ETNOGRAFOA «Bizitzan, ezertan ez naiz izan ortodoxoa»alea atera nahi nuke. Zure bilketa lanean oso...
1
MOTZEAN Tolosa. Nire jaioterri maitea. Txindoki. Behin ere ez naiz igo. Ernion izan naiz hiruzpa- lau aldiz, baina ez naiz men- dizaleegia. Nire aita defun- tuak beti esaten zidan: «Alda- parik ez». Zarautz. Etxea badaukat han, itsasoari begira, baina ez dut inoiz lorik egin bertan. Ez da hori nire zaletasuna. Nire za- letasuna autoa hartu eta edo- zein tokitara joatea da, oha- rrak hartzera eta. Jai bat. Eguberri eguna eta San Joan eguna. Etnografo ala historialari? Historiarekin ere aritzen naiz, baina ni etnografoa naiz batez ere. Bizitzan gehien erasan dizun pertsona. Gurasoak. Haiei diet zor naizen guztia. Jose Mari Satrustegi. Asko maite nuen, gizon osoa zela- ko. Jenio txarrekoa ote zen esaten zuten batzuek, baina niretzako txarrik ez zuen izan behin ere. Ez zen asko bezala: asko hitz egin eta jauntxo ba- ten aurrera joandakoan ma- kurtzekoa. Hark ez zuen hori. Zuzena, hala zen. Eta lan asko egin zuen. Julio Caro Baroja. Beste lagun handi bat. Euskara maite zuen eta euskaraz egiten zuen, abertzalea izan gabe. Itzeara joanda eta haren la- nak leituta ezagutu genuen elkar. Bera Eusko Ikaskuntza- ko RIEV aldizkariko zuzenda- ria zela, 13 urte eman nituen nik koordinatzaile. Doktore- goa ere hari zor diot. Toleran- tea zen, baina bere eran. Joxemiel Barandiaran. Caro Baroja baino aurrerakoiagoa zen. Koldo Mitxelena. Jakintsua eta lagun maitea. Jorge Oteiza. Ezagutu dudan jeniorik handiena. Mitxele- nak ere bazuen ukitu bat, bai- na ez Oteizak adinakoa. ELKARRIZKETA 2005eko abenduaren 24a IG 6 JUAN GARMENDIA LARRAÑAGA ETNOGRAFOA ELKARRIZKETA 2005eko abenduaren 24a IG 7 T olosako tren geltokitik gertu bizi da Juan Garmendia Larrañaga. Ezkaratzeko txirrina jo eta ema- kume baten ahotsak erantzun du interfonotik. Etxeko langilea da. «Igo, bai». Epel dago etxea. Ehunka libururekin estalitako pareta artean hartu gaitu, bere bulegoan. Zure gurasoek gozotegi bat zeu- katen Tolosa erdian. Zure haur- tzaroa gozoa izan zela esango al zenuke? Bai. Ezin naiz kexatu. Seme ba- karra izan naiz ia-ia. Bi anaia- arreba izan nituen, baina mutila ni baino lehenago jaio eta han- dik sei egunera hil zen, eta neska ere ez nuen ezagutu. Gure etxe- an txokolatea-eta egiten ziren, baina kandela denda ere bazen. Tamaina guztietako kandelak, argizaria eta halakoak egiten aritu ziren aita, aitaren osaba eta osabaren aurrekoak. Zergatik ez zenuen zeuk ere aita- ren argizarigile ofizioa ikasi? 13 urterekin kolegiora joan nin- tzen, Oronozera [Nafarroa]. Gero soldadutza eta horrela. Soldadutza Donostian egin nuen. Oso militar onak tokatu zi- tzaizkidan. Hiru urte primeran eman nituen. Oronozko maristei buruz ez dut ondo hitz egiten, baina militar haiei buruz bai. Zergatik ez zenuen atsegin Oro- nozko maristetako giroa? Diziplina bat bazuten… Igande eguerdietan gutunak idatzi be- har zenituen, eta ni ez naiz gutu- nak idaztekoa. Oso irakasle