Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014 Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin

EUSKADIKO JASANGARRITASUN-TXOSTENA 2012-2014TOKIKO AGENDA 21EN AURRERAPENAK EUSKADIN

LA AGENDA LOCAL 21

EN EUSKADI EN CIFRAS

6.103 acciones evaluadas

812 agentes municipales

implicados en Agenda Local 21

80% de municipios vascos con Agenda Local 21

81 municipios evaluando anualmente su

plan de acción y/o calculando indicadores

de sostenibilidad local (40.5% en 2014)

4.601 indicadores de sostenibilidad calculados

calculan su Inventarios de Gases de Efecto Invernadero (GEI)62

municipios

Basque Declaration

VIDRIO

PAPEL Y CARTÓN

ENVASES YPLÁSTICOS

TEATRO

IKA

ST

OLA

8ª CONFERENCIA EUROPEA DE CIUDADES Y PUEBLOS SOSTENIBLES

AZOKA-MERCADO

@Ihobe S.A., 2016ko apirila

Argitaratzailea: Ihobe, Ingurumen Jarduketarako Sozietate PublikoaIngurumen eta Lurralde Politika SailaEusko JaurlaritzaAlda. Urquijo, 36 - 6º solairua48011 BilbaoTel: 900 15 08 64www.udalsarea21.netwww.ihobe.euswww.ingurumena.eus Itzulpena: Traductores e Intérpretes Edukia: Ihobek honako honen laguntzarekin egin du dokumentu hau: ENEA, Iraunkortasunerako Autore-aholkularitza, S.L.

Liburu honen edukiak, edizio honetan, ondoko lizentziaren babespean argitaratu dira: Errekonozimendua - Ez komertziala - Eratorritakoobrarik gabe 3.0 Unported, Creative Commons (informazio gehiago: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/deed.es_ES).

1. GARAPEN JASANGARRIAN UDALERRIEK DUTEN EGINKIZUNA: TOKIKO AGENDA 21 4

2. EUSKADIKO TOKIKO AGENDA 21 ETA GARDENTASUNAREKIKO DUEN KONPROMISOA 5

3. TOKIKO AGENDA 21EN EBALUAZIOA ETA SEGIMENDUA 8

4. TOKIKO AGENDA 21EN EKINTZA PLANEN EZARPENA 9

4.1. TOKIKO AGENDA 21EN EKINTZA-PLANAK ETA 2006-2014 DENBORALDIAN IZANDAKO BILAKAERA 9

4.2. TOKIKO AGENDA 21EK AALBORGEKO KONPROMISOEI EGINDAKO EKARPENA 13

4.3. TOKIKO AGENDA 21EN EKINTZA-PLANAK EUSKADIN EZARTZEA 15

5. TOKIKO AGENDA 21 PROGRAMEK TOKIKO JASANGARRITASUNEAN DUTEN ERAGINA: TOKIKO JASANGARRITASUNAREN ADIERAZLEAK 19

5.1. TOKIKO JASANGARRITASUNAREN ADIERAZLEAK 19

5.2. EKINTZAK TOKIKO JASANGARRITASUNEAN IZAN DITUEN EMAITZAK 22

6. 10 AGENDA NABARMEN 27

7. BALANTZEA ETA ETORKIZUNEKO ERRONKAK 37

AURKIBIDEA

Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin

4

Jasangarritasunak, bere adiera zabalenean ulerturik —hots, jasangarritasun sozial, ekonomiko eta ingurumenekoak—, erronka ugari egiten dizkigu oraindik ere. Eta tokiko administrazioak funtsezkoak eta nahitaezkoak dira erronka hauei aurre egiteko eta pertsonen onurarako jardun ahal izateko.

Kontsulta publikoen eta gizarte zibilarekiko eta mundu osoko beste alderdi interesdun batzuekiko elkarreraginaren emaitza da NBEren Garapen Jasangarrirako 2030 Agenda eta, datozen 15 urteetan, mundu osoko garapen-programak zuzenduko ditu. Hainbat eraldaketa global erdiestea izango da haien helburua, haien bitartez muturreko txirotasuna nabarmen murrizteko, ezberdintasun-egoeren eta bidegabekerien aurka borrokatzeko eta klima-aldaketaren gaiari heltzeko.

Parisko COP21 (2015) konferentzian, tokian tokiko eta lurraldean lurraldeko gobernuek klima-aldaketa murrizteko eta hari egokitzeko burutzen dituzten ekimenen konpromiso eta eragin eztabaidaezinak azaldu ahal izango dira; izan ere, sarritan, estatuen aitzindariak izaten dira. Klima-erregimen global berri honek akordiora eta elkarlanera bultzatzen ditu gobernu-maila ezberdinak eta, klima-aldaketa murrizteko eta hari egokitzeko, udalerri-sareek eta lurralde-gobernuek duten potentziala nabariarazten du.

Ingurumenaren alorreko Zazpigarren Ekintza Planean, «Ondo bizi, gure planetaren mugak errespetatuz» izenekoan, Europar Batasunak ikuspegi interesgarri eta partekatu bat azaltzen du 2050erako: karbono-isuri urriko gizartea, ekonomia berde eta zirkularra, eta biztanleriaren ongizatearen oinarriak finkatuko dituzten ekosistema erresilienteak.

Eta, hurbilagoko esparru batean, Eusko Jaurlaritzak tokiko administrazioen eginkizuna

1. GARAPEN JASANGARRIAN UDALERRIEK DUTEN EGINKIZUNA: TOKIKO AGENDA 21

aintzatetsi du eta bere iritzia txertatu du azken sasoian ingurumen-politikak definitu eta abiarazi dituztenean. Politika hauen artean, honako hauek daude: 2050erako Klima Aldaketaren Euskadiko Estrategia, 2020rako Hondakinak Prebenitzeko eta Kudeatzeko Plana, Geodibertsitate Estrategia 2020, edo etorkizuneko 2020rako Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen Programa.

Testuinguru honetan, nabarmentzekoa da izaera integrala duen Tokiko Agenda 21en erabilgarritasuna; izan ere, antolamendurako zeharkako aterki gisa balio du, baina baita erronka hauei aurre egiteko balio duten politika publikoak aurreikusi, diseinatu eta abiarazteko kudeaketa-tresna gisa ere. Horregatik, Udalsarea 21ek, Jasangarritasunerako Udalerrien Euskal Sareak, 15 urte daramatza tokiko jasangarritasun-prozesu hauek sustatzen, betiere nazioarteko gidalerroei eta Eusko Jaurlaritzaren politikei jarraikiz, euskal gizartearen ongizatea eta bizi-kalitatea hobetzeko.

ICLEIk (Jasangarritasunerako Tokiko Gobernuen erakundeak) Euskadi izendatu du Europako Hiri eta Herri Jasangarrien 8. Konferentziako egoitza izan dadin 2016ko apirilean. Hau ez da kasualitatea; sarea nazioartean aintzatetsi egiten dela frogatzen du, eta euskal administrazioek gai honen inguruan aurrerapausoak egiten jarraitzeko bultzada bat da. Europa osoan, tokiko garapen jasangarriari buruzko jardunaldi garrantzitsuena da hau, eta lehenago honako hiri hauetan egindako konferentzien testiguari heltzen dio: Aalborg (Danimarka, 1994 eta 2004), Lisboa (Portugal, 1996), Hannover (Alemania, 2000), Sevilla (Espainia, 2007), Dunkerque (Frantzia, 2010) eta Geneva (Suitza, 2013). Europaren etorkizuna taxutzeko, tokiko gobernuek premiaz jarduteari ekitea beharrezkoa dela frogatuko du konferentziak.


5

Tokiko Agenda 21ek Euskadin duen presentziaEstatuan, Tokiko Agenda 21 udalbatzan onetsi duten herri- eta hiri-portzentaia altuena duen autonomia-erkidegoa da Euskadi (198 udalerri, hau da, guztizkoaren % 79). Jarraian, Balear Uharteak (% 76) eta Nafarroa (% 63) daude, Espaniako 2012ko Ingurumen Profilaren datuen arabera.

Halere, agenda hauen ezarpena era ezberdinetan bilakatu da denboran zehar. Udalerri batzuek ez zuten beren kudeaketa-sisteman integratu. Beste batzuek, ehun inguruk, era egonkor eta sendoan txertatu dute Tokiko Agenda 21 beren kudeaketan eta, gainera, haietako askok apustu tinkoa egin dute tokiko garapen-eredu jasangarri baten alde. Ondorioz, lehenengo planen indarraldia bukatu-rik, beren Tokiko Agenda 21 berrikusi dute eta tokiko ekintza-plan berriak definitzeari ekin diote. 2014an, analizatutako planen % 80 bigarren belaunaldikoak dira.

Tokiko Agenda 21en jarduerek eta kontsolidazioak aldaketak eragin dituzte tokiko gobernuen jardunbideetan. Besteak beste, herritarren partaidetza, helburuen araberako kudeaketa publikoa eta kontuak ematea ekarri dituzte.

Hiru lurralde historikotan banaturik egotea eta, haietako bakoitzean, tokiko gaien kudeaketan funtsezko eginkizunak burutzen dituzten eskualde-erakundeak finkatu izana dira Euskadiren ezaugarrietako bi.

Tokiko Agenda 21ean, eskualde-erakundeek zeregin garrantzitsuak dituzte; bereziki, udalerri oso txikiak dituzten eskualdeetan.

Udalsarea 21en Tokiko Agenda 21en ereduaEuskadin, lehenbiziko Tokiko Agenda 21 planei 2000 urtean ekin zitzaien. 2002an, hamasei udalerri aitzindarik Udalsarea 21 sortu zuten. 2014ean, 198 dira Udalsarea 21en parte hartzen duten udalerriak. Haiekin batera, honako erakunde hauek daude: Ingurumen eta Lurralde Politika Sailaren Garraio Azpiegituraren Zuzendaritza eta Uraren Euskal Agentzia (URA), Eusko Jaurlaritza-ren Osasun Saila eta sarearen Idazkaritza Tekniko gisa, Ihobe, Ingurumen Jarduketarako Sozietate Publikoa.

2000-2010 hamarkadan, gainera, martxan jarri ziren prozesu hauen kalitatea bermatzea posible egin duten lan-ildoak.

Udalsarea 21eko kideek sustatutako kudeaketa-eredua da haietako lehenengoa, eta txosten hau egiteko oinarritzat hartu dira bere emaitzak. Ekintza-planen ebaluazio objektiboa eta, jasangarri-tasun-adierazleen bitartez eta urteko aldizkakotasuna duen metodologia komun batean oinarrituz, beren emaitzen segimendua egitean oinarritzen da eredu hau.

Arduradun politikoen eta tokiko jasangarritasun-politikak garatzeko gako-elementuen le-hentasuntzat, ICLEIk zenbait gomendio eman ditu. Haien artean, garrantzi berezia dute jasangarritasun-politiken ebaluazioak eta segimenduak, prozesuaren segimendurako eta hobekuntza jarraiturako laguntza tekniko gisa, eta bai informazio kuantitatibo eta kualita-tiboa eskuratzeko ere1.

Estatuan, TA 21 udalbatzan onetsi duten herri- eta hiri-portzentaia altuena duen erkidegoa da Euskadi.

Euskadiko TA21ek honako hauetan oinarritutako gobernantza-eredu bat sustatzen du:helburuen araberako kudeaketa publikoa, herritarren partaidetza eta gizarteari urtero kontuak ematea.

2. EUSKADIKO TOKIKO AGENDA 21 ETA GARDENTASUNAREKIKO DUEN KONPROMISOA

1«TOKIKO JASANGARRITASUNERAKO ESPARRU EROPARRAK Tokiko konpromisoa konfiguratzeko, ikertzaileek, arduradun politikoek eta Europako erakundeek duten eginkizuna». 2012. Egileak: Stefan Kuhn eta Cristina Garzillo


6

Lehen ekintza-planaren indarraldia amaitzear dagoenean, Tokiko Agenda 21 programaren bi-garren etapa edo belaunaldi baterako trantsizioa erraztea du helburu bigarren jarduera- ildoak. Tokiko Agenda 21 beren benetako beharrizanetara egokitzen dituzten udalerri helduagoe-tan definitu diren eta kalitate handiagoa duten plan berriak egitean datza. Ondorioz, ekintza-plan integratzaileagoak lortzen dira, bereziagoak, eta udalerrien berariazkotasunei egokituagoak. Tokiko Agenda 21 berrikusteko prozesuaren aurretik, borondate politikoa izango da Tokiko Agenda 21 ingurumen-plangintzarako tresna edo udal estrategia global gisa finkatuko duena.

Bi lan-ildoek «Mugi21» kudeaketa-tresna darabilte, Udalsarea 21ek diseinatutako aplikazio in-formatikoa. Alde batetik, udalerrietan, planaren prozesua eta kudeaketa errazten ditu, bai eta pu-blikoki hedatzeko txostenak sortzea ere, eta, beste alde batetik, informazio zentralizatua ematen dio Udalsarea 21en idazkaritza teknikoak kudeatutako EAEko Jasangarritasun Behatokiari.

