Erosketa eta kontratazio publiko berderako ekimenak · Erosketa eta kontratazio publiko berderako...

Erosketa eta kontratazio publiko berderako ekimenak

Gipuzkoa herrialdeko kasurako aplikazioa

Jakintza-arloa: Ekonomia

Egilea: ARTITZAR ERAUSKIN TOLOSA

Urtea: 2014

Zuzendariak: ELENA MARTINEZ TOLA, MIKEL ZURBANO IRIZAR

Unibertsitatea: UPV/EHU

ISBN: 978-84-8438-546-2

Hitzaurrea

Nazio Batuen Ingurumen eta Garapenerako 1992ko Konferentzian klima-

aldaketa eta biodibertsitate galera ekiditeko kontsumo- eta ekoizpen-eredu

iraunkorra sustatzeko beharra aipatu zen. Berriki, bereziki 2008. urtean hasi eta

denboran zehar nahi baino gehiago luzatzen ari den krisi anizkoitz honek

hainbat gogoeta eragin du eta sarritan aipatu izan da krisi hau erronka moduan

hartu eta kontsumo-eredu berri eta iraunkorrago bat eraikitzeko baliatu behar

dugula.

Izan ere, kontsumitzaileok, pribatuak zein publikoak, garapen iraunkorrerazko

bidean agente garrantzitsuak gara. Alegia, kontsumitzaileok ondasun eta

zerbitzu iraunkor baten aldeko eskaria egiten dugun neurrian ekoizpen

iraunkorra sustatzen lagunduko dugu merkatuko zenbait ekoizle eta

banatzaileen indar oligopolistikoa erabakiorra izan arren.

Urteetan, erosketa eta kontratazio publikoaren arduradunek ez dituzte erosi

edota kontratatu dituzten ondasun eta zerbitzuen ingurumen ezaugarriak,

eraginak eta kostuak, justizia soziala eta elkartasuna kontuan izan. Gaur egun,

ordea, ekonomia eta politika globalaren baldintza eta lehentasunak aldatu egin

dira eta pixkanaka erokesta eta kontratazio publikoari loturiko estrategia,

politika eta zuzentarauetan iraunkortasun ezaugarriak kontuan hartzen hasi

dira.

Doktorego-tesi honen helburua garapen iraunkorraren testuinguruan erosketa

eta kontratazio publikoak izan duen bilakaera aztertzea izan da, gehiago

zehaztuz, ingurumen irizpideak kontuan izango dituen Erosketa eta Kontratazio

Publiko Berdeak nazioarte mailatik hasi eta Gipuzkoako udalerri mailaraino

indarrean jartzeko izan dituen aukera eta zailtasunak aztertuko dira. Besteak

beste, Herri Administrazioek erosketa ahalmen esanguratsua dute eta produktu

eta zerbitzu iraunkorren aldeko apustua eginez kontsumo-ereduaren eraldaketa

indartzeko kontuan izan beharreko eragileak baitira.

Artitzar Erauskin Tolosa

2015

GASTEIZKO ENPRESA IKASKETEN UNIBERTSITATE ESKOLA

EKONOMIA APLIKATUA I SAILA

Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Ekimenak. Gipuzkoa Herrialdeko kasurako aplikazioa

DOKTOREGO TESIA

Doktoregaia: Artitzar Erauskin Tolosa

Zuzendariak: Mikel Zurbano Irizar

Elena Martínez Tola

GASTEIZ, 2013

Laxiari

ESKER ONAK

Tesia behin bukatuta ohikoa izaten da lan honek iraun duen bitartean inguruan izan ditugun

kide eta lagunei esker ona adieraztea. Ez da lan erraza izaten, besteak beste, benetan

aipatuak izatea merezi dutenak ez ahazteko ardura sortzen baita. Dena dela, sakonean

sentitzen ditugun eskerrak eta bestela nekez adieraziko genituzkeenak azaltzeko aukera ezin

hobea da.

Elena Martínez eta Mikel Zurbano tesi zuzendari baino askoz gehiago izan dira. Ikuspegi

akademikotik begiratuta oinarrizko ekarpen eta gomendioak jaso ditut beraiengandik, beti

modu baikorrean eta nire lan erritmoa errespetatuz. Tesia egiten egoteak sortzen duen

presioa eramangarriagoa egin zait beraien ondoan.

Ekonomia Aplikatua I Sailari tesi hau egiterakoan laguntza eskatutakoan inolako trabarik jarri

gabe erakutsitako laguntzeko jarrera ona eskertu nahi diot. Kide asko aipatu beharko

nituzke, bereziki, Gasteizko Sekzioko lagunak, askotan kafe baten aitzakian beraien animoak

sentiarazi dizkidatelako. Mila esker nire lanarekiko interesa behin eta berriro adierazi eta

momentu baikorretan ez ezik makalagoetan ere adorea eta kemena helarazi didazuen

lankide eta lagun guztioi.

Esker onak Ibani, inkesten bilketaren ibilbidean bidaide izateagatik, baita Patxiri ere, mapak

egiten laguntzerakoan erakutsitako abileziagatik.

Alderdirik pertsonalenean, etxekoei eskerrak eman nahi dizkiet hainbeste denboraz

baldintzarik gabeko laguntza eskaintzeagatik. Eskerrik beroenak, gurasoei; amai eta aittei,

zuek irakatsi dizkidazue bizitzako gauzarik garrantzitsuenak; Ainhoa eta Josuri, urruti edo

gertuagotik animoak emateagatik. Ibani, Tesia egiten emandako denbora luzean

egunerokotasunean sortu diren gora beherei aurre egiten laguntzeagatik. Eta, Laxiari

eskerrik goxoenak, egunero egunero amatxori irribarre bat ateratzeagatik.

vii

AURKIBIDEA

SARRERA.............................................................................................................................. 1

1.1. IKERGAIAREN AURKEZPENA ....................................................................................................... 3

1.2. METODOLOGIARI BURUZKO ZENBAIT AZALPEN ............................................................................ 6

1.3. TESIAREN EGITURA: ATALEN ETA KAPITULUEN AURKEZPENA .......................................................... 9

I. ATALA: HAZKUNDEAREN EKONOMIATIK GARAPEN IRAUNKORRERA ............................. 13

2. KAPITULUA: HAZKUNDEAREN EKONOMIATIK GARAPENAREN EKONOMIARA .................................. 15

2.1. SARRERA ............................................................................................................................. 17

2.2. HAZKUNDEAREN TEORIA KLASIKOA .......................................................................................... 18

2.3. HAZKUNDEAREN TEORIA MODERNOA ...................................................................................... 29

2.4. MODERNIZAZIOAREN TEORIA .................................................................................................. 34

2.5. TEORIA ESTRUKTURALISTATIK MENDEKOTASUN TEORIARA ........................................................... 39

2.6. GARAPENAREN TEORIA NEOLIBERALA: WASHINGTONGO KONTSENTSUA (WK) ............................... 42

2.7. GARAPENAREN TEORIA ALTERNATIBOAK ................................................................................... 44

2.7.1. NEO‐INSTITUZIONALISMOA EDO EKONOMIA INSTITUZIONALISTA BERRIA (EEB) ......................... 44

2.7.2. TOKIKO GIZA GARAPENA (TGG) ........................................................................................ 46

2.7.3. GENEROA ETA GARAPENA (GEG) ...................................................................................... 48

2.7.4. SUMAK KAWSAY ETA SUMA QAMAÑA ................................................................................ 51

2.8. SINTESIA .............................................................................................................................. 53

3. KAPITULUA: GARAPEN IRAUNKORRA .................................................................................... 59

3.1. SARRERA ............................................................................................................................. 61

3.2. HAZKUNDEA, GARAPENA ETA BALIABIDE MUGATUAK ................................................................. 62

3.2.1. HAZKUNDEAREN MUGAK .................................................................................................. 62