onak ziren, baina diziplina hura, nire- tzat... Ez naiz behin ere izan oso diziplinatua. Anarko samarra izan naiz nire gauzetan. Nire la- nean fuerte ematen diot, baina lanean ere bakartia naiz. Joxemiel Barandiaranek esan zidan behin Etniker sortzera zihoala, eta ni hor sartzea nahi zuela. Ezetz esan nion, ez nintze- la taldeko lana egitekoa. Lan asko egin behar dira taldean, bai- na bakarrik egiteko lanak ere ba- daude, eta nik bide horri jarraitu diot. Halaxe esan nion Barandia- rani, eta, bizkarrean kolpea emanda, horretan jarraitzeko esan zidan. Julio Caro Barojak, hala esan zidan behin: «Talde ba- tean sartu izan bazina, ez zenuke egin duzun lanaren bostena ere eginda edukiko. Beti egongo zi- nen taldeko nagusitxoaren esa- nen menpe». Zeu izango zinen, agian, taldeko burua. Ez. Horretarako, ez dut balio. Nik ez dut balio ez agintzeko ez obeditzeko. Entzuteko bai, ho- rretarako balio dudala uste dut. Hamaika gairi buruz idatzi izan duzu. Zein duzu maiteena? Zaila da horri erantzutea. Ijito- ek, badakizu, esaten zuten: «Tti- kiena maiteena, ttikiena maitee- na». Eta nik esan dezaket: «Azke- nengoa maiteena, azkenengoa maiteena». Ez dut esango orain zertaz den, baina lantxo bat egi- ten ari naiz. Eta gero nire lanen bildumaren bederatzigarren alea atera nahi nuke. Zure bilketa lanean oso gazterik hasi zinen, 18-19 urterekin. Zer egiteko asmoa zeneukan han eta hemen hartzen hasi zinen ohar haiekin? Bueno, nik beti izan dut irakur- tzeko zaletasuna. Eta etxeko dendan ikusten nuen kandela handiak eta halakoak erabiltze- ko ohitura galtzen ari zela. Gal- tzen ari zen hari buruz oharrak hartzen hasi nintzen, eta beste gauza batzuei buruz ere bai. Eta Joxemiel Barandiaranekin ha- rremana banuenez, erakutsi egin nizkion oharrok. Argitaratu egin behar nituela esan zidan hark. 1969an argitaratu nuen le- hendabiziko liburua. Gaur egun, ikertzaile gehiago dago etnografo lanak egiteko. Usadio zaharrei buruz informa- zioa emango duen jendea, bai- na, ba al dago? Banaka batzuk bai. Baina nik idatzi ditudan gauza asko orain ezin dira idatzi, ez dagoelako nondik atera. Pertsona bat hil- tzea, askotan, liburutegi oso bat erretzea baino okerragoa da, eta pertsona batzuek zekizkiten gauza asko, bizimodu bat, beti- koz galdu dira eurekin. Gaur egungo aldaketak ez ziren ni ohar biltzen hasi nintzenean. Orain, aldaketak erabatekoak dira. Gaurkoari buruzko ikerketak egitea izango da, orduan, iker- tzaile gazteen aukera? Bueno, gaur ere historia egiten ari gara eta atzoko eguna histo- ria da. Hemendik urte gutxi ba- rru, gauzak doazen moduan, gure egun hau historia izango da. Historia zaharra irudituko zaigu, gainera. Tolosarra eta, nola ez, inauteri- zalea zaitugu. Gauza asko alda- tu dira festa horietan ere. Onera- ko guztiak? Aldaketak oso azkar gertatzen dira orain, eta oso sakonak dira, garai batean ez bezala. Hala eta guztiz ere, Inautea antzinako ohiturei gehien eusten dion jaia izango da, nire ustez: txantxoak —galtzen ari