ESPECIES EXÓTICAS INVASORAS EN GALICIA:DIAGNÓSTICO DA SITUACIÓN ACTUAL E PROPOSTA DE LIÑAS DE ACTUACIÓN

2º InformeAnálise preliminar da situación das

especies exóticas invasoras en Galicia

ESPECIES EXÓTICAS INVASORAS EN GALICIA: DIAGNÓSTICO DA SITUACIÓN ACTUAL E PROPOSTA DE LIÑAS DE ACTUACIÓN

II. ANÁLISE PRELIMINAR DA SITUACIÓN DAS ESPECIES

EXÓTICAS INVASORAS EN GALICIA

Índice

1. Introducción e obxectivos 1.1. Obxectivos e contidos da asistencia técnica

2. Análise preliminar das especies exóticas invasoras en Galicia 2.1. Metodoloxía 2.2. Resultados

3. Afección de Carpobrotus spp. e Cortaderia selloana en espazos naturais costeiros e con humidais de Galicia.

3.1. Metodoloxía provisional 3.2. Resultados no LIC e ZEPVN Monte e Lagoa de Louro

4. Bibliografía Anexo I. Apéndices con listados de especies introducidas, exóticas ou invasoras Anexo II. Cartografía

Realización: Arcea Xestión de Recursos Naturais S.L. Equipo de traballo:

Jorge Mouriño Lourido Biólogo Coordenación e redacción Rafael Salvadores Ramos Biólogo Redacción Gaspar Bernárdez Villegas Enx. Téc. Forestal Documentación Javier César Aldariz. Dr. En Bioloxía. Cartografía

Decembro 2006

2

1.- Introdución e obxectivos

A problemática derivada da introdución de especies animais ou vexetais exóticas

con comportamento invasor, está adquirindo nos últimos anos unha maior consideración

tanto por parte de investigadores como das administracións xestoras da conservación da

natureza. Esta resposta é consecuente coa consideración deste proceso como a segunda

causa de extinción de especies e o segundo problema ambiental, por orde de magnitude,

que afecta á biosfera a escala global, só por tras da perda e destrución de hábitats

(Williamson, 1996; Devine, 1998; Mack et al., 2000; UICN, 2000). Porén, no contexto

do estado español, aínda non existe suficiente consciencia deste problema tanto a nivel

gubernamental como cidadán, incluso entre técnicos con responsabilidade na cuestión

(Queiroz et al., 2003).

Na Decisión VI/23 do Convenio Internacional sobre Diversidade Biolóxica

(COP 6 de abril 2002), defínese especie exótica ou alóctona como aquela especie,

subespecie ou taxón inferior, introducida fora da súa área de distribución natural no

pasado actual e a raiz das actividades humanas, tanto por causa intencional como non

intencional; inclúe calquera parte, gametos, sementes, ovos ou propágulos de ditas

especies que poderían sobrevivir e se reproducir na natureza. Esta especie considérase

invasora cando se constitúe en axente de cambio que ameaza a diversidade biolóxica

orixinal.

A problemática que ocasionan as Especies Exóticas Invasoras (EEI) non só

afecta á perda de biodiversidade, senón que atinxe enormes danos económicos, cifrados

en 138 mil millóns de dolares anuais nos Estados Unidos (Pimentel et al., 2000), en

sectores tan relevantes como a agricultura, a pesca, o sector forestal ou a sanidade.

Certas EEI tamén supoñen unha ameaza para a saúde da humanidade, por exemplo, a

través da introdución de animais que sirven de vectores de trasmisión de axentes

patóxenos (Eritja et al., 2005) ou de plantas que provocan patoloxías de tipo alérxico.

O impacto da flora exótica invasora (FEI) tradúcese en (Williamson, 1996;

Manchester & Bullock, 2000):

3

(a) Efectos sobre a estrutura e funcionamento dos ecosistemas, debido ao

estabelecemento de novas relacións de competencia, alelopatías, hibridación.

(b) Extinción ou redución da abundancia e/ou a área de distribución de especies

endémicas, cando a planta invasora compite con elas polo mesmo nicho ecolóxico.

(c) Introdución de pragas e enfermedades que afecten a especies nativas.

(d) Efectos tóxicos sobre a gandeiría ou estabelecemento como malas herbas de

cultivo.

(e) Invasión de vías de comunicación ou de cursos de agua.

(f) Homoxeneización da biota, xa que o seu efecto negativo se ten multiplicado

nos últimos anos en paralelo aos procesos de globalización, debido ao incremento

do comercio internacional e das viaxes turisticas intercontinentais, que constitúen

importantes canles de introdución destas especies.

En Galicia, o primeiro recoñecimento explícito sobre a problemática das EEI

encóntrase na lei 9/2001, onde o seu artigo 56 prohibe “con carácter xeral, a introdución

non autorizada no medio natural de especies de fauna non autóctona no territorio de

Galicia...”, pese a que non nomea as especies da flora. Nun marco xurídico máis amplo,

xa se recollían mencións sobre esta cuestión tanto na Lei 4/89 de Conservación da

Natureza do Estado Español (artigo 24: “evitar a introdución e proliferación de especies,

subespecies e razas distintas ás autóctonas”), como na Directiva 92/43/CEE de

conservación dos hábitats naturais, a fauna e a flora silvestres (“os estados membros

garantirán que a introdución intencionada dunha especie non autóctona do seu territorio

se regule de modo que non perxudique á fauna e flora silvestres nen aos seus hábitats

naturais”). Varios convenios internacionais asinados por España tamén inclúen

importantes referencias ao respecto, caso do Convenio de Berna (1979), no que se

obriga a “controlar estritamente a introdución de especies non indíxenas” (art. 11), e do

Convenio da Diversidade Biolóxica (1992), no cal se indica que “cada parte contratante,

na medida do posíbel e segundo proceda:... impedirá que se introduzan, controlará ou

erradicará ás especies exóticas que ameacen a ecosistemas, hábitats ou especies”. O

Consello de Europa ten elaborado unha Estratexía sobre especies exóticas invasoras,

que implementa os instrumentos legais vixentes e promove o desenvolvemento de plans

de acción en cada Estado (Genovesi & Shine, 2004)

4

No contexto ibérico, a problemática da flora exótica invasora ten sido abordada

no recente Atlas e Libro Rojo de la Flora Vascular Amenazada (Bañares et al., 2004) e

principalmente no Atlas de las Plantas Alóctonas Invasoras (Sanz Elorza et al., 2004),

promovidos a nivel estatal polo Ministerio de Medio Ambiente. En Portugal tamén

teñen traballado sobre a catalogación da flora alóctona e invasora investigadores da

Universidade de Coimbra (p.ex., Almeida & Freitas, 2002, 2006), mentres que

específicamente para Galicia son moi recentes os primeiros listados e informes

(Fagúndez & Barrada, 2005; IBADER, 2005; Romero et al., 2006). Como é habitual na

apertura de novas liñas de investigación e xestión, constatase una certa diversidade de

criterios e unha notable ausencia de información, tanto en relación coa distribución e

abundancia dos diferentes taxóns, como acerca do seu comportamento invasor.

1.1. Obxectivos e contidos da asistencia técnica

A asistencia técnica para a elaboración dun estudo das Especies Exóticas

Invasoras (EEI) en Galicia, coa formulación dun diagnóstico da situación actual e unha

proposta de liñas de actuación, persigue obter unha visión global o máis exacta posible

da situación das EEI en Galicia, e principalmente da afección que estas especies están

provocando ou poden provocar nos espazos naturais da Rede Galega de Espazos

Protexidos: Parque Nacional das illas Atlánticas, Parques Naturais, Zonas de Especial

Protección dos Valores Naturais e Monumentos Naturais.