3.2.2. BRUNDTLAND TXOSTENA. GARAPEN IRAUNKORRAREN INSTITUZIONALIZAZIOA .......................... 63

3.3. GARAPEN IRAUNKORRA EKONOMIA ZIENTZIAN .......................................................................... 71

3.3.1. INGURUMEN EKONOMIA VERSUS EKONOMIA EKOLOGIKOA .................................................... 72

3.3.2. IRAUNKORTASUN AHULA VERSUS IRAUNKORTASUN SENDOA .................................................. 79

3.4. GARAPEN IRAUNKORRA KONTZEPTUAREN DIMENTSIO DESBERDINAK ............................................. 82

viii

3.5. GIZA GARAPENA ETA GIZA GARAPEN IRAUNKORRA ..................................................................... 86

3.5.1. IKUSMOLDE EZBERDINEN OSAGARRITASUNA ........................................................................ 93

3.5.2. KAPITAL SOZIALA GARAPEN PROZESUEN OINARRI MODUAN .................................................... 95

3.5.3. ABERASTASUN KONTZEPTUA BERRIZ DEFINITZEA ................................................................... 96

3.6. GARAPEN IRAUNKORRETIK DESAZKUNDERA: GUTXIAGO GEHIAGO DA. .......................................... 99

3.6.1. DESMATERIALIZAZIOA ...................................................................................................... 99

3.6.2. GARAPEN IRAUNKORRA KONTZEPTUAREN INTERPRETAZIO ORTODOXOARI KRITIKA: DESAZKUNDEA

............................................................................................................................................ 102

3.7. SINTESIA ............................................................................................................................ 107

II. ATALA: IRAUNKORTASUN KONTZEPTUAREN APLIKAZIOA EROSKETA ETA KONTRATAZIO

PUBLIKOAREN ARLOAN ................................................................................................. 111

4. KAPITULUA: GARAPEN IRAUNKORRETIK EKP IRAUNKORRERA .................................................. 113

4.1. SARRERA ........................................................................................................................... 115

4.2. TOKIKO AGENDA 21 ............................................................................................................ 116

4.2.1. NAZIO BATUAK ............................................................................................................. 120

4.2.2. INTERNATIONAL COUNCIL FOR LOCAL ENVIRONMENT INITIATIVES (ICLEI) .............................. 123

4.2.3. HIRI ETA HERRI IRAUNKORREN EUROPAR KANPAINA ........................................................... 125

4.3. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO IRAUNKORRA (EKPI) ...................................................... 126

4.4. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO IRAUNKORRAREN (EKPI) LEGE ESPARRUA ......................... 140

4.4.1. NAZIOARTE MAILAKO LEGE ESPARRUA ............................................................................. 140

4.4.2. EUROPAR BATASUNEKO LEGE ESPARRUA .......................................................................... 144

4.4.3. ESPAINIAR ESTATUKO LEGE ESPARRUA ............................................................................. 147

4.4.4. EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOKO LEGE ESPARRUA ........................................................... 149

4.5. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO IRAUNKORRAREN (EKPI) POLITIKA ESPARRUA .................... 150

4.5.1. MARRAKECH PROZESUA ................................................................................................. 151

4.5.2. EUROPAR BATASUNA ..................................................................................................... 154

4.5.3. JASANGARRITASUNERAKO TOKIKO GOBERNUEN ERAKUNDEA (ICLEI) .................................... 158

4.5.4. BESTE KASU BATZUK: NORTH AMERICAN GREEN PURCHASING INITIATIVE (NAGPI), THE

INTERNATIONAL GREEN PURCHASING NETWORK (IGPN) .............................................................. 160

4.6. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO IRAUNKORRARI LOTURIKO HAINBAT JARDUNBIDE EGOKI ....... 161

4.7. SINTESIA ............................................................................................................................ 164

ix

5. KAPITULUA: EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEA ................................................... 167

5.1. SARRERA ........................................................................................................................... 169

5.2. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEA (EKPB): KONTZEPTUA ETA EKIMENAREN APLIKAZIOA

............................................................................................................................................... 171

5.3. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEAREN ZAILTASUNAK GAINDITU NAHIAN .................... 178

5.4. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEA ENPLEGU BERDEA ETA EKO‐BERRIKUNTZA BULTZATZEKO

TRESNA GISA ............................................................................................................................ 184

5.4.1. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEA (EKPB) ETA ENPLEGU BERDEA ...................... 184

5.4.2. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKOA BERDEA (EKPB) ETA EKO‐BERRIKUNTZA ................... 190

5.5. SINTESIA ............................................................................................................................ 201

III. ATALA: EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEAREN APLIKAZIOA GIPUZKOAKO

TESTUINGURU SOZIOEKONOMIKOAN ............................................................................ 203

6. KAPITULUA: EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEA GIPUZKOAKO HERRIALDEAN ............. 205

6.1. SARRERA ........................................................................................................................... 207

6.2. GIPUZKOAKO HERRIALDEAREN TESTUINGURU SOZIOEKONOMIKOA. IKUSPEGI OROKORRA. .............. 209

6.2.1. EKONOMIA DINAMIKO ETA LEHIAKORRA ........................................................................... 209

6.2.2. KLIMA ALDAKETA ETA ENERGIA ....................................................................................... 215

6.2.3. HEZKUNTZA ................................................................................................................. 220

6.2.4. POBREZIA ETA GIZARTE‐BAZTERKETA ............................................................................... 224

6.3. GIPUZKOAKO HERRIALDEAN INGURUMENARI LOTURIKO TESTUINGURU JURIDIKOA ........................ 226

6.4. GIPUZKOAKO HERRIALDEAREN EGITURA PRODUKTIBOAREN ANALISIA .......................................... 231

6.5. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEAREN ERAGINA GIPUZKOAKO HERRIALDEAN ............. 237

6.5.1. ADMINISTRAZIO PUBLIKOAK EKPBAN DUEN ERAGINAREN HURBILKETA ................................. 237

6.5.2. INGURUMEN JARDUERAK BURUTZEN DITUZTEN ENPRESAK .................................................... 245

6.6. SINTESIA ............................................................................................................................ 255

7. KAPITULUA: EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEARI BURUZKO AZTERKETA ESTATISTIKOA 261

7.1. SARRERA ........................................................................................................................... 263

7.2. GIPUZKOA HERRIALDEKO UDALERRIEN EGOERA IRAUNKORTASUNARI DAGOKIONEZ. ...................... 265

7.3. GIPUZKOAKO UDALERRIEN EGOERA EKPB‐ARI DAGOKIONEZ ...................................................... 288

7.3.1. LAGINAREN HAUTAKETA ................................................................................................. 291

7.3.2. IKERKETAREN EMAITZAK ................................................................................................. 294

x

7.4. CASE STUDIES: LEGAZPI ETA OIARTZUNGO UDALAK .................................................................. 312

7.4.1. LEGAZPIKO UDALA ........................................................................................................ 312

7.4.2. OIARTZUNGO UDALA ..................................................................................................... 317

7.5. SINTESIA ............................................................................................................................ 324

7.6. KAPITULUAREN ERANSKINA .................................................................................................. 327

IV. ATALA: ONDORIO NAGUSIAK, IKERKETAREN MUGAK ETA ETORKIZUNEKO IKERKETA

LERROAK ....................................................................................................................... 333

8. KAPITULUA: ONDORIO NAGUSIAK ..................................................................................... 335

ERANSKINAK ................................................................................................................. 357

BIBLIOGRAFIA ................................................................................................................ 385

ERREFERENTZIA BIBLIOGRAFIKOAK ......................................................................................... 387

xi

IRUDIAK

3‐1 IRUDIA: IRAUNKORTASUNAREN IBILBIDEAN NAZIOARTE MAILAN BURUTU DIREN JARDUERAK ................................. 67

3‐2 IRUDIA: GARAPEN IRAUNKORREKO NAZIO ESTRATEGIAK: 2010EKO IRUDI OROKORRA ........................................ 70

3‐3 IRUDIA: KUZNETS‐EN INGURUMEN KURBA .................................................................................................. 74

3‐4 IRUDIA: IRAUNKORTASUNAREN DIMENTSIOAK ............................................................................................. 83

3‐5 IRUDIA: ZORIONTASUNA ETA BATEZ BESTEKO URTEKO DIRU‐SARRERAK ............................................................. 99