den hitza hori, mo- zorrotutakoei izen emateko he- men beti erabili izan dena—, puska biltzea... Herri txikietan, behintzat, bai. Herri handieta- koak gehiago aldatu dira, ikuski- zun bihurtu dira, espaloian zu- tik-zutik jarri eta begira egoteko. Eta hemengo inauteriak beti parte hartzekoak izan dira. Txantxo janzten al zara oraindik? Emaztea joan zenez geroz, bate- re ez naiz txantxotu. Landu duzun beste gai bat: Olentzero. Badakit hamaika al- diz galdetu dizutela horri buruz, baina Olentzero toki guztietan ageri da egunotan. Daukan iru- diari buruz zer esango zenuke? Orain dela bi urte beste kazetari batek hementxe bertan galdetu zidan Errege magoak ala Olen- tzaro, ea zein nahiago nuen. Nik ez nuen zalantzarik egin: Errege magoak. Olentzarori buruz asko idatzi dut. Mito bat da, oso mai- tea, Euskal Herrikoa, kantuak ere badauzkana. Baina, folklore- an begiratzen baduzu, Olentza- ro hemen beti izan da begi-go- rria, tripa-handia, zahagi bat ardo edan duena, arlotea, ikaz- kina… Orain, kolpetik, aberastu egin zaigu. Aberastu, eta opariak ekartzen hasi da! Nire ustez, Olentzaroren iru- dia metamorfoseatuta dago, pertsona irudia hartuta, baina garai batean enborrak pizten zi- ren Gabonetan. Etxeetan beheko sua izaten zen garai batean, neuk ezagutu nuen hori, eta Ga- bon gauean sutan jartzen zituz- ten enborrek Olentzaro-enborra, subilario eta beste izen batzuk hartzen zituzten. Uste dut ho- riek pertsona irudia baino lehe- nagokoak direla eta hortik pasa- tu direla pertsona irudia izatera. Eta, errepikatzen dut, nire iritzia da hori. Mitoak eta kondairak zein neu- rritan ditugu beharrezko zien- tziaren eta teknologiaren garaio- tan? Pertsonak, berak uste gabe ere, mitoa sortzen du. Askotan, nor- berak sinesten du berak sortuta- ko mitoa. Nik bi-hiru liburu badi- tut sorginkeriez-eta idatzita. Nik zenbait gauza esaten zuten per- tsonekin hitz egin dut. «Bai, bai, halako ohean zegoen eta sorgi- nak hozka egin zion. Eta hozka- da hura nik ikusi dut», esan izan dit jende batek. Esaiozu ezetz, ez duela ikusi! Eta zerk bereizten du mitoa erli- jiotik? Bueno! Erlijioa, sinesten duena- rentzat, ez da mitoa. Fedea be- har da. Zu fededuna zara? Ni, bai. Baina ez oso ortodoxoa, ez, egia esan. Bizitza osoan ezer- tan ez naiz izan ortodoxoa. Zer ematen dizu erlijioak? Oztoporik batere ez hemengo gauza onak egiteko. Gero, itxa- ropen bat ere bai. Beti. Askok esaten du: «Nik ez dut sines- ten!». Baina gauza zailagoak si- nesten dira hemen. Batzuen ustez, teknologiak sal- batuko gaitu gu. Beste batzuen ustez, deshumanizazioa ekarri- ko digu. Zer uste duzu zuk? Aurrerapena ez da zuzenean joa- ten —gauza on batzuk sakrifika- tzen ditu, eta horretaz jabetu egin behar dugu—, baina aurre- rapena da, noski. Aurrerapena- ren aurka ezin da egon bat. Eta heriotzaren aurka? Ezta ere. Niri emaztea joan zi- tzaidan, udan egin zituen hiru urte. Euskaraz nik baino hobeto egiten zuen; abestu, primeran; eta pianoa oso dotore jotzen zuen. Eta asko