O diagnóstico da situación actual das EEI en Galicia plantéxase especialmente

dirixido cara:

- A identificación dos hábitats máis vulnerables

- A análise xeral sobre a afección a espazos naturais protexidos

- A análise da afección sobre especies autóctonas ameazadas,

especialmente as incluídas no Catálogo Galego de Especies Ameazadas

- A análise global das vías de introdución, penetración e expansión

A análise dos resultados permitirá elaborar unha proposta preliminar de especies

e de localidades sobre as que se considera prioritario actuar.

5

2. Análise preliminar das especies exóticas invasoras en Galicia

Na base da bibliografía disponible, preséntase unha primeira aproximación ao

listado de especies exóticas e invasoras de plantas vasculares e de animais vertebrados

(excluídos peixes mariños) presentes en Galicia.

2.1. Metodoloxía

2.1.1. Plantas vasculares. Tomando como referencia os catálogos ou listados

xenéricos sobre flora vascular exótica invasora disponibles para Galicia

(Fagúndez&Barrada, 2005; IBADER, 2005; Romero et al., 2006) e España (Sanz

Elorza et al., 2001,2004), presentase unatáboa no Apéndice 1 (Anexo I) onde se

recollen:

1. As especies consideradas como invasoras constatadas en calquera dos

tres listados disponibles para Galicia.

2. As especies consideradas como invasoras potenciais, que non pasan

desa categoría en ningún dos listados disponibles para Galicia; ou ben

que están presentes en Galicia e son consideradas invasoras en España

(Sanz Elorza et al., 2001 e 2004).

3. Outras probables invasoras en Galicia en función de datos propios.

Para as especies consideradas invasoras analízase a súa distribución por biotipos

o formas biolóxicas (segundo a clasificación de Raunkjaer, 1934), polo reino ou

subrreino bioxeográfico de orixe (segundo Rivas-Martínez et al., 2002) e en virtude do

seu modo de introdución en España, segundo San Elorza et al. (2004).

2.1.2. Vertebrados. O listado de vertebrados exóticos e invasores baséase na

información contida nos respectivos atlas que integran o Inventario Nacional de

Hábitats e Especies do Ministerio de Medio Ambiente: peixes continentais (Doadrio,

2001), anfibios e réptiles (Pleguezuelos et al., 2002), aves (Martí & Del Moral, 2003) e

mamíferos (Palomo & Gisbert, 2002). No caso dos peixes continentais, a revisión

completouse con información específica disponible para Galicia (Hervella & Caballero,

6

1999), e no caso das aves, con información actualizada para España (GAE-SEO, 2006)

e específica para Galicia (Vidal, 2004), complementada con información inédita de

varios autores e datos propios.

O tratamento acerca das aves exóticas presentes en Galicia é máis detallado,

debido tanto ao maior número de especies implicadas como á grande capacidade de

desprazamento desta Clase de animais, polo que precisa maiores consideracións e se

amplía a análise a todas aquelas especies das que se ten constatado a súa introdución

polo ser humano no medio natural, aínda que presenten poboacións naturais autóctonas.

As diferentes categorías utilizadas explícanse no pé do Apéndice 2 (Anexo II).

2.2. Resultados

2.2.1. Plantas vasculares. En Galicia se teñen citado 154 especies exóticas con

comportamento invasor e 89 especies con comportamento invasor potencial. A estas hai

que engadir un mínimo de 8 especies probables invasoras segundo observacións dos

autores do presente informe (Apéndice 1, Anexo II).

No que respecta ás especies invasoras, a maior parte son plantas anuais

(terófitos, 34,27%; n=143), sendo lianas e hidrófitos os biotipos menos frecuentes

(4,90% cada un) (Figura 1).

0

10

20

30

40

50

60

Lian

a

Nº

de e

sp

ecie

s

Figura 1. Biotipos das especies de flora vascular exótica invasora de Galicia (Apéndice 1), segundo clasificación de Raunkjaer (1934).

7

A maior parte destas especies invasoras proceden de América (53,3%, n=150),

tanto de América do Norte (Neártico, dentro do reino Holártico) como de América do

Sur (Reino Neotropical). Son tamén frecuentes as plantas orixinarias do reino

Paleotropical –entre as que destacan as da rexión Capense (6,67% do total)- e as

paleárticas (parte do reino Holártico, 10% do total), sendo muito máis escasas as

procedentes do Reino Australiano-Novazelandiano ou aquelas de distribución

cosmopolita ou subcosmopolita, ou ben xeradas como híbiridos en xardinería

(agrupadas na categoría Outros, Figura 2)

Neotropical

31%

Paleotropical

24%Australiano-NZ

4%

Holártico

37%

Outros

4%

Figura 2. Distribución das especies de flora vascular exótica invasora de Galicia (Apéndice 1), segundo reinos bioxeográficos (Rivas-Martínez et al., 2002) de procedencia.

Finalmente, no que respecta ao modo de introdución, predominan as plantas

introducidas polo seu valor ornamental en labores de xardinería (44,18%; n=129),

seguidas por aquelas introducidas involuntariamente (41,86%), nas que se inclúen

aquelas derivadas da actividade agrícola (malas herbas). As especies introducidas por

mor do seu interese agrícola (7,75%) e silvícola (6,20%) son minoritarias (Figura 3).

8

0

10

20

30

40

50

60

Mala herba Xardinería Silvicultura Involuntaria Agricultura

Nº

de e

sp

ecie

s

Figura 3. Modo de introdución das especies de flora vascular exótica invasora de Galicia (Fagúndez & Barrada, 2005; IBADER, 2005; Romero et al., 2006, ver Apéndice 1), segundo Sanz Elorza et al. (2004).

2.2.2. Vertebrados. En Galicia están citadas como exóticas ou invasoras un total

de 10 especies de peixes continentais, ningún anfibio, dúas especies de réptiles, 75

especies de aves introducidas (máis 3 variedades domésticas, ver Apéndice 2) e unha

especie de mamífero (táboa 1).

Táboa 1. Relación de especies de vertebrados (excluídos peixes mariños) exóticos presentes en Galicia.

Nome científico Nome galego Nome castelán PEIXES CONTINENTAIS Oncorhynchus mykiss Troita arco iris Trucha arco-iris Carassius auratus Carpín Pez rojo Cyprinus carpio Carpa Carpa Gobio gobio Gobio Gobio Phoxinus phoxinus Piscardo Piscardo Tinca tinca Tenca Tenca Cobitis calderoni Lampuxa Lamprehuela Cobitis paludica - Colmilleja Micropterus salmoides Perca americana Perca americana Gambusia holbrooki Gambusia Gambusia REPTILES Trachemys scripta elegan Sapoconcho de Florida Galápago americano Tarentola boettgeri Perenquén de Boettger MAMÍFEROS Mustela vison Visón americano Visón americano

9

3. Afección de Carpobrotus spp. e Cortaderia selloana en espazos naturais costeiros e con humidais de Galicia.

Co obxectivo de avanzar no coñecimento da afección da flora vascular exótica

invasora en Galicia, plantéxase determinar a presenza da herba da Pampa (Cortaderia

selloana) e das uñas de gato (Carpobrotus spp.) nos espazos naturais costeiros e con

zonas húmidas interiores, facilitando información sobre localización e abundancia.

A herba da pampa (Cortaderia selloana) é un caméfito da família das gramíneas,

orixinario de América do Sur (Argentina, Uruguay, sur de Brasil e certos vales de clima

mediterráneo de Chile), que se comporta como invasora noutras rexións de clima

temperado e mediterráneo do planeta: Australia, Nova Zelanda, Sudáfrica, Suroeste de

Europa, Macaronesia, sur de Estados Unidos, Hawaii e outros países de Sudamérica

(Starr, 2003; Herrera & Campos, 2006, GISD, 2006).

Forma densas macollas herbáceas e perennes que chegan a medir 3,5 m de

diámetro, mentres que as súas grandes espigas (até 1 metro) acadan 4 m de altura.

