euskarariAdi-AdikoadernoaLehen hiruhilekoa

LEHENHEZKUNTZA5

132697 Portadilla.indd 1 27/2/09 13:24:46191379 _ 0001-0001.indd 1 3/6/09 13:15:13

2

Aurkibidea

Irakurgaia: Kortxeleko mamuak

Lexikoa: Atzizkiak. Esaera zaharrak

Gramatika: Perpausaren osagaiak: izen-sintagma eta aditz-sintagma

Ortografia: Txistukariak: s, x, z, ts, tx, tz

Idazketa-tailerra: Informazio-iturriak

1 UNITATEA 4. or.

Irakurgaia: Zuhaitzak landatzen zituen gizona

Lexikoa: Sinonimoak / antonimoak. Esapideak

Gramatika: Izena: definizioa eta motak

Ortografia: Txistukariak: s, x, z. H letra

Idazketa-tailerra: Burmuinean arakatzen: mapak edo sareak

2 UNITATEA 10. or.

3 UNITATEA 16. or.

Irakurgaia: Jakintsuek ere jan egiten dute

Lexikoa: Jakien arlo semantikoa. Esaera zaharrak

Gramatika: Izenordaina: definizioa eta motak

Ortografia: H letra. Zenbakien idazkera

Idazketa-tailerra: Burmuinean arakatzen: ideia-jasa

191379 _ 0002-0003.indd 2 3/6/09 13:17:15

3

Irakurgaia: Mamu gizagaixo haiek

Lexikoa: Hitz sinonimoak. Hitz elkartuak. Esamoldeak

Gramatika: Determinatzaileak I: mugatzailea

Ortografia: Puntuazio-markak. H letra. Txistukariak: ts, tx, tz

Idazketa-tailerra: Planifikatzea: helburua finkatu eta ideiak aukeratzea

4 UNITATEA 22. or.

Irakurgaia: On egin eta Urte Berri on

Lexikoa: Hitz elkartuak. Hitz antonimoak. Esapideak

Gramatika: Determinatzaileak II: zenbatzaileak

Ortografia: a itsatsia

Idazketa-tailerra: Idazlan bat egiteko teknikak berrikustea

5 UNITATEA 28. or.

34. or. Autoebaluazioa

36. or. Aditz laguntzailea

191379 _ 0002-0003.indd 3 3/6/09 13:17:16

4

P ertsona ikaratia edo izubera al zara? Mamuengan sinesten al duzu?

Ikusiko dugu…Badira Ondarroan, Andre Mariaren elizako kortxelean edo teilatuan,

kortxeleko mamuak izeneko harrizko giza irudi batzuk. Estatua horiek Erdi Aroko handiki batzuen irudiak dira, eta Ondarroako esaera baten arabera, bederatzietako kanpaiak jo ondoren elizaren inguruan kortxeleko mamuak ibiltzen dira.

Zer? Ez zarela mamuen beldur? Ondarroako Leokadi ere ez.

leokadiren iSTorioa

egun batez, leokadik apustu egin zuen lagunekin: baietz gauez hiru buelta egin elizaren inguruan. Hitzartutako ordua heldu, eta ekin zioten gazteek lehenengo bueltari. Halako batean, zarata handia entzun zen. Batzuk beldurtu egin ziren eta alde egin zuten.

Bigarren buelta egiten ari zirela, kate-hots ikaragarriak entzun zituzten. izutu eta hanka egin zuten gehienek; ez, ordea, leokadik, berak apustua irabazi nahian aurrera segitu baitzuen.

Hirugarren buelta amaitu orduko, txilio izugarriak entzun ziren... Biharamunean, ez zegoen leokadiren arrastorik. Haren bila elizara joan zirenean, soka luze bat besterik ez zuten topatu horma batetik zintzilik. eta gora begiratzean, han ikusi zuten leokadi, teilatuan, kortxeleko mamuen artean harri bihurturik. eta oraindik, han dago.

Ondarroara bazoazte, ez galdu Andre Mariaren eliza bisitatzeko aukera. Eta ez izan hango mamuen beldur, azken batean estatuak baino ez baitira… Ala ez?

Kortxeleko mamuak

1 Adierazi esaldi hauek egia (E) ala gezurra (G) diren.

• Ondarroarrak nahiko pertsona beldurtiak dira.

• Leokadi ez zen mamuen beldur.

• Gazte batzuk iluntzean joan ziren elizara.

• Elizaren inguruko bigarren bueltan, kate-hots ozenak entzun ziren.

• Kortxeleko mamuek Leokadi harrapatu zuten.

2 Bilatu testuan hitz hauen sinonimo bana.

• Dilindan ▶ • Zalaparta ▶

• Bira ▶ • Lorratz ▶

• Bilakatu ▶ • Garrasi ▶

1

GE

E

EE

zintzilik

buelta

bihurtu

zarata

arrasto

txilio

191379 _ 0004-0009.indd 4 3/6/09 13:20:15

5

3 Azpimarratu irakurgaiko hitz atzizkidunak.

■ Bereizi eta idatzi azpimarratutako hitzak, adibidean bezala.

• ikara + -ti = ikarati

• + -bera =

• + -ki =

• esan + =

• ikaratu + =

• + -garri =

4 Idatzi atzizki hauek dituzten launa hitz.

• -ti: beldurti

• -bera: egosbera

• -ki: gizaki

• -garri:

• -(k)era:

5 Osatu zerrenda hauek.

• Izaki beldurgarriak: mamuak,

• Beldurrak eragindako erreakzioak: hanka egin,

6 Markatu esaera zahar bakoitzaren esanahi egokia.

A) Beldurrak oinetan hegalak jartzen ditu.

Beldur garenean, hobe da kirol-oinetako arinak janztea.

Beldur garenean, arin baino arinago egin dezakegu lasterka.

B) Beldurrik ez, bururik ez.

Zuhurrak beldurtzen dira; zentzugabeak, ordea, ez.

Burugabeko mamuek ikaratzen gaituzte.

■ Idatzi. Irakurgaiko zer pasarterekin lot daitezke goiko bi esaerak?

A)

B)

izutu

handi

izubera

handiki

esaera-era

ikaragarri-garri

izutu izugarri

bihozbera

ederki

harrigarri

jozkera

ikusgarri

zabalera

lotsati

sentibera

negarti

sinesbera

leunki

maitagarri

amaiera

basati

txerriki

liluragarri

hasiera

sorginak, piztiak,

dar-dar egin, oihukatu, urduritu.

herensugeak.

izutu,

Bigarren bueltan, kate-hots ikaragarriak

Leokadik apustua irabazi nahian

entzun ziren eta hanka egin zuten gehienek.

aurrera segitu zuen.

191379 _ 0004-0009.indd 5 3/6/09 13:20:17

6

Gramatika1 Irakurri testua.

PATATA, LUR AZPIKO ALTXORRA

Ameriketatik ekarritako produktua da patata. Mundu osoko biztanleek jaten duten elikagairik nagusietako bat da egun. Elikagarria, merkea eta landatzeko erraza iza-teak ahalbidetu du bere hedapena. Globala eta ezinbes-teko bihurtu den elikagai honek, ordea, istorio luzea ezkutatzen du sustraien artean.

Solanum tuberosum izenekoa xvi. mendean iritsi zen Europara. Espainiar kolonizatzaileek ekarri zuten Perutik. Nekazariek pozoitsutzat hartu zuten hasiera batean, eta aristokratek, ordea, landarearen loreak miresten bazi-tuzten ere, sustraiak pobreen janaritzat hartzen zituzten. xviii. mendean, goseteen ondorioz, oinarrizko produktu bihurtu zen. Gaur egun, patata munduan gehien kontsu-mitzen den laugarren elikagaia da.

2 Biribildu testuko aditz nagusiak.

3 Azpimarratu urdinez testuko perpausetako subjektuak, eta gorriz, predikatuak.

4 Aukeratu testuko hiru perpaus, eta bereizi izen-sintagmak eta aditz-sintagmak.

•

•

•

5 Berridatzi perpausak, perpaus hauetako osagaiak ordenatuz.

• ikasleei / Irakasleak / die / bere / egin / errieta.

•

• zion / bati / kapeladunak / eskale /Gizon / sua / eskatu.

•

• Aneren / genituen / jatetxean / gozoak / jaki / dastatu.

•

• agurtu / ezker-eskuinera / nau / txapela / kalean / Aitzolek / mugituz.

•

[Ameriketatik ekarritako produktua da] [patata]

[Mundu osoko biztanleek] [jaten duten elikagairik nagusietako bat da]

[Elikagarria, merkea eta landatzeko erraza izateak] [ahalbidetu du bere hedapena]

AS

AS

AS

IS

IS

IS

Aitzolek txapela ezker-eskuinera mugituz agurtu nau.

Aneren jatetxean jaki gozoak dastatu genituen.

Gizon kapeladunak sua eskatu zion eskale bati.

Irakasleak bere ikasleei errieta egin die.

191379 _ 0004-0009.indd 6 3/6/09 13:20:18

7

1

eta ko jan i ederrak

i aten ditut oinean,

ne katilak nire i urakoak dira

mo orro en direnean.

6 Osatu perpausak, subjektua edo predikatua asmatuz.

• Aurten dauzkagun irakasleek

• oso traketsak dira futbolean jolasten.

• Nafarroako mendiak

• eskularruak janzten dituzte lanerako.

• Andoaingo Idoiari beldur ematen diete.

• Bihar bilduko gara udaletxearen aurrean.

• nahiago dute garraio publikoan bidaiatu.

