Erretzaileen profil sozioekonomikoa

Ikerketa Sozial eta Politikorako Sarrera Irati Gaztelurrutia, Dornaku Lanz eta Eneko Gastaka

ERRETZAILEAREN

PERFILSOZIOEKONOMIKOA

1


AURKIBIDEA

Sarrera_______________________________________________________________________3

Hipotesia____________________________________________________________________15

Operazionalizazioa__________________________________________________________15

Teknikaren zehaztapena_____________________________________________________16

Laginketa___________________________________________________________________20

Kronograma_________________________________________________________________21

Bibliografia__________________________________________________________________22

2


Abenduaren 30ean aurkeztu zen 42/2010 legea oinarritzat hartuko dugu, zeinak

abenduaren 26ko 28/2005 legea eraldatzen duen. Tabakoaren aurreko osasun neurriak

eta tabako produktuen salerosketa, horniketa, kontsumo eta publizitatearen araudia

aldatzen dituen legea da. Gure helburu orokorra, tabakismoaren inguruan hartutako

erabaki eta ondorioetan oinarrituz, zer nolako politikak hartu behar diren zehaztea da.

Erkidegoetako gobernuen agendan dagoen gaia da, hain zuzen ere.

Eusko Jaurlaritzak drogomenpekotasunaren inguruko legedia aldatzeko asmoa du.

Osasun sailburuak honako proposamena egin du: tabakoarengatik gaixorik dagoen

pazienteak bere tratamendua ordaindu dezala. Horren aurrean, Sailburu ezberdinen

artean, ikuspuntu ezberdinetatik aztertuko da. Lehendakariak bi aukera eman ditu:

proposamena bozkatzea edo sakoneko azterketa bat egitea. Azkenik, ikerketa sakona

egiteko beharra ikusi da, Osasun sailburuaren proposamenak eduki ditzakeen ondorio

ekonomiko, politiko, ideologiko edo gizartean izango duen eragina aztertzeko.

Guzti hau dela eta, Osasun Sailburua gurekin jarri da kontaktuan, aipatutako

proposamenaren ondorio guztiak ahalik eta modu eraginkorrenean aztertzeko.

Koherentzia, seriotasun eta egokitasun osoz aztertu beharreko aldagaiak, beharrezkoa

den moduan ikertzeko helburua dugu.

Gobernuak proposatutako erabakiak sor dezakeen arazoa zein den eta nondik

datorren detektatzea ezin bestekoa dela uste dugu. Arazoa zein izan daitekeen aurreikusi

dugu, gaur egungo egoerari erreparatuz. Gauden garaian, hainbat faktorek ahalbidetzen

dute gobernuak tabakoa uzteko neurririk hartzen ez duten gaixoei tabakismoak sortutako

gaitzen tratamendua ordaintzea. Baieztapen hau ulertzeko, ezinbestekoa da, egungo datu

garrantzitsu batzuk ulertzea.

Alde batetik, erretzaile nagusia gizonezkoa den arren, denbora igaro ahala,

emakumeen kopurua igotzen ari dela ikusi dezakegu. Hau da, erretzaile gaixoaren maila

3


sozioekonomikoa baxua baldin bada gaur egun, are prekarioagoa izanen da

etorkizunean. Jakina da emakumezkoak gizonezkoak baino egoera ekonomiko okerragoa

duela.

Beste datu azpimarragarri bat, gaixotasun eta heriotza gehienak, adin tarte

aktiboan gertatzen direla da: 25 eta 70 urte bitartean. Honek, langileen produktibitatean

du eragina. Izan ere, bajak hartzerakoan, ez dute kotizatzen eta gizarte

segurantzarentzako gastu handi bat dira.

Bestalde, estatuko datu ekonomikoak jakitea garrantzitsua dela uste dugu.

Estatuak tabakoaren zergen bidez 10.000 milioi euro inguru batzen ditu, baina 14.000

milioi inguruko gastua du, osasun gastuek, bajek eta bestelakoek sortua. Zenbaki

hauekin lan egitea, ordea, zaila da. Izan ere, tabakismoak sortzen dituen gastuak

zehaztea gaitza baita. Adibidez, haragi jale sutsua, erretzailea eta alkohola edaten duen

pertsona zergatik gaixotu da? Zerk sortu du gaixotasuna?

Bukatzeko, tratamenduaren gastua, erretzeak ekartzen duen gastua baino

txikiagoa dela ohartu gara. Hau da, erretzaileak erretzeari uzten badio, tratamendua

ordaintzeko dirua edukiko du. Baina erretzaileak dependentzia handia badu, erretzen

jarraituko du tratamenduan egon arren, eta gastua bikoitza izango da.

Datu guzti hauek jakinda eta bizi dugun egoera ekonomikoa dela eta, baldintza

sozioekonomikoei garrantzia ematea erabaki dugu. Gaur egun familien diru sarrerak

geroz eta murritzagoak dira, bai eta hauentzako diru laguntzak ere. Hori dela eta, gaixorik

dagoen erretzailearen perfila ezagutzea ezinbestekotzat ematen dugu, kalte ekonomikoa

ez areagotzeko.

Arazoa, beraz, neurri hau onartzeak ongi izatean ekarri ditzakeen ondorioetan

datzala uste dugu. Guzti hau dela eta, gaixo erretzaileen perfil orokorra aztertuko dugu.

4


Perfil orokorraz hitz egiterakoan, generoa, baliabide ekonomikoak, adina eta egoera

sozialaz mintzo gara. Aurrerago begira, honen arabera zehaztuz joango gara.

Gure lanaren helburu zehatza, beraz, gaur egungo, bai eta etorkizuneko erretzaile

gaixoaren perfil sozioekonomikoa ezagutzea da. Hau da, arlo soziologikoan sakonduko

dugu eta zehazki, arlo sozioekonomiko eta soziodemografikoan. Horretarako orain arteko

bilakaera ezagutuko dugu, aurrera begira izan daitekeenaren inguruko hipotesi bat atera

ahal izateko.

Ikerketa aplikatua izanen da, tabakismoak eragindako arazo bati erantzuna

emateko helburuz egiten dugulako. Hau da, tabakoarengatik gaixotu den pertsona

erretzailearen tratamendua ordaindu beharko lukeen edo ez jakiteko jarri dugu abian

proiektu hau. Zehazkiago, esplikatiboa izanen da, lehenagotik tabakismoaren inguruko

datu bilketa handia dagoelako, bai eta datuen irakurketa bat emanen dugulako. Datu

soziodemografiko eta sozioekonomiko ugariren irakurketaren bidez, arazoaren inguruko

erantzunak lortuko ditugu.

Perfilaren arabera, erretzaile gaixotuak sendatzeko tratamenduaren gastuei aurre

egiten ahal dien eta aurre egin ahalko dien ikusiko dugu.

Perfil del paciente fumador que desea dejar de fumar: una perspectiva

socioeconmica lanaren helburua erretzeari utzi nahi dion pertsonaren ezaugarri

sozioekonomikoak ezagutzea da. Horretarako, Espainiar estatuko 1.634 pertsonekin egon

dira (Fernandez-Pinilla, Ramn Torrell, Sanz de Burgoa eta Ramrez Vzquez, 2009:87-

94). Datu soziodemografikoak, sozioekonomikoak, tabako kontsumoaren ingurukoak eta

erretzeari uztearen arrazoien ingurukoak batu dira. Horretarako, analisi estatistiko

deskribatzaileak erabili dira.

5


Emaitzei dagokienez, zenbait datu azpimarratu daitezke. Hala nola, erretzeari utzi

nahi diotenek lan egunetan 20,7 +/- 9,9 zigarro erretzen dituzte, hau da, 961,5 +/- 442,3

euroko gastua dute. Gastuari dagokionez, ezberdintasunak nabaritu dira genero, adina,

ikasketa maila eta lan egoeraren arabera. Bataz besteko gastu handiena gizonezkoek, 46

eta 65 urte bitartekoak, ikasketarik gabekoek eta langabetuek edo aurre jubilatuek zuten.

Tabakoan 1.500 euro baino gehiago xahutzen zutenek gastu handiagoa egiten

zuten erretzeari uzteko tratamenduetan. Hala eta guztiz ere, soilik %0,9ak arrazoi

ekonomikoengatik egin zuen. Lan egunetan erretzen ematen duten denbora 28,4 +/- 30,9

minutukoa da eta 44,0 +/- 36,6 minutukoa jai egunetan. Hau da, denbora librea edukiz

gero nabariki igotzen da erretzen ematen den denbora. %75,9 motibazio altua zuen eta

erretzeari uzteko arrazoi nagusiak dependentziaren konszientzia, gaixotasunen

prebentzioa, seme-alabentzeko eredugarria izatea eta Tabakismoaren legea izan zen.

Erretzeari utzi nahi diotenen datu demografiko eta antropomorfikoakKopurua (1638tik)

Ehunekotan (%)

Adina 31-45 urte 639 39,54

46-60 urte 621 38,43

Sexua Gizona 894 55,9

Emakumea 704 44,1

Egoera zibila Ezkondua 1088 67,9

Ikasketa maila Bigarren mailako ikasketak

500 32,6

Bigarren mailako ikasketak baino

540 35,2

6


gehiago

Lan egoera Profesional aktiboa

1222 76,4

Jubilatua/Pentsionista

186 11,6

Bataz besteko seme-alaba kopurua

1439 1,61 1,25

Iturria: Perfil del paciente fumador que desea dejar de fumar: una perspectiva socioeconmica (Fernandez-Pinilla, Ramn Torrell, Sanz de Burgoa eta Ramrez Vzquez, 2009:87-94).

Erretzeari uztea erabakitzen dutenen tabako gastua urte bateanKopurua (1638tik)

Bataz-bestekoa ()

Media ()

Sexua Gizona 710 1.061,36 464,46

985,5

Emakumea 557 834,29 376,02

813,4

Adin taldea 18-30 132 809,38 387,05

740,8

31-45 464 931,82 422,95

876

46-65 591 1.018,76 452,50

938,6

>65 79 989,19 511,78

876

Ikasketa maila

Ikasketarik gabekoa

112 1.108,30 479,78

1042,9

Lehen mailako ikasketak

261 1.036,51 465,79

953,7

7


Bigarren mailako ikasketak

394 957,86 445,86

876

Bigarren mailako ikasketak baino gehiago

451 907,14 416,27

876,0

Lan egoera Profesional aktiboa

994 963,21 426,65

884,5

Jubilatuak/pensionistak

133 1.029,08 525,61

876

Etxeko andrea

82 839,35 424,86

807,6

Langabezian 34 1.130,28 620,15

1042,9

Ikaslea 22 699,89 279,09

612,7

Bestelakoak 4 1.214,11 482,16

1110,6

Iturria: Perfil del paciente fumador que desea dejar de fumar: una perspectiva

socioeconmica (Fernandez-Pinilla, Ramn Torrell, Sanz de Burgoa eta Ramrez

Vzquez, 2009:87-94).

Beraz, datu hauetatik erretzeari uzteko erabakitzen duenaren perfila honakoa dela

ondorioztatu dezakegu: DBH baino maila handiagoko ikasketak ditu (%35,2), profesionalki

aktiboa (%76,4) dago, beraz eta ez da urtero gastu handiena duen taldekoa (gehienez

963,2 euro xahutzen dute urtero). Laburbilduz, heldu gaztea da (%60a baino gehiago 30

eta 60 urte artekoa da), gizonezkoa da, ezkondua dago, 1,4 seme-alaba ditu bataz beste,

maila soziokultural altukoa da, profesionalki aktiboa da eta urteroko tabako gastu baxu-

moderatua du.

Azken datu hauek 2003an egindako Perfil de los fumadores que solicitan

tratamiento en una unidad de tabaquismo ikerketan berresten dira (Mas, Crucelaegui,

Guilln eta Nern, 2003:298-302). Ematen dizkigun datuak honakoak dira: %72,5

ezkonduta dago, eta haietatik %83 seme-alabekin; %33-k ikasketa basikoak zituen; %39-

8


k erdi-mailako ikasketak zituen eta %28-k unibertsitate-ikasketak zituen. Uztearen arrazoi

nagusiak ziren gaixotasunen prebentzioa (%38), dependiente izatearen kontzientzia

(%20) eta seme-alaben osasuna (%10)ziren.

Erretzen gehien gastatzen duenaren perfila, ordea, honakoa da: DBHko ikasketak

edo baxuagoak ditu, gizonezkoa da, 30 eta 60 urte bitarte ditu, langabezian edo jubilatua

dago eta bataz beste 1.000 euro inguru gastatzen du urtero. Erretzeari uzteko

tratamenduan, ordea, tratamendu merkeena hartzen du (500 euro balio duena). Ez du

erlaziorik egiten gastatzen duenarekin. Gutxik hartzen dute tratamendu garestia, hots,

nikotina gabekoa (2.000 eurokoa).

Alde batetik, erretzeari uzteko arrazoi nagusia osasuna dugu. Erabaki hoberena

hartzeko beharrezko ezagutzak dituzte. Beraz, esan genezake hezkuntza dela faktore

edo eragile nagusia. Alderantzizko gradientea dago tabako gastuaren eta ikasketa

mailaren artean. Geroz eta ikasketa maila altuagoa izan, orduan eta gastu txikiagoa dago

eta modu berean, geroz eta ikasketa maila baxuagoa eduki, orduan eta tabako kontsumo

altuagoa da.

Bestalde, lehen aipatu bezala, ekonomikoak oso eragin txikia du (soilik %0,9ak

uzten du arrazoi ekonomikoengatik). Gainera, Qu conocemos y qu actitud se puede

tomar acerca del consumo de tabaco en la educacin no formal? 2004ko lanak berretsi

egiten du (Franco, Clemente, Marrn, Prez, Garca eta Rubio, 2004:10-16). 14 eta 26

urteren arteko 84 gazteri (40 mutil eta 44 neska) egindako inkesta da. Normalean

erretzen zuten mutilen %36,3k eta nesken %11,1k uste zuen pagak eragiten ziola

tabakoaren kontsumoan (behin-behineko erretzaileen artean %20 eta %8,3 hurrenez

hurren).

Modu berean, egoera laboralak erlazio zuzena du. Antzeko gradientea topatzen

dugu lan aktibitate eta gastuaren artean. Langabetuak, bajan daudenak eta jubilatuak dira

9


gehien kontsumitzen dutenak. Hau da, maila sozioekonomiko baxuena dutenak. Aparteko

aipamena behar dute ordea ikasle eta etxeko andreek. Hauek, nahiz eta ez duten diru

sarrera finkorik edo autonomorik, lan ordu arrunta dute, beraz, askoz gutxiago

kontsumitzen dute lehenago komentatuko taldeek baino.

Laburbilduz, gehien gastatzen dutenak, eta beraz, gehien erretzen dutenak,

langabetu eta jubilatuak dira (1.000 euro baino gehiago urtean), gero lan merkatuan

aktibo direnak (900 euro baino gehiago), ondoren etxeko andreak (800 euro inguru

urtean) eta azkenik ikasleak daude (600 euro inguru). Azkenik, oroitu dezagun gehien

xahutzen dutenak maila kultural baxuena eta egoera laboral okerrena dutenak direla, bai

eta, azken urtean erretzeari uzteko saiakera gehien egin dituztenak.

La mortalidad atribuible al tabaquismo comienza a descender en Espaa

artikuluan, ordea, erretzeak ekarritako hildakoen kopurua aldatu egin dela ikusiko dugu

(Gonzlez, Banegas, Rodrguez, Dez-Gan eta Villar, 2005:769-771). Horretarako

honako taula esanguratsuari erreparatuko diogu.

Erretzeagatik izan daitezkeen hildakoen kopurua Espainian 1978 eta 2001 urteen arteanUrtea Totala (%) Gizonak (%) Emakumeak (%)

2001 54.233 (100) 49.366 (91,0) 4.867 (9,0)

1998 55.613 (100) 51.431 (92,5) 4.182 (7,5)

1995 53.964 (100) 50.098 (92,8) 3.866 (7,2)

1992 51.704 (100) 47.867 (92,6) 3.837 (7,4)

1989 47.232 (100) 44.077 (93,3) 3.155 (6,7)

1984 42.406 (100) 40.505 (95,5) 1.901 (4,5)

1978 37.259 (100) 35.978 (96,6) 1.281 (3,4)

Iturria: La mortalidad atribuible al tabaquismo comienza a descender en Espaa

(Gonzlez, Banegas, Rodrguez, Dez-Gan eta Villar, 2005:769-771).

10


Tabakoarengatik hildako gizonen kopurua handituz doa 1998ra arte, baina 1998.

urtetik 2001. urtera jaitsi egiten da. Emakumeen kopurua, ordea, handiagotuz doa

etengabe. Kasuen hiru laurdena 65 urte baino gutxiagorekin hil zen. Nahiz eta orokorrean

askoz gehiago diren gizonak emakumeak baino, honakoak aldatzeko joera duela ematen

du.

Gainera, Mortalidad atribuible al consumo de tabaco en Espaa en el ao 2006

lanean kopuruen aldaketak izateko era bera jarraitzen duela ikus dezakegu (Hernndez,

Senz eta Gonzlez, 2010:23-33). 2006an tabakoarengatik 58.573 heriotza gertatu ziren

denak 35 urte baino gehiagoko jendearenak), hots, kopuru totala handituz doa. 1998rekin

alderatuta igo ziren 7.000 heriotzak emakumeei dagozkie.

Aldaketa nabaria atzemateko denbora asko beharko genuke, baina dagoeneko

nahiko esanguratsua da kopuru totala jaitsi izana. Horrek esan nahi du tabakoarengatik

hil diren gizonen kopuruaren jaitsiera azkarrago eman dela arrazoi berengatik hil diren

emakumeen kopuruaren igoera baino. Beraz, esan dezakegu 2001. urtean inflexio puntu

bat dugula.

Faktore hauetaz gain, lekuaren arabera aldatzen diren kopuruak ere badirela

esaten da artikuluan. Adibidez, Bartzelonan egindako beste lan batean, 1983 eta 1989

urteen artean Katalunian hildakoen kopuru totala jaitsi egin zela argudiatzen dute. Modu

berean, Euskal Autonomi Erkidegoan bestelako datuak topatu ditzakegula pentsa

dezakegu.

Baina zergatik genero aldaketa hau? La situacin de la mujer como alumna de

formacin profesional inicial y como profesional en el mercado laboral artikuluan galdera

horren erantzunak bilatu ditugu (Rial, Mario eta Rego, 2011:1-13). Lan honetan egiten

den birpasa historikoan emakumearen merkaturatze erreala 80. hamarkadan kokatzen

du, Espainiar estatuan. Nahiz eta XVIII. mendean Despotismo Ilustratuko Borboiek

11


emakumea etxeko lanetatik deribatutako lanetan txertatu zuten, ez zen etxetik ez eta

gizonaren azpitik atera. XIX. mendean emakumearen merkaturatzea oso poliki eta

baldintza oso txarretan (hutsune legal handiak zeuden) eman zen. XX. mendean, ordea,

frankismoarekin atzerakada handia egon zen emakumearen burujabetza ekonomikoan,

eta trantsizio garaia iritsi arte ez zen burujabetza ekonomiko femenino bat eman. 1987.

urterako merkatu laboralaren %32 ziren emakumezkoak.

Aurrekoarekin erlazionatuz, emakumearen burujabetza ekonomikoa drogen

kontsumoarekin erlazionatu dezakegu. Izan ere, emakumeak berak nahi zuena erosteko

gaitasuna zuen, eta gune publikoa nabarmen ireki zitzaion genero femeninoari. Horrek

droga kontsumoa handitzea ekarri zuen emakumeen artean. Zera ondoriozta dezakegu:

emakumea 70. eta 80. hamarkadaren artean hasi zela tabakoa kontsumitzen.

Nahiz eta emakumea merkaturatze prozesu batean dagoela esan dezakegun,

oraindik ere gizonezkoak dira biztanleria aktiboaren ehuneko handiena. 2009ko

lehenengo hiruhilekoan ordaindutako lana zutenen %56,4 gizonak ziren eta langabetuen

%62 emakumeak.

Lanaren Erakunde Internazionalak 2010. urtean emandako datuen arabera,

atzerapen ekonomikoak eragin bera eduki du bi generoetan. Emakumezkoen langabezi

tasa orokorra %6tik %7ra pasa zen 2007. urtean. Gizonezkoen langabezi tasa orokorra,

ordea, %5,5etik %6,3ra pasa zen. Ikusten den moduan, bi generoen arteko aldea nahiko

era berdintsuan mantentzen da, baina emakumeak dira beti egoera ekonomiko

prekarioenean daudenak.

Tabakoa erretzeari utzi nahi dionaren perfila honakoa da: bigarren mailako edo goi

mailako ikasketak ditu, 30 eta 60 urte bitarte ditu, ezkondua dago, 1-4 seme-alaba ditu,

lanean dago eta gizonezkoa da (ez nabariki). Erretzeari uzteko arrazoi nagusia osasuna

da. Soilik kasuen %0,9 da arrazoi ekonomikoengatik.

12


Beraz, tabakoaren osasun ondorioez askoz konszienteagoak gara ekonomikoez

baino. Gainera, nahiz eta egoera ekonomiko orokorra okerrera egin, tabakoa erosten,

eta ondorioz, kontsumitzen jarraituko du.

Egunero, bataz bestekoan, 28,4 30,9 minutukoa da lan egunetan et 44,0 36,6

minutu jai egunetan. Oro har, langabetu eta jubilatuek erretzen dute gehien (1.000 euro

urtero) eta etxeko andreak (800 euro urtero), ikasleak (600 euro urtero) eta langileek (900

euro urtero) gutxiago. Beraz, erlazio zuzena dago denbora libre eta erretzen den

kopuruaren artean.

Erretzen gehien gastatzen duenaren perfila: DBH edo DBH baino ikasketa

baxuagoak ditu, 30-60 urte ditu, langabezian edo jubilatua dago eta oro har gizonezkoa

da, nahiz eta alde handirik ez dagoen.

Egunero 20,7 +/- 9,9 zigarro erretzen dira eta urte bateko bataz besteko gastua 961,5 +/-

442,3 eurokoa da. Esan bezala, gehien xahutzen dutenak gizonak dira, 46 eta 65 urte

bitartekoak, ikasketarik gabe, langabezian eta aurre jubilatuak.

Erretzeari uzteko tratamenduan, ordea, tratamendu merkeena hartzen du (500

euro balio duena). Ez du erlaziorik egiten gastatzen duenarekin. Gutxik hartzen dute

tratamendu garestia, hots, nikotina gabekoa (2.000 eurokoa).

Erretzaile gartxuenak = ikasketa maila baxua + maila sozioekonomiko baxua

+ langabezian + gizonezkoa

Erretzeari utzi nahi diona = ikasketa maila altua + maila sozioekonomiko

altua + lanean + gizonezkoa

Tabakoarengatik hildako gizonen kopurua handituz doa 1998 arte. 2001. urtean

jaitsi egiten da. Emakumeen kopurua, ordea, handiagotuz doa geratu gabe. Orokorrean,

13


askoz gehiago dira gizonak emakumeak baino. Aldaketa nabaria emateko denbora asko

beharko genuke, baina eman daiteke (emakumea merkaturatzea, ohitura berriak).

Hildakoen kopuru totala ere etengabe igotzen da.

Emakumearen merkaturatzea prozesu luzea da. XVIII. Mendean hasi, XIX.

mendean gutxi garatu eta XX. Mendean(Frankismoarekin) atzerakada handia izan zuen

Espainian. 80. hamarkadan izanen da emakumeari eskubide laboral batzuk ematen

hasten zaionean. Horrek emakumea etxetik ateratzea ekarri zuen, horrek dakarren bizi

estiloa bereganatuz. Emakumeak gizonaren moduan jokatu behar izan zuen merkatu

maskulinoan txertatzeko. Hori dela eta, 70. eta 80. hamarkadetan ere emakumeen

drogomenpekotasuna handitzen ikusiko da.

Normalean 35 urtetik aurrera gaixotzen hasi + 15 urterekin hasi erretzen +

emakumea 70. hamarkadan hasi erretzen = 2020 urtetik aurrera tabakismoarengatik

gaixotu eta hildako emakumeen kopurua handituko da nabariki

Emakumezkoen langabezi tasa handiagoa da gizonezkoena baino eta krisi

garaian, bien arteko aldea mantentzen den arren, biak handitu egiten dira.

ONDORIOAK

Erretzaile gaixoaren profila honakoa da: gizonezkoa, maila sozioekonomiko baxua,

ikasketa maila baxua eta langabezian edo jubilatua.

Erretzailea gaixoaren profila datorren hamarkadan: emakumezkoa, maila

sozioekonomiko baxua (aurreko profila baina gehiago), ikasketa maila baxua eta

langabezian.

14


HIPOTESIAK

Gaixorik dagoen erretzaileak (ez gaur egun, eta are gutxiago etorkizunean) ezingo

die tratamenduaren gastuei aurre egin.

Gainera, alde ekonomikoak ez du tabako kontsumoan eraginik, hezkidetzak ordea

bai.

OPERAZIONALIZAZIOA

Hiru hipotesi ditugu. Hiruetan menpeko aldagaia tabako kontsumoa da. Izan ere,

sexuaren, adinaren, hezkuntza mailaren eta maila sozioekonomikoaren araberakoa dela

uste dugu. Tabako gastuak, beste aldagai aske moduan jarriko dugu, tabako

kontsumoarekin erlaziorik ez duela frogatzeko. Horretaz gain, gure ikerketa Euskal

Autonomi Erkidegoan zentratuko dugu 1990 eta 2010 urteen artean.

Hau kontutan harturik, ikerketa ia esperimentala egiteko gai garela ikusten dugu.

Estatistikoki oso aztertuak dauden eta, behar izanez gero, oso erraz aztertu daitezkeen

aldagaiak dira sexua, adina, hezkuntza maila (egindako azken ikasketak), maila

sozioekonomikoa, tabako gastua (kostu monetarioa) eta tabako kontsumoa (erretzen den

kopurua). EAEko biztanleriaren ezaugarri soziodemografiko eta soziekonomikoak oso

zehaztuak daude Eustat eta herri eta hirietako erroldetan. Bestalde, erretzaileen eta

erretzaile ohien taldeak haien inguru naturalean (inolako aldaketarik eragin gabe)

zehaztu behar ditugu.

15


TEKNIKAREN ZEHAZTAPENA

Inkesta telefonikoa izanen da erabiliko dugun tekniketako bat. Gaur egungo

egoera zehaztasunez ezagutzeko aukera hoberena jendeari zuzenean galdetzea dela

uste dugunez, inkesta teknika bidez eginen dugu ikerketa. Gainera, lagin egokia erabiliz

gero segurtasun handiz orokortu dezakegu. EAEko populazioa ongi ezagutzen dugunez,

laginaren tamaina eta ezaugarriak ongi kontrolatu dezakegu, bai eta egon daitekeen

errorea. Modu azkar eta sinplean lortu ditzakegu beharrezko datu guztiak. Gainera,

beharrezko datuak objektiboak direnez, jendeak erraz erantzungo du. EAEko erretzaileei

egoera sozioekonomikoa, tabako kontsumoa, hezkuntza maila, sexua eta adina ongi

galdetuz gero, erraza izanen da erantzuna esanguratsua izatea. Egia da dagoeneko datu

base ezberdinetan datu asko aurkitu ditzakegula, baina gure gaiaren inguruko galdeketa

zehatza eginez, erlazioak errealak dira eta ez hipotetikoak. Hau da, erretzaile bakoitzari

arlo guztien inguruan galdetuz gero zuzenean dakigu beraien inguruan. Bestela, datu

sozioekonomikoa eta soziodemografiko ezberdinak beraien artean logika bidez ibili behar

dugu eta horrek ez du datuen arteko lotura bermatzen. Beraz, ondorioen fidagarritasuna

handitu eginen da.

Gainera, gure datuak erantzuteko errazak izanen direnez, elkarrizketatzailearen

ahots tonuak, jarrerak eta inkesta aurkezteko erak ez du horrenbesteko pisurik izango.

Elkarrizketatuak ere inkesta mugatu dezakeen arren, erantzunik ez ematen, erantzuna

murrizten edo gezurra esaten, lehen esan bezala, galderak oso teknikoak izanen dira,

beraz, erantzuna eman behar duenak ez du zertan isilik geratu. Ikus Inkesta proposamena.

Telefonozko inkesta izatean, lehen zundaketa bat edo pretest bat egin dezakegu

nahi dugun lagina lortzeko. Izan ere, erretzaile erroldarik ezin daiteke egon, egun batetik

bestera aldatu daitekeen ohitura delako. Elkarrizketatua erretzailea edo erretzaile ohia

dela bermatzeko modu hoberena dela uste dugu. Gainera, pretesta egin behar dugunez,

galdetuko diogun pertsonari inkesta betetzeko tartea noiz duen galdetzen ahal diogu, bai

16


eta bere pribatutasuna gorde (beharbada etxean bakarrik dagoenean erantzun nahi du

edo ohitura jakin batzuk ditu). Arazoetariko bat, soilik telefono finkoa duen jendearekin

egon gaitezkeela da. Egia da gaur egun jende askok duela telefonoa etxean, baina jende

asko, eta batez ere gazteak, ez dira etxean egoten edo soilik mugikorra erabiltzen dute.

Ahala eta guztiz ere, teknika honek ematen duen iritsiera nahikoa izanen dela pentsatzen

dugu. Alde positiboak, gainera, asko dira. Teknika bizkorra da, erantzun gehiago lortzen

dira (inkesta baten sinesgarritasunarentzako ezinbesteko puntua dena) eta

elkarrizketatzaileak galderak argitu diezazkioke elkarrizketatuari, erantzun egokia

emanez. Horrekin batera, denbora gutxi beharko dugu datuak lortzeko. Horrek prozesua

arindu, bizkortu eta merkatuko du.

Esate baterako, Perfil del paciente fumador que desea dejar de fumar: una

perspectiva socioeconmica lanaren helburua erretzeari utzi nahi dion pertsonaren

ezaugarri sozioekonomikoak ezagutzea da. Horretarako, Espainiar estatuko 1.634

pertsonekin egon dira (Fernandez-Pinilla, Ramn Torrell, Sanz de Burgoa eta Ramrez

Vzquez, 2009:87- 94). Datu soziodemografikoak, sozioekonomikoak, tabako

kontsumoaren ingurukoak eta erretzeari uztearen arrazoien ingurukoak batu dira.

Horretarako, analisi estatistiko deskribatzaileak erabili dira. Hau da, erretzeari utzi nahi

dionaren perfila ezagutzeko inkesta erabili dute, guk egingo dugun moduan. Ikerketa

honetan, ordea, Espainiako Lehen Arreta Berezituko kontsultetako jendeari zuzenean

erretzeari uzteko asmoa zuen galdetzeko aukera eduki zuten, bai eta zuzeneko

elkarrizketak egiteko aukera (telefonoz baina informazio gehiago lortzen da). Guk,

ostera, ez dugu ospitalean dagoen jendearekin nahikoa, erretzen jarraitzen duen

jendearekin ere egon nahi dugulako (erretzeari utzi nahi dion jendearen perfila

ezagutzeaz gain, erretzailearena ere ezagutu nahi dugu).

Inkestaren ohiko abantailez gain, behar berezia ikusi dugu bizi dugun egoera

ekonomikoa dela eta. Espainiar estatuaren ekonomia okerrera joko duela ematen du eta

horrek egun egoera larrienean dagoen jendearen egoera zaildu baino ez du egiten.

17


Horregatik, ahalik eta datu berrienak lortzea garrantzitsua ikusten dugu, bai eta maila

sozioekonomiko guztietako jendearengana. Gainera, arreta berezia jarriko diogu sexuari.

Emakumearen egoera ekonomikoa gizonezkoarena baino okerragoa izan ohi da egoera

txarrenetan, azken gizonaren atzetik egoten da azken emakumea. Laburbilduz, 1990etik

aurrera erretzailearen perfilari erreparatzean, egoera sozioekonomikoari eta sexuari

garrantzi berezia emanen diegu.

Erabiliko dugun beste teknika, iturri ez zuzenen azterketa izanen da.

Erretzailearen perfilaren orain arteko bilakaera ezagutzea ezinbestekoa dugu

etorkizuneko erretzailearena jakiteko. Hori dela eta, beste urteetako datuak jasotzeko,

Eustat, INE eta CIS iturrietara joko dugu. Hauei esker, EAEn, azken bi hamarkadetan,

erretzaileen ezaugarrien inguruko informazioa aterako dugu. Denbora tarte luze horretan

emandako aldaketak behatuz, etorkizuneko erretzailea ezagutu ahalko dugula uste dugu.

Izan ere, lehenago aipatzen genuen moduan, emakumearen merkaturatzeak erretzaile

kopuruaren igoera eragin zuela baieztatzea lortzen baduzu, egoera sozioekonomikoaren,

laboralaren edota generoaren (azkeneko hau aurreko biekin loturik doala) eta tabako

kontsumoaren arteko erlazioa ziurtatu dezakegu. Hitz gutxietan esanda, aldagaien arteko

erlazioa frogatzeko ezinbestekoa da teknika hau erabiltzea. Inkesta telefonikoak segida

horren azken datuak emanen dizkigu, datuen zerrendaren zentzua gaur egun ere

jarraitzen duela erakutsiz. Aipatutako moduan, bilatzen dugun datuen arteko erlazioa

topatzea zaila den arren eta fidagarritasuna neurtzea gatza den arren, modu egokiena

dela uste dugu. Azkenik, aipatzea, teknika azkarrenetarikoa izateaz gain,

merkeenetarikoa dela eta horrek inkestak ekarri dezakeen gastua konpentsatzen duela.

18


INKESTA PROPOSAMENA

Inkesta soilik EAEko erretzaileei eta erretzeari utzi diotenei egingo zaie.

1.- Egunero erretzen duen/zuen zigarro kopurua.

I. 5 zigarro baino gutxiago.II. 5 eta 9 zigarro artean. III. 10 eta 14 zigarro artean. IV. 15 eta 19 zigarro artean. V. 20 eta 29 zigarro artean (pakete bat). VI. 30 eta 39 zigarro artean (pakete eta erdi).

VII. 40 edo gehiago (bi pakete baino gehiago).

2.- Zein zigarro marka erretzen duen/zuen. (Galdera irekia) Galdera hau tabako diru gastua jakiteko helburuz eginen da.

3.- Zergatik utzi zenion erretzeari? (Soilik erretzeari utzi diotenentzat)

I. Arrazoi ekonomikoengatik.II. Osasun arrazoiengatik. III. Lagunengatik, familiarengatik...

4.- Egoera sozioekonomiko objektiboa.

I. Enplegatua.II. Etxeko andrea edo ikaslea. III. Langabetua.

Enplegatua izanez gero: Zein da zure lana? (galdera irekia)

Sailkapena:I. taldea: administrazioko eta enpresetako zuzendariak. Goi-funtzionarioak. Profesional liberalak. Goi-

mailako teknikariak.II. taldea: merkataritzako eta zerbitzu pertsonaletako zuzendariak eta jabe-kudeatzaileak. Beste teknikari

batzuk (ez goi-mailakoak). Artistak eta kirolariak. III. taldea: bitarteko teknikari eta zuzendariak. Administrariak eta funtzionarioak. Babes- eta segurtasun-

zerbitzuetako langileak. IV. taldea: industria, merkataritza, eta zerbitzuetako eskuzko langile kualifikatuak eta erdi-kualifikatuak. V. taldea: langile ez-kualifikatuak.

* Eustaten definizioa jarraiki.

4.- Egindako ikasketa maila. I. Ez daki irakurtzen edo ez ditu lehen mailako ikasketak bukatu.II. Lehen mailako derrigorrezko ikasketak: gaur egun 12 urteak arte dena. III. Bigarren mailako derrigorrezko ikasketak: gaur egun 16 urteak arte dena eta lehen 14

urteak arte. IV. Erdi mailako ikasketak: batxilergoa, Lan Hezkuntza behe maila, behe graduak. V. Goi mailako ikasketak: unibertsitateko ikasketak, Lan Hezkuntza goi maila, goi graduak.

5.- Sexua.6.- Adina.

19


LAGINKETA

Esan den legez, ikerketa honetan bi teknika ezberdin erabiliko dira, bata eduki

azterketa eta bigarrena inkestaren bidezkoa. Horregatik, populazioa zehazteko orduan, bi

populazio mota bereizi beharko ditugu. Lehendabiziko teknikan populazioa edo unibertsoa

iturri ez zuzenak izango dira, hau da, dokumentuak eta aurretik egindako ikerketak.

Zehazki, tabakoaren kontsumitzaileen profil sozioekonomiko eta soziodemografikoari

buruzko gaiak dituzten dokumentu eta ikerketak baliatuko ditugu. Bigarren kasuan, berriz,

populazioa Euskal Autonomi Erkidegoko biztanleria erretzaile eta erretzaile-ohia izango

da.

Horregatik, laginketarako bi teknika mota ezberdin ere erabiliko ditugu, bakoitza

populazio mota baterako.

Eduki azterketarako ez litzateke logikoa izango laginketa probabilistikoaz baliatzea,

horrela errazegia izango litzatekeelako laginean dagoena baino adierazgarriagoa den

dokumentua kanpoan uztea. Gainera, ezinezkoa edo oso zaila litzateke ikerketarako

interesgarri diren eduki guztien zerrenda lortzea. Horregatik, eta kasu honetan lagin

soslaitua hartzeko dagoen aukera kopuru bereziki txikiarengatik, komenientziazko lagina

aukeratuko dugu.

Bigarren laginketari dagokionez, jada egin diren estatistiken bidez badaukagu gure

populazioa zenbakitua, hau da, EAEko biztanleria osoaren zein portzentajea den. Datu

horretatik laginketa fidagarria burutzeko beharrezkoa dugun laginaren tamaina zehaztuko

ahal izango da, eta minimo bat ezarri. Laginaren ezaugarri hori ezarria, telefono bidezko

laginketa probabilistikoa burutuko dugu, enpresak eta bestelako erakunde kolektiboak

alde batera utziz (inkestatuen errepikapenak ekiditearren). Horrela gure ikerketaren

kostua, bai denboran baita diruan, murriztu ahal izango dugu.

20


KRONOGRAMA

Ikerketa lan hau burutzeko, zenbat denbora behar izango dugun planifikatu dugu.

Horretarako, kronograma bat sortu dugu. Denbora zehazteko, kronograma hilabeteetan

banatzeaz gain, asteetan ere banatu dugu, erabilitako teknikek zehaztapen ugari behar

baitituzte.

Urtarrila izango da ikerketa hasiko dugun hilea. Urtarrileko lehenengo astean,

marko teorikoa garatuko dugu. Atal hau bukatzen dugunean, lehen teknikaren eraketa

egingo dugu. Hau da, inkesta telefonikoaren bitartez erabiliko ditugun galderak sortuko

ditugu. Horretarako astebeteko epe muga jarri dugu. Behin inkestaren formatua eginda

dugularik, burutu egin egingo dugu. Laginaren tamainagatik, bi aste erabiliko dugu deiak

21

URTARRILA OTSAILA MARTXOA

1.astea

2.astea

3.astea

4.astea

1.astea

2.astea

3.astea

4.astea

1.astea

2.astea

3.astea

4.astea

MARKO TEORIKOA

INKESTA TELEFONIK

OAREN ERAKETAINKESTA

TELEFONIKOA BURUTU

DATU BILKETA

ITURRI EZ ZUZENEN

AZTERKETAREN GIDOIAITURRI EZ ZUZENEN

AZTERKETA BURUTUEDUKIEN

AZTERKETA

TXOSTENA EGIN


egiten. Otsailaren lehenengo astean, inkestetatik jasotako informazio guztia bilduko dugu.

Hile honen bigarren astean, teknika desberdin baten formatuarekin hasiko gara: iturri ez

zuzenen azterketa. Horretarako plangintza bat egingo dugu.

Hurrengo hamabostaldian, iturri ez zuzenen azterketa egiteko sortu dugun

plangintza beteko dugu. Azterketa honetan, informazio ugari bilatu beharko dugu, bai eta

programa informatikoak erabili ere. Horregatik beharrezkoa ikusten dugu hamabost egun

horretara dedikatzea.

Bigarren teknika hau burututa daukagunean, jasotako eduki guztien azterketa

egingo dugu; bai inkestaren bidez jasotako datuena bai eta iturri ez zuzenen bidez

jasotako informazioarena. Datu ugari egongo denez aztertzeko, martxoko lehengo bi

asteen beharra ikusten dugu. Horregatik, edukien azterketari hamabostaldi bat eskainiko

diogu.

Bukatzeko, txostena egin behar dugu. Txostena egiteak, aurreko atal guztiak

kontutan hartzea behartzen gaitu. Lan handia denez, zazpi egun baino gutxiago ezin

diogula eskaini ohartu gara. Horregatik, martxoaren hirugarren astean bukatuko dugu.

BIBLIOGRAFIA

AGENTZIAK (2012). El BOE publica la reforma del mercado laboral. El Economista,

2012ko otsailaren 11ko zkia, Eleconomista.net.

BALLESTER PASTOR, M A. (2006). El acceso al empleo de los trabajadores

extracomunitarios, Universitat de Valncia, Valencia.

BARBERO, E.; MOLINA CHUECA, J. A. (2005). El desempleo juvenil en Europa y

Espaa. Acciones e Investigaciones Sociales, Universidad de Zaragoza: Facultad de

Ciencias Sociales y del Trabajo, Zaragoza.

22


CACHN RODRGUEZ, L. (2003). Inmigrantes jvenes en Espaa: sistema educativo y

mercado de trabajo, Instituto de la Juventud, Madrid.

CACHN RODRGUEZ, L. (2004). Las polticas de transicin: estrategia de actores y

polticas de empleo juvenil en Europa. Revista de Estudios de Juventud, 65. zkia, 51-63.

CASTILLO MENDOZA, C. A. (1999). Economa, organizacin y trabajo: un enfoque

sociolgico, Ediciones Pirmide, Madrid.

CRUCELAEGUI CABRERA, A.; NOVELLA, P.; RAMN Y CAJAL, P.; NERN DE LA

PUERTA, I.; SOBRADIEL, N.; GERIC LIZALDE, R. (2004). Encuesta sobre tabaquismo

en estudiantes universitarios en relacin con la prctica de ejercicio fsico. Archivos de

bronconeumologa: rgano oficial de la Sociedad Espaola de Neumologa y Ciruga

Torcica SEPAR y la Asociacin Latinoamericana de Trax (ALAT), 40. bolumena, 1.

zkia, 5-9.

DEL RINCN RUIZ, M del M.; GMEZ-SOLDEVILLA, S.; RIMBAU ANDREU, C. (2007).

Polticas de ocupacin, mercado laboral y envejecimiento: iniciativas y buenas prcticas.

Acciones e Investigaciones Sociales, Universidad de Zaragoza: Facultad de Ciencias

Sociales y del Trabajo, Zaragoza.

DE VILLOTA, P. (2003). Economa y gnero. Macroeconoma, poltica fiscal y

liberalizacin. Anlisis de su impacto sobre las mujeres, Icaria, Barcelona.

DOMNGUEZ MARTN, R. (2002). Gnero, clase y raza en la economa feminista.

Clepsydra: revista de estudios de gnero y teora feminista, 1. zkia, 61-78.

ELAS, J. (2011). Inmigracin y mercado laboral: antes y despus de la recesin.

Documentos de economa La Caixa, 20. zkia, 1-33.

23


ENGELS, F. (1968). El origen de la familia, la propiedad privada y el estado, Equipo

Editorial, Donostia-San Sebastin.

FRANCO HERNNDEZ, J. A.; CLEMENTE JIMNEZ, M. L.; MARRN TUNDIDOR, R.;

PREZ TRULLN, A.; GARCA, A.; RUBIO CALVO, E. (2004). Qu conocemos y qu

actitud se puede tomar acerca del consumo de tabaco en la educacin no formal?.

Archivos de bronconeumologa: rgano oficial de la Sociedad Espaola de Neumologa y

Ciruga Torcica SEPAR y la Asociacin Latinoamericana de Trax (ALAT) , 40.

bolumena, 1. zkia, 10-16.

GLVEZ MUOZ, L.; SARASA GARCA, C. (2003). Privilegios o eficiencia?: mujeres y

hombres en los mercados de trabajo, Universidad de Alicante (Servicio de

Publicaciones), Alicante.

GONZLEZ ENRQUEZ, J.; BANEGAS BANEGAS, J. R.; RODRGUEZ-ARTALEJO, F.;

DEZ GAN, L.; VILLAR LVAREZ, F. (2005). La mortalidad atribuible al tabaquismo

comienza a descender en Espaa. Medicina clnica, 124. bolumena, 20. zkia, 769-771.

GONZLEZ MORALEZ, O. (2010). Expectativas de los jvenes hacia el trabajo y la

emprendedura: la influencia del centro educativo y otros factores relevantes, Universidad

de La Laguna, La Laguna.

HERNNDEZ-GARCA, I.; SENZ-GONZLEZ, M. C.; GONZLEZ-CELADOR, R.

(2010). Mortalidad atribuible al consumo de tabaco en Espaa en el ao 2006. Anales del

sistema sanitario de Navarra, 33. bolumena, 1. zkia, 23-33.

IBEZ PASCUAL, M. (1999). Gnero y familia en la insercin laboral, Universidad de

Oviedo, Oviedo.

24


JNSSON, B.; STAGINNUS, U.; WILKING, N. (2008). La carga y el coste del cncer en

Espaa. Economa de la salud, 6. bolumena, 2. zkia, 143-147.

LPEZ ROS, F.; GIL ROALES-NIETO, J; MORENO, E. (2001). Evolucin de las

caractersticas del consumo de tabaco. Un estudio transversal. International journal of

psychology and psychological therapy, 1. bolumena, 1. zkia, 79-92.

MRQUEZ GARCA, M C. (2005). El tabaco en el trabajo. Prevention World magazine,

9. zkia, 36-39.

MART, M.; COMA, A.; FERNNDEZ, E. (2003). Educacin y clase social basada en la

ocupacin: su interrelacin como indicadores de posicin socioeconmica en el estudio

de las desigualdades sociales mediante encuestas de salud. Atencin primaria:

Publicacin Oficial de la Sociedad Espaola de Familia y Comunitaria, 32. bolumena, 4.

zkia, 208-215.

MAS SNCHEZ, A.; CRUCELAEGUI CABRERA, A.; GUILLN, D.; NERN DE LA

PUERTA, I. (2003). Perfil de los fumadores que solicitan tratamiento en una unidad de

tabaquismo. Archivos de bronconeumologa: rgano oficial de la Sociedad Espaola de

Neumologa y Ciruga Torcica SEPAR y la Asociacin Latinoamericana de Trax

(ALAT), 39. bolumena, 7. zkia, 298-302.

PORTILLO PREZ DE VIASPRE, F.; ANTOANZAS VILLAR, F. J. (2003). Anlisis de

la informacin existente en Espaa sobre los riesgos asociados al consumo de tabaco.

Una aplicacin del modelo bayesiano. Informacin Comercial Espaola, ICE: Revista de

Economa, 804. zkia, 169-184.

PORTILLO PREZ DE VIASPRE, F.; ANTOANZAS VILLAR, F. J.; PINILLOS GARCA

M. de la O. (2002). Hbitos no saludables y desempleo. Cuadernos aragoneses de

25


economa, 12. bolumena, 2. zkia, 257-270.

REGALADO PINEDA, J.; LARA RIVAS, G.; OSIO ECHNOVE, J.; RAMREZ VENEGAS,

A. (2007). Tratamiento actual del tabaquismo. Salud pblica de Mxico, 49. bolumena, 2.

extra zkia, 270-279.

RIAL SNCHEZ, A.; MARIO FERNNDEZ, R.; REGO AGRASO, L. (2011). La situacin

de la mujer como alumna de formacin profesional inicial y como profesional en el

mercado laboral. Revista Iberoamericana de Educacin, 54. bolumena, 6. zkia, 1-13.

ROGERAT, C.; TORNS MARTN, M T.; MARUANI, M. (2000). Las nuevas fronteras de

la desigualdad: hombres y mujeres en el mercado de trabajo, Icaria, Barcelona.

RUESGA BENITO, S. M.; FUJII GAMBERO, G. (2004). El trabajo en un mundo

globalizado, Ediciones Pirmide, Madrid.

SANTAMARA LPEZ, E. (2011). Trayectorias laborales en los mrgenes del empleo:

polticas, subjetividades y experiencias de jvenes en la precariedad laboral, Eusko

Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia, Gasteiz-Vitoria.

SETIN SANTAMARA, M L. (2003). Problemas de las mujeres, problemas de la

sociedad, Deustuko Unibertsitatea, Bilbo-Bilbao.

TORNOS CUBILLO, A. (2003). Los inmigrantes y el mundo del trabajo, Universidad

Pontificia Comillas, Madrid.

26

Erretzaileen profil sozioekonomikoa

Documents

Transcript of Erretzaileen profil sozioekonomikoa