Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren ......Euskal autonomia erkidegoko ibaien...

26
Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen- sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina MAIATZA 2017 UTE Anbiotek-Cimera

Transcript of Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren ......Euskal autonomia erkidegoko ibaien...

Page 1: Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren ......Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina 6 Aurrekariak

Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina

MAIATZA 2017

UTE Anbiotek-Cimera

Page 2: Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren ......Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina 6 Aurrekariak

TXOSTENAREN EGILEA UTE Anbiotek-Cimera

2

DOKUMENTU MOTA: Txostena.

DOKUMENTUAREN IZENBURUA: Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren

jarraipen-sarea. Laburpen txostena. 2016 Kanpaina.

PRESTATZAILEA: UTE Anbiotek-CIMERA

EGILEAK:Alberto Agirre, Jesús Arrate, Henar Fraile, Begoña Gartzia de Bikuña, José Manuel

Leonardo, Eva López, Salvador Luján, Maite Moso eta Alberto Manzanos.

DATA: 2017ko maiatza.

MAIATZA 2017

Page 3: Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren ......Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina 6 Aurrekariak

TXOSTENAREN EGILEA UTE Anbiotek-Cimera

3 Aurkibidea

Aurkibidea

Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera

biologikoaren jarraipen-sarea.

Laburpen txostena. 2016 Kanpaina

1. Aurrekariak ....................................................................................... 5

2. Egoera ekologikoaren ebaluazioa ................................................... 7

2.1. Ibaien egoera ekologikoaren ebaluaketa ......................................................... 7

2.2. Kontrol-guneen taldeak .................................................................................... 9

3. Emaitzak .......................................................................................... 12

3.1. 2016 Kanpaina ................................................................................................. 12

3.1.1. Egoera/ potentzial ekologikoaren emaitzen analisia _________________ 12

3.1.2. Egoera/Ahalmen ekologikoaren adierazleen ebaluazioa _____________ 15

3.2. 2012-2016 aldia ................................................................................................ 20

3.3. 2012-16 aldiaren urtez urteko eboluzioa ........................................................ 22

4. Ondorioak ....................................................................................... 25

Page 4: Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren ......Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina 6 Aurrekariak
Page 5: Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren ......Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina 6 Aurrekariak

TXOSTENAREN EGILEA UTE Anbiotek-Cimera

5 Aurrekariak

1. Aurrekariak Lan honen helburua, EAEko ibaien egoera eta bilakaeraren inguruko jakintza lortzea da, planifikazio

hidrologiko egoki baten lerroak zehaztu ahal izateko. Planifikazio hidrologiko horrek erabilgarri dauden

baliabide hidrikoen babesa sustatuko luke, narriadura prebenituz, egungo egoera babestuz eta

hobetuz. Horrela, egoera egokian dagoen uraren horniketa nahikoa bermatu ahalko litzateke, uraren

erabilera jasangarri, orekatu eta bidezko batek eskatzen duen baldintza, Uraren Esparru

Zuzentarauan (hemendik aurrera UEZ)1 adierazten den bezala.

Helburu hori lortzeko UEZ-ak duen tresna nagusia Plan Hidrologikoak dira, Demarkazio hidrografiko

bakoitzerako sortu behar direnak. Plan hauek, ezarritako helburuak lortzeko beharrezkoak diren

xedapen normatibo eta neurri-programak barne hartu behar dituzte, besteak beste. Egoeraren

jarraipenerako programek hurrengo helburuak dituzte: Demarkazioko ur-masen egoeraren ikuspegi

orokor koherente eta osatua izatea; ingurumen helburuen betetze maila zehaztea; eta Plan

Hidrologikoko neurri-programen efizientzia maila zehaztea.

EAEn hiru planifikazio esparru edo Demarkazio hidrografiko bereizten dira. Horietako bi isurialde

kantauriarrean aurkitzen dira (Kantauri Ekialdeko eta Kantauri Mendebaldeko Demarkazio

Hidrografikoak), eta azkena, isurialde mediterraneoan (Ebroko Demarkazio Hidrografikoa).

Kantauri Ekialdeko Demarkazio Hidrografikoak konpetentziazko bi planifikazio eremu

barne hartzen ditu: alde batetik, Euskal Herriko Barne Arroak, zeintzuen eskumena, urari

dagokionez, EAErena den (Uraren Euskal Agentziarena, zehatz-mehatz); eta bestetik,

isurialde kantauriarreko erkidego-arteko arroak, estatuaren eskumena direnak (Kantauriko

Ur Konfederazioarena).

Kantauri Mendebaldeko Demarkazio Hidrografikoak Euskal Herrian adierazpen urria du:

Karrantza eta Aguera arroak. Estatuaren eskumena den Demarkazioa da, Kantauriko Ur

Konfederazioak gauzatzen duena.

Azkena, Ebroko Demarkazio Hidrografikoa, aurrekoa bezala, estatuaren eskumena da,

baina kasu honetan, eskumen hori Ebroko Ur Konfederazioak gauzatzen du.

Zainketa eta kontrol sare ororen oinarrizko baldintzetako bat denboran jarraitutasuna izatea da, datu

1 2000/60/CE Zuzentaraua, Europako Parlamentuarena eta Kontseiluarena, 2000ko urriaren 23koa, uren gaineko politikarako

erkidegoko jarduera-esparrua ezartzen duena.

Page 6: Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren ......Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina 6 Aurrekariak

Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina

6 Aurrekariak

puntualak edota EAEko ibai-uren kalitatearen bilakaera ezagutzea ahalbidetzen duten serie

historikoak lortu ahal izateko.

Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazio Hidraulikoak 20 urte baino gehiago daramatza EAEko

ibai-ekosistemen egoeraren inguruko informazio nabarmena jasotzen. 90eko hamarkada hasieran,

Hirigintza, Etxebizitza eta Ingurumen Saila zenarekin, “EAEko Uren Kalitatearen eta Ibaien Ingurumen

Egoeraren Jarraipenerako Sarea” definitzen eta martxan jartzen hasi ziren, zeina, hainbat

aldaketarekin, gaur egun arte mantendu den. Honen planteamendua, hasieratik, gaur egun UEZak

eskatzen duenaren antzekoa izan da.

Egun, Uraren Euskal Agentziak uren egoeraren jarraipenerako zenbait programa kudeatzen ditu.

Hauek, modu orokor batean, “Euskal Autonomia Erkidegoko azaleko ur-masen kalitatearen jarraipen

sarean” biltzen dira. Sare honek Euskal Autonomia Erkidegoko ibaien, trantsiziozko uren, itsasertzeko

uren eta barneko hezeguneen egoera ekologiko eta kimikoen jarraipena egitea ahalbidetzen du.

Proiektu orokor honen barnean aurkitzen da lan hau.

UEZaren eskakizunen arabera, EAEko Administrazio Hidraulikoak 2004ko abenduan UEZaren 5.eta

6.Artikuluen Inguruko Txostena sortu zuen, Barne Arroen Demarkazioaren esparrurako, 1994ko

uztailaren lehenengoan eman zen eskumenen eskualdatzean, ur-kontuetan administrazio

autonomikoaren eskumen esklusiboko espazioa lurraldeki definitu zen bezala. Era berean, EAEko

gainontzeko lurralderako informazioa eman zen, UEZaren 5.eta 6.Artikuluen Inguruko Txostenean

(Euskal Herriko Barne Arroen Demarkazioari dagozkionak) erabilitako irizpide eta metodologiak

jarraituz.