7 Irakurri egitura hauek eta lotu egitura bakoitza dagokion perpausarekin.

a) Subjektua + Osagarri Zuzena+ Aditza

b) Subjektua + Osagarri Zuzena + Aditza + Zehar Osagarria

c) Subjektua + Zehar Osagarria + Aditza + Osagarri Zuzena + Adizlaguna

d) Subjektua + Osagarri Zuzena + Aditza + Aditzondoa

1. Ikasleek oparia egiten diote irakasleari.

2. maiderrek eta Naiarak gozokiak erosi zituzten pozik.

3. mirenek Ikerri pasatzen dio pilota parkean.

4. Xabierrek txisteak kontatzen ditu.

5. Izaroren lehengusuak ordenagailua zeukan.

6. Anderrek loteria erosi dio amaren lagun bati.

1 Osatu igarkizunak, s, x, z, ts, tx eta tz idatziz. Gero, asmatu.

a i gu tien gainetik

e du i aten nekerik,

hodei gu tien a pitik

ibili ohi da airetik.

ugarramurdikoak

e agunak a palditik.

• •

2 Idatzi letraz zenbaki hauek.

• 13:

• 68:

• 387:

• 6.542:

Ortografia

azterketa zailak jarriko dizkigute.Nire lagunak

ezagutzen ditudan politenak dira.Jatetxeetan

mamueklangile guztiak

Aiton-amonek

B

CD

AAB

ss z

z z

z z

Z

z s

tzzz

sz

txs

tzz

sorgina maitagarria

Hamahiru

Hirurogeita zortzi

Hirurehun eta laurogeita zazpi

Sei mila bostehun eta berrogeita bi

191379 _ 0004-0009.indd 7 3/6/09 13:20:18

8

1 Irakurri laukiko informazioa.

2 Irakurri eta erantzun, x batez markatuz.

• Demagun arrainen arnasketari buruzko lana edo idazlana egin behar duzula. Zer egin duzu orain arte?

Burura etorri zaidan lehenengo gauza idatzi, orria bete arte.

Gaiari buruzko informazioa bilatu eta lana planifikatu.

Lagun baten idazlana kopiatu eta izenburua aldatu.

3 Irakurri eta osatu zerrenda.

• Badakigu lana planifikatzeko lehen urratsa informazioa biltzea dela. Egin galdera hau zeure buruari: Zer dakit nik arrainei buruz?

• Uretan bizi dira.

• Koloretakoak izan daitezke.

• Labean erreta gozo-gozo daude…

•

•

•

•

■ Egin duzun zerrendan, informazio nahikoa dago arrainen arnasketari buruz idazteko?

Arrazoitu.

4 Irakurri eta osatu informazio-iturrien taula hau.

■ Nola du izena gaur egungo mundu-mailako informazio-sarerik handienak?

Idazketa-tailerra

pLANIfIKAtZEA EtA INfOrmAZIOA BILtZEA

Ondo idatzi nahi badugu, idazteko teknikak ezagutu behar ditugu.

Edozein gairi ekiteko eta idazlan txukuna idazteko, ezinbestekoa da lana planifikatzea. planifikazio horretan informazioa biltzea oso garrantzitsua da.

LIBURUAK PRENTSA ERAKUNDEAK ETA ELKARTEAK PERTSONAK

testu-liburuak aldizkariak kontsumitzailearen bulegoa irakaslea

hiztegiak

Mota askotakoak daude.

Batzuk ur gezekoak dira eta beste

batzuk ur gazikoak.

Internet

191379 _ 0004-0009.indd 8 3/6/09 13:20:19

9

1

5 Irakurri eta erantzun,

Internetera jo dugu eta Google bilatzaileari arrainen arnasketa hitzak bilatzeko eskatu diogu. Hona hemen zenbait emaitza.

• Guztiek balio digute behar dugun informazioa lortzeko?

• Zure ustez, zein da informazio gehien duen emaitza?

• Non egin behar da klik informazio guztia ikusteko?

6 Irakurri egoera hauek eta idatzi gako-hitzak interneten bilatzeko.

Kontuan izan gako-hitzak bizpahiru edo gehienez lau izaten direla.

• Gurasoek eta aitona-amonek txikitan denbora pasatzeko eta jolasteko erabiltzen zituzten tresnak: antzinako jolasak.

• Datorren asteburua pasatzeko leku atsegina eta merkea, oso urrun

ez dagoena eta autobusez joan gaitezkeena:

• Antzina gure herrian edo inguruan Santa Agata egunean eta

Gabon-gauean abesten ziren kantak:

• Antzinako izaki bizidunek (landareak eta animaliak) harrian utzitako aztarnak,

gaur egun museo askotan ikusgai daudenak:

• trena noiz, non eta zergatik sortu zen, eta nor izan zen asmatzailea:

Webgunea Irudiak Taldeak Gida arrainen arnasketa Bilatu

Bilatu: Sarean Espainia herrialdeko orriak

Webgunea 1 - 10 emaitzak (guztira 45 inguru) arrainen arnasketa bilatzean. (0,28 segundo)

[PDF] CAF-Elhuyar X. sariakFormatua: PDF/Adobe Acrobat - HTML bertsioaornogabeen eta arrainen dibertsitatea, ugaritasuna eta nagusitasuna aztertuziren. ... atal ditu: ekoizpen primarioa eta arnasketa. Oxigenoa ... www.zientzia.net/informazioa/ elhuyar/2004/195/pdf/A195-001-31-pdf - Antzeko orriak[www.zientzia.net domeinuan emaitza gehiago]

[DOC] 4añosFormatua: Microsoft Word 6 - HTML bertsioaUra arrainen ingurune naturala bada ere, bertan beste animalia batzuk aurki ... Azpimarratu zein garrantzitsua den saio bakoitzaren ondoren arnasketa eta ... www.indexnet.santillana.es/rcs/-archivos/Infantil/baulrecursos/programaciones/eskai3.7.doc - Antzeko orriak [www.indexnet.santillana.es domeinuan emaitza gehiago]

revista.consumer.es ::: Hondartzaz gozatzea: Eguzkia eta itsasoa ...... hamaika ezbehar eta ezuste (intsolazioak, intsektu eta arrainen ziztadak, etc.... Hondarrak haren bularrean eragiten duen kargak, arnasketa galarazita, ... revista.consumer.es/discapacitados/ eu/20030701/actualidad/informe1/ -24k- Katxean - Antzeko orriak

http://www.google.es/search?hl=eu&q=arraien+arnesketa&btnG=Google+Bilaketa&m

Kontuan sartu

Ez.

Elhuyarrekoa.

Tituluan.

autobusez egiteko bidaiak

Santa Agata eguneko eta Gabon-gaueko kantak.

Antzinako aztarnak.Trenaren historia.

191379 _ 0004-0009.indd 9 3/6/09 13:20:20

10

1 Bilatu hiztegian irakurgaiko hitz hauen esanahiak.

• antzu:

• elkor:

• haga:

• olo:

• zekale:

• adore:

2 Ordenatu zenbaki bidez esaldi hauek denboraren hurrenkeran.

Elzéardek 65 urte zituela, basoa 11 km luze zen.

1945. urtean, Proventzako lurralde hura leku zoragarria zen.

Nire hirugarren bisitan, zuhaitzak 7 metro garai ziren.

Gerraren aurretik, lurralde hura basamortua zen.

2

Lurralde antzu eta elkorra zen hura. Ez zen ia landarerik hazten, eta hiruzpalau lagun

Zuhaitzak landatzen zituen gizona

fruiturik, umerik edo dagokiona ematen ez duena.lurrari buruz, idorra, antzua.zurezko pieza zuzena, eskuz erabil daitekeena.

zurtoin zutikorra eta lerro-formako hostoak dituena.gramineoen familiako landare urterokoa.kemena, bizidunen indarra.

1342

191379 _ 0010-0015.indd 10 3/6/09 13:23:50

11

urri

nagi

naromaratz

emankoridor

makal

indartsu

ezereznahasgabe

alferhanka-sartze

peto

3 Kokatu hitz bakoitza zutabe egokian. Kontuan hartu zer adiera duten irakurgaian.

sinonimoak antonimoak• lehor

• bizkor

• langile

• oparo

4 Berridatzi esaldiak, huts hitzaren ordez antzeko esanahia dutenak jarriz.

• Gure koadrilan euskaldun hutsak gara guztiok.

• Askotan, nahi gabe, huts asko egiten ditugu.

• Mundua hutsetik sortu al zen?

• Aitonak kafe hutsa hartzen du gosaltzeko.

• Ez kasurik egin dioenari. Hitz hutsak baino ez dira.

■ Zer esan nahi du esaldi honek? Azaldu.

Botika horren eragina hutsaren hurrengoa omen da.

5 Osatu hitzak, izenei zain erantsiz, eta eman definizioak.

• baso + zain = ➜

• orratz + ➜

• lore + ➜

• ardi + ➜

• herri + ➜

6 Markatu. Zer esan nahi dute nabarmendutako esapideek?

• Bere maiteñoak kasu egin ziola-eta, ahuntzaren lorean zegoen zure laguna.

zoratuta egon pozik egon

• Saiatu arren, ezin diot sustraia atera irakasleak azaldu duenari.

zerbait ulertu zerbait entzun

• Ez da harritzekoa min hartzea, beti sasirik baso dabil-eta!

luzamendutan ibili leku desegokietan ibili

urri

nagi

naromaratz

emankoridor

makal

indartsu

ezereznahasgabe

alferhanka-sartze

peto

emankormakalnagiurri

idorindartsumaratznaro

petohanka-sartze

ezereznahasgabe

alfer

basoa zaintzen duena.orratzak zaintzen dituena.loreak zaintzen dituena.ardiak zaintzen dituena.herria zaintzen duena.

basozainorratz-zain

lorezainartzainherrizain

Botika horrek kalte asko eragiten du.