Sensible á xeada en etapas iniciais, faise máis resistente coa idade (GISD, 2006). En

Bizkaia aparece principalmente en biotopos artificiais e alterados, formando parte de

comunidades primocolonizadoras herbáceas vivaces ou comunidades arbustivas

pioneiras, pero tamén coloniza herbazais higronitrófilos, hábitats subhalófilos de

estuarios, matogueiras seriais e depresións húmidas de dunas fixas (Herrera & Campos,

2006). En Asturias, onde tamén é máis frecuente en beiras de estradas e outros medios

antropizados, cítase tamén en ribeiras (Ballesteros et al., 2000).

Introducida en Europa polo valor ornamental das súas inflorescencias, desde os

séculos XVIII-XIX; a primeira cita naturalizada en España (Cantabria) data de 1953

(Herrera & Campos, 2006). En Galicia, onde se planta como ornamental en xardíns e

medianas de autoestradas, naturalízase en lugares moi diversos, sobre todo nas zonas

costeiras. Segundo Fagúndez & Barrada (2005), as áreas principais son as cercanías das

cidades e o eixo da autopista Ferrol-Vigo. Moi numerosa e invasora perigosa no norte

de Portugal (Aveiro), Asturias, Cantabria e País Vasco, onde ocupa principalmente

altitudes inferiores a 200 m e nunca sobre 500 m. A altitude e factores antrópicos (vías

10

de comunicación, densidade de áreas urbanizadas, movimentos de terra) son as

variables que determinan a dispersión e distribución da especie en Bizkaia, onde se

obtivo que o índice de termicidade (no que interveñen a temperatura media anual, e as

medias das máximas e das mínimas do mes máis frío) era o parámetro que mellor

explicaba a súa distribución, na que penetra polos grandes vales nos pisos

termotemperado e mesotemperado inferior (Herrera & Campos, 2006).

Florece de 1 a 3 anos despois da xerminación. Cada individuo vive de 10 a 15

anos e chega a ocupar 30 m3 de solo, xa que as raices atinxen 3,5 m de fondura e 2 m

arredor da planta (Moore, 1994, en Herrera & Campos, 2006). En Bizkaia florece en

agosto e setembro, e mantén as espigas até decembro. Especie ginodioica, uns

exemplares portan flores funcionalmente femininas e outros son hermafroditas, aínda

que presentan a meirande parte das flores funcionalmente masculinas. Os frutos de

ambas teñen unha única semente. No País Vasco non producen sementes viables por

riba de 400 m de altitude (Herrera & Campos, 2006). Na costa catalana, as

características biolóxicas e demográficas (talla, proporción de sexos e idades, produción

de inflorescencias) son diferentes entre poboacións de Cortaderia en habitats ruderais e

en hábitats non ruderais. En hábitats ruderais ten menor eficiencia reprodutiva pero

atopa maior disponibilidade de hábitat con baixa competencia. A taxa de supervivencia

no primeiro ano en ambientes mediterráneos (Cataluña) foi estimada no 2,5%, sendo a

seca estival a principal causa de mortaldade (Domenech & Vila, 2006).

Cortaderia selloana forma masas continuas onde non colonizan outras especies.

Sendo unha planta funcionalmente dioica, a proporción de pes de cada sexo resulta

fundamental para a súa viabilidade e invasión (Lambrinos, 2001). Cada inflorescencia a

modo de penacho pode producir até 100.000 sementes, o que supón aproximadamente

un millón de sementes por exemplar adulto. En Cataluña, encontrouse que os individuos

femininos producen 300.000 sementes por 17.000 dos hermafroditas, cunha taxa de

xerminación de 71,4% e 14% respectivamente (Domenech & Vila, 2006). As sementes

dispérsanse a través do vento (anemocoria) e lle permiten constituir grandes bancos de

sementes. Estas poden xerminar moi perto do núcleo central, permitindo o avance en

forma de grandes manchas, ou colonizar lugares afastados do foco de expansión, a máis

de 35 km (Starr et al., 2003; GISD, 2006). Xerminan nunha ampla marxe de condicións,

principalmente en sombra, solos areosos, disponibilidade hídrica e zonas remexidas

11

(Domenech & Vila, 2006), véndose favorecida a súa expansión por disturbios dispersos

máis que concentrados (Pausas et al., 2006). A invasión comeza normalmente en áreas

onde se produzan sementes viables pola proximidade de exemplares ornamentais ou xa

naturalizados, sendo a distancia a núcleos urbanizados un factor que explica a súa

distribución en zonas agrícolas en proceso de abandono en Girona (Domenech et al.,

2005). Noutros casos as sementes poden chegar polo vento, adheridas a vehículos,

roupa, calzado, etc...(Méndez et al, 2006).

A problemática desta planta radica en que unha vez asentada nunha zona

despraza á vexetación local, ás veces en hábitats tan fráxiles como ribeiras de ríos,

zonas fluviais, dunas e colas de estuarios. Polo seu crecimento e fisionomía, compite

coa vexetación nativa por recursos como a luz, humidade e nutrientes (GISD, 2006),

incluíndo bosques novos e plantacións forestais, ou mesmo hábitats de interese e

especies ameazadas (Herrera & Campos, 2006). Tamén provoca alteracións graves na

evolución natural dos ecosistemas, ralentizando a sucesión de etapas forestais. O seu

efecto pode ser ocasionado pola ampla superficie que ocupa de maneira monoespecífica

(Starr et al., 2003). Por outra parte, as suas follas conteñen agullas de sílice, o que as fai

moi pouco apetecibles para os herbívoros (Sanz Elorza et al, 2004). Ademais, esta

especie produce grande acumulación de biomasa seca, como follas e inflorescencias,

que aumentan o risco de incendios. Finalmente, a súa invasión tamén diminúe a

calidade forraxeira e dificulta o manexo dos pastos, reduce o valor estético e

paixasistico dos espazos naturais, perxudica o uso recreativo polas súas follas cortantes

e produce unha alta cantidade de polen que pode ocasionar problemas alérxicos nas

cercanías (Herrera & Campos, 2006; GISD, 2006).

3.1. Metodoloxía provisional

Para a localización de pes e formacións, tanto de Cortaderia selloana como de

Carpobrotus spp., procedeuse á prospección visual da totalidade da superficie

protexida, mediante itinerarios a pé (principalmente por rede viaria) e en vehículo, e o

uso de binoculares para a inspección detallada a distancia. Tanto as grandes macollas

graminoides de Cortaderia selloana como as densas formacións cespitosas de

Carpobrotus spp. son de fácil recoñecimento a distancia debido a súa tipoloxía.

Ademais, a súa localización vese favorecida, no caso de Cortaderia, cando conta coas

12

grandes espigas erectas (agosto a decembro, Herrera & Campos, 2006); e no caso de

Carpobrotus spp., cando se encontra en flor (entre marzo e xuño, Castroviejo et al.,

1990).

No LIC Monte e Lagoa de Louro o traballo de campo foi desenvolvido o 21 de

decembro de 2006. En vista da pequena superficie implicada e da fácil localización das

especies implicadas, optouse por realizar unha inspección total do territorio en vez

dunhas mostraxes localizadas e representativas (ver, p. ej., Rew et al., 2006). Unha vez

localizadas as poboacións sobre cartografía e fotografía aérea, procedéuse a contar o

número de exemplares no caso de Cortaderia e, no caso de Carpobrotus spp., a

delimitar a superficie afectada tomando as coordenadas das correspondentes teselas

mediante GPS.

3.2. Resultados no LIC e ZEPVN Monte e Lagoa de Louro

O LIC e ZEPVN Monte e Lagoa de Louro, de 1.096 ha de superficie, comprende

o extremo noroeste da ría de Muros e Noia, nos concellos de Muros e Carnota (A

Coruña). O 54% da superficie do espazo natural é terrestre e o resto corresponde a

superficie mariña. Os principais hábitats naturais terrestres representados son as

matogueiras costeiras e os hábitats dunares e palustres, aos que acompañan

repoboacións de piñeiros e eucaliptos, áreas de cultivos e prados (en proceso de

abandono), así como zonas antropizadas con vivendas e construcións. En decembro de

2006, toda a superficie ao sur da lagoa de Louro aínda mantiña un aspecto desolador

debido ao lume que afectou ao espazo natural durante o verán.

