Euskal fiskalitatearen azterketa (2010)

8/8/2019 Euskal fiskalitatearen azterketa (2010)

1/13E

Koade rno

sindikalakEkonomikoa

2010

>prestakuntza


2/13

Euskal fiskalitatearen azterketa eta

proposamenak alternatiba fiskal justueta solidario batentzat


3/13

Aurkibidea1. Larrialdi fiskaleko egoeran onartutako aldaketa fiskalak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51.1. Pertsona fisikoen errentaren gaineko zerga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5

1.1.1. 400 euroen kenkariaren ezabapen graduala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51.1.2. Aurrezpenaren errenten gaineko kargaren igoera txikiegia . . . . . . . . . . . .6

1.2. Ondarearen gaineko zerga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6

1.3. Sozietateen gaineko zerga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71.3.1. Kenkari fiskalen igoera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71.3.2. Karga-tasen murrizketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7

1.4. Balio erantsiaren gaineko zerga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71.4.1. BEZaren igoera, prezioen garestitzea eta familien pobretzea . . . . . . . . . .71.4.2. BEZaren igoeraren inpaktua kaltegarriagoa da baliabidegutxiagoko familientzat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81.4.3. Adierazle makroekonomikoen hobekuntza artifiziosoa . . . . . . . . . . . . . . .8

2. Diru-bilketaren aurreikuspena 2010erako . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

2.1. Zerga itunduengatik Araban, Bizkaian eta Gipuzkoanaurreikusitako diru-bilketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9

2.2. Zerga itunduengatik Nafarroan aurreikusitako diru-bilketa . . . . . . . . . . . . . .10

3. Amaierako kontsiderazioak eta proposamenak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

3.1. Iruzurraren aurkako borrokak lehentasuna izan behar du . . . . . . . . . . . . . . . .12

3.2. Alternatiba fiskal justuagoa eta solidarioagoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14


4/13

5

1. Larrialdi fiskaleko egoeran onartutako aldaketafiskalak

1.1. Pertsona fisikoen errentaren gaineko zerga.

1.1.1. 400 euroen kenkariaren ezabapen graduala.

2009ko hauteskunde orokorren bezperan, PSOEko gobernuak 400 euroko

kenkari bat onartu zuen PFEZn (IRPF); zergen murrizketa hori justifikatzeko,

gobernuak esan zuen beharrezkoa zela kontsumoa bultzatzeko eta ekonomia

berpizteko.

EAJ eta UPN ez ziren gai izan neurri horren izaera populista eta elektoralista-

ri aurre egiteko, eta, hortaz, euskal ogasunek ere estatuko kenkaria kopiatuzuten, beren foru-arauetan aldaketa batzuk erantsi arren1.

Dena dela, garrantzitsua da gogoratzea diru-sarrera txikiagoak dituzten per-

tsonek ezin izan dutela kenkari hori aprobetxatu; izan ere, beren errenta mai-

lagatik PFEZ zerga ordaindu behar duten zergapekoentzat bakarrik du eragin

praktikoa.

Kenkaria indarrean egon da 2008 eta 2009ko ekitaldi fiskaletan; iazko amaie-

ran, baina, zergen diru-bilketa jaisten ari zela ikusita, eta kontu publikoak ore-

katu nahirik, ogasunek erabaki zuten pizgarri fiskal hau arian-arian kentzea.

Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan, 2010 eta 2011ko ekitaldi fiskaletan, 400 euroko

kenkaria 15.000 eurotik beherako diru-sarrerak deklaratzen dituztenentzat

soilik mantenduko da osorik; 15.000 eta 20.000 euro bitarteko diru-sarrerak

dituztenen kasuan, berriz, kenkaria modu gradualean murriztuko da, eta

20.000 eurotik aurrera ezabatu egingo da. 2012ko urtarrilaren 1ean, kenkaria

indarrik gabe geratuko da erabat.

Nafarroako lurraldean, 2009an eta hurrengo urteetan, 440 euroko kenkari

erantsia 10.600 euro baino gutxiagoko errenta garbia dutenentzat soilik man-

tentzen da osorik (laneko errenta); hortik gorako errententzat, zenbateko hori

diru-sarreren mailarekin batera murrizten da, eta ezabatuta geratzen da lane-

ko errenta garbia 17.000 eurotik gorakoa denean.

Horrenbestez, Nafarroaren kasuan, langile-klaseak udaberri honetan nabari-

tuko du aldaketa fiskal horren eragina, 2009 urteari dagokion errenta-aitor-

pena egiterakoan.

Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan, aldaketa fiskal horiek ez dute inolako eraginik

izango 2009ko Errenta kanpainan aurkeztu beharreko PFEZaren aitorpenean.

