Dena dela, ez da erraza zein ba-lio landu eta nola landu erabaki-tzea. Izan ere, alde batetik, balioakulertzeko modu tradizionala dau-kagu, oinarri erlijiosoa duena; etabestetik, unibertsitate mailako ba-lioaren kontzeptua. Bigarren horiaskoz ere neutroagoa eta aseptiko-agoa da. Bi joera horien artean hala-ko gaizki ulertzeak egoten dira. Gi-zartean dauden balioak, oinarri er-lijiosoa dutenak, eremu akademi-kora eta formazio tekniko-aseptikobatera pasa behar direnean, ez da-kizu non zauden, zaila egiten dabiak uztartzea. Orain dela hiru urtelan horretan hasi zen hemengo tal-de bat, baina ez zuen aurrera egin.Une honetan beste talde bat dabilhorretan.

Hirugarren zutabea eleanizta-suna da.

Bai. Globalizazioaren eraginez,konpetentzia linguistikoen garran-tzia hazi egin da. Horregatik, gureoinarrizko hizkuntza euskara izate-ari utzi gabe, gaztelania eta ingelesaere lantzen ditugu.

Orain arteko guztia osatzeko,aipagarria da informazio eta komu-nikazio teknologien arloan egitendugun ahalegina. Duten garran-tziaz ohartuta, unibertsitateko egu-noroko jardunean beren erabilerabultzatzen dugu: ikaskideen artekokomunikazioan, ikaste prozesuan,baliabide bezala…

Konpetentziak, balioak, elea-niztasuna eta teknologia berriaklantzeko proiektua. Horrela ikusi-ta ez dirudi gauza berria denik.Non dago berritasuna?

Metodologian. Iraultza bat da,

ez dauka zerikusirik irakaskuntzatradizionalarekin. Beste mundu batda.

Ikaskuntza–irakaskuntza pro-zesua garatzeko metodologia era-bat berria da. Hiru modalitate ditu:arazoetan oinarritutako irakaskun-tza, kasuetan oinarritutako irakas-kuntza eta proiektuetan oinarritu-tako irakaskuntza. Hirurak desber-dinak dira, baina ezaugarri komunbat dute: ikaslea da ardatz eta berejakintza eraikitzea da xedea. Ira-kaslearen papera aholkulariarenabezala ulertzen da. Ikasleak berakeraikitzen, bilatzen, kudeatzen duinformazioa beste ikaskideekin ba-tera eta diziplinarteko ikuspegitik.

Edonola ere, nahiz eta elkarrenarteko antzekotasunak desberdin-tasunak baino gehiago izan, badi-tuzte diferentziak. Arazoetan oina-rritutako irakaskuntza (AOI-PBL)asmatutako arazoetan oinarritzenda, balizko planteamendu batean.Kasuetan oinarritutako irakaskun-tza (KOI), aldiz, egoera erreal bate-tik abiatzen da. Hirugarrena,proiektuetan oinarritutako irakas-kuntza (POI), 3. mailan lantzen daeta ikasturte osoan egin beharrekolan bat da.

Hirurak lantzen hasita al zau-dete? Zein fasetan dago ezarpe-na?

Orain dela 4 urte hasi ginenMendeberriren ikerketa teorikoe-kin. 2002-03 ikasturtean eleanizta-sunaren planteamenduekin hasiginen; ingelesa indartu eta gaztela-nia ofizializatu genituen, gure ikas-leak hiru hizkuntzatan trebatutaateratzeko asmoz.

Aurten, 2003-04 ikasturteko 1.hiruhilekoan, AOI aplikatzen hasigara espezialitate guztietako 1.mailan. 2. hiruhilabetetik aurreraHaur Hezkuntzako espezialitateansoilik jarraituko dugu. Helburua daHaur Hezkuntzako espezialitateanjartzea bere osotasunean, eta gai-nontzekoetan ikasgai komunetansoilik.

Azal iezaguzu zer eta nola egi-ten duzuen AOIn.

Hasteko, ikasturteak modulukaantolatuta daude eta modulu ba-koitzaren iraupena zazpi astekoada. Modulu bakoitzaren baitanzenbait arazo planteatzen dira, etahorixe da ikasketa prozesuarenabiapuntua: arazoa. Hori nola lan-duko den eta zein ikaste helburu di-


tuen zehaztuta dago. Modulua etacurriculuma espezialitate desber-dinetako irakasleek prestatzen du-te, hots, diziplinarteko izaera izatendu.

Ikasleak taldeka biltzen dira as-tean birritan, eta saio bakoitzak biorduko iraupena du. Asteko lehensaioan aurretik etxean irakurri du-ten arazoa lantzen hasten dira. Ira-kaslea atzealdean eserita gelditzenda eta ikasle batek hartzen du dina-mizatzaile papera. Berak ematendie hitza gainontzekoei, eta harenlana garrantzitsua da, bera baitaprozesua bideratzen duena. Bestebatek idazkari lanak egiten ditu,agertzen diren ideia eta iritzi guz-tiak arbelean idatziz. Horrela, le-hen saio horretan, ikasleek arazoairakurri eta lehendik horri buruzdakitena esaten dute. Denen arteanpuntu ilunak argitzen saiatzen diraeta ateratzen diren ideiak atalkasailkatzen dituzte. Azken urrats ho-ri oso garrantzitsua da ondorenikaste prozesuaren xedeak finka-tzeko. Multzo bakoitzerako helbu-ru bat definitzen dute, eta bilera bu-katu baino lehen, ikasle guztiek hu-rrengo bilerarako informazioa bila-tzeko konpromisoa hartzen dute,finkatutako helburuak betetze al-dera.

Bi egun igaro ondoren taldeaberriro elkartzen da, baina tarteanikasleek lan indibiduala egiten du-te, informazioa bilatu behar baituteezarritako xedeei erantzun ahalizateko. Bibliografia ematen zaieirakur dezaten eta bakoitzak landudezan. Artikulu horietan arazoaagertzen da, noski. Horrela bada,bigarren saioan dinamizatzaileakaurreko saioaren laburpena egitendu gaia zentratzeko. Ondoren, par-taide bakoitzari hitza ematen dioaurkitutakoa azal dezan. Denen ar-tean eztabaidatu eta informazioaosatu ostean, arazoari irtenbideaematen diote eta hor esaten denguztiarekin osatzen dute gai horriburuz dakitena. Saioa bukatu baino

lehen, hurrengo astean langai izan-go den beste arazo bat banatzenzaie.

Bi saioen artean hitzaldi edo es-kola tradizional bat jasotzen dutetalde guztiek elkarrekin. Horrenhelburuak hiru dira: informazioaosatzea, zailak diren kontzeptuaketa alderdiak ulertaraztea eta ikas-leei adituarekin egoteko aukeraematea.

Horrekin guztiarekin baterasaio praktikoak egiten dituzte, etabaita tutorearekin jarraipen saioakere.

Aurten lehen hiruhilekoan bostarazo ikusi ditugu, eta ondoren az-terketa egin dute: A, B, C moduko50 item eta galdera irekiak.

Eskoletara etortzea derrigorrez-koa da. % 80 baino gutxiago etor-tzen dena ezin da azterketara aur-keztu. Asistentzia hori metodolo-giaren berezko eskakizuna da, tal-de lana funtsezkoa delako eta, bes-tela, indargabetu egiten delako.

Modu horretara lan egindagaiak bere testuinguruan lantzendira, arazo zehatzei irtenbidea aur-kitzen zaie eta diziplinartekotasu-na lehenesten da.

Ikasleentzat zeharo berriaizango da ikasteko modu hau. No-la erreakzionatu dute?

Bai, ikasleentzat guztiz berriada. Asko jokoz kanpo uzten ditu,eta beste askorentzat deprimitze-koa da. Denetarik dago. Esate bate-rako, badugu liluratuta dagoenikasle helduxeago bat. Beste lekubatzuetan ere ibilia da eta hemenaurkitu duen metodologia da as-paldian bilatzen ari zena. Bestezenbait ikasle beste puntan daude.Institutuan oso nota onak ateratzenzituzten, baina gehienbat irakasle-ek esandakoa errepikatuz azterke-tak ondo eginez. Eredu berri hone-tan irakaslerik ez dagoenez, eta ho-rretara ohituta ez daudenez, ez di-tuzte horren nota onak ateratzen,galduta eta autoestimua jaitsita sen-

Izugarrizkoaldaketa da

irakasleentzat.Orain ikasleak dira

protagonista.Irakasleak bere

nagusitasuna edojainkotasuna galdu

egiten du. Betidago metodo

tradizionalean ezdagoen ziurtasun

falta bat.Eztabaida

nagusiena dazenbateraino partehartu behar dugunirakasleok

jesusgarmendia

E


ti-tzendira.Kostaegiten zaiejendearen au-rrean hitz egitea, etaastero-astero lan egin beha-rrak tentsio konstante batean jar-tzen ditu. Beste asko hasieran gal-duta ibili arren, orain gustua har-tzen hasiak dira.

Ikasleen artean balorazio bategin da eta % 6,69 puntu eman diz-kiote batez beste. Beraz, ez dago li-lurarik, ez dago euforiarik, bainanik uste dut jendeak begi onez ikus-ten duela, gustua hartu diola, eta az-ken finean, aurrera doala.

Irakasleen papera ere erabataldatzen da. Zein dira nabarituedo bizitu dituzuen aldaketa aipa-garrienak?

Bi gauza berri azpimarratuko ni-tuzke. Lehena, norberarenak ez di-ren gaiak menperatu behar direla.Lehen, bakoitzak bere gaia presta-tu, eman, gelatik irten eta kito, horbukatzen zen. Orain, aldiz, taldekaegiten da lan eta taldean norberare-nak ez diren beste gaiak ere lantzendira. Arazoetan gai bat baino gehia-go inplikatzen dira, eta norberakdenetarik jakin behar du. Irakasle-ek elkarrekin negoziatu behar dutezer irakatsi eta zer ez. Lehen norbe-

razen

jaun etajabe, eta

orain proiektu za-balago batean beste

irakasleekin hezitzaile gara.Bigarren berrikuntza rol aldake-

ta da. Lehen irakaslea eta besteak,irakaslea eta ikasleak ziren; etaorain ez. Orain irakaslea han dago,han egon behar du, garrantzitsuada han egotea, baina beste mailabatean. Orain ikasleak dira prota-gonista. Irakasleak bere nagusita-suna edo jainkotasuna galdu egitendu. Transmisore izatetik hezitzaileizatera pasatzen da.

Beraz, izugarrizko aldaketa da-kar irakasleentzat, eta oso gogorrada. Lehendabiziko hiruhilabeteanbost astean jardun gara, egunerogoiz osoak ikasleekin pasaz. Horida gauza berria agian, baina noski,gauza bat da eskolak prestatutaedukitzea, hitz-aspertua emateaeta irtetea; eta beste bat ikasleeiuneoro sortzen zaizkien beharreierantzuna ematea, zer esku-hartzemota eduki erabakitzea, etengabenorbere buruari galderak egitenegotea… Beti dago ziurtasun falta,eta metodo tradizionalean ez.

Dena dela, irakasleak oso pozikdaude. Inork ez du izan proiektu

honetan sartzeko arazorik eta go-goz gaude. Are gehiago, beste ba-tzuk sartzeko desiratzen daude.

Rol aldaketa horrek irakaslea-ri trebezia berriak eskatzen al diz-kio?

Ez dakit berriak diren edo ez,baina hiru trebezia behintzat edukibehar dituela esango nuke. Bata,lantzen ari diren gaiaren ingurukogutxieneko ezagutza. Bigarrena,ikasleen artean modu errealean in-plikatzeko gogoa. Eta hirugarrena,ikasleek ulertzeko moduko hiz-kuntza erabiltzea.

Zein zalantza sortu zaizkizue?Zalantza asko teknikoak dira,

batez ere gure esku-hartzeak norai-no iritsi behar duen. Metodo tradi-zionalean ere gertatzen da, irakaslebatetik bestera izugarrizko aldeaegoten da. Bada hemen ere, nahizeta jarraibide batzuk egon, badau-de zalantzak.