3‐6 IRUDIA: ELGEKO HERRIALDEEN DESAKOPLAMENDU ERLATIBOA .................................................................... 101

3‐7 IRUDIA: BALIABIDEEN KONTSUMO JOERA.................................................................................................. 101

3‐8 IRUDIA: EKOIZPEN ETA KONTSUMO GAITASUNAREN DIMENTSIOAK ................................................................. 104

4‐1 IRUDIA: EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKOAREN PROZESUA ................................................................... 133

4‐2 IRUDIA: IRAUNKORTASUN IRIZPIDEEN BARNERATZEA EKP‐REN FASE EZBERDINETAN .......................................... 139

4‐3 IRUDIA: EKP‐AREN AURRERABIDEA MTF‐AREN ARABERA ............................................................................ 153

4‐4 IRUDIA: EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKOAN INGURUMEN ESKAKIZUNAK ETA “CORE” IRIZPIDEAK .................. 156

4‐5 IRUDIA: EKPI EKIMENAK IRAUNKORTASUN ESKAKIZUN MOTAREN ARABERA ..................................................... 157

5‐6 IRUDIA: EKPBAREN TERMINOEN BANAKETA 2000‐20112 ALDIRAKO............................................................ 174

5‐7 IRUDIA: EKP BALDINTZA AGIRIEN BANAKETA BARNERATUTAKO INGURUMEN‐IRIZPIDE MOTARENA ARABERA EUROPAN

..................................................................................................................................................... 175

5‐8 IRUDIA: LCC, TCO ETA EROSKETA PREZIOAK ESLEIPEN IRIZPIDE MODUAN ....................................................... 179

5‐9 IRUDIA: EKPBAK KOSTUENGAN DUEN ERAGINA ......................................................................................... 180

5‐10 IRUDIA: CO2 ISURKETA ETA EKONOMIA ERAGINAK PRODUKTU TALDEKA GREEN‐7KO HERRIALDETAN .................. 181

5‐11 IRUDIA: ENPLEGU BERDEAREN SORRERAN ERAGITEN DUTEN INDAR ERAGILEAK ............................................... 185

5‐12 IRUDIA: EKO‐INDUSTRIARI EDO INGURUMENARI LOTURIKO ENPLEGU BERDEAK (MILAKA).................................. 186

5‐13 IRUDIA: EKO‐INDUSTRIARI LOTURIKO ENPLEGU BERDE ZUZENEN BANAKETA EB‐27 HERRIALDETAN (2008) ......... 187

6‐1 IRUDIA: LANGABEZIA‐TASA, 15‐74 ADIN TARTEA, NUTS‐3 ERREGIOAK, 2010. .............................................. 212

6‐2 IRUDIA: ALKATEEN ITUNA SINATU DUTEN EAEKO UDALERRIAK. .................................................................... 220

6‐3 IRUDIA: BIZTANLERIA LANDUNA JARDUERA‐ADARREKO (%). EAE ETA GIPUZKOA. 1985‐2011. ......................... 232

7‐1 IRUDIA: GIPUZKOAKO UDALERRIEN INGURUMEN PUNTUAZIOA ...................................................................... 275

7‐2 IRUDIA: GIPUZKOAKO UDALERRIEN SAILKAPENA KOHESIO‐SOZIALARI DAGOKIONEZ. .......................................... 278

7‐3 IRUDIA: GIPUZKOAKO UDALERRIEN SAILKAPENA EKONOMIA ‐ LEHIAKORTASUNA ARLOARI DAGOKIONEZ. ............... 281

7‐4 IRUDIA: GIPUZKOAKO UDALERRIEN SAILKAPENA IRAUNKORTASUNARI DAGOKIONEZ. ......................................... 286

7‐5 IRUDIA: EROSKETA BERDEKO PLANAK DITUZTEN EUROPAR BATASUNEKO ESTATUAK. ......................................... 288

7‐6 IRUDIA: UDAL ADMINISTRAZIOEK EKPBAREN BIDEZ EROSITAKO HAINBAT PRODUKTU AIPAMEN KOPURUAREN ARABERA.

..................................................................................................................................................... 301

xii

TAULAK 2‐1 TAULA: HAZKUNDE EREDU EXOGENO ETA ENDOGENOA ................................................................................. 31

2‐2 TAULA: WASHINGTONGO ETA POST WASHINGTONGO KONTSENTSUEN NEURRIAK ............................................. 44

2‐3 TAULA: EG ETA GEG IKUSPEGIEN KONPARAKETA ......................................................................................... 50

2‐4 TAULA: GARAPENAREN EKONOMIAREN TEORIA BATZUK ................................................................................ 55

3‐1 TAULA: IRAUNKORTASUNAREN DIMENTSIOAK BINAKA ERLAZIONATZEN DITUZTEN ADIERAZLEAK ............................. 84

3‐2 TAULA: GIZA GARAPENAREN DIMENTSIOAK NBGP‐REN ARABERA................................................................... 88

3‐3 TAULA: INGURUMENEKO ETA IRIZPIDE ASKOTAKO ADIERAZLEAK ...................................................................... 90

3‐4 TAULA: GARAPEN IRAUNKORRA & DESAZKUNDEA ..................................................................................... 110

4‐1 TAULA: AGENDA 21‐AREN EGITURA ........................................................................................................ 118

4‐2 TAULA: EKPRA ZUZENDUTAKO BPGREN EHUNEKOA ‐ HAUTATUKO HERRIALDEAK ............................................ 127

4‐3 TAULA: EKPREN ZEHARKAKO ERAGINAK AZTERTZEN DITUZTEN ARTIKULU BATZUK ............................................. 132

4‐4 TAULA: MUNDU OSOKO ETIKETA EKOLOGIKO NAGUSIENAK .......................................................................... 136

4‐5 TAULA: MUNDU OSOKO ETIKETA SOZIAL NAGUSIENAK ................................................................................ 137

5‐1 TAULA: NAZIO EKINTZA PLANAK EB‐27 .................................................................................................. 182

5‐2 TAULA: PRODUKTU ETA ZERBITZU TALDEAREN ARABERAKO KONPROMISOAK .................................................... 184

5‐3 TAULA: ENPLEGU BERDEA EAEN, JARDUERA SEKTOREKA. 2009. .................................................................. 188

5‐4 TAULA: EKONOMI SEKTOREAK ETA LOTURAK EKPBAREKIN ........................................................................... 190

5‐5 TAULA: EKP EKIMEN BERDE ETA BERRITZAILEAK NAZIOARTE MAILAN ............................................................. 194

5‐6 TAULA: EKPB ETA EKO‐BERRIKUNTZAREN ARTEKO HARREMANAREN AMIA ANALISIAREN LABURPENA ................. 200

6‐1 TAULA: GIPUZKOAKO BIZTANLERIA ESKUALDEKA. 2011. ............................................................................. 209

6‐2 TAULA: BIZTANLEKO BPGD (EUROAK), EAE ETA GIPUZKOA, 2000‐2010. ..................................................... 210

6‐3 TAULA: LANGABEZIA‐TASA EB‐27, EAE ETA GIPUZKOAN, SEXUAREN ARABERA. 2012KO 1GO HIRUHILEKOA. ....... 213

6‐4 TAULA: I+G GASTUA GIPUZKOAKO ESKUALDETAN ...................................................................................... 214

6‐5 TAULA: ENERGIAREN BARNE KONTSUMO GORDINA (KTBP). 2000‐2011. (4. ADIERAZLEA) ................................ 217

6‐6 TAULA: ENERGIAREN ESKARIA ETA ENERGIA BERRIZTAGARRIEN BILAKAERA GIPUZKOAN. 2002‐2011. KTBP. ......... 219

6‐7 TAULA: ESTABLEZIMENDUAK ETA ENPLEGUA JARDUERA‐ADARRAREN (A10) ARABERA. GIPUZKOA. 2011. ............ 233

6‐8 TAULA: JARDUERA‐ADARRAREN GARRANTZIA ESTABLEZIMENDU‐KOPURUAREN ARABERA. GIPUZKOA. 2011. ........ 234

6‐9 TAULA: JARDUERA‐ADARRAREN GARRANTZIA, ENPLEGUAREN ARABERA. GIPUZKOA. 2011. ............................... 235

6‐10 TAULA: ESTABLEZIMENDUAK ETA ENPLEGUA INDUSTRIAN. GIPUZKOA. 2011. ............................................... 236