Nolanahi ere, Foru Aldundiek jadanik igo dituzte -2010eko hasieratik- nomina

eta pentsioetan aplikatzen diren atxikipen-ehunekoak, kenkari horren ezaba-

pen partzialaren efektuak aldez aurretik jasotzeko.

1Araba, Bizkaia eta Gipuzkoak estatuko kenkaria kopiatu zuten: 400 euro lineal zergapeko guztientzat, beren diru-sarreren jatorria sol-

data, pentsioa edo enpresa- edo lanbide-jarduerak izanez gero; aldatu zuten gauza bakarra izan zen kenkari hori aplikatzeko forma.

Nafarroan, lanagatik (nominak eta pentsioak) aplikatzen zen kenkariaren gehikuntza gisa txertatu zen: 440 eurorainoko igoera 10.600

eurotik beherako errententzat; hortik gorako errententzat, berriz, kenkari erantsi horren zenbatekoa modu gradualean murrizten da,

eta hutsean geratzen da lanaren errendimendu garbia 45.800 eurotik gorakoa denetik aurrera.


5/13

E

6

1.1.2. Aurrezpenaren errenten gaineko kargaren igoera txikiegia.

Ondare-irabaziak eta kapitalaren errendimenduak (alokairuak, dibidenduak, interesak

eta kapitalizazio-operazioetatik ondorioztatzen diren gainerako errendimenduak) gai-

nerako errentetatik bereizten dira PFEZagatik ordaintzerakoan; gainera, tratamendu

fiskal pribilegiatua jasotzen dute, zeren ez baitzaie aplikatzen lanaren errentei (solda-tak eta pentsioak) aplikatzen zaien karga-eskala progresiboa.

Ogasun publikoek behar baino diru-bilketa txikiagoak dituztenez, errenta horien gai-

neko fiskalitatea igo behar izan dute; hala eta guztiz ere, beren abantaila handiko

mesedezko tratua mantentzen dute, zeren gainerako errentek baino karga fiskal txi-

kiagoa jasaten baitute.

2010eko hasieraz geroztik, aurrezpenaren errentei Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan apli-

katzen zaien karga-tasa %18tik %20ra igo da. Nolanahi ere, kargak proportzionala iza-

ten jarraitzen du (tasa finko bat, errenta maila zeinahi delarik ere), eta lanaren errentei

aplikatzen zaien tasa baino txikiagoa da.

Nafarroan, %18ko karga ezarriko zaie -orain arte bezala- aurrezpenaren errentetatik

datozen lehenengo 6.000 euroei, eta zenbateko hortik aurrera %21.

1.2. Ondarearen gaineko zerga.

Gipuzkoako Foru Aldundiak indarrik gabe utzi du Ondarearen gaineko zerga 2009ko

urtarrilaren batetik aurrera. Era horretan, Gipuzkoak ere bere egin du Araban, Bizkaian

eta Nafarroan aurreko urtean hartutako erabakia. Horrenbestez, aurten ez da diru-

sarrera fiskalik egongo zerga horregatik, aurreko ekitaldi fiskaletatik etorri eta orain-

dik ere bildu gabe daudenak izan ezik.

Zerga hori 2008. urtean egon zen azkeneko aldiz indarrean Hego Euskal Herrian, eta

bere bitartez 247,6 milioi euro bildu ziren. Alde horretatik, salatzekoa da foru-ogasu-

nek diru-sarreren iturri horri uko izana, batez ere kontuan hartzen badugu egoera

ekonomiko larriak beherakada nabarmena ekarri diela diru-sarrera fiskalei.

Zerga hori ezabatzeko erabakia bultzatu edo babestu dutenen artean ere, batzuk hasi

dira aitortzen une desegokiena aukeratu dela hori egiteko.

Hala eta guztiz ere, Ondarearen gaineko zerga ezabatzearen alderdi larriena da tres-

na bat galdu dela aberastasunaren banaketa hobetzeko; galdu ere, informazio-iturribaliagarri bat galdu da iruzur fiskalaren aurka borrokatzeko. Zuzeneko zerga horrek

metatutako aberastasuna kargatzen du, zerga-karga justizia handiagoz banatzeko

xedez, hau da, ondare gehiago metatu dutenek zerga gehiago ordain ditzaten.

Gainera, zentsu izaerako helburu bat ere betetzen zuen, zeren bidea ematen baitzuen

dirutza handiak eta ondarearen aldaketa anomaloak kontrolatzeko.