EAEko Administrazio Hidraulikoak ustiatutako kontrol sareetatik lortutako informazioak txosten

hauetarako egindako analisia erraztu zuen, eta EAEren barnean planifikazio eremuak dituzten

Demarkazio Hidrografikoen ezaugarrien irudi eguneratu, osatu eta homogeneoa egiteko aukera eman

zuen.

EAEko Administrazio Hidraulikoak ustiatutako uren egoeraren jarraipenerako programa gehienak

UEZaren 8.eta 15.artikuek eskatutako data (2007ko martxoaren 22a) baino lehenago zeuden

erabilgarri.

Hala ere, 2007ko hasiera EAEko Administrazio Hidraulikoaren ibai-uren jarraipenerako programen

eboluzioaren une garrantzitsu bezala hartu behar da. Izan ere, dagoeneko existitzen zirenak moldatu

egin ziren, 2004ko abenduko txostenetan lortutako informazioarekin koherente izateko. Ur-masen,

zein ibai kategoriako ur-masen egoeraren jarraipenerako estrategia berri honek, bi sare sortzeko

bidea eman zuen: “Euskal Autonomia Erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipena egiteko

sarea” (IEBS) eta “Euskal Autonomia Erkidegoko ibaien egoera kimikoaren jarraipena egiteko sarea”

(IEKS).

2012an, “EAEko lur gaineko ur masen egoeraren jarraipena egiteko sarea"-ren zenbait alderdi aldatu

dira 2007-2011 aldiarekiko, ibaien kategoriako ur-masen egungo mugei egokitzeko asmoz eta

aurrekoaren gabeziak zuzentzeko. Halaber, 2016.urtean, aurreko sarearen zenbait gabezia

konpontzeko asmoz, 2012-2015 aldiari dagokionez, zenbait aldaketa burutu ziren.

Page 7: Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren ......Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina 6 Aurrekariak

TXOSTENAREN EGILEA UTE Anbiotek-Cimera

7 Egoera ekologikoaren ebaluazioa

2. Egoera ekologikoaren

ebaluazioa 2.1. IBAIEN EGOERA EKOLOGIKOAREN EBALUAKETA

Azaleko uren ingurumen helburu orokorrak lortzeak (art. 92 bis TRLA2

) egoeraren adierazle

desberdinak baldintza naturaletatik esanguratsuki aldendu behar ez izatea dakar, hau da, eraldatu

gabeko baldintzekiko edo erreferentziazko baldintzekiko distortsio edo desbiderapen graduak egoera

edo ahalmen ekologiko ona lortzea ahalbidetu behar du (art. 3 907/2007 Errege Dekretua3).

EAEko ibaien egoera ekologikoaren ebaluazioari dagokionez, kontuan hartu behar dira 817/20154

Errege Dekretua eta 1/20165

Errege Dekretua, zeinen bitartez EAEn presente dauden ibaien

mugaketa eta sailkapena ezartzen den.

Egoera ekologikoa adierazle biologiko, fisiko-kimiko eta hidromorfologikoen konbinazioaren bidez

zehazten da. Ur-masa naturalen egoera ekologikoa bost klase desberdinen arabera sailkatzen da:

Oso ona (adierazle hidromorfologikoak beharko lituzkeena), Ona, Neurrizkoa, Eskasa eta Txarra. Ur

masa artifizialen edo oso eraldatuen kasuan, horien ahalmen ekologikoa ebaluatzen da, lau klasetan

sailkatuz: Gehienezkoa edo Ona, Neurrizkoa, Eskasa eta Txarra.

2000/60/CE Zuzentarauaren arabera, adierazle biologiko bakoitzarentzat egindako balorazio

txarrenak zehazten du egoera ekologikoaren balioa. Kalitatezko elementu biologikoen ebaluazioa

RCE edo “Ratio de Calidad Ecológica” deritzon kalkuluaren bidez burutzen da, hau da, ur-masan

behatutako balioen eta masa horri dagokion tipoaren erreferentziazko baldintzen balioen arteko

erlazioaren bidez. Egoera ekologiko onaren lorpena zehazten duen RCE-ren balioak (Ona eta

2 1/2001 Legegintzako Errege Dekretua, uztailaren 20koa, Uren Legea onartzen duena.

3 907/2007 Errege Dekretua uztailaren 6koa, Plangintza Hidrologikoari buruzko Araudia onartzen duena.

4 817/2015 Errege Dekretua, irailaren 11koa, azaleko uren egoeraren eta ingurumen-kalitateari buruzko arauen jarraipena eta

ebaluazioa egiteko irizpideak ezartzen dituena.

5 1/2016 Errege Dekretua, urtarrilaren 8koa, Kantauri Mendebaldeko, Guadalquivirreko, Ceutako, Melillako, Segura eta

Jucarreko eta Espainiako zatiko Kantauri Ekialdeko, Miño-Sileko, Dueroko, Tajoko, Guadianako eta Ebroko Demarkazio

Hidrografikoen Plan Hidrologikoen berrikuspena onartzen duena.

Page 8: Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren ......Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina 6 Aurrekariak

Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina

8 Egoera ekologikoaren ebaluazioa

Neurrizkoaren arteko muga) egoeraren adierazle desberdinak baldintza naturalekiko edo

erreferentziazko baldintzekiko esanguratsuki desbideratzen ez direla adierazten du.

IEBS-an adierazle biologikoen jarraipen eta kontrola burutzen da, hala nola, uretako floraren (izaki

fitobentonikoak eta makrofitoak) konposaketa eta ugaritasuna, ornogabeen fauna bentonikoaren

konposaketa eta ugaritasuna, eta fauna iktiologikoaren konposaketa, ugaritasuna eta adinen egitura.

Horretarako, honako ebaluazio sistema hauek erabili dira:

Ornogabeen fauna bentonikoa: isurialde kantauriarreko ibaietarako, euskal indize

multimetrikoa MBf6, eta isurialde mediterraneoko ibaietarako, IBMWP indizea, La Muera

masarako izan ezik. Izan ere, honen berezitasuna dela eta, diagnostikoa aditu baten iritziaren

bidez egiten da. Iritzi hori koleopteroen familia zehatz batzuen presentzia edo gabezian eta

oligoketoen eta kironomidoen garrantzi erlatiboan oinarritzen da.

Izaki fitobentonikoak: Poluosentsibilitate espezifikoaren indizea (IPS7).

Uretako flora: Makrofitoak. Espainiako ibaietako makrofitoen indize biologikoa (IBMR8). Indize

hau, lehen aldiz kanpaina honetan aplikatu dena, EAEko ibaietarako balioztatze prozesuan

dago, eta ondorioz, momentuz ez du egoera ekologikoaren kalkuluan eragiten.

Fauna iktiologikoa: Cantabrian Fish Index (CFI)9. Indize hau duela gutxi ezarria izan da, eta ez

da oraindik interkalibratua izan. Indize honen bidezko ebaluazioak, iragankorki kalitate

biologikoaren zehaztapenean pisu txikiagoa du.

Aldi baterako eta azterketa zehatzagoak egin arte, asko eraldatutako masen ahalmen ekologikoaren

kalkulurako kontuan hartu da makro-ornogabeei eta fitobentoei dagozkien klaseen mugak RCE-ren

balioen %85arekin bat datozela.