Hamarkada honetan, gainera, Udalsarea 21ek «tak21» izeneko eredu berritzaile bat garatu du Tokiko Agenda 21 programen kalitate globala neurtzeko. Lineako aplikazio bakun batean oinarritutako sistema hau kanpo-egiaztapeneko eta irizpide anitzeko autoebaluazioan datza, eta Euskadiko Tokiko Agenda 21 programen ereduaren araberakoa da.

Udalerriek tak21 sistema honetan parte hartzean, bi urtean behin beren Tokiko Agenda 21en kalitatea era globalean zehazteaz gain, honako arlo hauetan egin beharreko hobekuntzak ere identifika ditzakete: estrategia eta lidergoa, sailarteko zeharkakotasuna, herritarren partaidetza, jasangarritasun-politiken plangintza eta egikaritzea, eta udalerriko ingurumenaren, gizartearen eta ekonomiaren jasangarritasunaren adierazleak. Gainera, deialdi ezberdinetan parte hartzen duten EAEko udalerriekin neur daitezke.

Euskadiko udalerrietako Tokiko Agenda 21 eta gardentasun-legea.Abenduaren 9ko 19/2013 Legeak, gardentasunari buruzkoak, garrantzi handia du azken aspaldi-ko agenda politikoan eta herritarrenean, eta gardentasuna, informazio publikoa eskuratzeko ahalbidea eta gobernu ona ekintza politiko guztien funtsezko ardatz bilakatzeko asmoz, hainbat idatz-zati xedatzen ditu.

Idatz-zati hauek lau esparrutan laburbil daitezke:

Lege honek tokiko administrazioetan duen aplikagarritasunari buruz eta, zehazki, tokiko jasanga-rritasun-politikei aplikatutako publikotasun aktiboaren kontzeptuari buruz, 6. artikulua nabar-mentzen da bereziki, erakundeari, antolamenduari eta plangintzari buruzko informazioari buruzkoa. Legearen idatz-zati honek honako hau azpimarratzen du: helburu zehatzak xedatzen dituzten urtebeterako eta hainbat urtetarako plan eta programak administrazioek argi-taratu behar dituztela, eta bai horiek gauzatzeko beharrezkoak izango direla aurreikusi-tako jarduerak, baliabideak eta denbora ere. Jarraian, beren betetze-maila eta emaitzak ebaluatu eta periodikoki argitaratu ahal izatea proposatzen du artikuluak, neurketa- eta balorazio-adierazleekin batera.

Udalsarea21ek ebaluazioan, segimenduan eta urteroko hobekuntza-ziklo jarraituan oinarritutako TA 21 sustatzen du.

PUBLIZITATE AKTIBOA INFORMAZIO PUBLIKOA ESKURATZEKO ESKUBIDEA

GARDENTASUN ETA GOBERNU ONERAKO KONTSEILUA

GOBERNU ONA



7

EKINTZA

Indarreko ekintza-planaren argitalpena Gutxienez, arduraduna, epea eta lehentasuna dituzten ekintza zehatzak, helburu estrategikoak eta helmugak barne hartzen dituzten hainbat urtetarako planak (oro har, zortzi urtetarakoak).

Ezarpen-mailaren ebaluazio periodikoaEbaluazio-irizpide homogeneoak dituzten ebaluazio- eta segimendu-programa partekatuen bitartez. Normalean, urte baterakoak izaten dira.

Tokiko iraunkortasunaren adierazleakPlanaren ezarpenaren ondoriozko joerak eta emaitzak analizatzea ahalbidetzen dute. Normalean, urte baterakoak izaten dira.

200 udalerri inguru

100 udalerri inguru

100 udalerri inguru

ADIERAZLEA


TA21en ekintza- planak eta programak argitaratzeak, eta horien betetze-maila eta emaitzak argitaratzeak ere, erantzuna ematen diote gardenta-sun-legearen publikotasun aktiboaren errekerimen-duari.

Metodologia-kontzeptualizazioaren fasetik, Udalsarea 21en aurrezko ekintzak kontuan izan zuen herritarrek informazioa eta emaitzak eskura izatea bermatzeko beharrizana eta, horri esker, gaur egun, Euskadiko 100 udalerri baino gehiagoko tokiko jasangarritasun-politikak gardentasun- legearen idatz-zati honekin bat datoz.

Zehazki, aipatu artikuluak proposatutako eta, Udalsarea 21ek sustaturik, Euskadiko udalerrien Tokiko Agenda 21 programen eredura eramandako ekintzak honako hauek dira:


8

2014an, Udalsarea 21en TA21en Ebaluazio eta Segimendu Programaren 8. edizioa burutu da, eta 2013 eta 2014 urteetarako ekintza-planen egikaritze-maila ebaluatzea erraztu du, bai eta 2012 eta 2013 urteetarako jasangarritasun-adierazleak kalkulatzea ere.

2013ra arte, ebaluazio- eta segimendu-programetako udalerrien partaidetza geroz eta handiagoa izan zen eta, azkenik, ehun bat udalerritara iritsi zen. Urtero, ekintza-planak ebaluatu eta tokiko jasangarritasun-adierazleak kalkulatzen zituzten udalerri hauek. Aitzitik, azken programan, udalerri parte-hartzaileak gutxiago direla ikus daiteke. Batez ere, 2013ra arte zerbitzu hau kanpoan kon-tratatzen zutela da horren arrazoia. Eta, gainera, deialdia udalerri batzuetako Tokiko Agenda 21n berrikuspen-prozesuekin batera izan zen.

Udalsarea 21en sendo-tasunetako bat sarean egindako eta udalerri askori zerbit-zua ematea ahalbidet-zen duten baliabide partekatuetan oinarritutako lan-eredua da.

3. TOKIKO AGENDA 21EN EBALUAZIOA ETA SEGIMENDUA

1. taula. EAEko Tokiko Agenda 21 programenen ebaluazioaren eta segimenduaren irismena (2014).

Iturria: EAEko Tokiko Jasangarritasunaren Behatokia (2015)

1. grafikoa. Tokiko Agenda 21 programen ebaluazioan eta segimenduan parte hartu duten udalerrien bilakaera (2007-2014)


2014AN EAEN IZANDAKO TOKIKO AGENDA 21 PROGRAMEN EBALUAZIO ETA SEGIMENDUA

6.103 tokiko ekintza ebaluatu dira

812 udal eragile inplikatu dira

4.601 adierazle kalkulatu dira

62 udalerrik eta 62 udaletxek negutegi-efektuko gasen inbentarioa egin dute


9

4.1 Tokiko Agenda 21en ekintza-planak eta 2006-2014 denboraldian izandako bilakaera

Udalsarea 21eko kideei eskainitako ebaluazio- eta segimendu-programen ibilerak Tokiko Agenda 21en planen bilakaera behatzea ahalbidetzen dute. Analisiak planen aspektu bereizgarriak azaltzen ditu, hala nola planifikatutako ekintza kopuruaren araberako irismena, plana gauzatzean inpli-katutako udal arduradunen kopurua edo heldutako gaiak.

4. TOKIKO AGENDA 21EN EKINTZA PLANEN EZARPENA

2. grafikoa. Udalerriaren tamainaren arabera, tokiko ekintza-planetako ekintzen batez besteko kopuruaren bilakaera (2006, 2010, 2013, 2014)


3. grafikoa. Udalerriaren tamainaren arabera, tokiko ekintza-planetako eragile inplikatuen batez besteko kopuruaren bilakaera (2006, 2010, 2013, 2014)Iturria: EAEko Tokiko Jasangarritasunaren Behatokia (2015)


10


TOKIKO AGENDA 21EN EKINTZA-PLANEN EZAUGARRIAK

> UDALERRI ERTAIN-HANDIAK: Tamaina jakin batetik gorako udalerrietan (5.000 biz-tanletik gorakoetan), ekintza-planetako ekintzen kopurua mugatuago bilakatzen ari da progresiboki. Zenbat eta handiagoa izan udalerria, hainbat eta nabarmenagoa da joera hori. 2006 eta 2014 urteen arteko bilakaera alderatuz, zera beha daiteke: lehenengo etapako planak zabalegiak ziren, kontuan hartuz, gainera, lehenengo planek lau urteko indarraldia zutela. Bigarren etapan, 2009. urtetik aurrera onetsitako planak dira nagusi, eta ekintza kopuru txikiagoa eta plangintza-denboraldi handiagoak dituzten planak ari dira burutzen (8 urtetakoak). Ondorioz, udalak esku-hartzeko duen gaitasunera hobeto ego-kitzen diren planak sortzen dira. Honek harreman zuzena du planak gauzatzean inplika-tutako eragileen kopuruarekin. Denborarekin, planak egikaritzean parte aktiboa hartzen duten eragileetara murriztu da eta, gainera, pentsa litekeenaren aurka, udal kudeaketako alor gehiago ordezkatzen dituzte, bigarren belaunaldiko planetan udalerrietako aspektu sozial eta ekonomikoak sendotu egin baitira.

> UDALERRI TXIKIAK: Hala ere, azpimarragarria da udalerri txikietan joera alderantzizkoa dela, planak gorantz doitu baitira progresiboki. Inplikatutako eragileen kopuruaren joeran ere ikus daiteke hau islaturik; izan ere, urteak igaro ahala, eskualde-erakundeak geroz eta era aktiboagoan hartu dute parte planen egikaritzean.

Ekintza planak artikulatu egiten dira berrikusten diren heinean, tokiko errali-tateari hobeto egokitzeko eta bideragarria-goak izateko.


11


Ingurumen-as-pektuek eta aspektu sozioekono-mikoek beren pisu erlatiboa alderantzikatu dute 2006tik 2014rako ekintza-pla-netan.

2. taula. Ekintza-planetan planifikatutako ekintzen bilakaera, esparru tematikoen arabera (2007-2011-2014)


Lurraldeari dagozkion alderdiakLurraldea eta antolamenduaBiodibertsitatea eta ingurune naturalaMugikortasuna eta garraioaIngurumen-alderdiakUraHondakinakEnergiaSentsibilizazioa eta kontsumo jasangarriaUdal administrazioaren ingurumen kudeaketaJarduera ekonomikoen ingurumen-kudeaketaAlderdi sozialak eta ekonomikoakGarapen ekonomikoaLan-merkatuaOngizatea eta gizarte-inklusioaOsasunaGobernantzari buruzko alderdiakKomunikazioa eta herritarren parte-hartzea

2007% 8,6% 6,5

% 11,22007% 6,5% 7,5% 4,9% 8,2% 7,6% 3,82007% 5,5% 2,2% 9,2% 1,42007% 2,8

2011% 7,3% 7,3

% 11,02011% 5,7% 7,9% 5,5% 4,7% 6,5% 2,72011% 6,6% 1,8% 7,2% 2,32011% 6,5

2014% 6,3% 6,7

% 11,22014% 4,7% 6,2% 5,7% 3,3% 6,1% 2,62014% 9,1% 3,5% 8,1% 2,02014% 5,3

Bilakaera

Bilakaera

Bilakaera

Bilakaera

Ekintza-planetan planifikatutako ekintzak (%)

4. grafikoa. Tokiko Ekintza Planetako ekintzen banaketa, esparru tematikoen arabera (2006-2014).



12

TOKIKO AGENDA 21EN EKINTZA-PLANEN ESPARRU TEMATIKOAK

> Tokiko Agenda 21 finkatzearekin batera, Euskadin gehien nabarmentzen ari den gaie-tako bat honako hau da: nagusiki ingurumenari buruzkoak diren planak alde batera utzi eta ingurumenaz eta lurraldeaz gain ekintza sozial eta ekonomikoak uztartzen dituz-ten planetara igarotzea, garapen jasangarria begien bistatik kendu gabe.

> Egonkorren mantendu diren lurralde-aspektuak epe luzeagorakoak izan dira; izan ere, hasieratik eta orain arte, % 27 eta % 24ko pisu erlatiboa izan dute planetan, 2006-2014 denboraldian aldaketa handirik egon ez delarik.

> Aitzitik, aspektu sozioekonomikoak eta ingurumenari buruzkoak bai urritu dira 2006 eta 2014 urteen arteko planetan. Batez beste, Tokiko Agenda 21 planetan, 2006an % 23ko presentzia izatetik, 2014an % 41ekoa izatera igaro dira aspektu sozial eta ekonomikoak. Bien bitartean, ingurumen-aspektuak 2006an % 50 izatetik, 2014an % 35 izatera igaro dira.

> Gai zehatzei xehetasun handiagoz begiratuz, hazkunde handiena garapen ekonomi-koarekin eta lan-merkatuarekin erlazionatutako ekintza planifikatuetan dagoela ikus daiteke. Tokiko Agenda 21en kontzeptualizazioaren bilakaera azpimarragarria adieraz-ten du honek, ingurumen-planak izatetik tokian tokiko garapen jasangarrirako politika izatera igaro baitira.