irteten ginen. Za- rautzera ere orduan gehiago joa- ten nintzen. Oteizarengana asko. Emaztearena, baina, ho- rrela. Eta orain haren ahizpa daukat etxean, alzheimerrak jota. Gurekin bizi den emakume kolonbiar batek zaintzen du. Be- gira leihotik hor gora [eskua lu- zatuta]. Ikusten al duzu etxe hori? Zoragarria da. Hor biziko nintzateke orain gauzak okertu izan ez balira. Eta orain ez dut txofertzen. Autoa ere hor dau- kat, parking batean sartuta. Bel- durtu egiten naiz, beldurtu. Dena daukat eta ezer ez, badaki- zu zer den? Zerk ematen dizu beldur handie- na oraintxe bertan: hiltzeak ala burua galtzeak? Hori urtarrilarena eta otsailare- na bezala da: zer hilabete da txa- rrena? Nik beldurra diot minari. Handia. Nire emazteak mina izan zuen, handia; burua, ona oso. Oso eszeptiko omen zaude az- kenaldian. Bai, baina gauza batzuetan, bes- teetan ez. Zerekin zaude, bada, eszeptiko? Politika giroarekin. Ez daukat ilusio berezirik. Politikari asko ez dira elkarri entzuteko gauza. Nik politikari lagunak izan ditut eta ditut, baina… Hori ere etnografikoki aztertze- ko gaia izan daiteke, ezta? Bai. Beste batek egingo du... Euskaltzale eta euskaltzain oho- rezko ere bazaitugu. Nola ikus- ten duzu euskararen egoera? Hemen daukagun zatiketarekin, euskarak galtzen du, euskara ahulena delako. Zergatik? Fran- tsesa eta gaztelania indartsuago direlako. Euskarak atzera egin du. Askok daki euskaraz, baina gutxi entzuten da kalean, baita Tolosan ere. Zatiketa ideologiko- ak euskararen kontra jartzen du jende asko. Eta euskarak ez luke abertzaleena bakarrik izan be- har, denena baizik. Jendea era- karri egin behar da, bildu. Hori ez da irainekin lortzen. Abertzale/ez-abertzale, euskal- dun/ez-euskaldun zatiketaz gain, abertzaleen artean ere bada zatiketarik. Guk odolean daramagu zatike- ta! Baten bat bakarrik geratzen denean, hura ere haserretu egin- go da, bere burua paretaren kon- tra jota. Horregatik esaten nizun eszeptiko samarra naizela. Gure arteko ezinikusiak hedabi- deetan-eta agertzen den bezain handiak ote dira, baina? Kalean giroa hain gaiztotuta sumatzen al duzu? Ez, zorionez. Baina politikariak ere ematen duen baino askoz gu- txiago haserretzen dira. Asko- tan, lagunak izaten dira beren artean. Liskartuta badaude ba- tzuk, baina beste asko ez. «Olentzaro beti izan da zahagi bat ardo edan duen arlotea. Eta orain, kolpetik, aberastu egin da!» «Hemen daukagun zatiketarekin, euskarak galdu du, euskara ahulena delako» «Nik ez dut balio ez agintzeko ez obeditzeko. Entzuteko bai, horretarako balio dudala uste dut» «Bizitzan, ezertan ez naiz izan ortodoxoa» Gipuzkoako Tolosan 1926an jaioa, etnografoa eta historialaria. Hamaika herri usadio, ospakizun eta mitoren sustraiak aztertu eta liburutan eman ditu. Baita gaur hamaika etxetan itxarongo duten Olentzerorenak ere. Testua: Amagoia Iban JON URBE / ARGAZKI PRESS
Transcript of ETNOGRAFOA «Bizitzan, ezertan ez naiz izan ortodoxoa»alea atera nahi nuke. Zure bilketa lanean oso...