Eztabaida nagusia da zenbate-raino parte hartu behar dugun ira-kasleok. Guk pentsatzen dugu 1.mailan esku-hartzeak handiagoaizan behar duela 3. mailan baino.Baina horren barruan ere hainbatjoera daude: batzuk beste batzukbaino interbentzionistagoak dira.

Zentroarentzat edo unibertsi-tatearentzat zer aldaketa ekarridu proiektuaren ezarpenak?

Memento honetan distortsio txi-ki bat besterik ez da. Ez dago ikas-keta guztietan eta dozena bat ira-kasle gaude buru-belarri sartuta,besteak ez. Zenbait kasutan, dis-funtzio sortzaile ere bada, noten ka-suan, adibidez, ez baita betiko sis-tema edo antolaketa erabiltzen.

Beraz, oraindik nukleo txiki batda zentroaren egituran, hor dagoe-na, bere nortasuna duena eta zen-troaren baitan onartuta dagoena.Baina, oro har, zentroak lehen be-zala funtzionatzen du.


Txikiaizateak lagunduko zizuen, ezta?

Bai, noski. Deustuko Unibertsi-tatean sinposio bat egin zen eta hanegon ginen. Beste unibertsitateta-koek gauza asko zeuzkaten esate-ko, baina inork gutxik jarri du mar-txan, egitura zurrunagoak dituzte-lako. Handiagoak dira eta gu ez, he-men txikiak gara eta instituzionalkiez zaigu ezer kostatu martxan jar-tzea. Zailtasunak izan ditugu, bainairakasle bakar batek ere ez diguesan ez dela sartuko. Pribatu izateakere badu abantaila, libre garelako.

Ikastetxeetako HezkuntzaProiektuetan haur autonomoaketa kritikoak nahi ditugula idaz-ten da, baina sarritan papereangelditzen da. Metodologia berrihonekin errazago lor al daitekehelburu hori?

Dudarik gabe, baina hori guztiaesplizituki landu behar da. Berez,metodologia hau egokiagoa da,baina noski, lantzen baldin bada.Guk zazpi konpetentzia dauzkagudefinituta, eta horien inguruko hur-bilpenak egiten ari gara. Adibidez,2. hiruhilekorako “ikasten ikasi” eta“talde lana” hartu ditugu. Lehenen-goaren kasuan, hitzaldi bat emanzitzaien apunteak nola hartu behardituzten irakasteko, eta aurreragobeste hitzaldi bat emango zaie.

Beste modu batera esanda, tre-betasunak detektatuta eta definitu-ta edukitzea eta metodologia ego-kia aukeratzea ez da nahikoa, bitar-

tekorik jartzen ez bada. Metodolo-giarekin batera bitartekoak jarri be-har dira eta hori da gure erronka.Hasi besterik ez gara egin. Loreapixkanaka-pixkanaka joango dazabaltzen.

Zer balorazio egiten duzu orainartekoaz?

Ikasleengana nola heldu, nolatransmititu balioak… hori izan ohida gure kezka, eta metodo honekhorretarako tresnak ematen dizki-zu, oso betegarria da. Ba al dakizuzer den gelan 100 ikasle eduki or-dez 12 izatea? Dozena horrek tuto-rearekin lortzen duen konfiantzaketa ezagutzak, eta ikasleek eurenartean lortzen duten giroak derri-gor izan behar du ona pertsonarenlasaitasunerako eta garapenerako.Sistema bera da elkarren arteko la-guntzan eta trukean oinarritutakoa.Espiritu kooperatiboa eta elkarta-suna daude metodologiaren mui-nean. Nik zuk esaten duzulako da-kit; beraz, ezer ez baduzu esaten, ezdut jakingo. Norberak ezin du da-kiena beretzat gorde, partekatuegin behar da. Eta zenbat eta gehia-go partekatu, orduan eta gehiagojakingo dugu. Alde horretatik begi-ratuta, metodologia huts bat bainoaskoz gehiago da.

Zuek asmatu al duzue metodo-logia hau? Zein iturritatik edanduzue?

Gure eredua Holandako Maas-tricht-eko Unibertsitatekoa da, gukez dugu ezer asmatu. Han 25 urtekoesperientzia daukate eta ingeniari-tzan, medikuntzan eta abar irakas-ten dute metodologia honekin. Gu-re bi irakasle han egon ziren etahandik ere etorri ziren hona. Be-raiek dira gure iparra eta asko ezurruntzen saiatzen gara. Beste zen-bait lekutan ere erabiltzen dute sis-tema hau, besteak beste, KanadakoMcMaster Unibertsitatean, Ameri-kako Estatu Batuetako New Mexi-co, Harvard eta Sherbrooke Uni-

E

Enpresekberen uretara

ekarri nahi dutemundu akademikoa

beraiek nahidituzten tituluak

lortzeko. Ikasketakinstrumentaliza-

tzeko bide bat da.Inork ez du

aitortzen, bainamerkatuarenlegeak eta

gizartearen egituraekonomiko

nagusiak ikasketeneremu hori

funtzionaltasunerabultzatzen ari

dira

jesusgarmendia


bertsitateetan, Danimarkako Uni-bertsitatean...

Lehen Hezkuntzan BigarrenHezkuntzarako prestatzen diraikasleak; DBHn Batxilergorako;eta Batxilergoan Unibertsitatera-ko. Ondorioz, goiko ikasketa ere-duek eragina dute behekoetan.Metodologia berri horrek behekoikasketetan eraginik izan dezake-ela uste al duzu?

Bai, metodologia aurrerakoiguztiek izan dute beren eragina.Noski, hor kontraesan bat dago:hautespen-azterketa. Horrek me-todo tradizionalaren arabera fun-tzionatzea eskatzen du.

Eta hautespen-azterketa alda-tzera irits al daiteke ikasketa ere-du berri hau?

Aldatu beharko luke, baina hau-tespen-azterketa urteetan ez da ba-tere aldatu. Pedagogia aldatu da,baina hautespen-azterketa ez. Es-kola aurreratuenetan ere ikusten dametodo aurreratua izan arren, az-kenean hautespen-azterketa eginbehar dutela ikasleek, eta memori-zazio hutsean bukatzen dutela. Izu-garrizko kontraesana dago. Egituraofizialak mugigaitzak dira, hor dau-de. Pedagogia mugitzen da, bainaez dauka hautespen-azterketaneragiteko indarrik. Pedagogia ho-riek garatzaileagoak dira gizakia-rentzat, baina horrek ez du mugia-raziko hautespen-azterketa, Euro-pako markoan ez bada. Nik ustedut metodologia honek bere bideaegingo duela beheko mailetan etaikasleek beste autonomia eta gara-pen bat hartzen dutela ikusiko du-gula. Baina gero, hautespen-azter-keta mugitzen ez bada, pasa eginbeharko da.

Europa aipatu duzunez, zerekarriko du Bolognako akordio-ak?

Gure saio hauek pedagogia mai-lakoak dira eta Bolognakoa egitura

edo antolaketa mailakoa da.

Eta zure ustez, zer aldaketaekarriko ditu egituran?

Aldaketak eta eskakizunak.Unibertsitatea gero eta homogene-oagoa izango den inpresioa dago.“Kalitate” baremoak jartzen dituzteeta denok horren barruan mugitubehar dugu. Orduan, dena neurtu-ta egongo da; ez doktore kopuruasoilik, baita gela bakoitzeko aulkikopurua ere. Gero eta esku-hartzegehiago ikusten da. Esan nahi du-dana da, Europako bateratze horiaitzakiatzat hartuta, gero eta kon-trol gehiago ari direla jartzen uni-bertsitatean. Bateratze hori ikus-puntu zentralista batetik egiten de-nez, askotan eremu propioa inpo-satzeko aitzakia izaten da.

Eta baliteke programazioetanere eskua sartzea. Guretzat mesedegutxi ekarriko du.

Ikasleak merkatuak eskatzenduen horretarako prestatu behardirela esaten da. Horrek ez al dumerkatua jaun eta jabe bihurtze-ko arriskurik?

Bai, eta gero eta gehiago. Mun-du ekonomikoa, enpresak… geroeta gehiago dira unibertsitateansartzen direnak beken bidez, la-guntzen bidez… gure kasuan MC-Cren bidez. Eta hori ez da doakoa.Enpresek beren uretara ekarri nahidute mundu akademikoa, beraieknahi dituzten tituluak lortzeko.Ikasketak instrumentalizatzeko bi-de bat da. Inork ez du aitortzen, bai-na merkatuaren legeak eta gizarte-aren egitura ekonomiko nagusiakikasketen eremu hori funtzionalta-sunera bultzatzen ari dira. Ondo-rioz, humanitateak, teologia, filo-sofia… pixkanaka-pixkanaka jais-ten ari dira. Guk gure unibertsitatebarruan ere badaukagu borrokabat gure nortasuna mantentzeko.“Zuenak zertarako balio du?” etahorrelakoak entzun behar izatenditugu behin eta berriz.

Euskal Unibertsitatea eratzeaposible ikusten al duzu?

Gogoa bai. Nik uste dut euskalunibertsitatea behar-beharrezkoadela, hots, euskaraz soilik funtzio-natuko duen unibertsitatea. Horinahitaezkoa da. Gaur egun ereduhorretatik urrun gaude. Gehiena fa-kultate hau hurbilduko litzateke,baina gainontzekoak ez.

Nik uste dut euskal unibertsita-tearen alde sortu zen plataforma-ren eginkizuna presio talde mo-duan indartzea dela, politikoenganeragina izan dezan. Zeren garbi da-go unibertsitate elebidunik ez da-goela. Ez dago. Beti hizkuntzamenperatzailea izango da nagusi.Euskal Herriko unibertsitateetangaztelania da nagusi, fakultate ho-netan izan ezik, bere komunikaziohizkuntza euskara izango zela era-baki zuelako. Horrela funtzionatu-ko duen unibertsitate publikoa be-har du euskarak. Eta ez dago horre-lakorik. Hori defendatu behar du-gu, hor doalako euskararen etorki-zuna, neurri batean.


Esperientzia

Polonian, ordea, badute hezkun-tzatik kanpo dagoen beste sare bat(Osasun Sailaren pean dagoena) haurtxikiak eskolatzeko. Komunismo ga-raian hedatutako sarea dute, ikuspegisozial batetik langileei (amei, batez ere)laguntza emateko asmoz eratua.

Baina, Polonian aldaketa asko izandituzte. 1989/90 urtetik aurrera hasi zi-ren euren ekonomia modua, osasunsistema, gizarte mailako antolaketa,hezkuntza eta abar aldatzen. Eta alda-keten barruan, besteak beste, 90ekomaiatzean lege berria atera zuten haurtxikiak hezten zituzten zentroei hez-kuntza izaera handiagoa emateko.Funtsean, ordea, 3-7 urtekoei besterikez zien eragin erreforma horrek: irakas-le tituludunak eskatu zituzten eta hain-bat hezkuntza programa ezarri. Horre-kin batera, gurasoen parte-hartzeko etaerabakitzeko aukera gehitu nahi izanzuten, eta sistema dezentralizatu erebai, eskualdeari eta udalari botereaemanez.

Hezkuntza Departamentu Nazio-nalak eratzen du curriculuma eta TokiAdministrazioren esku dago zentroguztien sostengu ekonomikoa eta ku-deaketa. Diru iturria egonkorra da. Gu-rasoen esku dago eskola bakoitzeaneman beharreko espezialitateak auke-ratzea (demagun dantza, ingelesa, mu-sika, erlijioa... eskola bakoitzak berea

Polonian, Europako beste herribatzuetan bezala, derrigorrezkohezkuntza 7 urterekin hasten da; -7 urterekin hasi eta 18rekin buka-tu. Tradizioz horrela da, nahiz etagaur egungo joera hezkuntzarenderrigortasuna 6 urtera jaistekoaizan. Polonian bertan, datorren ur-tean jarriko da indarrean lege be-rria, eta ondorioz, derrigorrezkohezkuntza 6-18 urte bitartekoaizango dute.