6‐11 TAULA: INPUT‐OUTPUT TAULA. ............................................................................................................ 238

6‐12 TAULA: HERRI‐ADMINISTRAZIO JARDUERA‐ADARRAREN AZKEN ESKARIAREN ALDAKETAREN ERAGINA JARDUERAZ

JARDUERA. ...................................................................................................................................... 243

6‐13 TAULA: ADMINISTRAZIO PUBLIKOAREN PRODUKZIO BIDERKATZAILEA. .......................................................... 244

6‐14 TAULA: JESN‐93AN OINARRITUTAKO FUNTSEZKO INGURUMEN JARDUEREN MUGAKETA. ................................. 246

6‐15 TAULA: FUNTSEZKO INGURUMEN JARDUERA GARRANTZITSUENETAN DIHARDUTEN ENPRESEN BANAKETA. 2009. .. 248

xiii

6‐16 TAULA: KRUGMAN‐EN KONTZENTRAZIO INDIZEA FUNTSEZKO INGURUMEN JARDUERENTZAT. ESPAINIA. 2000 ETA

2009. ............................................................................................................................................ 249

6‐17 TAULA: FUNTSEZKO INGURUMEN JARDUERAK BURUTZEN DITUZTEN ESTABLEZIMENDUAK. GIPUZKOA. 2000 ETA

2009. ............................................................................................................................................ 251

6‐18 TAULA: KRUGMAN‐EN KONTZENTRAZIO INDIZEA FUNTSEZKO INGURUMEN JARDUERENTZAT. EAE. 2000 ETA 2009.

..................................................................................................................................................... 252

6‐19 TAULA: FUNTSEZKO INGURUMEN JARDUEREN PISU ERLATIBOA. AUTONOMIA ERKIDEGOAK. 2009..................... 253

6‐20 TAULA: FUNTSEZKO INGURUMEN JARDUEREN PISU ERLATIBOA ARABA, BIZKAIA ETA GIPUZKOAN. 2009. ............ 254

6‐21 TAULA: EUROPA 2020 ADIERAZLEAK 2011. URTEAN. .............................................................................. 255

7‐1 TAULA: UDALERRIEN HURRENKERA INGURUMEN INDIZEAREN ARABERA. ......................................................... 274

7‐2 TAULA: UDALERRIEN HURRENKERA KOHESIO SOZIALA INDIZEAREN ARABERA .................................................... 277

7‐3 TAULA: UDALERRIEN HURRENKERA EKONOMIA‐LEHIAKORTASUNA INDIZEAREN ARABERA................................... 280

7‐4 TAULA: GIPUZKOAKO UDALERRI BAKOITZAK ONA BIDEZ LORTU DUEN PUNTUAZIOA ETA DAGOKIEN SAILKAPENA ARLO

EZBERDINEI ERREPARATUTA. ............................................................................................................... 283

7‐5 TAULA: 2011. URTEAN GALDETEGIA IGORRI ZITZAIEN UDALERRIAK ESKUALDEKA. ............................................. 292

7‐6 TAULA: ERANTZUNEN INDIZEA ESKUALDEKA. ............................................................................................. 292

7‐7 TAULA: ERANTZUNDAKO INKESTEK ORDEZKATZEN DUTEN BIZTANLERIA ESKUALDEKA ......................................... 293

7‐8 TAULA: EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO ZENTRALIZATUARI BURUZ ....................................................... 295

7‐9 TAULA: EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKOA ETA KUDEAKETA ................................................................. 297

7‐10 TAULA: EROKESTA ETA KONTRATAZIO PUBLIKOARI LOTURIKO LANKIDETZARI BURUZ ......................................... 298

7‐11 TAULA: LANKIDETZA BIDEZ EROSI EDO KONTRATATZEN DIREN PRODUKTUAK .................................................. 299

7‐12 TAULA: GIPUZKOAKO UDALEK BALIZKO HORNITZAILEI HELARAZTEN DIZKIEN INGURUMEN ESKAKIZUNAK. .............. 300

7‐13 TAULA: GIPUZKOAKO UDALERRIEK GARATU DITUZTEN HAINBAT EKPB JARDUNBIDE EGOKI. .............................. 304

7‐14 TAULA: EKPB PROGRAMEN IKUSPEGI OROKORRA AMIA ANALISIAN OINARRITUA. .......................................... 310

7‐15 TAULA: GIPUZKOAKO FORU KONTRATAZIO ZENTRALAREN BIDEZ KONTRATATUTAKO PRODUKTUAK. 2011‐2013. 320

7‐16 TAULA: UDAL IRAUNKORTASUNAREN ADIERAZLEAK EKONOMIA ARLOAREN ARABERA. ..................................... 327

7‐17 TAULA: UDAL IRAUNKORTASUNAREN ADIERAZLEAK KOHESIO SOZIALA/BIZI KALITATEA ARLOAREN ARABERA ......... 328

7‐18 TAULA: UDAL IRAUNKORTASUNAREN ADIERAZLEAK INGURUMENA ARLOAREN ARABERA .................................. 329

7‐19 TAULA: INGURUMEN ADIERAZLEEN KARGAK OSAGAI NAGUSI BAKOITZAREKIKO. ............................................. 329

7‐20 TAULA: KOHESIO‐SOZIALA ADIERAZLEEN KARGAK OSAGAI NAGUSI BAKOITZAREKIKO ....................................... 330

7‐21 TAULA: EKONOMIA‐LEHIAKORTASUNA ADIERAZLEEN KARGAK OSAGAI NAGUSI BAKOITZAREKIKO ....................... 331

7‐22 TAULA: IRAUNKORTASUNA ADIERAZLEEN KARGAK OSAGAI NAGUSI BAKOITZAREKIKO. ..................................... 332

E‐1 TAULA: HERRI ADMINISTRAZIOA JARDUERA ADARRAREN KOEFIZIENTE TEKNIKOAK ETA PRODUKZIO BIDERKATZAILEA 364

E‐2 TAULA: KORRELAZIO MATRIZEA. INGURUMENA……………………………………………………………………………………..367

E‐3 TAULA: AUTOBALIOAK. INGURUMENA…………………………………………………………………………………………………368

E‐4 TAULA: KORRELAZIO MATRIZEA. GIZARTE KOHESIOA……………………………………………………………………………….369

E‐5 TAULA: AUTOBALIOAK. GIZARTE KOHESIOA …………………………………………………………………………………………370

xiv

E‐6 TAULA: KORRELAZIO MATRIZEA. EKONOMIA………..……………………………………………………………………………….371

E‐7 TAULA: AUTOBALIOAK. EKONOMIA ……………………………………………………………………………………………………372

E‐8 TAULA: KORRELAZIO MATRIZEA. IRAUNKORTASUNA……………………………………………………………………………….374

E‐9 TAULA: AUTOBALIOAK. IRAUNKORTASUNA ..…………………………………………………………………………………………375

E‐10 TAULA: UDAL IRAUNKORTASUNAREN ADIERAZLEEN PANELA ARDATZ ETA ARLOEN ARABERA…………………………376

GRAFIKOAK

6‐1 GRAFIKOA: GUZTIZKO OKUPAZIO‐TASA (20‐64 URTE TARTEAN) EB‐27, ESPAINIA, EUSKAL AE ETA GIPUZKOAN, (%).

(1. ADIERAZLEA). 210

6‐2 GRAFIKOA: I+G GASTUA HAINBAT URTETAN. (2. ADIERAZLEA). 214

6‐3 GRAFIKOA: NEGUTEGI EFEKTUKO GAS ISURKETAK EB‐27, ESPAINIA ETA EAE. OINARRI URTEA 1990. (3.