191379 _ 0010-0015.indd 11 3/6/09 13:23:51

12

uraesnea

irina minasua harea

belarra

esperantzapena

denbora

Gramatika1 Irakurri testua eta inguratu izen bereziak.

Baltasar errotariak bere alaba Brunildak lastoa urre bihurtzen zuela zioen. Gofan erregeak errotariaren alaba gaztelura eraman zuen eta lastoz betetako gela batean sartu zuen, urrearen miraria gertutik ikusteko.

Neska gaixoari, negarrez ari zela, ipotx bat agertu zitzaion. Nanoak laguntza eskaini zion eta trukean, Brunildaren lehen haurra eskatu zion. Onartu zuen gazteak. Biharamunean, gela urrez beterik ikustean, jauntxoa neskarekin ezkondu zen.

Urtebete pasatu ondoren, haur eder bat izan zuen erreginak, eta berriro agertu zitzaion ipotxa zorra kobratzekotan. Erreginaren negarrek ahuldu egin zuten maltzurraren bihotza, eta hauxe proposatu zion: «Hiru eguneko epean nire izena asmatzen baduzu, betiko desagertuko naiz». Orduan, ama gaixoak erreinuko bazter guztietara bidali zituen mandatariak izen bila.

Hirugarren egunean, nanoa agertu zenean, erreginak izen zerrenda luzea irakurri zion, baina ez zuen asmatu. Azken izenera heltzean, astiro ahoskatu zuen: «Rum-pels-tilts-kin». Bere izena entzun bezain laster, lurrean ostikoa jo eta betiko desagertu zen ipotxa.

Grimm anaiak (moldatua)

2 Lotu zenbakiz irakurgaiko pertsonaien izen bereziak eta arruntak.

1. Baltasar 3. Rumpelstiltskin

2. Gofan 4. Brunilda

■ Erantzun. Zein da inoiz entzun duzun pertsona-izenik bitxiena? Eta leku-izenik bitxiena?

• •

3 Sailkatu irakurgaiko izen hauek.

• Izen zenbakarriak:

• Izen zenbakaitzak:

■ Erantzun. Goiko izen zenbakaitzetatik, zein dira neurgarriak, eta zein, neurgaitzak?

• Izen neurgarriak:

• Izen neurgaitzak:

4 Inguratu gorriz izen neurgarriak, eta azpimarratu urdinez, neurgaitzak.

Ipotx saltokaria

errotaria

nanoa ipotxa erregea

ama erregina

jauntxoa

egun urre lasto zor bihotz negar

uraesnea

irina minasua harea

belarra

esperantzapena

denbora

errotaria

nanoa ipotxa erregea

ama erregina

jauntxoa

egun urre lasto zor bihotz negar

urrea eta lastoa.negarra.

egun, zor, bihotz.urre, lasto, negar.

1 4 43233

191379 _ 0010-0015.indd 12 3/6/09 13:23:51

13

2

5 Markatu aukera zuzena kasu bakoitzean.

• Baltasarrek gezur esaten zituen, eta ordukoan ere gezur esan zuen.

• Errotariaren alabak, Brunildak, atsekabe sentitu zuen ipotxa ikustean.

• Mandatariek bide ibili ondoren itzuli ziren gaztelura.

• Ipotxak bere izena entzutean, kolpe jo zuen lurrean eta desagertu egin zen.

6 Markatu x batez izen bakoitzaren ezaugarriak.

1 Irakurri definizioak eta egin hitz gurutzatuak.

1. Erroa, lurrean finkatzen den atala. 2. Zurtoin eta adarretan hazten den orria. 3. Argi egiteko erabiltzen den zurezko makila. 4. Sastraka.5. Ernamuina, biziaren jatorria.6. Pinuaren antzeko zuhaitza.

■ Hitz horietatik zeinek dute zerikusialandareekin?

Ortografia

asko

batzuk

asko

handia handia

asko asko

luzea gehiago

gogorra

BIZIDUNA

BIZIGABEA

BER

EZIA

ARRUNTA

ZEN

BAKARRIA

ZEN

BAKAITZA

NEU

RGARRIA

NEU

RGAITZA

haizea

ipotxa

olioa

Gofan

6▼

1▼

2 ▼

3 ▼

4 ▼

5 ▼

H O S T O A

Z U R R A

S A S I A

T

R

H A Z I A

I Z

A E

I

A

Hostoa, sustraia,

hazia.

191379 _ 0010-0015.indd 13 9/6/09 14:55:42

14

kirolak

•

•

•

•

•

•

•

gabonak

•

•

•

•

•

•

•

garbitu elikatudutxatu

euri gutxi

laborantza

aurreztu

URA

animaliakkutsadura

beharrezkoa

1 Irakurri laukiko informazioa.

2 Begiratu eskemari eta markatu erantzun zuzena x batez.

• Zer itxura du goiko eskemak? sare itxura ez du ezeren itxurarik

• Zer da erdian dagoen hitza? edozein hitz gai nagusia

• Zeren bidez lotu ditugu hitzak beren artean? marra bidez gezi bidez

• Zergatik daude lotuta euri gutxi eta aurreztu ideiak?

sinonimoak direlako beren artean zerikusia dutelako

• Zergatik ateratzen dira garbitu eta elikatu hitzak beharrezkoa hitzetik?

aditzak direlako beharrezkoa ideiaren azalpena direlako

• Zein da ideia-sare horretako gai nagusia?

3 Irakurri hitzak eta sailkatu gaiaren arabera.

elkartu taldeka oporrak eskolan osasuntsua urtero xakea ospatu familia telebistatik profesionalak oparitu erlijioa gimnasioa

Idazketa-tailerra

BURMUINEAN ARAKATZEN: mapak edo sareak

Gerta daiteke, idazten hasteko, entziklopediarik, libururik, egunkaririk... eskura ez edukitzea. Nondik abiatuko gara, bada?

Ez larritu, burmuinean datu nahiko daukagu ia edozein gairi ekiteko. Hurrengo teknika oso baliagarria izango zaigu burmuineko datu guztiei irteten laguntzeko eta, horrela, informazioa biltzeko.

taldeka

eskolan

osasuntsua

xakea

telebistatik

profesionalak

gimnasioa

elkartuoporrakurteroospatufamiliaoparituerlijioa

URA

191379 _ 0010-0015.indd 14 3/6/09 13:23:53

15

2

gaiak

• Zinema

• Gaueko lanbideak

• Zuk nahi duzuna

astronauta

etxean

hiztegia

atera behar

TXAKURRA

usaina

jabea

arazoak

zarata

ekonomia

zikinkeriazaunka

4 Begiratu adi ideia-sare hauei eta idatzi erdian gai nagusia.

■ Erantzun. Non sartuko zenituzke euliak eta eltxoak ideiak?

■ Idatzi hutsik dauden hutsuneetan ideiaren bat. Lotu marraz dagokion ideiarekin.

5 Irakurri hitzak eta lotu marra bidez gaiarekin zerikusia dutenak.

■ Erantzun. Lotuko al zenuke ideiaren bat besteren batekin? Zein? Zergatik?

6 Aukeratu zerrendako gaietako bat eta osatu ideia-sarea.

kumeak

argitasuna

izadia

loreak

alergiak

berdetu

zomorroa

spiderman

sarea

zortzi

ehiztaria

beldurraARMIARMA UDABERRIA

zaunkaka ibiltzean zarata sortzen dute. Txakurrek usaina ematen dute eta zikinkeria sor dezakete.

191379 _ 0010-0015.indd 15 3/6/09 13:23:54

16

Jakintsuak, zientziaren arloko aurkikuntza handiak egin dituzten gizon-emakumeak, liburu artean buru-belarri, laborategi batean edo arbel bat zenbaki bitxiz zirrimarratzen imajinatzen ditugu beti, kope-tilun, irribarre egiteko, jateko edo txantxetarako astirik gabe. Baina, jakintsuak, oso jakintsu izanda ere, gizakiak dira eta badakite bizitzaz gozatzen. Irakurri, bestela, zer egin zuen Robert Koch alemaniar senda-gileak, tuberkulosiaren eta koleraren baziloak aurkitu zituen gizonak.Behinola, laborategian, laguntzaile batek ikusi zuen nola Koch doktorea esperimentuen ontzian zegoen zerbait makila batekin nahasten ari zen. Hurbildu eta hauxe galdetu zion:–Bakterioak hazten, ala?–Saiatuta ere, ez zenuke inoiz igarriko zertan ari naizen –erantzun zion jakintsuak.Jakinguraz erreta, honela ekin zion laguntzaileak:

–Baziloak izango dira, orduan.Koch doktoreak ezetz adierazi zion buruarekin, eta laguntzaileak, lehen baino are jakin-min handiagoz, hauxe galdetu zion atzera:–Ez baziloak, ezta bakterioak ere? Estafilokokoak izango dira, bada.Barreari ezin eutsirik, laguntzaileak amore eman zuela ikusita, hauxe esan zion jakintsuak:–Saltxitxak dira, saltxitxa gozoak! Deitu Johani eta zatozte nirekin jatera.