Egoera biologikoaren ebaluazioa adierazle fisiko-kimiko orokorren eta lehentasunezko substantzien

inguruko informazioaren bidez osatu behar da. Kasu honetan, informazio hau IEQS-ak10

sortzen du.

Honen ebaluazioa IFQ-R indizearen eta 817/2015 Errege Dekretuan azaltzen diren adierazle fisiko-

kimiko eta lehentasunezko substantzien helburuen betetzeen bidez egiten da.

Aipatu beharra dago IEBS-ren 2016 edizioan ez dela adierazle biologikoei eragiten dieten adierazle

6Uraren Euskal Agentzia (2014). Ibitik igaro daitezkeen ibaietarako makroornogabeen fauna bentonikoaren laginketa, analisi

eta ebaluazio protokoloa. http://www.uragentzia.euskadi.eus/informacion/protocolos-de-muestreo-de-laboratorio-y-de-calculo-

de-indices-y-metricas-para-el-seguimiento-del-estado-de-las-masas-de-agua-superficial-de-la-capv/u81-0003344/es/

7Uraren Euskal Agentzia (2014). Ibaitik igaro daitezkeen ibaietarako izaki fitobentonikoen laginketa, analisi eta ebaluazio

protokoloa. http://www.uragentzia.euskadi.eus/informacion/protocolos-de-muestreo-de-laboratorio-y-de-calculo-de-indices-y-

metricas-para-el-seguimiento-del-estado-de-las-masas-de-agua-superficial-de-la-capv/u81-0003344/es/

8 MAPA (2015). Ibaietako makrofitoen laginketa eta laborategi protokoloa. http://www.mapama.gob.es/es/agua/temas/estado-y-

calidad-de-las-aguas/aguas-superficiales/programas-seguimiento/Protocolos-de-muestro-laboratorio-y-calculo-de-

indices.aspx

9Uraren Euskal Agentzia (2014). Ibitik igaro daitezkeen ibaietarako fauna iktiologikoaren laginketa, analisi eta ebaluazio

protokoloa. http://www.uragentzia.euskadi.eus/informacion/protocolos-de-muestreo-de-laboratorio-y-de-calculo-de-indices-y-

metricas-para-el-seguimiento-del-estado-de-las-masas-de-agua-superficial-de-la-capv/u81-0003344/es/

10Uraren Euskal Agentzia (2007). EAEko ibaien egoera kimikoaren jarraipenerako Sarea. 2016 kanpaina. Emaitzen txostena.

2015 kanpaina. http://www.uragentzia.euskadi.eus/informacion/ultimos-informes/u81-0003342/es/

Page 9: Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren ......Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina 6 Aurrekariak

TXOSTENAREN EGILEA UTE Anbiotek-Cimera

9 Egoera ekologikoaren ebaluazioa

hidromorfologikoen ebaluazioa kontuan hartu (erriberako basoa, erriberako eta habitateko baldintzak

eta aldaketa hidromorfologikoak) 11.

1.Taulan ikus daiteke zein nolako eragina duten adierazle biologikoen, fisiko-kimikoen eta

hidromorfologikoen balorazioek egoera/ahalmen ekologikoaren klaseak zehazteko orduan.

Egoera/ahalmen biologiko Oso Onaren edo Gehienezkoaren emaitza hiru adierazle

biologikoen, baldintza fisiko-kimiko orokorren eta lehentasunezko substantzien gehienezko

kalitate mailekin bat dator, baita adierazle hidromorfologikoekin ere.

Egoera/ahalmen biologiko Ona makro-ornogabeen eta izaki fitobentonikoen diagnostikorik

okerrena gutxienez ona eta fauna iktiologikoarena iragankorki gutxienez neurrizkoa denean

zehazten da. Gainera, gutxienez on bezala kalifikatutako baldintza fisiko-kimiko orokorren

balioak izan behar dira, baita kalitate arauen azpitik dauden urteko kontzentrazioak dituzten

lehentasunezko substantziak ere.

Neurrizko egoera/ahalmen biologikoa makro-ornogabeen eta izaki fitobentonikoen

diagnostikorik okerrena gutxienez neurrizkoa eta iragankorki, fauna iktiologikoarena gutxienez

eskasa denean zehazten da; edota egoera biologiko ona ezarriz baldintza fisiko-kimiko

orokorrak ona baino okerrago kalifikatzen direnean edo lehentasunezko substantzien urteko

bataz-besteko kontzentrazioak kalitate arauen gainetik daudenean.

Egoera/ahalmen biologiko eskasa makro-ornogabeen eta izaki fitobentonikoen diagnostikorik

okerrena eskasa denean edo arrainen faunaren diagnostikoa txarra denean zehazten da.

Adierazle fisiko-kimikoek ez dute eraginik.

Egoera/ahalmen biologiko txarra makro-ornogabeen eta izaki fitobentonikoen diagnostikorik

okerrena txarra denean zehazten da, gainerako adierazleen diagnostikoa edozein izanik ere.

1.Taula Egoera ekologiko edo potentzial ekologiko maila bakoitzarentzat adierazle biologikoen, fisiko-kimikoen eta hidromorfologikoen konbinazioak. Egoera ekologiko oso ona (OO), egoera ona (O), egoera Neurrizkoa (N), egoera eskasa (E) eta egoera txarra (Tx).

2.2. KONTROL-GUNEEN TALDEAK

IEBS-a kontrol edo laginketa estazioen hautapen baten bidez diseinatu da. Estazio hauei jarraipen

programa bat esleitzen zaie, ibai kategoriako ur-masei lotutako kalitatezko elementu jakinen ebaluazio

egokia egitea baimentzen duena.

Jarraipen programa bakoitzak, laginketa estazio bakoitzaren esleipenerako motibazio bat eta ibaien

11

Adierazle hidromorfologikoen gabeziak egoera ekologikoa Oso ona bezala ezin kalifikatzea soilik dakar.

Egoera ekologikoaren adierazleak Egoera ekologikoko mailak

OO O N E Tx

Ornogabeen fauna bentonikoa OO ≥O ≥N ≥E ≥Tx

Organismo fitobentonikoak OO ≥N ≥E ≥Tx --

Fauna iktiologikoa, OO ≥O -- -- --

Baldintza fisikokimiko orokorrak OO -- -- -- --

Sustancias preferentes OO -- -- -- --

Erripako basoa (QBR) OO -- -- -- --

Page 10: Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren ......Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina 6 Aurrekariak

Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina

10 Egoera ekologikoaren ebaluazioa

egoera edo ahalmen ekologikoaren klasifikaziorako elementuen kontrol maiztasun bat dauka lotua.

IEBS-ren esparruan, 2016 kanpainan zehar, 148 kontrol estaziorekin lan egin da, honela banaturik:

Oinarrizko sarea: 120 estazioz osatuta, EAEko ur-masa gehienen egoeraren berri ematen

dute. Makro-ornogabeak eta izaki fitobentonikoak intentsitate handiago edo txikiagoarekin

lagintzearen komenigarritasunaren arabera banatzen dira: zaintza-kontroleko sarea (54

estazio) eta kontrol operatiboaren sarea (66 estazio).

