Erretorika jatorria: sofisten artea eta demokrazia

7/17/2019 Erretorika jatorria: sofisten artea eta demokrazia

1/20

ErretorikaPertsuasioaren artea

jatorria


2/20

Erretorika

Antze edo trebetasuna

jendaurreko hitzaldi baten

bidez iritzi baten alde

egiteko konbentzitzeko

moduan, eta orokorki

hizkuntzaz baliatuz

limurtzeko, hitzez nahiz

idatziz


3/20

Erretorikarenjatorria

Antzinako Grezia [] rhetorik (tchne)


4/20

K. a. 485 urtean Gelon eta Hiern tiranoek Siracusako hiritarrei bere lurren jabetza kendu eta

ejerzito pertsonalaren kideen artean banatu zituzten.

Hieron en Aldarea (Siracusa 1932)
http://ascsa.net/id/thompson/image/1865?q=syracuse&t=&v=icons&sort=&s=28http://ascsa.net/id/thompson/image/1865?q=syracuse&t=&v=icons&sort=&s=28http://ascsa.net/id/thompson/image/1865?q=syracuse&t=&v=icons&sort=&s=28


5/20

Siracusako anfiteatroa (1932)

465. urteko erreboltan Sirakusadarrek tiranoak bota eta Demokrazia ezarri zuten. Orduan

kaltetuek beraien lurrak berreskuratzeko tiranoen kontrako hainbat auzietan parte hartu zuten.

Epaiketa hauetan argi geratu zen elokuentziak nora arteko boterea zuen: bakarrik herri

epaimahaiaren aurrean ongi hitz egiten zekienak berreskuratzen baitzituen lapurtutako lurrak.
http://ascsa.net/id/thompson/image/1864?q=syracuse&t=&v=icons&sort=&s=23http://ascsa.net/id/thompson/image/1864?q=syracuse&t=&v=icons&sort=&s=23http://ascsa.net/id/thompson/image/1864?q=syracuse&t=&v=icons&sort=&s=23


6/20

Egoera horretan, Sirakusako Koraxek, hizlari trebea, bere herrialdeko negozioetanautoritate handia lortu zuen. Bere herritarren salaketetan laguntzeko froga dokumentalak ematea

ezinezkoa zenez diskurtsoak probabilitate eta sinesgarritasun argumentuetan oinarritu behar

zirela pentsatu zuen; hots, Probabilitate argudioan:

Arkonteak -magistratuak-

Egiaren antza duena egia bera baino baliagarriagoa da egia hori sinesgaitza baldin bada
https://es.wikipedia.org/wiki/Magistrados_de_la_Antigua_Grecia#/media/File:Parthenon_frieze_east_IV_fragment_b.JPGhttps://es.wikipedia.org/wiki/Magistrados_de_la_Antigua_Grecia#/media/File:Parthenon_frieze_east_IV_fragment_b.JPGhttps://es.wikipedia.org/wiki/Magistrados_de_la_Antigua_Grecia#/media/File:Parthenon_frieze_east_IV_fragment_b.JPG


7/20

Sirakusako Korax,Probabilitate argudioa edoeiks teknikaren dotrinagatik ezagutua izan zen, baina bere

ekarpen nagusia hurrengo teoria erretorikoen abiapuntua

izango den diskurtso judizialaren zatiketa izan zen:

Proemio

Epaimahaiaren ongura eta atentzioa lortzeko sarrera

Narrazioa

Gertaerak zehaztasunez eta modu argian azaldu

rgudiaketa

Frogak aurkeztu (Egiaztapena eta gezurtapena)

Digresioa

Gertaera argitu eta maila orokorrean jarri

Peroratio edo epilogoa

Auziaren laburpena eginez epaimahaiaren emozioa

sortarazi


8/20

Koraxen eta bere ikaslea Tisiasen

idazlanak ez dira kontserbatu baina

Platon, Aristoteles, Zizeron eta

Kintilianok erretorikaren teoriari eginzituzten ekarpenak aipatzen dituzte.

Aipamenetan bakarrikjudizioetako

erretorikajorratzen zutela adierazten

dute, eta logografoakizan zirela

(beste batzuentzat zenbait diskurtsoakidazten dutenak)

Nahiz eta bere idazlanak galdu diren,

onartua dago, Koraxek Arte (Tchne)

liburua idatzi zuela. Bertan, probablea

sinesgarria egiten zuen eiksargudioaazaltzen zuen eta auzietan

gertaera eta frogak emateko formula

praktikoak ematen zituen ere.

http://www.cervantesvirtual.com/bib/portal/retorica/include/p_autorese4da.html?pagina=siracusa.jsp&origen=grecia
http://www.cervantesvirtual.com/bib/portal/retorica/include/p_autorese4da.html?pagina=siracusa.jsp&origen=greciahttp://www.cervantesvirtual.com/bib/portal/retorica/include/p_autorese4da.html?pagina=siracusa.jsp&origen=greciahttp://www.cervantesvirtual.com/bib/portal/retorica/include/p_autorese4da.html?pagina=siracusa.jsp&origen=greciahttp://www.cervantesvirtual.com/bib/portal/retorica/include/p_autorese4da.html?pagina=siracusa.jsp&origen=grecia


9/20

Atenaseko demokraziaeta Periklesen gobernuak pertsuasioaren artea

(erretorika) bultzatu zuten. Sostak ziren arte honen maisu eta klase gorenei irakasten zieten,

beren zerbitzuengatik kobratuz.

Sostakbeste kulturekin eta atzerritarrekin harremanak izan zituzten. Horrek lege absoluturikez zegoela pentsatzera eraman zituen, eta lege guztiak erlatiboakzirela uste zuten.

Gizakien eta hirien arazoak jorratu zituzten; ongia, justizia, edertasuna, eta bestelako baloreak

konbentzionalakzirela baieztatuz, hau da, akordio batez adostuak.


10/20

Sofistak, grekerazko (sopha) hitzetik (euskaraz, jakinduria), jatorrian hiritarren iritzizjakintsuak ziren. K. a. IV. mendean, sofista izena erretorika irakasten zuten pertsonei eman

zitzaien.Sofisten irakaskuntzaren xedea politikoa zen, hots, asanblada demokratikoetan parte

hartu ahal izateko garrantzi handikoa zen jendaurrean ondo hitz egiten jakitea, diskurtsoerakargarriak egiten jakitea, eta hori zen sofisten irakaskuntza

Gorgias(K.a. 485- K.a.380) Leontinosen jaio zen (Sizilia), Koraxekin erretorika ikasi, eta berebizitza luzean egindako bidaietan irakatsi zuen. 427an Atenasera iritsi zen


11/20

Kontatzen dute Gorgiasek egunero edozein gairi buruzko tesia defendatzen zuela bertaratutako

solaskideak konbentzitu arte.

Orduan, kontrako tesiaren aldeko argudiaketari ekiten zion elkarrizketan parte hartzen zutenak

makurtu arte. Eta horrela, behin eta berriro argudio eta kontra argudioen bidez bere arteerretorikoa erakutsiz.


12/20

Geroago Sosta terminoak jakintsua

esanahia galdu eta, konnotazio negatiboak

hartu zituen.

Jakina denez, Sokrates eta Platon

erlatibismoaren kontraazaldu ziren

eta sosten artea arbuiatu zuten.

Erretorika hutsa arrazonamendu faltsuakerabiliz justizia zein injustizia

defendatzeko erabil zitekeenez, sosta

terminoa inongo etikarik gabe eta irabazi

materialak lortzearren bere jakinduriaz

baliatzen zirenei aplikatu zitzaien.

Erretorikaren ordez, dialektika

proposatu zuten: solasaldi eta

eztabaidetan galdera eta erantzunen bidez

egia aurkitzeko ikerketa prozesua.


13/20

Platonentzat erlatibismoa errealitatearen itxurari buruzko iritzia

besterik ez da; egia ostera, unibertsala eta bakarra dela esatenzuen Sokrates maisuari jarraituz.


14/20

Aristoteles(K. a. 384 -K. a. 322)Grezia klasikoko losofo, logiko eta

zientzialaria izan zen, mendebaldeko

pentsamoldean garrantzitsuenetarikoa.

Argudiaketaren analisia eta Logikari

buruzko hainbat liburu idatzi zituen,

Erdi arotik aurrera Organon(tresna

edo metodoa) izenarekin ezagutuko

direnak.

Pertsuasioaren artea sistematizatu eta

hurrengo losofoentzako abiapuntua

izango zen Erretorika liburuaidatzi

zuen diskurtsoaren baliabideak

aztertuz.

Logikak beharrezkoak diren argudioen

analisia egiten du; erretorikak ostera,

pertsuasioa helburu izanik, posibleak

izan daitezkeen argudioena.


15/20

Esan dezakegu Aristotelesen asmoa,

arrazoiak gidatzen duen pertsuasioa

gauzatzea izan zela, hau da, ahal dena eta

litekeena frogatzeko lagungarria zen topikoeta argudioen erabilera arrazoitua sustatzea.

Horretarako, gizon-emakumeen portaerak

aztertzen ditu, horiei buruzko gogoetak eginez.

Ukaezina da Aristoteles arlo etikoan etapolitikoanmugitzen dela erabat eta bere

Erretorikaren azken helburua, giza elkarteak

zibilizatzekoinstrumentu bat denitzea

dela, hots, diskurtso eraginkor eta arrazoitua,

eragin soziala izango duena eta gizarteaskearen funtzionamendua

ahalbidetuko duena.

Guadalupe Lopetegi Senperena Aristotelesen ErretorikaErdi Aroan GOGOA, V-1: 121

Aristoteles, Etika liburua eskuan duena


16/20

Anaximenes Lampsakoari jarraituz, Aristotelesek

ere hiru arlotan sailkatu zituen diskurtsoak:

Deliberatiboa:

Hiritarrekasanbladanematen diren aholkuak

komenigarri edo kaltegarri diren epaitzen dutenak.

Etorkizunari buruzko hausnarketa, iritziak eta

aurreikuspenak biltzen ditu, gai politikoen

gainean.

Forentsea:

epaitegietannorbait akusatu edo akusazioei

aurre egiteko helburua dutenak. Iraganeko edozeri

buruz epailearen aurrean egin daitekeena, zerbait

salatzen edo zerbait defenditzen, edo epaileakberak egin dezakeena bestela

Epidiktikoa:

Hizlariak norbait laudatzen edo deitoratzen

ohoragarri edo lotsagarri agertzen duena


17/20Perikles Atenas defendatzen jausitakoen omenez egindako diskurtsoan


18/20

Aristoteles eta gero landu zuten, batez ere legeetarako erabiliz (Zizeronen Derrom t rrek

inventione, Kintilianoren De institutione oratoria). Hamabigarren mendera arte nagusitu zen

zizeroniar tradizioan, erretorikak hitz jario oparoa eskuratzeko teknikak eta epaiketetan argudiatze

eraginkorra lortzeko baliabideak irakasten ditu.


19/20

XII. mendean sortu berri diren

unibertsitateetan Arte liberalen

Fakultateandialektikarekin

batera irakatsiko da.Trivium eta Quadrivium ikasle

guztiek egin beharreko prestakuntza

maila osatzen zuten: azterketa

gainditzerakoan ikasleek batxilergo-

gradua lortzen zuten.

Trivium Gramatika,

Erretorika

DialektikaQuadrivium Aritmetika,

Geometria,

Astronomia

Musika


20/20

Gaur egun erretorikak indar berritua jaso izan du eta bere eragina oso arlo

desberdinetan ikus daiteke: Literaturan, Politikan, Zuzenbidean, edo Publizitatean.

Iturriak:aipatuak daudenak eta Wikipedia

by@amaiafilo

Ikusi gehiago: Aristotelesen Erretorika -diskurtso bat nola sortu-
https://eu.wikipedia.org/wiki/Oratoriahttps://irakasleikasle.wordpress.com/2015/09/07/erretorika-edo-pertsuazioaren-artea/https://irakasleikasle.wordpress.com/2015/09/07/erretorika-edo-pertsuazioaren-artea/https://eu.wikipedia.org/wiki/Oratoria

Erretorika jatorria: sofisten artea eta demokrazia

Documents

Transcript of Erretorika jatorria: sofisten artea eta demokrazia