EUSKARAREN Berripapera · Euskararen egoera bertatik bertara ezagutu eta ladinoaren eta maputxearen...

4
4 Hiru urtetan garatuko dira enpresetako euskara planen helburuak Euskararen erabilera bermatzeko proiektua diseinatu dute aurten EAEko 56 enpresak Berripapera EUSKARAREN 113. zenb. • H IZKUNTZA POLITIKARAKO SAILBURUORDETZA • 2001eko urria Aurten ere hainbat enpresak jaso du dirulaguntza 2001-2002 urteetan euskara planak egiteko. 56 enpresak jaso du aipatu laguntza, hau da, iaz baino 10 enpresa gehiagok. Enpresa hauen jarduera askotarikoa da, hala nola: automozio osagaien fabrikazioa, elektratresnak, altzariak, trenak, trokel- gintza, makina-erreminta, aeronautika, teknologi ikerketa, injinerutza, aholku- laritza, ikuskatzailetza eta lege-aholku- laritza, gizarte zerbitzuak, enpresetara- ko zerbitzuak, elkargo profesionalak, e.a. Hizkuntza Politikarako Sailburu- o rd e t z a ren helburu da planen bidez enpresetan euskararen erabilera berma- tzea pixkanaka. Horretarako, enpresa bakoitzak bere ezaugarrien araberako proiektua diseinatu du eta hiru urtetan garatuko dituen helburuak zehaztu. Dirulaguntza, hortaz, euskara planaren helburuak betetzeko beharrezkoak diren bitarteko edo ekintzetarako erabiliko da. Dirulaguntza-gaiak honako hauek izan dira: testuak euskaraz egokitzea; planaren helburuekin zerikusi zuzena duten langile- en euskara prestakuntza eta herri administrazioekin idatzizko harremana izan eta euskaraz- ko klaseetara joango dire n langileen ordezkapena; lana euskaraz egiteko aplikazio informatikoak erosi edo gara- tzea; planaren diseinua, eta planaren komunikazioa, ja- rraipena eta ebaluazioa egite- ko lanak. Guztira 117.603.437 pta. esleitu dira 2001 eta 2002 u rteetan zehar buru t u k o diren lanetarako. A u rten ere diru l a g u n t z a k bideratu ditu Hizkuntza Politikarako Sailburu o r- detzak toki entitateetan (udal, mankomunitate...) Euskara Biziberritzeko Plan Nagusia garatzeko eta Hiz- kuntza Normalkuntza Zerbi- tzuak eratu edo sendotzeko. Aipatu dirulaguntzen bidez, erakundeen arteko lankide- tza areagotuz doa urtez urte, egitasmoak hobetuz eta egi- tasmoak burutzeko behar diren giza baliabideak indar- tuz. Horren adierazgarri, 33 milioi banatu dira 27 entitateren artean (iaz baino 5 gehiago), euron Hizkuntza Normalkuntza Zerbitzua eratzeko, kasu batzuetan eta sendotzeko, besteetan. Zerbitzu honen egiteko nagusia Euskara Biziberritze- ko Plan Nagusia (EBPN) garatzea izan behar du. Bestalde, 67 milioi banatu dira 53 entitateren artean (iaz baino 13 gehiago), EBPN udal barruan eta udalerrian garatzeko. Erakundeen arteko lankidetza areagotuz doa EBPN garatzeko eta Hizkuntza Normalkuntza Zerbitzuak eratzeko laguntzak jaso dituzte 27 udal eta mankomunitatek Lege-gordailua: VI-572-1992 ISSN: 1138-3038 E u s k a ra ren Berripapera zure etxean doan jaso edo ezagunen bati bidaltzea nahi baduzu, idatzi helbide honetara: Hizkuntza Politikarako Sailburuordetza Donostia-San Sebastián, 1 01010 Vitoria-Gasteiz (Araba) Tel.: 945 01 81 16 e-posta: [email protected] EuskarazGaztelaniaz Izen-deiturak: .............................................. .......................................................................... .......................................................................... Helbidea: ...................................................... .......................................................................... Herria: ............................................................ Kodea: ............................................................ Lurraldea: ...................................................... Tel.: .................................................................. e-posta:..........................................................

Transcript of EUSKARAREN Berripapera · Euskararen egoera bertatik bertara ezagutu eta ladinoaren eta maputxearen...

