Europan zehar

bidaia

Legardalde ikastetxeko 6.Bko ikasleak 2009-2010 ikasturtea

Monako (frantsesez Monaco, okzitanieraz Mónegue, monakoeraz Munegu) Europa mendebaldeko hiri-estatua da,Fratziak guztiz inguratua, Italiatik kilometro gutxira kokatua.Auzo pupulatuena Montae Carlo da.

• Banaketa administratiboa Monakoko printzerria udalerri bakar

batek osatzen du. Hala ere, administraziorako hainbat auzo edo quartier delako guneetan banatzen da. Auzo guztietan ezagunena Monte-carlo dugu, hotelak eta kasino famatua dauden tokia.

• Hizkuntzak Frantsesa hizkuntza ofizial bakarra da

printzerrian, baina jatorrizko mintzaira bi kontuan hartzekoak dira: Alde batetik, monakoera dugu, Liguriako 

(Italia) berezko hizkuntzekin lotutakoa. Bestetik, okzitanieraren aldaera den provençera dugu, monakoerarekin ere senidetuta dagoena.

• Kirolak Badaude bi kirol oso garrantzitzuak

futbola eta formula 1. Futbola: AS Monako hiriko futbol talde

nagusia da, Fratzako Ligan jokatzen duena. AS Monaco FC Frantziako futbol txapelketaren talde nagusietakoa da. Taldea nahiz eta Monakoko printzerrikoa den, frantziar ligan parte hartzen du. Palmaresa: Frantziako Futbol Liga Txapelketa: 1961, 1963, 1978, 1982, 1988, 1997, 2000.Frantziako Futbol Kopa Txapelketa: 1960, 1963, 1980, 1985, 1991. Jokalari ezagunak: Manuel Amoros, Fabien Barthez, Thierry Henry, David Trezeguet, Christian Panucci, Fernando Morientes, Jurgen Klinsmann

Formula 1en presigio handikoa da Monakoko sari nagusia.1 Formula (ingelesez, Formula One), F1 izenez ere ezagutzen dena, auto-lasterketa lehiaketa bat da. Lasterketa hauetako bakoitzari Sari Nagusi deritzo eta berauek biltzen dituena 1 Formulako Munduko Txapelketa. Lasterketak kale-zirkuituetan edo horretarako bereziki sortutako zirkuituetan ospatzen dira. Formula 11950an ospatu zen lehenengoz, Ferrari, Alfa Romeo eta Maserati bezalako taldeen partehartzearekin, besteak beste.

• Beste datu batzuk Monakoko bandera 1881an erabaki

zen. Gorri eta zuri koloreko bi errenkadaz dago osatuta, biak ere neurri berekoak.

Azalera:1,81km² Biztanle kopurua:33.000 Kokaleku geografikoa Monako frantzia barruan dago.

Europako erdialdean dago. Italiarekin fronteran dago.

Jarduera ekonomikoa Monako kasino eta turismoaz

balioatzen da. Dirua Monakon euroa erabiltzen da. Mikel eta Patxi

ERROMA

Monako

DATU BATZUK: -KOKALEKU GEOGRAFIKOA: Italiako hiriburua da.-AZALERA: 1.500 km2. -BIZTANLE KOPURUA: 2.823.201 -ERLIEBEAREN EZAUGARRI NAGUSIAK: Erromako zazpi muinoak, historikoki, Erroma hiriaren bihotza osatu duten muino batzuk dira. Tiber ibaiaren ekialdean kokaturik, multzo geografiko hau. -JARDUERA EKONOMIKOAK:Erromako ekonomiaren oinarria, garaiko gainerakoak bezalatsu, nekazaritzan eta merkataritzan oinarritzen zen.-GERTAERA HISTORIKO NAGUSIENAK:Tiber ibaiko ibi baten ondoan sortu zen. Zinemaren inguruko industria eta munta handiko turismoa da Erromakoa. Arkeologiaz eta arte oroitarriez gainera, Erromako museo eta galerietan munduko arte bilduma garrantzitsuenetarikoak daude erakusgai.

• Erromaren barruan dago Italiako estatuaren parte ez den Vatikano Hiria,

Aita Santuaren etxebizitza eta

ristautasun katolikoaren egoitza.

• Legendaren arabera, Romulo eta Remo, Erromako fundatzaileak, otseme batek hazi zituen orain dela 2.700 urte inguru.

Villa Farnesina: Villa Farnesina 1505 eta 1511 artean eraikitako landetxe-jauregi ederra da. Erromako Trastevere auzoan Agostino Chigi sienatar bankariak agindutakoa eta Baldassarre Peruzzik eraikitakoa.