Inpaktuak kontrolatzeko sarea: presio esanguratsuak jasaten dituzten tarteak eta neurrien

programak martxan jarri ondoren hauetan ematen den eboluzioa aztertu nahi duten 12

estazioz osaturik dago.

Ikerketa sarea: masa arazotsuen, oso handien edota heterogeneoen tarteak aztertzeko

helburua duten 13 estazioz osatuta dago.

Gune babestuen sarea: gaur egun, arrain-babeserako eremuetan jarraipena egitea

beharrezkotzat hartzen da eta soilik estazio bat behar da .

Erreferentziako sarea: zenbait estazio ditu, zeintzuen helburua oinarrizko sarean azaltzen ez

diren presio maila baxuko edo nuluko egoeren inguruko eguneratutako datuen erregistro bat

lortzea den. 2016an, estazio hauetatik OIA044 eta BAI084 masak soilik lagindu dira.

2.Taula 2016ko kontrol estazioak. Motak eta kopurua.

Gune Kopurua Sarea Laginketa puntu kopurua

Zaintza-kontroleko oinarrizko sarea 54

Kontrol operatiboko oinarrizko sarea 66

Kontrol osagarriko sarea 12

Gune babestuen kontrol-sarea 13

Inpaktuak kontrolatzeko sarea 1

Erreferentziako sarea 2

Guztira 148

IEBS-aren barnean, kontrolerako adierazle eta maiztasun desberdinak daude. Ornogabeen fauna

bentonikoaren eta izaki fitobentonikoen kasuan, bi kontrol programa desberdintzen dira:

Gehienezkoen kontroleko programa (51 kontrol-gune): Bi kontrol burutzea dakar: ur altuak

eta ur baxuak. Emarira lotutako kutsaduragatiko kaltearen eraginpean dauden estazioetan

edota datu gehiago jaso nahi diren estazioetan (erreferentziazko estazioak, arazo

ezezagunak dituzten estazioak), burutzen dira, beti ere estazioen ezaugarriek laginketa

baldintza aproposetan burutzea baimentzen badute.

Gutxienekoen kontroleko programa (97 kontrol-gune): Ur baxuetako kontrol bakarra

burutzea dakar.

Arrainen faunaren kasuan, kontrola urtekoa edo bi urtekoa izan daiteke, adierazle honetarako estazio

honen egonkortasun historikoaren arabera. Ikerketa sareko zenbait estaziok ez dute adierazle honen

kontrola uztarturik. Uretako landarediari dagokionez, kontrola bi urtekoa da, eta oinarrizko sarearen

parte diren estazioetan soilik burutzen da.

Page 11: Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren ......Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina 6 Aurrekariak

TXOSTENAREN EGILEA UTE Anbiotek-Cimera

11 Egoera ekologikoaren ebaluazioa

1 Irudia EAEko ibaien egoera biologikoaren jarraipena egiteko sarea. Kontrol guneen kokapena eta haiei lotutako kontrol programak..

Page 12: Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren ......Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina 6 Aurrekariak

Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina

12 Emaitzak

3. Emaitzak 3.1. 2016 KANPAINA

3.1.1. Egoera/ potentzial ekologikoaren emaitzen analisia

EAEn ibai kategoriako (urtegirik ez) 135 ur-masa daude, 115 naturalak, eta beste 20ak oso

eraldatuak. Egungo IEBS-ak ibai kategoriako (urtegirik ez) 120 ur-masa kontrolatzen ditu modu

zuzenean, ur-masa bakoitzaren adierazgarri den kontrol estazio baten bidez. Kontrolik gabeko 15

masen artean, 14k ez dutela kontrolik behar pentsatzen da, arroaren tamainak EAEren barnean

10km2 baino gutxiago dituelako, edo tamaina pixka bat handiagoa izanik ere (25km

2 baino gutxiago),

ez dutelako presiorik. Kasu hauetan, gomendagarria litzateke planifikazio hidrologikoko ziklo

bakoitzean kontrol bat gutxienez izatea, itxarondako ingurumen helburuen betetzea berresteko.

Kontrola beharko lukeen masa bakarra Altzania Arakileraino izango litzateke, 25 km2 baino gehiagoko

arroa izateagatik. Masak, honen adierazgarri den kontrol estazio bat dauka esleitua, 2013an lagindu

zenean egoera ekologiko onaren helburua bete zuena.

Egoera/ahalen ekologikoaren ebaluazioari dagokionez, 2016 kanpainan, kontrola izan duten EAEko

ibai kategoriako (urtegirik ez) 120 ur-masen emaitzak hurrengoak dira (2.Irudia):

58 masak (%49) lortzen dute egoera/ahalmen ekologiko Ona, gutxienez egoera ekologiko

onaren diagnostikoa lortuz. Hauetatik 55 naturalak dira, eta 3 oso eraldatuak. Aipatu beharra

dago kanpaina honetan ez dela estazio bat ere gehienezko kalifikaziorik gabe geratu

ebaluazio hidromorfologikorik burutu ez izateagatik.

62 masak (%51) ez dute egoera/ahalmen ekologiko Ona lortzen. %38ak neurrizko

egoera/ahalmen ekologikoa azaltzen du (46 masa: 33 naturalak eta 13 oso eraldatuak), eta

gainontzeko %13ak egoera/ahalmen ekologiko eskasa edo txarra (16 masa: 12 naturalak eta

4 oso eraldatuak).

Page 13: Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren ......Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina 6 Aurrekariak

TXOSTENAREN EGILEA UTE Anbiotek-Cimera

13 Emaitzak

2 Irudia EAEko ibaien kategoriako ur masen egoera ekologiko moten portzentajeak. 2016ko kanpaina: naturalak (EE egoera ekologikoa), oso aldatuak (PE Potentzial ekologikoa) eta totala (EE/PE).

2016an aurrera eramandako IEBS-an, masen egoeraren inguruko informazioa modu zuzenean

ematen duten 120 estazioez gain, beste 28 estazio gehigarri izan dira. Estazio gehigarri hauen

helburua masa handien, arazo espezifikoak dituzten tarteen, erreferentziazko tarteen edo nolabaiteko

babes berezia duten tarteen inguruko informazioa gehitzea da.

12 estaziok, gehienbat estazio araztaileen eta hondakin-uren presentziagatik kaltetutako

tarteen inguruko informazioa ematen dute. Hauetako batek ere ez du egoera/ahalmen

ekologiko Ona lortzen. Neurrizko egoera ekologikoa IBA194 eta URO158 estazioek (Durango

eta Legazpiko HUA-en kontrolerako, hurrenez hurren) soilik lortzen dute, gainontzekoek

egoera eskas edo txarra lortuz.

13 estazio zainketazkotzat hartzen dira, izan ere, arazo ezezagunak dituzten ur-masen edo

beren tamaina handiagatik edota heterogeneotasunagatik kontrol estazio bat soilik nahikoa ez

dela kontsideratzen den masen inguruko informazio osagarria ematen dute. 13 estazio

hauetatik, 4 estaziok makro-ornogabeen eta izaki fitobentonikoen kontrola soilik dute, eta

guztiek, BUT203 estazioak izan ezik, aztertutako adierazleen helburuak betetzen dituzte.

Adierazle guztien inguruko informazioa duten 9 masen artean, 4 masak soilik betetzen dute

egoera/ahalmen ekologiko onaren helburua: IBA428, ORI424 eta ORI490, eta ING175.