Page 1: EUSKARAREN Berripapera · Euskararen egoera bertatik bertara ezagutu eta ladinoaren eta maputxearen berri eman dute 1 BerripaperaEUSKARAREN ... Informazio eta Komunikazioa" i z e

4

Hiru urtetan garatuko dira enpresetako euskara planen helburuak

Euskararen erabilera bermatzeko proiektua diseinatu dute aurten EAEko 56 enpresak

BerripaperaEUSKARAREN

113. zenb. • H IZKUNTZA POLITIKARAKO SAILBURUORDETZA • 2001eko urria

A u rten ere hainbat enpresak jaso du dirulaguntza 2001-2002u rteetan euskara planak egiteko. 56 enpresak jaso du aipatulaguntza, hau da, iaz baino 10 enpresa gehiagok.

E n p resa hauen jarduera askotarikoa da, hala nola: automozioosagaien fabrikazioa, elektratresnak, altzariak, trenak, tro k e l-gintza, makina-erreminta, aero n a u t i k a ,teknologi ikerketa, injinerutza, aholku-laritza, ikuskatzailetza eta lege-aholku-laritza, gizarte zerbitzuak, enpre s e t a r a-ko zerbitzuak, elkargo pro f e s i o n a l a k ,e.a.

Hizkuntza Politikarako Sailburu-o rd e t z a ren helburu da planen bidezenpresetan euskararen erabilera berma-tzea pixkanaka. Horretarako, enpre s abakoitzak bere ezaugarrien araberakop roiektua diseinatu du eta hiru urt e t a ngaratuko dituen helburuak zehaztu.

D i rulaguntza, hortaz, euskara planaren helburuak betetzekob e h a rrezkoak diren bitarteko edo ekintzetarako erabiliko da.D i rulaguntza-gaiak honako hauek izan dira: testuak euskarazegokitzea; planaren helburuekin zerikusi zuzena duten langile-en euskara prestakuntza eta herri administrazioekin idatzizko

h a rremana izan eta euskaraz-ko klaseetara joango dire nlangileen ordezkapena; lanaeuskaraz egiteko aplikazioinformatikoak erosi edo gara-tzea; planaren diseinua, etap l a n a ren komunikazioa, ja-rraipena eta ebaluazioa egite-ko lanak.

Guztira 117.603.437 pta.esleitu dira 2001 eta 2002u rteetan zehar buru t u k odiren lanetarako.

A u rten ere diru l a g u n t z a kbideratu ditu HizkuntzaPolitikarako Sailburu o r-detzak toki entitateetan(udal, mankomunitate.. .)Euskara Biziberritzeko PlanNagusia garatzeko eta Hiz-kuntza Normalkuntza Zerbi-tzuak eratu edo sendotzeko.Aipatu dirulaguntzen bidez,erakundeen arteko lankide-tza areagotuz doa urtez urt e ,egitasmoak hobetuz eta egi-tasmoak burutzeko behard i ren giza baliabideak indar-tuz.

H o rren adierazgarri, 33 milioi banatu dira 27 entitateren artean (iaz baino 5gehiago), euron Hizkuntza Normalkuntza Zerbitzua eratzeko, kasu batzuetaneta sendotzeko, besteetan. Zerbitzu honen egiteko nagusia Euskara Biziberritze-ko Plan Nagusia (EBPN) garatzea izan behar du.

Bestalde, 67 milioi banatu dira 53 entitateren artean (iaz baino 13 gehiago),EBPN udal barruan eta udalerrian garatzeko.

Erakundeen arteko lankidetza areagotuz doa

EBPN garatzeko eta Hizkuntza Normalkuntza Zerbitzuak eratzeko laguntzakjaso dituzte 27 udal eta mankomunitatek

Lege-gordailua: VI-572-1992ISSN: 1138-3038

✄E u s k a ra ren Berripapera zure etxeandoan jaso edo ezagunen bati bidaltzeanahi baduzu, idatzi helbide honetara:

Hizkuntza Politikarako SailburuordetzaDonostia-San Sebastián, 1

01010 Vitoria-Gasteiz (Araba)Tel.: 945 01 81 16

e-posta: [email protected]

Euskaraz Gaztelaniaz

Izen-deiturak: ........................................................................................................................