Jakintsuek ere jan egiten dute

1 Inguratu aukera zuzena kasu bakoitzean.

• Jakintsuek

• Koch doktorea

• Laguntzaileak

• Koch doktoreak

2 Bilatu hiztegian eta eman esapide hauen ordainak.

• Buru-belarri:

• Jakinguraz erreta egon:

• Amore eman:

3

a) ez dute inoiz txantxetarako astirik izaten.

b) txantxetarako astirik ez dutela pentsatu ohi dugu.

a) laborategian esperimentuak egiten jarduten zen.

b) tuberkulosiaren eta koleraren bakterioen aurkitzailea izan zen.

a) uste zuen Koch doktorea adarra jotzen ari zitzaiola.

b) uste zuen Koch doktorea esperimentu bat egiten ari zela.

a) barre egin zion laguntzaileari zertan ari zen ez zekielako.

b) barre egin zuen laguntzaileak ezin zuelako igarri zertan zebilen.

zerbaitetan jo ta ke aritu.jakin-nahia izan.

errenditu.

191379 _ 0016-0021.indd 16 3/6/09 13:27:09

17

R M I N G O S T U A

H U R E S T A T E P

A P R T U D L E H D

T R E I K A T R I O

E F O N A N Z G I U

F R I T O L T O H D

L I Z U N D U Z U L

I S O T S T U A X E

U O N I E B R T U T

A G F A O N D U P S

F E Z U I X O M S U

jatun jakintsu

jakitokijaki

belarjale jakinduria

jakingura

orojakile

3 Sailkatu hitzak. Zein aditzetatik datoz?

JAN aditzetik JAKIN aditzetik

• •

• •

• •

• •

4 Bilatu aditzak letra-zopan eta kopiatu bakoitza zerrenda egokian.

jakiek berez egiten dute guk egiten dugu jakiekin

• lizundu •

• • egosi

• heldu •

• • erre

5 Bete esaldietako hutsuneak goiko aditz egokiekin.

• Upeleko ardoa egin da eta ozpin bihurtu da.

• Bota azukrea, bota beldurrik gabe, kafea ongi .

• Astebete etxetik kanpo ibili eta itzultzean ogia zegoen, eta fruta .

• Entsaladak gatzez, olioz eta ozpinez dira.

■ Zer beste adiera ditu erre aditzak? Idatzi esaldi bana, adiera horiek erabiliz.

•

•

6 Ordenatu hitzak, idatzi esaera zaharra eta markatu esanahia.

•

Jakintsuak ez dira jatunak. Asko jakiteak ez du traba egiten; kontrakoa.

JATENOGIRIK

DU

JAKITEAK

EZ

jakintsu

orojakile

jakingura

jakinduria

jatun

jaki

belarjale

jakitoki

ustelduondu

mingostugozatu

mingostugozatulizunduta

ontzenustelduta

Eguzkiak asko erretzen du.

Etxea erre zitzaion.

Jakiteak ez du ogirik jaten.

191379 _ 0016-0021.indd 17 3/6/09 13:27:10

18

Gramatika1 Irakurri testua eta bilatu argazkian Nikolas eta haren lagunak.

Eskolako argazkiaNi lurrean eserita nengoen, Alzesteren alboan.

Nire laguna Alzeste oso potoloa eta jatuna da. Marmeladaz ondo hornitutako ogi-xerra jaten ari zen eta, nahi gabe, alkandora zikindu zuen. Horregatik andereñoak azkeneko ilaran jartzeko esan zion. Norbaitek lekua utzi behar zion, baina Eudesek ez zion utzi nahi eta elkarrekin borrokan hasi ziren biak. Eudesek ukabilkada jo zion Alzesteri sudurrean, eta hark, berriz, ostikoa jo nahi izan zion. Baina, Eudes oso arina denez, makurtu eta ostikoa jaso zuena Agnan izan zen. Betaurrekorik ez duen leku batean jaso zuen, zorionez; baina, hala ere, negarrez hasi zen.

Andereñoa, izugarri haserre, zigorrak jartzen hasi zen ezker-eskuin. Ongi jarri eta irribarre egin genuen ia denok. Agnanek, baina, negarrez jarraitu zuen, eta Eudesek haserre, bere buruarekin, andereñoarekin eta gu guztiokin.

René Goscinny, Nikolas Txiki (moldatua)

2 Azpimarratu testuko izenordainak eta sailkatu.

• Pertsona-izenordainak:

• Izenordain zehaztugabeak:

• Izenordain bihurkariak:

• Izenordain elkarkariak:

3 Markatu aukera zuzena kasu bakoitzean.

• Argazkia ez genuen egin. modu egokian jarri baino ez genuen egin.

• pozik nengoen, ez nengoen inola ere haserre buruarekin.

• «Errua izan da!», esan zigun andereñoak, haserre bizian.

4 Asmatu esaldi hauen bukaerak.

• Nik neure buruari

• Zu zeure buruarekin

• Hark bere buruarengan

guk

geuk

Guk

Geuk Ni

Neu nire

neure zuena

zeuena

guri

geuri

ni, hark, gu.

norbaitek.

bere buruarekin.

elkarrekin.

galdera asko egiten dizkiot.haserre zaude.

konfidantza du.

191379 _ 0016-0021.indd 18 3/6/09 13:27:11

19

3

• Edonoiz laguntzeko prest izango nauzu.

• Ez dut ezer txarrik egingo.

• Ez diot inori adarra joko.

• Edonon txintxo portatuko naiz.

• Ez dut inoiz gezurrik esango.

• Noizbait geldirik egongo naiz.

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

5 Bete esaldietako hutsuneak, izenordain elkarkari egokiak erabiliz.

• Sasoi hartan Nikolasek eta biok ez genuen ezagutzen.• ikusi bezain laster, hurbildu ziren neba-arrebak.• Haserretu ginenetik, ez diogu hitz egiten.• Luzaroan paseatu ondoren, ondoan eseri ginen parkeko eserlekuan.• Hobe da lan egitea, lehian ibiltzea baino.• Aitak eta amak ezagutu, maitemindu, eta bizitzen hasi ziren.

6 Eman baiezko esaldiak ezezka, eta alderantziz.

■ Erantzun. Zer motatako izenordainak ageri dira esaldietan?

Ortografia

1 Berridatzi h letra behar duten hitzak.

artu, leoia, leiala,

Aia, oina, oea,

autatu, leioa, aukeratu,

aia, oiala, leia,

doainik, doan, doilorra,

oore, loi, amairu, arria,

oloa, armairua, aurra

oiana, auspez

2 Idatzi letraz zenbaki hauek.

• 123.613:

• 33.123:

• 599.767:

elkarElkar elkarri

elkarrielkarrekin elkarren

elkarrekin elkarrekikoelkar elkarrekiko elkarrekin

Ez nauzu inoiz laguntzeko prest izango.Zerbait txarra egingo dut.Norbaiti adarra joko diot.Inon ez naiz txintxo portatuko.Noizbait gezurrak esango ditut.Inoiz ez naiz geldirik egongo.

zehaztugabeak.

hartu, lehoia, ohea, hautatu, leihoa, oihala, lehia, dohainik, ohore, hamahiru, harria, haurra, oihana.

ehun eta hogeita hiru mila seirehun eta hamahiru.hogeita hamahiru mila ehun eta hogeita hiru.

bostehun eta laurogeita hemeretzi mila zazpiehun eta hirurogeita zazpi.

191379 _ 0016-0021.indd 19 3/6/09 13:27:12

20

Eguraldia 1. Eguzkia asko gustatzen zait. (Hasieran?) 2. Euria aspergarria Mesede egiten du. 3. Nekazarientzat beharrezkoa da. 4. Euria, eguzkia, ilargia, espazioa... (Ez, hau ez) 5. Ez dakit nola jarraitu.

6. Euria arriskutsua, hondamendiak eta uholdeak. 7. Eguzkitan egoteko krema babesa behar. 8. Aldaketa klimatikoa. Eguraldi zoroa. 9. Berotegi-efektua!!!10. Udan eguzkia hobe.11. Aterkia apurtuta azken zaparradan.12. Elurra oso polita, kontuz errepidean... ...

Idazketa-tailerra

BURMUINEAN ARAKATZEN: ideia-jasa edo brainstorminga

Ideia-jasa informazioa biltzeko beste teknika bat da, eta gai bati buruz bururatzen zaizkigun ideia guztiak idaztean datza.

Ideia-jasa udako ekaitz bortitz eta labur baten modukoa da, 5-10 minutu bitartean iraun dezake, eta tarte horretan burura datozkigun ideia guztiak idatziko ditugu, onak ala txarrak diren pentsatzen gelditu gabe, eta ahal bada, hitz gutxi erabiliz.

1 Irakurri laukiko informazioa.

2 Irakurri adi eguraldiari buruzko ideia-jasa hau.

■ Idatzi egia (E) ala gezurra (G) diren.

Goiko esaldietako batzuek ez dute aditzik.

Ideia batzuk baztertzekoak dira.

Ideiak ordenaturik daude.

Dena txukun eta garbi idatzita dago.

3 Idatzi eguraldiaren zerrendako zer ideia baztertuko zenituzkeen.

•

•

•

■ Hona hemen ideiak baztertzeko arrazoiak. Idatzi ideia baztertu bakoitzari dagokion zenbakia.

1. Ez du gaiarekin zerikusirik. 3. Etekin gutxiko ideia da.

2. Beste ideia bat errepikatzen du. 4. Esaldi zoroa da.

G

G

E

E

Eguzkitan egoteko krema babesa behar.

Aterkia apurtuta azken zaparradan.

Udan eguzkia hobe.4

3

1

191379 _ 0016-0021.indd 20 3/6/09 13:27:14

21

3

ZuhaitZak arriskuan

1. Zuhaitz moda mota asko daude.

2. Ez dakit gauza handirik.

3. Eskolako lorategian ez dago zuhaitzik.

4. Basoak birikak planetakoak.

5. Hosto galkorrak eta hori.

6. 7.

8. 9. 10. 11. 12.

Gogoratu ariketa haudenbora laburrean egitekoa

dela!