Santa Maria de :Eliza barroko honen bitxirik haundiena Cornaro kapera da zalantzarik gabe antzerkiaren eran dagoena. Agertokiaren zentroan Berniniren “Teresa Sainduaren Extasia” eskultura aurkitzen da.

San Pedro Basilika: Vaticano Erromaren barruan dagoen estatu subirano da. San Pedroko basilika Vatikanoren eraikin nagusia da, Tíber ibaiaren mendebalde ertzean dago. Katolizismoaren eraikin erlijioso garrantzitsua da.

Vatikanoko Museoak: Vatikanoko museoak, Vatikanoren Hirian publikoari irekita dauden galeriak eta balio artistikoaren gainerako egongelak dira.

BISITATZEKO TOKIAK:

Latraneko San Juan basilika: Latraneko San Juan Erromako Katedrala da, eta han Erromako Apezpikuaren apezpikuen egoitza dago (Aita Santua).

Erromako Koliseoa: Inperioaren garaiaren anfiteatro handi bat da, I. mendean Erromako zentroan eraikitakoak eta hiriaren eskumenaren azpian dago Vatikano, bere ligatutako jatorriak katolizismora.

Trastebereko Santa María:Santa María de Trastevere basilika Erromako eliza bat da, Trastevere auzoaren garrantzitsuena.

Santa Maria della Victoria:Eliza barroko honen bitxirik haundiena Cornaro kapera da zalantzarik gabe, antzerkiaren eran dagoena. Agertokiaren zentroan Berniniren “Teresa Sainduaren Extasia” eskultura aurkitzen da.

Erromako eztabaidagunea: Erromako toki zentrala zen eta honen inguruan hiri zaharra garatu zen.

Via Veneto: Bere hotelekin, restauranteekin, tabernekin eta bidai-agentziekin, XX. mendeko turismoaren erdigunea da.

Fontana de Trevi: Handiena da eta Erromako iturri barrokoen handinahia.

Santa María Nagusia: Erromako eliza bakarra da zehazki solairua kontserba basílical eta egitura paleocristiana loteria primitiboa. Mosaikoak María Sainduaren elementu famatua dira.

Piaza Navona: Erromako famatuak plazetako bat da eta orainaldi artelanen edertasunak mundu osokoa berean.

Piaza de España: Erromako plaza famatua da eta bertan Espainiako enbaxada dago.

Panteoia: Erromako Panteoia Erromako Inperioaren hasieretara eraikitakoa. Zirkular tenplu bat da jainko guztiei dedikatua.

Il Gesú:Jesúsen Konpainiaren ama eliza da, jesuitak bezala ezagutua.

ERROMAN ZER JAN:

• Maritozzi alla Panna: opil hauek mahatspasak eta azukrea dituzte eta barrutik natazkoak dira.

• Bruschetta: ogi txigortuak, gainetik olioa botata eta berakatza igurtzita dutenak, tomatea ipini ahal da ere bai.

• Suppli: arrozezko kroketak mozzarellaz beterik; hori bai hamaiketako goxoa.• Antipasto: hasierakoak azeitunaz, okelaz, krustazeoz eta barazki freskoez plantxa erara

edo kontserba erara.• Filetti di bacalá: juduen espezialitatea, makailozko xerrak frijituta Erromako plater berezia

da.• Rissotto alla romana: rissotto honek gibela, marsala eta pecorino gazta ditu osagaien

artean. • Bucatini all’amatriciana: pasta tomate saltsarekin, beikon eta tipularekin eta pecorino

gazta hautseztatua gainetik.• Spaghetti alla carbonara: janari ospetsu hau beikon, arraultzak eta gaztarekin

prestatzen da.• Gnocchi alla romana: patataz eta irinaz egindako bolatxo hauek tomate saltsarekin eta

gurinaz zerbitzatzen dira. • Fiori di zuca e cariofi friti: hasierako plater hau oso berezia da, kalabazinaren loreak eta

orburu frijituak. • Coda alla vaccinara: Erromako plater berezienetariko bat da hau. Idi-isatsa tomatearekin.• Italiako gaztak: ezagunena parmesano izenekoa da baina Erromako gaztairik ospetsuena

pecorinoa da, ardi-esnez eginda. Mota honetako gaztai ondua gratinatuta aurkezten da eta freskoena postre bezala hartzen da. Bufalo-esnez egindako mozzarella gazta pizza guztietako osagaia da.

• Saltimbocca alla romana: txahalkia Parmako urdaiazpikoarekin eta salbia izeneko belarrarekin. Janari hau erroilotxu erara zerbitzatu daiteke ere.