..........................................................................Helbidea: ................................................................................................................................

Herria: ............................................................Kodea: ............................................................Lurraldea:......................................................

Tel.: ..................................................................e-posta:..........................................................

Page 2: EUSKARAREN Berripapera · Euskararen egoera bertatik bertara ezagutu eta ladinoaren eta maputxearen berri eman dute 1 BerripaperaEUSKARAREN ... Informazio eta Komunikazioa" i z e

Trentinoko eta Txileko adituak Euskal HerrianEuskararen egoera bertatik bertara ezagutu eta

ladinoaren eta maputxearen berri eman dute

1

BerripaperaEUSKARAREN

113 . zenb . • H I Z K U N TZ A P O L I T I K A R A KO SA I L B U R U O R D E TZ A • 200 1eko u r r i a

s u m a r i o a

1

2

3

4

• Trentino eta Txilekoordezkariak EuskalHerrian

• PERTSONAJEA:Linda White

• LABURRAK:Gabriel Arestirenpoesia orkestraturik

EHU etaEgunkariarengraduondoko bi titulu

•AGENDA:Expolingua Berlinenazaroan

• Xagux@arrak:Donatoren Tertulia,40 ikastetxetara

• Euskara ikastekodirulaguntzakDonostian

• Euskara planakenpresetan

• EBPNa udal etamankomunitateetan

Hizkuntza Politikarako Sailburu o rd e t z a kgonbidaturik Euskal Herrian izan zire nTrentinoko eta Txileko ordezkariak joan

den irailaren 17tik 21era. Hizkuntza gutxituakdituzten komunitateen arteko harremanak sendo-tzea izan zen bisitaren helburua, hizkuntza horienegoera hurretik ezagutu eta etorkizunerako ekin-tza-planak zehazteko. Trentinoko Hizkuntza Poli-tikarako aholkulari Gino Fontana eta TxilekoHezkuntza Ministerioko koordinatzaile Javier SanMiguel eta Carolina Huenchullán izan ziren bisita-rien artean. B e rr i p a p e r a- ren galderei erantzun ziz-kieten. Gino Fontana izan zen erantzuten lehena.

B e rripapera: Gino Fontana, zein dira zuen bisita-ren helburuak?

Gino Fontana: Gauza guztien gainetik, euskarasustatzeko politika eta programen berri izan nahidugu. Gure herrian, Behe-Tiroleko Trentinon, hiruhizkuntza bizi dira elkarren ondoan: italiera, ale-mana eta ladinoa. Italiera Italian hitz egiten da, ale-mana Alemanian, Austrian eta Suitzan. Gehiengo-en hizkuntza dira biak. Ladinoaren kasua bestelada: 40.000 lagunek hitz egiten dute, eta gure lehenh e l b u rua ladino idatziaren estandarizazioa lort z e ada, gero ikastetxeetan ladinoaren irakaskuntza bul-tzatu ahal izateko.

B.: 40.000 lagunek hitz egiten dutela ladinoz diozu.Populazioaren zein ehuneko dugu?

G.F.: Po p u l a z i o a ren %5. Bestalde, hizkuntza ofizia-la da. Maila ofiziala du gure herrian, eta nazioart e k osostengua du Bigarren Mundu Gerraz gero. Horigauza handia da, eta abantailak ematen dizkigu.

B.: Eta biztanleek hizkuntzarekiko duten jarrera?G . F.: Oso sentsibilizaturik daude, eta komunitate-ko partaide izateaz harro, batere dudarik gabe.Garbi esaten dute, eta esatea gustatzen zaie: "Niladinoa naiz". Euskaldunak bezala, esango nuke,harro dira komunitateko partaide direlako.

B.: Zein asmo duzue Txilen?

Javier San Miguel: Ongi zaindu ez den hizkuntzabat bultzatu nahi dugu: maputxea. Merezi duenp restigio eta zabalpena izan lezan nahiko genuke.H o rretarako, lan handia egin beharko dugu hez-kuntza-arloan, baina baita gizarte-politikan ere ,

dela paisaje linguistikoan, dela zerbitzu publiko-etan. Eta, jakinik zuek ekimen batzuk oso aurrera-tuak dituzuela arlo honetan, euskal esperientziare-kin harremanetan jartzea erabaki genuen.