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.

gaiak

• Barazkijaleak

• Ametsak

• Zuk nahi duzuna

4 Asmatu beste ideia batzuk zerrenda osatzeko.

■ Kontuan hartu aholku hauek:

• Galdetu zeure buruari zer lortzen dugun zuhaitzetatik, zertarako balio duten...

• Pentsatu zuhaitzei buruz irakurri edo entzun duzun ideiaren bat.

• Gogoratu zer aldaketa izaten dituzten, adina...

5 Aukeratu gaietako bat eta idatzi ideiak, ideia-jasaren teknika erabiliz.

LAGUNtZA

191379 _ 0016-0021.indd 21 3/6/09 13:27:15

22

Mamu gizagaixo haiek

1 Esan esaldi hauek egia (E) ala gezurra (G) diren eta zuzendu gezurrak.

Borteko jendea oso aurrerakoia zen eta ez zen edozergatik beldurtzen.

Borteko fantasmak Bort planetan jarraitzea erabaki zuten.

Picchio planetako biztanleak txakur ausartak ziren.

Bortiarrak adarra jotzen zieten mamuei.

Borteko mamuak oso gustura bizi izan ziren Picchio planetan.

2 Idatzi hitz hauen definizioa, zeure hitzekin azalduz.

• Biharamun:

• Teilatupe:

• Lotsaturik:

• Aurri:

4

B ort planetan mamu asko bizi zen. Leku guztietako

mamuak bezala, leizezuloetan, gaztelu zaharren aurrietan, dorre abandonatuetan, teilatupeetan… bizi ziren. Gauerdian, gordelekuetatik irten eta Bort planetan zehar batera eta bestera ibiltzen ziren, bertako biztanleak beldurtu nahiz.

Baina bortiarrak ez ziren beldurtzen. Oso jende aurrera-koia zen hangoa eta ez zuten mamuetan sinesten. Mamu-rik ikusten bazuten, adarra jotzen zioten eta lotsaturik ihes egin behar izaten zuten askotan mamuek.

Egun batean mamurik zaharrenak eta jakintsuenak hitz egin zuen:

–Jaun-andreak –esan zuen bere izarari adabakia bota-tzen zion bitartean–, ez dugu gehiago bortiarrak beldur-tzerik lortuko. Alferrik da. Alde egin behar dugu. Eta bada-kit non dagoen guretzako planeta egokia: Lur da planeta horren izena. Hantxe behean dago. Bihar bertan, ilundu bezain azkar irtengo gara.

Biharamun gauean ilargiak agertzen hasi baino lehen, Borteko mamuak ilaran jarri ziren, izarak astindu zituz-ten… eta Lurrera bidean abiatu ziren espazioan zehar. Mamurik zaharrena zihoan gidari baina lo geratu zen eta, Lur planetara baizik, Picchio planetara heldu ziren. Igel beldurti batzuk ziren bertako biztanleak. Eta, egia esan, mende batzuetan, behintzat, nahiko gustura bizi izan ziren han Borteko mamuak.

Gianni Rodari, Jolas egiteko ipuinak (moldatua)

EEGGE

Lur planetara abiatu ziren.igel beldurtiak ziren.

aipatzen den egunaren hurrengo eguna.eraikin baten goiko eta kanpoko atala.lotsa sentitzen denean.

teilatua eta kanpoko lau hormak dituen etxea.

191379 _ 0022-0027.indd 22 3/6/09 13:30:23

23

3 Lotu hitz bakoitza bere definizioarekin.

jakintsu • • Lur planetan bizi dena. lurtar • • Toki batean bizi dena. beldurti • • Erraz beldurtzen dena. aurrerakoi • • Jakinduria daukana. adabaki • • Aurrerabidearen aldekoa. biztanle • • Urratuari eransten zaion zatia.

■ Erantzun. Goiko zein hitzen sinonimo dira hurrengoak? Idatzi esaldi bana.

• txaplata:

• izuti:

• aditu:

• bizilagun:

4 Azpimarratu irakurgaiko hitz elkartuak.

■ Bereizi eta idatzi azpimarratutako hitzak adibidean bezala.

• gau + erdi = gauerdi• + = • + = • + = • + =

5 Bilatu letra-zopan bost planeten izena.

6 Lotu esamoldeak esanahiarekin.

Zur eta lur geratu.

Zura eta lurra landu. Guztiz harritu. Zura lurrean finkatu.

Lur jota egon.

Lurraren kontra kolpea jo. Lurrean etzanda egon. Etsita egon.

A R T I Z A R R A

I B A T T L X I P

D F S A T U R N O

E S K A I R Z G D

K F U S O R B I T

J L M U B A P X A

A O I R U K R E M

B M A R T E T Z J

adabaki

beldurti

jakintsu

biztanle

leizezulogordelekujaun-andregizagaixo

zulolekuandregaixo

leizegordejaungiza

191379 _ 0022-0027.indd 23 3/6/09 13:30:23

24

Gramatika1 Irakurri elkarrizketa eta erantzun.

AukerA gozoA– Egun on, dendari jauna. Zera nahi nuke, pailazoek elkarri bota ohi dioten gauza horietako bat.

–Bai. Eta nolakoa nahi duzu? –Hori gustatzen zait.–Hauxe? Sagarrezkoa?– Ez. Lehorregia da. Nahiago dut merengezko hura. Itxura ona du.– Itxura ona du, bai, baina ez da gozoena. Txokolatezko hau da gozoena.–Berdin zait. Ez dut jateko nahi.

• Zer nahi du bezeroak?

• Zein eskatu dio bezeroak lehenik?

• Zein da gozoena?

• Zertarako nahi du tarta bezeroak?

2 Irakurri elkarrizketa berriz eta egin jarduera hauek.

• Azpimarratu artikuluak.

• Idatzi elkarrizketan ageri diren erakusleak:

3 Bete laukia emandako hitzekin.

4 Osatu testua, beharrezkoak diren artikuluak idatziz.

Zirkuko.... lehen emanaldi.... eskaini aurretik, desfile.... egin zuten. Herritar.... kale.... bete genituen ikuskizun.... ongi ikusteko. Aurrean, aurkezle.... zihoan, bozgorailu.... eskuan zuela. Ondoren, gainerako artista.... eta animalia.... zihoazen: tigre...., lehoi...., elefante....... Ti-gre.... eta lehoi.... beldur ematen zuten. Atzean, pailazo.... zetozen. Pailazo.... pailazokeria.... egiten pasatu zuten desfile oso.....

Nor

mago

Nork

..............

Mugagabea

Nor

..............

Nork

..............

Singularra

Nor

..............

Nork

..............

.............. .............. .............. trapezistak .............. ..............

.............. .............. pailazoa .............. .............. ..............

.............. .............. .............. .............. .............. aurkezleek

.............. hezlek .............. .............. .............. ..............orekari .............. .............. .............. .............. ..............

Plurala

BADATOR ZIRKUABADATOR ZIRKUA

trapezistapailazo

aurkezlehezle

magoektrapezistekpailazoek

hezleekorekariek

magoaktrapezistakpailazoak

aurkezleakhezleak

orekariak

magoak

pailazoakaurkezleak

hezleakorekariak

magoatrapezista

aurkezleahezlea

orekaria

magoktrapezistak

pailazokaukezlek

orekarik

tarta batmerengezkoa

txokolatezkoanorbaiti botatzeko

hori, hauxe, hura, hark

a aaakok

aak k ak ak ak

akakek

akk a

191379 _ 0022-0027.indd 24 3/6/09 13:30:24

25

4

5 Idatzi erakusle egokiak hutsuneetan.

• Eskuan daukadan orri marraztuta dago.

• Atzo etorri zen mutil oso altua zen.

• Duela bi egun erositako pastel

ez ziren batere gozoak.

• Alboan ditudan ume nire lagunak dira.

• Hartu hemengo margo zuretzat

eta ekarri niri horko .

6 Ordenatu esaldietako hitzak eta berridatzi.

• dira/lagun/jatorrak/zuen/horiek/oso

• hau/dute/zahar/garesti/etxe/saldu

• genuen/zen/hura/atzo/auzokoa/ikusi/nire/gizon

1 Irakurri testua eta jarri behar diren puntuazio-markak.

ETBgira Munduan zehar

Laster hasiko da berriro Euskal Telebistan Munduan zehar programa. Hil honen 23an, hain zuzen, esan digutenez eta seguru aski ordubete iraungo du. Lan-taldea honako hauek osatuko dute: Mikel Urretabizkaia, lehen ere saioaz arduratzen zena, Felipe Etxebarria eta Ana Aizpirik. Azken honek egingo du saioaren aurkezpena.

2 Osatu hutsuneak tz edo ts letrekin.

• Haizeak atea ixtean ho….. handia egin du.• Ez e…..i, zure laguna e…..i etorriko da berriro eta.• Zertan ibili zara ha…..ak horren zikin izateko?• Bulegoan dirua eba……i dutenez, alarma bat jartzea eba…..i dute.

3 Elkarrizketa honetan hainbat letra larri eta h letra falta dira. Seinalatu non.

–Kaixo, Haizea! Denbora asko nire zain?

–Ez, oraintxe bertan heldu naiz.

–Nola etorri zara?

–Hamarretako autobusa hartu dut Gernikan eta Xabierrekin hitz egiteko asmoz etorri naiz.

–Ondo da! Orduan, lehenengo Xabierren bila joango gara eta, gero, Laidara, hondartzara.

–Ados?

–Ados.

Ortografia

hauhura

haiek

hauekhauek

horiek

Atzo ikusi genuen gizon hura nire auzokoa zen.

Etxe zahar hau garesti saldu dute.