Ondarearen gaineko zerga ezabatu izanak efektu erregresibo bikoitza ekarri dio

zerga-sistemari: alde batetik, zergak murriztu zaizkie goi mailako eta goi-erdi mailako

klase sozialei; eta, bestetik, galdutako diru-sarrerak beste zerga batzuk igotzearen

bidez konpentsatu dira, alegia, gainerako biztanleen gaineko presio fiskala igoz, haien

ahalmen ekonomikoa zein den kontuan hartu gabe, eta hori oso kaltegarria da herri-tar xumeentzat.

Koaderno

sindikalakekonomiko

a


6/13

1.3. Sozietateen gaineko zerga.

1.3.1. Kenkari fiskalen igoera.

Araba eta Bizkaian igo dira enplegua sortzeagatik enpresei aplikatzen zaizkien

kenkari fiskalak, haien zenbatekoa harmonizatzeko2

Gipuzkoan indarrean zeu-denekin:

- 4.600 euro, izaera mugagabez kontratatzen den pertsona bakoitzeko.

- 8.600 euro, kontratatutako pertsona laneratzeko zailtasun bereziak dituzten

kolektiboetakoa izanez gero.

Nafarroan, %30 igo da enplegua sortzeagatik aplikatzen den kenkaria. Kenkari

hori bai enpresentzat eta bai enpresa- edo lanbide-jarduerak gauzatzen dituz-

ten pertsonentzat dago aurreikusita, baldin eta negozioen zifra 9 milioi eurotik

beherakoa bada. Kenkari horren igoera indarrean egongo da 2010 eta 2011

urteetan hasten diren zerga-aldietan.

1.3.2. Karga-tasen murrizketa.

Nafarroan murriztu egin da enpresa txikientzako karga-tasa; dena dela, 2010

eta 2011. urteetan, zergen murrizketa horrek lotura izango du enplegua man-

tentzearekin edo sortzearekin:

- Zerga-tasa %28tik %27ra jaisten da 9 milioi eurotik beherako negozio-zifra

garbia duten enpresa txikientzat.

- Negozio-zifra garbia milioi bat eurotik beherakoa denean, karga-tasa

%23tik %20ra jaisten da.

1.4. Balio Erantsiaren gaineko Zerga.

1.4.1. BEZaren igoera, prezioen garestitzea eta familien pobretzea.

BEZa itundutako zerga izan arren, bere arauzko erregulazioa Estatuaren esku-

men esklusiboa da. Eskumen horretaz baliatuz, gobernu zentralak igoera bat

onartu zuen BEZaren tasentzat, 2010eko uztailaren 1ean indarrean sartu dena.

- Tasa orokorra, ondasun eta zerbitzu gehienak kargatzen dituena, %16tik

%18ra igoko da.

- Tasa murriztua %7tik %8ra pasatuko da. Zerga-tasa honek produktu hauek

kargatzen ditu, besteak beste: elikagaiak, aparatu eta produktu farmazeuti-

koak, material sanitarioa, etxebizitzak eta garajeak, pertsonen garraioa,

ostalaritza, asistentzia sanitarioa eta hortz-asistentzia.

- Tasa supermurriztua %4an mantentzen da. Tasa honek premia biziko pro-

duktuak kargatzen ditu, hala nola oinarrizko elikagaiak (ogia, esnea, arrau-

tzak, frutak, barazkiak, eta abar), liburuak, eskolako materiala, sendagaiak

eta etxebizitza babestua.

Tasa supermurriztua %4an mantentzen da, baina kontuan hartu behar dugu

zerga-tasa horrek oso pisu erlatibo txikia duela BEZaren bidezko diru-bilketan,

zeren BEZarekin kargatzen diren eta bere zerga-oinarria osatzen duten eroske-

ta/salmentako barne operazioen osoko balioaren %2,9ri soilik aplikatzen bai-

tzaio3.

7

2 Kenkari horiek Araban eta Bizkaian izan duten igoerak, printzipioz, 2010eko urtarrilaren 1etik 2011ko abenduaren 31ra bitarteko

zerga-aldietan soilik izango du eragina.3 Datu hauek EAEko 2007ko BEZarentzako aitorpen finkatuari dagozkio. Nafarroari buruz ez dago informaziorik.


7/13

E

8

Beste muturrean, azpimarratzekoa da zergaren tasa orokorraren mende dagoen zerga-

oinarriaren pisu espezifiko handia, osokoaren %83 baita. Tasa murriztuari dagokion

zerga-oinarria, berriz, gainerako %14,1 da.

BEZaren tasen igoerak garestitu egingo ditu merkatuan eskura daitezkeen ondasunaketa zerbitzuak, eta, hortaz, familiak pobretuko ditu termino erlatiboetan, zeren uztaile-

tik aurrera murriztuta izango baitute beren eroste-ahalmena.