3.2.1. Distribución e abundancia e Cortaderia selloana. No LIC e ZEPVN

Monte e lagoa de Louro localizáronse 3 zonas con Cortaderia selloana (Mapa 1):

- Sur da lagoa de Louro. Catro pés con espigas arredor dunha vivenda entre pedras

Louras e Outeiro do Corvo, con carácter ornamental.

- Norte da praia de Louro (porto de Ancoradoiro). Dous núcleos: un con 8 plantas

(3 manteñen espigas) nas sebes-linde dunha finca anexa a vivenda, posiblemente

situadas dentro da Zona Marítimo Terrestre; e outro con dous exemplares en

pequena xunqueira de cantil con Juncus maritimus, no interior doutra finca. En

13

ambos casos, invasión abundante de gramón (Stenotaphrum secundatum) nas

mesmas zonas.

- Sur da praia de Lariño, perto do cámping Ancoradoiro. Un pé sen espigas en

zona antropizada cerca da rotonda.

En todos os casos recoméndase a súa eliminación, aínda que se terá que contar

co permiso dos propietarios. O pé situado no sur da praia de Lariño é o que presenta

máis fácil eliminación mediante métodos mecánicos (manuais ou con pala mecánica).

3.2.2. Distribución e abundancia de Carpobrotus spp. Localizáronse 3 zonas

con Carpobrotus spp., ocupando un total aproximado de 976 m2 (Mapa 1):

- Sur da praia de Lariño (Muros), en zona de transición de dunas terciarias e

matogueiras, ocupando de forma case monoespecífica (Carpobrotus

acinaciformis) aprox. 21 m2, en compañía doutras plantas vasculares exóticas

invasoras como Arctotheca calendula, Opuntia sp., Pittosporum tobira e

Myoporum laetum.

- Arredores do faro de Punta Insua (Carnota), ao norte da praia de Lariño,

distribuídos en tres núcleos, todos de Carpobrotus acinaciformis. Un deles

situado arredor do faro, en tres formacións moi próximas invadindo áreas de

matogueiras costeiras de Ulex europaeus e de Cytisus scoparius, así como

hábitats ruderalizados (abundante Rubus ulmifolius), nun total de 630 m2; nesta

zona tamén se detectaron Opuntia sp., Aloe arborescens e Oxalis pes-caprae. Un

segundo núcleo en zona antropizada con xestas (C. scoparius), perto de

vivendas, ocupando 223 m2. E un terceiro núcleo sobre hábitats naturais do norte

da praia de Lariño, en dunas terciarias (hábitat 2330) e xunqueiras de depresións

intradunares humidas (hábitat 290), constando de tres formacións case

monoespecíficas tapizando 97 m2, con presenza de S. secundatum, así como das

tamén invasoras O. pes-caprae e O. purpurea nas proximidades

- Costa entre Punta Susinos e Porto Ardeleiro (Carnota), plantados en

axardinamento recente de aprox 5m2 nun momumento pétreo coa placa “Ariete

1966-Acción humanitaria”, entre matogueiras de cantil (hábitat 4040) da

beiramar e xunto coa tamén invasora S. secundatum.

14

A súa eliminación, recomendada nas tres zonas, semella máis sinxela que no

caso de Cortaderia, xa que se encontra en terreos próximos ou incluídos dentro da zona

marítimo-terrestre. Debería recurrirse a métodos manuais aplicados fóra da temporada

de reprodución da fauna e en meses de chuvas, para facilitar o desarraigamento. En

todos os casos deberíanse realizar inspeccións posteriores para detectar e arrincar

posibles rebrotes de porcións non retiradas. A biomasa retirada debería ser compostada

baixo control ou queimada fóra da área protexida.

3.2.3. Outras especies de flora vascular exótica e invasora do LIC e ZEPVN

Monte e Lagoa de Louro. Aínda que nunha única inspección invernal pode pasar

desapercibida a presenza e invasión de numerosas especies, principalmente plantas

anuais (terófitos) e geófitos de fenoloxía primaveral, foron detectadas outras 23 especies

de plantas vasculares exóticas e invasoras, calificadas segundo as clasificacións que

constan no Apéndice 1.

Invasoras constatadas en Galicia:

- Acacia melanoxylon. Algúns exemplares no leste de Monte Louro, fóra da área

protexida, e outros invadindo o bosque pantanoso ao nordeste da Lagoa de Louro.

- Agave americana. Pes dispersos en zona de vivendas de Louro e de

Ancoradoiro.

- Arctotheca calendula. Común arredor de viais no leste de monte Louro, na

zona de vivendas de Ancoradoiro e perto do Faro de Punta Insua.

- Arundo donax. Dous focos no Espazo natural que deberían ser urxentemente

eliminados (Mapa 1): un invadindo de maneira incipiente nun foco de escombreira

na zona de campos da aldea de Louro; e outro entre árbores de ribeira no nordeste da

lagoa de Louro, próximos a formacións autóctonas de canaveira Phragmites

australis, especie a que podería chegar a desprazar.

- Conyza canadensis. Arredor de viais e en campos de cultivo de Louro e Lariño,

por zonas só determinada como Conyza spp.

- Eucalyptus globulus. Plantacións forestais no monte Louro (rebrotando tras

queima) e na costa ao norte de Lariño (pes de escaso crecemento por efecto

aerohalófilo debido a súa proximidade ao mar). Algúns pes entre arborado autóctono

de zonas hidromorfas ao nordeste da lagoa de Louro.

15

- Helichrysum foetidum. Campos e cultivos de Louro e na proximidade de

vivendas en Ancoradoiro

- Opuntia sp. Identificada como invasora neste espazo natural, onde parece

naturalizar en hábitats próximos a vivendas. Invasión de xunqueira de depresión

intradunar (hábitat 2190) no norte da praia de Louro, tamén en matogueira costeira.

- Oxalis pes-caprae. Invasor numeroso en campos de cultivo, prados e piñeirais

arredor da lagoa e do monte de Louro, así como no entorno dos núcleos de Louro,

Ancoradoiro e Lariño, e na costa entre Lariño e Lira. Penetrando en matogueiras.

- Oxalis purpurea. Zonas de matogueira queimadas ao SE da lagoa de Louro,

campos ao norte de dita Lagoa e campos de trasduna no norte da praia de Lariño.

- Paspalum vaginatum. Frecuente en prados húmidos ao norte da lagoa de

Louro.

- Phytolacca americana. Núcleo monoespecífico no bosque pantanoso ao

nordeste da lagoa de Louro (Mapa 1).

- Pinus radiata. Plantado por interese forestal, debería ser substituído por outras

especies forestais dentro do espazo natural, ou eliminado dalgunhas áreas como as

dunas do sur da praia de Lariño, onde ocupa hábitats naturais escasos de elevado

interese e non presenta rendimento forestal.

- Pittosporum tobira. Varias plántulas, aparentemente espontáneas e

naturalizadas, en zona de mato costeiro e campos dunares ao sur da praia de Lariño.

- Sporobolus indicus. Marxes de camiños en campos e cultivos de Louro.

- Stenotaphrum secundatum. Invasor frecuente en matogueiras e pequenos

pasteiros de cantil da costa oeste de Monte Louro, Ancoradoiro e entre Lariño e

Lira. Tamén en campos de cultivo e prados húmidos arredor da Lagoa de Louro.

- Tradescantia fluminensis. Tapiza o estrato herbáceo das zonas prospectadas

dentro do bosque pantanoso ou ripícola ao nordeste da lagoa de Louro (Mapa 1)

- Tritonia sp e Vinca sp. Na proximidade de vivendas do leste de Monte Louro,

pero no interior do espazo natural.