Krakoviako haur eskolakezagutzen

duena), eta espezialitate horiek guraso-ek ordaintzen dituzte oso-osorik.

Krakoviako haur eskola pu-blikoak

Krakovian, Poloniako beste hirie-tan ez bezala, komunismo garaiko zen-tro guztiak itxi gabe mantendu dira.Udala da horien erantzule. Legez arau-tua dago 0-7 adin tartea, eta udalarenesku geratzen da eman nahi zaion trata-era ematea; alegia, hezkuntza trataeraematea edo osasun trataera ematea.Krakovian 0-7 urteko zentro guztiakhezkuntzaren barruan daude, nahiz etagero ikusiko dugun bezala, desberdin-tasun ikaragarriak egon batzuetatikbesteetara.

Udalak bere aurrekontuko %10gastatzen du zeregin honetan. Sortzenden auzo bakoitzean zentro berri batirekitzen du. Gaur egun eskaera guztieiegiten zaie aurre eta, paradoxa badiru-di ere, eskaera baino eskaintza handia-goa dago herrian. Horren arrazoia lan-gabezian dago. Egia esan, ez dago haurtxiki guztiak eskolara eramateko tradi-ziorik (0-3an, %40 hutsik dago). Orain-dik orain, haur txikiek etxean egon be-har dutela pentsatzen dute edo, beha-rra izanez gero, amonaren laguntza bi-latzeko joera dute. Hemen gertatzenzaigun bezala, haurrek adinez gora

Izaskun MADARIAGAHik Hasiko kidea

10-3an ez dago eskaintza pribaturik eta 3-7an %10 besterik ez.

20-3an 1.700 haur daude eskolatuak eta 23 zentrotan eta 3-7an 16.000 haur 124 zentrotan.


egin ahala, gehiagok jotzen dute esko-latzera. Ideia bat egiteko, 6 urtekoen es-kolatze maila %90ekoa da eta hortik be-hera gero eta gutxiago

2.

Hainbat modalitatetako haur esko-lak daude Krakovian (unitarioak, adi-nez desberdinduak, Lehen Hezkun-tzakoen ondoan irekiak...) eta finan-tziazioari dagokionez, 0-3 urtekoak eta3-7koak desberdindu egiten dira. Lehe-nengoetan, gurasoen kuota gutxi gora-behera %45koa da. 3-7ko zentroetan,aldiz, bost orduko eskola eskualdeakordaintzen du; beraz, 5 ordu doan diraeta hortik pasatzen dena gurasoek be-ren poltsikotik ordaindu behar izatendute. Haur bakoitzaren egonaldia 11orduz luza liteke

3, baina familiako ahal-

men ekonomikoak ere badu eraginaegonaldi horretan. Janariaren prezioagurasoek erabakitzen dute zuzendaria-rekin batera.

Zentroen egituran zuzendariak pi-su handia du. Pertsonal kopuruaren al-detik aberatsak dira. Adibidez, 0-3koeskola batean 64 haur eta 22 langile(zerbitzuetakoak barne) zituzten.

Nahiz eta ordutegi zabala izan, erra-tio oso onarekin dituzte haurrak. Taldebakoitzean hiru profesional mota dau-de: hezitzailea, laguntzailea eta erizai-na, eta hirurak batera egoten dira taldebakoitzean. Erratioa, batez beste hona-koa da:

- 6-18 hilabete ........... 3- 18-30 “ ................ 5- 30-42 “ ............... 6 - 42tik aurrera ........... 8/9

Integrazioko haurrak 10 urte arteegon litezke haur eskoletan. Zentro es-pezializatuak badaude eta bertara bi-deratzen dira diagnostikoa egin etagero.

Langile asko dira eta horrek hau-rren arreta pertsonala egokia izatea

ziurtatzen du; azken finean, haur txi-kien hezkuntza egiteko ezinbestez be-te beharreko lehen baldintza da. EtaKrakoviako haurrak oso giro lasaian etagozo ikusten ziren.

Baina haratago joanda, irakasleenformazioaren aldetik akats eta hutsunenabariak daudela ere esan behar. Orohar, osasun kutsua mantentzen duteoraindik (haur txikienekin gehiago).Profesionalen artean erizainen bat da-go gela guztietan eta ikastetxeetan sen-dagilearen gelak ikus daitezke, nahizeta orain, erreforma politikoaren on-dorioz, erabili ez. Sendagilea kenduizana atzerapauso modura bizitzendute osasun sistema txarra duen he-rrialde honetan.

Dena den, eta berriro errepikatuz,alde handia dago 0-3 eta 3-7ko zentro-en artean. Lehenengoek, lehengoan ja-rraitzen dute, osasun ereduarekin, etahezkuntzarako saltoa egiten hasi gabedaude oraindik. Aldiz, 3-7ko zentroe-tan, beste bide bat da ireki dutena, hez-kuntza eredurarekin antzekotasunhandiagoa duena.

* 0-3ko zentroak:a. Haurraren babesa da helburu.

Curriculum espezifikorik ez dago, bai-na horrek ez du esan nahi irakasleakprogramarik eduki behar ez duenik.Hala izatea bakoitzaren kontua da. 30hilabetetik aurrera hasten dira ekintzaosagarriak ezartzen arlo zehatzak lan-tzeko; adibidez, dantza erritmikoa. Ka-su horietan espezialista etortzen da as-tean ordubetez. Ingelesa ikasteko au-kera badago, betiere gurasoek ordain-tzen badute. Ikasketa hauek eskola or-duan izaten dira.

b. Lanaldi osoa (astean 40 ordu)haurrekin egiten dute hezitzaileek.Haurrekin zuzenean egiten duten lane-tik kanpo ez daukate beste inongo ar-

durarik edo erantzukizunik.c. Zuzendariaren ardurapean dago

dena. Ez dute kanpoko esku-hartzerikedo ikuskaritzarik. Gurasoen parte-hartzea ez da bideratzen.

d. Titulaziorik altuena erizainena da(hala da zuzendariari dagokionez). Gerobatxilergo pedagogikoa dutenak daudeeta, laguntzaile modura, batxilerrik gabehiru urteko ikasketak dituztenak.

e. Ez dago formazio iraunkorrik.

* 3-7ko zentroaka. Hezkuntza curriculuma badute.

Ahalegin horretan hainbat metodo era-biltzen hasiak dira, eta garrantzi handiaematen diote.

b. Tutore lanetan irakasleak daude,nahiz eta gela guztietan laguntzaileakeduki.

c. Astean 25 ordu egiten dute lan.d. Irakasleak formatzaileak izateko

aukera dute, eta kasu horietan astean18 orduko lanaldia dute.

e. Udalaren ardura da formazioa bi-deratzea eta zeregin horretarako 35pertsona dauzka.

f. Irakasle eskolak ere antolatzen duformazioa, eta kasu honetan 170 ordu-ko ikastaro trinkoak izaten dira.

Pribatizazioaren bideanLeku guztietako arra dugu hauxe,

eta Krakovian ere bide horrekin tenta-tuak daude. Mementoz haur eskoleta-ko zuzendariei luzatu die eskaintza(horretarako aukera ematen duelakoordenantzak), ea nor animatzen denhaur eskola bereganatzera eta udalakemango dion %75eko finantziazioare-kin aurrera egitera. Udalak jartzen duenbaldintza bakarra kuotak asko (sic) ezigotzea da. Udalak nahi bai, baina ape-nas izan duen erantzunik proposamenhorrek. Ikusi egin behar zein bide har-tzen duen. •

3Erreformaren aurretik barnetegiak ohikoak ziren.

4 2002an arautu zen irakaslearen formazioa. Lau maila aurreikusten dira eta maila bakoitzean lau urtez egin behar dute lan.

1) Laguntzailea : urtebeteko proban dagoen irakasle berria. Denbora horretan garapen pertsonaleko proiektu bat aurkeztu behar du.2) Irakaslea : proiektua aurkeztu eta gainditu duena.3) Irakaslea : antzinatasunarekin gehitzen den maila.4) Izendatua : antzinatasunaz gain, garapen zienfitikoa erakutsi duena. Maila hau batzorde batean erabakitzen da.


Esperientzia

Hegoaldeko eskolak elkartzeko beha-rra ikusten genuen -dio proiektuarenkoordinatzaile Nagore Eubak- haurrekjakin dezaten han ere euskaldunak di-rela (ez “espainolak” eta “frantsesak”)eta entzun dezaten besteen euskal-kia.”.

Gainera, egoera honetan euskarabihurtzen da, beharrik, zubi hizkun-tza,elkar ulertzeko erabili beharrekoa.Ikasleek, gune erdaldunetan bizi dire-nek,egoera honetan, behingoz, fun-tzionaltasuna aurkitzen diote euskara-ri, behingoz “ez dizut ulertzen, hitz egi-dazu euskaraz” esan dezakete, natu-ral-natural.

Baina irakasleek ere badute zer ika-sia esperientzia honetatik. Kanbokoeta Gasteizko irakasleek azaldu digute-

Bidarraiko Menditarrenaaterpetxean, txanda bakoitzeanbost eguneko egonaldiak egitendituzte Iparraldeko eta Hegoal-deko bi ikastetxek. Gaztelaniazzein frantsesez hitz egiteko ohi-tura duten haurrek, behingoz, Bi-darraien sentitzen dute benetaneuskararen beharra , elkar uler-tzekotan. Hala, besteen euskal-kia eta erreferentzia mundua ereezagutzen dute. Bidarraiko ego-naldian ez dira falta abentura ki-rolak ere.

Horixe Elkarbide programa,12-16 urte bitarteko ikastaldeguztiei zabalik dagoena. Egitas-moak bi urte daramatza martxan,eta Bidarraiko Au amendi mendielkarteak zein Bilboko Ziba ai-sialdi elkarteak daramate.

Bidarraiko aterpetxe aurrean auto-bus bat. Gasteiztik dator. “Hemen diraespainolak!” autobusa seinalatuz, Kan-boko haur batek, aztoratuta. “Hara horfrantsesak!” aztoratu dira autobuseko-ak ere, eskuak leihoan jarrita, aurpegiezezagunetatik lehen inpresioa jasonahian. Bost egun barru berriz aztora-tuko dira aterpetxe atarian, baina orain-goan tristuraz, “Gasteizkoak badoaze-lako”eta “Kanbokoak agurtu behar di-tugulako”. Gure baitako “txip” aldake-ta hori da bilatzen duena, hain justu, El-karbide programak. “Iparraldeko eta

Elkarbide programaIpar-Hegoko eskolen trukeak

nez, oso interesgarria da beste hezkun-tza sistema batean dabiltzanekin elkar-tu eta konparaketak egin ahal izatea.Gasteizko Pablo Perez de Obanos ira-kasleak gehitu duenez,“Euskal Herria-rekiko duzun ezagutzaren arabera,harreman honek gehiago edo gutxiagoemango dizu. Nire kasuan, esan deza-ket nahiko ezjakina naizela, berazKanboko irakasleekin uneoro ari naizikasten hemen gauzak nola diren, baihezkuntza aldetik, bai bizikeraz, etabaita hizkuntza aldetik ere”.

Euskara eta abentura kiro-lak, bost egunetan

Bidarraiko aterpetxean bost egune-ko egonaldiak eskaintzen dituzte (aste-lehenetik ostiralera). Bertako begirale-


ek antolatzen dituzte egunean zeharre-ko ekintza guztiak. Kultura eta historialantzeko txangoa egiten da DonibaneGarazira, eta baita egun osoko irteeraere, Saratik Zugarramurdira oinez joa-nez, “sorginen bidetik”. Euskalkiak lan-tzeko hizkuntza dinamikak (jolas bere-ziak) egiten dira egunero. Eta ez da faltahaurren gustuko kirolik: rafftinga, es-kalada, orientazioa, mendi irteera... Ki-rol ekintza horiek motibazioa piztekodira eta garrantzi handia dute, “euskaraeta kultura lantzea” huts-hutsik ez baitaerakargarria haurrentzat .