ADIERAZLEA). 216

6‐4 GRAFIKOA: ENERGIA BERRIZTAGARRIEK ENERGIAREN AZKEN KONTSUMOAREKIKO DUTEN PARTE HARTZEAREN

BILAKAERA. (KTBP, 2002‐2010). (4. ADIERAZLEA). 218

6‐5 GRAFIKOA: ESKOLA BEHAR BAINO LEHENAGO UTZITAKOEN EHUNEKOAREN BILAKAERA 2000‐2011. (6. ADIERAZLEA).

221

6‐6 GRAFIKOA: GOI‐MAILAKO HEZKUNTZA MAILA (30‐34 URTEKO ADIN TALDEA). (7. ADIERAZLEA). 222

6‐7 GRAFIKOA: GOI‐MAILAKO HEZKUNTZA MAILA (30‐34 URTEKO ADIN TALDEA) SEXUAREN ARABERA. 2000‐2011

GIPUZKOAN. 223

6‐8 GRAFIKOA: POBREZIAN MURGILDU EDO GIZARTE‐BAZTERKETA PAIRATZEKO ARRISKU‐TASAREN BILAKAERA, EB‐27,

ESPAINIA ETA EAEN. 2008‐2010. (8. ADIERAZLEA). 225

6‐9 GRAFIKOA: ADMINISTRAZIO PUBLIKOAK BESTE JARDUEREI EGINIKO EROSKETEN BANAKETA 240

7‐1 GRAFIKOA: UDALERRIEN BANAKETA BIZTANLERIAREN TAMAINAREN ARABERA. 291

E‐1 GRAFIKOA: EMAKUMEZKOEN OKUPAZIO‐TASA (20‐64 URTE TARTEAN) EB‐27, ESPAINIA, EUSKAL AE ETA

GIPUZKOAN, (%). 359

E‐2 GRAFIKOA: GIZONEZKOEN OKUPAZIO‐TASA (20‐64 URTE TARTEAN) EB‐27, ESPAINIA, EUSKAL AE ETA GIPUZKOAN,

(%). 360

E‐3 GRAFIKOA: 18‐24 URTE BITARTEKO EMAKUMEZKOEN GARAI AURREKO ESKOLA UZTE TASA 2000‐2011. 360

E‐4 GRAFIKOA: 18‐24 URTE BITARTEKO GIZONEZKOEN GARAI AURREKO ESKOLA UZTE TASA 2000‐2011. 361

E‐5 GRAFIKOA: GOI‐MAILAKO HEZKUNTZA MAILA (30‐34 URTEKO ADIN TALDEA). EMAKUMEZKOAK 361

E‐6 GRAFIKOA: GOI‐MAILAKO HEZKUNTZA MAILA (30‐34 URTEKO ADIN TALDEA). GIZONEZKOAK. 362

xv

SIGLEN ETA LABURDUREN GLOSARIOA

AEB AMERIKAKO ESTATU BATUAK

ASCN AFRICAN SUSTAINABLE CITIES NETWORK

CEMR EUROPAKO UDALERRI ETA ESKUALDE KONTSEILUA

CEPAL LATINOAMERIKARAKO ETA KARIBERAKO BATZORDE EKONOMIKOA

EAE EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA

EB EUROPAR BATASUNA

EG EMAKUMEAK GARAPENEAN

EKP EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKOA

EKPB EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEA

EKPE EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO ETIKOA

EKPI EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO IRAUNKORRA

EKPS EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO SOZIALA

ELGE EKONOMI LANKIDETZA ETA GARAPENEKO ERAKUNDEA

ETE ENPRESA TXIKI ETA ERTAINA

GEG GENEROA ETA GARAPENA

GFA GIPUZKOAKO FORU ALDUNDIA

GNBP GARAPENERAKO NAZIO BATUEN PROGRAMA

ICLEI INTERNATIONAL COUNCIL FOR LOCAL ENVIRONMENT INITIATIVES

IHOBE INGURUMEN JARDUKETARAKO SOZIETATE PUBLIKOA

KNA KONPOSATU NAGUSIEN ANALISIA

MTF MARRAKECH TASK FORCE

NEP NAZIO EKINTZA PLANA

ONA OSAGAI NAGUSIEN ANALISIA

TGG TOKIKO GIZA GARAPENA

WK WASHINGTONGO KONTSENTSUA

SARRERA

Sarrera

3

1.1. IKERGAIAREN AURKEZPENA

Doktorego Tesi honen azken xedea Garapen Iraunkorraren baitan Erosketa eta Kontratazio

Publikoak izandako garapena eta eragina aztertzea da. Zehatzago, Europar Batasuneko eta

Euskal Autonomia Erkidegoko testuinguruan kokatuz, Gipuzkoako Tokiko Administrazioek

Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari (EKPB) loturiko ekimenak zein neurritan

aplikatzen dituzten sakonki aztertzea da gure helburu orokorra.

Oro har, iraunkortasuna kontuan izango dituzten ekimenek protagonismo handia hartu dute

aspaldion. Nazio Batuek antolatuta, 1992. urtean, Rio de Janeiron ospatu zen Ingurumen eta

Garapenaren Konferentzian kontsumo eta ekoizpen eredu iraunkorra bermatzea, garapen

iraunkorra lortzeko ezinbesteko baldintza zela onartu zen. Zentzu honetan, nabarmendu

behar da, konferentzia berean adostu zen Agenda 21aren 4. kapitulua kontsumo ereduaren

bilakaerari buruzkoa dela. Bizi dugun mundu mailako beroketa edo pobreziaren

areagotzearen testuinguruan, natura baliabide gutxiago kontsumitu eta CO2 isurketak

murriztuko dituen bizi eredu iraunkorragoa eraikitzeko beharraren aurrean, kontsumo

iraunkorrari buruzko interesa handitu egin da.

Horrela, hamar urte beranduago, mundu mailako agintariek Johannesburgoko Plana sinatu

zuten eta kontsumo eta ekoizpen eredu iraunkorrerantz joateko 10 urteko esparru

programak sustatzeko konpromisoa hartu zen. 2003. urtean konpromiso hau betetzeko

asmoarekin Marrakech prozesuari hasiera eman zitzaion. Prozesu honen baitan zazpi lan

talde eratu dira, horietako bat Erosketa eta Kontratazio Publiko Iraunkorrari buruzkoa da.

Urte luzez, erosketa eta kontratazio publikoaren arduradunek ez dituzte produktuen

ingurumen ezaugarriak, eraginak eta kostuak, justizia soziala nahiz elkartasuna kontuan izan.

Gaur egun, ordea, ekonomia eta politika globalaren baldintza eta lehentasunak aldatu egin

dira, garapen iraunkorra kontzeptuaren garrantziaren hedapenak erosketa eta kontratazio

publikoari loturiko estrategia, politika eta zuzentarauetan iraunkortasun ezaugarriak

kontuan hartzen hasi dira.

Zentzu honetan, erosketa eta kontratazio publiko iraunkorrari buruzko interesa, ere, neurri

handian areagotu da mundu mailan eta ELGEko herrialde asko garapen iraunkorra

bultzatzeko politika tresna moduan gero eta maizago erabiltzen hasi dira; administrazio


4

publikoak ondasunak eta zerbitzuak erosten dituzten aldetik merkatuaren zati aktiboa dira

eta, hauek, duten eros ahalmenak merkatuan eragiteko indar handia izateaz gain herritarrei

mezu argia bidaltzeko gaitasuna du. Hori izan da, hain zuzen ere, gure jakin‐mina piztu

duena eta eskuartean duzun ikerketa hau gauzatzera eraman gaituena.

Izan ere, kontsumitzaileak, pribatuak zein publikoak, garapen iraunkorreranzko bidea

egiterakoan agente garrantzitsuak dira; hauek, kontsumo eredu iraunkor baten aldeko

apustua egiten duten neurrian ekoizpen iraunkorra sustatzen lagundu baitezakete zenbait

merkatutako produktoreen eta banatzaileen indar oligopilistikoa erabakigarria izan arren.

Beraz, herri administrazioak Erosketa eta Kontratazio Publiko Iraunkorraren bidez, alde

batetik, produktuaren prezio eta ezaugarri teknikoez gain, eskuratutako produktuak bere

bizi ziklo osoan zehar baldintza etiko, sozial eta ingurumen alorrekoan izango dituen

eraginak kontuan izango ditu eta, bestetik, produktuek ingurumena zein langileen oinarrizko

eskubideak bermatzen dituztela egiaztatzeko aukera izango dute herri administrazioek.