- Zantedeschia aethiopica. Plantado arredor de casas en louro, tamén localizado

no bosque pantanoso do NE da lagoa (Mapa 1) e en mato costeiro en punta Lens.

Invasoras potenciais ou probables:

- Aptenia cordifolia. Localizada arredor dunha escultura en pedra

conmemorativa na proximidade do Faro de Louro.

16

- Aloe arborescens. Pes plantados na proximidade de construcións que persisten

ante a sucesión da vexetación: proximidade de faro de Louro, vivendas de

Ancoradoiro

- Myoporum laetum. Varios pes naturalizados en mato costeiro de Punta Lens,

onde é frecuente en axardinamentos.

No Mapa 1 localízanse dous puntos como “outros focos de flora invasora” nos

que se recomendan actuacións urxentes (ver mencións de Arundo donax, Tradescantia

fluminensis, Phytolacca americana, Zantedeschia atehiopica e Acacia melanoxylon).

17

4. Bibliografía

AERC TAC 2003. AERC TAC´s Taxonomic Recommendations. Online version:

www.aerc.be/aerc_tac.htm.

Almeida, J.D. & Freitas, H. 2002. Acerca de algumas plantas vasculares invasoras em

Portugal continental. Studia Botanica 21: 27-45.

Almeida, J.D. & Freitas, H. 2006. Exotic naturalized flora of continental Portugal – a

reassessment . Bot. Compl. 30: 117-130.

Ballesteros, F.; Vázquez, V.M. & Fernández-Prieto, J.A. 2000. Programa de control de

plantas invasoras en Asturias y primeros resultados sobre la situación de

Cortaderia selloana. I Encontro sobre Invasoras Lenhosas, Vol. Complementar,

pp 43-48. Gerês (Portugal).

Bañares, A.; Blanca, G; Güemes, J; Moreno, J.C. & Ortiz, S. (eds.) 2004. Atlas y Libro

Rojo de la Flora Vascular Amenazada de España. Dirección General para la

Biodiversidad. Madrid.

Castroviejo, S. et al. (eds.) 1990. Flora Iberica Vol. II. Platanaceae-Plumbaginaceae

(partim).Real Jardín Botánico, CSIC. Madrid.

Conde, M.A. 1999. Nomes galegos para as aves ibéricas: lista completa e comentada.

Chioglossa 1: 121-138.

Dana, E.D., Rodríguez-Horaldo, C., Ceballos, G., Ortega, F. (2006). Plan Andaluz para

el control de EEI: trabajos de control de Cortaderia selloana (Hierba de la

Pampa) en la Red de Espacios Protegidos. Junta de Andalucía. Sevilla.

Devine, R. 1998. Alien Invasions. Nat. Geog. Soc., Washington.

Doadrio, I. (ed.) 2001. Atlas y Libro Rojo de los Peces Continentales de España.

Ministerio de Medio Ambiente, Madrid.

Domenech, R., Vilà, M. 2006. The role of sucessional stage, vegetation type and soil

disturbance on the invasion of the alien grass Cortaderia selloana. Journal of

vegetation Science 17: 591-598.

Domenech, R., Vilà, M., Pino, J. & Gesti, J. 2005. Historical land-use legacy and

Cortaderia selloana invasion in the Mediterranean region. Global Change

Biology 11: 1054-1064.

18

Eritja, R, Escosa, R., Lucientes, J., Marquès, E, Molina, R., Roiz, D. & Ruiz, S. 2005.

Worlwide invasion of vector mosquitoes: present European distribution and

challengues for Spain. Biological Invasions 7: 87-97.

Fagúndez, J. & Barrada, M. 2005. Plantas invasoras de Galicia. Consellería de Medio

Ambiente. Informe inédito.

GAE-SEO/BirdLife 2006. Aves invasoras en España: Lista de Especies en las

categorías C y E. Versión 2.4, marzo de 2006. Versión on-line disponible en

www.seo.org.

Genovesi, P & Shine, C. 2004. European Strategy on Invasive Alien Species. Nature

and Environment 137. Coucil of Europe. Strasbourg.

GISD (Global Invasive Species Database) 2006. Cortaderia selloana.

http://www.issg.org/database/species/ecology.asp?si=373&fr=1&sts=tss. (acceso

dec.2006)

Herrera, M. & Campos, J.A. 2006. El Carrizo de la Pampa (Cortaderia selloana) en

Bizkaia. Guía práctica para su control. Ed. Diputación Foral de Bizkaia. Pais

Vasco

Hervella, F. & Caballero, P. 1999. Inventario piscícola dos ríos galegos. Ed. Xunta de

Galicia. Santiago de Compostela.

IBADER 2005. Reseña biogeográfica de Galicia. Flora introducida En IBADER: Plan

de Conservación de las Zonas de Especial Protección de los

Valores Naturales. Tomo I. Marco legal. Reseña Biogeográfica, pp III/276-

III/303. Consellería de Medio Ambiente-Dirección Xeral de Desenvolvemento

Sostible. Informe non publicado

Lambrinos, J.G. 2001. The expansion history of a sexual and asexual species of

Cortaderia in California, USA. Journal of Ecology 89: 88-98

Lowe, S.; Browne, M.; Boudjelas, S. & De Poorter, M. 2004. 100 de las Especies

Exóticas Invasoras más dañinas del mundo. Ed. GEEI. Auckland

Mack, R.N.; Simberloff, D.; Lonsdale, W.M., Evans, H., Clout, M. & Bazzaz, F.A.

2000. Biotic invasions: causes, epidemiology, global consequences and control.

Ecol. Appl. 10: 689-710.

Manchester & Bullock, 2000. The impacts of non native species on UK biodiversity and

the effectiveness of control. J. Appl. Ecol. 37: 845-864.

Martí, R. & Del Moral, J.C. (eds.) 2003. Atlas de las aves reproductoras de España.

Dirección General de Conservación de la Naturaleza-SEO/BirdLife. Madrid.

19

Méndez, S.; Cirujeda, A.; Taberner, A.; Zaragoza, C. & Sainz de la Maza, M. 2006.

Plantas invasoras. La hierba de la Pampa. Ed. Ministerio de Agricultura, Pesca y

Alimentación. Madrid.

Palomo, L.J. & Gisbert, J. 2002. Atlas de los Mamíferos Terrestres de España.

Dirección General de Conservación de la Naturaleza-SECEM-SECEMU, Madrid.

Pausas, J.G.; Lloret, F. & Vilà, M. 2006. Simulating the effects of different disturbance

regimes on Cortaderia selloana invasion. Biological Conservation 128: 128-135.

Pimentel, D., Lach, L., Zúñiga, L. & Morrison, D. 2000. Environmental and economic

costs of non indigenous species in the United States. BioScience 50: 53-65.

Pleguezuelos, J.M.; Márquez, R. & Lizana M. (eds.) 2002. Atlas y Libro Rojo de los

Anfibios y Reptiles de España. Dirección General de Conservación de la

Naturaleza-Asociación Herpetológica Española, Madrid.

Queiroz, A.I.; Pascal, M. & Llamas, F. 2003. Prioridades de acción para la gestión de

las EEI entre España y países colindantes. En: B. Ziletti, L. Capdevilla-Argüelles

& N. Pérez-Hidalgo (coords.) Anexos: Conclusiones G.enerales y Grupos de

trabajo “EEI 2003”, pp. 29-43. I Congreso Nacional sobre Especies Exóticas

Invasoras. Grupo Especies Invasoras, GEI Serie Técnica 1a. León.

Raunkjaer, O. 1934. The life forms of plants and statistical plant geography. Clarendon

Press, Oxford.

Rew, L.J.; Maxwell, B.D.; Dougher, F.L. & Aspinall, R. 2006. Searching for a needle in

a haystack: evaluating survey methods for non-indigenous plant species.

Biologival Invasions 8: 523-539.