Elkarbide proiektua bi elkartek da-ramate. Bata Auñamendi mendi elkar-tea da, orain 32 urte Bidarraien sortuamendia eta euskalduntasuna sustatze-ko. Auñamendik bere aterpetxea jar-tzen du. Beste elkartea Ziba da, Bilbokoaisialdi elkartea, eta Zibak jartzen ditubegiraleak. Kirol ekintzatan begiraleberezituek hartzen dute parte, hain zu-zen, Arteka kirol enpresakoek.

Zein eskolei zuzendua da?12-16 urte bitarteko ikastetxe guz-

tiei zabalik dago Elkarbide programa.Hegoaldeko eta Iparraldeko ikastetxebi elkartzerakoan, kontuan izaten dute-na adina eta hizkuntza eredua dira. Hiz-kuntza ereduak ematen ditu lanik han-dienak pareko taldeak aurkitzerakoan.Izan ere, Iparraldean D eredua duenbakarra Seaska da, eta Seaskak hiru ko-legio eta lizeo bakarra ditu. B ereduaridagokionez ere, egoera askotarikoakdira. Iparraldeko B ereduan denboragutxiago eskaintzen diote euskarari;astean 10 ordu baino ez. Dena den, tal-deak osatzen dira, eta parekorik topatuezean Elkarbidek aukera ematen duHegoaldeko herrialde desberdinetakoeskolak elkartzeko ere, euskalkia lan-tzeko.

Ikastetxeek izena emateko garaiamaiatzean izaten da, eta deialdia ikaste-txe guztietara bidaltzen dute, bai inter-netez bai gutunez. Txandak, urtarriletikekainera bitarte eskaintzen dituzte.Baina diru laguntzak aski ez direla-eta,sarri martxotik ekainera murriztu behardute eskaintza. Diru laguntza EuskoJaurlaritzatik eta Akitaniako Kontseilu-tik jasotzen dute. Hori gabe ikastetxeekezin dute horrelako egitaraurik egin,sobera garesti baita. Diruaz gain, bestetrabarik bada ikastetxeek halakoak eu-ren kasa antolatzeko, Auñamendi ater-petxeko arduradun Serge Istekek dioe-nez: “muga beti bizi da gure gogoan.Muga hori hausteko ez da erraz. Betibada estakurua ez egiteko halako egi-taraua: sobera urrun dela, sobera delaaste bat... Gure lana ere bada irakasle-ei motibazioa piztea, eta ikustarazteaHego-Iparreko ikastetxeek gauza askoegin ditzaketela elkarrekin”. •

Serge Isteke:”Muga beti bizida gure gogoan,eta hausten ezda erraz. Betibada estakuruaez egiteko hala-ko egitaraua:sobera diru dela,sobera urrundela, soberadela aste bat...Elkarbiderenlana ere badairakasleei moti-bazioa piztea,ikustarazteaHego-Iparrekoekgauza asko eginditzaketela elka-rrekin”.


Askotariko testak, inkestaketa neurketak egiten dira gauregun, eta horretara jarrita dau-den enpresak edo erakundeak ar-duratzen dira sarritan lan horie-taz. Baina Lizarra ikastolako Pe-llo Etxaniz irakasleak testak egi-teko ez dela espezialista izanbeharrik frogatu du. Bera Euska-rako irakaslea da eta ikasleenhizkuntza maila zein zen jakitekoneurketak egiten hasi zen, ikasle-en aniztasunari jarraipen zeha-tzagoa egiteko (ikasleen artekoaldeak berezi behar ditu testak).Pixka bat prestatuz gero, edonorkegin ditzakeela dio. Horregatik,bere esperientzia kontatuko di-gu, gainontzekoontzat baliagarriizan daitekeelakoan.

Nork sortu testaBadirudi erran litekeela irakasleak

aski trebaturik daudela test kontuetan,nahiz eta irakaskuntzaz at dagoen es-parrutzat jo zenbaitek. Eskolaren espa-rruan testak hedaturik daude, zalantza-rik gabe, edozein azterketa, lan, fro-ga… test motaren bat den aldetik. Zen-baitek, ordea, testak psikologia, estatis-tika eta psikometriarekin lotzen ditu. Ezdu horrela izan beharrik, aplikaziogu-nea ikastaldea bada, irakaslea bera datest egile egokiena.

Irakaskuntza eta ikaskuntzarenbidezko test planteamendu baterakoargumentuetako bat zera da: irakas-lea dela bere ikastaldearentzat zein testdiren egokienak jakin dezakeena.1

Gehienetan aurrez landu direneduki, prozedura eta ariketa motakerrepikatzen dira irakasleek egin ohidituzten azterketa edo test horietan.Gainera, azterketak ez dira errepika-tzen berdin-berdin, irakasleak ikasletalde bakoitzari azterketa berezia eginohi baitio. Eskolako test gehienak lor-pen testak izan ohi dira, aurretik egini-ko ikaskuntza ebaluatzea baitute hel-buru.

Zertarako testaOraingo honetan, ordea, helburua

bertzelakoa da. Lan honetan Hizkuntzatesten artetik test mota zehatz bat azter-tuko da, lekutze testadeituko duguna.

Izan ere, aurretik landuak ukaezinekoeragina izan dezakeen arren, jakinekoeduki eta ikaskuntza zehatzetan oina-rritu gabeko testa baita. Ikasle berriakhobeki ezagutu ahal izateko, eskolanhainbat eta hainbat alditan erabili ohidiren trebetasun batzuetan duten ego-era neurtzea da helburua.

Test baten egokitasuna bere helbu-ruak erabakitzen du, hein handi bate-an. Lekutze testa ikasle berriak taldetanbanatzeko egina dago, ikaslearenoraingo mailari dagokio eta, beraz, tre-betasun orokorrekin du zerikusia, ikas-kuntzaren puntu jakinekin baino.

Espezifikazioaren helburuak na-hiko desberdinak dira hemen eta bestetest motetan, lekutze testak ezin baitiz-kiogu lehenagoko ikaskuntzari lotu.Zuzenagoa izan liteke “asmoez” hitzegitea, normalean helburuak bainoorokorragotzat jotzen direnez.

Lekutze testen hizkuntz edukiaezin da xehetasunez zehaztu, baliaga-rria da, posible den neurrian, testak"zailtasun mailakatu" baten araberamoldatzea.

Lekutze testak ikasleak taldekatzekoerabili izan dira, baina bertze erabilpenikere izan dezakete. Errate baterako, ikas-leen hizkuntza trebetasunetan ezinaketa zailtasunak detektatzeko. Batez ereikasle ezezagunak direnean, noski.

Ekarpena

Hizkuntza testaDBHko 1. mailako ikasleentzat

Pello ETXANIZLizarra ikastolako irakaslea

1Hitzez hitz “Hizkuntza testak” Itzulpen saila, HABE liburutik atera diren aipuak.


Aldi berean, test mota bat bainogehiago dira beharrezkoak. Aktibita-te bat baino gehiagoren aukerak,ziur aski, ikaslearen mailaren koa-dro zehatzagoa emango baitu, frogabakar batek baino. Lau hizkuntzatrebetasun nagusiak (entzumena,irakurmena, idazmena eta mintza-mena) neurtu beharko lirateke.

Ulermenaren alorrean kokaturiko-ak lirateke bi lehenbizikoak: irakurme-na ikasgai gehienetako azalpenak ida-tziz iristen zaizkie; entzumena ahozkoazalpen ugari entzunen dute irakasleenahotik (aldaketak aldaketa, eskola ma-gistralak indarrean daude).

Azkenekoak, berriz, ekoizpen gai-tasunari dagozkio: idazmena oraindikere idatzizkoaren nagusitasuna argi da-go irakaskuntzan; eta mintzamena es-koletan bazterturik egon den arren go-raka datorren trebetasuna.

Testen espezifikazioaIkasleen hizkuntza maila neurtze-

ko hainbat proba egin ditugu guk etaeredu hauetatik abiatu gara:

- A testa: entzuteko testa, 400 hitz (bialdiz entzunarazi) + 15 item, E-G (15min)

- B testa: irakurtzeko testa, 250 hitz +20 item, E; G (30 min) Hiru hauetarikbat:

+ C testa: eragingarri laburra, espe-rientzia pertsonalaz idatzi (15 min)

+ D testa: cloze testua, 400 hitz, hu-tsunea 9 hitzero, 40 item (30 min)

+ E testa: diktaketa, 150 hitz (15 min)- F testa: elkarrizketa, 25eko zerren-

da batetik 15 item (5 min)Test denbora guztira: 60 edo 75 mi-

nutu + ikasle bakoitzak 10 minutu (Ffroga)

Nola egin testaTest on baten ezaugarriakTest on baten hiru ezaugarririk garrantzitsuenak fidagarritasuna, baliozkotasu-

na eta praktikagarritasuna dira.

FidagarritasunaTest baten fidagarritasuna bere funtsa da. Beraz, fidagarritasunaren hiru alderdi

ditugu: testa egiten deneko zirkunstantziak, nola kalifikatzen den eta egiten duenebaluazioaren uniformetasuna.

BaliozkotasunaTest baten baliozkotasunak neurtu nahi duena zera da: noraino neurtzea lortzen

duen. Baliozkotasun mota anitz dago: edukiaren baliozkotasuna eta ageriko ba-liozkotasuna.

Edukia ebaluazioaren helburuak kontuan hartuz erabaki beharko litzateke.Ageriko baliozkotasunaz zerbait jakiteko bide bakarra irakasleei eta ikasleei bereniritziak emateko eskatzea da. Fidagarritasunaren eta baliozkotasunaren arteko erla-zioa nahiko konplexua da. Alde batetik, test bat fidagarria izan daiteke baliozkoaizan gabe. Adibidez, hitz bakarreko itemen aukera anitzeko froga bat oso neurri fi-dagarria izan liteke, emaitza osatuak ematen baititu. Baina beharbada baliozkoa ez.

Test bat ezin daiteke baliozkoa izan, hala ere, fidagarria ere izan gabe. Kontrola-tu gabeko ahozko test batek ez lituzke emaitza baliagarriak emango, ez bailegokeikasle baten eta beste baten artean konparaziorik egiteko oinarririk, ebaluatzailebaten eta beste baten artean, froga baten eta beste baten artean. Hori bezalako frogabatean emandako 10 batek ez luke gauza handirik adieraziko.

PraktikagarritasunaTestek ahalik eta ekonomikoen izan beharko lukete, bai denborari dagokionez

(prestaketan, antolamenduan eta puntuaketan), eta bai kostuari dagokionez (mate-rialak eta behar den denbora).

Zuzenketa:- A testa: 30 puntu (15 item x 2)- B testa: 20 puntu (20 item x 1)Alternatibak:+ C testa: 20 puntu+ D testa: 20 puntu (40 item x 1/2)+ E testa: 20 puntu-F testa: 30 puntu (15 item x 2)Guztira: 100

TestaIkasturte hasieran DBHko 1. maila-

ko ikasleek egiteko testak aukeratu ge-nituen eta espezifikazio horietatik abia-tuz A, B, D eta F testak hautatu genituen.

- A testa. ENTZUMENAAzalpen testu bat hautatu genuen

test hau egiteko, ikasleentzat gai ezagu-na zuena: telebista.

Testuaren segidan banatzen diraitemak, nahiz eta item batzuk errefe-rentzia orokorragoak izan. Nolabait e-rrateko, azken itemak testu osoari da-gozkio, ez azken atalari bakarrik.Egia/gezurra motakoak.

Erantzun orria banatu baino lehenbi aldiz “irakurri” testua. Ahal den neu-rrian irakurketa lasaia eta esanguratsuaegin, keinu eta zeinu adierazgarriz jan-tziz. Grabaketa ez da proposatzen, “ho-tza” delakoan eta “kontzentrazio” ara-zoak sor ditzakeelakoan.