> Gainera, energiaren alorrean planifikatutako ekintzak geroz eta gehiago izan dira, udalerrietatik energia-eraginkortasunaren edo klima-aldaketaren aurkako borrokaren moduko beharrizan gainerakorrei erantzuna emanez.


5. grafikoa. Ekintza Planetan planifikatutako ekintzak, esparru tematikoen arabera (2014)Iturria: EAEko Tokiko Jasangarritasunaren Behatokia (2015)


13

4.2. Tokiko Agenda 21ek Aalborgeko Konpromisoei egindako ekarpena

1994an, Danimarkako Aalborg hirian, hiri eta herri jasangarriei buruzko Europako I. Konferentzia egin zen. Jardunaldi horiek «Aalborgeko Karta» dokumentuan jaso ziren eta, beranduago, udale-rri askok bere egin zuten. Hamar urte beranduago eta bere laugarren edizioan, Aalborgen egin zen berriz ere Konferentzia, eta Aalborgeko 10 Konpromisoak taxutu ziren han. Konpromiso hauei esker, tokian tokiko jasangarritasunari buruzko konpromisoak ardaztu eta zehaztu ahal izan dira Europa osoan.

Sareko kideek erabilitako baliabide ezberdinen bidez, udal-kudeaketa eta konpromiso horiek erla-zionatzeko era bat ezarri zuen Udalsarea 21ek. Eta, 2007tik, Tokiko Agenda 21 programen plan-gintza eta konpromisoen egituraren araberako planen ezarpen-maila neur daiteke.

2014an, Aalborgeko Kartak 20 urte bete zituen, eta Aalborgeko Konpromisoek 10 urte.

Udalsarea 21 Aalborgeko Konpromisoei atxiki zitzaien 2004an eta, ordutik, konpromiso haien muinak nabarmen eragin du Euskadiko Tokiko Agenda 21 programetan.


6. grafikoa. Ekintza Planetan planifikatutako ekintzak, Aalborgeko konpromisoaren arabera (2007 eta 2014)Iturria: EAEko Tokiko Jasangarritasunaren Behatokia (2015)

7. grafikoa. Ekintza Planetan gauzatutako ekintzen ehunekoa, Aalborgeko konpromisoaren arabera (2014)Iturria: EAEko Tokiko Jasangarritasunaren Behatokia (2015)


14

UDALSAREA 21EK AALBORGEKO KONPROMISOEI EGINDAKO EKARPENA

Udalsarea 21ek Aalborgeko Konpromiso hauei egingo die ekarpena, batez ere:

> 9. konpromisoa. Berdintasuna eta gizarte-justizia Pertsonen ongizatea azpima-rratzen duten gai ezberdinak barne hartzen ditu konpromiso honek, hala nola: lan- merkatua, ongizatea eta gizarteratzea, berdintasuna, etxebizitza, bizikidetasuna, kultura eta euskara. Bere zabaltasunaz gain, nabarmentzekoa da esparru hauek Tokiko Agen-da 21en zeharkakotasuna areagotu den heinean eta aspektu sozioekonomikoak erantsi zaizkion heinean hasi direla gailentasuna izaten. Azpimarragarria da, baita ere, plangintzaren eta ezarpenaren arteko koherentzia, gehien egikaritutako konpromi-soak bat baitatoz tokian tokiko ekintzak planifikatzerako orduan presentzia gehien duten konpromisoekin. Hala, 9. konpromisoa, berdintasunari eta gizarte-justiziari buruzkoa, egikaritutako planek batez beste dituzten lau urteetan, % 20an egikaritu da.

> 3. konpromisoa. Ondasun natural komunak. Udalerrietako ingurumen-kudeaketari buruzko aspektuetako asko daude hemen jasota. Zehazki, konpromiso honek honako esparru hauek hartzen ditu barne: biodibertsitatea eta inguru naturala, ura, energia, at-mosfera, zoruak, akustika, ingurumen-arriskua eta jarduera ekonomikoen ingurumen- kudeaketa. Beren presentzia erlatiboa txikitu bada ere, udalek gauzatutako ekintzen zati esanguratsu bat jasotzen du. Ekintza horiek ekosistemak kontserbatzea, uraren eta energiaren moduko baliabide naturalen erabilpen eraginkorragoa eta herri eta hirietako ingurumen-kalitatea hobetzea dute xede. Tokiko Agenda 21 programetan gehien agertzen den bigarren konpromisoa da eta egikaritze-ehuneko handiena duen bigarren konpromisoa da ere, % 13arekin. Kasu honetan ere koherentzia dago.

> 4. konpromisoa. Kontsumo eta bizimodu arduratsuak. Esparru honek ere garrantzi handia du. Barne hartzen ditu sentsibilizazio-ekintzak, kontsumo jasangarria, hondaki-nak eta baliabide material gutxiagoren kontsumoa dakarten ekintza mota guztiak. Ho-nen helburua baliabide eta hondakinen kudeaketa jasangarria sustatzea da. Aurre-ko bietan bezala, konpromiso honetan kointzidentzia hau gertatzen da: Tokiko Agenda 21 programetako hirugarren konpromisorik planifikatuena eta egikarituena da.

> 8. konpromisoa. Tokiko ekonomia bizi eta iraunkorra. Konpromiso honek bar-ne hartzen ditu garapen ekonomikoak eta jarduera ekonomikoen ingurumen- kudeaketak aintzat hartutako ekintzak.

> Euskadiko Tokiko Agenda 21 programen bi belaunaldiek argiki eragin zieten 2007 eta 2014 urteei, eta urte hauen artean Udalsarea 21eko udalek Aalborgeko Konpromisoei egindako ekarpena alderatuz, bigarren belaunaldiko planetan bere presentzia areagotu duen konpromisoa 9.a izan dela ikus daiteke. Berdintasuna eta gizarte-justizia, 8. konpromisoa. Tokiko ekonomia bizi eta iraunkorra eta 10. konpromisoa. To-kian tokitik esparru globalera. Azken honetan planifikatutako ekintzek Tokiko Agenda 21en planetan integratutako klima-aldaketaren aurkako programak eta energia-planak irudikatzen dituzte.

> Aitzitik, konpromiso sendoagoen alde beheratu dute beren apustua bigarren belaunal-diko planek; adibidez, 4. konpromisoaren alde. Kontsumoa eta bizitzeko modu ar-duratsuak, edo 2. konpromisoa. Jasangarritasuneranzko udal kudeaketa. Azken konpromiso honen barruan jasota daude Tokiko Agenda 21 prozesuaren kudeaketa finkatzeko eta tokiko erakundeetan zeharkako bihurtzeko helburua duten ekintzak. Bigarren belaunaldiko planei, ereduaren definizioaren arabera suposatzen zaizkie gai hauek.



15


4.3. Tokiko Agenda 21en ekintza-planak Euskadin ezartzea

Euskadiko Tokiko Agenda 21 ekintza-planen izaeraren eta zabaltasunaren ondorioz, urteko hel-burutzat hartzen den erreferentziazko ezarpen-maila bat xedatzen da, lor daitekeen ezarpena-mai-larik altuena % 82,5 izanik.

8. grafikoa. Helburuarekin alderatuz, ekintza-planen batez besteko ezarpen-maila (2014)Iturria: EAEko Tokiko Jasangarritasunaren Behatokia (2015)

Ebaluatutako planen batez besteko egikaritze-denboraldia: 4 urtePlanen batez besteko ezarpen-maila: % 394 urteren ondoren, helburuaren ezarpen-maila: % 49,5

TOKIKO AGENDA 21EN EZARPEN-MAILA

> Aztertutako planen batez besteko egikaritze-denboraldia 4 urtekoa da, eta batez besteko ezarpen-maila % 39koa, urte horretarako ezarritako helburuko balioa % 50 izanda. Hala ere, hainbat udalerrik helburuko balioa gainditzen dutela datu positiboa da.

> Bigarren belaunaldiko planen egikaritze-erritmoa lehenengo belaunaldikoena bai-no bizkorragoa da. Hainbat arrazoik laguntzen dute hartara: plan berriagoak dira eta, beraz, indarrekoagoak eta udalerriko errealitateari doiagoak eta, udalek beren lehenen-go Tokiko Agenda 21 kudeatzen ikasi ondoren, planifikatutako ekintzen irismena eta izaera are gehiago zehazten dituzte.


16


Besteak beste, mugikorta-sunak, garapen ekonomikoak, hondakinen kudeaketak edo gizar-te-ongizateak garapen na-barmena izan dute.

ESPARRU TEMATIKO EZBERDINEN GARAPEN-MAILA

Nabarmengarria da burututako ekintza hauek 2014an aztertutako planei dagozkiela, eta gehienbat bigarren belaunaldiko planak direla; beraz, aurreko planetan gauzatutako ekintza guztiak gehitu behar zaizkie.

> Ekintzen 2014ko egikaritze-egoerak garapen-maila nabaria izan duten esparruak dau-dela adierazten du, hala nola Mugikortasuna. Esparru honetan burututako 281 ekintza daude; haien bidez, udalerriek honako hauekin erlazionatutako ekintzak gauzatzen di-tuzte: bidegorri-sarea luzatzea, segurtasuna hobetzea (gainbideak eta semaforoak jarriz edo espaloiak egokituz), edo garraio publikoaren zerbitzuak hobetzea, motorizatutako garraiobide pribatuen aurrean haren erabilera areagotzeko.

> Garapen ekonomikoa, burututako 207 ekintza dituelarik, nabarmenarazi beharreko hurrengo esparrua da; izan ere, tokian toki sustatutako ekintzen artean, besteak bes-te, honako ekintza hauek azpimarra daitezke: tokiko enplegua sustatzeko merkataritza suspertzea; enpresarien eta ekintzaileen proiektuei laguntzea; berrikuntza eta lehiakor-tasunaren alorrean, enpresei laguntza eta aholkularitza ematea; turismo-sektorea profe-sionalizatzea; eta nekazaritza ekologikoa sustatzea.

9. grafikoa. Ekintza-planek, aurreikusitako ekintzen aldean, egikaritutako ekintzak, esparru tematikoen arabera (2014).



17


> Hondakinen kudeaketari dagozkien 191 ekintza gaikako bilketaren sistemak aztertze-ra eta hobetzera bideratu dira. Azken urteotan, bereziki sustatu dira frakzio organikoa biltzeko irtenbideak (komunitate-konpostajea, autokonpostajea eta bosgarren kontaine-rra). Sentsibilizazioaren, kontzientziazioaren eta kontsumo arduratsuaren bitartez ere lan handia egiten da.

> Gizarte-ongizatea, burututako 188 ekintza dituelarik, Tokiko Agenda 21 programetako esparru konstanteenetako bat da ere. Horren inguruko ekintzen artean, besteak beste, honako hauek daude: etxeko indarkeria-kasuetan jarduteko protokoloak; udalerriko pertsona immigranteen integrazioa errazteko ekintzak; gazteei eskaintza egonkorra duen topagu-neak ematea; edo gizartetik bazterturik gelditzeko arriskuan dauden pertsonentzako etxe-bizitzak egokitzea eta abiaraztea.

> Komunikazioari eta herritarren partaidetzari dagozkien ekintzek (guztira, 136) na-barmenarazi egiten dute Tokiko Agenda 21 programek urteotan izan duten rola. Batetik, herritarrak erantzunkide egin dituzte eta, bestetik, bereziki, tokiko politikak hurreratzeko eta herritarrekiko erabaki-hartze partekatua sustatu dituzte. Tokiko Agenda 21en espa-rru honetako ohiko ekintzen artean, teknologia berrien erabilpen mailakatua dago. Honen bidez, informazioa, komunikazioa eta herritarren partaidetza hobetu nahi dira eta, zentzu honetan, sare sozialen erabilpena areagotzen ari da. Ezarpen eta presentzia orokor han-diena duten ekintzak Eskola Agenda 21ekin erlazionatutakoak dira. Eusko Jaurlaritzaren Ingurugelen lanaren eta ikastetxeen lankidetzaren bitartez, Euskadin oso finkaturik dagoen irakaskuntza-tresna da.

> Kasu batzuetan, Biodibertsitatean esaterako (burututako 131 ekintza), helburu zehatzeta-rako diru-laguntzak sustatuz, hauen moduko ekintzak bultzatu dira: udalerriko balio natu-ralen identifikazioa eta zabalkundea; inguru naturalen berreskuratzea; espezie inbaditzai-leak desagerrarazteko lanak; eta herritarrei eskainitako ortu ekologikoak edo aisialdirakoak sustatzea.