Zuen lagun horiek oso jatorrak dira.

tzts tz

tzts tz

191379 _ 0022-0027.indd 25 3/6/09 13:30:25

26

1 Irakurri laukiko informazioa.

2 Irakurri egoera hau. Ondoren, lotu zenbakiz beheko helburu bakoitza dagokion testu motarekin.

• EGOERA: Goiko auzokideak espezie babestu bateko loro tropikala dauka balkoian. Loroak gauero zarata izugarria ateratzen du. Gainera, loroak balkoian esekitzen duzuen arropa garbia zikintzen dizue. Auzokideak ez dizue kasurik egiten eta jada egoera eramanezina da. Idazki bat egitea erabaki duzue.

helburu komunikAtiboAk:

Beste auzokideak konbentzitu, egoera konpontzen laguntzeko.

Herriko egunkarian zure arazoaz informatu.

Kanpoan bizi den lagun bati kontatu.

Loroaren jabeari animalia zaintzeko argibideak eman.

Udaltzaingoan egoera salatu.

3 Irakurri testu zati hauek eta idatzi bakoitzari dagokion testu motako zenbakia.

• Bai, motel, loro madarikatuak zarataka pasatzen du gaua eta guk begirik bildu ezinik...

.

• Animalia hauek haize-lasterretatik babestu behar dira. Udaberrian, lumak aldatzean bitaminak behar dituzte kolorea biziagotzeko...

• Nire egoera ernegagarria da, hirugarren solairuko auzokideak loroa ekarri duenetik ezin dut lorik egin, zuen laguntza...

■ Idatzi testu zati bakoitzaren azpian nolako tonua erabiltzen den, formala ala lagunartekoa.

Idazketa-tailerra

PLANIFIKATZEA: HELBURUA FINKATZEA, IDEIAK AUKERATZEA ETA ANTOLATZEA

Informazioa eta ideiak behin bilduz gero, informazio hori eta ideia horiek aukeratzea eta antolatzea dator; hots, zer ideia erabiliko ditugun erabakitzea eta testuaren zer ataletan (sarreran, mamian ala amaieran) joango diren zehaztea.

Lan hori egiteko, oso kontuan izango dugu zer lortu nahi dugun gure idazkiarekin; hots, zein den gure helburua eta baita irakurlea nor izango den ere.

testu motAk:1. Loro tropikalen gida2. Salaketa (inprimakia)3. Gutuna (zirkularra)4. Artikulua5. Lagunarteko gutuna

2

1

5

4

3

5

1

3Formala

Formala

Lagunartekoa

191379 _ 0022-0027.indd 26 3/6/09 13:30:26

27

4

LORO GOGAIKARRIA 1. Loroa desagerrarazi. 2. Etxean ezin da lorik egin. 3. Pipita-azalak edonon. 4. Auzokoa Venezuelara bidali. 5. Auzokideei laguntza. 6. Nire helbidea. 7. Goiko solairuan munstroa. 8. 9. 10. .11. 12.

4 Osatu ideia-sarea eta ideia-jasa.

■ Ezabatu zure ustez gaiarekin zerikusirik ez duten ideiak.

5 Irakurri galdera-gida eta kontuan izan, ideiak aukeratu aurretik.

■ Demagun eskolarako idazlana egin behar duzula. Aukeratu eta antolatu goiko ideiak eskeman.

HELBURUA ➜ Zer lortu nahi dut? informatu, txunditu, laguntza lortu…

IRAKURLEA ➜ Nor da? Zer daki gaiari buruz?

IDAZKIA ➜ Luzea ala laburra? Zenbat atal izango ditu?

eske

mA

Non bizi naizen.

Zer daukagun goiko solairuan.

mamian: arazoa/ondorioa:

gaia aurkezteko:

bukatzeko:

zikinkeria

LOROA

zarata

auzokidea

espezie babestua

arazoaklo egin ezin

IDAZLEA ➜ Zer tonu erabili nahi dut? Formala, lagunartekoa…(Zu zeu)

191379 _ 0022-0027.indd 27 3/6/09 13:30:27

28

Dorreko erlojua gaueko hamabiak jotzekotan dago. Etxean halako urduritasuna edo zirrara berezia nabari da gaurkoan. Telebistari

adi-adi, kanpai-hotsa noiz entzungo zain gaude denok. Hasi da! Bat..., glaust! Bi...., glaust!... Horrela hasten dugu urtea Euskal Herriko etxe

askotan, mahats aleak ahoan, kontrako eztarritik joan beharrean.

Agidanez, urte berriari jakiren batekin ongietorria emateko ohitura ez da atzo goizekoa. Erromatarren garaian eztia, datilak eta pikuak jaten zituzten, hastear zegoen urtea elikagai horiek bezain gozoa izateko eta aurreko urteko une garratzak betiko ahazteko. Ohitura hori Europa osora hedatu zen, Erromatar Inperioarekin batera, eta egundaino bizirik iraun du leku askotan.

Alabaina, Gabon zahar gauean mahatsak jateko ohitura, usadio zaharrean oinarrituta egon arren, berri samarra da, eta Espainiakoa

soilik. Ziurrenik, 1909. urtean hasi zen, urte hartan

mahats-uzta ikaragarria izan zen-eta, soberakoa. Hainbeste

mahatsekin zer egin ez zekitela, urte berria hasteko zortearen mahatsak jatea otu zitzaien zenbait nekazari burutsuri. Pentsatu eta egin. Harrezkeroztik, kanpai-hots bakoitzeko mahats ale bat irenstea urte berria ondo hasi eta hobeto bukatuko dugun seinale bilakatu da. Itolarririk sartzen ez bazaigu, behintzat.

On egin eta Urte Berri on

1 Erantzun galderei.

• Noizkoa da urte berriari jakiren batekin ongietorria emateko ohitura?

• Zertan datza ohitura zahar hori?

• Noiz eta zergatik sortu zen Gabon zahar gauean mahatsak jateko ohitura?

• Nola hasten duzue urtea zure etxean?

2 Azaldu noiz erabiltzen diren eta zer esan nahi duten esapide hauek.

• Kontrako eztarritik joan ▶

• Pentsatu eta egin ▶

• Ondo hasi eta hobeto bukatu ▶

5

Dadi-adi, kanpai-hotsa noiz entzungo zain gaude denok. Hasi da! Bat...,

glaust! Bi...., glaust!... Horrela hasten dugu urtea Euskal Herriko etxe

zaharrean oinarrituta egon arren, berri samarra da, eta Espainiakoa soilik. Ziurrenik, 1909.

urtean hasi zen, urte hartan mahats-uzta ikaragarria izan

zen-eta, soberakoa. Hainbeste

1909. urtean, mahats-uzta gehiegi zegoenez, urte berrian mahatsak jatea pentsatu zuten.

Urtea eztia, datilak eta pikuak jaten hasten zuten.

Erromatarren garaikoa.

jaki bat eztarrian gelditzen denean.

gauza bat egitea, pentsatu eta berehala egin.

zerbait ondo hastea eta askoz hobeto bukatzea.

191379 _ 0028-0033.indd 28 3/6/09 13:33:11

29

3 Irakurri definizioak eta bilatu testuan haiei dagozkien hitzak.

• Erleek loreen nektarretik sortutako elikagaia:

• Zerbaitek eragindako sentimendu bizia:

• Lurrak Eguzkiaren inguruan bira osoa emateko behar duen denbora:

• Arnasa hartzeko eragozpen nabaria:

• Orotariko fruituak biltzea:

4 Elkartu emandako hitzak, hitz berriak osatzeko.

• urte + aro = • aste + egun =

• urte + muga = • jaio + egun =

• urte + adar = • lan + egun =

• urte + betetze = • jai + egun =

5 Kokatu hitz hauek egutegiko orrien azpian.

gaur

6 Lotu kontrako esanahia dutenak.

goiz • • egun eta eguzki

antzina • • ostean

gutxitan • • arestian

inoiz ez • • belu

aurrean • • txitean-pitean

7 Aukeratu esapide bakoitzaren esanahi zuzena.

• Atzo goizekoa ez izan:

• Urak bide egin:

• Aldia eman:

berandukoa izan.

aspaldikoa izan.

denbora alferrik ez igaro.

denbora azkar-azkar igaro.

denbora-pasa egon.

bolada txarra izan.

14ABENDUA

19ABENDUA

18ABENDUA

16ABENDUA

17ABENDUA

15ABENDUA

bihar etzi atzoherenegun etzidamu

1909. urtean, mahats-uzta gehiegi zegoenez, urte berrian mahatsak jatea pentsatu zuten.

eztiazirrara

urteaitolarria

uzta

urtarourtemuga

urtadarurtebetetze

astegunjaiotegunlanegunjaiegun

etzidamuetzibiharatzoherenegun

191379 _ 0028-0033.indd 29 3/6/09 13:33:12

30

Gramatika1 Bete testuko hutsuneak alboko hitzekin eta erantzun.

GABON-USADIOAAzken urteotan, ohitura bitxia hartu dugu etxekook Gabon-gaua eta Eguberri-eguna pasatzeko. Urik eta argindarrik ez duen mendiko borda . joaten gara, egun horiek igarotzeko. Egunsentian abiatu eta ia goiz behar dugu hara heltzeko. Sartzean, beti bezala aurkitzen dugu :

aulki eta zurezko mahaia, besaulki zahar , sukaldetxoa eta beheko su handia. Familiako kide parte hartzen dugu borda txukuntzen eta afaria prestatzen. Afaldutakoan, gauza kontatzen dizkiogu elkarri.

• Zer dira hitz horiek?

2 Sailkatu aurreko ariketan idatzitako hitzak.

• ZehaZtuak:

• ZehaZtugabeak:

• OrOkOrrak:

3 Idatzi izenak irudien ordez. Kontuan izan mugatuak ala mugagabeak diren.

• Mendian lau ikusi ditut. Lau ez zuten jaberik.

• Goizean aurkitu dituzun bi galduta zebiltzan.

• Bidean hiru zeuden. Bi burua falta zitzaien.

• Gure auzoan bost daude. Lau jendea bizi da.

• Etxe inguruan hiru ditugu. Ni haietako bi igo naiz.

4 Lotu esanahi bera duten zenbatzaile zehaztugabeak.

mordo bat • • pixka bat

pittin bat • • nahikoa

aski • • makina bat

5 Bete esaldietako hutsuneak, aurreko ariketako zenbatzaileak zuzen erabiliz.

• Gaur jende etorri da pilotalekura. Bete-beteta dago!

• Emango al didazu azukre , mesedez?

• Gaurkoz arroz-esne jan duzu. Utzi biharko.

• Lagun elkartu ginen liburutegian.

• Baditut arrazoi zurekin haserre egoteko, baina ez dizkizut esango.

guzti

ok bi

batzuk

asko

denazenbait

hiru

osoa

batera

hiru

batera biosoa

denabatzuk

guztiokzenbait

asko

zenbatzaileak

hiru, bi.zenbait, batzuk, asko.

guztiok, dena, osoa, batera.

ahuntz ahuntzek

mendizale

txorimalo txorimaloi

baserri baserritan

mendi menditara

makina batpittin bat

nahikoamordoanahikoa

pixka bat

191379 _ 0028-0033.indd 30 3/6/09 13:33:13

31

5

• Galtzerdiak: dozena-erdi.• Prakak: bi pare.• Botak: pare bat.• Pospoloak: hiru kutxa.

• Intxaurrak: poltsa bete.• Soka: lau metro.

6 Idatzi ohar bat, mendira eramango dituzun gauzen berri bilduz.

Ama, aita:

Bihar mendira noa lagunekin, eta gauza hauek hartu ditut bizkar-zorroan eramateko:

7 Markatu aukera zuzena esaldi bakoitzean.

• Munduko mutil ez dira berdinak.

• falta da oporretarako.

• Geratzen zen azukre bota diot esneari.

• Mikeli ematen dio barregura.

1 Bilatu irudian a itsatsia duten hitzak eta idatzi.

• Arropa,

2 Aukeratu a itsatsia duten hitzak.

itxura haria dardara kondaira arnasa kapela

izara izotza jela ipuina txanoa abiadura

Ortografia

denak

guztiak

Astebete

Aste oso

osoa

guztia

denak

osoak

dozena-erdi galtzerdi, bi praka pare, bota pare bat, hiru poxpolo kutsa, poltsa bete intxaur eta lau metroko soka.

eskailera, ezpata, kaxa.

191379 _ 0028-0033.indd 31 3/6/09 13:33:14

32

1 Irakurri laukiko informazioa.

2 Bilatu informazioa Euskal Herriko Gabonei buruz, informazio-iturriren bat erabiliz.

• Noiztik ditugu Gabonak?

• Euskal Herriko Gabon-jaietako pertsonaia berezia.

• Gabonetako jaki tipikoak.

• Gabonetako ohiturak.

3 Bete Gabonei buruzko ideia-sare hau eta erantsi ideia gehiago.

Idazketa-tailerra

IDAZLAN BAT EGITEKO TEKNIKAK BERRIKUSTEA

1. Informazioa biltzea (liburuak, prentsa, pertsonak, internet…).2. Norberak bere buruan dituen datuekin informazioa biltzea.3. Ideia-jasa osatzea (denbora tarte laburrean burura datozkigun

ideiak jasotzea).4. Ideiak antolatzea eskema batean (sarrera, mamia eta amaiera).

bidaiatu

GABONAK

elurra

familia

Olentzero

191379 _ 0028-0033.indd 32 3/6/09 13:33:14

33

5

4 Orain, osatu neguko jaiei buruzko ideia gehiago, ideia-jasaren teknika erabiliz.

√ Gogoratu ideia guztiak idatziko dituzula eta hitz gutxirekin.

■ Azaldu zerrendako zer ideia baztertuko zenituzkeen eta arrazoitu zure erantzuna.

5 Irakurri testua arretaz eta osatu eskema.

San Tomas eguna errenta-eguna zen. Maiz-terrek egun horretan ordaindu ohi baitzioten nagusiari urteko errenta. Familia osoa goiz-goiztik baserritik jaitsi eta, azokan salerosketak egin ondoren, nagusi jaunaren etxera joaten ziren bazkaltzera, beti ere opariren bat era-manez (normalean kapoi pare bat). Ohiko me-nuan hauexek zeuden: zopa, eltzekoa, gisatua, bixigua, gazta eta gaztainak; ardoa, kafea eta pattarrak lagunduta. Bazkalondoan, errenta or-daindu eta alde egiteko ordua iristen zenean, etxekoandreak opari bana ematen zien ema-kume baserritarrei: libra bat txokolate eta ba-kailao puska bat.

NEGUKO JAIAK 1. Negua abenduaren 21ean hasten da. 2. Gabonak ospatzen dira. 3. Olentzero eta Errege egunak!!! 4. Elurra eta hotz handia. 5. Inauteriak!! mozorroak!! 6. 7. 8. 9. 10. .11. .12. .

SAN TOMAS EGUNA

Sarrera: .

Mamia: .

Bukaera: .{

urdinez

gorriz

berdez

191379 _ 0028-0033.indd 33 3/6/09 13:33:15

34

• Ikasi duzuna zuk zeuk neurtu ahal izango duzu. Markatu laukitxoak esaldiarekin ados zaudenean.

GR

AM

ATI

KA

OR

TOG

RA

FIA

IDA

ZKET

A-T

AIL

ERR

A1. UNITATEA 2. UNITATEA

• Gauza naiz perpaus batean aditz-sintagma eta izen-sintagma bereizteko.

• Badakit perpaus batean subjektua, osagarri zuzena, zehar-osagarria, aditza eta adizlaguna bereizten.

• Gauza naiz izen arruntak eta bereziak bereizteko.

• Badakit zenbatu daitezkeen izenak zenbakarriak direla.

• Ikasi dut izen zenbakaitz batzuk neur daitezkeela.

• Ikasi dut s, x eta z letrak dituzten zenbait hitz.

• Gauza naiz ts, tx eta tz dituzten hainbat hitz zuzen idazteko.

• Ikasi dut h letra duten hainbat hitz.

• Gauza naiz s, x eta z letrak dituzten zenbait hitz bereizteko.

• Ulertu dut idatzi aurretik planifikazio-lana egin behar dela.

• Badakit edozein idazkiri ekin aurretik informazioa biltzea ezinbestekoa dela.

• Ikasi ditut h letradun hitz berriak.

• Gauza naiz h letra duten hitzak eta h-rik gabeak bereizteko.

Autoebaluazioa

191379 _ 0034-0040.indd 34 9/6/09 14:57:37

35

Adi-Adi Euskarari 5.1 koadernoa

3. UNITATEA 4. UNITATEA 5. UNITATEA

• Badakit izenordainek izenak ordezkatzen dituztela.

• Gauza naiz pertsona- izenordainak, izenordain zehaztugabeak, bihurkariak eta elkarkariak bereizteko eta zuzen erabiltzeko.

• Ikasi ditut h letradun hitz berriak.

• Gauza naiz h letra duten hitzak eta h-rik gabeak bereizteko.

• Badakit zertan den ideia-jasaren teknika.

• Gauza naiz gai jakin bati buruzko ideia-jasa osatzeko.

• Ikasi dut determinatzaileak izen eta izenondoekin erabiltzen direla.

• Gai naiz artikulua eta erakuslea bereizteko.

• Gauza naiz ts eta tz dituzten zenbait hitz bereizteko.

• Ikasi dut h letra duten hitzak ondo idazten.

• Badakit helburuen arabera testua desberdina izan daitekeela.

• Gauza naiz gai jakin bati buruzko eskeman ideiak antolatzeko eta banatzeko.

• Badakit zenbatzaileak determinatzaile mota bat direla.

• Gauza naiz zenbatzaile zehaztuak eta zehaztugabeak bereizteko.

• Ikasi dut zenbatzaile orokorrek ez dutela kopururik adierazten.

• Ikasi ditut a itsatsia duten hainbat hitz.

• Badakit idazlan bat egin aurretik informazioa bildu behar dela.

• Gauza naiz gai bati buruzko ideia-jasa osatzeko eta eskema batean ideiak antolatzeko.

