EUSKARA ETA LITERATURA DBH 1 · Web view—Alor akademikoarekin lotutako testu idatziak sortzea...

22
EUSKARA ETA LTERATURA DBH 1 I.BAI.BERRI Proietua

Transcript of EUSKARA ETA LITERATURA DBH 1 · Web view—Alor akademikoarekin lotutako testu idatziak sortzea...

Page 1: EUSKARA ETA LITERATURA DBH 1 · Web view—Alor akademikoarekin lotutako testu idatziak sortzea (paperean nahiz euskarri digitalean): laburpenak, azalpen laburrak, narrazioak… —Norberak

EUSKARA ETA LTERATURA

DBH 1

I.BAI.BERRI Proietua

Page 2: EUSKARA ETA LITERATURA DBH 1 · Web view—Alor akademikoarekin lotutako testu idatziak sortzea (paperean nahiz euskarri digitalean): laburpenak, azalpen laburrak, narrazioak… —Norberak

2

Page 3: EUSKARA ETA LITERATURA DBH 1 · Web view—Alor akademikoarekin lotutako testu idatziak sortzea (paperean nahiz euskarri digitalean): laburpenak, azalpen laburrak, narrazioak… —Norberak

© Ibaizabal argitaletxea, 2013

AURKIBIDEA

1. Sarrera

2. Alderdi metodologikoak eta didaktikoak

3. Gaitasunak

4. DBHko helburuak

5. DBHko lehenengo mailako edukiak

6. Ebaluazio irizpideak

7. I.BAI.BERRI ikasmaterialak

3

Page 4: EUSKARA ETA LITERATURA DBH 1 · Web view—Alor akademikoarekin lotutako testu idatziak sortzea (paperean nahiz euskarri digitalean): laburpenak, azalpen laburrak, narrazioak… —Norberak

1. SarreraEsku artean duzun material hau DBHko I.BAI.BERRI proiektuaren barruan kokatzen da. Proiektu horretan biltzen diren ikasmaterialen bidez, Euskara eta Literatura arloan, nagusiki honako bi helburu hauek lortu nahi dira:

• Indarrean dagoen Curriculumetik abiatuta, egungo irakasleen beharrei erantzuteko materiala eskaintzea.

• Gazteen beharrei begiratuta, eta Curriculum berriko gaitasunetan trebatzeko, proposamen egokiak eta erakargarriak aurkeztea.

Bi helburu horiek aurrean ditugularik, materialak prestatzean, batez ere irizpide hauek izan ditugu gogoan:

— Hizkuntza pertsonak elkarrekin komunikatzeko tresna da.

— Hizkuntza mundua irudikatzeko bitartekoa ere bada. Horregatik, pentsamenduarekin eta ezaguerarekin oso lotuta dago.

— Hizkuntzak literatura mundurako abiapuntu ere izan behar du.

— Ikasgelan, ikasleak dira hizkuntza komunikazioaren prozesuko protagonista zuzenak, bi ikuspegiotatik begiratuta: hartzaile modura (irakurtzea eta entzutea) eta sortzaile modura (idaztea, elkarrizketan aritzea eta hitz egitea).

Eskolaren eginkizunei begiratuta, berriz, honako bi hauek izango dira eginkizun nagusiak:

• Ikasleek komunikatzeko eta irudikatzeko duten gaitasuna garatzea, ahozkoa nahiz idatzizkoa.

• Ikasleek hizkuntza arloan dakartzaten hutsuneak betetzea (hizkuntzaren erabilera zuzena ikasgelara eta bertako eginkizunetara mugatu gabe).

Helburu horiek lortzeko, jakina, irakasleen zeregina erabakigarria izango da. Baina ez dugu ahaztu behar garrantzitsua izango dela hizkuntzaren planteamendu integratzailea egitea, eta hori lortzeko, etapa honetako irakasleen arteko koordinazio estua beharrezkoa izango dela, ahalik eta planteamendu bateratuena aplikatzeko. Egia da, ordea, planteamendu integral hori gauzatzeko, irakasleek oztopoak izan ditzaketela, ikasleen egoera soziolinguistikoa askotarikoa delako.

4

Page 5: EUSKARA ETA LITERATURA DBH 1 · Web view—Alor akademikoarekin lotutako testu idatziak sortzea (paperean nahiz euskarri digitalean): laburpenak, azalpen laburrak, narrazioak… —Norberak

© Ibaizabal argitaletxea, 2013

2. Alderdi metodologikoak eta didaktikoakMarko teorikoari gagozkiolarik, proiektu hau diseinatu eta garatzeko, Hezkuntzaren Erreforman adierazitako teoriak izan dira abiapuntu. Besteak beste, honako ideia hauekin bat gatoz:

• Oinarrizko gaitasun kognitibo batzuk unibertsalak dira (gogoratzeko gaitasuna, arrazoitzekoa…). Baina, egoera jakinetan, gaitasun horiek erabiltzeko eran aldeak agertzen dira. Alde horiek jasotako hezkuntza esperientziekin lotzen dira.

• Gizakion ezagutza ez da irizpide erabat logikoetan oinarritzen; aitzitik, irizpide pragmatiko eta funtzionaletan oinarritzen da.

• Ezagutza eraikitze prozesu baten emaitza da beti.

• Informazio berria jasotzean, garrantzi handia daukate ikasleek aurretik dauzkaten ideiek. Horietatik abiatu behar da, beraz, irakaskuntza prozesua.

• Eskolako ikaskuntzari dagokionez, ezagutza ez da pasiboki hartzen den zerbait. Prozesu aktibo baten barruan kokatzen da: irakaskuntza-ikaskuntzaren prozesuan gertatu ohi diren akatsak beharrezkoak dira ezagutza jasotzeko prozesuan.