1.4.2. BEZaren igoeraren inpaktua kaltegarriagoa da baliabide gutxiagoko

familientzat.

BEZaren igoeraren ondorio kaltegarriena izango da karga fiskala modu erregresiboan

banatuko dela klase eta sektore sozialen artean; izan ere, beraren eragina handiagoa

izango da erlatiboki- kolektibo sozial pobreagoentzat eta krisiaren ondorioz diru-

sarrerak galdu edo jaitsi dituztenentzat.

Horren arrazoia zergaren izaera eta ezaugarriak berak dira. Gogoan izan behar dugu

BEZa zeharkako zerga bat dela, kontsumoa kargatzen duena pertsonen ahalmen eko-nomikoa kontuan hartu gabe. Horregatik, izaera erregresiboko ondorioak sortzen ditu,

bai errentaren birbanaketaren ikuspuntutik eta bai justizia sozialaren eta elkartasuna-

ren ikuspuntutik.

Zenbait azterlanek frogatu dute BEZaren aplikazioa ez dela lagungarria ekitate han-

diagoa lortzeko errentaren banaketa pertsonalean; aitzitik, egiten duena da are gehia-

go larriagotu errentaren lehenengo banaketak berez sortzen dituen desberdintasun

ekonomikoak, hau da, ekoizpen-jardueraren eta merkatuaren ekintzaren ondorioz

berez sortzen diren desberdintasun ekonomikoak.

Azalpena erraza da. Biztanle pobreagoek, errenta txikiagoa dutenek, beren diru-sarre-ra guztiak edo gehienak zuzentzen dituzte beren beharrak asetzeko behar dituzten

ondasunak eta zerbitzuak erostera; ez dute aurrezteko aukerarik. Familia aberatsago-

ek (aurrezteko ahalmen handiagoa dutenek), aldiz, beren errentaren proportzio txikia-

go bat bideratzen dute kontsumora, eta, beraz, BEZagatik jasaten duten karga fiskala

beren diru-sarreren ehuneko txikiago baten adinakoa da.

Oinarrizko ondasun eta zerbitzu jakin batzuei tasa murriztu bat eta tasa supermurriztu

bat aplikatzea ez da aski BEZaren izaera aldatzeko, hau da, edozein politika fiskal justu

eta aurrerakoik bilatu behar duen birbanaketa-helburuari laguntzen dion zerga bihur-

tzeko. Kontsultatutako ikerketa guztiek agerian uzten dutenez, BEZak jokabide erregre-

siboa dakar ondasun eta zerbitzu gehienentzat, aplikatutako zerga-tasa zeinahi delarik

ere. Hau da, normalean, BEZagatik egiten den ahalegin fiskalak gora egiten du eskuradagoen errenta maila jaisten den neurrian (ahalegin fiskala da ezarritako zergaren eta

diru-sarreren mailaren edo ahalmen ekonomikoaren artean dagoen erlazioa).

Gainera, BEZa sistema fiskalaren zerga nagusietako bat da, eta bere bidez biltzen den

dirua zergen bidez biltzen den diruaren herena da, gutxi gorabehera; horrenbestez,

BEZaren igoerak ez du zergaren izaera erregresiboa soilik larriagotuko, baizik eta

zerga-egitura osoa ere.

1.4.3. Adierazle makroekonomikoen hobekuntza artifiziosoa.

Beste alde batetik, kontsumoaren gaineko zergen eraginez prezioetan sortutako igoe-

rak badu beste ondorio bat, hots, BPGaren igoera nominala, merkatuko prezioetanbaloratuta.

Orobat, kontabilitate kreatibo horrek itxurazko hobekuntza ekarriko die aurrekontu-

egonkortasunaren adierazleei, hau da, defizitari eta zor publikoari, BPGaren ehuneko

bezala neurtuta.Koaderno

sindikalakekonomiko

a


8/13

2.1. Zerga itunduengatik Araba, Bizkaia eta Gipuzkoanaurreikusitako diru-bilketa.

Finantzen Euskal Kontseiluak 2010erako egin duen aurreikuspenaren arabe-

ra, Zerga Itunduen bidez 11.375 milioi euro bilduko dira; 2009 urtearen alde-an, 583 milioi euro gehiago biltzea espero da, hau da, %5,4ko igoera. Dena

dela, aurreikuspen baikorra izan arren, ez lirateke berreskuratuko krisiaren

aurreko diru-bilketa mailak, 2008 eta 2009ko ekitaldietan gertatutako jaitsiera

gogorren eraginez (- %15,9 eta - %6,8, hurrenez hurren).