Rivas-Martínez, S.; Díaz, T.E.; Fernández-González, F.; Izco, J.; Loidi, J.; Lousa, M. &

Penas, A. 2002. Vascular plant communities of Spain and Portugal. Itinera

Geobotanica 15: 5-432.

Romero, M.I.; Hinojo, B.; Lesta, R. 2006. Flora exótica e invasora de los hábitats

naturales de Galicia. Comunicación presentada no II Congreso Nacional sobre

Especies Exóticas Invasoras. León, 19-22 de setembro 2006.

Sanz Elorza, M.; Dana, E. & Sobrino, E. 2001. Aproximación al listado de plantas

alóctonas invasoras reales y potenciales en España. Lazaroa, 22: 121-131.

Sanz Elorza, M.; Dana, E. & Sobrino, E. 2004. Atlas de las Plantas Alóctonas Invasoras

en España. Dirección General para la Biodiversidad. Madrid.

Starr, F, Starr, K & Loope, L. 2003. Cortaderia spp. United States Geological Survey:

Biological Resources Division, Haleakala Field Station, Maui, Hawai’i

20

De la Torre, F. & Álvarez Arbesú, R. 1999. Control of noxious weeds in sensitive areas.

I Encontro sobre Invasoras Lenhosas pp. 203-208. Gerês (Portugal)

UICN 2000. UICN guidelines for the prevention of Biodiversity Loss caused by Alien

Invasive Species. http://iucn.org./themes/ssc/pubs/policy/invasivesEng.htm.

Vidal, C. 2004. Situación das aves exóticas asilvestradas en Galicia. Chioglossa 2: 79-

87.

Williamson, M. 1996. Biological Invasions Chapman and Hall, London.

21

Anexo I: Apéndices con listados de especies introducidas, exóticas ou

invasoras.

Apéndice 1. Relación provisoria de flora vascular exótica invasora, invasora

potencial e probable invasora en Galicia.

Apéndice 2. Listado provisorio de aves introducidas citadas en Galicia.

22

Apéndice 1. Relación de flora vascular exótica (invasora, invasora potencial e outras probables invasoras; ver metodoloxía) presente en Galicia segundo catro diferentes listados.

- Fagúndez & Barrada (2005): Inv: especie invasora, en tres diferentes niveis de menos a máis perigosa: Inv P1, Inv P2 e Inv P3.

- IBADER (2005): o G-1A: Planta invasora agresiva con nivel de afección muy grave o G-1B: Planta invasora agresiva con nivel de afección grave o G-1C: Planta invasora agresiva con nivel de afección moderado o G-2: Planta invasora potencialmente agresiva, afección documentada

noutros territorios ibéricos o G-4: Planta invasora potencialmente agresiva, non avaliada

convenientemente - Romero et al. (2006).

o Inv: especie invasora o Inv pot: especie potencialmente invasora

- Sanz Elorza et al. (2001, 2004). Clasifican as plantas alóctonas invasoras de España en tres anexos (I, II e III):

o Anexo I: Taxóns con comportamento invasor manifesto en España: Inv. o Anexo II: Taxóns con comportamento invasor incipiente en España: Inv.

Incip o Anexo III: Plantas alóctonas invasoras noutros paises europeos que

poden chegar a supor un perigo potencial para os ecosistemas españois: Inv. Eur

Ademais, para as especies do anexo I, especifican o grao de ameaza que representan para os ecosistemas naturais: moi perigosa (Inv MP), perigo potencial (no futuro pode chegar a se convertir nun perigo real) (Inv PP) e “polo momento só en ecosistemas non naturais” (Inv).

INVASORAS Galicia España Nome científico Fag & Bar IBADER Romero Sanz et al. Acacia dealbata Inv P3 G-1A Inv Inv MP Acacia longifolia Inv G-1A Inv Inv MP Acacia melanoxylon Inv P3 G-1A Inv Inv MP Agave americana Inv G-1C Inv MP Ailanthus altissima Inv G-1C Inv Inv MP Allium triquetrum Inv Amaranthus albus Inv G-1C Inv Amaranthus deflexus Inv G-1C Amaranthus hybridus Inv G-1C Inv Amaranthus muricatus G-1C Inv Amaranthus powellii Inv G-1C Inv Amaranthus retroflexus Inv P2 G-1C Inv Arctotheca calendula Inv P2 G-1B Inv Inv MP Arundo donax Inv P3 G-4 Inv Inv MP Aster squamatus Inv Inv PP Azolla filiculoides Inv P2 G-1B Inv Inv. incip Bacopa monnieiri Inv P2 Bidens aurea Inv P1 G-1C Inv Inv PP Bidens frondosa Inv Inv pot Inv PP Bromus wildenowii Inv G-1C Inv PP Buddleja davidii Inv P1 G-1C Inv Inv MP

23

Apéndice 1 (continuación) INVASORAS Galicia España Nome científico Fag & Bar IBADER Romero Sanz et al. Calendula officinalis Inv G-1B Carpobrotus acinaciformis Inv G-1A Inv Inv MP Carpobrotus edulis Inv P3 G-1A Inv Inv MP Centranthus ruber Inv Chamaesyce polygonifolia G-1C Inv pot Inv PP Chamaesyce prostrata Inv Inv incip Chenopodium ambrosioides Inv Inv incip Chrysanthemum segetum G-1C Coleostephus myconis G-1C Conyza albida Inv G-1C Inv MP Conyza bonariensis Inv G-1C Inv Inv MP Conyza canadensis Inv P2 G-1C Inv Inv MP Conyza sumatrensis Inv Inv Coronopus didymus Inv G-1C Inv incip Cortaderia selloana Inv P3 G-1A Inv Inv PP Cotula australis Inv Inv Cotula coronopifolia Inv P3 G-1C Inv MP Cuscuta campestris G-1C Inv Inv incip Cyperus eragrostis Inv P2 G-1C Inv Inv MP Cyperus esculentus Inv G-1C Inv Eur Cyperus rotundus Inv G-1C Datura stramonium Inv G-1B Inv Inv Digitaria debilis G-1C Inv pot Digitaria sanguinalis G-1C Dittrichia viscosa Inv G-1C Inv Echinochloa crus-galli G-1C Egeria densa Inv Eleocharis bonariensis G-1B Inv Eleusine tristachya Inv G-1C Inv pot Inv incip Elodea canadensis Inv Inv MP Eragrostis curvula Inv Erigeron karvinskianus Inv G-1C Inv Inv incip Eschscholzia californica Inv G-1C Eucalyptus globulus Inv P3 G-1A Inv Inv MP Eucalyptus viminalis Inv Eucalyptus camaldulensis Inv G-1C Inv MP Fallopia baldschuanica Inv G-1C Inv Inv PP Galinsoga ciliata Inv G-1C Inv incip Galinsoga parviflora Inv G-1C Inv incip Gamochaeta spicata Inv G-1C Inv pot Gamochaeta subfalcata Inv G-1C Inv pot Gamochaeta pensylvanica G-1C Inv pot Gleditsia triacanthos G-1B Inv PP Helianthus tuberosus G-1B Inv PP Helichrysum foetidum Inv G-1C Inv Helichrysum petiolare Inv P1 G-1C Hydrocotyle bonariensis Inv Inv Ipomoea indica Inv P2 G-1C Inv Inv MP Ipomoea purpurea Inv G-1B Inv Inv MP Juncus tenuis Inv G-1C Inv incip Lindernia dubia G-1C Inv incip Lonicera japonica Inv Inv Ludwigia grandiflora Inv Inv pot Matthiola incana Inv