Erosketa eta Kontratazio Publikoaren paradigma berri honek ekonomiaz haratago dauden

arloak kontuan hartzen ditu, beraz. Horrela, erosketa eta kontratazio publikoaren prozesuan

ingurumen irizpideak barneratzeak produktuek beraien bizi zikloan zehar edo zerbitzuak eta

eraikuntza lanak beraien gauzatzean ingurumenaren gain izan ditzaketen eragin kaltegarriak

murrizteko balio dute. Bestetik, irizpide sozial eta etikoekin ekitatea, lanaren kalitatea,

gizonezko eta emakumezkoen arteko berdintasuna, bazterketa arriskuan dauden pertsonen

laneratzea, oinarrizko lan eskubideen errespetua eta txirotutako herrialdeekin “bidezko

merkataritza” baten alde egiten dute herri administrazioek.

Baina iraunkortasunaren arloa zabalegia dela iritzita, ingurumenaren azpi‐arloari zuzendu

diogu arreta. Hots, Erosketa eta Kontratazio Publiko Iraunkorraren baitan, Erosketa eta

Kontratazio Publiko Berdea (EKPB), Erosketa eta Kontratazio Publiko Etikoa (EKPE) eta

Erosketa eta Kontratazio Publiko Soziala (EKPS) bereizten dira eta, lehenengoaren, EKPBaren

azterketara mugatu dugu ikerlan honen interesa ondorengo arrazoiengatik:

Alde batetik, nazioarte mailan, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea baliabide naturalen

erabileratik bananduz modu iraunkorrean garatzeko gai den ekonomia lortzeko bitarteko

egoki moduan definitu da.

Sarrera

5

Bestetik, XXI. mendearen hasieratik Europako, estatuko eta euskal administrazioen garapen

planetan tresna garrantzitsu moduan jaso da. Halaber, ingurumenarekiko adiskideago diren

produktuen eskaria sustatuko duen tresna garrantzitsu bezala kontuan hartu behar dela

defendatzen hasi da.

Hirugarren arrazoia, Europako Batzordeak Produktu Politika Integratuari buruzko

komunikazioa abiarazi zuenetik kontratazioetan ingurumen irizpideak txertatzeko ekintza

plan publikoak egiteko eskaria luzatu du.

Eta, azkenik, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea sektore publiko zein pribatuan

enplegu berdea sortuko duten indar eragile moduan identifikatuta dago.

Ikergaia denbora eta espazioaren aldetik ere mugatu da neurri batean. Horrela, eta aurreko

urteei buruzko aipamen bat edo beste egiten bada ere, XX. mendeko 90eko hamarkada

hartu da erreferentzia nagusitzat. Eremu geografikoari dagokionez, Euskal Autonomia

Erkidegoaren politika eta egitasmoak aztertu nahi izan ditugu; baina praktikan Gipuzkoako

tokiko administrazioen kasua aztertu da.

Azken urte hauetan, garapen iraunkorraren ideiarekin batera, ingurumen irizpideak

betetzen dituzten ondasun eta zerbitzuen aldeko jarrera ere hedatuz joan da gizartean. XXI.

mendean arduradun publikoek duten erantzukizun ekologikoa ezin da aldera batera utzi

aurreko mendeko prezio baxuenaren irizpidean oinarrituz. Horretarako beharrezkoa da

norabide aldaketa erosketa eta kontratazio publikoen politikan, prezio baxuenaren ikuspegi

tradizionalaz gain ingurumenari loturiko ikuspegia ere aintzakotzat hartuz.

Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen kontzeptuak, erosketa eta kontratazioaz

arduratzen direnei, produktuen eskuratze prezio baxuenaren irizpideaz gain ondasun eta

zerbitzuen bizi ziklo osoa kontuan hartzeko aukera eskaintzen du eta, ondorioz, ingurumena

begirune handiagoz babestuko duen irtenbideak aurkitzen lagundu dezake. Ikuspegi berri

hau indarrean jartzeak aldaketak eragingo ditu herri administrazioetako erosketa

arduradunengan eta bere aplikazioa ez da zailtasunik gabe gertatuko.

Aurrekoa kontuan izanik, Gipuzkoako herrialdearen zenbait ezaugarriren ezagutzan

oinarriturik, erosketa eta kontratazio arduradunek ikuspegi ekonomikoa lehenetsiko dutela


6

eta ingurumen irizpideen eskakizunen ezarpena astiro joango den prozesua izango dela izan

da gure lan hipotesi nagusia. Hortaz, ikerlan honen helburu zehatza izan da hipotesi orokor

honen inguruan eta ikerketa lanaren ardatz gisa, hipotesi zehatzago hauek Gipuzkoa

Herrialdeko errealitate hurbilenean egiaztatzea edo, aldiz, zalantzan jartzea:

EKPBak, dituen ezaugarri eta ikuskera orokorrari esker eta, horrez gain, kontratazio‐

legean jasotako zenbait bitartekoen bidez garatuta, ingurumen eragin kaltegarriak

murrizteko aukera ematen du baita baliabide naturalak eta ekonomikoak modu

eraginkorrago batean erabiltzeko aukera ere.

Europako Batzordeak Produktu Politika Integratuari buruzko komunikazioa abiarazi

zuenetik hainbat ekimen ezarri ditu produktuek bizitza ziklo osoan etengabeko

ingurumen portaera hobea izan dezaten sustatzeko. EKPBari dagokion atalean,

Europako Batzordeak dei egin die estatu kideei kontratazioetan ingurumen

irizpideak txertatzeko ekintza plan publikoak egin ditzaten. Gipuzkoako Tokiko

administrazioak eredugarriak dira zentzu honetan, lehentasun estrategikoa ematen

diote erosketa eta kontratazioari eta ingurumen irizpidea barneratzeko protokoloak

garatuak dituzte.

Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeak tokiko administrazioen garapen

instituzionalaren mugarekin topo egiten du eta, batez ere, langileei eragiten dien

zalantzak haren garapena oztopatzen du.

Tokiko administrazioek gainerako eragile sozial eta ekonomikoen parte hartzea

bideratzeko moduan, langileen prestakuntzari zein epe luzeko estrategiei ematen

dien garrantzia giltzarri dira Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen

garapenean.

1.2. METODOLOGIARI BURUZKO ZENBAIT AZALPEN

Ikergaiaren azterketarako, ekonomia ekologikoaren ikuspegia erabili da; hau, beti ere,

gizarte‐zientzien arloan txertatzen da. Izan ere, ekonomia ekologikoak jarduera ekonomikoa

ingurumenak ezartzen dituen mugen baitan kokatzen du eta, horrez gain, etorkizuneko

belaunaldien beharrizanak kontuan hartzen ditu. Ekonomia ekologikoaren ikuspegia kanbio‐

balioetan oinarritutako diru ekonomia hutsetik harago doa. Alderdi hori baztertu gabe,

magnitude fisikoak ere analisiaren parte bihurtzen ditu diziplina honek. Honela, ekonomia

ekologikoa iraunkortasunaren ekonomia bihurtu da. Hau baieztatzeko eta ikerlanaren

Sarrera

7

metodologiari dagokionez, lehen urrats batean, ekonomia ekologikoari loturiko literatura

zientifikoaren ustiaketa eta berrikusketa burutu da.

Tradizionalki, Erosketa eta Kontratazio Publikoa ikuspegi ekonomiko batetik aztertu da, hots,

bete beharreko printzipio nagusienak gardentasuna eta lehiakortasunari trabarik ez egitea

izan dira. Ingurumen irizpideak barneratuz administrazio publikoek ondasun eta zerbitzuak

erosi eta kontratatzeko joera berriagoa da. Izan ere, erosketa eta kontratazio publikoari

buruzko eztabaida ezin daiteke mugatu aurreko bi printzipio horietara, izaera politiko,

soziala eta ekonomikoa du eta, ondorioz, gizarte‐zientzien ekarpena ezinbestekoa da.