-
MOTZEAN
Tolosa. Nire jaioterri maitea. Txindoki. Behin ere ez naizigo. Ernion izan naiz hiruzpa-lau aldiz, baina ez naiz men-dizaleegia. Nire aita defun-tuak beti esaten zidan: «Alda-parik ez».Zarautz. Etxea badaukat han,itsasoari begira, baina ez dutinoiz lorik egin bertan. Ez dahori nire zaletasuna. Nire za-letasuna autoa hartu eta edo-zein tokitara joatea da, oha-rrak hartzera eta.Jai bat. Eguberri eguna etaSan Joan eguna.Etnografo ala historialari?Historiarekin ere aritzennaiz, baina ni etnografoa naizbatez ere.Bizitzan gehien erasan dizunpertsona. Gurasoak. Haieidiet zor naizen guztia.Jose Mari Satrustegi. Askomaite nuen, gizon osoa zela-ko. Jenio txarrekoa ote zenesaten zuten batzuek, bainaniretzako txarrik ez zuen izanbehin ere. Ez zen asko bezala:asko hitz egin eta jauntxo ba-ten aurrera joandakoan ma-kurtzekoa. Hark ez zuen hori.Zuzena, hala zen. Eta lanasko egin zuen.Julio Caro Baroja. Beste lagunhandi bat. Euskara maitezuen eta euskaraz egitenzuen, abertzalea izan gabe.Itzeara joanda eta haren la-nak leituta ezagutu genuenelkar. Bera Eusko Ikaskuntza-ko RIEV aldizkariko zuzenda-ria zela, 13 urte eman nituennik koordinatzaile. Doktore-goa ere hari zor diot. Toleran-tea zen, baina bere eran.Joxemiel Barandiaran. CaroBaroja baino aurrerakoiagoazen.Koldo Mitxelena. Jakintsuaeta lagun maitea.Jorge Oteiza. Ezagutu dudanjeniorik handiena. Mitxele-nak ere bazuen ukitu bat, bai-na ez Oteizak adinakoa.
EELLKKAARRRRIIZZKKEETTAA2005eko abenduaren 24a
IG6
JUAN GARMENDIA LARRAÑAGA ETNOGRAFOA
EELLKKAARRRRIIZZKKEETTAA2005eko abenduaren 24a
IG7
Tolosako tren geltokitik gertu bizida Juan Garmendia Larrañaga.Ezkaratzeko txirrina jo eta ema-kume baten ahotsak erantzun duinterfonotik. Etxeko langilea da.«Igo, bai». Epel dago etxea.Ehunka libururekin estalitakopareta artean hartu gaitu, berebulegoan.
Zure gurasoek gozotegi bat zeu-katen Tolosa erdian. Zure haur-tzaroa gozoa izan zela esango alzenuke?Bai. Ezin naiz kexatu. Seme ba-karra izan naiz ia-ia. Bi anaia-arreba izan nituen, baina mutilani baino lehenago jaio eta han-dik sei egunera hil zen, eta neska
ere ez nuen ezagutu. Gure etxe-an txokolatea-eta egiten ziren,baina kandela denda ere bazen.Tamaina guztietako kandelak,argizaria eta halakoak egitenaritu ziren aita, aitaren osaba etaosabaren aurrekoak.Zergatik ez zenuen zeuk ere aita-ren argizarigile ofizioa ikasi?13 urterekin kolegiora joan nin-tzen, Oronozera [Nafarroa].Gero soldadutza eta horrela.Soldadutza Donostian eginnuen. Oso militar onak tokatu zi-tzaizkidan. Hiru urte primeraneman nituen. Oronozko maristeiburuz ez dut ondo hitz egiten,baina militar haiei buruz bai.Zergatik ez zenuen atsegin Oro-nozko maristetako giroa?Diziplina bat bazuten… Igandeeguerdietan gutunak idatzi be-har zenituen, eta ni ez naiz gutu-nak idaztekoa. Oso irakasle onakziren, baina diziplina hura, nire-tzat... Ez naiz behin ere izan osodiziplinatua. Anarko samarraizan naiz nire gauzetan. Nire la-
nean fuerte ematen diot, bainalanean ere bakartia naiz.
Joxemiel Barandiaranek esanzidan behin Etniker sortzerazihoala, eta ni hor sartzea nahizuela. Ezetz esan nion, ez nintze-la taldeko lana egitekoa. Lanasko egin behar dira taldean, bai-na bakarrik egiteko lanak ere ba-daude, eta nik bide horri jarraitudiot. Halaxe esan nion Barandia-rani, eta, bizkarrean kolpeaemanda, horretan jarraitzekoesan zidan. Julio Caro Barojak,hala esan zidan behin: «Talde ba-tean sartu izan bazina, ez zenukeegin duzun lanaren bostena ereeginda edukiko. Beti egongo zi-nen taldeko nagusitxoaren esa-nen menpe».