> Energia (burututako 117 ekintza) Tokiko Agenda 21 planifikatzerako orduan gailentasuna irabazi duen esparru bat da, eta finantzaketa-testuinguru nabarmena du. 2014 urterako planifikatutakoaren aldean, ekintzen % 34 egikaritu dira. Esparru honetan, ematen dituz-ten itzulkin handien zioz udalek bereziki sustatzen dituzten ekintzez gain —hala nola, argi-teria publikoaren edo eraikuntzetako hobekuntzen inguruko ekintzak—, nabarmengarriak dira smart city kontzeptuarekin erlazionatutako zenbait ekintza.

> Klima-aldaketaren esparruan burututako ekintzei dagokienez (21 ekintza), berez egika-ritze-maila baxua dutela eman dezakeen arren, aintzat hartu beharra dago esparru hone-tan arintzeari eta egokitzeari buruzko plangintza-ekintza zehatzak baino ez direla kontuan hartzen, eta haiei erantsi egiten zaizkie eta lagundu egiten diete energiaren eta mugikor-tasunaren esparruetan gauzatutako ekintza gehienek eta, hein handi batean, hondakinen esparruan egindakoek ere.

> URA, Uraren Euskal Agentziak Udalsarea 21en parte hartzeari esker, Uraren esparruak (burututako 100 ekintza) bultzada nabarmena izan du eta, gai honi buruz planifikatu-takoaren aldean, ekintzen % 35 gauzatu da. Esparru honetan abiarazitako ekintzak dira, esate baterako, saneamendu- eta hornikuntza-sarea hobetzea; ur ez edangarria ureztatzeko eta bideak garbitzeko erabiltzea sustatzea; ura zentzuz erabiltzeko eta aurrezteko sentsibi-lizazio-kanpainak egitea eta uraren erabilpena sustatzea; edota udal instalazio eta zerbitzue-tan ura aurrezteko neurriak ezartzea.

> Inbertsio handiagoak behar dituzten esparruetan, testuinguru ekonomikoak garapena mu-gatu egiten du, esaterako Etxebizitzaren edo Lurzoruen kutsaduraren alorretan.

> Orain arte, protagonismo handirik izan ez duten Tokiko Agenda 21en beste esparruetako bat izan da Osasuna ere. Halere, Udalsarea 21 Eusko Jaurlaritzaren Osasun Sailean sartu


18

ondoren eta, gai honen inguruan, sarearen testuinguruan gauzatutako ekimenen on-doren, garatutako ekintzen kopurua handiagotu dela dirudi. Ekintza horien artean, ho-nako hauek daude: toki publiko irekietan hiri-gimnasioak instalatzea; udalerrietako kirol-eskaintza hedatu eta egokitzea; edota drogen kontsumoa prebenitzeko politika aktiboak egitea.


Udalerriek ekintza-planen bidez sortutako jarduerez gain, Udalsarea 21ek sareko kideei laguntza ematen die lan- edo zerbitzu-ildo ezberdinen bitartez. 2014an sareak izandako jarduera 2014ko Jardueraren Memorian kontsulta daiteke, www.udalsarea21.net webgunean eskuragarri.

http://www.udalsarea21.net/Default.aspx?IdMenu=7ADD69FD-7B71-4861-AD3C-F526ACBDE138&Idioma=eu-ES


19

5.1. Tokiko jasangarritasunaren adierazleak

Euskal udalerri eta eskualdeen jarduera jasangarriak eta beren emaitzak tokiko jasangarrita-sun-adierazleak kalkulatuz neurtzen dira. Udalsarea 21ek adierazle-sistema komun bat du, uda-lerriek kalkulu hori egin dezaten urtero.

Horrela, Tokiko Agenda 21 kudeatzerako orduan, udalerriek informazio gaurkotua dute barne-era-bakiak hartzeko. Emaitza hauek erabilgarriak dira ingurumenari buruzko ezagutzak eta informazioa herritarrei helarazteko, eta tokiko kode eta testuinguruan egin dezaten.

Udalerri bakoitzeko adierazleen kalkuluaren emaitzak EAEko Tokiko Jasangarritasunaren Be-hatokian zentralizatzen dira. Era honetan, tokian tokiko emaitzak agregatu egiten dira eta, honi esker, erreferentziako balio globalak eta lurralde-mailako ondorioak atera daitezke.

Jarraian, tokian tokiko jasanga rritasunari buruzko adierazle nagusien bilakaera azaltzen da, eta, ahal dela, baita EAEko eta estatuko erreferentziako datuak ere.

Udalsarea 21en ebaluazio eta segimendu-programei esker udalerrietan adierazleak kalkulatzeko prozesua finkatzearen ondorioz, urtez urte, lortutako balioen kalitatea handituz joan da, hobekuntza-prozesu jarraitu batean.

2012 eta 2013rako, Udalsarea 21en emaitzak 50-65 udalerriko talde batek emandako informazioari dagozkio, kalkuluaren urtearen arabera. Gutxi gorabehera, udalerri hauetako % 50ek 5.000 biztanle baino gutxiago dituzte.

5. TOKIKO AGENDA 21 PROGRAMEK TOKIKO JASANGARRITASUNEAN DUTEN ERAGINA: TOKIKO JASANGARRITASUNAREN ADIERAZLEAK


20


-- 28 130

26 -- 0,21

3.46

6

118,

7

1,28 18 --

JASA

NGAR

RITA

SUNA

REN

ADIE

RAZL

EAK

(200

7-20

13)

Adie

razl

ea

LURZ

ORUA

REN

ERAB

ILER

A JA

SANG

ARRI

A

Udal

lurz

oru

artifi

zial

izat

ua (%

)

Babe

stut

ako

azal

era

(%)

URAR

EN Z

IKLO

AEt

xeko

ura

ren

kont

sum

oa (l

itroa

k/bi

z/eg

un)

Ur e

dang

arria

ren

bana

keta

n, z

enba

tets

i ga

beko

ur-

bolu

men

a (%

) Sa

neam

endu

sar

eare

kin

lotu

ta d

aude

n ud

aler

riko

etxe

bizi

tzak

(%)

ENER

GIA

KONT

SUM

OA

Elek

triz

itate

aren

eta

gas

nat

ural

aren

etx

eko

kont

sum

oa (p

etro

lio b

alio

kide

tona

/biz

/urt

e)

Ener

gia

berr

izta

garr

ien

toki

ko e

koiz

pena

(k

Wh/

bizt

/urt

e)

Argi

ztap

ener

ako

ener

gia-

kont

sum

oa (k

Wh/

bizt

/urt

e)

HOND

AKIN

EN S

ORRE

RA E

TA K

UDEA

KETA

Hiri-

hond

akin

en s

orku

ntza

(kg/

bizt

/egu

n)

Gaik

a bi

ldut

ako

hiri-

hond

akin

ak (%

)

SENT

SIBI

LIZA

ZIOA

ETA

KON

TSUM

O JA

SANG

ARRI

A

Ingu

rum

en-h

ezku

ntza

ko ja

rdue

rak

US21

2007

22,6

23 139

74 38

0,18

5

95 207

1,26 28 6

US21

2009

23,0

19 132

30 87

0,18

5

174

194

1,28 28 12

US21

2011

23,6

20 128

30 96

0,19

3

1.10

4

178

1,24 29 8

US21

2012

17,5

18 123

29 85

0,22

6

2..7

29

185

1,23 33 11

US21

2013

17,1

20 119

27 91

0,22

2

2.81

5

158

1,21 34 11

Bila

kaer

aEA

EEs

pain

ia

-- 20,3

123

20 86

0,21

6

2.24

2

-- 1,38 30 --

(201

3)(2

012)

(201

3)(2

013)

(201

3)(2

013)

(201

3)(2

013)

(201

3)(2

013)

(201

3)(2

013)

(201

3)(2

013)

Azke

n ur

teet

an, l

urra

ldea

ren

artifi

zial

izaz

ioa

naba

ri ge

lditu

da

. Tok

ian

toki

ko m

aila

n, e

zber

dint

asun

oso

esa

ngur

atsu

ak

beha

dai

tezk

e. U

dals

area

21e

ko u

dale

rrie

n ar

tean

, bat

zuen

ar

tifizi

aliz

azio

a %

90e

koa

bain

o ha

ndia

goa

da, b

aina

bes

te

batz

ueta

n %

1 in

guru

koa

da.

Etxe

ko u

r ko

ntsu

moa

nab

arm

en m

urriz

tu d

a az

ken

urte

e-ta

n, e

ta E

uska

di E

spai

niak

o zo

rtzig

arre

n es

kual

dea

da b

iz-

tanl

e ba

koitz

eko

kont

sum

o gu

txie

n du

tene

n ar

tean

. Or

aind

ik b

ehar

rezk

oa d

a ze

nbat

etsi

gab

eko

bolu

men

en

mur

rizke

ta e

ta s

arer

a ko

nekt

atut

ako

sist

emet

an d

agoe

ne-

ko b

iltze

n di

ren

hond

akin

-ure

n tra

tam

endu

a na

barm

entz

ea.

Aurr

ezpe

nare

n et

a en

ergi

a-er

agin

kort

asun

aren

al

deko

ap

ustu

arg

ia a

ri di

ra e

gite

n eu

skal

uda

lerr

iak.

Arg

izta

pen

publ

ikoa

eki

ntza

hau

hob

eren

isla

tzen

dut

en e

spar

ruet

ako

bat

da,

bere

ene

rgia

-kon

tsum

oa e

ra m

aila

katu

an m

urri-

ztuz

bai

toa.

Nab

arm

enga

rria

da

ener

gia

berr

izta

garr

ien

ekoi

zpen

a ha

ndia

gotu

egi

n de

la. O

rain

dik

hazt

eko

auke

ra

hand

iak

ditu

, bai

na, d

atu

haue

k an

aliz

atze

an, k

ontu

an h

ar-

tu b

ehar

da

info

rmaz

ioar

en k

alita

tea

ere,

azk

en u

rtee

tako

a ho

bea

baita

.

Frog

atu

egin

da

hond

akin

en so

rkun

tzak

txik

iago

tzek

o jo

era

due-

la, e

ta b

ai b

irzik

lape

nak

hand

iago

tzek

oa d

uela

ere

. Fra

kzio

org

a-ni

koar

en g

aika

ko b

ilket

aren

bid

ez a

ri da

sen

dotz

en a

zken

joer

a ho

ri. E

B-28

ren

datu

ak (2

013)

: 1,3

2 kg

hiri

-hon

daki

n bi

ztan

le e

ta

egun

bak

oitz

eko,

eta

hiri

-hon

daki

nen

% 4

2 ga

ika

bild

urik

.

Ingu

rum

enar

i bu

ruzk

o he

zkun

tza-

jard

uera

k m

aila

na

-ba

rmen

ean

man

tent

zen

dira

, diru

-lagu

ntza

bid

ez e

mat

en

zaie

n ba

besa

txi

kiag

otu

den

arre

n. E

skol

a Ag

enda

21e

n te

stui

ngur

uan

egin

dako

lana

nab

arm

enar

azi b

ehar

ra d

ago.

(201

3)


21


JASA

NGAR

RITA

SUNA

REN

ADIE

RAZL

EAK

(200

7-20

13)

Adie

razl

eaKL

IMA-

ALDA

KETA

Udal

errik

o ne

gute

gi-e

fekt

uko

gase

n in

bent

ario

a (C

O 2-bk

kg/b

izt/u

rte)

(ind

ustr

ia

kanp

o)

Negu

tegi

-efe

ktuk

o ga

sei b

uruz

Uda

lak

egin

dako

inbe

ntar

ioa

(CO 2-b

k kg

/biz

t/urt

e)

AIRE

AREN

KAL

ITAT

EA

Zenb

at e

gune

tan

duen

aire

ak k

alita

te o

na

edo

onar

tzek

o m

oduk

o ka

litat

ea (%

)

LAN-

MER

KATU

A ET

A EK

ONOM

IARE

N BI

ZITA

SUNA

Lang

abea

den

biz

tanl

eria

akt

iboa

(%)

Emak

umez

ko b

izta

nler

ia a

ktib

o la

ngab

ea (%

)

Enpr

esen

sor

rera

(uda

lerr

ian

1.00

0 bi

ztan

leko

dau

den

salto

kien

alte

n et

a ba

jen

arte

ko b

alan

tzea

)

Txik

izka

rien

azal

era

kom

ertz

iala

(m2 /1

.000

bi

ztan

le)

HERR

ITAR

REN

PART

AIDE

TZA

Herr

itarr

en p

arte

-har

tze

bile

rak

(urt

ean

egin

dako

bile

ra k

opur

ua)

Herr

itarr

en p

arta

idet

zari

buru

zko

bile

reta

ra

berta

ratu

ak (u

rteko

bile

ra k

opur

uan

berta

ratu

tako

per

tson

a ez

berd

inen

guz

tizko

a)

US21

2007 -- -- -- 8,5

11,1

4,7

1.04

5

7 96

US21

2009 6,8

0,15 90 9,5

10,7

-0,2

1.12

1

6 65

US21

2011 6,0

0,14 97 11,2

13,1 -3 986 8 79

US21

2012 6,4

0,15 98 13,3

14,8

-3,5

929

10 140

US21

2013 6,2

0,12 99 13,5

15,2

-1,7

973

11 131

Bila

kaer

aEA

EEs

pain

ia

8,9

(201

3)

-- 99 (201

3)

15,9

(201

3)

17,1

(201

3)

-2,4

(201

3)

1.43

4(2

013)

-- --

7,1

(201

3)

-- -- 25,7

(201

3)

26,2

(201

3)

-- -- -- --

Iturr

ia: E

AEko

Tok

iko

Jasa

ngar

ritas

unar

en B

ehat

okia

(201

5)Eu

sko

Jaur

larit

zare

n In

guru

men

eta

Lur

rald

e Po

litik

a Sa

ila, B

erot

egi-

Efek

tuko

Gas

-isu

rket

en in

bent

ario

a; E

uska

diko

ene

rgia

-dat

uak,

EVE

; EUS

TAT;

EUR

OSTA

T; IN

E.