Horrenbestez, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen inguruan azaldu diren joera eta

alderdi desberdinak Gipuzkoako Herrialdean ere gertatzen ari diren egiaztatzeko lanean

erabili diren bitarteko nagusiak ondorengoak dira.

Alde batetik, orokorrean Garapen Iraunkorra, Hazkundearen Ekonomia eta Garapenaren

Ekonomiari eta zehatzago Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari buruz eskuragarri

dagoen literatura zientifikoaren eta dokumentu politiko‐instituzionalen berrikuspenean

oinarritu da. Lan hau burutzeko informazio‐iturri ugari erabili dira. Dena den, gehienak

multzo hauetariko batean bil daitezke:

Lan akademikoak, batez ere izaera ekonomiko eta ekologikodunak, baina baita beste

diziplina batzuetakoak ere (soziologia, zientzia politikoa, lurralde …)

EKPB buruzko Europar Batasuneko, Espainiako Estatuko, Euskal Autonomia Erkidegoko

eta Gipuzkoako legeria, betiere, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearekin eta

ingurumenarekin lotutakoa.

EKPB buruzko ikerketa burutzen duten nazioarteko erakundeen argitalpenak.

Datu estatistikoetarako Udalmap‐eko eta EUSTAT erakundeko zenbait estatistika erabili

izan dira batez ere.

Aurrekoez gain, bereziki baliagarriak izan dira lan honetarako Gipuzkoako hainbat tokiko

erakundetako teknikariek luzatu diguten informazioa.

Beste alde batetik, Administrazio Publikoek buruturiko gastuek herrialde edo erregio bateko

ekonomian duen eragina aztertzeko Administrazio Publikoa eta Input‐Output taulak

erlazionatu dira. Izan ere, Input‐Output analisian oinarritutako metodologiari esker


8

Administrazio Publikoak gainontzeko jarduera adarrekin dituen harreman zuzenak zein

zeharkakoak aztertuko dira.

Aurrekoaz gain, kontuan izanik egunetik egunera ingurumenarekin loturiko xede zuzenak

edo zeharkakoak dituzten jarduerak gero eta gehiago direla, Gipuzkoako ingurumenaren

sektorearen egoera zein den aztertuko da. Baina, ekonomi jardueraren sailkapen ofizialei

begiratzen bazaie, hitzaren zentzu hertsian, ez da existitzen ingurumenaren sektorerik.

Horrenbestez, ingurumen jardueren garrantzi ekonomikoa neurtzeko modu bat proposatuko

da eta, jarraian, Gipuzkoako Herrialdearen kasuan ingurumen jarduerak duen garrantzi

ekonomikoaren balorazioa bat burutuko da.

Hurrengo urrats batean, gipuzkoar udalerrien iraunkortasun maila ebaluatuko da aldagai

anitzeko teknika estatistiko batez baliaturik. Zehatzago esanik, Osagai Nagusien Analisia

erabili da Udalmapek eskaintzen dituen Udalerrien Iraunkortasun Adierazle batzuentzat

zeintzuek, egun, Gipuzkoako udalerri guztientzat homogeneoak diren. Estatistikaren teknika

honen aldeko hautua egin da garapen iraunkorraren ezaugarriak eta konplexutasunaren

ondorioz neurketa eta balorazioa egitea ez delako erraza. Hain zuzen, nola neur daiteke

Garapen Iraunkorra? Estatistikaren teknika honek badu erantzuna, izan ere, aldagai asko

ditugunean aldagai hauek eskaintzen duten informazioa aldagai latente kopuru txikiago

batean biltzen ditu Osagai Nagusien Analisiak eta, honela, informazioa modu errazago

batean interpreta daiteke.

Gipuzkoako tokiko administrazioetako Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari buruzko

informazioa beste iturri batzuetatik ere lortu da. Iturri primarioa moduan Gipuzkoa

herrialdeko 5.000 biztanle edo gehiago dituzten tokiko erakundetako ingurumen teknikari

edo erosketa saileko teknikari guztiei inkesta bat igorri zaie. Iturri sekundarioa bezala, Eusko

Jaurlaritza, Gipuzkoako Foru Aldundia, Udalsarea eta IHOBE‐ren web orrian eskuragarri

dagoen informazioa erabili da. Horrenbestez, Gipuzkoako udalerrietan EKPB‐aren aplikazio

mailari buruzko analisia burutzeko inkesta bidez garatutako landa lan bat aurrera eraman

da. Aurrera jo baino lehen egoki deritzogu iturri primarioko datuak biltzeko orduan izan

ditugun zailtasunak azpimarratzea. Ondorioz, behin baino gehiagotan jarri gara

harremanetan lagineko udalerrietako teknikariekin eta, zenbait kasutan, zeharkako

bideetara ere jo behar izan da. Azkenean, erantzundako 17 galdetegi bildu dira. Antzeko

beste lan batzuekin alderatzen bada lortu den erantzun maila nahiko altua da; izan ere,

Sarrera

9

laginaren %55a eta Gipuzkoako biztanleriaren %70a ordezkatzea lortu baita. Galdetegiaren

eredua eranskinean jaso da.

Amaitzeko, kasu azterketa metodologiaz baliatuko gara. Kasu azterketen metodoa, gizarte

zientzien baitan oso errotua dagoen ikerketa metodoa da. Metodo honen bidez, Tesi

honetan hainbat ezaugarri betetzen dituzten kasu konkretuetan ikerketa helburuari buruzko

eztabaida teorikoa aztertzen da. Haatik, aukeratutako kasu bakoitza, kasu partikular eta

bakar moduan ulertu behar da.

Horrenbestez, Gipuzkoako bi udalerrien kasua aztertuko da. Hots, EKPB ekimenak

Gipuzkoako tokiko administrazioetan duten garrantzia xehetasun gehiagorekin aztertzeko

5.000 biztanle edo gehiago dituzten udalerrien laginetik bi udalerri aukeratu dira: Oiartzun

eta Legazpi. Oiartzungo udalerria, Osagai Nagusien Analisiaren bidez Gipuzkoako udalerriak

iraunkortasunaren arabera sailkatzerakoan, 5.000 biztanle edo gehiago dituzten udalerriek

osatzen duten laginaren artean puntuaziorik altuena lortu duen udalerria da eta, bigarren

udalerria, Legazpi, 2012ko Urrezko tak211 saria jaso duen udalerria da.

Beraz, helburu eta metodologiaren aurkezpenaren ostean proposatzen den ikerketa lanak

EKPBren azterketa ikuspegi teoriko zein praktiko batetik burutuko dela ondorioztatu

daiteke. Zentzu honetan, ikerketa lana zortzi kapitulutan egituratu da.

1.3. TESIAREN EGITURA: ATALEN ETA KAPITULUEN AURKEZPENA

Ikerketa lan hau hiru ataletan banatu da eta atal bakoitzak zenbait kapitulu biltzen ditu.

Lehen atalean, 2. kapituluan Pentsamendu Ekonomikoaren historian zehar ibilbide bat

burutu da ekonomialari klasikoek hazkunde ekonomikoaren inguruan aurkeztu dituzten

ekarpenetatik abiatu eta garapenaren politika ekonomiko ezberdinek, XX. mendearen erdi

aldetik aurrera, garapen ekonomikoari buruz azaldu dituzten hausnarketa esanguratsuenen

laburpen bat jasotzen da. Horretarako, Garapenaren Teoria Ekonomikoarekin zerikusia

duten paradigma ezberdinak defendatzen dituzten pentsamendu korronte batzuen

ezaugarri nagusienak landuko dira, besteak beste: herrialde baten industrializazioa

1 Tak21 auditoretza sistemak, 40 irizpide eta 100 baino adierazle gehiagotan oinarrituta EAEko Tokiko Agenda 21en kalitatea neurtzen eta aitortzen du. Aurrekoaz gain, kalitate onena erakusten duen Tokiko Agenda Urrezko tak21‐rekin saritzen du.