• Ikasleak ikaskuntza prozesuan protagonista izan behar du, ikaskuntza hori bere baitan poliki-poliki eraikitzen joan dadin. Horregatik, gelak, edukiek, programazioek eta abarrek eraikitze prozesu horren mende egon behar dute.

• Nerabeek aldaketa handiak eta garrantzitsuak izan ohi dituzte: itxuraren aldetik, ingurukoekin izan ohi dituzten harremanetan eta pentsamenduan. Azken horri dagokionez, adin horretan pentsamendurako era berriak berenganatzen dituzte eta, poliki-poliki, arrazoibiderako autonomia handiagoa eta zehaztasun handiagoa ere erakusten dituzte.

Bestalde, metodologiari dagokionez, batez ere honako irizpide hauek izan ditugu gogoan:

• Prozedurei garrantzi berezia ematea.

• Arauak ikasteari eta kodeari baino hizkuntzaren erabilerari garrantzi handiagoa ematea.

• Komunikabideek eguneroko bizitzan duten presentzia kontuan hartuta, horien ezagutza eta interpretazioa bultzatzea, adinari dagokion neurrian, antzeko ekoizpenak bideratzeko.

• Hizkuntzak gizartean duen dimentsioaz jabe daitezen bideak eskaintzea.

• Ahozko hizkuntzari arreta eskaintzea.

• Literaturaren mundura hurbiltzeko aukerak ematea.

Jarduerak planifikatzean, berriz, honako irizpide hauei jarraitu diegu:

— Materialetan eskainiko diren jardueren bidez, komunikazioari dagozkion oinarrizko bost hizkuntza trebetasunak garatzeko aukera emango da: ahozkoaren eta idatziaren ulermena, mintzamena, idazmena eta ahozko elkarrekintza.

— Ikasleei, bakarkako jarduerez gain, binaka nahiz taldeka lan egiteko aukerak ere eskainiko zaizkie, komunikazio egoerak antolatzeko ezinbestekoak baitira. Bide horretatik, talde lanei arreta berezia eskaini diegu, besteak beste, jarduera hauek lantzeko aukera ematen dutelako: gainerakoei entzun, txandak errespetatuz hitz egin, ahots goran irakurri, apunteak hartu, entzundakoa labur-labur adierazi…

— Ahal den guztietan testu osoekin lan egingo da; hala ere, zenbait eduki lantzeko (aditza, deklinabidea, etab.) esaldi solteetara ere joko dugu, hizkuntzari buruz

5

Page 6: EUSKARA ETA LITERATURA DBH 1 · Web view—Alor akademikoarekin lotutako testu idatziak sortzea (paperean nahiz euskarri digitalean): laburpenak, azalpen laburrak, narrazioak… —Norberak

hausnarketa egin dezaten, eta, pixkanaka, euskararen hizkuntza sistema beregana dezaten.

— Jarduera motibagarriak planteatzen saiatu gara. Horretarako, komunikazio egoera errealetan edota errealak izan daitezkeenetan oinarritutakoak proposatzen saiatu gara. Horrela, ikasleek komunikazio prozesuan dauden etapak gelan bertan bizitzeko eta lanean inplikatzeko aukera izango dute. Era berean, euskaraz erabili ohi ditugun hizkera motak ezagutzeko aukera emango die (ez da hizkera bera erabiliko lagun artean idatzitako e-mail batean, esaterako, eta eskolako aldizkarirako idatzi behar den albiste batean).

6

Page 7: EUSKARA ETA LITERATURA DBH 1 · Web view—Alor akademikoarekin lotutako testu idatziak sortzea (paperean nahiz euskarri digitalean): laburpenak, azalpen laburrak, narrazioak… —Norberak

© Ibaizabal argitaletxea, 2013

3. GaitasunakEuropako Parlamentuaren gomendioari jarraituta, derrigorrezko eskolaldiko Curriculuma gaitasunetan oinarritzen da. Proposamen horren helburua da “pertsona guztiek giza errealizazioa eta garapen pertsonala lortzea, eta herritartasun aktiboa, laneratzea eta enplegua erdiesteko izan behar dituzten gaitasunak eskuratzea”. Beraz, gaitasunetan oinarritutako irakaskuntzak ikasleek “egiten ikastea” du helburu. Hori dela eta, derrigorrezko hezkuntzan jorratzen diren arlo guztietan, hezkuntza gaitasun orokorrak eta oinarrizko gaitasunak hartuko dira kontuan.

Hezkuntza gaitasun orokorrak heziketa oso baterako erreferentzia ardatzak dira, hezkuntza esparru guztietan ikasten direnak. Laburbilduta, hauek dira:

Arduraz eta autonomiaz bizitzen ikastea. Ikasten eta pentsatzen ikastea, eta informazioa interpretatzea,

sortzea eta ebaluatzea. Erkidego honetako hizkuntza ofizialetan eta, gutxienez, atzerriko

hizkuntza batean hitz egiten ikastea, eta komunikabideak eta informazio komunikazio teknologiak irizpide kritikoz erabiltzen eta interpretatzen ikastea.

Elkarrekin bizitzen ikastea. Pertsona gisa garatzen ikastea. Egiten eta ekiten ikastea.