Inbe

ntar

ioak

eta

tok

ian

toki

ko e

mai

tzen

seg

imen

dua

hu-

rrer

atze

n di

tu b

erot

egi-e

fekt

uko

gase

n is

urke

ten

toki

an

toki

ko k

alku

luak

. Uda

lsar

ea 2

1en

negu

tegi

-efe

ktuk

o is

ur-

keta

k Es

pain

iare

n is

urke

ten

antz

ekoa

k di

ra.

Azke

n ur

teot

an E

uska

din

izan

dako

aire

aren

hob

ekun

tza

isla

tzen

dut

e em

aitz

ek, E

uska

diko

indu

stria

-, en

ergi

a- e

do

garr

aio-

polit

ika

sekt

oria

l des

berd

inen

ond

orio

.

Ekon

omia

-kris

iare

n er

agin

a la

ngab

ezia

-indi

zean

et

a en

pres

en s

orku

ntza

n na

bari

da.

Hala

eta

guz

tiz e

re, U

dals

area

21e

ko u

dale

rrie

n em

aitz

ak

esta

tuko

ak b

aino

hob

eak

dira

.

Hain

bat

udal

errik

akt

ibo

man

tent

zen

ditu

zte

herr

itarr

ek

part

e ha

rtze

ko m

ekan

ism

oak.

Tok

iko

Agen

da 2

1en

berr

i-ku

spen

-pro

zesu

ek, k

asu

asko

tan,

jard

uera

mur

riztu

a du

ten

best

e pr

ozes

u ba

tzuk

ber

riz a

ktib

atze

ko b

alio

dut

e.


22


5.2. Ekintzak tokiko jasangarritasunean izan dituen emaitzak

Jarraian, Ingurumen eta Lurralde Politika Sailaren 2012-2016 denboraldirako helburu estrategikoetan duten lehentasunagatik, interes berezikotzat hartu diren lau esparruen azterketa sakona egingo da.

• Baliabideen eta hondakinen kudeaketa jasangarria

• Klima-aldaketa

• Ekosistemen hobekuntza

• Alderdi sozialak eta ekonomikoak

Esparru bakoitzari dagokionez, Tokiko Agenda 21en testuinguruan gauzatutako ekintza eta lortu-tako emaitzak batera aztertzen dira. Ekintza zehatzen adibide batzuk ematen dira, eta bai Udalsa-rea 21en analisi globala ere.

JASANGARRITASUNERAKO TOKIKO POLITIKEN EMAITZAK

> Tokiko jasangarritasunari buruzko adierazle nagusien bilakaerak zera adierazten du: azken urteotan, herritarren erantzunkidetasunean aurrerapenak egin direla. Ura-ren etxeko kontsumoa, hondakinen sorkuntza edo gaikako bilketa bezalako esparruen emaitzak positiboki bilakatu dira.

> Orain, ohitura-aldaketa hori energiaren erabilpenera ere eramateko beharrizana mahaigaineratu da. Esparru hau klima-aldaketaren edo ekonomiaren moduko aspek-tuekin dago erlazionaturik.

> Udal-kudeaketan eta udalen gainetiko kudeaketan, politika eta eredu anitzak finkatu dira eta, orain, aurrerapausoak eskatzen dituzte, jasangarritasunaren aldeko auke-ra gehiagoren bidez emaitzak hobetzeko. Frakzio organikoaren gaikako bilketaren edo energia berriztagarriak aprobetxatzeko sistemen ezarpenaren kasua da.

> Esparru sozial eta ekonomikoan, orokorrean, uneko testuinguruak mehatxu egiten die herritarren bizi-baldintzei eta -kalitateari, eta hau, argiro, eragile ezberdinentzako erronka bat da. Ekintzak eta beroiek burutzeko beharrezkoa den lankidetza egituratzeko testuingurua eskaintzen du Tokiko Agenda 21ek.


23


UDALERRIEN JARDUKETAK

Baliabideen kudeaketa jasangarria ekoizpen eta kontsumo arduratsuaren bitartez sustatzen da. Hauetan, ingurumen-aspektuak barne hartzen dituzten produktu eta zerbitzuak aukeratzen dira. Diseinu, ekoizpen, erabil-pen eta azkeneko helburuaren etapetatik, ingurumen-inpaktuaren murrizketa bultzatzen da honako hauen bidez: prebentzioa, iraunkortasuna, berrerabilpena eta birziklapena eta gertuko komertzializazio-zirkuituak.

Herritar bakoitzak sortutako hiri-hondakinak geroz eta urriagoak dira, eta 2007an 1,26 kg/biztanle/egun izatetik, 2013an 1,21 kg/biztanle/egun izatera igaro da. Balio horiek Espainiako batez bestekoaren azpian daude (2013an, 1,28 kg/biztanle/egun), eta bai 28 herrialdeen Europaren batez bestekoaren azpian ere (2013an, 1,32 kg/biztanle/egun). Iturria: INENabarmengarria da lehenbizikoz abiarazi direla Europar Batasunak definitutako hondakin-kudeaketaren hierarkia azpimarratzen duten hondakinen prebentzio-planak.Udalsarea 21eko udalerrietako hondakinen bilketa % 34ko baliora iritsi zen 2013an. Hala ere, frakzio orga-nikoaren gaikako bilketa ezartzeari esker, gaur egungo balioak gaindika ari dira 2013ko balio hori hobetzen. Gaikako bilketa hori hainbat ereduren arabera antolatu da, hala nola 5. kontainerra ipiniz, autokonpostajearen bidez eta atez ate hondakinak biltzeko hainbat aukeraren bidez, % 75era ere iritsiz.Paraleloan, erosketa eta kontratazio berdea sustatzeko ekintza asko gauzatu dira, eta bai kontsumo ardu-ratsua sustatzekoak ere, eta baliabideak era eraginkorragoan erabiltzean jartzen dute enfasia.

•HirihondakinakprebenitzearengainekoEskualdeko Programa.

•Hondakinakbiltzekosistemakonbinatubat ezartzea, kontainerrak eta atez ateko bilketa uztartuz.

•Etxekohondakinenfrakzioorganikoarenautokonpostajea ezartzea.

•Frakzioorganikoarengaikakobilketarako, 5. kontainerra ezartzea.

Gaikako bilketa-tasa Espainian:

% 18 (2013)

Gaikako bilketa-tasa Europar Batasunean: % 42 (2013)

Gaikako bilketaren tasa, frakzio organikoa barne, Euskadiko hainbat ereduren arabera:

% 75era arte (2013)

BALIABIDEEN ETA HONDAKINEN KUDEAKETA JASANGARRIA

TOKIKO AGENDA 21EKO PLANIFIKAZIOA

EMAITZAK

Sentsibilizazioa eta kontsumo

jasangarria

4. konpromisoa. Kontsumo

eta bizimodu arduratsuak

Hondakinak 374 ekintza

197 ekintza

Ekintzen% 11,7

Iturria: EAE-ko tokiko jasangarriatsunaren behatokia



24



Klima-aldaketa arintzeko eta hari egokitzeko ekintzak bideratzeko beharrizana begien bistakoa da nazioartean. Zeregin honetan, herriena eta hiriena da protagonismoa, eta beren gain hartzen dute, alde batetik, arintze horretan eragin argia duten esparru ezberdinen inguruan Tokiko Agenda 21ek jasotzen dituen ekintzen plangintza eta egikaritzea: energia, mugikortasuna, lurraldea, atmosfera, hondakinak, etab. Beste alde batetik, egokitza-penean ere lan egiten dute, besteak beste, biodibersitatearen, ingurumenaren, uraren eta ingurumen-arriskuaren moduko esparruetan.

Ondoz ondoko bosgarren urtez, Udalsarea 21eko 62 udalerrik udaleko eta udalerriko negutegi-efektuko gasen inbentarioa kalkulatu dute eta, honi esker, negutegi-efektuko gasek izan duten tokiko bilakaera eza-gutzeko datuak izan ditzakegu. 2013an, Udalsarea 21eko udalerrietako negutegi-efektuko gasen isurketa 6,2 T CO2-bk/biztanle izan zen (kontuan hartu gabe industria-isurketak). Garraioa izan zen isurketa gehien izan zuen sektorea, eta bigarren postuan etxebizitza-sektorea egon zen. Udalen esparruan, lehenbizi, ahalegin nabarmenak egin dira argiztapen publikoak sortutako isurketak mu-rrizteko, eraginkortasun- eta aurrezpen-ekintzak burutuz. Udal-eraikinen isurketak murrizteko ekintzak ere gauzatu dira, udalen isurketen zatirik handiena eragiten baitute.Negutegi-efektuko gasen inbentarioak kalkulatzeko, Udalsarea 21ek dituen tresnek erantzuna ematen dio-te Alkateen Hitzarmenari eta ISO 14064ari. Gainera, Klima-aldaketaren aurkako 2050erako Euskal Estrate-giaren eskakizunetara eta Nazio Batuen Compact of Mayors moduko nazioarteko ekimenen eskakizuneta-ra egoki daitezen, berraztertu egin dira.

•«Donostia-CO2:Familiakklimarenalde» proiektua eta «Smartkalea». Etxebizitzetan energia-kontagailu adimentsuak instalatzeko 6. kanpaina (Donostia-San Sebastián).

•Energiarenudal-kudeatzailearenfigura sortzea (Balmaseda)

•Udalerrikoauzoezberdinakkonektatzen dituen udal-autobus bat martxan jartzea (Legazpi)

KLIMA-ALDAKETA

TOKIKO AGENDA 21EKO PLANIFIKAZIOA EMAITZAK

Energia

10. konpromisoa. Tokian tokitik esparru

globalera

Mugikortasuna eta garraioa

Udaleko negutegi-efektuko gasen

isurketak, sektorearen

arabera (2013)

Udalaren negutegi-efektuko

gasen isurketa, sektorearen

arabera (2013)

676 ekintza

344 ekintza

Ekintzen% 6,8


Iturria: EAE-ko tokiko jasangarriatsunaren behatokia

Hondakinak% 9

Zerbitzuak% 12

Bizitegiak% 19

Garraioa% 60

Eraikinak% 62

Udal-flota% 11

Argiztapen publikoa

% 27


25



Giza-jardueren inpaktuaren ondorioz eta azpiegituren eta hirigintzaren garapenaren ondorioz, biodibertsitatea oso bizkor ari da galtzen azken urteotan. Dibertsitate biologikoa kontserbatzea eta era jasangarrian ustiatzea funtsezkoa da ekosistemen garapen jasangarria lortzeko. Lurralde-administrazioekin lankidetzan, ildo honetantxe ari dira lanean udalak dibertsitatearen galera geldiarazteko.

Tokiko Agenda 21eko ekintza gehienak bertako basoak berreskuratzera eta erriberak berroneratzera daude bideraturik. Udalsarea 21en testuinguruan, bi ekitalde sortu dira, eta, biodibertsitatearen esparru anitzei heltzeko eta alor honetako udal-ekintza sustatzeko, euskal administrazio ezberdinetako ordezkariak dituen berariazko lantalde bat ere sortu da, eta espezie inbaditzaileen inguruan ari da lanean. Dibertsitate biologikoaren kontserbazioari dagokionez, udalaz gaindiko administrazioen laguntza gehitu be-har zaio udalen jarduketari, esparru honetan lurralde-ikuspegiarekin egiten baita lan. Zentzu honetan, tokiko jarduerak sustatzeko, biodibertsitatea kontserbatzea xede duten proiektuak diruz laguntzen ditu Eusko Jaurlaritzak; 2011-2013 denboraldian, 75 proiektu lagundu ditu, 2,7 milioi euro baino gehiagoko inbertsioa eginez.