• Favev al guancilae: sasoiko babak beukon eta tipulaz prestatuta.• Tiramisú: postre goxo hau egiteko kafea, txokolatea eta mascarpone gazta beharrezkoak

dira.• Costata di ricotta: gazta tarta erromatarra ricottaz, marsalaz eta limoiz beterik egiten

da. Buon apettito! Leire eta Madalen

Monako

Erroma

ATENAS

ATENAS

• Atenas Greziako hiriburua da. Atenaseko udalerriko populakuntza 745.514biztanlekoa zen 2001ean baina bere udala askoz ere handiagoa da 3,7milioi biztanle 2005ean.

• Kokaleku geografikoa: 37°58′40″N 23°43′40″E • Grezia inguratzen dituen herriak: Albania, Macedonia, Bulgaria eta Turquía. Eta itsasotik Italia, Turquía y Albania

Azalera: 38,964 km² 

KLIMA: klima Atenasen ona izaten da. Ez du hotz askorik egiten udak oso beroak izaten dira eta neguan ez du hotz askorik egiten.

 ERLIEBEAREN EZAUGARRI NAGUSIAK: Grezianko mendebaldean Alpes Dinarikoak daude Hau da Atenasko ibai bat Cefiso (Atenas)

 

Zappeion jauregia Julia eta Nerea

HISTORIA: Antzinako Grezia Mendebaldeko Zibilizazioaren jatorrizko kulturatzat hartzen da. Greziar kulturak Erromatar Inperioan itzelezko eragina izan zuen, baita Pizkundean eta beste ondorengo aroetan ere. Eragin hau hizkuntzan, politikan, hezkuntzan, filosofian, zientzian eta arteetan izan zen. Antzinako Grezia Iberiar penintsulatik Itsaso Beltzeraino grezieraz berba egiten zuten lurraldeez osatua zen.

Monako

Erroma

Atenas

SAN MARINO

Kultu tokiakEstatu honek tenplu zerrenda zabal bat dauka. Hauetariko bat eleiza erromantikoaren zimenduen gainean dago, XIX. mendearen hasieran eraikitako Basilikan bere azaleraren parte handi batean estatuak eta margolan baliotsuak daudelarik. San Marinoren irudia eta aldare nagusia bere bitxietariko batzuk dira. Marinok lurralde hauetara ihes egin zuenean, gaur egun kapera bat eta interes puntu bat den haitzulo batean babestu zen. San Rocco-ko Oratorioak bere izena izurriari zor dio, eta barnekaldean 1954. urtean Ama Birjina Umearekin, Rocco, Juan Bautista eta Marino santuak irudikatzen dituen ohial gainean egindako olio-pintura miretsi dezakegu. Hiru hauek, herrialdean dauden toki erlojioso askoren artean aurkezten dira, gehienek kontenplatzea merezi dutelarik. Kultuzko beste leku bat Misanoko Zirkuitua da. Autodromoko harmailak urtero betetzen dira nazioarteko motoziklismoko piloturik onenen trazadura jarraitzeko.

San Marino Europako errepublikarik zaharrena dela esateaz harro egon daiteke, 301. urtean Marino izeko hargin bat Arbe irlatik kristautasunaren kontrako Diocleciano erromatar enperadorearen politikarengatik ihes egin zuenean sortu zelarik. Lurralde hauetan ezkutatu zen, eta lurralde hauen jabeak herentzian utzi zizkion. Bere independentzia napoleondar Frantziak onartu zuen 1797. urtean, eta kontinenteko beste herrialdeek 1825.ean. Planetako bosgarren estaturik txikiena da eta Italiaren mende dago.

Datu batzukBiztanlea:27.336 . azalera:61,20km. hiriburua:san marino. moneta:europa. hizkuntza:italieraz. herriak:biztanle gehiena jatorri italiarrokoak dira.

San marinoko gastronomia Ardoa:muscat,baincale,alban eta sangioveset. Pasta:tortellini,tagliatelle,lasana,ravioli eta canalones. Arraina: estropasj,chicharroa, bonito , argaria eta trucha.

Joseba eta Diego

Monako

Erroma

Atenas

San Marino

SUITZA

Suitza munduko herrialde aberatsenetarikoa da. Bestalde, Zurich eta Ginebra munduko bizitza kalitaterik hoberena duten hirien artean bigarren eta hirugarren postuan agertzen dira.

Suitza Europa erdialdeko Alpeetako estatu itsasgabea da. Gaur egun 7.725.200 biztanle ditu.Estatu federala 26 kantoietan banatzen da Grisons izanda eremu zabalena duena eta Zurichekoa biztanle gehien dituena.Berna da aginte federatuaren bilgunea, herrialdeko finantza guneak Zurich, Basilea eta Ginebra diren bitartean.