Egia/gezurra erako itemak idaz-teko bi oinarrizko erregela daude: al-de batetik esaldiek ahalik eta labu-rrenak eta sinpleenak izan behar du-te, ez baitira ebaluazioaren xede,testua aztertzeko bide baizik; beste-tik, ezezko esaldiak, ahal delarik, al-de batera utzi, nahasgarriak izanbaitaitezke.

- B testa. IRAKURMENANarrazio testu baten hasiera hau-

tatu genuen. Gainera, gero gelan ira-kurriko zuten irakurgai baten hasierazen.

Egia/gezurra erakoa hau ere. Bai-na testu idatzia ikaslearen eskuetandagoenez, itemak zehatzagoak edozailxeagoak izan daitezke.


- D testa. IDAZMENAIpuin bat hautatu zen, eta hiru alter-

natibetatik D. C testa ebaluatzen zailadelako utzi da alde batera, subjektiboe-gia delako, alegia. Ebaluatzen zaila iza-nez gero, fidagarritasun guttikoa litza-teke eta ez hori soilik, konparaketa ara-zoak ere sortuko lituzke. Ez dezagunahantz testen balioetako bat konpara-garritasuna dela. E testak fidagarritasunhandiagoa emanen lukeen arren, berebaliozkotasuna oso mugaturik lukeelauste izan da. Cloze-en fidagarritasunabistan dago, eta baliozkotasuna lortzensaiatu beharra zegoen.

Erabilitako cloze-a:Hutsune bakoitzeko hitz bana.Hutsune motak:- funtzio hutsuneak (juntagailuak,

posposizioak, artikuluak…)- hutsune semantikoak (izenak,

adjektiboak, aditzak, adberbioak…)Zuzentzeko bi sistema (dirudienez

antzeko emaitzak eman ohi dituzte):- zehatza (jatorrizko hitza besterik ez)- onargarria (jatorrizkoa bezain

betegarriak onartuz)Test honetan hutsune banaketa

hauxe da:- Juntagailuak: baina, eta.- Deklinabidea: nor sing., nor pl.,

nor mugagab., nork sing., nori pl., no-ren sing., partitiboa, nongo mugagab.

- Menpeko perpausak: denboraz-koa, kontzesiboa, erlatibozkoa, mo-duzkoa (zuenean, arren, zaretenean,dagoen, zenean, eutsirik…)

- Aditza: zuen, zion, zatoz, dago, zi-tuen, zirudien, badira (kasu honetanba- galdegaia beharrezkoa), diozu…(batez ere bigarren eta hirugarren per-tsonak, orain eta lehenaldian, nor, nor-nork eta nor-nori-nork erakoak; aspek-tu ezberdinak: puntukaria (zirudien,dago), ohiturazkoa (egiten), etorkizu-nekoa (barkatuko); moduak indikati-boak eta agintera).

Test honetan zuzentzeko sistemaonargarria (jatorrizkoak bezain balia-garriak onartuz) hautatu da.

- F testa. MINTZAMENAKasu honetarako elkarrizketa hau-

tatu zen. Bazitekeen narrazioren bat,

azalpenen bat edota iritziren bat eska-tzea ere. Baina kasu horietan aurrez ira-kurri, landu edo prestaturiko zerbaitbehar-beharrekoa litzateke. Nahasga-rria izan zitekeen, irakurriz buruz ika-siak edo ez ulertuak sor baitzitezkeen.Horregatik hautatu zen elkarrizketa.Baina nola izan lezake fidagarritasunikelkarrizketak erantzun irekiekin? Argidago, ekoizpena objektiboki neurtunahi bada, ebaluatzeko zailtasunaksaihetsi behar direna.

Lehenbiziko aldietan 15 item pres-tatu ziren irudi eta galderekin: galderaeta irudi bakoitzak jakineko erantzu-nen bat “espero” zuen. Zuzentzeko erahonela planteatu zen: “erranahia” edo“komunikazioa” lortuz gero (ulertutzatjotzen bazen), itemeko puntu bana, etagainera “egoki” eta “zuzen” eginez ge-ro, bertze puntu bana. Emaitzak: ikasleguztiek lortzen zuten “komunikazioa”(15 puntu), eta “egokitasuna” bakanbatzuek eta oso item gutitan. Laburbil-duz, DTak 2 oso hein ttikia zuen (15etik20ra), eta testak ez zuen bere eginbeha-rra betetzen, ikasleen arteko mailaka-tzea, alegia.

Atal honek zailtasunak eta zalan-tzak, baterako eta bertzerako norabidealdaketak eragin ditu, eta aitortu beharradago, emaitzak ez direla fidagarriakizan, eta ondorioz, ezta baliozkoak ere.

Praktikoak bai, ordea. Egin ziren testakikasleen “egokitasuna” eta “zuzentasu-na” ebaluatu ahal izateko zein irizpidefinkatu erabakitzeko lagungarriak izanziren eta. Komunikazioa ebaluatu beha-rrik ez zegoela izan zen ondorioetakobat, adin horretako ikasleek hori erabatlorturik zutelako. “Egokitasuna” eta “zu-zentasuna” ongi zehazten eta “fintzen”saiatu beharra zegoen. Itemez item azal-duko dira guztiak, zer ekoizpen “espe-ro” den eta zuzentzeko sistema. Hala etaguztiz ere, azken test hau da, denen arte-tik, subjektiboena, eta ondorioz, fidaga-rritasun ttikiena izan dezakeena. Eba-luatzailearen arabera, bertze edozeine-tan baino alde handiagoa egon daiteke.Beraz, fidagarritasun handiagoa lortze-kotan, ebaluatzaile bera izan beharko li-tzateke ikasle guztiekin.

Idazmenean bezala, zuzentzekoeta ebaluatzeko sistema onargarria (es-pero izanikoak bezain baliagarriakonartuz) hautatu da.

EmaitzakInguru erdaldunean, euskara biga-

rren hizkuntza moduan ikasi duten 148ikasleren testen emaitzen batez bertze-koak (mintzamenarenak ez dira ageri,erran bezala, lehenbiziko zuzentzekoera zela medio ez zirelako emaitza fida-garriak):

Entzumena (30) Irakurmena (20) Idazmena (20) Guztira (70)

21,2789116 13,829932 9,36734694 44,47619048


Datu horiei begira, deigarria daidazmeneko emaitza, bertzeak bainobaxuagoa baita. Test egileen adinaribehatuz uler daitekeela uste dut. Izanere, ikasle zaharragoei test osoa egina-razi ondoren, zera ikusi dut: arlo guztie-tan hobekuntza dagoen arren, idazme-neko cloze testeko emaitzetan zegoelahobekuntzarik nabarmenena. Badiru-di cloze testak (eta idazmenak ere oro-korrean) hausnarketa, kontzentrazioeta berrikusketa-zuzenketa gaitasunakere eskatzen dituela, hizkuntza gaita-sun hutsez gain. Eta hori guztia, DBHko1. mailaren hasieran oraindik gordin sa-mar dute ikasleek.

Edonola ere, testaren emaitzek ezdute ezer adierazten ahal bertze antze-ko batzuekin konparatzen ez badira.Hala ere, norbaitek test hauek baliatunahi izanez gero, izan daitezke baliaga-rri batez bertzeko horiek. •

Oharra: xehetasun gehiago nahiduenak, testak eskuratzeko edo bertzeedozertarako, e-posta honetara jo de-zake:

[email protected]

Lekutze testakbaliagarriak diraikasleen hizkun-tza trebetasune-

tan ezinak etazailtasunak

detektatzeko.Lau hizkuntza

trebetasun nagu-siak (entzume-

na, irakurmena,idazmena etamintzamena)

neur daitezke.


Soraluze edo Plentxi —bertakobiztanleek dioten bezala—, Deba-barreneko herria da, 4.164 biztan-lekoa. Oso herri euskalduna izate-tik espainiar estatuko etorkinakjasotzera pasa zen, 50eko hamar-kada inguruan eskualde horretanindustriak hartu zuen indarrarenondorioz. Hala, gaur egun, 2001e-ko erroldako datuen arabera, So-raluzeko biztanleriaren % 60 eus-kalduna da, % 17 ia euskalduna eta% 23 erdalduna.

Gaur egun ere, Soraluze etorkinugari jasotzen ari den herria dugu, bai-na badago alderik lehengo eta oraingoetorkinen artean!

Azken urteotan hirugarren mundu-ko hainbat herrialdetatik, batik batEkuadortik, 130 etorkin baino gehiagoetorri dira Soraluzera bizitzera. Etorkinhoriek beste kultura eta hizkuntza batizateaz gain, egoera sozioekonomikokaxkarrean bizi dira. Oro har, indus-trian eta eraikuntzan lan egiten dute, etaemakumezkoen kasuan, adinekoak

zaintzen. Hasieran bakarrik etortzenbadira ere, lana aurkitu eta diru apur bataurreztearekin batera, beraien seme-alabak eta familiak ekartzen dituzte.Haur horiek Soraluzeko herri ikastetxe-an edota institutuan matrikulatzen dira,eta berorietan D ereduan baino ez di-tuzte eskolak ematen.

Haur edo gazte horiek bizi dutenerrealitateaz kontzientziatuta eta etor-kinen fenomenoak urtetik urtera Sora-luzeko eguneroko bizitzan eta gizarte-an pisu eta eragin handiagoa izangoduela ikusita, 2002. urtean kezka horri

erantzun bat emateko gogoz, Soraluze-ko Udaleko Euskararen Aholku Ba-tzordea lanean hasi zen. Batzorde ho-rretan institutuko, herri ikastetxeko etaeuskalgintzako (EHE, Pilpilean herri al-dizkaria eta AEK) ordezkari bana Uda-leko Euskara teknikariarekin bilduziren. Hasiera-hasieratik helburua zeinizango zen denek argi bazuten ere(haur etorkinak euskalduntzea eta eus-kal kulturan eta Soraluzeko gizarteanintegratzea, beraien jatorrizko kulturakontuan izanda), horretarako erabilibeharreko bidea lauso zegoen.

Institutuko eta herri ikastetxeko or-dezkariek, haur horiei eskolan ematenzitzaien laguntzaz gain, eskolaz kanpo-ko beste euskara errefortzu batzukeman behar zitzaizkiela zioten. Beraz,batzordeak, herri euskaltegiaren bitar-tez, haur horien integrazio linguistikoanahiz kulturala bideratzea erabakizuen.

Hala, Soraluzeko AEK-ko ordezka-riekin bildu eta aurrekontu bat presta-tzeko eskatu zitzaien. Soraluzeko AEK-ko kideak, aurretik horrelako esperien-tziarik izan ez zutenez, aurrekontuaegiteko Donostiako AEKren zentro na-

Itziar ARAMAIOEuskal filologoa

kultura eta hizkuntzaaniztasuna eskolan

AEK eta Soraluzeko herria elkar-lanean herriko haur etorkinakeuskalduntzeko

1

1 Proiektu honen inguruko informazio gehiago nahi duena Soraluzeko AEKrekin jar daiteke harremanetan: 943 751 434 Nire eskerrik beroenak Irati eta Naiarari, horren adeitsu eta jator azaltzearren proiektu honen nondik norakoak. MILA ESKER!


giroan barneratzeko aukera osoa izate-ari, eta hori bideratzeko, herriko hain-bat talderekin harremanetan daude.Ikasle etorkinei talde horiek ezagutze-ko eta beraietan parte hartzeko aukeraematen zaie; esate baterako, esku pilo-ta taldean, ludotekan, “Pilpilean” herrialdizkarian eta abar. Euskal Herrikoohitura, festa edota ospakizunen ingu-ruan ere hainbat jarduera burutzen di-tuzte: inauteriak, Gabonak, Santa Age-da eguna, San Joan eguna, euskal dan-tzak, bertsolaritza… Hori guztia, betie-re, beraien jatorrizko kultura eta ohitu-rak alde batera utzi gabe.