Oinarrizko gaitasunak, bestalde, “ikasleek derrigorrezko eskolaldian lortu beharreko jakintzen, trebetasunen, jarreren eta balioen elkarrekintza dira”, ikasle bakoitzaren ezaugarriak eta testuingurua kontuan hartuta irakatsi beharrekoak. Oinarrizko gaitasunek ikasleek Curriculuma landuz lortu beharreko helburuak adierazten dituzte. Hortaz, DBHko Curriculuma etapa horretako helburuek, edukiek, oinarrizko gaitasunek, irakaskuntza metodoek eta ebaluazio irizpideek osatzen dute. Halaber, kontuan izan beharko dugu ikuspegi berri horren arabera, ikasleek gai izan beharko dutela eskolako diziplina guztietan ikasitako edukiak, askotariko egoeratan eta testuingurutan erabiltzeko; eskolan ikasiko dutena ez baitute jakite hutsagatik ikasiko, bizitza errealean erabiltzeko baizik.

EAEko DBHko Curriculumean ezartzen diren oinarrizko gaitasunak honako hauek dira:

1. Zientzia, teknologia eta osasun kulturarako gaitasuna2. Ikasten ikasteko gaitasuna3. Matematikarako gaitasuna4. Hizkuntza komunikaziorako gaitasuna5. Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna6. Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna7. Giza eta arte kulturarako gaitasuna8. Norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna

Hizkuntza arloa eta oinarrizko gaitasunak

7

Page 8: EUSKARA ETA LITERATURA DBH 1 · Web view—Alor akademikoarekin lotutako testu idatziak sortzea (paperean nahiz euskarri digitalean): laburpenak, azalpen laburrak, narrazioak… —Norberak

Hizkuntza arloak oinarrizko gaitasun guztiak garatzen laguntzen du, hain zuzen ere, hizkuntza pentsamendua garatzeko, ikaskuntza prozesuak bideratzeko, arrazoitzeko, edota arte adierazpenak ulertu eta ekoizteko tresna garrantzitsuena delako.

Nola garatu eta eskuratuko ditugu oinarrizko gaitasun horiek? Modu honetan:

1. Zientzia, teknologia eta osasun kulturarako gaitasuna—Pentsamendu zientifikoa eta teknikoa hizkuntzaren bidez garatuz eta informazioa interpretatuz.

—Hainbat ezagutza esparrutako diskurtsoak erabiliz.

2. Ikasten ikasteko gaitasuna—Pentsamendua eta ezagutzak barneratzeko, tresna ezinbestekoa den hizkuntza erabiliz.

—Ikaskuntza prozesuak hizkuntzaren bidez modu eraginkorrean kudeatuz.

—Hizkuntzaren erabilera zuzenaren inguruan hausnartuz.

3. Matematikarako gaitasuna—Informazioa, datuak edo arrazoibideak interpretatuz eta adieraziz.

—Eguneroko bizitzako arazoak konpontzeko eta erabakiak hartzeko, matematika elementuak eta arrazoibideak erabiliz.

4. Hizkuntza komunikaziorako gaitasuna—Hainbat komunikazio egoeratan eta testuingurutan, ahozko eta idatzizko testuak ulertuz edo ekoitziz.

—Hizkuntza eta haren erabilera arauei buruz hausnartuz.

—Hizkuntzaren erabilerarako trebetasunak jaso, eta beste hizkuntza batzuen erabilerara transferituz.

5. Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna—Beharrezko informazioa bilatu eta hautatzeko ezagutzak eta trebeziak garatuz, gero informazio hori ahozko eta idatzizko testuen ekoizpenetan erabiltzeko.

—Teknologia berriek eskaintzen duten informazioa jarrera kritikoz aztertuz.

—Testu idatziak nahiz ahozkoak garatzeko baliabide elektronikoak erabiliz.

6. Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna—Hainbat helburu dituzten gizarte jardueretan edota komunikazio elkarrekintzetan parte hartzean, beharrezkoak diren komunikazio trebeziak garatuz.

—Giza harremanak oinarri dituzten jarduerak jorratuz: esanahiak negoziatzeko jarduerak, gatazkak konpontzea helburu dutenak…

—Hizkuntzak eta hiztunekiko jarrerak landuz, eta hizkuntza aniztasunarekiko jarrera positiboak balioetsiz.

7. Giza eta arte kulturarako gaitasuna—Kultura eta arte adierazpenak ulertuz, eta irizpide kritikoz balioetsiz.

8

Page 9: EUSKARA ETA LITERATURA DBH 1 · Web view—Alor akademikoarekin lotutako testu idatziak sortzea (paperean nahiz euskarri digitalean): laburpenak, azalpen laburrak, narrazioak… —Norberak

© Ibaizabal argitaletxea, 2013

—Literatura beste arte adierazpideetara ere hurbilduz (musika, pintura edo zinema).

—Literatura komunikazioaren bidez espazioan eta denboran urrun dauden beste errealitate batzuetara jauzi egitean, gizakiaren eta hizkuntzaren dimentsio estetikoaren inguruan hausnarketa eginez.

8. Norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna—Konfiantzaz, arduraz eta sen kritikoz ekintza edo proiektu indibidualak nahiz kolektiboak sortuz.

—Ikasgelan, eta batez ere talde lanetan, era aktiboan parte hartuz, eta zenbait trebetasun eta jarrera garatuz (norberaren buruarekin konfiantza izatea, elkarrizketan eta lankidetzan aritzea, arriskuak hartzea…).

9

Page 10: EUSKARA ETA LITERATURA DBH 1 · Web view—Alor akademikoarekin lotutako testu idatziak sortzea (paperean nahiz euskarri digitalean): laburpenak, azalpen laburrak, narrazioak… —Norberak

4. DBHko helburuakIndarrean dagoen Curriculumaren arabera, etapa honetan Euskara eta Literatura eta Gaztelania eta Literatura irakasgaien helburua honako gaitasun hauek lortzea da:

1. Hizkuntza erabiltzeko era askotako eremuetatik jasotako diskurtso idatziak eta ahozkoak ulertzea eta ikuspegi kritikoz interpretatzea, horietan ulertutakoa beste komunikazio egoera batzuetan aplikatzeko.