191379 _ 0034-0040.indd 35 3/6/09 14:58:28

36

Aditz laguntzailea

nor norI banintz ba nin tzai t (da) bahintz ba hin tzai k/n

balitz ba li tzai o

bagina ba gin tzai zki gu

bazina ba zin tzai zki zu

bazinete ba zin tzai zki zue te balira ba li tzai zki e

nintzateke nin tzai da ke hintzateke hin tzai a/na ke litzateke li tzai o ke ginateke gin tzai zki gu ke zinateke zin tzai zki zu ke zinatekete zin tzai zki zue ke te lirateke li tzai zki e ke

nintzatekeen nin tzai da ke en

hintzatekeen hin tzai a/na ke en

zatekeen zi tzai o ke en

ginatekeen gin tzai zki gu ke en

zinatekeen zin tzai zki zu ke en

zinateketen zin tzai zki zue ke te en

ziratekeen zi tzai zki e ke en

nor norI naiz na tzai t (da) haiz ha tzai k/n

da zai o

gara ga tzai zki gu

zara za tzai zki zu

zarete za tzai zki zue te dira zai zki e

nor norI nintzen nin tzai da n

hintzen hin tzai a/na n

zen zi tzai o n

ginen gin tzai zki gu n

zinen zin tzai zki zu n

zineten zin tzai zki zue te n

ziren zi tzai zki e n

NOR NOR-NORI

OR

AIN

ALD

IALE

HEN

ALD

IA

ALE

GIA

ZK

OA

IRA

GA

NAO

ND

OR

IOA

BA

LDIN

TZA

ZK

OA

K

IND

IKA

TIB

OA

BA

LDIN

TZA

191379 _ 0034-0040.indd 36 3/6/09 14:58:28

37

INDIKATIBOA

nor norI norK t (da) t

k/n (a/na) k/n

o –d i (zki) gu gu

zu zu

zue zue

e te

nor norKna u t

ha u k/n

d u –ga it u gu

za it u zu

za it u zte zue

d it u (z)te

nor norKnind u da (e)nhind u a/na (e)n( ) – (e)ngint u gu (e)nzint u zu (e)nzint u zte zue (e)n( ) (z)te (e)n

norK nor norIn da n

h a/na n

z o n

gen i(zki) gu n

zen zu n

zen zue te n

z e te n

ba nind u t

ba hind u k/n

( ) –ba gint u gu

ba zint u zu

ba zint u zte zue

( ) (z)te

ba n t (da)ba h k/n

ba l o

ba gen i(zki) gu

ba zen zu

ba zen zue teba l e te

nind u ke t

hind u ke k/n

( ) –gint u z ke gu

zint u z ke zu

zint u z ke te zue

( ) te

n da keh a/na kel o kegen i(zki) gu kezen zu kezen zue ke tel e ke te

nind u ke da (e)nhind u ke a/na (e)n( ) – (e)ngint u z ke gu (e)nzint u z ke zu (e)nzint u z ke te zue (e)n( ) te (e)n

n da ke en

h a/na ke en

z o ke en

gen i(zki) gu ke en

zen zu ke en

zen zue ke te en

z e ke te en

NOR-NORK NOR-NORI-NORK

nuen nituenhuen hituenzuen zituengenuen genituenzenuen zenituenzenuten zenituztenzuten zituzten

banu banitubahu bahitubalu balitubagenu bagenitubazenu bazenitubazenute bazenituztebalute balituzte

nuke nituzkehuke hituzkeluke lituzkegenuke genituzkezenuke zenituzkezenukete zenituzketelukete lituzkete

nukeen nituzkeenhukeen hituzkeenzukeen zituzkeengenukeen genituzkeenzenukeen zenituzkeenzenuketen zenituzketenzuketen zituzketen

NOR 3. pertsona hura haiek

191379 _ 0034-0040.indd 37 3/6/09 14:58:28

38

Aditz laguntzailea

naiteke na ki da ke haiteke ha ki a/na ke daiteke da ki o ke gaitezke ga ki zki gu ke zaitezke za ki zki zu ke zaitezkete za ki zki zue ke te daitezke da ki zki e ke nintekeen nen ki da ke en

hintekeen hen ki a/na ke en

zitekeen ze ki o ke en

gintezkeen gen ki zki gu ke en

zintezkeen zen ki zki zu ke en

zintezketen zen ki zki zue ke te en

zitezkeen ze ki zki e ke en

ninteke nen ki da ke hinteke hen ki a/na ke liteke le ki o ke gintezke gen ki zki gu ke zintezke zen ki zki zu ke zintezkete zen ki zki zue ke te litezke le ki zki e ke

( ) ( ) t (da) hadi ha ki k/n

bedi be ki o

( ) ( ) gu

zaitez za ki zki zu

zaitezte za ki zki zue te bitez be ki zki e

nadin na ki da n

hadin ha ki a/na n

dadin da ki o n

gaitezen ga ki zki gu n

zaitezen za ki zki zu n

zaitezten za ki zki zue te n

daitezen da ki zki e n

nendin nen ki da n

hendin hen ki a/na n

zedin ze ki o n

gintezen gen ki zki gu n

zintezen zen ki zki zu n

zintezten zen ki zki zue te n

zitezen ze ki zki e n

NOR NOR-NORIO

RA

INA

LDIA

LEH

ENA

LDIA

ALE

GIA

ZK

OA

OR

AIN

ALD

IALE

HEN

ALD

IA

SU

BJU

NTI

BO

AA

GIN

TER

AA

HA

LER

A

191379 _ 0034-0040.indd 38 3/6/09 14:58:28

39

AHALERA, SUBJUNTIBOA eta AGINTERA

da ke t

a/na ke k/n

io ke –d ieza(zki) gu ke gu

zu ke zu

zue ke zue

ie ke te

na zake t

ha zake k/n

de zake –ga it zake gu

za it zake zu

za it zake te zue

d it zake te nint zake da en

hint zake a/na en

( ) – en

gint zake gu en

zint zake zu en

zint zake te zue en

( ) te en

n da ke en

h a/na ke en

z io ke en

gen ieza(zki) gu ke en

zen zu ke en

zen zue ke te en

z ie ke te en

nint zake t

hint zake k/n

( ) –gint zake gu

zint zake zu

zint zake te zue

( ) te

n da keh a/na kel io kegen ieza(zki) gu kezen zu kezen zue ke tel ie ke te

na za da n

ha za a/na n

de za – n

ga it za gu n

za it za zu n

za it za te zue n

d it za te n

da da n

a/na a/na n

io – n

d ieza(zki) gu gu n

zu zu n

zue zue n

ie te n

na za ( ) k/n

be za –ga it za ( ) zu

zue

b it za te

t (da) ( ) k/n (a/na) k/n

io –(b) ieza(zki) gu ( ) zu zu

zue zue

ie te

NOR-NORK NOR-NORI-NORK

nezakeen nitzakeenhezakeen hitzakeenzezakeen zitzakeengenezakeen genitzakeenzenezakeen zenitzakeenzenezaketen zenitzaketenzezaketen zitzaketen

nezake nitzakehezake hitzakelezake litzakegenezake genitzakezenezake zenitzakezenezakete zenitzaketelezakete litzakete

– –ezak/n itzak/n– –– –ezazu itzazuezazue itzazue– –

NOR 3. pertsona hura haiek

nint za da n

hint za a/na n

( ) – n

gint za gu n

zint za zu n

zint za te zue n

( ) te n

n da n

h a/na n

z io n

gen ieza(zki) gu n

zen zu n

zen zue te n

z ie te n

nezan nitzanhezan hitzanzezan zitzangenezan genitzanzenezan zenitzanzenezaten zenitzatenzezaten zitzaten

191379 _ 0034-0040.indd 39 3/6/09 14:58:28

Lan hau edozein modutan erreproduzitzeko, banatzeko, jendaurrean erakusteko edo aldatzeko, nahitaezkoa da beraren jabeen baimena izatea, legeak aurreikusitako kasuetan izan ezik. Lan honen zatiren bat fotokopiatu edo eskanerretik pasatu nahi izanez gero, jo CEDrora (Centro Español de Derechos reprográficos / Erreprografia Eskubideetarako Espainiako Zentroa, www.cedro.org).

© 2009 by Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educación, S. L.Legizamon poligonoaGipuzkoa kalea, 3148450 Etxebarri (Bizkaia)Inprimatzailea:

EK: 191379Lege-gordailua:

Lehen Hezkuntzako bosgarren mailarako Adi-Adi euskarari 5 Euskara eta Literaturarako koadernoa, lehen hiruhilekoari dagokiona, Zubia Editoriala, S.L.ren eta Santillana Educación, S.L.ren Lehen Hezkuntzako Sailean JoSEBA SAnTXo urIArTEren eta JoSÉ toMAS hEnAoren zuzendaritzapean sortu, taxutu eta gauzaturiko talde-lana da.

Testua: nerea Ziaurritz, Idoia Aranberri eta Kristina Bilbao Irudiak: Daniel Gilbert eta Alex orbe Edizioa: Ainhoa Basterretxea

Arte-zuzendaritza: José Crespo Proiektu grafikoa: Azala: rosa Marín Barrualdea: Miren PellejeroAzaleko irudia: Emilio Urberuaga

Proiektu-burua: rosa MarínIrudien koordinazioa: Miren Pellejero Proiektuaren garapenerako arduraduna: Javier Tejeda Garapen grafikoa: Miren Pellejero, José Luis García, raúl de Andrés eta rosa Barriga Zuzendaritza teknikoa: Ángel García Koordinazio teknikoa: Miren Pellejero eta José Luis Verdasco Konposaketa eta muntaketa: Maitane Barrena eta Miren rodrigoArgazkien aukeraketa eta dokumentazioa: Miren Pellejero eta Mercedes Barcenilla

Argazkiak: J. Jaime; S. Enríquez; A. G. E. FoToSToCK / nASA/SPL, María Gomila; CoVEr/SYGMA / KEYSTonE; CorDon PrESS /CorBIS/reuters/ray Stubblebine, reuters/Mario Anzuoni; CoVEr /CorBIS/Zefa/Ladislav Janicek, Epa/Jaume Sellart, Photowood Inc., Michel Setboun, Dean Conger, Bill ross, Chris Andrews Publications/Chris Andrews, Bettmann, Elizabeth Whiting & Associates/Elizabeth A. Whiting; I. Preysler; JoHn FoXX IMAGES; PAISAJES ESPAÑoLES; SErIDEC PHoToIMAGEnES CD; SAnTILLAnArEn ArTXIBoA

Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak onetsia: 2009-03-27

191379 _ 0034-0040.indd 40 9/6/09 14:57:38