Bi taldeetan irakasle berak ematenditu eskolak, Naiara Bengoetxea eibar-tarrak. Berak dioenez, nabari da haureta gazte horien euskararekiko jarreraaldaketa eskolak ludikoago bihurtu di-renetik. Bere hitzetan, hasieran, mate-rial didaktikorik gabe, fenomeno berribaten aurrean eta talde heterogeneobat aurrera eman beharrak halako zi-rrara edo estres puntua sortzen du bar-nean, baina aldi berean, erronka per-tsonal bihurtzen da lehen unetik. Hel-burua, batik bat, etorkin horiek Soralu-zen bai linguistikoki bai kulturalki inte-gratzea denez, jolasak eta beraien inte-

integrazio linguistikoa nahiz kulturala,uztartzea erabaki zuten.

Beste herri batzuetako esperien-tziak aztertu ostean (adibidez, Urretxu-koa eta Bergarakoa) eta ikusirik AEKbera ere kezka berri horretaz jabetutalanean hasia zela euskara irakastekomodu ludikoagoetan pentsatzen, az-kenean, Soraluzerako plangintza pro-pio bat eratzen hasi ziren, indar bereziajarriz irakaskuntza ludikoan. Hala, filo-sofia horrekin, aisialdi taldeekin espe-rientzia zeukan irakasle bat kontrata-tzea erabaki zuten ikasturte hartan,haur eta gazte etorkinen euskara ira-kasle izateko.

Ikasturte honetan 15 haur etorkindaude matrikulatuta Soraluzeko AEKn.Ikasturte hasieran denak batera, taldebakar batean, hasi ziren eskolak har-tzen, baina laster jabetu ziren talde huraheterogeneoegia zela hainbat arlotatikbegiratuta, eta beraz, fruitu onak lortze-ko banatu beharra zegoela. Hala bada,bi taldetan banatu ziren haurrak: aldebatetik, Lehen Hezkuntzakoak eta,bestetik, Bigarren Hezkuntzakoak. Le-hen Hezkuntzako taldean zortzi ikasledaude (zazpi ekuadortarrak eta Ala-canteko bat) eta Bigarren Hezkuntza-koan zazpi (kubatar bat, kolonbiar bateta sei ekuadortar). Lehen Hezkuntza-ko haur etorkinak astean bi egunetanjoaten dira euskaltegira, astearte eta os-tiral arratsaldeetan 5:00etatik 6:30era,eta Bigarren Hezkuntzakoak ostegu-netan ordu berean.

Eskoletan batez ere ulermena lan-tzen dute, eta ekintza askotarikoak bu-rutzen dituzte oinarrizko hiztegia bar-nera dezaten, hala nola mahai jolasak,eskulanak, abestiak, irudiak, Internetuztartu eta abar. Hala ere, iazko espe-rientzia gogoan dutela, aurten arretaberezia jartzen ari dira ikasleen beraieninteres pertsonaletan; hau da, euskaraikastearekin batera, ikasleak eskoleta-ra gustura eta motibatuta joatea lortunahi da, horrela gure hizkuntzarekikoeta kulturarekiko jarrera positiboa izandezaten. Gauzak horrela, proiektukoarduradunek garrantzi handia ematendiote haur eta gazte etorkinek herriko

gusiarekin jarri ziren harremanetan.Haur eta nerabe etorkinen taldea beharberezidun taldea izango zenez, eta ma-terial didaktikoari eta esperientziei be-gira oraindik arlo ia desertua zenez, au-rrekontua irten egin zen Soraluzekoudalak prestatuta zeukan diru kopuru-tik. Horrela bada, egoerak behartuta,Soraluzeko AEK-ko ordezkariek parti-kularki, eta ez AEKren izenean, etorkineieskolak ematen hastea erabaki zuten.

Gauzak horrela, 2002-2003 ikastur-tean sei neska-mutiko etorkinekin la-nean hasi ziren Soraluzeko AEK-ko ki-deak. Ikasle gutxi baziren ere, talde osoheterogeneo baten aurrean zeuden:adin, jatorri, euskara maila, euskaraikasteko motibazio maila... desberdi-nak zituzten. Ahal zen neurrian, irakas-lea eskola atseginak egiten saiatzen zen–jolasak eta antzekoak tartekatuz–, bai-na funtsean, euskarako eskola tradizio-nalak ziren. Erabiltzen zen material di-daktikoa herriko institutuan haur horieieuskara irakasteko erabiltzen zutena-ren oso antzekoa zen. Faktore desber-din horiek eta esperientzia nahiz erre-ferentzia faltak, azkenean, ikasturte bu-kaerarako, haur etorkin horiek euskal-tegira gogorik gabe joatea ekarri zuen,institutuko eskolen jarraipen modurahartzen zutelako. Ikasturte bukaerara-ko haur horien euskara maila nahikoahobetu bazen ere, eta alde horretatikesperientzia positibotzat jo baldin ba-zen ere, haur nahiz gazte etorkin horiekeuskararekiko eta euskal kulturareki-ko jarrera negatiboa hartu zutenez, hu-rrengo urterako aldatu beharra ikusizen. Helburuak adierazten zuen beza-la, haur horien integrazio linguistikoazgain, kulturala ere lortu beharra zego-en, eta horretarako, euskara irakastekobeste modu bat pentsatu beharra zego-en.

Gauzak horrela, 2002-2003 ikastur-teko esperientziaren balorazioa egite-ko orduan, Soraluzeko Udaleko Euska-raren Aholku Batzordekoek ez zutenesperientzia guztiz positibotzat jo, eta2003-2004 ikasturterako, erronka beza-la, euskara irakasteko beste metodolo-gia batean pentsatu eta bi helburuak,


HitzaldiakHitzaldiak

Irakurleen txokoaIrakurleen txokoa

Kultura eta hizkuntza aniz-tasuna eskolan gaiaren inguru-ko kezkei erantzunak emateko,

✎ VII. Congreso de Inmigra-ción. Menores y juventud, nue-vos retos

Non: AlmeriaNoiz: 2004ko apirilak 22-24

www.ual.es/Universidad/De-par/CChumanas

✎ Forum Barcelona 2004 parael diálogo multicultural

Non: BartzelonaNoiz: 2004ko maiatzaren 9tik i-

railaren 26ra www.barcelona2004.org

✎ Inauguración de Voces so-bre la diversidad lingüística ycultural

Non: BartzelonaNoiz: 2004ko maiatzaren 9tik

irailaren 26ra www.aulaintercultural.org/b

reve.php3?id_breve=40

res propioak jorratzea egoki ikusten duberak, haurren jarrera aldaketak, jarre-ra positiboa izatera pasatzeak, euskaraikastera bideratuko baititu. Horrela,ahal den neurrian, eskolaz kanpokohainbat jarduera egiten ere saiatzen da.Jada, esaterako, euskal dantzak ikasi di-tuzte, esku pilotan aritu dira, herrikogaztetxea ezagutu dute, euskal musikatresnak ikasi eta ezagutu dituzte... Halaere, beraien jatorrizko kulturei aipame-na egiten saiatzen da beti irakaslea, etaesaterako, euskal dantzak gelan ikasizituzten egunean bakoitzak bere he-rrialdeko dantza tradizionalak irakatsi

zizkien besteei. Aldi berean, irakasleak azpimarra-

tzen du eskolen dinamika ez dela ber-dina Lehen Hezkuntzako taldean etaBigarrenean, adinak berak interes ba-tzuk edo beste batzuk izatera baikara-matza. Hala, dantzak eta kirolek txikientaldean presentzia handiagoa du; Biga-rren Hezkuntzako taldean, ostera, In-ternetek hartzen du pisua. Internetezbaliatuz gazte bakoitzak bere interespropioak bilatzen edota lantzen dituenbitartean, euskara lantzen dute.

Bai Naiarak eta bai Iratik (AEK etaSoraluzeko udaletxearen arteko bitar-

tekari lanak egiten ditu) argi adieraztendute badela alderik pasa den urtekosaioen eta aurtengoen artean, eta horiargi nabaritzen dela haurrek eta gazte-ek gelan erakusten duten euskara ikas-teko motibazioan eta gure kultura etahizkuntzarekiko duten jarreran. Aur-ten, oro har, ikasle etorkin denak gustu-ra joaten dira errefortzu eskoletara,gehiago ikusten baitute “jolas ordu” be-zala “ikas ordu” bezala baino.

Ikasturte honen ebaluazioa ekaina-ren bukaeran egingo bada ere, orain ar-tekoa ikusirik, proiektu honen ardura-dunak pozik daude. •

Azken aldi honetan, hainbat irakasle nahiz guraso etorkinek, irakasle batzuen aldetik jarrera arrazistak antzematen dituztelaaipatu didate, eta egoera horren aurrean, ea zer egin daitekeen. Pertsona nahiko izan direnez gai honekin etorri zaizkidanak, gaur-koan, gai honen inguruko nire iritzi pertsonala emango dut.

Lehenik eta behin, irakasle bat arrazistatzat jotzeko, argi izan behar dugu hala dela. Argi izan behar dugu benetan jarrera arra-zista baten aurrean gauden edota irakaslearen beraren espresatzeko era den desegokia (baina inolako intentzio txarrik edo arra-zistarik gabe), haurrari mania pertsonala hartu ote dion (beste bati hartu ahal dion moduan), interlokutoreen arteko gaizkiulertuakote diren, haur etorkinak zer iritzi duen irakasle konkretu horrekiko (beharbada berak ez baitu kutsu arrazistarik sumatzen eta, al-diz, ikastetxeko beste irakasleek bai), haurraren guraso etorkinek zer iritzi duten, gelako beste haurrek zer sumatzen duten eta a-bar.

Horrelako zerbait sumatzen dugunean, lehenengo eta behin, irakaslearekin berarekin hitz egin beharko dugu, ikusteko zein e-rrealitateren aurrean gauden. Benetan jarrera arrazistak baditu, zuzendariarekin hitz egin beharko da eta horrek, printzipioz behin-tzat, erabaki beharko du zer egin. Ate edo bide desberdinak jo arren, irakasle horren portaera ez baldin bada aldatzen, irakasle ho-rri salaketa bat jartzea zilegi da.

Bai irakasle, bai eta guraso etorkinek, batzuek arrazoi batzugatik eta bestek bestegatik, ez ditugu normalean salatzen motahonetako jarrerak dituzten irakasleak. Jarrera pasibo horrekin, ez gara jabetzen haur etorkinengan nahiz bertokoengan egiten arigaren zauri askotan senda ezinaz. Gero, ikastetxean, haurrekin kulturaniztasuna eta errespetua lantzeko proiektuak jartzen ditu-gu martxan, baina zertarako? Irakasleak adibiderik ez badu ematen egunerokoan, fruiturik emango ote dute proiektu horiek? Nikuste dut, Euskal Herriko irakasleen artean inor ez dela arrazista, baina badaezpada ere, nik behintzat, zuzendari banintz, kultura-niztasuna lantzeko haurrei begira dauden hain modako jolas, proiektu eta abarrak zentroan martxan jarri aurretik, irakasleekin be-raiekin landuko nituzke sentsibilizazio kanpainak eta kulturaniztasunaren aurreko jarrerak.

Itziar AramaioKultura eta hizkuntza aniztasunaren inguruko kezkak, galderak eta zalantzak badituzu, idatz iezaguzu bi helbide haue-

takoren batera: [email protected] [email protected]

Bide eginean jarraitzen

dugu zuen ekarpenekin

eta parte-hartze

handiagoarekin aberastu

nahi dugularik.

Hik Hasi proiektua irekia

den heinean, interesa

duen edonoren parte-

hartzea gustu handiz

hartzen dugu.

Jar ezazu zure aletxoa

euskal hezkuntzaren

aldeko ekimen honetan.