24

Apéndice 1 (continuación) INVASORAS Galicia España Nome científico Fag & Bar IBADER Romero Sanz et al. Nelumbo nucifera G-1C Nicotiana glauca G-1B Inv MP Oenothera biennis Inv G-1C Inv Oenothera glazioviana Inv P1 G-1C Inv Inv Oenothera rosea Inv G-1C Inv Inv incip Oenothera stricta (subsp. stricta) Inv G-1C Inv Opuntia humifusa Inv Opuntia maxima G-1C Inv MP Oxalis articulata Inv G-1C Inv pot Inv incip Oxalis corniculata Inv Oxalis debilis (=O.corymbosa) Inv G-1C Inv pot Inv incip Oxalis latifolia G-1C Inv Oxalis pes-caprae Inv P2 G-1C Inv Inv MP Oxalis purpurea Inv G-1C Inv Panicum capillare G-1C Inv incip Panicum dichotomiflorum Inv G-1C Inv incip Panicum miliaceum G-1C Paraserianthes lophanta Inv Paspalum dilatatum Inv P1 G-1C Inv Inv MP Paspalum paspalodes Inv G-1C Inv Inv MP Paspalum vaginatum Inv G-1C Inv Inv MP Petasites fragans Inv G-1C Phyllostachys aurea G-1B Inv pot Phyllostachys bambusoides G-1A Phyllostachys nigra G-1B Phytolacca americana Inv G-1A Inv incip Pinus pinaster G-1B Pinus radiata G-1B Pinus sylvestris G-1B Pittosporum tobira G-1C Inv Eur Pittosporum undulatum G-1C Inv Eur Polygonum capitatum G-1B Polypogon monspeliensis G-1C Pseudotsuga menziesii G-1B Inv Eur Pycreus flavescens Inv Quercus rubra G-1B Inv Eur Robinia pseudoacacia Inv P3 G-1A Inv Inv PP Rosa spp. (cultivares) G-1B Salix babylonica G-1C Inv incip Salpichroa origanifolia Inv G-1C Inv Eur Senecio elegans Inv Senecio mikanioides Inv P2 G-1C Inv Setaria adherens G-1C Setaria faberi G-1C Inv Setaria geniculata G-1C Inv incip Setaria italica G-1C Setaria parviflora Inv G-1C Inv Setaria pumila G-1C Inv Setaria verticiformis G-1C Setaria verticillata G-1C Inv Setaria viridis G-1C Inv Solanum chenopodioides Inv Inv incip Solanum nigrum G-1C Soliva pterosperma G-1C Sorghum bicolor G-1C

25

Apéndice 1 (continuación) INVASORAS Galicia España Nome científico Fag & Bar IBADER Romero Sanz et al. Sorghum halepense Inv G-1C Inv PP Sorghum versicolor G-1C Spartina patens Inv P3 Spartina versicolor G-1C Inv inv Spartium junceum G-1C Sporobolus indicus Inv G-1C Inv Stenotaphrum secundatum Inv P2 G-1C Inv pot Inv PP Tetragonia tetragonoides Inv Trachelium caeruleum G-1C Tradescantia fluminensis Inv P2 G-1B Inv Inv PP Tritonia x crocosmiflora Inv P2 G-1B Inv Inv PP Tropaelum majus Inv P1 G-1C Inv Inv PP Veronica persica Inv G-1C Vicia sativa subsp sativa G-1C Vinca difformis Inv P1 G-1B Inv Inv PP Vinca major Inv Inv Vinca minor Inv Vitis vinifera G-1B Xanthium orientale G-1C Xanthium spinosum Inv G-1C Inv Xanthium strumarium italicum Inv G-1C Inv Yucca gloriosa Inv Zantedeschia aethiopica Inv Zebrina pendula G-1C Inv incip INVASORAS POTENCIAIS Abutilon theophrasti Inv G-2 Inv PP Acacia baileyana Inv pot Acacia decurrens Inv pot Acacia mearnsii Inv pot Acacia pycnantha Inv pot Acacia retinoides G-2 Inv pot Inv Acacia sophorae Inv pot Acer negundo G-2 Inv Amaranthus blitum Inv Inv Amatanthus blitoides Inv Inv Ambrosia artemisiifolia Inv Inv Aptenia cordifolia Inv Inv incip Araujia sericifera Inv Inv MP Artemisia verlotiorum Inv Inv PP Aster lanceolatus G-2 Aster novi-belgii G-2 Inv incip Axonopus affinis Inv pot Azolla caroliniana Inv pot Inv incip Bidens bipinnata Inv Bidens pilosa Inv Inv pot Inv PP Casuarina equisetifolia G-2 Inv Eur Chamaesyce polygonifolia G-1C Inv pot Inv PP Chamaesyse maculata Inv pot Inv incip Chamomilla suaveolens Inv Conyza bilbaoana Inv pot Conyza primulaefolia Inv pot Inv incip Cucumis myriocarpus G-2 Inv pot Inv incip Cupressus arizonica G-2 Inv incip Cupressus lusitanica G-2 Inv incip Cupressus macrocarpa G-2 Inv incip

26

Apéndice 1 (continuación) INVASORAS POTENCIAIS Galicia España Nome científico Fag & Bar IBADER Romero Sanz et al. Cupressus sempervirens G-2 Inv incip Cuscuta planiflora Inv pot Cyperus distans Inv pot Datura inoxia G-2 Inv Digitaria debilis G-1C Inv pot Digitaria ischaemum Inv pot Disphyma crassifolium Inv Duchesnea indica Inv pot Ehrharta calycina Inv pot Eleusine tristachya Inv G-1C Inv pot Inv incip Eragrostis bahiensis Inv pot Fallopia dumetorum Inv pot Ficus carica Inv Gamochaeta pensylvanica G-1C Inv pot Gamochaeta spicata Inv G-1C Inv pot Gamochaeta subfalcata Inv G-1C Inv pot Gladiolus undulatus Inv pot Hakea sericea Inv pot Hypericum calycinum G-2 Inv Eur Impatiens balfourii G-2 Impatiens glandurifera G-2 Inv Eur Impatiens parviflora G-2 Inv Eur Ipomoea mutabilis G-2 Inv Eur Isatis tinctoria subsp. tinctoria Inv Lantana camara Inv MP Lepidium virginicum Inv incip Ludwigia grandiflora Inv Inv pot Mesembryanthemum crystallinum G-2 Inv incip Mirabilis jalapa Inv G-2 Inv PP Myriophyllum aquaticum Inv pot Oenothera grandiflora Inv Oenothera x fallax Inv Opuntia dillenii G-2 Inv MP Opuntia imbricata G-2 Inv MP Opuntia stricta G-2 Inv MP Opuntia subulata G-2 Inv MP Oxalis articulata Inv G-1C Inv pot Inv incip Oxalis debilis (=O.corymbosa) Inv G-1C Inv pot Inv incip Panicum repens Inv pot Passiflora caerulea G-2 Inv PP Pawlonia tomentosa G-2 Inv Eur Pelargonium capitatum G-2 Inv Phyllostachys aurea G-1B Inv pot Reynoutria japonica Inv G-2 Inv pot Inv MP Reynoutria japonica Inv G-2 Inv pot Inv MP Ricinus communis G-2 Inv PP Salvinia natans Inv pot Sequoiadendron giganteum G-2 Sophora japonica G-2 Inv Stenotaphrum secundatum Inv P2 G-1C Inv pot Inv PP Vaccinium corymbosum x angustifolium G-2 Wisteria sinensis G-2 Inv Eur Yucca aloifolia G-2 Inv incip Yucca elephantipes G-2 Inv incip

27

Apéndice 1 (continuación) PROBABLES INVASORAS Galicia España Nome científico Fag & Bar IBADER Romero Sanz et al. Aeonium spp. Aloe arborescens Canna indica Chamaecyparis pisifera var. plumosa Eucalyptus pulchella Hakea salicifolia Inv Eur Myoporum laetum Triglochin striata

28

Apéndice 2. Listado provisorio de especies de aves introducidas citadas en Galicia (Vidal, 2004; GAE-SEO-BirdLife, 2006; datos propios). A categoría do seu estatus en Galicia é a asignada por Vidal (2004) e se corresponde coa seguinte clave:

A (x): accidental (número de rexistros) OR: observacións repetidas aínda que sen indicios de cría CPr: probablemente criando en Galicia, aínda que sen confirmación C: Criando Ext?: probablemente extinto na actualidade