Estazio batek ematen du arrain-babeseko tarte baten egoeraren inguruko informazioa (Oka

ibaiaren erdi-goiko tartea, hau da, Oka-A masa). Estazio honek ingurumen helburuak

betetzen ditu, eta egoera ekologiko onaren diagnostikoa azaltzen du.

Bi estaziok ematen dute kalitatezko helburuak beti betetzen ez dituzten masen (Oiartzun

ibaiaren goiko tartea eta Baias ibaia) erreferentziazko tarteen egoeraren inguruko

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Egoera Ekologikoa Potentzial Ekologikoa EE/PE

Egoera/potentzial ekologikoarenEAEko ibaien saileko ur-masak (2016ko Kanpain)

Oso Ona Ona Neurrizkoa Eskasa Txarra

Page 14: Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren ......Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina 6 Aurrekariak

Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina

14 Emaitzak

informazioa. Bi estazioek azaltzen dute egoera ekologiko onaren diagnostikoa.

2016an, egoera/ahalmen ekologiko ona azaltzen duten ibai kategoriako (urtegirik ez) masak

hurrengoak dira (3.Irudia):

Isurialde kantauriarra – Bizkaiko eremua: portzentajea %48koa da (19 masa). Calera, Aguera,

Barbadun (goiko tartea), Kadaguaren beheko tartea (Kadagua III eta IV), Ibaizabalen

ardatzeko zenbait ibaiadar (Akelkorta, Maguna, San Migel eta Indusi), Nerbioiren ardatzean

Altuberen goiko arroa, Zeberio, Ibaizabal-Nerbioi ardatzaren beheko ibilbidea (Nerbioi II), eta

Beheko Ibaizabalen Galindo eta Larrainzubi. Horrez gain, Oka ibaia, eta Estepona, Golako

eta Ea itsasertzeko ibai txikiak.

Isurialde kantauriarra – Gipuzkoako eremua: portzentajea %56koa da (29 masa). Debako

arroan, ardatz nagusiaren goiko tartea (Deba-A) eta Oinati, Arantzazu, Aramaio, Angiozar eta

Kilimoi ibaiadarrak. Urolako arroan, honen ibaiadar guztiak. Oriako arroan, bere ardatz

nagusiaren goiko tartea (Oria I, II) eta honen ibaiadar asko, hala nola, Agauntza, Zaldibia,

Amezketa bere goiko tartean (Amezketa I), Salubita, Araxes, Leizaran, eta Asteasu bere

goiko tartean (Asteasu I). Urumeako arroan, honen masa guztiak (ardatza, Landarbaso eta

Igara), eta Bidasoako arroan, honen ardatza eta Endara.

Isurialde mediterraneoa: portzentajea %36koa da (10 masa). Omecilloren goi-erdiko ibilbidea,

honen ibaiadar den Humedo Omecillo arte, Baiasen erdi-goiko tartea eta Egaren arroa

(Berronen goiko tartea izan ezik). Zadorrako arro zabalean Zaiasen beheko tartea eta Aiuda

ibaia.

2016an, neurrizko egoera/ahalmen ekologikoa azaltzen duten masak hurrengoak dira (3.Irudia):

Isurialde kantauriarra - Bizkaiko eremua: diagnostiko hau duten masen portzentajea %40koa

da (16 masa). Karrantza I, Kadagua II, Herrerias, Ibaizabal-Nerbioi arroan Ibaizabal

ardatzaren goiko ibilbidea (Ibaizabal I masa) eta honen ibaiadar diren Elorrio I, Arratia,

Aretxabalgane eta Altube bere beheko arroan (Altube II), baita Gobela eta Asua ere. Horrez

gain, Butroeren arroak, Artigas, Mape eta Lea.

Isurialde kantauriarra - Gipuzkoako eremua: diagnostiko hau duten masen portzentajea

%36koa da (19 masa). Deban, bere erdiko eta beheko ibilbidea (Deba-B, C eta D), eta honen

ibaiadar den Ubera. Urolako arroan bere erdiko eta beheko tartea, Urola-C eta F. Orian, bere

ardatz nagusiaren erdiko eta beheko tartea (Oria III eta IV) eta Inurritza, baita Jaizubia ere.

Isurialde mediterraneoa: diagnostiko hau duten masen portzentajea %39koa da (11 masa).

Omecilloren beheko ibilbideak eta Baias, Zadorraren ardatz nagusia, Gasteizko ingurua eta

goiko arroa izan ezik (Zadorra Ullibarriko urtegira arte, eta Zadorra Alegriatik Zaiasera arte),

eta honen ibaiadar diren Undabe eta Alegria. Gainera, Inglares, Berron bere goiko tartean

(Berron Sabandorarte) eta Riomayor.

2016an, egoera/ahalmen ekologiko eskasa edo txarra azaltzen duten masak hurrengoak dira

(3.Irudia):

Isurialde kantauriarra - Bizkaiko eremua: %12a (5 masa). Ibaizabalen erdiko tartea (Ibaizabal

II eta III), Nerbioiren goiko tartea (Nerbioi I), eta hauen ibaiadar diren Elorrio (beheko tartea,

hau da, Elorrio II) eta Izoria.

Page 15: Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren ......Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina 6 Aurrekariak

TXOSTENAREN EGILEA UTE Anbiotek-Cimera

15 Emaitzak

Isurialde kantauriarra - Gipuzkoako eremua: %8a (4 masa). Antzuola, Ego eta Mijoa ibaiak,

Debaren Unitate Hidrologikoa eta Urolaren erdi-goiko tarteak (Urola-B).

Isurialde mediterraneoa: %25a (7 masa). Puron, La Muera, Zadorrako ardatz nagusiko bi

masa, Gasteizko ingurua eta goiko arroa, eta honen ibaiadar diren Santa Engracia eta

Barrundia, baita Arakil ere.

3 Irudia Egoera/ahalmen ekologikoa ur masetan (ibaien kategorian) eta EAEko kontrol guneak. 2016 kanpaina.

3.1.2. Egoera/Ahalmen ekologikoaren adierazleen ebaluazioa

2016 Kanpainako emaitzek adierazten dutenez, adierazle baikorrenak betetze portzentaje altuak eta

oso antzekoak (%81-84 bitartean) azaltzen dituzten izaki fitobentoniko eta baldintza fisiko-kimikoak

dira. Adierazle ezkorrena, ordea, arrainen fauna da, ingurumen helburuen %53ko betetzearekin.

Bestalde, makro-ornogabe bentonikoek erdi mailako egoera bat azaltzen dute (%66), gehienezko

kalitatearekin masa kopuru handiena (%35) kalifikatzen duen adierazlea izateagatik nabarmenduz.

Izaki fitobentonikoen eta uraren kalitate fisiko-kimikoaren kasuan, masa kopurua %26koa da, arrainen

faunaren kasuan kopurua %18koa den bitartean.

Aipatzekoa da egoera/ahalmen ekologiko onaren helburua betetzen ez duten 62 masen artean, soilik

kasu batean izan dela uraren kalitate fisiko-kimikoa erabakigarria. Gainerako kasuetan (61), kalitate

biologikoa urria izan da. Honen arrazoia, kasuen %41ean, makro-ornogabeengan soilik egon da.