2. Ahoz eta idatziz, esan-idatziak egoki, koherentziaz eta zuzen adierazteko eta solasteko gai izatea, errespetuzko eta lankidetzarako jarrera hartuta.

3. Soziolinguistikako oinarrizko ezagutzen laguntzarekin, gure errealitate elebiduna ezagutzea eta interpretatzea, euskara eraginkortasunez erabiltzeko eta hizkuntza normalizazioarekiko konpromiso aktiboa garatzeko.

4. Soziolinguistikako oinarrizko ezagutzak kontuan hartuta, eleaniztasunaren eta kultura aniztasunaren dibertsitatea ezagutzea eta interpretatzea, hizkuntza aniztasuna lortzeko bide positibo gisa; dibertsitate hori kultura aberastasun gisa balioetsiko da.

5. Hizkuntzen erabilerari buruz hausnartzea, gizarteko eta kulturako hainbat testuingurutan behar bezala komunikatzeko aukera ematen duten estrategiak hartzeko; horrela, era guztietako aurreiritziak sortzen dituzten hizkuntza estereotipoak saihestuko dira.

6. Testuak ulertzeko eta sortzeko prozedurak kontuan hartuta, erlazioan dauden hizkuntzen sistemei buruz hausnartzea, horietako bakoitza behar bezala, koherentziaz eta zuzen erabiltzeko eta transferentzia negatiboak saihesteko.

7. Informazioa bilatzean, hautatzean eta prozesatzean, gizarteko komunikazio bideak eta informazio teknologiak gero eta autonomia handiagoz eta izaera kritikoz erabiltzea, eskola jardueran hizkuntza mintzatua eta idatzia eraginkortasunez erabiltzeko.

8. Norberaren ikaskuntza prozesuei buruz hausnartzea, beste hizkuntzetan eta alorretan jasotako ezagutzak eta komunikazio estrategiak transferitzeko; horrela, ikaskuntzan autonomiaz jokatzeko norberak duen ahalmenean gero eta konfiantza handiagoa sentituko dute.

9. Literatura generoen oinarrizko arauei eta horien bilakaera historikoaren oinarrizko etapei eta obrei buruzko ezagutza erabiltzea, literatura testuen eta literatura asmoko testuen ulermena eta produkzioa bultzatzeko.

10. Literatura ondarea balioestea, norbanakoak eta taldeak historiako eta kulturako hainbat testuingurutan izandako esperientzia sinbolizatzeko; horrela, euskal literaturako, inguruan dauden herrialdeen literaturetako eta literatura unibertsaleko ereduzko obrak irakurriz eta aztertuz, norberaren kultura identitatea eraiki ahal izango da.

11. Literaturaz gozatzea, nork bere esperentziari zentzua emateko, mundua eta gizakiak ulertzeko eta sentsibilitate estetikoa garatzeko.

10

Page 11: EUSKARA ETA LITERATURA DBH 1 · Web view—Alor akademikoarekin lotutako testu idatziak sortzea (paperean nahiz euskarri digitalean): laburpenak, azalpen laburrak, narrazioak… —Norberak

© Ibaizabal argitaletxea, 2013

5. DBHko lehenengo mailako edukiak1. EDUKI MULTZOA. Ahozko komunikazioa: entzutea, hitz egitea eta elkarrizketan aritzea—Gizarte harremanak eraikitzea helburu duten ahozko eta ikus-entzunezko interakzioetan parte hartzea.

—Elkarrizketetan parte hartzea, testuak ulertzeko nahiz idazteko, eta era guztietako komunikazio prozesuei buruz hausnartzeko.

—Curriculumaren hainbat zeregini bereziki dagozkien komunikazio egoeratan parte hartze aktiboa izatea.

—Harreman trukea ikasketa prozesuak erregulatzeko baliabide gisa balioestea.

—Harreman trukeak hasten, mantentzen eta amaitzen laguntzen duten hainbat komunikazio estrategia erabiltzea.

—Ikasleen eguneroko bizitzatik edo esperientzietatik hurbil dauden ahozko eta ikus-entzunezko testuen informazio garrantzitsuenak ulertzea.

—Ahozko testuak aztertzeko jarraibideak erabiltzea.

—Entzute prozesuan, informazioa erregistratzeko hainbat baliabide erabiltzea.

—Ahozko testuen komunikazio egoerak identifikatu ondoren, edukia planifikatzea eta esperientziarekin lotutako gertaerak ahoz kontatzea.

—Ahozko ekoizpenak zuzentzeko eta ebaluatzeko, autoebaluazio eta autozuzenketa estrategiak erabiltzea.

—Elkarrekintzetan, solaskideen hizkuntza erabilerak errespetatzea.

—Ahoskera eta intonazio egokia erabiltzeko interesa izatea.

—Ahozko elkarrizketetan, euskara erabiltzeari dagokionez, jarrera positiboa eta aktiboa izatea.

—Jarduera akademikoarekin lotutako gaiak edo gertaera interesgarriei buruzkoak ahoz azaltzea.

—Landutako ahozko testuen genero ezaugarri nagusiak ezagutzea.

2. EDUKI MULTZOA. Idatzizko komunikazioa: irakurtzea eta idaztea—Egunerokotasunarekin lotuta eta ikasleen interesetatik hurbil dauden komunikabideetako testu idatzien informazio garrantzitsuena ulertzea eta interpretatzea.

—Hainbat testu ahots goran irakurtzea, testuari dagokion ahoskera, intonazioa eta erritmoa erabiliz.

—Curriculumeko hainbat irakasgaitan lantzen diren testu mota garrantzitsuenen ezaugarri nagusiak identifikatzea.

—Testuinguruan oinarrituta, lexiko ezezagunaren esanahia bilatzea, eta lexiko hori ekoizpen lanetan erabiltzea.

—Testu idatzietako komunikazio ezaugarriak identifikatzea (igorlearen asmoa, ideien ordena hierarkikoa, ideia nagusiak eta bigarren mailakoak).

—Testu idatzien edukia eskema edo laburpenen bidez sintetizatzea.

—Plangintza egin ondoren, hainbat komunikazio helburu dituzten testu idatziak sortzea (paperean nahiz euskarri digitalean): gutunak, oharrak, e-mailak, elkarrizketak, narrazioak…

11

Page 12: EUSKARA ETA LITERATURA DBH 1 · Web view—Alor akademikoarekin lotutako testu idatziak sortzea (paperean nahiz euskarri digitalean): laburpenak, azalpen laburrak, narrazioak… —Norberak

—Alor akademikoarekin lotutako testu idatziak sortzea (paperean nahiz euskarri digitalean): laburpenak, azalpen laburrak, narrazioak…

—Norberak sortutako testu idatziak zuzentzea, egokitasunarekin, koherentziarekin, kohesioarekin eta zuzentasunarekin lotutako irizpideak kontuan hartuta.

—Testu barruko ideiak behar bezala lotzeko, lokailuak, ISren eta ASren arteko komunztadura, paragrafoak, puntuazio markak eta abar zuzen erabiltzea.

—Liburutegia eta informazio eta komunikazio teknologiak gero eta autonomia handiagoz erabiltzea.

—Idatzizko ekoizpenak egiteko eta egindakoa berrikusteko, urratsez urratseko prozedurak erabiltzea.

—Erabilitako gramatika, ortografia eta tipografia arauei dagokienez, testu idatziek paperean nahiz euskarri digitalean aurkezpen egokia izan dezaten interesa agertzea.

—Idazmena informazio iturritzat, norberaren esperientzia eta iritzia komunikatzeko bidetzat eta jokabidea arautzeko modutzat balioestea.

—Idatzizko testuetako euskararen erabilerari dagokionez, jarrera positiboa izatea.

—Testuak ondo idazten jakiteak norbanakoan eta gizartean duen garrantziaz konturatzea.

3. EDUKI MULTZOA. Literatura hezkuntza—Ikasleen interesei begira egokiak diren zenbait lan irakurtzea, eta norberaren eta besteen esperientzien argitan aztertzea.—Poemak eta bertsoak elkarrekin irakurtzea, entzutea eta errezitatzea, erritmoaren oinarrizko elementuei, neurkerari eta figura semantiko garrantzitsuenei erreparatuz.—Kontakizun laburrak, gure kulturako eta beste kultura batzuetako mitoak eta kondairak barne, iruzkinak gehituz eta elkarrekin irakurtzea eta entzutea, literatura kontakizunaren elementuei eta haien funtzionaltasunari erreparatuz.—Antzerki lan laburrak edo zatiak, irakurtzea, testuaren ezaugarriei erreparatuta.—Bertsoak asmo literarioz eta ikasgelan landutakoen oinarrizko egiturak baliatuz planifikatzea eta ekoiztea.—Literatura testura hurbiltzean hainbat alderdiren inguruan hausnartzea: gaia, garaia, pertsonaiak, baliabide estilistikoak...—Ahozko eta idatzizko literatura testuak aztertzea, eta labur kontatzea.—Euskarri desberdinetan, ikus-entzunezkoak eta euskarri digitalak barne, aurkeztutako literatura lanak aztertu, alderatu eta gogoan erabiltzea.—Literaturari buruzko informazio iturriak ezagutzea, eta irakaslearen laguntzaz erabiltzea.—Literaturaren inguruko jardueretan parte hartzea.—Ahozko literaturaren osagaiak eta ezaugarriak ezagutzea.—Literatura hizkuntzaren oinarrizko ezaugarriak ezagutzea, eta testuetan identifikatzea.—Irakurle gisa, autonomia eta literaturarekiko estimua garatzea gozamen iturri eta beste errealitate, kultura eta mundu batzuk ezagutzeko bide gisa.—Ahozko literatura balioestea belaunaldien arteko kultura transmititzeko eta norberaren identitate kulturala eraikitzeko bitarteko gisa.—Literatura ekoizpenekiko sentsibilitate estetikoa garatzea, elementu sortzaileak

12

Page 13: EUSKARA ETA LITERATURA DBH 1 · Web view—Alor akademikoarekin lotutako testu idatziak sortzea (paperean nahiz euskarri digitalean): laburpenak, azalpen laburrak, narrazioak… —Norberak

© Ibaizabal argitaletxea, 2013

eta estilistikoak balioetsiz.—Literatura testuen balio esplizituekiko jarrera kritikoa garatzea.

13

Page 14: EUSKARA ETA LITERATURA DBH 1 · Web view—Alor akademikoarekin lotutako testu idatziak sortzea (paperean nahiz euskarri digitalean): laburpenak, azalpen laburrak, narrazioak… —Norberak

4. EDUKI MULTZOA. Hizkuntzari buruzko hausnarketa—Ahozko komunikazioaren eta idatzizko komunikazioaren arteko desberdintasun garrantzitsuak ezagutzea (testuingurukoak eta formari dagozkionak).

—Testu mota garrantzitsuenen ezaugarri nagusiak ezagutzea.

—Zenbait testu lokailu identifikatzea eta erabiltzea, eta, bereziki, lekua, denbora eta erreferentea mantentzeko prozedurekin lotutakoak.

—Testuetan aditz denbora eta aspektua zuzen erabiltzea.

—Mezuetako eremu lexikoak eta semantikoak identifikatzea eta hitzak sortzeko mekanismoak ezagutzea.

—Euskarazko hainbat adierazpen eta esaera berezi ezagutzea eta erabiltzea.

—Paragrafoa esanahidun unitatetzat hartzea, eta puntuazioa, berriz, testu idatzia antolatzeko mekanismotzat.

—Hainbat euskarritan dauden eskola hiztegiek eta beste aholku liburu batzuek hizkuntzari buruz ematen dituzten informazioak interpretatzea, eta testuetako hizkuntza zuzentzeko eta gramatika berrikusteko estrategiak garatzea.

—Hizkuntzaren morfologia atala zuzen erabiltzea, eta, bereziki, perpausen osagaiak lotu eta enuntziatu kohesionatuak eta zuzenak sortzeko deklinabide eta aditz komunztaduraren inguruko arauak.

—Testuetan gehien agertzen den ortografia zuzen erabiltzea.

—Oinarrizko gramatika kategoriak ezagutzea, besteak beste, izenak, adjektiboak, determinatzaileak, pertsona izenordainak eta aditza.

—Oinarrizko hizkuntza terminologia ulertzea eta erabiltzea.

—Hizkuntza elementu eta funtzionamendu arau berezkoak dituen sistematzat hartzea.

—Ahozko eta idatzizko ekoizpenak ebaluatzeko eta zuzentzeko estrategiak laguntzaz erabiltzea.

—Hizkuntzen arteko kalko eta transferentzia okerrak identifikatzea eta zuzentzea.

—Akatsak ikaskuntza prozesuaren zatitzat ulertzea.

—Norberaren ikaskuntza prozesuan autonomia bultzatzeko hizkuntzari buruz hausnartzeak duen garrantzia balioestea.

—Komunikazio eraginkorra bideratzeko, ortografia eta fonetika arauek duten garrantzia kontuan hartzea.

5. EDUKI MULTZOA. Hizkuntzaren dimentsio soziala—Hizkuntzak pertsonen arteko harremanak bideratzeko bitartekotzat eta komunitate baten identitate seinaletzat balioestea.

—Euskal gizartearen errealitate eleaniztuna eta kultura aniztasuna onartzea.

—Gaztelaniaren eta euskararen arteko ukipena dela eta, hizkuntza erabiltzean sortzen diren zenbait kalko oker identifikatzea eta zuzentzea.

—Nork bere euskalkia erabiltzea, eta gainerakoak hizkuntza aberastasun ezaugarritzat balioestea.

—Hizkuntza estandarrak hizkuntza aldaera desberdina duten hiztunen arteko komunikazio tresnatzat duen funtzioa ezagutzea.

14

Page 15: EUSKARA ETA LITERATURA DBH 1 · Web view—Alor akademikoarekin lotutako testu idatziak sortzea (paperean nahiz euskarri digitalean): laburpenak, azalpen laburrak, narrazioak… —Norberak

© Ibaizabal argitaletxea, 2013

—Hizkuntza guztien aldeko jarrera positiboak garatzea, eta, bereziki, euskararen normalizazio prozesuarekiko jarrera baikorra.

15

Page 16: EUSKARA ETA LITERATURA DBH 1 · Web view—Alor akademikoarekin lotutako testu idatziak sortzea (paperean nahiz euskarri digitalean): laburpenak, azalpen laburrak, narrazioak… —Norberak

6. Ebaluazio irizpideakEbaluazioa irakaskuntza eta ikaskuntza mundua balioesteko eta neurtzeko aukera ematen duen prozesua da. Prozesu horrek aukera ematen du hezkuntza sisteman eta ikastetxe bakoitzean ezarri diren helburuak eta eduki multzoak aztertzeko.

Irakaskuntza prozesuaren amaieran ikasleak zehaztutako helburuak eta edukiak barneratzera iritsi badira, ondo. Horrek esango digu aurreikusitako asmoak bete egin direla eta ikasturtea ondo joan dela. Zehaztutako helburuak eta edukiak ikasleak barneratu ez baditu, ordea, horrek adieraziko du hutsuneren bat-edo egon dela: metodologiaren aldetik, edukien aldetik, ikaslearen gaitasunen edo jarreraren aldetik…

Beraz, ebaluazioa hezkuntzaren prozesua neurtzeko, baldintzatzeko eta hobetzeko behar-beharrezko tresna da. Hiru ebaluazio mota bereizi ohi dira:

— Hasierako ebaluazioak ikaslea zer prestakuntzarekin hasiko den neurtzeko balio digu, eta, horren arabera, behar duen metodologia planifikatzeko aukera ematen digu.

— Jarraipenezko ebaluazioak ikasturtean zehar ikaskuntza-irakaskuntza prozesua nola doan jakiteko aukera emango digu.

— Azken ebaluazioak Curriculumak zehaztutakoa ikasturte amaieran lortu den ala ez ikusteko balio digu.

Hauek dira, indarrean dagoen Curriculumean aipatzen direnetatik abiatuta, DBHko lehenengo mailarako zehaztu ditugun ebaluazio irizpideak:

1. Ahozko testuak arretaz entzutea, ulertzea eta haien interpretatzea (bai ikasle esperientzietatik hurbil dauden gizarte eremuetakoak, bai bizitza akademikokoak).

2. Testu idatziak arretaz irakurtzea, ulertzea eta esanahia interpretatzea (bai ikasleen esperientziatik hurbil dauden gizarte eremuetakoak, bai bizitza akademikokoak).

3. Jarduera akademikoarekin lotutako gaiei edo gertakari interesgarriei buruz ahozko aurkezpen laburrak, argiak eta ongi egituratuak egitea.

4. Ikasgelako elkarrizketetan parte hartze aktiboa eta egokia izatea.

5. Hainbat generotako testu idatziak sortzea (egokitasuna, koherentzia, kohesioa eta zuzentasuna zainduta).

6. Hainbat generotako testu idatzien edukia ahoz eta idatziz laburtzea.

7. Soziolinguistikako oinarri-oinarrizko ezagutzak erabilita, Euskal Herriko errealitate elebiduna interpretatzeko lehen urratsak egitea.

8. Euskal kulturaren transmisioan eta euskararen normalizazio prozesuan parte hartzea, eta ohiko komunikazio egoeretan euskaraz hitz egitea.

9. Oinarrizko ezagutza soziolinguistikoak erabilita, hizkuntza errealitateen aniztasunaz jabetzea.

10. Egoeraren arabera erregistro egokia aukeratzea eta zuzen erabiltzea (formala nahiz lagunartekoa).

11. Hizkuntzen erabilera sistemari eta arauei buruz hausnartzea, eta ekoizpen lanetan ezagutza horiek praktikan jartzea.

12. Oinarrizko hizkuntza terminologia ezagutzea, eta erabilerari buruzko hausnarketa jardueretan baliatzea.

13. Informazio teknologiak gero eta autonomia handiagoz erabiltzea, eskola jarduerako premiei erantzuteko behar duen informazioa bilatzeko, hautatzeko eta prozesatzeko.

16

Page 17: EUSKARA ETA LITERATURA DBH 1 · Web view—Alor akademikoarekin lotutako testu idatziak sortzea (paperean nahiz euskarri digitalean): laburpenak, azalpen laburrak, narrazioak… —Norberak

© Ibaizabal argitaletxea, 2013

14. Norberaren ikaskuntza nahiz besteena ebaluatzen parte hartzea, eta hizkuntzak ikasteko eta erabiltzeko norberak duen gaitasunean konfiantza izatea.

15. Literaturan dituen ezagutzak baliatuta, testu laburrak edo literatura lanetako testu zatiak ulertzea.

16. Asmo literarioa duten ahozko eta idatzizko zenbait testu sortzea.

17. Euskal literaturako ahozko adierazpen eta baliabide erretorikoak ezagutzea eta erabiltzea.

18. Luzera jakin bateko irakurgaiei edo adin horretarako egokiak diren lanei buruz norberak duen iritzia ematea.

19. Literaturaz baliatzea gozatzeko, mundua ezagutzeko eta norberaren identitate pertsonala, kulturala eta soziala eraikitzeko.

17

Page 18: EUSKARA ETA LITERATURA DBH 1 · Web view—Alor akademikoarekin lotutako testu idatziak sortzea (paperean nahiz euskarri digitalean): laburpenak, azalpen laburrak, narrazioak… —Norberak

7. I.BAI.BERRI ikasmaterialak Hemen aurkezten dugun proiektua irekia da, eta datozen urteetan osatzeko asmoarekin abiatu da. Une honetan, ikasmaterial hauek eskaintzen ditugu DBHko 1. mailarako:

Testuak 1. Narrazio testua. AlegiakMaterial honek narrazio testua (alegiak) lantzeko sekuentzia didaktiko bat eskaintzen du. DBHko lehen mailako ikasle eta irakasleentzat sortu dugu, eta ataza nagusia idazketa proiektu bat da. Baina idazketa ez ezik, irakurmena, ahozkoaren ulermena eta ahozko elkarreragina lantzeko ere hainbat aukera eskaintzen ditu. Metodologiari dagokionez, ikuspegi komunikatiboan oinarrituriko sekuentzia da; bertan, narrazioa lantzeko jarduerak eta testugintza prozesuan trebatzekoak konbinatu dira.

Ulermena 1Liburuxka honetan hizkuntzaren oinarrizko trebetasun hauek lantzen dira: irakurriaren ulermena, idazmena, mintzamena eta ahozkoaren ulermena. Xede nagusia, ordea, irakurriaren ulermena lantzea da. Horretarako, Curriculumeko irizpideetan eta Víctor Morenoren Zertarako irakurri? Ulertzeko lanetan oinarritu gara; pasarte honetan biltzen da ideia nagusia:“Irakurtzea ez da informazioa jasotzea bakarrik, baizik eta parte hartzea. (…) Ulermena ez da testutik ateratzen. Irakurleak berak eraikitzen du bere hizkuntza gaitasunarekin eta munduan barrena hartutako esperientziarekin”.Liburuxka 9 unitatetan banatuta dago, eta horietan era guztietako testu motak lantzen dira: azalpenak, narrazioak, albisteak, kontakizunak, iritziak, deskribapenak… Unitateak eskema berberari jarraituta egituratu dira: irakurri aurretik egiteko ariketak, irakurri bitartean egitekoak, irakurri eta gero egitekoak, eta, amaitzeko, ekoiztekoak. Gaiak ere askotarikoak dira: surfa, kirola, sare sozialak, urpeko arrantza…

18

Page 19: EUSKARA ETA LITERATURA DBH 1 · Web view—Alor akademikoarekin lotutako testu idatziak sortzea (paperean nahiz euskarri digitalean): laburpenak, azalpen laburrak, narrazioak… —Norberak

© Ibaizabal argitaletxea, 2013

Liburuxkarekin batera, CD bat ere eskaintzen da, eta bertan euskal kanta tradizionalak biltzen dira, entzuteko, ulertzeko eta gozatzeko. Horretan laguntzeko, liburuxkan bertan hainbat ariketa eskaintzen dira, eta baita kanten inguruko azalpen bitxiak ere.