Diru-bilketaren igoera horren zati gehiena PFEZtik dator, iaz baino 350 milioi

gehiago ekarriko bailuke, hau da, %8,9 gehiago. Nolanahi ere, PFEZn eginda-

ko ukituak gorabehera (400 euroen kenkariaren ezabapen partziala eta kapi-

tal-errenten gaineko tributazioaren igoera txikia), enpleguaren bilakaera iku-

sita ez dirudi aurreikuspen horiek erraz beteko direnik. Azken batean,

PFEZren bidezko diru-sarreren %86 baino gehiago lanaren errentek jasatendituzten zergetatik dator.

BEZaren bidezko diru-sarrerek zerga-tasen igoeraren inpaktua islatuko dute;

eta, Finantzen Euskal Kontseiluak darabilen aurreikuspenaren arabera, diru-

bilketa 304 milioi euroz igoko da, aurreko ekitaldian baino %8,9 gehiago.

9

2. Diru-bilketaren aurreikuspena 2010erako

(Milaka euro) 2010 2009 Aldea

ZERGA ITUNDUAK, GUZTIRA 11.375.000 10.792.077 % 5,4

Zuzeneko zergak 5.571.955 5.392.758 % 3,3

PFEZ 4.267.442 3.917.694 % 8,9Sozietateen gaineko zerga 1.069.189 1.231.686 - % 13,2

Egoiliarrak ez direnen errentaren gaineko zerga 105.694 113.634 - % 7,0

Oinordetza eta Dohaintzak 80.350 80.099 % 0,3

Ondarea 47.180 49.645 -% 5,0

Ezabatutako Zergak 2.100 0 -

Zeharkako zergak 5.712.581 5.298.405 % 7,8

BEZ 3.832.334 3.528.205 % 8,6

Zerga Bereziak 1.487.071 1.398.401 % 6,3

Ondare-eskualdaketak 166.514 152.236 % 9,4

Egintza Juridiko Dokumentatuak 99.082 95.206 % 4,1

Hidrokarburoen Txikizkako Salmentaren gaineko Zerga 51.900 51.436 % 0,9

Aseguruen Primak 75.680 72.921 % 3,8

Ezabatutako Zergak 0 0 % 0,0

Jokoaren gaineko tasak eta beste diru-sarrera batzuk 90.464 100.914 - % 10,4

Aurreikusitakoa Bildutakoa


9/13

E

10

Edonola ere, oraindik ere ikusi behar da zein izango diren BEZaren igoeraren efektu

sekundarioak. Izan ere, efektu horiek kontsumoa balazta dezakete eta iruzur fiskala eta

ezkutuko ekonomia nolabait berpiztu.

2010ean, gainera, Zerga Berezien bidezko diru-bilketa ere haziko da. Aurreikusitadago 88,7 milioi gehiago biltzea, eta diru hori, neurri handi batean, hidrokarburoen eta

tabakoaren kontsumoa kargatzen duten zerga-tasen igoeraren ondorioak ekitaldi

osoan jasotzetik etorriko da. Gogoan izan behar dugu gobernu zentralak onartutako

igoera hori iazko ekainean sartu zela indarrean.

Beste alde batetik, Sozietateen gaineko Zergaren diru-bilketak 2008an hasitako joera

negatiboari eutsiko dio, zeren iaz baino 162,5 milioi gutxiago bilduko baitira. Bilakaera

txar hori bultzatu duten faktoreen artean, krisiaren aurrean zailtasun handienak izaten

ari diren enpresen mozkinen gainbehera dago, baina baita egoera gainditzea lortu

duten enpresei ezarritako presio fiskalaren jaitsiera ere.

2.2. Zerga itunduengatik Nafarroan aurreikusitako diru-bilketa.

Aurrekontu Orokorretan 2010 ur terako aurreikusten diren diru-sarreren estimazioaren

arabera, Nafarroan 3.092 milioi euro bilduko dira Zerga Itunduen bitartez; horren ara-

bera, aurreko urtean baino %1,8 gehiago bilduko litzateke, hau da, 55,7 milioi gehia-

go 2009an baino. Guztiarekin ere, Nafarroako ogasuna 2005eko ekitaldiaren diru-bil-ketaren mailaren parean jarriko litzateke, diru-sarrera fiskaletan 2009an eta 2008an

gertatutako jaitsieraren ondorioz (- %4,5 eta -%11,5, hurrenez hurren).