Adierazle hau murriztaileena izan da, izaki fitobentonikoak ez bezala, izan ere, hau adierazlerik

permisiboena izan da, kasuen %11n soilik izanik erabakigarria (uraren kalitate urriarekin bat etorriz

gutxi gora behera). Kalitate biologikoaren zehaztapenean, arrainek haien egoera eskasa edo txarra

denean soilik eragiten dutenez, kasuen %16an mugatzaileak izan dira (batez ere isurialde

Page 16: Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren ......Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina 6 Aurrekariak

Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina

16 Emaitzak

kantauriarrean eta Ibaizabal eta Oriaren arroetan).

3.Taula Estazio adierazgarrien (ibai kategoriako ur masenak) eta estazio guztien kopurua eta portzentajea, kalitate moten eta kalitatearen adierazleen araberakoak. 2016 kanpaina.

4 Irudia Kontrol zuzena duten EAEko ibaien kategoriako ur masen kalitate moten portzentajeak adierazleen arabera. 2016 kanpaina.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Ornogabeen faunabentikoa

Ornoganismofitobentikoak (IPS)

Fauna ikctiologikoa(CFI)

Egoera fisiko-kimikoorokorrak

Kalitate-adierazleakEAEko ibaien saileko ur-masak: 2016ko kanpai

Oso Ona Ona Neurrizkoa Eskasa Txarra Ez du betetzen

Kalitatezko elementua Maila Gune adierazgarriak Gune guztiak

Ornogabeen fauna bentonikoa

Oso Ona 42 (35%) 53 (36%)

Ona 37 (31%) 43 (29%)

Neurrizkoa 32 (27%) 34 (23%)

Eskasa 3 (3%) 9 (6%)

Txarra 6 (5%) 9 (6%)

Guztira 120 148

Izaki fitobentonikoak

Oso Ona 26 (22%) 31 (21%)

Ona 69 (59%) 78 (53%)

Neurrizkoa 19 (16%) 27 (19%)

Eskasa 4 (3%) 9 (6%)

Txarra 0 (0%) 1 (<1%)

Guztira 118 146

Fauna iktiologikoa

Oso Ona 17 (18%) 19 (17%)

Ona 34 (35%) 39 (36%)

Neurrizkoa 29 (30%) 33 (30%)

Eskasa 10 (11%) 11 (10%)

Txarra 6 (6%) 8 (7%)

Guztira 96 110

Baldintza fisiko-kimiko orokorrak

Oso Ona 26 (22%) 30 (21%)

Ona 75 (62%) 84 (58%)

Ona baino txarragoa 19 (16%) 30 (21%)

Guztira 120 144

Page 17: Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren ......Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina 6 Aurrekariak

TXOSTENAREN EGILEA UTE Anbiotek-Cimera

17 Emaitzak

Ornogabeen fauna bentonikoa:

Ibai kategoriako 120 masa aztertu dira. Hauen %66ak (hau da, 79 masak) betetzen ditu ingurumen

helburuak, 42 masa egoera oso onean eta 37 egoera onean egonik. %27ak (32 masak) neurrizko

egoera azaltzen du, ingurumen helburuak betetzeko gertu egonik. Gainontzeko %9a, ordea,

ingurumen helburuak betetzetik oso urruti dago, egoera eskasa (3 masa) edo txarra (6 masa) azalduz.

Isurialde kantauriarrean ez-betetzeen portzentajea %30 inguruan dago, eta ibai garrantzitsuenen

(Ibaizabal, Deba, eta Oria) ardatz nagusietan edota zenbait ibaiadarretan eragiten du. Isurialde

mediterraneoan, egoera askoz arazotsuagoa da, izan ere, masen erdiak ez du egoera ona/oso ona

lortzen. Hauek, gehienbat Zadorra arroan egon arren, ia arro guztietan eragiten dute.

Ez-betetzeen %30a uraren kalitate fisiko-kimiko urri baten bidez azal daiteke. Hala ere, isurialde

kantauriarrean arrazoiak zalantzagarriagoak izango lirateke. Isurialde mediterraneoan ez-betetzeak

habitateko mugekin lotuak (edo gutxienez, baldintzatuak) egon litezke, izan ere, habitatak, orokorrean,

partikulatutako substratuaren eta ingurune lotikoen eskasia azaltzen du, agorraldian batez ere.

Izaki fitobentonikoak:

Aztertutako ibai kategoriako 118 masetatik, %81ak (hau da, 95 masak) betetzen ditu ingurumen

helburuak, 26 masa egoera oso onean eta 69 masa egoera onean egonik. Bestalde, %16ak (19

masak) neurrizko egoera azaltzen du, ingurumen helburuak betetzeko gertu egonik. Gainontzeko

%3a, ordea, ingurumen helburuak betetzetik oso urruti dago. Aipatzekoa da 4 masak soilik azaltzen

dutela egoera eskasa, eta ez dagoela bat ere egoera txarrean.

Izaki fitobentonikoek, makro-ornogabeek ez bezala, bi isurialdeetan egoera antzekoa azaltzen dute.

Horiek horrela, ez-betetzeen portzentajeak %17 eta %25ekoak dira isurialde kantauriar eta

mediterraneoan, hurrenez hurren. Portzentaje hauek, isurialde mediterraneoan batez ere, uraren

kalitate fisiko-kimikoari (%48) lotuak daude, makro-ornogabeen ez-betetzeak baino gehiago.

Fauna iktiologikoa:

Aztertutako ibai kategoriako 96 masetatik, %53ak betetzen ditu ingurumen helburuak, 17 masa

egoera oso onean eta 34 egoera onean egonik. %30ak (29 masak) neurrizko egoera azaltzen du,

ingurumen helburuak betetzeko gertu egonik. Gainontzeko %17a, ordea, ingurumen helburuak

betetzetik oso urruti dago, egoera eskasa (10 masa) edo txarra (6 masa) azalduz. Arrainen faunari

dagokionez, lurraldeen arteko desberdintasunak urriak dira. Ez-betetze portzentajeak %36-40

bitartean daude, eta hurrengo masei eragiten diete batez ere: isurialde kantauriarrean, Ibaizabalen

ibaiadarrak, eta Debaren eta Oriaren ardatzak; isurialde mediterraneoan, Omecilloren zati bat eta

Zadorraren zenbait ibaiadar.

Baldintza fisiko-kimiko orokorrak:

Ibai kategoriako 120 masa aztertu dira. Hauen %84ak (hau da, 101 masak) betetzen ditu ingurumen

helburuak, 26 masa egoera oso onean, eta 75 masa egoera onean egonik. Gainontzeko %16ak (hau

da, 19 masak) ez ditu helburuak betetzen.

Isurialde mediterraneoan batez ere, uraren kalitate fisiko-kimiko urria azaltzen da, Zadorra arroan

zehatz-mehatz (Zadorraren ardatza eta goiko arroko ibaiadarrak). Isurialde kantauriarrean, ez-betetze

gutxiago ematen dira, nagusiki Urolaren ardatzean emanez.

Page 18: Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren ......Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina 6 Aurrekariak

Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina

18 Emaitzak

5 Irudia Ornogabeen fauna bentonikoa. 2016ko kanpaina. EAEko ibaien kategoriako ur masen balioztatzea eta kontrol guneak.

6 Irudia Ornogabeen fauna bentonikoa. 2016ko kanpaina. EAEko ibaien kategoriako ur masen balioztatzea eta kontrol guneak.