SUITZA

Suitzako sukaldaritza tradizionalak Europako beste herrialde batzuen antzeko produktuak erabiltzen ditu, beste batzuen artean esnekiak eta gaztak (gruyer eta emmental).

Suitzan XVIII mendetik fabrikatu da txokolatea. Ardoa, nagusiki zuria, Valais, Vaud, Ginebra eta Tesinosen ekoizten da.

GASTRONOMIA

Suitza ezaguna da munduan bere mendi, erloju, txokolate, tren eta gaztengatik. Suitzako jarduera ekonomiko garrantzitsuenen artean industria kimikoa, industria farmazeutikoa, musika trenen eta neurketa tresnen fabrikazioa, inmobiliariak, finantza serbitzuak eta turismoa daude.

EKONOMIA

Herrialde eleanitza da. Lau hizkuntza nazional ditu: alemana, frantseza, italiarra eta erromantxera. Bere politika neutralagatik kontinente desberdinetatik etorritako etorkin asko ditu, beraz europako kultur aniztasun handienetarikoa duen herrialdea da.

KULTURA

Xabier

Suitzako kirol herrikoi gehienak neguko kirolak dira. Eskia eta alpinismoa asko praktikatzen dituzte bertokoek zein atzerritarrek, izan ere bere mendigain elurtuek mundu guztiko alpinistak erakartzen dituzte.

KIROLAK

Monako

Erroma

Atenas

San Marino

Suitza

PARIS

KOKALEKU GEOGRAFIKOA:Frantzia Espainia, Alemania, Belgika eta Italiaren artean dago. Paris Frantziako hiriburua da, eta herrialdearen iparraldean kokatuta dago. Bere kordenatuak hauexek dira: 48º iparralderantz eta 2º ekialderantz. Iparekialde-an Belgika eta Luxemburgo; Iparmendebaldean-an Atlantiar Ozeanoa eta Ipar itsasoa; Hgoaldean-an Espainia, Andorra eta Mediterranio itsasoa; Ekialdean-an Alemania, Suitza eta Italia; Mendebaldean-an Atlantiar Ozeanoa.

AZALERA:Parisen Zabalera 105 km² koa da.

BIZTANLE KOPURUA:Hiriak 2.153.600 biztanle dauzka.

ERLIEBEAREN EZAUGARRI NAGUSIAK:Sena ibaia da Parisetik pasatzen den ibaia.

JARDUERA EKONOMIKOA: Paris Europako hiruburu ekonomiko garrantsitzuenetarikoa da. Parisen denetarik jaten da. Baita ere era askotako janari motak daude: Arabea, Italiarra, Espainarra, Grekoa etab. Pariseko arropa urtaroaren araberakoa da. Parisen euroa erabiltzen da.

GERTAERA HISTORIKO NAGUSIAK:K. a. 52. urtean, erromatarrek hiria bereganatzen dutenean, Lutetia izendatu eta Sena ibaiaren ezkerraldean berreraiki zuten I. mendean.

PARISEKO MONUMENTURIK GARRANTSITSUENAK:Paris herririk bizitatuenetarikoa da, monumentu hauek dituelako: Eiffel Dorrea, Notre Dame katedrala, Garaipen arkua, Louvre eta Orsay museoak. Baita Disneyland Resort Paris parkeak ere jendea erakartzen du. Eiffel Dorreak 324 metroko garaiera du eta 10.000 bat tonatako pisua .

Notre Dameko katedrala Eiffel dorrea

Louvre museoa

Osane eta Ane

Monako

Erroma

Atenas

San Marino

Suitza

Paris

MELES

Meles Portugalen dago, Portugaleko goialdean dago. Lisboa du hiriburua.Hango hizkuntza Portugesa da.Azalera 92389 km²Erligio katolikoa da.Dirua euroa da.80 biztanle ditu neguan eta udan 500 bistanlera heltzen da.Udan herri bero eta zikua da , baina neguan oso hotza da.Hango janari ohikoenak hauek dira: frangoa (oilaskoa), batata(patata), bacallao(bakalaua). Eta jaki tipikoenak azeitunak (olioa), ikoak ,mahatsa (ardoa) , gereziak.

Hango janari ohikoenak hauek dira: frangoa (oilaskoa), batata(patata), bacallao(bakalaua). Eta jaki tipikoenak azeitunak (olioa), ikoak ,mahatsa (ardoa) , gereziak.

PROZESIOA MELESENMELESKO ELIZA (PEDRO HAUNDIA) Fatima da lekurik bisitatuena Portugaletik :peregrinazio lekua da milaka pertsonentzat.

FATIMA Lorena eta Ainhoa

Europan zehar

bidaia