Zeu izango zinen, agian, taldekoburua.Ez. Horretarako, ez dut balio.Nik ez dut balio ez agintzeko ezobeditzeko. Entzuteko bai, ho-rretarako balio dudala uste dut.Hamaika gairi buruz idatzi izanduzu. Zein duzu maiteena?Zaila da horri erantzutea. Ijito-ek, badakizu, esaten zuten: «Tti-kiena maiteena, ttikiena maitee-na». Eta nik esan dezaket: «Azke-nengoa maiteena, azkenengoamaiteena». Ez dut esango orainzertaz den, baina lantxo bat egi-ten ari naiz. Eta gero nire lanenbildumaren bederatzigarrenalea atera nahi nuke. Zure bilketa lanean oso gazterikhasi zinen, 18-19 urterekin. Zer
egiteko asmoa zeneukan han etahemen hartzen hasi zinen oharhaiekin?Bueno, nik beti izan dut irakur-tzeko zaletasuna. Eta etxekodendan ikusten nuen kandelahandiak eta halakoak erabiltze-ko ohitura galtzen ari zela. Gal-tzen ari zen hari buruz oharrakhartzen hasi nintzen, eta bestegauza batzuei buruz ere bai. EtaJoxemiel Barandiaranekin ha-rremana banuenez, erakutsiegin nizkion oharrok. Argitaratuegin behar nituela esan zidanhark. 1969an argitaratu nuen le-hendabiziko liburua.Gaur egun, ikertzaile gehiagodago etnografo lanak egiteko.Usadio zaharrei buruz informa-
zioa emango duen jendea, bai-na, ba al dago?Banaka batzuk bai. Baina nikidatzi ditudan gauza asko orainezin dira idatzi, ez dagoelakonondik atera. Pertsona bat hil-tzea, askotan, liburutegi oso baterretzea baino okerragoa da, etapertsona batzuek zekizkitengauza asko, bizimodu bat, beti-koz galdu dira eurekin. Gauregungo aldaketak ez ziren niohar biltzen hasi nintzenean.Orain, aldaketak erabatekoakdira.Gaurkoari buruzko ikerketakegitea izango da, orduan, iker-tzaile gazteen aukera?Bueno, gaur ere historia egitenari gara eta atzoko eguna histo-
ria da. Hemendik urte gutxi ba-rru, gauzak doazen moduan,gure egun hau historia izangoda. Historia zaharra iruditukozaigu, gainera.Tolosarra eta, nola ez, inauteri-zalea zaitugu. Gauza asko alda-tu dira festa horietan ere. Onera-ko guztiak?Aldaketak oso azkar gertatzendira orain, eta oso sakonak dira,garai batean ez bezala. Hala etaguztiz ere, Inautea antzinakoohiturei gehien eusten dion jaiaizango da, nire ustez: txantxoak—galtzen ari den hitza hori, mo-zorrotutakoei izen emateko he-men beti erabili izan dena—,puska biltzea... Herri txikietan,behintzat, bai. Herri handieta-koak gehiago aldatu dira, ikuski-zun bihurtu dira, espaloian zu-tik-zutik jarri eta begira egoteko.Eta hemengo inauteriak betiparte hartzekoak izan dira.Txantxo janzten al zara oraindik?Emaztea joan zenez geroz, bate-re ez naiz txantxotu.
Landu duzun beste gai bat:Olentzero. Badakit hamaika al-diz galdetu dizutela horri buruz,baina Olentzero toki guztietanageri da egunotan. Daukan iru-diari buruz zer esango zenuke?Orain dela bi urte beste kazetaribatek hementxe bertan galdetuzidan Errege magoak ala Olen-tzaro, ea zein nahiago nuen. Nikez nuen zalantzarik egin: Erregemagoak. Olentzarori buruz askoidatzi dut. Mito bat da, oso mai-tea, Euskal Herrikoa, kantuakere badauzkana. Baina, folklore-an begiratzen baduzu, Olentza-ro hemen beti izan da begi-go-rria, tripa-handia, zahagi batardo edan duena, arlotea, ikaz-kina… Orain, kolpetik, aberastuegin zaigu. Aberastu, eta opariakekartzen hasi da!