B.: Herriak bat egiten du zuen asmoarekin?

J. S. M.: Gure lehen nahia da maputxe-herriak berehizkuntza garatzeko laguntza izan dezan. Txilen,maputxe ez direnek ere jarrera ona dute, jakin nahidute hizkuntza horretaz, haien erabakiak onart z e-ko prest dira eta, ahal duten neurrian, ikasteko.

B.: Zein da Txileko hizkuntza-egoera?

J. S. M.: Gaztelania ez ezik, beste hiru hizkuntzaere ditugu bizirik Txilen. Iparraldean, aymara. Pas-cua uhartean, rabanui edo pascuera, hizkuntzapolinesikoa. Eta mendikatearen eta itsasoaren arte-an, maputxea. Maputxeak gehiengo dira zonaldean,eta maputxea-hizkuntza, berriz, gehien erabiltzendena. Baina hizkuntza polinesikoaren eta aymara-ren aldeko garapen-politikak ere nahiko genituzke.

B.: Lanean hasita zaudete, edo asmotan?

C a rolina Huenchullán: 1996az gero Txileko Hez-kuntza Ministerioak hainbat lan egin du, 1993aneman zen Lege Indigenaren markoaren baitan.K u l t u r a rteko hezkuntza elebiduna landu du, adi-bidez. Ministerioak hizkuntzak ezagupen ofizialaizan dezan ez ezik, irakaskuntzaren hobetzea duh e l b u ru. Hargatik etorri gara hona, zuen ere d upedagogikoak ikustera, ez guk bere horretan ere-dutzat hartzeko, erre f e rentetzat erabiltzeko bai-z i k .

Gino Fontana, Trentinoko Hizkuntza Politikarako aholkularia

Page 3: EUSKARAREN Berripapera · Euskararen egoera bertatik bertara ezagutu eta ladinoaren eta maputxearen berri eman dute 1 BerripaperaEUSKARAREN ... Informazio eta Komunikazioa" i z e

Linda White (Kaliforn i a ,1943), Nevada-RenokoU n i b e rtsitateko euskarairakasle da Center for Bas-que Studies-en. Euskara-ingelesa hiztegiaren egilee-takoa, Gorka Aulestiare k i nbatera, eta euskaraz idatziduten emakumeen gainekot e s i a ren egile. Bestalde,

hainbat artikulu idatzi ditu euskal literaturako gaiak jorratuz. Oraindikorain, berriz, euskal deiturek EEBBetan jasan izan dituzten aldaketenb e rri eman du, Euskaltzaindiak kaleraturiko art i k u l u a n .

Muga-arduradunen ezjakintasunaIrakasle honen arabera, mugan bertan hasten ziren zailtasunak. Ardu-radunen ezinak ziren arrazoi nagusi. "EEBBetara heldu ord u k o ,muga-arduradunak euskaldunen xehetasunak paper eta agirietan idaz-ten hasten ziren baina ez zekiten zenbait deitura nola idatzi, eta idaz-kera asmatzen zuten. Entzuten zutena idazten zuten, besterik gabe.Beste batzuetan, euskaldunak etorri, muga-ard u r a d u n a ren aurre a nparatu eta deitura inork ezin zuela zuzen idatzi konturatu eta deituralaburtzen zuten".

Makuerkiaga, McErkiagaJoan den mendeko kontuak dira. Inmigranteek New York jotzenzuten lehenengo: Ellis Island. Orain bisa-agiriak eskuan dituela etor-tzen da jendea, lanera edo eskolara. Baina orduan Ellis Island zen lekugiltza. Horra heltzen zen jendea.

Linda Whitek hainbat adibide bildu ditu artikulua idatzi aurre t i k .Makuerkiaga, esate baterako, McErkiaga bihurtu izan da EEBBetan,eskoziar erara idatzirik. Irakasleak adierazi duenez, ingelesez hitz egi-ten dutenek horixe dute gogoan: "McDonald’s, Mc hau, Mc hura.H o rtaz, Makuerkiaga entzuten dutenean, McErkiaga interpre t a t z e ndute". Horra aldaketa gertatua. Edo, beste adibide bat ematearre n ,Nevada-Reno Unibertsitateko irakasle ohi baten kasua: Magunagoi-koetxea. Nonbait, zailegi, luzeegi, ilunegi zuten estatubatuarrek deitu-ra hori, eta Maguna besterik ez zuen erabili izan eskolan.