Page 19: Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren ......Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina 6 Aurrekariak

TXOSTENAREN EGILEA UTE Anbiotek-Cimera

19 Emaitzak

7 Irudia Fauna iktiologikoa. 2016ko kanpaina. EAEko ibaien kategoriako ur masen balioztatzea eta kontrol guneak

8 Irudia Baldintza fisiko-kimiko orokorrak. 2016 kanpaina. EAEko ibaien kategoriako ur masen balioztatzea eta kontrol guneak.

Page 20: Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren ......Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina 6 Aurrekariak

Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina

20 Emaitzak

3.2. 2012-2016 ALDIA

2012-16 aldian gaur egungo edo 2012-15 aldiko IEBS osatzen duten (ikus 4.Taula eta 8.Irudia) ibai

kategoriako (urtegirik ez) 121 ur-masari lotutako 159 kontrol estazioren adierazle biologiko eta

baldintza fisiko-kimiko orokorren inguruko informazioa jaso da.

2012-16 aldiari dagokion egoera edo ahalmen ekologikoa bost urteko kalitate biologikoan eta egoera

fisiko-kimikoan oinarrituz kalkulatu da. Bost urteko kalitate biologikoa adierazle bakoitzaren

diagnostikoak uztartuz lortu da, eta diagnostiko hauek urteko balorazioetan oinarrituz eta azken 3

urteetako emaitzak haztatuz kalkulatu dira.

2012-16 aldiaren diagnostikoari dagokionez (4.Taula), esan daiteke egoera/ahalmen ekologiko oso

ona/ona lortzen dela ibai kategoriako (urtegirik ez) ur-masen %49an. Kategoria bereko ur-masen

%35ak neurrizko egoera du, hau da, bitarteko tarte batean aurkitzen da, ingurumen helburuak lortzeko

nahiko gertu. Masen gainontzeko %15ak egoera/ahalmen ekologiko eskasa (%13) edo txarra (%3)

azaltzen du.

Egoera edo ahalmen ekologikoa zehazteko, erabakigarriagoa da kalitate biologikoa, baldintza fisiko-

kimiko orokorrei lotutako diagnostikoa baino. Izan ere, hauek egoera onuragarriagoa islatzen dute

ingurumen helburuen lorpenerako (8.Irudia eta 9.Irudia). Horiek horrela, kontuan hartutako 159

estazioetatik, %75ak uraren kalitate fisiko-kimiko nahikoa azaltzen du, %48ak soilik azalduz kalitate

biologiko ona edo oso ona (2 estazio soilik).

Uraren berreskurapen fisiko-kimikoa eta erlazionatutako ingurumen helburuen lorpena, kasu askotan,

ingurumen-berreskurapenerako eta adierazle biologikoei lotutako ingurumen helburuen lorpenerako

lehenengo pausua soilik dira. Berreskurapen hori ez bada kalitate maila altuekin mantentzen,

komunitate biologikoak ez dira berreskuratzeko gai izango, batez ere narriadura handiko egoeretatik

abiatuz gero, baita arroak gordailu ekologiko egokirik ez badu ere.

Aurrekoari, erlazionatutako baldintza hidromorfologikoen egoera ona lortu eta mantentzearen

garrantzia gehitu behar zaio (hala nola, emari zirkulatzaileak, edota ibaiertzen eta itsasertzen

naturaltasuna). Izan ere, baldintza hauek, beraien ekintza sinergikoaren bidez, adierazle biologikoei

lotutako ingurumen helburuen lorpena errazten dute.

4.Taula Kontrol guneetako eta kontrol zuzena duten ibai kategoriako ur-masen (urtegiak ez direnak) egoera biologikoa, baldintza fisiko-kimikoak eta egoera/ahalmen biologikoa 2012-16 artean.

Mota Egoera

biologikoa Baldintza

fisiko-kimikoak Egoera/Ahalmen

Ekologikoa

Laginketa-estazioak

Oso Ona 2 (1%) 25 (16%) 0 (0%)

Ona 74 (47%) 94 (59%) 76 (48%)

Neurrizkoa/ Ona baino txarragoa 54 (33%) 40 (25%) 54 (33%)

Eskasa 23 (14%) -- 23 (14%)

Txarra 8 (5%) -- 8 (5%)

Ur-masak

Oso Ona 1 (1%) 26 (22%) 0 (0%)

Ona 58 (48%) 77 (62%) 59 (49%)

Neurrizkoa/ Ona baino txarragoa 42(35%) 18 (16%) 43 (35%)

Eskasa 16 (13%) -- 15 (13%)

Txarra 4 (3%) -- 4 (3%)

Page 21: Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren ......Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina 6 Aurrekariak

TXOSTENAREN EGILEA UTE Anbiotek-Cimera

21 Emaitzak

9 Irudia EAEko ur masen egoera/ ahalmen ekologikoa (ibaien kategoria) eta estazioak 2012-16 bost urtekoan.

10 Irudia EAEko ur masen egoera/ ahalmen ekologikoa (ibaien kategoria) eta estazioak 2012-16 bost urtekoan.

Page 22: Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren ......Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina 6 Aurrekariak

Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina

22 Emaitzak

11 Irudia EAEko ur masen kalitate biologikoaren diagnosia (ibaien kategoria) eta estazioak 2012-16 bost urtekoan.

3.3. 2012-16 ALDIAREN URTEZ URTEKO EBOLUZIOA

Kontrola duten ibai kategoriako masen (2012-2016 aldietan, kontrol estazioak dituzten 110 eta 120

masa bitartean) urtez-urteko analisian oinarrituz, ondoriozta daiteke hobekuntzarako joera bat izan

dela 2012tik 2013ra, non emaitza onuragarrienak lortu diren. Honen arrazoi nagusia aurreko urtearen

amaieran eta urte horretan bertan erregistratutako prezipitazio ugariak izan dira. 2014an, 2013an

emandako hobekuntza mantendu egiten da, 2015ean gutxituz eta 2016an berriz hobetuz.

12.Irudian eta 5.Taulan antzeman daitekeenez, 2012-16 aldian 2013 eta 2014.urteak baikorrenak

bezala (%55 inguruko betetze portzentajeekin) eta 2012 eta 2015.urteak ezkorrenak bezala

nabarmentzen dira (%45 inguruko betetze portzentajeekin). 2016.urteak erdi mailako betetze

portzentajea azaltzen du (%48), ez-betetze larrien portzentajea (egoera/ahalmen ekologiko eskasa

eta txarra) aldi osoko baxuena izanik (%13a soilik, gainontzeko urteetan %16-23 artean egon den

bitartean).

Egoera/ahalmen ekologikoaren alderdi erabakigarriena kalitate biologikoari dagokion diagnostikoa da

(13.Irudia), egoera/ahalmen ekologikoaren diagnostikoaren bilakaera oso antzekoa azaltzen duena.

Bestalde, baldintza fisiko-kimiko orokorrei dagokien diagnostikoak (14.Irudia) emaitza onenak 2013an

eta 2016an jaso zirela adierazten du, non betetzeen portzentajea handiagoa izan zen. Bi urteak oso

onaren kalifikazio portzentaje handienak izateagatik nabarmentzen dira. Horiek horrela, ondoriozta

daiteke uraren kalitate fisiko-kimikoa hobetzeko aurrera eramandako ekintza zuzentzaileak

eraginkorrak izaten ari direla, eta prezipitazioek garrantzi handia dutela.