Berriakapirila

Argitalpenak

Hezkuntzako ikerkuntza par-taidetzaren ikuspegitik: erreali-tatea pentsatuz eta eraldatuz

Idoia FernandezUEU

Ikastola batzuetan hezkuntza alda-keta sustatzeko egin duten ikerketaprozesua azaltzen du liburuak. Ikasto-la horiek Hezkuntza Komunitate Dia-logikoen eredua gauzatzen hasi dira,euren errealitatea hausnartuz eta eral-datzen saiatuz•

Zer da psikoanalisia?AAntxon Gaztañaga eta

Iñaki Glez. GaraiGAIAK

Psikoanalisiaren teoria nahiz prak-tika dira aztergai liburu honetan. Ho-rretarako hiru kontzeptu nagusi gara-tzen dira: inkontzientea, super-nia etalibidoa. Horien bidez, psikoanalisiarenterapien abantailak aztertuko dira etapsikoanalisiak giza inkontziente sako-nenean duen eragina atzemateko au-kera ematen du•

Pailazoen eskuliburuaTxirri, Mirri eta Txiribiton

Jose Inazio AnsorenaELKAR

Liburu eder eta mamitsu honetanpailazoen jardunaren inguruko bitxi-keria eta jakingarri asko biltzen dira:pailazoen historia, pailazo taldeak an-tolatzeko behar dena, pailazoen saioeta emankizunik adierazgarrienak,hainbat esketx, abestien hitzak eta par-titurak ... Material egokia da antzerkialantzeko, pailazokeriak, irria eta umo-era osagaitzat harturik•

Gaur egun handia daImanol Azkue

EREINIpuin honek XXI. Lizardi saria jaso

zuen. Orrietan mintzo zaiguna idazlebaten seme txikia da. Horra pasartebat: “Gaur egun berezia da, saria jasobehar dugulako, eta zer gertatzen dengelan kontatu beharko dut astelehene-an, andereño Mertxek asteburuan zeregin dugun galdetutakoan. Bide ba-tez, Julen Alkortak ere entzun dezala,gure aita idazlea dela jakiteko”. 8 urte-tik aurrerakoentzat da•

Klaudia eta baloien sekretuaAitor AranaIBAIZABAL

Klaudia neska futbolzalea da, bai-na neskei futbolean jokatzen uzten ezdieten garaian bizi da. Hala ere, gureneskatoak ahalegin bereziak egingoditu gurasoei eta mutikoei berak erefutbolean egiteko eskubidea duelaerakusteko. Bere ahaleginek abenturahandi bat bizitzera eramango dute.Hezkidetza gai duen ipuin hau, 8 urte-tik aurrerakoentzat jotzen da egoki•

Uratxima KementsuaNathalie Bodin

JEAN FRANÇOIS SAUREKomiki xamur honek ausardia be-

netan zer den pentsarazten digu. Japo-niako herrixka batean “kementsua” iza-tea oso garrantzitsua da, eta frogatu be-harra dago... bizia bera arrriskuan jarriz!Uratximak alferreko arriskuetan erorinahi ez duenean koldartzat hartzen du-te. Baina berari bost axola: kemena bes-te zerbait da beretzat. Horixe ikasi be-harko dute “kementsuek”•


Ikasleei hitz egiteko aukeraeman behar zaieAhozkotasuna izan da hizpide

aurtengo Ikastolen Elkarteko jar-dunaldi pedagogikoetan. Iaz eregai bera jorratu zen Euskal Herri-tik kanpoko erreferentziak eza-gutzera emanez, eta aurten ber-tako esperientziak izan dira ar-datz. Garbi gelditu da, irakurke-tak eta idazketak duten nagusita-suna ikusirik, ahozkotasuna lan-tzeak ere izugarrizko garrantziaduela. Hala adierazi dute hitzal-diak eskaini dituzten adituek etaesperientziak martxan dituztenpartaideek.

Lehen eta hirugarren egunean hi-tzaldi teorikoak izan ziren nagusi Gas-teizko Europa jauregian, eta bigarrenegunean saio praktikoek hartu zutenlekukoa. Denen artean ekarpen kolek-tibo bat egin nahi izan da ahozkotasu-nak ikas-irakas prozesuan jokatu beharduen eta joka lezakeen rolaz.

Ignasi Vila Gironako Unibertsitate-an Garapen Psikologian katedradunakideia bat plazaratu zuen: edozein per-tsonak ikas dezakeela hobeto hitz egi-ten eta entzuten, baldin eta norbaitekirakasten badio.

Baina nola irakatsi ahozkotasuna?Hori da irakasleen artean dagoen kez-ka eta horren garrantziaz zein zailtasu-nez jabetuta agertu ziren. Zentzu horre-tan, Ikastolen Elkarteak abian duenHizkuntz Proiektuan ahozkotasunarileku egiten zaio. Horrela, ahozkotasu-na ez dute era isolatuan lantzea plante-atzen, ikaskuntza prozesuaren testuin-guruan baizik. Horrenbestez, besteakbeste, ahozkotasunaren garapena gai-nerako trebetasunekin uztartuta eta zi-klo zein etapa bakoitzean pertsonak di-tuen beharrizanei erantzuten diotela

bideratu nahi dute. Bide horretan,ahozkotasuna hizkuntza ikasgaian ezezik, gainerako ikasgai eta arloetan erelandu behar dela baiezten dute. Etanoski, gelaz kanpoko jardueretan erebai.

Errealitateari begira jarrita, Juan Ig-nacio Pozo Madrilgo Unibertsitate Au-tonomoko Oinarrizko Psikologia kate-dradunak zera ikusten du: batetik, ikas-leei ez zaiela hitz egiteko aukerarikematen eskolan; eta bestetik, irakasle-ek hizkuntza ulergaitza darabiltela. “Ki-mika irakasleak kimikeraz hitz egitendu, eta ikasleek ahalegin berezia eginbehar dute ulertzeko, atzerriko hizkun-tza bat entzutea bezala baita”. Ahozko-tasunari bide emateko eta elkar ulertze-ko, irakasleak ikasleei entzun egin be-har diela azpimarratu zuen, eta haienlekuan jartzen jakin behar duela eurenpentsamoldeak ezagutzeko. Horrek,noski, ikasleei hitza ematea eskatzendu.

Azken egunean Euskaltzaindikohainbat kidek Euskaltzaindiaren “Eus-kalkien erabileraz. Irakaskuntzan, ko-munikabideetan eta administrazioan”adierazpena aurkeztu zuten, eta esko-lako eguneroko jardunean euskalkieneta batuaren erabileraren inguruko go-mendioak eman zituzten.

Berriak

Elkartasun lan brigada KubanEuskadi-Kuba elkarteak Elkartasun

Lan Brigadetan izena emateko epea ire-ki du. Aurten ere ICAP Instituto Cubanode Amistad con los Pueblos-ek antola-tutako eta Euskadi-Kuba adiskidetasunelkarteak koordinatutako elkartasunbrigada europarra abian da. Habanaprobintziako Caimito udalerrian izan-go da, hiriburutik 40 km-tara eta ekai-naren 28tik uztailaren 18ra.

Brigadaren helburua Kubako gizar-tera eta herriaren errealitatera hurbil-tzeko modu zuzenago eta sakonagobateskaintzea da. Bide batez, bertan bi-zitako esperientzien eta informazioenberri ematea ahalbidetu nahi da, herrihorri buruz dagoen manipulaziotik al-denduz.

Han burutzekoa den lana eta ekin-tza zitrikoen eta azukre kainaberen lan-detan laguntzea izango da. Eta baita

noizean behin eraikuntza lanetan ere.Ez da aurreprestakuntzari eskatzen.Ekoizpen jardunaldiak beste ekintzabatzuekin elkarbanatzen dira, hala no-la, gizarte zentroetara bisitak (erietxe-ak, haurtzaindegiak, ikastetxeak, lante-giak...), komunitate eta auzoetako he-rritarrekin topaketak eta Kubako hain-bat gairi buruzko hitzaldiak. Modu ho-netan Kubako gizartearen antolaketa-

Elkartasun lan brigada Kuban

Erein argitaletxeak Erein-Euskadi-ko Kutxa eta “Donostia, Opera Prima”narratiba sarien 2. deialdia egin du.Lehiaketaren helburua euskaraz idatzi-tako literatura bultzatzea da, eta orobat,euskal egileak sustatzea.

Euskaraz idatzitako lanak aurkezdaitezke; orijinalak eta argitaratu gabe-ak izan behar dute, eta beste ezein lite-ratur lehiaketetan aurkeztu gabeak. La-nak Din-A4 formatuko orrietan aurkez-tu beharko dira (2.000 karaktere orriko)eta gutxienez 100 orrialdeko luzera i-zango duten lau kopia bidali behar dira.

Erein-Euskadiko Kutxa narratiba sa-ria aurkeztutako eleberri onenarentzat i-zango da eta saria 12.000 eurotakoaizango da. “Donostia, Opera Prima” sa-

ria, aldiz, 2005 urte barruan 35 urte edogutxiago izan edo narratiba libururik ar-gitara eman gabea dela aurrez adieraziduen idazleak idatzitako eleberri edonarratiba lan bikainenarentzat izangoda. Saria 4.500 eurotakoa izango da.

Lanak aurkezteko epea 2004koabenduaren 20an amaituko da. Sari ba-naketa 2005eko martxoaren bigarrenhambostaldian egingo da, eta urte be-reko apirilaren 23rako argitaratuko dirasaritutako eleberriak.

Lanak helbide honetara bidali be-har dira:

Erein (Erein-Euskadiko Kutxa na-rratiba saria)

Tolosa etorbidea 10720018 Donostia

ren ezagupen zuzena edukitzeko eta A-EBren blokeo ekonomikoak berriaren-ganako duen eragin zuzena ezagutze-ko aukera izanen da.

Izena emateko epea apirilaren 23e-an amaitzen da.

Informazio gehiagorako:Euskadi-Kuba Adiskidetasun El-

kartea 944 151 107

Erein-Euskadiko Kutxa eta“Donostia Opera Prima” narratibasarien deialdia



Ordenagailu eramangarriak ikasleentzatAsteasuko Pello Errota ikastetxean

“Kontu txikiak” CD berria kaleratu duSortzen-Ikasbatuazek etxeko txikienentzat

Sortzen-Ikasbatuaz elkarteak“Kontu txikiak” kantu jolasen CD berriakarrikaratu du. Hartzaindegiko hau-rrei, hezitzaileei eta gurasoei zuzendu-tako kantak eta jolasak biltzen dira.

Aurretik euskaraz zegoen materialahaur handixeagoentzat zela ikusirik, e-ta hezitzaile eta guraso asko euskaldunberriak direla jakinik, horientzat lagun-garri izanen da material berri hau. Sor-tzen-Ikasbatuazeko kideek hezitzaile-en eta gurasoen beharrak zein ziren az-tertu zuten eta batez ere honako kantumotak botatzen dituztela faltan ikusizuten: janaria ematekoak, kaka, txixa

eta haizea botatzekoak,altzoan hartueta kulunkatzekoak, altzoan entreteni-tzekoak, altzoan trostaka ibiltzekoak,hatzekin jolastekoak, eskuekin jolaste-koak, txalokakoak, aurreneko pauso-ak eta korrika, sehaska kantak eta ko-rrokoak.

Guztira 48 kantu jolas herrikoi bildudituzte CDan eta liburuxka bat ere eran-tsi diote kantu jolasen azalpenekin.Haurren hizkera eta onomatopeiak ereageri dira bertan.

Lan horren osagarri izango dira he-zitzaile, guraso eta irakasleentzat ema-ten hasi diren ikastaroak.

Asteasuko Pello Errota herri ikaste-txean ordenagailu eramangarriak ba-natu ditu Microsoft enpresak 4. mailakoikasleen artean. Euskal Herrian horre-lako esperientzia bat martxan jarrikoden lehen aldia izango da. Guztira 12

ikasleri banatuzaizkie etabeste lau ira-kasleentzat i-zango dira. Te-klatu bidez etaeskuz, bietara,idatz daitekebertan. Oraindela hilabeteinguru hasi zi-ren ordena-gailuekin la-nean eta kua-derno bezalaerabiltzen du-

te. Hainbat fitxa egiten dituzte, progra-ma multimendiak eta Internet erabilieta abar.

Microsoft enpresak iazegin zuen es-kaintza hori lehendabiziko aldiz Te-

ruelgo Ariño herriko eskolan. Haren as-moa zen ordenagailu horiek eskoletannola funtzionatzen zuten ikustea. Ge-roztik hainbat eskola txikitatik iritsi zaieeskaera.

Pello Errotan abian jarri dutenproiektua hiru urterako izango da, etaorduan ikusiko da zein emaitza ematendituen.


Iparraldeko paradisu ttipia, B ereduanBidarraiko eskola publikoa

galdua dute haurrei euskarazegiteko ohitura. Hala ere, Bereduaren aldeko apostuaegin dute denek. Horri esker,eskola honetan posible dira Bereduko beste eskola askotan

ezin litezkeen gauzak.

Guraso euskaldunek hau-rrekin frantseserako ohitura

Etxean euskara entzuten dute Bida-rraiko haur gehienek, baina ez aita-amen ahotik. Aitatxi eta amatxi diraeuskaraz sumatzen dituztenak (adine-

Muga guztien gainetik...euskaraz!

Bidarraiko eskolaikasle guztiak (3 sal-bu) B ereduan ditueneskola bakarreneta-rikoa da Iparraldean.Irakasle guztiak diraeuskaldunak eskolahonetan, eta horri eskereuskararen aldeko elkarlanasamurragoa da, B ereduko bes-te eskola gehienetan baino. Gurasoen apustua izan zen,

duela 6 urte, herriko eskola Bereduan sartzea. Pauso ga-rrantzitsua izan da gurasoenaldetik. Izan ere, Bidarraieneuskararen transmisioa etenazegoen, gurasoek ez baitzutenhaurrekin euskaraz egitekoohiturarik, nahiz euskara jakin. Desberdina da B eredua Ipa-

rraldean eta Hegoaldean. Des-berdina Bidarraiko kasua Bereduko beste eskola gehiene-tatik. Xehetasun guztiak kon-tatu dizkigute bertako irakaslebik, Elixabete Anduezak etaLeire Oiartzabalek.

Bidarraiko esko-lan 47 haur dabil-tza, 3 urtetik 11rabitarte. Ehunkaurte dituen esko-la honetan, gura-

soek B eredua jar-tzea erabaki zuten due-

la 6 urte. Egun, 3 ikaslek salbu,denek ildo elebiduna jarraitzen dute.Irakasle guztiak euskaldunak dira, etazuzendaria ikasten ari da.

Ezaugarri bereziak ditu Bidarraieketa bertako eskolak. Herrian euskarabizirik da, baina guraso euskaldunek


ko askorentzat euskara baita duten hiz-kuntza bakarra). Gurasoek, berriz, eus-kara jakin badakite, eta aitatxi-amatxie-kin hala mintzatzen dira, baina ohiturahori galdua dute haurrekin, eta frantse-sez egiten diete seme-alabei. Azken bibelaunaldien arteko haustura dago.Hargatik, Bidarraien familia ereduak(aitatxi-amatxi etxean izateak) garran-tzi handia du euskararen transmi-siorako.

Eskolan, 30 familiatatik 5 dira kan-potik etorriak eta ez dute, beraz, aitatxi-amatxien transmisio hori etxean. Aldiz,kanpotik etorritako gurasoek intereshandia izaten dute euskararekiko, etaElixabete Andueza irakasleak gehituduenez, “guraso horiek entseatzen du-te euskara ikastea haurren bitartez.Hori biziki motibagarria da haurren-tzat, eta bertakoen maila lortzen dute”.

Belaunaldi arteko etena egon bada-goen arren, urrats handi bat eman zutengurasoek herriko eskolan sare ele-biduna sortzean.“Gurasoen aldetik be-rriz euskara hitz egiteko gogo hori su-matzen dugu” dio Elixabete Andue-zak. Baina haurrekin frantsesez egitekoohitura galtzea oso zaila omen da gura-soentzat. Ez ohitura delako soilik, men-talitate bat oso errotuta dutelako bai-zik.“Gurasoentzat eskolak badu irudibat, frantsesaren irudi hori, Errepubli-karen Eskola izatearena” nabarmen-du du Leire Oiartzabal irakasleak.”Es-kolan entseatzen gara erakustea eus-karaz egiten ahal dutela; hori, frantsesmentalitatean, halako irekidura bat-edo bada” gaineratu du Elixabete An-duezak. Mentalitate aldaketarako etaeuskarari hizkuntza baten garrantziaeman diezaioten, proiektu asko dituzteeskolan. Iaz, esaterako, haurrek sortu-tako ipuin batekin bideo bat muntatuzuten eta herritarrei zabaldu. Aurten li-teratur sariketa batean parte hartu nahidute.

B eredua IparraldeanB eredua desberdina da Euskal He-

rriko Hegoaldean eta Iparraldean. Ipa-rraldean ikasgela berean egon ohi diraA eredua eta B eredua hautatu duten

ikasleak, oso eskola gutxi baitira ikasleguztiak B eredukoak dituztenak; etaikasgai jakin batzuetan, ikastaldea ba-natu egiten da, B eredukoek euskarazemateko ikasgai hori eta A eredukoekfrantsesez jarraitzeko. Zer ikasgaik izanbehar duten euskaraz ere administra-zioak zehaztua du. Lehen mailan (3 ur-tetik 11ra bitarte) zientziatako gaiaksoilik dira euskaraz egiten (matemati-kak, zientziak). Literatura edo hizkun-tza bera ez da lantzen euskaraz.“Beraz, ez badituzu matematikakmaite, ez duzu euskara maite” dioElixabete Anduezak.

Gela berean A eta B ereduko ikasle-ak egoteak euren arteko hizkuntzafrantsesa izango dela esan nahi du. Etaeskola osoa ez denean B ereduan, ira-kasleen arteko elkarlana ere oso zailada. Frantses irakasleak hasi omen dira,“pixkanaka”, onartzen euskarazko ere-dua ere badela. Baina zaila omen dafrantses irakasleei ulertaraztea euskarasustatzeko egiten diren proiektuek zergarrantzia duten. Halaxe kontatu diguElixabete Anduezak: “Irakasleek baka-rrik lan egitea maite dute. Eta elebita-suna sartu behar delarik, behar da bes-

Bidarraien fami-lia ereduak (aita-

txi-amatxiaketxean izateak)garrantzia han-dia du euskara-

ren transmisiora-ko. Gurasoek ez

baitute haurre-kin euskaraz egi-

teko ohiturarik.


te irakasleekin elkarlana egin. Haurberak ditugu frantsesez eta euskaraz,beraz, ardura denena da. Baina esko-la guztia ez denean B ereduan, irakas-leen elkarlana biziki zaila da”.

B ereduko irakasleek oso militante-ak izan behar dute, Leire Oiartzabalekgaineratzen duenez:“gauza asko baitaegiteko. Behar duzu hartu frantses ira-kasleek baino denbora gehiago sortze-ko materiala, beste irakasleekin elkar-tzeko...”. Eta eskolako proiektu gehie-nak bi hizkuntzatan direnez, irakasleengain dago itzulpenak egitea ere.

Indar asko eskatzen dizkio irakasle-ari, eta ordaina sarri ez da neurri bere-koa izaten, Elixabete Anduezaren hi-tzetan: “Eskola batzuetan gertatu denada, gehiengoa A ereduan dagoela, etaaski zenuen zuk ikasleei kexaren bategitea edo lan gehiago eskatzea, ikasle-en jarrera aldatzeko eta esateko: ‘o, uz-ten dugu euskara!’. Haurrek hori egi-ten zuten eta gurasoek segitzen. Bal-dintzak zinez bortitzak ziren”. Gura-

soen jarrerak zer garrantzia duen ondodakite. Haur horientzat ahalegin han-dia baita euskaraz ikastea. Eta etxeanez badute aldeko indarrik sumatzen,aski dute aitzakia txiki bat uzteko. Amaeskola euskaraz egiten omen dute haurgehienek; baina 7 urterekin, irakurke-ta-idazketa hasten denean, utzi egitenomen dute eredu elebiduna gurasoakbeldur direlako. Leire Oiartzabalen hi-tzetan, “beste batzuetan, haur batekzailtasunak baditu matematikatan,kentzen dute euskaratik, pentsatuzeuskara dela zailtasun hori ekarri dio-na. Eta ez da bortxaz hori, matemati-kak egiten zailtasunak baditu euska-raz , frantsesez ere bai”.

B ereduko eskoletan Lehen Mailabukatutakoan (11 urterekin) haurrekeuskaraz zer maila lortzen duten galde-tuta, hala erantzun digu Elixabete An-duezak: “hori eskualdearen arabera-koa da. Bidarraien haurrek etxeaneuskara entzuten dute. Baina beste es-kualde askotan, haurrentzat euskaraeskolako hizkuntza soilik delarik, mai-la zinez apala da (baina ‘normala’den bezala): eskolan egunean hiruoren aritzen dira euskaraz (eta hiruoreni behar zaio kendu euren arteanfrantsesez aritzen direna). Urtean es-kolan pasatzen duten denbora %14da. Erran nezake %14 horretatik eus-karaz pasatzen dutela %5. Beraz, mai-la ere horren araberakoa da”.

Bidarrai•

Bidarraiko eskolaren kezkakB ereduko paradisu txikian senti-

tzen dira Bidarraiko irakasleak. Eskolaguztia baita B ereduan, eta irakasleenelkarlanean zein gurasoen inplikazio-an nabaritzen da hori. Eskualdea ere lu-xuzkoa da, haurrontzat euskara ez bai-ta “eskolako hizkuntza” soilik, kaleaneta etxean bizirik dena baizik.

Euskarazko literatura lantzen hasidira aurten, “haurrek plazer pixka batgehiago har dezaten”, Elixabete An-duezak dionez. Orain arte Lehen Mai-lan haurrek ez zuten euskarazko litera-turarik irakurtzen (B ereduan zientziagaietara mugatzen da euskara). Irakas-leak egokitu behar izaten ditu ipuin as-ko, haurrek ez baitute ulertzen Hegoal-deko formekin idatzitako euskara ba-tua. Dena den, Lehen Mailan ahozkoalantzen dute gehien. Gero, BaigorrikoKolegiora pasatzen direnean, han lan-tzen dute euskararen gramatika. Elixa-bete Anduezak argi du: “idazketa hiz-kuntzaren bigarren etapa da. Gaine-ra, nola euskaraz maila apala duten,behar dute anitz entzun eta ulertu, ge-ro idatzizkora pasatzeko”.

Irakasleen kezka nagusiak bi dira:euskararen ofizialtasuna batetik, eta eus-kara eskolatik kanpo nola sarrarazi bes-tetik. Horretarako, Elixabete Andueza-ren ikasleak hasi dira beste eskoletakohaurrekin idazten, “beste estakuru batbaita haurrek euskara eskolatik kanpoateratzeko”.•

Iparraldeko Bereduan admi-nistrazioakzehazten du zerikasgai eginbehar direneuskaraz.Lehen Mailanzientzia gaiaksoilik dira eus-karaz. Beraz,matematika ezbaduzu maite,euskara ere ez.

Ale monografikoak

4) Atxikimendua5) Vigotski

13) Jerome Seymour Bruner12) Heriotza heziketan

6) Afektibitatea eta SexuHezkuntza7) Kohlberg

8) Hizkuntza idatzia eta ikasleenaniztasuna9) Etorkinak gure eskolan

10) Antzuola herri ikastetxearen proiektua11) Howard Gardner

2) Marrazki ekoizpenarenbilakaera3) Baloreak irakaskuntzan

1) Irakurketa etaidazketa konstrukti-bismoaren ikuspegi-tik (agortuta)

euskaraz! Bidarraiko. alea.pdf · euskaraz! 87. zenbakia. ... hik hasiren harpidedun izan nahi dut,...

Documents

Transcript of euskaraz! Bidarraiko. alea.pdf · euskaraz! 87. zenbakia. ... hik hasiren harpidedun izan nahi dut,...