O estatus das especies en España é o atribuido por GAE-SEO/BirdLife (2006), que sigue o sistema de categorías recomendado por AERC TAC (2003), que se resume a continuación:

C: Especies exóticas estabelecidas. Especies que, tendo sido introducidas ou reintroducidas polo home deliberada ou accidentalmente na rexión, teñen estabelecido poboacións reprodutoras que se manteñen por se mesmas sen necesidade de novas introducións ou reintroducións. C1: Introduccións naturalizadas. Especies que están presentes como resultado dunha introducción C2: Naturalizacións parciais. Especies con poboacións estabelecidas como resultado da introducción polo home, pero que tamén se citan en estado aparentemente natural. C3: Reintroducións. Especies con poboacións reintroducidas con éxito polo home en áreas onde se encontraban anteriormente. C4: Especies asilvestradas. Especies domésticas (seleccionadas artificialmente) con poboacións estabelecidas en liberdade. C5: Especies naturalizadas erráticas. Especies con poboacións naturalizadas estabelecidas noutros paises dentro da mesma rexión. D: Especies para as que existen dúbidas razonables de que xamais se teñan observado en estado natural. E: Especies exóticas non estabelecidas. Especies que, tendo sido introducidas ou reintroducidas polo home deliberada ou accidentalmente na rexión, non teñen establecido poboacións reprodutoras que se manteñen por se mesmas. E1: Especies das que se ten comprobado a reprodución e das que existen sospeitas de que se poidan chegar a estabelecer. E2: Especies que se ten comprobado a reprodución en liberdade de forma irregular ou ocasional, sen ningún indicio de que se atopen en proceso de estabelecemento. E3: Especies exóticas observadas de forma ocasional, sen constatación da súa reprodución.

Os nomes galegos son os empregados por Conde (1999) e Vidal (2004), optándose por non consignar ningún cando a especie non foi tratada por estes autores.

29

Nome científico Nome galego Categ. Galicia Categ. España DROMAIIDAE Dromaius novaehollandiae E3 ANATIDAE Dendrocygna bicolor Cerceta caneleira D, E3 Cygnus olor Cisne mudo A, E2 Cygnus atratus Cisne negro OR E2 Anser albifrons Ganso de Testa Branca A, E3 Anser anser Ganso bravo A, E3 A. anser var. domesticus E3 Anser indicus Ganso de cabeza listada A (1) E3 Branta canadensis Ganso do Canadá C5, E3 Branta leucopsis Ganso de cara branca A, E3 Branta bernicla Ganso de cara negra Branta ruficollis Ganso paporrubio A, E3 Alopochen aegyptiaca Ganso do Exipto A (1) E2 Tadorna ferruginea Pato canelo A, E2 Tadorna cana E3 Cairina moschata E2 C. moschata var. domestica Aix galericulata Pato mandarín C5, E2 Anas penelope Asubiador A, E3 Anas falcata Pato falcado D, E3 Anas platyrhynchos Lavanco A, E2 A. platyrhynchos var domestica E3 Anas acuta Pato rabilongo A, E3 Anas bahamensis Pato das Bahamas A (2) E3 Anas discors Cerceta aliazul A, E3 Marmaronetta angustirostris Cerceta parda A, E3 Netta rufina Pati rubio A, E3 Aythya niroca Pato castaño A, E3 Mergus albellus Mergo pequeño A, E3 Oxyura jamaicensis Malvasía americana C5, E2 ODONTOPHORIDAE Colinus virginianus Paspallás de Virxinia Ext? E1 PHASIANIDAE Alectoris rufa Perdiz A, E1 Phasianus colchicus Faisán CPr C1 PELECANIDAE Pelecanus onocrotalus Pelicano branco A, E3 ARDEIDAE Bubulcus ibis Garza boieira A, E2 CICONIDAE Mycteria ibis D, E3 THRESKIORNITHIDAE Threskiornis aethiopicus E2 Eudocimus ruber E3 PHOENICOPTERIDAE Phoenicopterus minor Flamingo pequeño D, E3 FALCONIDAE Falco rusticolus Xerifalte E3 LARIDAE Larus scoresbii COLUMBIDAE Columba livia Pomba das rochas A, C2, C4 Streptopelia roseogrisea Rola de colar A (1) C4 Streptopelia senegalensis Rola do Senegal A (1) D, E3

30

Apéndice 2(continuación)

Nome científico Nome galego Categ. Galicia Categ. España CACATUIDAE Nymphicus hollandicus Ninfa OR E3 PSITTACIDAE Melopsittacus undulatus Periquito común OR E3 Psittacula krameri Cotorra de Kramer C C1 Psittacus erithacus Iaco A (1) E3 Aratinga sp. Aratinga A (2) Cyanoliseus patagonus Cotorra de Patagonia OR E2 Myiopsitta monachus Cata da Arxentina C C1 TIMALIIDAE Leiothrix lutea Rosuinol do Xapón A (3) C1 CORVIDAE Corvus albus E3 ESTURNIDAE Acridotheres cristatelus Miná cristado A (1) E3 Acridotheres tristis Miná común A (3) E2 Lamprotornis chalybaeus Merlo metálico OR E2 PLOCEIDAE Ploceus intermedius Tecelán de cara negra A (1) E3 Ploceus cucullatus Tecelán de cabeza negra A (1) E2 Quelea quelea Tecelán de bico vermello A (2) E1 Euplectes afer Tecelán Napoleón A (2) E1 Euplectes orix Tecelán vermello OR E2 ESTRILDIDAE Uraeginthus bengalus Estrilda azul A (3) E3 Estrilda melpoda Estrilda de cara laranxa CPr E1 Estrilda troglodytes Bico de coral rabinegro A (2) E1 Estrilda astrild Bico de coral C C1 Amandava amandava Bengalí vermello C C1 Poephila guttata Diamante mandarín CPr E3 Lonchura cantans Bico de prata A (2) - Lonchura bicolor Capuchino bicolor A (2) E3 Lonchura malacca Capuchino tricolor A (2) E2 Lonchura maja Capuchino de cabeza branca A (1) E3 Amandina fasciata Degolado A(1) E3 Padda oryzivora Padda A (2) VIDUIDAE Vidua fischeri Viúva de Fischer A (4) E3 Vidua macroura Viúva dominicana OR E3 FRINGILIDAE Serinus canaria E3 Serinus mozambicus Canario de Mozambique A (2) E3 Bucanetes githagineus Trompeteiro A, E3

31

Anexo II: Cartografía

Mapa 1. Localización de Cortaderia selloana y Carpobrotus spp. no LIC e

ZEPVN “Monte e lagoa de Louro”.

488000

488000

489000

489000

490000

490000

491000

491000

492000

492000

493000

493000

494000

494000

4732000

4732000

4733000

4733000

4734000

4734000

4735000

4735000

4736000

4736000

4737000

4737000

4738000

4738000

4739000

4739000

·

Especies exóticas invasoras en Galicia: diagnóstico dasituación actual e proposta de liñas de actuación

Pta. Insua

Praia de Larino

Arnado

Faro de PuntaInsua

Chan da Gándara

Camping Ancoradoiro

Punta Cantón

Escorachela

Porto do Ancoradoiro

Mapa 1: Localización de Cortaderiaselloana y Carpobrotus spp. no LIC eZEPVN "Monte e lagoa de Louro"decembro de 20061:25.000

CONCELLO DE CARNOTA

CONCELLO DE MUROS

Lariño

Louro

Lira

Lenda

Límite do espazo natural

Estradas / camiñosEdificaciónsCostaRíos / Lagoas

Límite dos ConcellosCarpobrotus sp.

Cortaderia selloanapes< 5> 5 Cortaderia selloana

Outros focos de flora invasora

MostraxesEn vehículoA pé

Localización de:

Carpobrotus sp.

Localización nas fotos 1:8.000: