ESPAINIAKO GERRA ZIBILA (1936-39)

GERRA ZIBILA

(1936-39)

GERRA ZIBILA

(1936-39)(1936-39) (1936-39)

EGILEA: Mentxu Gandarias Ipiña

Espainiako II.Errepublika (1931-1939)

•1936ko otsailerako hauteskundeetarako deialdia egin zen.•Hauteskunde legeak koalizioak egitea onartzen zuen

•Bi bloke nagusitu ziren. Polarizazioa oso nabarmena zen bizitza politikoan• Eskuina: Bloke Nazionala

•Ezkerra: Fronte Popularra

CEDA Alderdi Komunista


Alderdi ezberdinetako buruzagi nagusiak

•Fronte Popularrak (errepublikarrak+sozialistak+komunistak) gehiengoa lortu zuen


Hauteskunde-emaitzak 1931 eta 1936 artean


•Manuel Azañak gobernua osatu zuen sozialista eta

komunistarik gabe, errepublikarrekin.

•Kongresuak Alcalá Zamorak konstituzioak emandako

ahalmenak (6 urteko agintaldian gorteak bitan desegiteko

eskubidea) gainditu zituelakoan, presidentziatik baztertueta Manuel Azaña presidente hautatu zuen.


•Gobernu burua Santiago Casares Quiroga izan zen.

•Azañak Largo Caballero nahiago zuen baina honek

ezetza eman zion kargua onartzeak alderdi

sozialistaren banaketa sor baitzezakeen.


•Eskuinak estatu-kolpea prestatzen zegoela entzuten zen etengabe. Errepublikak

Mola jenerala Iruñera bidali zuen nolabait Madriletik urruntzeko (akats handia).

•Ordena publikoan arazo ugari zeuden (elizen kontrako

erasoak, grebak, sozialista eta anarkisten arteko

enfrentamenduak, Goardia Zibilaren kontrakoak,…) .

•Iraultzatik oso gertuko egoera sortu zen .

•Tentsioa eta indarkeriaren erabilpena gorantza zihoazen

Mola jenerala Iruñera bidali zuen nolabait Madriletik urruntzeko (akats handia).

•Franco eta Goded jeneralek Kanariar eta Balear uharteetan lasai jardun

zuten azpilanean.

“Casus Belli”:• Erasorako Guardiako Castillo tenientea (sozialista eta UMRAko kidea) hil zuten

falangista batzuek. Mendeku gisa José Calvo Sotelo eskuin parlamentarioko

buruzagia erahil zuten Castilloren kideek.

•1936ko uztailean altxamentu militarra hasi zen

Gerra Zibila (1936-1939)

GERRA ZIBILAREN KAUSAK

BARNE-ERAGILEAK NAZIOARTEKO ERAGILEAK

BARNE-ERAGILEAK

• Espainiako egoera sozio-ekonomikoa:− Nekazaritza tradizionalean oinarrituriko ekonomia. Lurjabetzaren desoreka− Biurteko erreformistan egoera aldatzeko buruturiko legedia eta burgesiaren/nekazari pobreen haserraldia.− Industriaren prozesu berantiarra eta lehia eza.− 1929ko krisi ekonomikoaren ondorioak:

� Esportazioen galera. � Langabeziaren gorakada. Etorkinen itzulera.� Gizarteko diferentziak handitzea

− Langileen iraultza eskakizuna eta gobernuari sindikatu erradikalek egindakoetengabeko presioa.


etengabeko presioa.

• Politika laikoa eta gizartean zabalduriko antiklerikalismoa. Elizarekiko harremankorapilatsuak eta tentsioz beterikoak.

• Nazionalismoen aldarrikapenak, eskualde autonomikoak sortzeko eskubidea eta horren kontrako jarrera Ejertzitoan eta sektore eskuindarrean.

• ArmadakEspainiako politikan era zuzenean esku hartzeko tradizioa.

• 1934ko Urriko Iraultzaren osteko polarizazio politikoa.

• Alderdi politiko/sindikalisten jarrera erradikalak (

• Kale mailako desordenak eta indarkeriaren gorakada.

NAZIOARTEKO ERAGILEAK• 1929ko krisiaren ondorio sozio-ekonomikoak:

− Langabeziaren gorakada

− Erdi mailako klasearen desagerpena

− Etsipena eta estatuaren babes eza

• 1929ko krisiaren ondorio politikoak:− Gobernuen ezintasunak herritarren haserraldia

eta mesfidantza eragin zuen.

− Demokraziaren, alderdi tradizionalen eta


− Demokraziaren, alderdi tradizionalen eta

sistema parlamentarioaren kontrako argudioakareagotu ziren.

− Muturreko erantzunen gorakada:

� Eskuinean: faxistak eta naziak (Italian eta Alemanian)

� Ezkerrean: komunistak (SESB, III.Internat)

− Europak komunismoaren hedapenari zionbeldurra.

− Frantziako Fronte Popularraren eredua eta horren garaipena


•Interbentzionismo militarraren tradizio luzea bizitza politikoan.

•Enfrentamendua Ejertzitoan:

•UME (Unión Militar Española). Karreradun ofizialak, Azañaren

erreforma militarren kontrakoak. Mola, Goded, Franco, Galarza, …

•UMRA (Unión Militar Republicana Antifascista). Nuñez de Prado,

Asensio Torrado, Pérez Parrás.

AZPIJOKO MILITARRA

Asensio Torrado, Pérez Parrás.

• Martxoan: ofizialen bilera Molaren zuzendaritzapean.

•Altxamenduaren aldeko laguntza zibila:

•CEDA alderdiko erradikalenak

•Falangistak

•Bloke Nazionala (karlistak eta alfontsotarrak)

Gerra Zibila (1936-1939)AZPIJOKO MILITARRA

Franco Kanarietako goarnizioko kideekin, altxamendua hasi baino aste batzuk lehenago

Emilio Mola Vidal


ALTXAMENDUAREN HASIERA

1936ko UZTAILAK 17

•Marokon, Errepublikaren kontrako altxamendu militarra hasi zen.

•Franco Kanarietatik irten eta Marokora abiatu zen tropa afrikarren

agintaritza eskuratzera

Yagüe Ceutan Francoren etorreraren berri ematen


ALTXAMENDUAREN BIDEA


Las Palmaseko Manifestoa

•Altxamenduaren izenean, Francok •Altxamenduaren izenean, Francok sinaturiko dokumentu publikoa.