Goñi bat ere ezBestalde, ñ-a ere gorabehera dute EEBBetako euskaldunek. Ondorioz,N a f a rroa Garaitik zein Beheretik Nevada eta Kaliforniara joandakoGoñi denak "Goni" dira. Modu berean, ez da Braña deiturarik, ez LosBaños herririk: Brana da deitura, eta Los Banos herria. Eta Linda Whi-t e ren oharra: "Beste aldaketa bat. Azkenerako, euskaldunek ere etsieta onartu besterik ez dute".

Linda White: "EEBBetako euskaldunekaskotan etsi egin dute beraiendeituren aldaketaren aurrean"Artikulua argitaratu du deituren

amerikanizazioari buruz

2

L a b u r ra k

Gabriel Arestiren poesiaorkestraturik

Rafael Castro konpositore a kmusika jarri dio Gabriel Are s-t i ren poesiari. N o r a ? lana kale-ratu zuten lehenengo bi lagu-nek, 1964an estreinatua, etaH u t s u n e r a, bigarren, 1965ean.Orain Lieder Va s c o s heldu da,A re s t i ren hiru poesiaren gaine-ko konposizioa: N o r a ren begin a b a rrak, Noraren bisaia zime -la eta Noraren bihotz apala.

Gabriel Are s t i ren poesiari musika jarri eta orkestratu ondo-ren, Lieder Va s c o s noiz estreinatuko zain da Rafael Castro .

EHU eta Egunkariarengraduondoko bi titulu

Euskal Herriko Unibertsitateko (EHU) Logika, Kognizio,Hizkuntza eta Informazio Institutuak eta EuskaldunonEgunkariak "Hizkuntza, Informazio eta Komunikazioa"i z e n b u rua duen graduondoko bi titulu eskainiko dituztei k a s t a ro honetan: unibertsitate masterra, alde batetik, etaunibertsitate espezialista, bestetik.Unibertsitatea eta enpre-sa mundua elkarlanean jarriko ditu master honek eta eus-karaz izango da, lehenengo aldiz.

M a s t e rrak bi urte iraungo du eta espezialista tituluak,b e rriz, urtebete. Informazio gehiago institutuaren idazka-ritzaren webgunean: www.sc.ehu.es/ilwlaanj/ilcli.html.

A g e n d a

P E R TS ON A J E A

BerripaperaEUSKARAREN

113. zenb. • H IZKUNTZA POLITIKARAKO SAILBURUORDETZA • 2001eko urria

Expolingua, Berlinen azaroanHizkuntzen eta Kulturen Na-z i o a rteko Azoka Berlinen izango daa u rten, azaro a ren 16tik 18ra. Hiz-kuntzen azokarik nagusienetarik daExpolingua eta 21 herrialdetako 88erakustoki bilduko ditu azaro a n .Euskara ere bertan izango da, EuskoJ a u r l a r i t z a ren eskutik. Hizkuntza-- i k a s t a roak, egonaldiak atzerr i a n ,material didaktikoa, software etamultimedia, literatura eta beste hain-bat gai erakutsiko dira Berlinen.

Page 4: EUSKARAREN Berripapera · Euskararen egoera bertatik bertara ezagutu eta ladinoaren eta maputxearen berri eman dute 1 BerripaperaEUSKARAREN ... Informazio eta Komunikazioa" i z e

3

BerripaperaEUSKARAREN

113. zenb. • H IZKUNTZA POLITIKARAKO SAILBURUORDETZA • 2001eko urria

XAGUX@RRAK: DONATOREN TERTULIA

40 ikastetxe bisitatuko ditu aurten kanpainak

Euskara ikasteko dirulaguntzak DonostianUdal Patronatuak gure hizkuntzaren erabilera indartu nahi du

E u s k a r a ren erabilera indartzeko bidean hainbat aukera eskaintzen ditu Euskarare nUdal Patronatuak Donostian, eta euskara ikasteko dirulaguntzak ematen dizkie ber-tako unibertsitarioei, langabetuei, famili transmisioaren oinarri diren guraso, hezi-tzaile, pediatra eta gainerako profesionalei, zerbitzu-enpresetako langileei, elkarteeta-ko zuzendari, monitore, idazkari eta bazkideei...