Literatura 1Literatura DBH1 liburuxka 6 unitatetan banatuta dago. Lehenengo unitatean, literaturaren inguruko gogoeta egiten da, eta literatura testuak identifikatzen dira; bigarrenean, literatura genero nagusiak ezagutu, eta ahozko eta idatzizko literatura bereizten dira; azken lau unitateetan, ahozko literatura lantzen da: hirugarrenean, dekorazio olerkiak, koplak eta esaera zaharrak; laugarrenean, baladak; bosgarrenean, herri ipuinak, pasadizoak eta kondairak; eta seigarrenean, bertsolaritza.

Metodologiari dagokionez, prozedurazko edukiek dute lehentasuna, eta literatura testuekin lan eginez barneratuko dituzte ikasleek edukiak. Tartean, halere, edukiei buruzko oinarrizko azalpenak ere eskaintzen dira.

Ikaslearen liburuan, teknologia berriak erabilita, entzuteko, ikusteko zein informazio osagarria bilatzeko aukerak eskaintzen dira. Proposamen horiek www.ibaizabal.com gunean bilduko dira ("Material elkarreragilea" atalean).

Liburuxkaren eranskinean, unitateetan lantzen diren audioen eta bideoen estekak, bertso moldeak eta zenbait bideoren transkripzioak biltzen dira.

Ortografia 1Liburuxka honen xede nagusia zuzentasuna eta hizkuntzaren inguruan hausnartzea da, eta Euskaltzaindiak eta Hezkuntza Saileko Estilo Liburuak gomendatutako irizpideei jarraitzen die.

Bederatzi unitatetan banatuta dago, eta unitate bakoitzak lau orrialde ditu. Landuko diren edukiak era honetakoak dira: puntuazio markak, ordenagailuz idazteko arauak, txistukarien idazkera…

Liburuxkako prozedurei dagokienez, jarduera sistematikoekin batera, lanerako testu errealak ere eskaintzen dira, euskal hedabide nagusietatik hartutako testuak, hain zuzen (Gaztezulo, Berria, sustatu, zuzeu, zernola…). Horrez gain, eskola hiztegiak eta hizkuntzari buruzko informazioa ematen duten web orriak ere lantzen dira, ikasleek testu horiek interpretatzen eta erabiltzen ikas dezaten. Bestalde, ikaskuntza prozesuan autonomia garatzeko, hiru unitatetik behin autoebaluazio bana ere eskaintzen zaie, eta erantzunak eranskinean ematen zaizkie. Amaitzeko, eranskinetan, unitateetan landuko dituzten arauak eta hitz zerrendak biltzen dira, kontsultarako (puntuazio marken arauak, il/ill, -o/-u, hiztegi batuko zenbait hitz…).

Gramatika 1Liburuxka honen xede nagusia hizkuntzaren inguruko hausnarketa lantzea da. Horretarako, morfosintaxiari dagozkion oinarrizko edukietatik abiatuko gara (perpausaren osagaiak, deklinabidea, aditza…). Horrez gain, lexikoa ere lantzen da.

Materiala bederatzi unitatetan banatuta dago, eta hiru unitatetik behin, autoebaluazioa eskaintzen da, ikasleek ikaskuntza prozesuan autonomia gara dezaten. Autoebaluazioak sarean ere egin ditzakete.

Liburuxkaren amaieran, eranskin modura, perpausaren osagaien sailkapena eta deklinabide eta aditz taulak ere biltzen dira, eta baita autoebaluazioen erantzunak ere.

19

Page 20: EUSKARA ETA LITERATURA DBH 1 · Web view—Alor akademikoarekin lotutako testu idatziak sortzea (paperean nahiz euskarri digitalean): laburpenak, azalpen laburrak, narrazioak… —Norberak

20

Page 21: EUSKARA ETA LITERATURA DBH 1 · Web view—Alor akademikoarekin lotutako testu idatziak sortzea (paperean nahiz euskarri digitalean): laburpenak, azalpen laburrak, narrazioak… —Norberak

© Ibaizabal argitaletxea, 2013

Entzun eta mintzatu 1 (sarean)Material honen bidez, oinarrizko ahozko trebetasunak lantzen dira: ahozkoaren ulermena eta mintzamena. Helburu nagusia, ordea, ahozkoaren ulermena lantzea da. Eta, horrekin batera, ikastetxetik kanpo egiten diren ebaluazio probetarako estrategiak garatzea.

Sei entzungaik eta horien inguruko jarduerek osatzen dute materiala: batetik, ahozko ulermenean trebatzeko ariketak, eta, bestetik, mintzamenerako proposamenak.

Autonomiarako gaitasuna gara dezaten, ikasleek ahozkoaren ulermenaren inguruko ariketak autonomia osoarekin egin eta egiazta ditzakete. Mintzamenerako proposamenetan, aldiz, nahitaezkoa izango da elkarreragina (elkarrekin hitz egin, elkarrena entzun eta balioespena egin…). Amaitzeko, ahozko ekoizpena balioesteko taulak dituzte, autoebaluaziorako zein koebaluaziorako.

21