•Tenerifen idatzia eta Melillan argitaratua.


Uztailaren 18ko Mundu Obrero

egunkariaren orri nagusia •Gil Robles (CEDA)

•Francisco Franco


MOLA

SANJURJO(VII-20)

GODED

Goardia Zibila eta Erasorako Goardia

Generalitat-en alde

Uztailak19/20, Mola Iruñarrek goratua

uztailaren 18an, altxamendua penintsulara pasa zen

FRANCO

GODEDAltxamendua Sevillan

QUEIPO DE LLANO


•Ejertzitoa zatiturik geratu zen, ofizial asko Errepublikaren alde agertu zen.3 egun pasa ostean, alde bietako indarrak nahiko orekaturik zeuden.Gobernuak ez zuen altxamenduaren luzapena aurreikusi eta ez zuen jakinhasierako abantaila aprobetxatzen.

•Casares Quiroga saiatu zen arazoa konpontzen herritarren artean armakbanatu gabe baina ezintasunaren aurrean, dimititu egin zuen. MartinezBarriok altxamendua geldiarazteko egindako saiakerak porrot egin zuenez,honek ere dimititu zuen. Azkenean, uztailaren 19an, gobernu berria osatuzen José Giralen kontrolpean.

IRAULTZA izan zen•Gobernu errepublikarraren arazo larriena IRAULTZA izan zen.

• Altxamenduaz batera, indar politiko batzuek iraultza soziala hasi zuten.

Batzar iraultzaileak probintzia guztietan sortu ziren eta gobernu zentralari

ezinezko egin zitzaion egoera kontrolatzea. Zatiketa politikoak ahuldu zuen

erantzun errepublikarra.

•Aginte bateratua ez zen egon ekintza militarrak koordinatzeko.

•Milizietan disziplina eta prestakuntza falta handiak izan ziren.

•Jabetzaren kolektibizazioa sortu zen hainbat probintziatan (lursailak eta

industriak).

Gerra Zibila (1936-1939)1936ko uztaila

ESPAINIA BI ZATITAN BANATUA

Gerra Zibila (1936-1939)INDARREN BANAKETA

ERREPUBLIKARRAK NAZIONALAK

BANAKETA GEOGRAFIKOA

(gaur egungo erkidegoak eta

probintziak)

EKONOMIA ETA DEMOGRAFIA BALIABIDEAK

ESPAINIA BARRUKO

LAGUNTZAK(alderdiak,

armada, ….)

ATZERRIKO LAGUNTZAK

PROTAGONISTA NAGUSIAK

Gerra Zibila (1936-1939)ERREPUBLIKARRAK NAZIONALAK

BANAKETA

GEOGRAFIKOA

(gaur egungo

erkidegoak eta

probintziak)

• Asturias ia osorik• Kantabria• Bizkaia eta Gipuzkoa• Katalunia• Valentzia• Murtzia

• Gaztela-Mantxa• Extremadurako

hegoaldea• Andaluziako zati bat• Madril

• Marokoko protektoratua• Kanariar irlak eta Balearrak (Menorka ez)• Galizia• Gaztela-Leon• Aragoi zati bat• Extremadurako iparraldea• Andaluziako zati bat (Guadalquivirren ibarra)• Asturiaseko Oviedo hiria• Araba eta Nafarroa

• Zonaldeak geografikoki bi zatitan banatuta• Hiri handienak

EKONOMIA ETA

DEMOGRAFIA

BALIABIDEAK

• Kataluniako lantegiak• Mediterraneoko nekazaritza modernoa• Andaluziako eta Asturiaseko meategiak• Iparraldeko burdin eta altzairugintza• Saguntoko siderometalurgia• Espainiako Bankuaren urre erreserbak• Populazio gune garrantzitsuenak (industrializatuenak)

• Barnealdeko nekazal probintzia nagusiak (Gaztela-Leon)

• Galiziako azienda• Leongo ikatza• Populazio gutxiko zonaldeak,(otsaileko

hauteskundeetan eskuinak irabazitako probintziak, neurri handi batean).• Populazio gune garrantzitsuenak (industrializatuenak) probintziak, neurri handi batean).

ESPAINIA

BARRUKO

LAGUNTZAK

(alderdiak,

armada, ….)

• Alderdi sozialista eta errepublikarrak• PCE• Langile mugimendua (CNT, FAI, UGT)• Kataluniako eta euskal nazionalistak• Itsas Armada eta Aire Armada, ia osorik• Goardia Zibileko eta Armadako kide gehienak• Milizia anarkistak

• Falange Española , JONS, ComuniónTradicionalista eta milizia karlistak (erreketeak), ultramonarkikoak.

• CEDA, Lliga (atal bat)• Marokoko Armada, Graduazio altuko ofizialak• Eliza katolikoa• Lurjabeak, goi-burgesia

ATZERRIKO

LAGUNTZAK

1936an, Espainiako Gerran Parte ez Hartzeko Batzordea: europarrek gatazka militarrean parte ez hartzeko hitza hartu zuten.

• Brigada Internatzionalak (mundo osoko bolondresak)• SESB (aholkularitza militarra, armamentua), Mexiko

(materiala eta elikagaiak), Frantzia

• Alemania (Condor Legioa-aire indarra-) eta Italia (Corpo di Truppe-lehorrekoa-). Tropak eta armamentua.

• Portugal (mugen kontrola, soldaduak)

PROTAGONISTA

NAGUSIAK

• Azaña, Casares Quiroga, Mtnez Barrio, Giral, Largo Caballero, Negrín

• Rojo, Miaja, Pozas, Durruti, Líster, Mera

• Gil Robles, Suñer• Sanjurjo, Mola, Franco, Queipo de Llano,

Varela, Goded

Gerra Zibila (1936-1939)1936ko uztaila


•Armen bidez demokrazia, faxismoa eta komunismoa

aurrez aurre.

•Londresen, Espainiako Gerran Parte Ez Hartzeko

Batzordea eratu zen gatazka 2.Mundu Gerra ezBatzordea eratu zen gatazka 2.Mundu Gerra ez

bihurtzeko helburuaz. Ez zuen eraginkortasunik izan.


DEMOKRAZIA

VS

FAXISMOA FAXISMOA


Italia, Alemania eta Portugal altxatutakoen alde

• unitate militarrak, baliabideak eta finantziazioa


Nazioarteko Brigadak Fronte

Popularraren alde

•Bolondresez osaturiko tropak


SESB eta Frantzia Fronte Popularraren alde

•Materiala, aholkularitza militarra

1937ko Madrilgo irudia

Gerra Zibila (1936-1939)1936ko uztaila-iraila. Gerraren hasiera

•Zutabe militarrak alde bietan. Alderdi eta

sindikatuen arabera antolaturik.

•Hegoaldetik abiatu Extremadurarantz. Zona nazional biak elkartzeko ahalegina.•Madril hartzea altxatutakoen helburu nagusia

•Errepublikak hiriburuaren defentsa prestatzen du

•Gobernu errepublikarra Valentziara doa.

•Yagüe komandantea •Badajozeko fusilamendu masiboak: gerraren errepresio basatia

•Gobernu errepublikarra Valentziara doa.


•Madrilen, herritarren miliziak sortu ziren hiriaren defentsarako

•Jeneralak: Miaja eta Rojo•Hiriburuak setioa gainditu zuen (espero ez zenean). Dolores

Ibarruri “Pasionaria” komunistaren leloa ospetsu bihurtu zen.

•Nazioarteko Brigadek parte hartu zuten horretan.

Vicente Rojo


•Madrilen erresistentziaren aurrean, eta aurrez aurreko erasoa baztertuta, Franco

hiria inguratzea saiatu zen.

•A Coruñako errepidea moztea: porrota

•Jarama eta Guadalajarako batailak: porrota

•Hiru erasoaldiak gelditu zituzten errepublikarrek

•Egoeraren aurrean, Franco (Vigón jeneralak aholkaturik) Iparraldean tropakkontzentratzea erabaki zuen.

Brihuega, Guadalajarako batailan,1937.

Guadalajarako bataila, 1937


•Atzerriko laguntzaren bila: Italia, Alemania,

SESB,…

•Armada berrien eraketa:•Alde frankistan, zuzendaritza militarra

zorrotza zen eta antolaketa ordenatua

zuen.

•Alde errepublikarrean, ospe handiko

buruzagi eta ofizialekin batera (Pozas,

Llano de la Encomienda, Rojo Lluch,..)

FRONTEEN EGONKORTASUNA

MolaFranco

Llano de la Encomienda, Rojo Lluch,..)

elkarte sindikalisteetatik iritsitako

buruzagi militarren garrantzia (Durruti,

Líster, Mera).

LísterDurruti

Gerra Zibila (1936-1939)FRONTEEN EGONKORTASUNA

•Etsaiaren zapalkuntza eta sarraskia.•Atzealdeko exekuzioak

•Errepublikaren aldean “hautakorrak” izan ziren (apaizak, ugazabak,

politikariak, aristokratak): Izu Gorria•Altxatutakoen aldean, ordea, masiboak ziren, estrategia atzealdea

etsairik gabe uztea zen. Izu Zuria

Primo de Rivera

Garcia Lorca


•Hegazkin alemaniarrek Bizkaiko herri

batzuk bonbardeatu zituzten.

• Otxandio, Durango, Gernika,…

•Ez ziren gune estrategikoak

•Helburu zibilak

•Hondamen maila oso handia

1937ko martxoa-urria. Iparraldeko Frontea

•Iparraldean, eraso nazionala ekialdetik mendebalderako norabidea.

1937ko urria

•Udan, Errepublikarren erasoaldiak Brunete eta

Belchiten iparra libratzeko. Alferrik.

Gerra Zibila (1936-1939) GERNIKA (1937ko apirila)


Guernica. Picasso

Gerra Zibila (1936-1939) “Bilboko Burdin Gerrikoa”

•Espainiako Gerra Zibilean, Eusko Jaurlaritzaren

aginduz Bilbo inguruan eraikitako gotorleku-sistema. Lubaki, alanbrada, metrailadore,

behatoki eta bidexkaz osatuta zegoen.

•Plentzian hasi eta Bilbo inguratuz Muskizko San

Julian ingururaino iristen zen: Bilbotik 20 bat

kilometrora zegoen.

•Bilboren defentsaren oinarria izan nahi zuen;•Bilboren defentsaren oinarria izan nahi zuen;

baina, Francoren aldeko indarrek erraz hautsi

zuten Alejandro Goikoetxearen laguntzaz.Hark Bilboko gerrikoa eta gotorlekuaren obrak

zuzendu zituen euskaldunentzat baina 1937an

frankisten bandora aldatu zen. Berak emandako

informazio eta planoei esker frankistek, Soltxaga

jeneral frankista buru zutela, Bilbo hartu ahal izan

zuten 1937ko ekainean.

.

Gerra Zibila (1936-1939) “Bilboko Burdin Gerrikoa”

.


Bilbo nazionalen esku gelditu zenean, José Antonio Agirre eta EuskoJaurlaritzak etengabeko leku aldaketa izan zuten (Santander, Valentzia,

Bartzelona). Gerra bukatutakoan, erbesterako bidea hartu zuten eusko

sailburuek.

Francok Bilbo erori bezain pronto (1937-06-23), Bizkaia etaGipuzkoako Kontzertu Ekonomikoak baliogabetu zituengerraren aitzakia erabilita. Arabakoak, ordea, onartu zituen

BIZKAIAN ETA GIPUZKOAN KONTZERTU EKONOMIKOAKEZEZTATZEKO LEGE-DECRETUA. (1937-06-23)

Euskal herriko probintzietan ekonomia arloan indarrean dagoen sistema itunduak pribilegio

nabarmena du erregimen arruntari lotutako gainerako lurralde nazionalarekiko, (…).

Kontzertua mesedegarri izan zuten askok ahaztu egin zuten botere publikoak eman zien

zarrastelkeria eta, Gipuzkoan eta Bizkaian, armak hartu zituzten uztailaren 17an abiarazitako

Mugimendu Nazionalaren aurka eta traizioz erantzun zioten salbuespenezko

eskuzabaltasunari (...).


Gogoeta beraien arabera, Arabako probintzian gaur egun indarrean dagoen sistemak jarraitu

egin behar du (…)

(..) honako hau XEDATZEN DUT:

Lehen artikulua. Datorren uztailaren batetik aurrera, estatuko kontribuzio, errenta eta zerga

arrunt eta berezi guztien kudeaketa eta bilketa Gipuzkoa eta Bizkaia probintzietan egingo da,

indarrean dagoen erregimen erkidearen arabera (…). Beraz, indargabetuta geratuko da

lehen adierazitako datatik aurrera ekonomia arloan Aldundiekin itundutako eta gaur egun

indarrean zegoen erregimena.

Gerra Zibila (1936-1939) Santoñako Ituna

Santoñako hitzarmena 1937ko abuztuaren 24an Espainiako Gerra Zibilaren

iparraldeko frontearen galeran Guriezon, Santoñatik gertu, Euzko Alderdi Jeltzalekoeta Corpo Truppe Volontarieko buruzagiek sinatutako bake-hitzarmena izan zen

EAJko agintariek hitzarmena izenpetu zuten, Valentzian zegoen gobernuerrepublikarrak jakin barik. Hitzarmenaren arabera, Eusko Gudarosteak errenditu

eta Corpo Truppe Volontarie batailoiari armak eman behar zizkion. Italiarrek,

trukean, gudariei bizitza errespetatu behar zieten, Italiako armadaren menpean

gerra-preso izanik. Politikariak, funtzionarioak eta gura zuten ofizialak, berriz,gerra-preso izanik. Politikariak, funtzionarioak eta gura zuten ofizialak, berriz,

itsasoz atera zitezkeen.

Hitzarmena ez zen bete: Alde batetik, itsasontziak beranduegi ailegatu ziren hirira,

eta bestetik frankisten Agintari Gorenak indarra kendu zien italiarrei. Gudariak

berehala El Dueso presondegian sartu zituzten. Azaro inguruan, Gudarosteko

11.000 gudari gelditu ziren aske, 5.400 lan-batailoietan, 5.600 preso eta 510

heriotz-zigorrera kondenatuak.

Santoñako hitzarmenaren arrazoiak ez dira erabat ezagutzen:

•Bizkaia galdu ondoren, eusko gudariak errenditu ziren. Gehienen iritziz,

Eusko Gudarosteak ez zuen beharrik ikusten Euskal Herritik kanpo borrokan

jarraitzeko.

Eusko Jaurlaritzako agintari batzuek esan zuten Espainiako Gobernuak ezziela hegazkinik bidali Bilbo defendatzeko. Espainiarrek, berriz, Indalecio

Prieto orduko Defentsa Ministro eta Bilboko alkate ohiak hiria defenditzeko

Gerra Zibila (1936-1939) Santoñako Ituna

Prieto orduko Defentsa Ministro eta Bilboko alkate ohiak hiria defenditzeko

nahibeste baliabide eman zizkiela erantzun zuten. José Luis de la Granjaren

ustetan, Prietok lantegiok frankisten eskutan egon ez zitezen Ezkerraldekoindustriak leherrarazteko agindua eman zuenean, agindua ez zen EAJko

milizianoen gustukoa izan, eta orduan hasi omen ziren bien arteko tirabirak.Azkean, bizkaitar industrialdeak ez ziren kaltetuak izan.

•Agintariek ez ezik, milizianoek ere arazoak izan zituzten haien artean.

Jeltzaleak kontserbadore eta katolikoak ziren; errepublikarrak, aldiz,

ezkerreko sozialistak, komunistak edo anarkistak. Nahiz eta brigada mistoak

sortzeko agindua izan, ez zen hartu-eman handirik alderdi desberdinen

artean


•Bizkaiko erresistentzia gaindituta mendebalderantz abiatu ziren nazionalak.

•Mola jenerala hegazkin istripu batean hil zen.

•Santander oso erraz hartu zuten.

•Asturiasek, geografi malkartsuaz baliatuz eta ezkertiar alderdien indarrei esker,

defentsa handia sortu zuen. Gijón izan zen erortzeko azken hiria.

•Konkista amaitu arren, gizon armatuen taldetxoek mendi inguruetan jarraitu

zuten erregimen garailearen kontrako ekintza militarrak burutzen (makiak).

•Handik aurrera, Asturiasko meatzak frankisten esku gelditu ziren.

•Errepublikarrek Brunete eta Belchiten buruturiko erasoaldiek ez zuten•Errepublikarrek Brunete eta Belchiten buruturiko erasoaldiek ez zuten

iparraldetik tropak urruntzeko balio izan.

Iparraldeko Frontea desagertu egin zen


•Iparraldeko Frontea erori ondoren,

Francok Mediterraneorantz mugituzituen tropak.

•Francoren helburua errepublikarrenindarren zatiketa geografikoa eragiteazen.

•Errepublikarrek, ordea, Teruelkonkistatzera abiatu ziren 1937ko neguan.

1938ko abuztua

Mediterraneorako bidea 1937ko negua-1938)

konkistatzera abiatu ziren 1937ko neguan.

• Francoren tropek berreskuratu zuten

Teruel eta Mediterraneoraino heldu ziren,

lurralde errepublikarra bitan zatituta.

Prietoren dimisioa gobernuan(defentsan).

•Francok ez zuen gerra amaitzeko

presarik izan. Juan Negrín-k ez zuenerrenditu nahi izan.


Tanke errepublikarrra

Mediterraneorako bidea 1937ko negua-1938)

Tanke errepublikarrra

Teruel, 1938ko urtarrila. Errepublikarrek,hirian sartutakoan, arerioari harturiko banderak daramatzate.

Gerra Zibila (1936-1939) Ebroko bataila (1938ko uztaila-azaroa)

•Valentzia mehatxupean zegoenez,

errepublikarrek etsaia ezusteanharrapatu nahi izan zuten, Ebron

erasoaldi azkarra eginez.

•Ebroko Gudua gerrako gudu luze etaodoltsuena izan zen.odoltsuena izan zen.

•Bi ejertzitok elkar suntsitu zuten, harik eta

tropa errepublikar onenak hondatuta

geratu arte.

•Ebroren gudak gerraren norabideaerabaki zuen

Gerra Zibila (1936-1939) Ebroko bataila (1938ko uztaila-azaroa)

Líster Ebroren frontean.1938.

Gerra Zibila (1936-1939) Kataluniaren erorketa (1939ko otsaila)

•1938ko urrian, Nazioarteko Brigadak joanegin ziren.

•Francok ez zuen arazorik izan Katalunia

hartzeko.

•Girona 1939ko otsailean erori zenean,

Kataluniako Frontea desegin zen.

•Gobernu errepublikarrak nazionalek

populazioaren aurkako mendekurik ez izateko

ahaleginek huts egin zuten.

•Zibil eta militar ugarik Frantziako mugagurutzatu zuen erbesterako bidean.

•Errepublikako presidentea zen Manuel

Azañak dimisioa aurkeztu zuen (jada

Frantzian zegoela)

Gerra Zibila (1936-1939) Nazioarteko Brigaden agurra (1938ko urrian)

Robert Cappa-ren argazki honetan Nazioarteko Brigaden agurra duguRobert Cappa-ren argazki honetan Nazioarteko Brigaden agurra dugu

Gerra Zibila (1936-1939) Nazioarteko Brigaden agurra (1938ko urrian)

Rojo, Negrín, eta Líster Nazioarteko Brigadei agurra egiten.

Gerra Zibila (1936-1939) Kataluniaren erorketa (1939ko otsaila)

Gerra Zibila (1936-1939)Gerra Zibilaren bilakaera

Gerra Zibila (1936-1939) Gerraren bukaera (1939ko otsaila-apirila)

•Menorka errenditu zen.

•Alde errepublikarrean, Juan Negrínen gobernuaren izen ona galduta zegoen.

•Juan Negrín errendizioa sinatzearen kontra zegoen 2.Mundu Gerra hastear

zegoela, baldintza hobeak eta ohorezko bakea lortzeko asmotan itxarotea hobea

zelakoan. “Resistir es vencer”

•Bitartean, Franco jenerala Frantziak eta Britainia Handiak errekonozitu zuten.

•Martxoan, Casado koronela eta Julián Besteiro politikaria Francorekiko

elkarrizketak hasi zituzten gerrari amaiera emateko. Estatu-kolpea burutu zuten

Negrínen aurka. Gerrari eusteak kalteak besterik ez zekartzalakoan. Madrilenerrendizioa agindu zuten.

•Francok ez zuen inolako baldintzarik onartu, erabateko errendizioa eskatu zuen.

•Mediterraneo aldeko azken guneak erori ziren.

•Apirilaren 1ean gerraren amaiera iragarri zen, operazio militarrak bukatu ziren.


Segismundo Casado gerraren azken fasearen protagonista

izan zen berak zuzenduriko estatu-kolpeak Francorekiko

elkarrizketak eragin zituelako.


GERRA GARAIKO

BILAKAERA POLITIKOA

Emilio Mola

Federica Montseny

Francisco FrancoJuan Negrín

Largo Caballero

Dolores Ibarruri


ALDE ERREPUBLIKARRA

Largo Caballero Juan Negrín

Gerra Zibila (1936-1939) Errepublikaren aldeko bilakaera

•Gobernu aldaketa ugari:

•Santiago Casares Quirogaren gobernuak dimititu zuen altxamenduaren

lehenengo egunetan.

•Diego Martínez Barriok 2 eguneko agintea osatu zuen baina utzi zuen

altxamendua geldiarazteko ahalmen ezagatik eta herritarrei armak banatzeko

ezetzagatik.

•José Giral (Izquierda Republicana) izan zen hurrengo gobernuburua.

•1936ko irailean, Fco Largo Caballerori (PSOE) eman zion Azañak Gobernua•1936ko irailean, Fco Largo Caballerori (PSOE) eman zion Azañak Gobernua

osatzeko agindua (1936ko iraila-1937ko maiatza). Honek egoera zuzentzen

saiatu zen eta horretarako alderdi ezberdineko koalizioa sortu zuen:

•PSOE eta PCE, alderdi errepublikarrak, euskal abertzaleak etanazionalista kataluniarrak eta LAU MINISTRO ANARKISTA. (Joan

Peiró, Juan López, Joan Garcia Oliver eta Federica Montseny)

Federica Montseny

BuenaventuraDurruti


Ministro anarkistak Largoren gobernuan


Francisco Largo Caballero

•Largoren politika ez zen izan espero

bezain iraultzailea.

•Ez zuen erraztu PSOE eta PCE

alderdien batasuna.

•Militarizazioa bultzatu zuen.



NEURRI SOZIALAK ETA AHALEGIN IRAULTZAILEAK(gerra aurretik eta bitartean)

•Etxebizitzen alokairuen murrizketa.

•Altxamenduaren aldekoen industriak bahitu eta nazionalizatu zituzten.

•Nekazaritza-erreformaren jarraipena.

•Nekazal ustiapenen kolektibizazioa, nekazal sindikatuek burutua.

•Oinarrizko industrien (CAMPSA) eta trenbide-konpainiennazionalizazioa.

•Estatuaren banku eta finantza-erakundeen kontrola.


•Gobernuak Valentziara ihes egin zuen Madril arriskuan baitzegoen.•Miaja jeneralak zuzendutako DEFENTSA BATZORDEA izan zenaginte organo gorena hirian.

Madrileko Defentsa Batzordea, Miajaren zuzendaritzapean.

Gerra Zibila (1936-1939) Largo Caballeroren gobernua

• Largo Caballerok errepublikarrei etengabe

leporaturiko antiklerikalismoak nazioarte

mailan min handia egiten ziela bazekien

(altxamendua legitimizatzeko Francoren

argudio nagusia Elizaren aldeko defentsa

izan zen beti).

•Atzerriko potentzien aldeko jarrera lortzeko

eta matxinaturiko militarren argudioa

desegiteko, gobernu espainiar hartan EAJ


alderdiaren parte hartze zuzena ezinbesteko

helburu bihurtu zen. EAJ alderdiaren pisu

katolikoak garrantzi handia zuen.

• Bestalde, iparraldeko frontearen

defentsan jeltzaleen konpromezua ere

derrigorrezkoa zen.

•Agirrek abertzaleen laguntza politikoa

baldintzatu zuen :

EUSKAL ESTATUTUAREN ONARPENA

Lehen xedapen iragankorra. Gerra zibilak eragindako ez ohiko baldintzek


1. art. Errepublikako Konstituzioaren eta Estatutu honen arabera, Arabak,

Gipuzkoak eta Bizkaiak eskualde autonomoa osatzen dute espainiar

estatuaren barruan eta “Euskal Herria” izena hartu du. Bere lurraldea

aipatutako probintziek gaur egun osatzen dutena izango da eta horiek, aldi

berean, modu autonomoan gobernatuko dira (…). Euskara, gaztelania bezala,

Euskal Herriko hizkuntza ofiziala izango da (…).

Euskal Autonomi Estatutua

Lehen xedapen iragankorra. Gerra zibilak eragindako ez ohiko baldintzek

irauten duten bitartean, Euskal Herrian behin-behineko Gobernuak aginduko

du Estatutu honetan xedatutako eskumen guztiekin. Behin-behineko Gobernu

horretako lehendakaria Estatutua promulgatu ondorengo zortzi egunen

barruan izendatuko dute euskal udalak osatzen dituzten eta euren botoa

askatasunez eman dezaketen herriak aukeratutako zinegotziek (…).

Behin-behineko Gobernuko lehendakariaren hautaketa Bizkaiko gobernadore

zibilak egiaztatuko du (…). Horrela hautatutako lehendakariak behin-behineko

Gobernuko kideak izendatuko ditu eta horiek ez dira bost baino gutxiago

izango (...)


Eusko Jaurlaritzaren jaiotza

•Euskal estatutua onartu bezain laster, urriaren

hasieran eta Gernikan bilduta, aske zeuden

udalerrietako ordezkariek (gehienak bizkaitarrak)

José Antonio Agirre (EAJ-PNV) lehendakari hautatu

zuten estatutuak zehaztu zuen prozedura betez.

•Lehen Eusko Jaurlaritzan, EAJ-ko sailburuez gain,

Fronte Popularrekoak ere egon ziren: jeltzaleak zein

abertzale ezkertiarrak, sozialistak, komunistak eta

Errepublikaren aldeko bilakaera

abertzale ezkertiarrak, sozialistak, komunistak eta

errepublikarrak batera aritu ziren.

•Euskal armada (Euzko Gudarozteak) sortzea izan

zen zeregin nagusienetariko bat.


•Gobernu errepublikarren arazo larriena zatiketa politiko-ideologikoa izan zen.

•Bi arazo izan ziren nagusi: iraultza eta ejertzitoaren osaketa.

•IRAULTZA:

•Komunistek lehentasuna gerra irabaztea zela defenditu zuten.

•Anarkistek, ordea, altxamenduak iraultza sortzeko baldintza egokiak eragin

zituela uste zuten. Gerra eta iraultza ezin ziren prozesu paraleloak izan; gerra

irabazteko lehenengo iraultza sortu beharra zegoen.

Andreu Nin (POUM)

Dolores Ibarurrikomunista


Komunisten lehentasuna gerra irabaztea zen


Anarkisten ustetan, neurri iraultzaileak eta kolektibizatzearen aldekoak hartu behar ziren herri-laguntza lortzeko gerra irabazteko asmotan.


KRISIA: 1937KO maiatzekoBARTZELONAKO IRAULTZA

•Alderdi komunistak gero eta protagonismo handiagoa eskuratu zuen:

•Barruko diziplina

•Errusiako horniduren kontrola

•Gainerako indar errepublikarren arteko zatiketa

•PCEk batasuna bultzatu zuen etsai handiari era egokian erantzuteko.

• Katalunian sozialista eta komunistak elkartu ziren (PSUC):

BARTZELONAKO IRAULTZA

Nazionalista katalanak eta komunistak

VS

Anarkistak (CNT) eta POUMeko erradikalak

errepublikarren arteko zatiketa

• Katalunian gertatutakoa George Orwellen “Kataluniaren omenez” izeneko liburuan

agertzen da. Ken Loach-ek ere “Lur eta Askatasuna” pelikulan erabili zuen gai

berbera.



1937KO maiatzeko BARTZELONAKO IRAULTZA

Largo Caballeroren gobernuaren krisia

Largo Caballeroren dimisioa

Juan Negrín-en gobernua


Juan Negrín eta Indalecio Prieto


•Juan Negrín (PSOE) gobernuburu berria.

•Negrínek Valentziatik Bartzelonara eraman zuen gobernu zentrala. (1937-10-31).

Espainiako gobernuak Generalitateak eskuraturiko ahalmenak berreskuratu nahi

zituen gerrari begirako indarrak batzeko.

•Errepublikaren aldeko guztien batasuna sustatu nahi izan zuen. Gobernuarenoinarria komunistak izan ziren. Hauek SESB-tik helduriko laguntzaren ardura

zuten eta horri esker presentzia handia lortu zuten.zuten eta horri esker presentzia handia lortu zuten.

•Iparraldeko Frontea eta Ebroko Guda galdu ostean, errepublikarrenitxaropenak hautsita zeuden.

•Gainera, nazioarte mailan, Hitlerren baldintzak onartu

zituzten europarrek Municheko Itunean eta errepublikarrenbeldurra handitu zen Europaren arduragabekeria ikusita.


•Negrínek gerrari nola edo hala eustea ezinbestekoa zela uste zuengarailearen aurrean baldintza hobeak lortzeko:“RESISTIR ESgarailearen aurrean baldintza hobeak lortzeko:“RESISTIR ESVENCER” .

•Negrínen itxaropena Bigarren Mundu Gerra berehala hastea zen.

Honek desagertaraziko zituen alde frankistaren laguntza italiar eta

alemaniarrak eta ondorioz, altxatutakoek indarrak ahuldu ondoren errezago

onartuko zuten gerrari amaiera emateko akordioa.

•Bitartean, Negrínek 13 puntutan oinarrituriko testua prestatu zuen

Francorekin adosteko baina Franco ez zen ezertarako prest agertu,erabateko errendizioa besterik ez zuen onartu.

1. La independencia de España2. Liberarla de militares extranjeros invasores3. República democrática con un gobierno de plena autoridad4. Plebiscito para determinar la estructuración jurídica y social de la República

Española5. Libertades regionales sin menoscabo de la unidad española6. Conciencia ciudadana garantizada por el Estado


Negrínen 13 puntuak

6. Conciencia ciudadana garantizada por el Estado7. Garantía de la propiedad legítima y protección al elemento productor8. Democracia campesina y liquidación de la propiedad semifeudal9. Legislación social que garantice los derechos del trabajador10. 10. Mejoramiento cultural, físico y moral de la raza11. Ejército al servicio de la Nación, estando libre de tendencias y partidos12. Renuncia a la guerra como instrumento de política nacional13. Amplia amnistía para los españoles que quieran reconstruir y engrandecer

España


•Negrínen mezua ez zuten errepublikar guztiek ondo ulertu. Banaketasortu zen gerrari eutsi nahi ziotenen eta gerra lehenbailehen bukatunahi zutenen artean:•Ofizial militarrak (Casado), buruzagi sozialistak (Besteiro) eta

anarkisten artean ere, ezadostasunak zeuden (Cipriano Mera).

•1939ko martxoan, Casadok zuzenduriko estatu-kolpea sortu zen.

•Francok bakeaz eztabaidatzeari ezetza argia adierazi zien

Segismundo Casado gerraren azken fasearen

protagonista izan zen berak zuzenduriko estatu-

kolpeak Francorekiko elkarrizketak eragin zituelako.


ALTXATUTAKOEN ALDEA

Emilio Mola

Francisco Franco

Gerra Zibila (1936-1939) Altxatutakoen aldeko bilakaera

•Protagonismo militarra ukaezina zen arren, politikari nagusiak ere

bazeuden:

•Falange Española-n:

•José Antonio Primo de Rivera Alacant-en zegoen preso eta

handik gutxira epaitu eta fusilatu zuten.

•Ramón Serrano Suñer•Raimundo Fernández Cuesta

•CEDAN:

•Gil Robles atzerrian egon zen.

•Monarkikoen artean:

Primo de Rivera

Serrano Suñer

•Monarkikoen artean:

• Manuel Fal Conde karlistak Portugalen egoteko beharra izan

zuen

•Alfontso XIII.aren semea zen Joanek ere atzerrian egon

behar izan zuen.

Gil Robles Joan Borboitarra

Fal Conde


Altxamendua zuzendu behar zuen Sanjurjo jenerala gerra

hasieran hil zen hegazkin istripu batean (1936-VII-20).

•Uztailean, altxaturikoek Burgosen Defentsa Batzar Nazionalasortu zuten. Berehala bandera gorri eta horia aukeratu zuten

(monarkiaren kolorea).

•1936ko urriaren 1ean, Francisco Franco zehaztu gabeko

Estatuburu eta jeneral gorena izendatu zuten.

Sanjurjo

Estatuburu eta jeneral gorena izendatu zuten.

•1937ko apirilean, dekretu baten bidez, Falange EspañolaTradicionalista (FET) y de las JONS eratu zen (falangistak eta

karlistak) eta Franco alderdi bakarraren nazio-buruzagi bihurtu zen.

•1937ko ekainean, Emilio Mola, Francori itzala egin ziezaiokeen

militarra, hegazkin istripu batean hil zen

•1938ko urtarrilean, estatu berriko lehenengo Gobernua eratu zen.

Horretan tradizionalistak, falangistak eta batez ere, militarrak egon

ziren.

Franco

Mola


GERRA GARAIKO POSTALA

Franco Gerra Zibilekoalde nazionalekoagintari militarrezagintari militarrezinguraturik dago:

-Queipo de Llano, Aranda, Yagüe

-Mola, Varela eta Millán Astray.


“(…) Gerra oso aurreratuta dagoela eta garaipena hortxe dugula kontuan hartuta,

bakearen eginkizun nagusiari heldu behar diogu, estatu berrian gure Nazio Iraultzaren

pentsamendua eta estiloa ezarrita. Pentsamendu eta diziplina komunarekin batuta,

espainol guztiek euren lekua hartu behar dute eginkizun handi honetan. Espainiarenizenean eskatzen dudan batasuna (…) ez da indar-bilketa hutsa, ezta gobernu-

metaketa edo aldi baterako batasuna ere (…).

Hauxe xedatzen dut:

1.art. Falange Espainolak eta Erreketeek, euren oraingo zerbitzuekin eta elementuekin,

nire buruzagitzapean, nazio-erakunde politiko berria eratuko dute, eta horren izena,

oraingoz, Falange Española Tradicionalista y de las JONS izango da(…). Gainerakoerakunde eta alderdi politiko guztiak deseginda gelditzen dira (…).

2.art. Nazio-erakunde politiko berriko zuzendaritza-organoak Estatuburua,idazkaritza edo Batzar Politikoa eta Nazio Batzordea izango dira (…).

3.art. Falange Espainolaren eta Erreketeen miliziak Nazio Milizia bakarrean bilduta

gelditzen dira (…)”.

Salamancan, 1937ko apirilaren 19a. Francisco Franco.

(1937ko apirilaren 20ko EAO)


•1936ko azaroan, errepublikarrek Falange Españolaren

sortzailea zen José Antonio Primo de Rivera fusilatu zuten.

•Ordezkoa (Manuel Hedilla) batasunaren kontra agertu zen eta

bera eta jarratzaileak kartzelan sartu zituzten.


•Era berean, 1937ko uztailean, gerra legitimizatzeko

Gomá kardinalak idatzitako gutuna argitaratu zen

non gerraren erlijio-izaera azaltzen zen. Gutuna

Espainiako 48 apezpikuk sinatu zuten kardinalaren

gidaritzapean.

•Altxamendua gerra bihurtu zenean, elizgizonak eta militante katolikoek zona

errepublikarrean jazarpen bereizi gabeak izan zituzten.


DEMOGRAFIKOAK SOZIO-POLITIKOAK

GERRA ZIBILAREN ONDORIOAK

EKONOMIKOAK KULTURALAK

Gerra Zibila (1936-1939)GERRA ZIBILAREN ONDORIOAK


•Espainiako galera demografikoak ikaragarriak izan ziren.

•Hildakoen kopuruak oso desberdinak dira informazio iturrien arabera

(300.000-600.000). Gerraren eragin zuzenaren barruan:

•Batailetan hilak edota desagertuak

•Alde bietako errepresioaren ondoriozko exekuzioak

•Bonbardaketek eragindako biktimak

•Gerra bukatutakoan fusilatuak

GERRA ZIBILAREN ONDORIOAK

ONDORIO DEMOGRAFIKOAK

•Gerra bukatutakoan fusilatuak

•Gerrak berak sorturiko gabeziek erahilak (gosea, gaixotasunak)

•Baina gainera, hildakoei espetxeratuak edo kontzentrazio-esparruetan

(preso politikoak) sartutakoak gehitu behar bazaizkie, baita Frantziara edota

beste herrialde ezberdinetara erbesteratu zirenak ere , 1.000.000

pertsonako kopurura hel daiteke.



Errefuxiatuak metroan


Haur errefuxiatuak 1938ko apirilean


Haurren egoitzei buruzko kartelak


Erbesterako bidea



•Altxatutakoen (nazionalen) garaipena.

•II.Errepublikaren desagerpenaz batera gobernu errepublikarrak erbestera

joan behar izan zuen. Gobernu autonomikoak ere erbestera joan ziren.

•Instituzio eta legedia demokratikoen desagerpena. Konstituzio

errepublikarra, gorteak, aldundi eta alkatetzak, hauteskundeak, ….

•Autonomi eskualdeen desagerpena, zentralismo zorrotzaren ezarpena.

•Francisco Francoren aginte totalitarioa.

ONDORIO SOZIO-POLITIKOAK

•Francisco Francoren aginte totalitarioa.

•Alderdi politikoen eta lan sindikatuen debekua.

•Alderdi politiko bakarreko sistema: Falange Española Tradicionalista y de las

JONS.

•Errepresio politiko-ideologikoa. Espainiako banaketa: garaileak eta

garaituak. Erantzukizun Politikoen Legea (1939)

•Kontzentrazio eremuak eta kartzelak

•Exekuzioak

•Erbesteratuak

•Zentsura

•Lan publikoetako funtzionarioen garbiketa,….



FRANCOREN DIKTADURA



•Kanpo-harremanetarako, erregimen

frankistaren izaera diktatorialaren ondorioz,

Espainiak harremanak sendotu zituen

erregimen faxistekin.

•Nazioarteko isolamendua eragin zion

Espainiari Francoren diktadurak.


•Espainiako banaketa: garaileak eta garaituak.

•Errepresio politiko-ideologikoa. Erantzukizun Politikoen Legea (1939)

•Kontzentrazio eremuak eta kartzelak

•Exekuzioak

•Erbesteratuak


•Zentsura

•Lan publikoetako funtzionarioen garbiketa,….

•Errepublikaren legedia sozialaren deuseztapena:

•Ezkontza eta dibortzio zibilak

•Hezkuntza mistoa

•Emakumeen eskubide zibilak eta politikoak,….

•Eredu familiar tradizionala. Gizarte matxista eta sexista.


Erantzukizun Politikoen Legea (1939)

1.Artikulua:

“1934ko urriaren 1etik 1936ko uztailaren

18ra bitartean Espainia biktima bihurtuz

ordena subertsiboa eragiten edo areagotzen


ordena subertsiboa eragiten edo areagotzen

lagundu zuten (…) pertsonek erantzukizun

politikoa dute, bai eta data horietatik

aurrera ekintza zehatzen bidez edo jarrera

pasibo larriaren bidez Mugimendu

Nazionalari aurre egin dioten edo egiten

dioten pertsona guztiak ere”



Emakumearen paper tradizionala:

ama, andereño, erizaina,…


ONDORIO KULTURALAK

•Irakasleen erabateko kontrol ideologikoa

•Testu liburuen araztea

•Hezkuntza mistoaren desagerpena

•Erlijio-ordenen nagusitasuna hezkuntzan

•Erlijio katolikoaren derrigorrezko

irakaskuntzairakaskuntza


ONDORIO KULTURALAK

José Antonio Primo de Rivera

Cara al sol con la camisa nuevaque tú bordaste en rojo ayer,me hallará la muerte si me llevay no te vuelvo a ver.

Formaré junto a mis compañerosque hacen guardia sobre los luceros,impasible el ademán,y están presentes en nuestro afán.

España una!España grande!España libre!Arriba España!

y están presentes en nuestro afán.

Si te dicen que caí,me fui al puesto que tengo allí. Volverán banderas victoriosasal paso alegre de la pazy traerán prendidas cinco rosas:las flechas de mi haz.

Volverá a reír la primavera,que por cielo, tierra y mar se espera.Arriba escuadras a vencerque en España empieza a amanecer.


ONDORIO KULTURALAK

•Zentsura gogorraren ezarpenak literatura eta arte-sormena suntsitu zuen.

•Abangoardia artistiko-literarioak Fronte Popularraren alde egin zuen, gehien bat.

•Intelektual eta artista ugari erbestera joan zen (ia 27ko belaunaldiko guztiak).

Manuel de Falla

musikariaAntonio Machado

idazlea

Rafael Alberti

idazlea

Joan Miró

pintorea

Luis Buñuel

zinemagilea


ONDORIO EKONOMIKOAK

•Suntsiketa materiala: etxebizitzak, elizak, industriak, …. Hiri

batzuen kasu larriak: Gernika, Madril, Oviedo, …

• Azpiegituren hondamena, batez ere garraiobideak (errailak,

errepideak, portuak,…..)

•Ogasun Publikoaren defizita (urre eta zilarren erreserben•Ogasun Publikoaren defizita (urre eta zilarren erreserben

agorpenak)

•Alemania eta Italiarekiko zorrak.

•Populazio aktiboaren murrizketa (oso larria nekazal munduan)

•Inflazioaren igoera.

•Populazioaren bizi-mailaren jeitsiera.

•Gabezien ondoriozko goseak eta errazionamentua.


ONDORIO EKONOMIKOAK

Suntsitutako hiriak eta eraikinen hondamena


ONDORIO EKONOMIKOAK


ONDORIO EKONOMIKOAK

Madrilen mugaturiko

elikagaien kopuruak

GERRA ZIBILA

(1936-39)

GERRA ZIBILA

(1936-39)

EGILEA: Mentxu Gandarias Ipiña

ESPAINIAKO GERRA ZIBILA (1936-39)

Education

Transcript of ESPAINIAKO GERRA ZIBILA (1936-39)