Dirulaguntza jasotzeko, herritarrak euskaltegi batean eman behar du izena, matriku-la egin, eta dirulaguntza eskaera egin, irailaren 24tik urriaren 15era bitartean.

I k a s t u rte amaieran, Patronatuak ezarritako baldintzak betez gero, ikasleak dirulaguntza jasoko du.

N A F A R R O A

B I Z K A I A Tolosa Ibarra

ErrenteriaPasaia

BilbaoEibar

Zangotza

Tafalla

Iruña

Etxarri-Aranatz

Tutera

Gasteiz

A R A B A

Laudio

Trapagaran

Barakaldo

ErandioLeioa

GetxoGernika

Alegia

Beasain

Aretxabaleta

Bergara

Azkoitia

IurrietaZornotza

Galdakao

La PueblaLabarka

Basauri

• Jaso Ikastola ....................................Iruñea• Andra Mari Ikastola ..............Etxarri-Aranaz• Zangotzako Ikastola......................Zangotza• Tafallako Ikastola ..............................Tafalla• Argia Ikastola ....................................Tutera• Assa Ikastola..................La Puebla Labarka • Koldo Mitxelena BHI........................Gasteiz• Laudio Ikastola..................................Laudio• Itxaropena Ikastola....................Trapagaran• Beurko BHI..................................Barakaldo• Erandio BHI ....................................Erandio• Jose Miguel Barandiaran BHI..............Leioa• San Nikolas Ikastola ..........................Getxo• Jado Compasión Ikastetxea............Erandio• Zurbaran BHI......................................Bilbao• Luis Briñas Ikastexea ........................Bilbao• Deustuko Ikastola..............................Bilbao• San Inazio BHI ..................................Bilbao• R.M. Azkue Ikastola ........................Lekeitio• Zubizahar Ikastola........................Ondarroa

• Gernika BHI ....................................Gernika• Juan Orobigoitia BHI..........................Iurreta• Urritxe BHI ....................................Zornotza• Andra Mari BHI ............................Galdakao• Urbi Institutua ..................................Basauri• Koldo Mitxelena Institutua............Errenteria• Pasaia-Lezo Lizeoa..........................Pasaia• Antoniano Ikastetxe Politeknikoa ....Zarautz• Lizardi BHI ......................................Zarautz• Mogel Isasi BHI....................................Eibar• San Jose Ikastetxea..........................Tolosa• Eskolapien Ikastetxea........................Tolosa• Uzturpe Ikastola..................................Ibarra• Aralar BHI..........................................Alegia• Loinazpe BHI..................................Beasain• Kurtzebarri BHI........................Aretxabaleta• Aranzadi Ikastola ............................Bergara• M. Lagundia Ikastola ......................Bergara• Xabier Munibe BHI..........................Azkoitia • Maria eta Jose..................................Zumaia

Abian da bigarren urtez Xagux@rrak: Dona -t o ren tert u l i a, irakurz a l e t a s u n a ren aldekokanpaina ibiltaria. Bigarren aldi hau irailare n17an hasi zen oinez, Iruñeko Jaso ikastolan.I k a s t u rte honetan, bestalde, hainbat aldaketaizango ditu kanpainak. Aldaketa horieta-rik batzuk pro g r a m a ren egituraridagozkio. Esaterako, ikastetxeanegiten den saio-kopuru am u rriztu egin da: bost eginizan ziren iaz, eta lau egingodira aurten. Saioen edukiak ereegokitu egin dira eta moldake-tak egin dira A ereduan ari direnikasleentzako saioetan.Beste aldaketa bat txanda kopu-ruari buruzkoa da. Aurten, txandab a k a rra egingo da ikastetxeetan.Ondorioz, ikastetxe gehiagotara iritsiahal izango da Xagux@arrak autobusa. EtaAraba, Bizkaia eta Gipuzkoako ikastetxeeta-ra joateaz gain, Nafarroara ere joango da.Ipar Euskal Herriko ikastetxeek ere autobu-saren bisita eskatzeko aukera dute.40 ikastetxe bisitatuko ditu ikasturte honetan,kanpainak.

Ondoko mapan ezarririk daude Xagu-x@arrak autobusak bisitatuko dituen herriak.