•Eskupribatuetandaudenetaingurumen-interesa duten guneak bere egitea udalak, babestu eta sustatu ahal izan ditzan (Amurrio)

•Espezieinbaditzaileenportaeraaztertueta segitzea eta beroiek desagerrarazi edo kontrolatzeko planak abiaraztea (Donostia-San Sebastián)

•Muskizkoibaietaerrekeningurukolurrenzaintza (Muskiz)

•Onurapublikokomendietakoespezieautoktonoen erabilpena sustatzea (hainbat udalerri)

Euskadiko azaleraren

% 20 Natura 2000 Sareak

babesturik dago

58 gune ezberdinek osatzen dute

Euskadiko Natura 2000 Sarea.

Eusko Jaurlaritzak 2,7 milioi euroko aurrekontuarekin diruz

lagundutako 75 proiektu

(2011-2013)

ANIZTASUN BIOLOGIKOA ETA EKOSISTEMAK MANTENTZEA


EMAITZAK

Biodibertsitatea eta ingurune naturala

3. konpromisoa. Ondasun natural

komunak (biodibertsitatearen eta ingurumenaren inguruko ekintzak)

405 acciones

Ekintzen% 16



26



Mendebaldeko herrialdeak jasaten ari diren krisi ekonomiko, sozial eta ingurumenekoak zuzenean eragiten die herritarrei. Udalek, beren gertutasunagatik, beste sektore batzuekin lankidetzan aritzeko erantzukizuna hartu dute beren gain, jarduketa ekonomikoa sustatzeko eta erdietsitako ongizate-maila mantentzeko. Bere zeharkako izae-ragatik, Tokiko Agenda 21ek lan-testuinguru ezin hobea eskaintzen du hartarako.

Azken urteotan egoerak txarrera egin duela erakusten dute ekonomiaren adierazleek —hots, langabezia-ta-sak eta enpresen sorkuntza-tasak—. Hala ere, Euskadin, langabezia tasa % 13,5 izan zen 2013an; tasa hau Espainiakoa baino askoz txikiagoa da (2013an, % 25,7). Tokiko Agenda 21ek ibilbide luzea egin du bai sektore-esparruak integratzen eta bai zeharkakotasunetik egindako lan politiko eta teknikoan ere, eta, beharrezko diren neurrien premiaren aurrean, udalen ekintzak egituratzeko testuinguru egokia izaten ari da.Ebaluatutako planek 2.000 ekintza baino gehiago dituzte esparru sozial eta ekonomikoan, eta hau ekintza guztien % 41 da.Sektore ezberdinetako jarduera ekonomikoa sustatzera daude bideraturik ekintza hauek, eta bai krisiaren ondorioek gehien erasandako biztanleria-sektoreetako efektu negatiboak arintzera ere.

•Turismoasustatzea,landa-inguruarenetanatura- nahiz paisaia-baliabideen balioa nabarmenaraziz (Aguraingo kuadrilla).

•Enpresa-ekimeneietapertsonaekintzaileeilaguntzeko zerbitzua (Urretxu)

•Tokikomerkataritzarekinbaterakoekintzakgaratzea (Ermua)

•Sendotubeharrekosektoreeizuzendutakozerbitzuak: mendekotasuna duten pertsona nagusiak, etorkinak, haurrak, gazteak, etab. (hainbat udalerri)

ALDERDI SOZIAL ETA EKONOMIKOAK


EMAITZAK

Garapen ekonomikoa

Ongizatea eta gizarte-

inklusioa

Lan-merkatua

Kultura eta Euskara

Berdintasuna

Elkarbizitza

8. konpromisoa. Tokiko ekonomia

bizi eta iraunkorra

9. konpromisoa. Berdintasuna eta

gizarte-justizia

546 ekintza

489 ekintza

212 ekintza

425 ekintza

148 ekintza

93 ekintza

Ekintzen% 11

Ekintzen% 19,8



27

Euskadiko Tokiko Agenda 21 programak beren helduaroan daude, eta honek berezko nortasun-zeinuak dakartza. Kasu gehienetan, bigarren fase batean izanik, udalerri bakoitzari egokitutako tokian tokiko erreferentzia-politika bilakatu dira.

Beren jardunbideagatik, tak21 ebaluazio-sistemaren bidez neurtutako prozesuen kalitateagatik eta Udalsarea 21en izandako partaidetzagatik, Euskadin erreferentzia diren hamar Tokiko Agenda 21 aur-kezten dira jarraian.

6. 10 AGENDA NABARMEN

Udalerria

Arrakastarako gakoak

BertakoTokiko Agenda 21en ezaugarriak

Amurrio Arabako Lurralde Historikoko ipar-mendebaldean kokaturik da-goen udalerria da. Aiaraldean dago, probintziako hiriburu den Gasteiztik 35 km-ra. 10.000 biztanle inguru ditu eta, herriguneaz gain, beste bede-ratzi herri ditu.

Amurrioko ekonomia industrian oinarritzen da. Aipatzekoak dira metala-rekin zerikusia duten sektoreak (oinarrizko metal-industriak), egurra eta horren deribatuak (lantegi txikiak eta altzarigintza), elikagai-industriak, eraikuntza, etab.

2001ean, Amurrioko Udalak Aalborgeko Karta onetsi zuen eta, udalerrian Tokiko Agenda 21 ezarriz, jasangarritasunaren aldeko herri-lanak egiteko konpromisoa hartu zuen. Bi ekintza-plan ezarri ondoren, 2014ko azaroan, jasangarritasunaren aldeko Tokiko Hirugarren Ekintza-plana onetsi zuen. Tokiko jasangarritasunean aurrerapausoak egiten jarraitzeko eta begirada 2020. urtean jarrita, udal-jarduerak bideratuko dituen ibilbide-orria da plan hau.

Tokiko Agenda 21 ezarri eta garatzeko zuzendaritza jasangarritasun-batzordeak hartu du bere gain. Komisio hau politikariz nahiz Udaleko arlo guztietako teknikariz dago osaturik, eta prozesuaren zeharkakotasuna bermatzea da bere helburua.

2003an, Arnasa eratu zen, herritarrek parte hartzeko foroa. Jasangarritasunaren arloko eta herritarrek erabiltzeko kontsul-ta-organotzat, komunitatearen interes bateratuak ordezkatzea du eginkizun nagusia. 2006tik, gainera, herritarrek parte hartzeko erregelamendu bat du. Herritarren parte-hartzea hasiberria ze-nean abiarazi zen partaidetza-foro hau, eta, Tokiko Agenda 21en herri-partaidetzaren testuinguruan, erreferentziakoa izan da Eus-kadin.

Politika honek gardentasunarekiko duen konpromisoa ere Amurrion arrakasta izateko gakoetako bat izan da. Urtero argita-ratzen dituzte webgunean Tokiko Agenda 21en ekintza-planean hartutako konpromisoen ezarpenaren ebaluazioaren emaitzak.

AL 21

AMUR

RIO

Informazio gehiago:www.amurrio.org

i

http://www.amurrio.org/


28


Udalerria


Areatza herri landatarra da, 9 km2-ko azalera du, Arratia-Nerbioi eskual-dean dago eta 1.211 biztanle ditu. Udal-mugartearen zati handi bat Gor-beiako Parke Naturalaren barruan dago. Izan ere, Areatza parke horreta-rako sarbide nagusietako bat da. Bere ondare natural azpimarragarriaz gain, ongi finkatutako eta monumentu multzotzat katalogatutako herrigu-ne historiko bat du.

Jasangarritasuna erdiesteko Areatzaren konpromisoak 2001. urtean egin zituen bere lehen pausoak eta, 2004ko amaiera aldean, bere lehen ekintza-plana onetsi zuen (2004-2008).

Tokiko Agenda 21en lehen etapa honetan, Tokiko Agenda 21 hobetzeko eta sektore-politikak are gehiago definitzeko lan egin zuen Areatzako Udalak. Haien artean, bereziki nabarmen-garria da Tokiko Agenda 21ean genero-ikuspegia txertatu izana. Udalsarea 21en lantalde baten testuinguruan gauzatu zuen Areatzako Udalak integrazio hau eta, honen bitartez, ge-nero-ikuspegi txertatzeko, ez zuen ekintza-plana aldatu bakarrik; emakume aipagarrien pre-sentzia sinbolikoki irudikatzeko mapa bat ere egin zuen, udaleko kaleen, plazen, monumen-tuen eta eraikinen izenak aldatuz.

Bigarren ekintza-plana 2009an onartu zen eta, aurreko Tokiko Agenda 21en jardunbide osoaren balioa nabarmenaraziz, 2020rako udaleko plan estrategikoa da. Hurrengo urteetan, jasangarriagoa den udalerri bat lortzea da honen helburua, enfasi berezia jarriz klima-aldake-taren aurkako borrokan, emakumeen eta gizonen arteko berdintasunean, immigrazioan, mu-gikortasunean eta euskararen normalizazio eta erabilpenean.

AL 21

Arrakastarako gakoakTokiko ekintza-planean udalaren hainbat plan eta politika integratzea izan da Areatzako Tokiko Agenda 21en arrakastaren gakoetako bat. Honi esker, hainbat politikaren segimendu siste-matikoa eta analisia egin daiteke.

AREA

TZA

Informazio gehiago:http://www.areatza.net

http://www.arratia.net

i

http://www.areatza.net/eu-ES/Orrialdeak/default.aspx

http://www.arratia.net/eu-ES/Orrialdeak/default.aspx


29


UdalerriaDonostiak ia 187.000 biztanle ditu, eta inguru pribilegiatu batean kokatu-tako kostaldeko hiri bat da. Estrategikoki kokatutako eta mugaz gaindiko ardatzari konektatutako hiria da. Gipuzkoako Lurralde Historikoko hiri-burua da, eta Kantauri itsasoaren ertzean dago. Hiru hondartza eta portu txiki bat ditu. Erliebe malkartsua duen arren, hirigunearen zati handi bat osatzen duten gune lauak ere badaude.

Merkataritza eta turismoa erreferentziako jarduerak dira hirian. Gaine-ra, kulturaren alde egiten duen apustuari dagokionez, 2016an Donostia Europako kultur hiriburua izango dela azpimarratu beharra dago.

Donostiak 2004. urtetik du Tokiko Agenda 21 programa eta, 2014ra arte, bi ekintza-plan definitu eta garatu ditu. Hasieratik, hiriko ingurumen-ekintzak planifikatzeko testuinguru gisa planteatu izan da Tokiko Agenda 21, ingurumenarekin zerikusia duen izaera duten sek-tore-politikak uztartuz.

Tokiko Agenda 21en hirugarren ekintza-plana 2015-2022 denboraldirako aurreikusi da eta, gainera, Alkateen Hitzarmenetik eta kutsadura akustikoaren aurkako Planetik eratorri-tako Energia Jasangarrirako Ekintza-plana barne hartzen du.

Indarrean dagoen ekintza-plan berria, programa-dokumentu bat izateaz gain, kudeaketa- eta lan-tresna bat ere bada Donostiako Udalarentzat. Aldi berean, Hiri Berdea 2030 inguru-men-estrategian jasotako helmugetara iristeko tresna bat da.

AL 21

Arrakastarako gakoakIngurumenaren Aholku Batzordearen jarduera arautzeaz gain, sail ezberdinen lan koordinatua ere arautzen duen Erregelamendu bat edukitzea izan da Donostiako Tokiko Agenda 21en arrakasta-rako gakoetako bat. Sei mahai teknikoren bitartez, Tokiko Agenda 21 ezarri eta segitzeko funtsezko zeregina dute.

Tokiko politika honen bitartez, jasangarritasunaren alorreko eki-menik aurreratuenei heldu izan die Udalak; horretarako, behar haineko aurrea hartuz, proiektu berritzaileei ekinten die, eta hau-xe izan da Donostiako Tokiko Agenda 21en arrakastarako beste gakoetako bat.

DONO

STIA

SAN

SEBA

STIÁ

N

Informazio gehiago:https://www.donostia.org/

i


https://www.donostia.eus/


30


Udalerria


Durango zerbitzu-hiri ertaina da, eta estrategikoki kokaturik dago auto-nomia-erkidegoko geografian. Gehienbat galdaketaren eta tresneriaren fabrikazioaren inguruko industria-sektore garrantzitsua du. Durangaldeko hiriburua da. Ibaizabal ibaiaren ibarreko erdialdea eta gune altua hartzen ditu eskualde honek, eta, bertan, zerbitzuen sektorea oso garaturik dago merkataritzan, zerbitzu publikoetan, garraioetan, bankuetan eta ase-guruetan. 10,79 km2-ko hedadura eta 28.618 biztanle ditu.

Durangok 2002an hartu zuen Tokiko Agenda 21ekiko konpromisoa, aho batez onetsiz Aalborgeko Karta udalbatzan. Bertako lehen ekintza-plana (2007-2011) % 73an egikaritu zen eta, 2013an, 2020rako udalaren ikuspegi estrategikoa duen bigarren ekintza-plana onetsi zen.

2013-2020 plana aurrerapauso erabakigarria da Durangoko Tokiko Agenda 21ean, funtsezko hiru arrazoirengatik: udal-ekintzako politika eta eremu guztietan jasangarritasun-irizpideak lehenengo aldiz txertatzeagatik, Udalak gauzatutako programa eta jarduera guztientzako tes-tuingurutzat jokatzeagatik, eta herritarren aburua kontuan hartu izanagatik, bai gizarte- eta ingurumen-diagnostikoan eta bai udalerriaren nahiz komunitatearen etorkizunerako ikuspegi eta proposamenetan ere.

AL 21

Arrakastarako gakoakHasieratik, alkatetzak emandako bultzada izan da udal-poli-tika honen arrakastarako gakoetako bat, Tokiko Agenda 21 ze-harkako bilakatzea sustatu baitzuen Udalean, eta bai prozesua udal-kudeaketan txertatzeko beharrezkoak ziren giza-baliabide eta baliabide teknikoak eskura izatea ere.

Durangoko Tokiko Agenda 21en herritarrek parte hartzeko foroaren eta haren mekanismoen (lantaldeen) mantentze jarrai-tua izan da arrakastarako gakoetako beste bat. Hasieratik, akti-bo mantendu du Tokiko Agenda 21 udalerrian.

2014an, Durangok «2014ko Udalerri Jasangarria» saria jaso du, eta aipamen bikoitza izan du: batetik, herritarren partai-detzagatik eta gardentasunagatik eta, bestetik, udalerrian jasan-garritasun-politikak ezartzeari dagokionez, estrategia-ikuspegi in-tegralagatik eta lidergoagatik.

DURA

NGO

Informazio gehiago:http://www.durango-udala.net

i

http://www.durango-udala.net/portalDurango/p_1_final_Principal_1.jsp?codResi=1&language=eu


31


UdalerriaPraktikoki hiru euskal hiriburuen erdibidean dagoen udalerri gipuzkoarra da Legazpi. 41,8 km2-ko azalera eta 8.547 biztanle ditu, eta honek Uro-la Garaiko eskualdeko udalerririk populatuena bihurtzen du. Legazpiko ekonomia, neurri handi batean, udalerrian bertan dagoen industrian dago oinarrituta. Denborarekin, industria horren jarduera-eremua aldatuz joan da eta, gaur egun, automobilaren sektoreko industria osagarriak du pisu handiena.

1998an Aalborgeko Karta sinatuz, Tokiko Agenda 21en aldeko apustua egin zuten lehe-nengo euskal udalerrien artean dago Legazpi.

Ildo honetan, Udaltalde 21ek 2001ean Euskadiko Tokiko Agenda 21en ekintza-planak lantze-ko helburuarekin sustatutako froga-ekimenean parte hartu zuen eta, 2002an, Legazpik eta beste hamabost udalerrik Udalsarea 21 sortu zuten, jasangarritasunerako udalerrien euskal sarea.

Ordutik hona, jasangarritasunaren aldeko apustua eta lana egiten jarraitu du Legazpik eta, garapen jasangarriari buruzko hausnarketa-prozesu baten ondoren, Tokiko Agenda 21en hirugarren ekintza-plana onetsi zuen 2008an.

AL 21

Arrakastarako gakoakHerritarren foroaren egonkortasuna izan da Legazpiko Tokiko Agenda 21en arrakastaren gakoa. 14 urte baino gehiagoko jar-dunbidea du foro honek, eta era aktiboan hartu du parte uda-lerrian ondoz ondo egindako ekintza-planen segimenduan eta lanketan.

Herritarren partaidetza aktiboak, Tokiko Agenda 21en barne-ku-deaketa zorrotzak, sailarteko zeharkakotasunak eta emaitzen historiak eragin nabaria izan dute gobernuan izandako udal-kor-porazio ezberdinek udalerriko Tokiko Agenda 21en alde jokatze-ko azken urteotan.

Euskadiko Tokiko Agenda 21 programen kalitatea —tak21— aintza-testeko sarien lehenengo edizioan, Legazpik lehen golardoa jaso zuen, Urrezko tak21, bertako Tokiko Agenda 21en kalitate inte-gralagatik. Noraezeko jotzen zaizkion funtsezko bost ezaugarriak aztertu ondoren hartu zen erabakia, hots: udala kudeatzeko tres-na estrategikoa, zeharkakoa, operatiboa eta partaidetzan oina-rritua izatea eta tokiko jasangarritasunaren adierazleen emaitzak izatea.

LEGA

ZPI

Informazio gehiago:http://www.legazpi.eus

i


http://www.legazpi.eus/


32


UdalerriaMaruri-Jatabe herri landatarra da, Jata mendiaren magaleko inguru na-turalean dago kokaturik eta 15,8 Km2-ko azalera du. 945 biztanle ditu eta hauetako gehienak auzo sakabanatuetan bizi dira.

Uribe-Butroeko Zerbitzu Mankomunitatearen parte da Maruri-Jatabe, eta honen bitartez udalerriko herritarrei nahiz bisitariei zuzendutako oinarrizko zerbitzuak eskaintzen dira.

Tokiko Agenda 21i dagokionez, Maruri-Jatabek 2001ean eman zituen lehen pausoak, es-kualdeko gainerako udalerriekin batera, Udaltalde 21 Mungialde ekimenean parte har-tuz. Hartan, tokiko diagnostikoa egitea, Tokiko Agenda 21eko ekintza-planak sortzea eta, 2003an, Udalsarea 21en sartzea zuen helburu.

Bere lehenbiziko Tokiko Agenda 21en ekintza-planaren indarraldia bukatu da, eta Tokiko Agenda 21eko planak berrikusteko Udalsarea 21ek editatutako gidan jasotako metodologia gidatu zuten zortzi udalerrietako bat izan zen, eta ekintza-plan berria onetsi zuen 2010-2020 denboraldirako.

Maruri-Jatabek era esanguratsuan egin du lan jasangarritasun-adierazleen segimendua egiterako orduan, eta udalerri txikiei zuzendutako jasangarritasun-adierazleak definitzen lagundu du.

AL 21

Arrakastarako gakoakUdalerriko auzo ezberdinak konektatzen dituzten hainbat ele-menturen bidez, udalerria kohesionatzearen alde lan egitea izan da Maruri-Jatabeko Tokiko Agenda 21en arrakastaren gakoetako bat.

Tokiko Agenda 21en testuinguruan, jasangarritasunarekin erlazio-natutako ekintza ezberdinak garatu diru Maruri-Jatabek, udalerri txiki baten testuinguruan horrelako tokiko politika bati zentzua emanez. Haien artean, nabarmengarriak dira energiaren espa-rruan gauzatutakoak, energia garbien aldeko apustua egin baita. Argiztapen publikoko farola fotovoltaikoetan instalatutako ener-gia-sistema berriztagarri ezberdinetan islatzen da apustu hori.

«Euskadiko 2014ko Udalerri Jasangarria» sariaren testuinguruan, Maruri-Jatabek aipamen berezia jaso zuen ingurumenaren, gizartearen eta ekonomiaren arloetan udalerriaren kalitatea hobetzeagatik.

MAR

URI-

JATA

BE

Informazio gehiago:http://www.maruri-jatabe.net

i


http://www.maruri-jatabe.net/eu-ES/Orrialdeak/default.aspx


33


UdalerriaTolosa, Tolosaldeko hiriburua, Gipuzkoako barrualdean dago eta 18.396 biztanle ditu, eskualdeko biztanleriaren ia % 40. Eskualdeko udalerriek izaera landatar sendoa duten arren, Tolosa da industria kopuru handie-na duena, eta haietako asko paperaren transformazioarekin erlazionatu-rik daude. Eskualde-zerbitzu nagusiak ere udalerri honetan daude, hala nola ospitalea, auzitegia, dendak, etab.

Tolosak 2001ean eman zituen Tokiko Agenda 21en lehenbiziko pausoak, Aalborgeko Konpromisoak eta Tokiko Agenda 21en lehen ekintza plana onetsiz (2003-2009).

Lehen etapa honetan, bereziki errepideko zirkulazioak sortutako isurpenak murrizteko egin zen lan, honako hauek sustatuz: udalerri barruan mugitzeko garraiobide ezberdinak erabiltzea, garraio publikoa erabiltzea eta oinezkoentzako eta txirrindularientzako sareak hobetzea. Lan honengatik, atmosferaren kategorian, «Hiri Jasangarria» saria eman zion Fòrum Ambiental fundazioak 2009an.

Tokiko Agenda 21en bigarren etapak 2010 eta 2015 urteen arteko tartea hartzen du, eta udalerriko 100 eragile eta auzokide baino gehiago barne hartu zituen hausnarketa- eta partaidetza-prozesu herritar bati ekin zitzaion.

AL 21

Arrakastarako gakoakLaia izeneko partaidetza herritarrerako eta koordinazio tekni-korako mekanismoa izan da Tolosako Agenda 21en arrakasta-rako gakoetako bat. Tokiko Agenda 21en bigarren etapan egon da indarrean. Laiaren mahai teknikoa udal-arlo ezberdinetako ordezkariz dago osaturik, eta bertan udalarentzat interesgarriak diren eta zeharkako izaera sendoa duten gaiak aztertzen dituzte batera. Udaleko ordezkari teknikoen laguntzarekin, mahai tekni-koak landutako gaiak herritarrei aurkezten zaizkie eta haiekin ba-tera lantzen dira mekanismo ezberdinen bitartez: foroak, bisitak, hitzaldiak, etab.

Gehienbat egitura berritzaile eta eraginkor honengatik, 2014an, «Euskadiko 2014ko Udalerri Jasangarria» sariaren testuinguruan, Tolosak aipamen berezia jaso zuen udalerrian jasangarrita-sun-politikak hedatzeko dituen egituragatik eta barne-anto-lamenduagatik.

TOLO

SA

Informazio gehiago:http://www.tolosa.eus

i


http://tolosa.eus/index.php/eu/


34


EskualdeaBizkaiko Lurralde Historikoko mendebaldean kokatuta dagoen eskual-dea da Uribe Kosta, eta zazpi udalerriz osaturik dago. Eskualdearen nor-tasuna eta jarduera probintziako hiriburu den Bilbo hiriarekiko gertuta-sunari dago hertsiki loturik, eta bai udalerrietako kostaldeari eta inguru naturalari ere; izan ere, eta bereziki udan, bisitari kopuru handia jasotzen du.

Tokiko Agenda 21en eskualde osorako ekintza-plan bat izaten lehenengo eskualdea izan zen Uribe Kosta, 2006an onetsi zuelarik.

2009an, erkidetutako udalerrien garapen jasangarria sustatzeko, eskualdearen nortasuna sendotzeko eta udalerrietako Agenda 21en prozesuak finkatzeko asmoz, Mankomunitateko Bulegoa 21 sortu zen —Ekogunea—.

Tokiko Agenda 21en bigarren etapan, eskualdeko zazpi udalerriek komunean dituzten erronkei batera erantzutea eta udal-estrategiak osatzea du helburu Uribe Kostako Zerbitzu Mankomunitateko 2020rako eskualdeko Ekintza-planak.

2014an, Uribe Kostak tak21 neurketa-sistemaren bigarren edizioan hartu zuen parte, Tokiko Agenda 21en kalitate globala neurtzen zuen lehenbiziko eskualde-erakunde bilakatuz.

AL 21

Arrakastarako gakoakEkogune eskualde-bulegoaren bitartez egindako kudeaketa eta sustapena da Uribe Kostako Tokiko Agenda 21en arrakas-tarako gakoetako bat. Interes-esparru komunetan, ikuspegi geografiko batekin hasitako eta koordinatutako ekintzen bitartez, udalerrien tokiko jasangarritasun-estrategia burutzea ahalbidetzen du ikuspegi honek. Interes-esparru horien artean, honako hauek daude: mugikortasun jasangarria, hondakinen kudeaketa, hirita-rrak bizimodu arduratsuekiko sentsibilizatzea eta kontzientziatzea eta ingurumenari nahiz jasangarritasunari buruzko hezkuntza.

Bulego honen bidez, planaren egikaritzea ebaluatuz eta jasanga-rritasun-adierazleak kalkulatuz, eskualdeko planaren urteko segi-mendua egiten da, eta laguntza ematen zaie udalerrietako Tokiko Agenda 21 programei beren ebaluazio eta segimenduetan.

Gainera, inguruko ongizatea, gizarteratzea eta biztanleen osasuna sustatzeari dagokienez, zeregin berezia du Ekogunek.

URIB

E KO

STA

Informazio gehiago:http://www.uribekosta.org

i


http://www.uribekosta.eu/eu-ES/Orrialdeak/default.aspx


35


UdalerriaVitoria-Gasteiz Arabako Lurralde Historikoko hiriburua da eta 242.082 bi-ztanle ditu. Duda gabe, erreferentzia da jasangarritasunaren arloan. Hiri ertaina da, trinkoa, biologia- eta paisaia-aberastasun handiko inguruan dago eta bertako bizi-kalitatea handia da. Etxebizitzei, merkataritzari, hezkuntzari, osasunari, kulturari eta kirolei dagokienez, eskaintza zabala du. Hiriak berak eta aldiriek naturarekin, historiarekin eta aisiarekin erla-zionatutako hainbat interesgune ditu.

2012an, European Green Capital izan zen, baina Gasteizek betidanik egin du apustu bizi-kalitatearekiko konpromisoa duen hiri-eredua izate-ko.

Euskadin, Tokiko Agenda 21i heldu zion lehenengo hiria izan zen Gasteiz, 1995ean izenpetu baitzuen Aalborgeko Karta.

Ordutik, Tokiko Agenda 21ek tokiko ekintzei buruzko bi plan izan ditu: lehenengoa, 2002-2007 denboraldikoa, ingurumen-aspektuetan ardaztu zen eta, bigarrenak, 2010-2014 den-boraldikoak, ingurumen-aspektuak, ekonomikoak eta sozialak uztartu zituen.

1998tik, Tokiko Agenda 21en buletin bat argitaratzen du urtero. Haren bidez, alde batetik, ingurumenari, ekonomiari eta gizarteari buruzko gaietan izandako egoera eta bilakaera jaki-narazten dizkie herritarrei, hainbat jasangarritasun-adierazleren bitartez. Beste alde batetik, udal-mugartean jasangarritasunaren alde azken urtean gauzatutako ekintza nabarmenga-rrienak ere jakinarazten dizkie.

AL 21

Arrakastarako gakoakHiriak ingurumena zaintzearen eta bizi-kalitatea hobetzearen aldeko apustu egitea balio nagusienetakotzat jo izan du, eta hauxe izan da Gasteizko Tokiko Agenda 21en arrakastaren gakoetako bat. Gai-nera, zera ulertu du: Tokiko Agenda 21en eginkizuna, batez ere, kontzeptu bi horiek tokiko politika guztietan zeharkako bilakatzeko motorra izatea dela.

2000. urtetik, Ingurumen Kontseilu Sektoriala du Gasteizek eta, hartan, talde ekologistak, auzo-elkarteak, sindikatuak, uni-bertsitatea eta erakundeak ordezkatzen dituzten 40 kolektibok hartzen dute parte.

«Euskadiko 2014ko Udalerri Jasangarria» sariaren testuinguruan, Vitoria-Gasteizek aipamen berezia jaso zuen udalerrian jasan-garritasun-politikak planifikatzeagatik eta egikaritzeagatik.

VITO

RIA-

GAST

EIZ

Informazio gehiago:http://www.vitoria-gasteiz.org

i


https://www.vitoria-gasteiz.org/we001/was/we001Action.do?idioma=eu&accion=home&accionWe001=ficha


36


UdalerriaIzaera eta dinamika hiritarrak dituen udalerri gipuzkoarra da Zarautz. Kostaldean dago kokaturik, balio natural nabarmengarria duten mendiz inguraturik. Zarauzko hondartza da bertako balio natural eta turistiko azpimarragarrienetako bat. Kokapen natural honek eta Gipuzkoako hi-riburuarekiko gertutasunak potentzial turistiko nabarmena ematen diote udalerriari. 14,8 km2-ko azalera eta 22.890 biztanle ditu, udan areagotu egiten badira ere. Urola Garaiko eskualdeko udalerrik populatuena da, beraz.

Tokiko jasangarritasunaren aldeko politiken sustapenean, aitzindaria izan da Zarautz. 2001ean, EAEko beste udalerri askorekin batera, Udaltalde 21en hartu zuen parte. Aalbor-geko Karta sinatzen eta bere ekintza-plana abiarazten, udalerri horietako lehenengoetarikoa izan zen.

Ordutik hona, Tokiko Agenda 21en bi ekintza-plan izan ditu Zarauzko Udalak. Lehenen-goak zazpi urteko indarraldia izan zuen (2002-2008). Lehenengo plan honen berrikuspen- eta hausnarketa-prozesu baten ondoren, 2009an, Zarauzko Tokiko Agenda 21en bigarren ekintza-plana onetsi zen. EAEn, berrikusitako lehenengo planetako bat izan zen eta, gaine-ra, klima-aldaketaren aurkako programa aitzindari bat txertatu zuen.

Zarauzko Udalak Tokiko Agenda 21ekiko eta politika honen bidez bultzatutako herritarren partaidetzarekiko hartutako konpromisoaren ondorioz, honako bi esparru hauek uztartzen dituen udal-arlo zehatz baten bitartez islatzen du udal-egiturak garrantzi hori: Tokiko Agenda 21 eta herritarren partaidetza.

AL 21

Arrakastarako gakoakTokiko jasangarritasunari era integralean heltzen dio planak eta, gainera, klima-aldaketari aurre egiteko eta hari egokitzeko plan bat ere badu, bi planak aldi berean segitzea ahalbidetuz. Hauxe izan da Zarauzko Tokiko Agenda 21en arrakastarako gakoetako bat.

Tokiko Agenda 21en eta herritarren partaidetzaren arteko ha-rreman estua udal-arlo zehatz batean mamitu izana eta, tamai-na honetako udalerri batean, barne-baliabide egonkor eta aski gaituak edukitzea izan dira epe luzera politika honen egonkorta-suna bere horretan mantentzeko arrakastaren gako nagusietako beste bat.

ZARA

UTZ

Informazio gehiago:http://www.zarautz.eus

i


http://www.zarautz.eus/


37

7. BALANTZEA ETA ETORKIZUNEKO ERRONKAK

Balantzea

1. Udalsarea 21en harremanetarako eta lanerako eredua berezia da Europan. Izan ere, erakundeen konpromisoaren isla da eta jasangarritasunaren helburuak lortzeko erakundeen arteko lankidetza zein garrantzitsua den erakusten du.

2. Estatuan, Tokiko Agenda 21 ezarrien duen erkidegoa da Euskadi. Tokiko Agenda 21en aldeko apustua egin duten Euskadiko udalerrien kopurua finkatuz doa, eta ia ehun dira.

3. Udalsarea 21en Tokiko Agenda 21en ereduak, Aalborgeko Konpromisoekin ardaz-turik, udalerriek urtero konpromiso horiei egindako ekarpena zenbatestea ahalbidetzen dute, garrantzi handiena duten konpromisoak identifikatuz. 2014an, 9. konpromisoa izan da hori: berdintasunari eta gizarte-justiziari buruzkoa, alegia.

4. Bigarren belaunaldiko planetarako trantsizioak hedatzen darrai; 2014an, azter-tutako planen % 80 bigarren belaunaldikoak ziren. Udalerri bakoitzaren nolakotasun zehatzetarako egokiagoak eta integratzaileagoak izateagatik nabarmentzen dira plan hauek.

5. 2006 eta 2014 urteen artean, ingurunearekin erlazionatutako izaerako ekintzek duten pisu erlatiboa —tokiko ekintza-planetako aspektu sozial eta ekonomi-koekin erlazionatutako ekintzekin alderatuz— alderantzikatu egin da. Aspektu sozial eta ekonomikoek garrantzia hartu dute, 2014an % 23 eta % 41 artean hazi baiti-ra; aitzitik, ingurumen-aspektuekin erlazionatutako ekintzek protagonismoa galdu dute, guztizkoaren % 50 eta % 35 artean badaude ere.

6. Tokiko Agenda 21en aldeko eta udal-kudeaketaren bikaintasunerako hobekuntza jarraituaren aldeko apustu sendoa egiten duten udalerriak daude. Kalitate global edo integral handiena duten agendak saritzen dituen tak21 programaren 2014ko edizioan 41 udalerrik parte hartu izanak hala frogatzen du.

7. Udalsarea 21ek politikak urtero ebaluatzea sustatu du Tokiko Agenda 21en es-parruan, eta horrek helburu zehatzak lortzen saiatzen den kudeaketa publikoaren kultura sortu du. Gainera, Gardentasun legearekin, informazio publikoa eskura-garri egotearen eta gobernamendu onaren alde egin duenez, errazagoa da parte- hartzaileentzat legeaz derrigorrezkoa den publizitate aktiboaren printzipioa betetzea.

8. Udalsarea 21ek berrikuntzaren aldeko apustua egiten jarraitzen du eta, apustu horrekin, sareko beste udalerriak gauza bera egitera bultzatzen ditu. Ondorioz, ekimen berriak sortzen dira honako esparru gainerakor hauetan: Tokiko Agenda 21 planen eta smart city edo hiri adimentsuen planen arteko elkarbizitza; hondakinen esparruko ikuspuntutzat hartutako ekonomia zirkularra; klima-aldaketarekiko egokitzape-na; edo Tokiko Agenda 21 programen ikuspuntutzat hartutako osasuna.


38

Etorkizuneko erronkak

1. 2016an, Hiri eta Herri Jasangarrien Europako 8. Konferentzia jasoko du Euskadik. Euskadiko Tokiko Agenda 21en ereduaren eta Udalsarea 21en lanaren balioa nabarmenarazteko aukera izango da hau, eta bai esperientziak ezagutze-koa eta tokiko ekintza jasangarrirako hautabide aitzindariak eztabaidatzeko ere.

2. Krisi-testuinguru honetan egin beharreko gizarte-berreraiketan, ingurumena kontuan hartzen dela bermatzea. Jasangarritasunaren udal-kudeaketan, in-gurumen-ikuspegi hau kontuan hartzea esparru sozial eta ekonomikoetan. Tokiko Agenda 21 programetan garrantzi berezia hartu dute esparru hauek eta, beraz, arreta berezia jarri behar zaie.

3. Berrikuntzaren eta esparru gainerakorren aldeko apustua eginez, eta tokiko ja-sangarritasunarekin eta sektore pribatuarekin erlazionatutako politiken beharriza-nei erantzuteko asmoz, uneko joera eta erronka esanguratsuenei aurre egiteko, lankidetza publiko-pribatuan testuinguru koherentetzat Tokiko Agenda 21ek duen balioa azpimarratzea

4. Udalerrietako herritarrek parte hartzeko mekanismoetan, eskolan ikasten ari zi-ren bitartean oso finkaturik eta sozializaturik dagoen Eskola Agenda 21ean parte hartu zuten pertsona gazteen partaidetza sustatzea. Kudeaketa publikoan inplikatuago dagoen eta erantzunkideagoa den gizarte baten etorkizunera begira.

5. Honako hauek bermatzea: erabakiak hartzerako orduan, partaidetzak markatu-tako gobernantza-eredua, erakundeen kudeaketak hartutako konpromisoen arabera egiteko erantzukizuna eta kontuak ematea. Zentzu honetan, Tokiko Agenda 21en bigarren belaunaldiko aurrekontuak Tokiko Agenda 21en eza-rritako udal-helburuen arabera programatzen direla bermatzeko, sareko kideen konpromisoa bermatzea.

6. Helburuen araberako kudeaketa hobetzen jarraitzeko eta, ebaluazioan baino, programazioan oinarritutako Tokiko Agenda 21 programetaranzko pausoak ema-teko, udaletako antolamenduan zeharkako politikak hobeto txertatzeko beharrizanean sakontzea.

7. Herritar aktibo eta erantzunkideen oinarrian, ekimen jasangarri asko ari dira agertzen, eta irtenbideak sortzeko, emaitzak lortzeko eta gizarte demokratikoago bateranzko aurrerapausoak egiteko aukera ematen dute.

8. Ekintzarik ez bikoizteko eta mezu ulergaitzik ez emateko, esfortzuak errentagarri egiteko eta, ahalik eta kostu gutxienean, ahalik eta efektu biderkatzailerik handie-na lortzeko, erakundearteko komunikazioa eta lankidetza sendotzea.

7. BALANCE Y RETOS DE FUTURO

V INFORME DE SOSTENIBILIDAD DEL PAIS VASCO

LA AGENDA LOCAL 21

EN EUSKADI EN CIFRAS

6.103 acciones evaluadas

812 agentes municipales

implicados en Agenda Local 21

80% de municipios vascos con Agenda Local 21

81 municipios evaluando anualmente su

plan de acción y/o calculando indicadores

de sostenibilidad local (40.5% en 2014)

4.601 indicadores de sostenibilidad calculados

calculan su Inventarios de Gases de Efecto Invernadero (GEI)62

municipios

Basque Declaration

VIDRIO

PAPEL Y CARTÓN

ENVASES YPLÁSTICOS

TEATRO

IKA

ST

OLA

8ª CONFERENCIA EUROPEA DE CIUDADES Y PUEBLOS SOSTENIBLES

AZOKA-MERCADO

Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014 Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin

Documents

Transcript of Euskadiko jasangarritasun-txostena 2012-2014 Tokiko Agenda 21en aurrerapenak Euskadin