Aurreikusita dago BEZaren bidez 165,2 milioi euro gehiago biltzea, hau da, aurreko

urtean baino %18,4 gehiago. Igoera horren eraginez, BEZa izango litzateke foru-al-Koaderno

sindikalakekonomiko

a

(Milaka euro) 2010 2009 Aldea

ZERGA ITUNDUAK, GUZTIRA 3.091.902 3.036.188 %1,8

Zuzeneko zergak 1.471.858 1.574.532 -%6,5

PFEZ 1.138.333 1.110.226 %2,5

Sozietateen gaineko Zerga 277.971 412.564 - %32,6

Egoiliarrak ez direnen Errentaren gaineko Zerga 12.950 10.646 %21,6

Oinordetza eta Dohaintzak 37.242 37.931 - %1,8

Ondarea 0 0 -

Ezabatutako Zergak 5.362 3.164 %69,4

Zeharkako zergak 1.577.709 1.428.188 %10,5

BEZ 1.062.609 897.396 %18,4

Zerga Bereziak 403.722 416.030 - %3,0

Ondare-eskualdaketak 34.767 41.270 - %15,8

Egintza Juridiko Dokumentatuak 35.528 32.942 %7,9

Hidrokarburoen Txikizkako Salmentaren gaineko Zerga 22.135 21.933 %0,9Aseguruen Primak 18.948 18.596 %1,9

Ezabatutako Zergak 0 22 - %100,0

Jokoaren gaineko tasak eta beste diru-sarrera batzuk 42.335 33.468 %26,5

Aurreikusitakoa Bildutakoa


10/13

txortegiaren errekuperazioari gehien laguntzen dion zerga; oraingoz, haatik,

uste dugu guztiz ezinezkoa dela aurreikuspen hori egia bihurtzea.

PFEZtik datozen baliabideak 2009koak baino 28 milioi gehiagokoak izango

dira, edo apur bat gehiago. Horrek esan nahi du igoera %2,5ekoa izango li-

tzatekeela, eta, printzipioz, aurreikuspen zentzuzkoagoa dirudi Gasteizko

gobernuarena eta Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako Aldundiena baino.

Nafarroako Gobernuaren aurreikuspena betez gero, Zerga Berezien bidezko

diru-bilketa %3 jaitsiko da, hau da, 12,3 milioi euro gutxiago bilduko dira.

Dena dela, Nafarroako diru-bilketaren atzerakada nagusia Sozietateen gaine-

ko Zergarena izango da: %32,6 jaitsiko da, eta, beraz, iaz baino 134,6 milioi

gutxiago bilduko da bere bitartez, lehenengo begiratuan aurreikuspen

horrek ezkorregia badirudi ere.

11


11/13

E

12

Oparoaldi ekonomikoaren urteetan politika fiskalaren alorrean egindako urratsek gero

eta zerga-egitura erregresiboagoa konfiguratu dute.

Zuzeneko zergen bidezko presio fiskala murriztu da, nahiz eta zerga horiek diren, hain

zuzen ere, pertsonen ahalmen ekonomikoa eta zerga-ahalmena kontuan hartzen dituz-

tenak eta progresibotasun elementuak sartzen dituztenak, gehiago dutenek gehiago

ordain dezaten.

Hartutako erabakien artean, honako hauek azpimarratu behar dira:

- PFEZak progresibotasuna galdu du, tarteak murriztu direlako eta errenta handie-

nen tasak jaitsi direlako.

- Kapitalaren errentei eta ondare-gehikuntzei mesedezko tratua eman zaie:

PFEZgatik modu bereizian tributatzen dute, eta oso zerga-tasa txikia aplikatzen

zaie.

- Ondarearen gaineko Zerga ezabatu egin da.

- Sozietateen gaineko Zerga zenbait aldiz murriztu da, eta kenkariek gora egin dute.

- Sozietateen gaineko Zergan ohiz kanpoko tratamenduak erantsi dira: Pentsio Plan

eta Funtsek %0 tributatzen dute, eta dirutza handiek %1, inbertsio kolektiboko

sozietateen figuraren babespean.

Neurri horien eraginez diru-bilketan sortu den murrizteka zeharkako zergetatik eta

lanaren errentetatik zetorren diru-bilketaren igoeraz konpentsatu da, enpleguaren

hazkundeak, etxe-salmenten boomak eta kontsumoaren hedakuntzak iraun duten

bitartean. Faktore horiek gainbehera etorri direnean, aldiz, zergen bidezko diru-sarre-

rek jaitsiera gogorra izan dute, eta horrek oztopatu du gastu publikoaren finantziazioa.

Zerga-karga zuzeneko zergetatik zeharkako zergetara pasatu izanak eragin erregresi-

boa izan du, errentaren birbanaketaren ikuspuntutik begiratuta; izan ere, zeharkako

zergek ez dute progresibotasun-neurririk ekartzen eta esfortzu fiskal handiagoa ezar-

tzen diete diru-sarrera gutxiago dituzten pertsonei. BEZari laster aplikatuko zaion igo-

erak are larriago bihurtuko du egoera bidegabe hori.