Nire ustez, Olentzaroren iru-dia metamorfoseatuta dago,pertsona irudia hartuta, bainagarai batean enborrak pizten zi-ren Gabonetan. Etxeetan behekosua izaten zen garai batean,neuk ezagutu nuen hori, eta Ga-bon gauean sutan jartzen zituz-ten enborrek Olentzaro-enborra,subilario eta beste izen batzukhartzen zituzten. Uste dut ho-riek pertsona irudia baino lehe-nagokoak direla eta hortik pasa-tu direla pertsona irudia izatera.Eta, errepikatzen dut, nire iritziada hori.Mitoak eta kondairak zein neu-rritan ditugu beharrezko zien-tziaren eta teknologiaren garaio-tan?Pertsonak, berak uste gabe ere,mitoa sortzen du. Askotan, nor-berak sinesten du berak sortuta-ko mitoa. Nik bi-hiru liburu badi-tut sorginkeriez-eta idatzita. Nikzenbait gauza esaten zuten per-tsonekin hitz egin dut. «Bai, bai,halako ohean zegoen eta sorgi-nak hozka egin zion. Eta hozka-da hura nik ikusi dut», esan izandit jende batek. Esaiozu ezetz, ezduela ikusi!Eta zerk bereizten du mitoa erli-jiotik?Bueno! Erlijioa, sinesten duena-rentzat, ez da mitoa. Fedea be-har da.Zu fededuna zara?Ni, bai. Baina ez oso ortodoxoa,ez, egia esan. Bizitza osoan ezer-tan ez naiz izan ortodoxoa.Zer ematen dizu erlijioak?Oztoporik batere ez hemengogauza onak egiteko. Gero, itxa-ropen bat ere bai. Beti. Askokesaten du: «Nik ez dut sines-ten!». Baina gauza zailagoak si-nesten dira hemen.Batzuen ustez, teknologiak sal-batuko gaitu gu. Beste batzuenustez, deshumanizazioa ekarri-ko digu. Zer uste duzu zuk?Aurrerapena ez da zuzenean joa-ten —gauza on batzuk sakrifika-tzen ditu, eta horretaz jabetuegin behar dugu—, baina aurre-rapena da, noski. Aurrerapena-ren aurka ezin da egon bat.Eta heriotzaren aurka?Ezta ere. Niri emaztea joan zi-
tzaidan, udan egin zituen hiruurte. Euskaraz nik baino hobetoegiten zuen; abestu, primeran;eta pianoa oso dotore jotzenzuen. Eta asko irteten ginen. Za-rautzera ere orduan gehiago joa-ten nintzen. Oteizarenganaasko. Emaztearena, baina, ho-rrela. Eta orain haren ahizpadaukat etxean, alzheimerrakjota. Gurekin bizi den emakumekolonbiar batek zaintzen du. Be-gira leihotik hor gora [eskua lu-zatuta]. Ikusten al duzu etxehori? Zoragarria da. Hor bizikonintzateke orain gauzak okertuizan ez balira. Eta orain ez duttxofertzen. Autoa ere hor dau-kat, parking batean sartuta. Bel-durtu egiten naiz, beldurtu.Dena daukat eta ezer ez, badaki-zu zer den?Zerk ematen dizu beldur handie-na oraintxe bertan: hiltzeak alaburua galtzeak?Hori urtarrilarena eta otsailare-na bezala da: zer hilabete da txa-rrena? Nik beldurra diot minari.Handia. Nire emazteak minaizan zuen, handia; burua, onaoso.Oso eszeptiko omen zaude az-kenaldian.Bai, baina gauza batzuetan, bes-teetan ez.Zerekin zaude, bada, eszeptiko?Politika giroarekin. Ez daukatilusio berezirik. Politikari askoez dira elkarri entzuteko gauza.Nik politikari lagunak izan dituteta ditut, baina…Hori ere etnografikoki aztertze-ko gaia izan daiteke, ezta?Bai. Beste batek egingo du...Euskaltzale eta euskaltzain oho-rezko ere