Egoera/ahalmen ekologikoko maila bakoitzeko ur-masen kopuruaren ordez, EAEko ibai sarearen

kilometroak edo kontrol estazio kopurua aztertuz gero, ikus daitezkeen emaitzak oso antzekoak dira.

Page 23: Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren ......Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina 6 Aurrekariak

TXOSTENAREN EGILEA UTE Anbiotek-Cimera

23 Emaitzak

5.Taula Kontrola duten EAEko ibai kategoriako (urtegirik ez) ur-masen egoera/ahalmen ekologikoaren kalifikazioa. 2012-16.

12.Irudia Egoera/ahalmen ekologikoko klaseen portzentajeak. Kontrola duten ur-masak/ibaiak: 2012-16.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2012 2013 2014 2015 2016 2012-16

Egoera/potentzial ekologikoaren bilakeraEAEko ibaien saileko ur-masa

Oso Ona Ona Neurrizkoa Eskasa Txarra Ez ebaluatuta

Maila 2012 2013 2014 2015 2016 2012-16

Oso Ona 1 0 0 0 0 0

Ona 46 61 60 52 58 59

Neurrizkoa 38 33 32 44 46 42

Eskasa 21 15 14 19 10 16

Txarra 4 4 4 4 6 4

GUZTIRA 110 113 110 119 120 121

Page 24: Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren ......Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina 6 Aurrekariak

Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina

24 Emaitzak

13.Irudia Kalitate biologikoko klaseen portzentajeak. Kontrola duten ur-masak/ibaiak: 2012-16.

14.Irudia Uraren kalitate fisiko-kimikoko klaseen portzentajeak. Kontrola duten ur-masak/ibaiak: 2012-16.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2012 2013 2014 2015 2016 2012-16

Kalitate biologikoaren bilakaeraEAEko ibaien saileko ur-masa

Oso Ona Ona Neurrizkoa

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2012 2013 2014 2015 2016 2012-16

Uraren kalitate fisiko-kimikoaren bilakaeraEAEko ibaien saileko ur-masa

Oso Ona Ona Ona baino txarragoa Ez ebaluatuta

Page 25: Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren ......Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina 6 Aurrekariak

TXOSTENAREN EGILEA UTE Anbiotek-Cimera

25 Ondorioak

4. Ondorioak Ur-masen egoeraren jarraipenerako programen etengabeko erabilerak, hauen ezagutza hobetzea,

ebaluazio-sistemak inplementatzea, denborazko joerak aztertzea eta ingurumen helburuen ez-betetze

arriskua zehaztea ahalbidetzen du.

2012-2016 aldian, Uraren Euskal Agentziak ibai kategoriako ur-masen jarraipenerako programen

zentsu motako diseinua planteatu du, hau da, EAEko ibai kategoriako ur masa guztiak ebaluatu nahi

izan dira (%90 ebaluatuak), baita inpaktuen kontrolerako, neurri-programen ebaluaziorako,

erreferentziazko baldintzen eguneratzerako edota masa oso handien, heterogeneoen edo arazo

ezezagunak dituztenen berri emateko baliagarriak diren 42 estazioak ere.

Egoera/potentzial ekologikoa (makro-ornogabe bentonikoak, izaki fitobentonikoak) zehazteko

adierazle biologikoen ebaluazio sistemak 817/2015 Errege Dekretuarekin bat datoz. Arrainen

faunaren kasuan, ebaluazioa CFI indizearen arabera egin da. Burutu den kontrolak indarreko legeek

eskatzen dutena baino maiztasun altuagoak mantentzen ditu, kontrola duten masa kopuru aipagarri

batekin.

Makro-ornogabe bentoniko, izaki fitobentoniko eta baldintza fisiko-kimiko orokorretarako “bat kanpora

denak kanpora” irizpidea erabili da. Fauna iktiologikoan oinarritutako ebaluazioak diagnostiko hau

modulatu du, izan ere, honen ebaluazio sistema (CFI indizea) ezarpen aldian dago. Era berean,

makrofitoen adierazlea, IBMR-a oraindik ezarpen aldian egonik, ez da kontuan hartu.

2012-16 aldiko egoera edo potentzial ekologiko orokorren emaitzek erakusten dutenez, masen %49ak

betetzen ditu ingurumen helburuak, joera onuragarri orokor bat ondorioztatu daitekeelarik, narriadura

larriko egoeren murrizketa batekin (%16a soilik).

2012-16 aldiko urtez-urteko emaitzak nahiko egonkorrak dira, %43-55 bitarteko betetze

portzentajeekin, 201312

eta 2014an bereziki baikorrak (%54 eta %55, hurrenez hurren) eta 2012 eta

2014an ezkorragoak izanik. 2016a, betetzeei dagokionez, tarteko egoera batean kokatzen da (%48).

Aldiz, ez-betetze larriei dagokienez, oso baikor azaltzen da (egoera/ahalmen ekologiko eskasa edo

txarra), bost urteko osoko portzentajerik baxuena lortu baita.

Adierazleen banakako analisiari dagokionez, hurrengoa ondorioztatu daiteke:

12 2013a aldi osoan prezipitazio gehien izan zituen urtea izan zen, eta horrek masa gehienetan egoera fisiko-kimiko onaren

diagnostikoa egitea ahalbidetu zuen.

Page 26: Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren ......Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina 6 Aurrekariak

Euskal autonomia erkidegoko ibaien egoera biologikoaren jarraipen-sarea Laburpen txostena 2016 Kanpaina

26 Ondorioak

Izaki fitobentonikoak eta baldintza fisiko-kimiko orokorrak dira betetze portzentaje handiena

azaltzen duten adierazleak (%70-80), urtez-urteko eboluzioaren patroi argirik gabe, baina

prezipitazio mailen eragin indartsu batekin.

Makro-ornogabeen adierazleak, %65-70 inguruko betetze portzentajeekin, 2012an zein 2013an

erregistratutako aldeko eboluzioa baieztatzen du, baita aldi horretan emandako nolabaiteko

egonkortasuna erakutsi ere. Hobekuntza hori 2011 aurretik emandako uraren kalitate fisiko-

kimikoaren hobekuntzari eta laginketa estazio eta eremuen egokitzapenari egotzi zaie.

Arrainen fauna da ingurumen helburuen betetze portzentajea %50aren inguruan azaltzen duen

adierazlea, joera arinki onuragarri batekin. Fauna honek, uraren kalitate fisiko-kimiko ona izateaz

gain, presio hidromorfologiko zehatz batzuen murrizketa eskatzen du.

Zalantzarik gabe, adierazle biologikoen hobekuntza lortzeko, kalitate fisiko-kimikoaren maila altuak

lortzea eta mantentzea da lehenengo pausua. Honekin batera, kutsadurazko gertaera puntualen

murrizketa, dibertsitate eta ugaritasun nahikoa eransten duten gordailu biologikoen existentzia eta

presio hidromorfologikoen murrizketa eman behar dira.

Sarearen etorkizuneko gauzatzeak (zeinaren diseinua etengabeko hobekuntza eta egokitzapenean

dagoen), laginketa gune batzuen birkokapena edo adierazle zehatzetarako laginketa aldien

egokitzapena ekar dezake, baita azkenaldian ebaluatu ez diren entitate gutxiagoko masen ebaluazioa

ere.