Joera hori zuzentzeko eta oraingo emergentzia fiskaleko egoerari aurre egiteko, ezin-

bestekoa da erreforma fiskal sakon bati ekitea, eta horren lehenengo urratsa da iruzur

fiskala eta ezkutuko ekonomia ezabatzea, Hego Euskal Herrian BPGaren %20ra iristen

baitira.

3.1. Iruzurraren aurkako borrokak lehentasuna izan behar du.

Iruzur fiskala altxor tegi publikoa arpilatzea da, baina, batez ere, ekitate eta justizia fis-

kalaren urraketa agerikoena eta jasangaitzena da. Badira hainbat elementu, iruzur fis-kala izugarrizko neurrian hedatzen laguntzen dutenak: errentak ezkutatzea, iruzurrez-

ko azpijokok, paradisu fiskalak, sozietate instrumentalak, arau fiskalak berak ahalbi-

detzen dituen finantza-ingeniaritzako tr ikimailu ilunak, eta ikuskaritza fiskalaren kontrol

eskasa.

Koaderno

sindikalakekonomiko

a

3. Amaierako kontsiderazioak eta proposamenak


12/13

13

Errenta mota bakoitzagatik aitortzen diren errendimenduen azterketak garbi

erakusten ditu foru-administrazioen eraginkortasunik eza eta borondate poli-

tikorik eza, enpresa- eta lanbide-jardueretatik datozen errendimendu ekono-

mikoak ikuskatzeari dagokionez; hori modu nabarian kontrajartzen zaio lana-

ren errenten gainean dagoen kontrol zorrotzari.

PFEZn aitortutako batez besteko errendimenduak, errenta motaren arabera:

Nafarroako Zerga Ogasunak emandako datuen arabera, iaz aurkeztutako

PFEZren aitorpenetan (2008ko ekitaldi fiskalari dagozkionak), enpresa-jar-

dueretan aritzen den kolektiboak 15.632 euroko batez besteko errendimen-

dua aitortu zuen, hau da, soldatako biztanleriak lanaren errendimendu beza-

la batez beste aitortutako errenta baino 5.200 euro gutxiago.

EAErentzat eskura ditugun azken datuak 2006ko ekitaldi fiskalekoak dira.

Garai hartan, jarduera ekonomikoak egiteagatik aitortzen zen batez besteko

errendimendua 12.492 euro zen; soldatako lanaren batez besteko errendi-

mendua, berriz, 20.643 euro zen. Garbi dago, jakina, ezin sinets daitekeela

soldatako langileek enpresa-jardueretan edo lanbide liberaletan diharduten

pertsonek baino %65 gehiago irabazten dutela.

Jarduera ekonomiko horietan benetan sortutako diru-sarreren eta gastuen

opakotasunak, ikuskapen fiskal zorrotzaren faltak eta moduluen sistemaren

iraupenak4 dakarten ondorioa da bi kolektibo horiek aitortzen dituzten erren-

ten arteko aldea urtez urte hazten dela. Zalantzarik gabe, bilakaera hori zer-

baiten sintoma da, alegia, horrelako jardueretan hain ohikoa den kontabilitatebikoitzaren azpian ezkutatzen den iruzur fiskalaren hazkundearen sintoma.

Egoera horri aurre egiteko, foru-administrazioek beren erantzukizuna berega-

natu behar dute iruzur fiskalaren jazarpenean; izan ere, orain egiten dutena da

gizartearen gainerako kolektiboei presio fiskal handiagoa aplikatu, iruzurrez-

ko jokabideen eraginez diru-bilketan gertatutako jaitsiera konpentsatzeko.

Alde horretatik, hauxe iruditzen zaigu beharrezkoa:

- Ikuskapen f iskalera bideratzen diren giza baliabideak eta baliabide tekni-

koak handitzea.

NAFARROA 2005 2006 2007 2008

Lanaren errendimenduak 17.837 18.647 19.510 20.819

Enpresa-jardueren errendimenduak 13.812 14.741 15.568 15.632

Aldea 4.025 3.906 3.942 5.187

ARABA-BIZKAIA-GIPUZKOA 2003 2004 2005 2006

Lanaren errendimenduak 18.315 18.990 19.778 20.643

Enpresa-jardueren errendimenduak 11.727 12.013 12.274 12.492

Aldea 6.588 6.977 7.504 8.151

4 Zeinu, indize edo moduluen bidezko estimazio objektiboaren metodoa da. Ordaindu beharreko zerga ez da kalkulatzen benetan lor-

tutako etekinaren arabera, baizik eta jarduera bakoitzarentzat ezarritako elementu objektibo jakin batzuen arabera, hala nola lokala-

ren azalera edo langileen kopurua. Metodo horren aplikazioa lortzeko, araudien bidez ezarritako betekizun eta muga kuantitatibo ba -

tzuk bete behar dira.


13/13

E

14

Koaderno

sindikalakekonomiko

a

- Araudi fiskala sakontasunez berraztertzea, zergen ordainketa saihestea ahalbide-

tzen duten bideak ixteko, hau da, ingeniaritza fiskaleko praktikak eta ohiz kanpoko

tratamendu fiskalak eragozteko.

- Antzemandako iruzurrezko jokabideak zuzentzea ahalbidetzen duten sasoiz kan-

poko aitorpen osagarriak aurkezteko aukera ezabatzea; horrekin batera, zehape-

nak eta zigorrak gogortzea behin eta berriz errepikatzen diren arau-hausteentzat

eta delitu fiskal antolatuarentzat.

3.2. Alternatiba fiskal justuagoa eta solidarioagoa.

Orobat, premiazkoa da zerga-sistemaren progresibotasuna berreskuratzea; alde bate-

tik, justizia fiskalaren printzipioari erantzun diezaion zerga-kargaren banaketan; beste-

tik, lagungarria izan dadin errenta justizia handiagoz banatzeko.

Sistema fiskalaren oraingo konfigurazioak neurriz gaindiko esfortzu fiskala ezartzen

dio langile-klaseari, PFEZ eta BEZaren bitartez. PFEZ, izatez, lanaren errenten gainekozerga bihurtu da ia, eta kontuan hartu behar da errenta horiek direla PFEZren progre-

sibotasunari eusten diotenak. BEZ, berriz, zeharkako zerga bat da, errentaren banake-

tan dauden desberdintasunak areagotzen dituena eta mesedegarria dena errenta

maila handiagok dituztenentzat.

Beste alde batetik, Sozietatearen gaineko Zergak bere funtzioa galdu du, alegia, enpre-

sen mozkinak kargatzea, bai hainbat motatako kenkari eta hobariak eskaintzen ditue-

lako eta bai ohikoa ez den tratamendu fiskala eskaintzen dielako sozietate batzuei.

Gainera, ezabatu egin dira aberastasun handiena metatu duten pertsonen ondarea kar-

gatzen zuten zergak.

Desbideratutako fiskalitate horri bukaera emateko, proposamen hau aurkezten dugu:

- Ondarearen gaineko Zerga berreskuratzea, eta beharrezkoak diren aldaketak egi-

tea dirutza handiak ez daitezen mozorrotu tartekatutako sozietateetan eta paradisu

fiskaletan.

- PFEZren zerga-tasak igotzea errenta-tarte altuenentzat.

- Kapital-errentek, ondare-gehikuntzek eta jarduera ekonomikoek PFEZn duten ohiz

kanpoko tratamendu pribilegiatua ezabatzea; era horretan, errenta guztiek (haien

jatorria zeinahi delarik ere) tratu berdina izango dute, eta haien batuketa zerga-

eskala progresibo baten mende egongo da.

- Sozietateen gaineko zerga igotzea; izan ere, zerga-tasaren etengabeko jaitsierak

eta kenkari f iskalen igoerak %17aren inguruan utzi dute enpresek benetan ordain-tzen duten zerga-tasa.

- Sozietateen gaineko Zergaren tasa orokorra aplikatzea Pentsio Funts eta Planei, eta

baita inbertsio kolektiboaren gainerako instituzioei ere.

- Zerga-tasa handiagoa ezartzea finantza-erakundeentzat.

- BEZaren tasen igoera (orokorra eta murriztua) indarrik gabe uztea, karga fiskalaren

igoerak errentaren birbanaketan izango lukeen eragin erregresiboa saihesteko;

izan ere, eragin handiagoa izango luke diru-sarrera txikiagoak dituzten pertsona

eta familiengan.

- BEZaren tasa gehitua berrezartzea -1995ean ezabatu zen-, luxuzko ondasun eta

zerbitzuen erosketa kargatzeko.

- Burujabetza fiskala berreskuratzea, zuzeneko eta zeharkako zerga guztien gainekoarautze-ahalmen osoarekin. Horren bidez, zerga-sistema osoa berrantolatu ahal

izango litzateke eta EBko batez bestekoaren adinako presio fiskala izango genuke,

baina orokortasun, berdintasun eta progresibotasun fiskalaren irizpideak errespe-

tatuz.

Euskal fiskalitatearen azterketa (2010)

Documents

Transcript of Euskal fiskalitatearen azterketa (2010)