bazaitugu. Nola ikus-ten duzu euskararen egoera?Hemen daukagun zatiketarekin,euskarak galtzen du, euskaraahulena delako. Zergatik? Fran-tsesa eta gaztelania indartsuagodirelako. Euskarak atzera egindu. Askok daki euskaraz, bainagutxi entzuten da kalean, baitaTolosan ere. Zatiketa ideologiko-ak euskararen kontra jartzen dujende asko. Eta euskarak ez lukeabertzaleena bakarrik izan be-har, denena baizik. Jendea era-karri egin behar da, bildu. Horiez da irainekin lortzen.Abertzale/ez-abertzale, euskal-dun/ez-euskaldun zatiketazgain, abertzaleen artean erebada zatiketarik.Guk odolean daramagu zatike-ta! Baten bat bakarrik geratzendenean, hura ere haserretu egin-go da, bere burua paretaren kon-tra jota. Horregatik esaten nizuneszeptiko samarra naizela.Gure arteko ezinikusiak hedabi-deetan-eta agertzen den bezainhandiak ote dira, baina? Kaleangiroa hain gaiztotuta sumatzenal duzu?Ez, zorionez. Baina politikariakere ematen duen baino askoz gu-txiago haserretzen dira. Asko-tan, lagunak izaten dira berenartean. Liskartuta badaude ba-tzuk, baina beste asko ez.
«Olentzaro beti izanda zahagi bat ardoedan duen arlotea.Eta orain, kolpetik,aberastu egin da!»
«Hemen daukagunzatiketarekin,euskarak galdu du,euskara ahulenadelako»
«Nik ez dut balio ez agintzeko ezobeditzeko. Entzutekobai, horretarako baliodudala uste dut»
«Bizitzan, ezertan ez naizizan ortodoxoa»
Gipuzkoako Tolosan 1926an jaioa, etnografoa eta historialaria. Hamaika herri usadio, ospakizun eta mitoren sustraiak aztertu eta liburutan eman ditu. Baita
gaur hamaika etxetan itxarongo duten Olentzerorenak ere.Testua: Amagoia Iban
JON URBE / ARGAZKI PRESS
/ColorImageDict > /JPEG2000ColorACSImageDict > /JPEG2000ColorImageDict > /AntiAliasGrayImages false /DownsampleGrayImages true /GrayImageDownsampleType /Bicubic /GrayImageResolution 300 /GrayImageDepth -1 /GrayImageDownsampleThreshold 1.50000 /EncodeGrayImages true /GrayImageFilter /DCTEncode /AutoFilterGrayImages true /GrayImageAutoFilterStrategy /JPEG /GrayACSImageDict > /GrayImageDict > /JPEG2000GrayACSImageDict > /JPEG2000GrayImageDict > /AntiAliasMonoImages false /DownsampleMonoImages true /MonoImageDownsampleType /Bicubic /MonoImageResolution 1200 /MonoImageDepth -1 /MonoImageDownsampleThreshold 1.50000 /EncodeMonoImages true /MonoImageFilter /CCITTFaxEncode /MonoImageDict > /AllowPSXObjects false /PDFX1aCheck false /PDFX3Check false /PDFXCompliantPDFOnly false /PDFXNoTrimBoxError true /PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 0.00000 0.00000 0.00000 0.00000 ] /PDFXSetBleedBoxToMediaBox true /PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 0.00000 0.00000 0.00000 0.00000 ] /PDFXOutputIntentProfile () /PDFXOutputCondition () /PDFXRegistryName (http://www.color.org) /PDFXTrapped /Unknown
/Description >>> setdistillerparams> setpagedevice
![Tutorial Completo en Espanol de Php-Nuke []](https://static.fdocuments.ec/doc/165x107/5571f2a749795947648cd9e5/tutorial-completo-en-espanol-de-php-nuke-wwwyovaninetnenet.jpg)