10

ezinbesteko irtenbide moduan planteatzen duen Modernizazioaren Teoria; Teoria

Estrukturalista, modernizazioaren alternatiba moduan sortu zen eskola heterodoxoa,

lehenengo aldiz Zentro‐Periferia sistemaren ideia planteatu zuena; Garapenaren Teoria

Neoliberala, azpigarapena Estatuaren parte‐hartzearen ondorioz sortzen den merkatuaren

funtzionamendu ezegokiak eragiten duen egoera bezala ulertzen duena; eta, Garapenari

buruzko Hautabidezko Teoriak, orokorrean, banakakoen oinarrizko beharrak asetzearen

garrantzia azpimarratzen dituztenak.

3. kapituluan, Garapen Iraunkorra terminoaren sorrerari buruzko hurbilketa bat egiten da.

Aurreko kapituluan jaso denez, garapen ekonomikoaz arduratu direnak asko izan dira eta

XX. mendean lehenengo aldiz jakintza‐arlo desberdinetatik begiztatzen hasi ziren. Hasiera

batean, Hirugarren Munduko herrialdeen jauzi kuantitatiboaz hitz egiten hasi baziren ere

pixkanaka jauzi kualitatiboaren beharra mahai gaineratu zen, hots, Garapen Iraunkorraren

beharra. Baina Garapen Iraunkorra kontzeptuak Ekonomia zientziaren baitan ez du

interpretazio adostu bat izan. Orokorrean, interpretazio ezberdin horiek bi multzo handitan

bil daitezke: alde batetik, hazkunde ekonomikoa etetea defendatzen dutenak daude, eta

bestetik, garapena bermatzeko hazkunde ekonomikoa beharrezko elementu moduan

ikusten dutenak. Beraz, Garapen Iraunkorraren testuinguru kontzeptuala lantzen da kapitulu

honetan eta ekonomia ekologikoa eta ingurumenaren ekonomiaren eskolako

ekonomialarien arteko postura kontrajarriak aurkezten dira.

Aurrekoaz gain, 1980ko hamarkadaren amaieran, Amartya Sen eta Mahbub ul Haq

ekonomialarien hausnarketa eta ikerketa lanak oinarritzat hartuta Nazio Batuek Giza

Garapenari buruz proposatutako planteamenduetatik eratorrirako Giza Garapena

kontzeptuaren instituzionalizazioa aipatzen da. Baita, egun bizi dugun krisi‐ekologiko,‐sozial,

baliabideena eta azkenik finantza krisi testuinguruari loturik, Garapen Iraunkorra

kontzeptuaren interpretazio ortodoxoari loturik merkatu mekanismoan eta teknologia eko‐

eraginkorrean oinarritzen diren politika neurri berriekin iragarri den Ekonomia Berde

bateranzko joera ere.

Bestalde, krisi testuinguru berean desazkundea eztabaida ekologiko zein sozialetan agertu

da. Desazkundearen azken asmoa sistema ekonomikoaren tamaina norberaren borondatez

murriztea da eta, asmo honek, zalantzarik gabe Barne Produktu Gordina murriztea eskatzen

du. Aitzitik, politiken helburu nagusia ez da BPG murriztea, baizik eta ekoizpen eta

Sarrera

11

kontsumoa maila iraunkor eta baxuagoak eskatzen dituen testuinguru baterantz mugi

araztea. Gainera natura ondarea babestu nahi bada, mendebaldeko herrialdeen garapen

eredua gainontzeko herrialdeetara ezin zela orokortu argi geratu da.

Bigarren atala (4. eta 5. kapituluak) erosketa eta kontratazio publiko iraunkorrean

zentratzen da, hau da, ingurumen irizpideak eta irizpide sozial eta etikoak erosketa eta

kontratazio publikoan barneratzean sortu den kontzeptuan.

Horrenbestez, 4. kapituluan erosketa eta kontratazio publiko iraunkorraren sorrera eta

bilakaera berrikusiko dira. Rio de Janeiron ospatu zen Lurraren Goi‐bileran kontsumo eta

ekoizpen eredu iraunkorrago baten lan egiteko konpromisoa hartu zuten 170 herrialdek

baino gehiagok. Hamar urte beranduago, Johannesburgon konpromiso bera berretsi zuten

eta Marrakech prozesuaren baitan Erosketa eta Kontratazio Publiko Iraunkorraren lan taldea

osatu zen. Kapituluan zehar, Erosketa eta Kontratazio Publiko Iraunkorraren definizio

ezberdinak bilduko dira baita iraunkortasun eskakizunak erosketa eta kontratazio publikoko

prozesuetan barneratzeko dauden aukera desberdinak ere. Azken ideia honi loturik, EKPIren

lege esparrua eta politika esparrua azaltzen dira.

Jarraian, 5. kapituluan, urte luzez erosketa eta kontratazio arduradunek produktuen

ingurumen ezaugarriak, eraginak eta kostuak kontuan izan dituzten arren garapen

iraunkorraren garrantziaren hedapenak erosketa eta kontratazio publikoari loturiko

estrategia, politika eta zuzentarauak ingurumen ezaugarriak ere kontuan hartzen hasi diren

aztertuko da. Beraz, EKPBak pixkanaka hartu duen garrantzia eta etorkizunean eragin

ditzakeen onurak lantzen dira. Termino ezberdinekin izendatzen den arren eta definizio

desberdinak aurki daitezkeen arren, atzean ideia nagusi bera dutela ohartuko gara.

Bestalde, nazioarte mailan EKPBak izan duen bilakaera jasoko da eta aurrera eraman diren

ekimen ugarietan nabarmendu diren zailtasunak eta hauei aurre egiteko proposatu diren

irtenbideak ere biltzen dira.

Hirugarren atalean (6. eta 7. kapituluak) nazioarte mailan nabarmendu diren joerak

Gipuzkoa Herrialdean ere gertatzen diren aztertuko da, hots, Gipuzkoako tokiko

administrazioetan EKPBaren aplikazioa norabide berean doan eta horrek ekarriko lituzkeen

ondorioak.


12

Lehenik, 6. kapituluan, egun pairatzen ari garen krisitik indar berrituta ateratzeko Europako

Batzordeak diseinatu duen estrategian zehaztu dituen helburu kuantitatiboen Gipuzkoako

Herrialdeak aurkezten duen argazkia erakutsiko da, EAEko, Estatuko eta 27‐Europar

Batasuna multzoarekiko zein osatzen duten herrialdeekiko alderaketa egiteko. Bigarrenik,

Gipuzkoako herrialdeko instituzioetan EKPB aplikatzea ahalbidetzen duen testuinguru

juridikoa deskribatzen da eta, jarraian, Gipuzkoako herrialdearen egitura produktiboaren

erradiografia jaso ostean input‐output metodologiaz baliaturik Gipuzkoako erosketa eta

kontratazio publiko berdeak duen eragina aztertzen da. Amaitzeko, Gipuzkoako

herrialdearen ingurumen egitura produktiboa aztertzen da kontzentrazio indize ezberdinez

baliatuz eta honela, Gipuzkoako egitura produktiboak EKPBak sortzen dituen eskariei aurre

egiteko gaitasuna duten edo ez aurreikusten da.

Hurrengo kapituluan, zazpigarrenean, teknika estatistiko batez baliaturik Gipuzkoa Herrialde

osora hedatuko den iraunkortasunari buruzko azterketa bat garatuko da, hots, ingurumena,

kohesio soziala, ekonomia arloan eta azkenik iraunkortasunean erreparatuta Gipuzkoako

udalerrien sailkapena egingo da. Azterketa hori UDALMAP delakoan aurki daitezkeen

adierazleetan oinarriturik eta ONA metodologiaz baliaturik egingo da eta lortutako emaitzei

esker udalerri bakoitza iraunkortasunari dagokionez hobekuntzak nola lor ditzaketen

jakiteko baliagarria izango da. Jarraian, landa lana aurrera eramateko prestatu den

inkestaren bidez lortu diren emaitzetan oinarrituta Gipuzkoako tokiko erakundetan EKPBak

duen garapen maila aztertuko da. Hots, Gipuzkoako udalerriek erosketa eta kontratazio

publikoko prozesuetan ingurumen‐eskakizunak zenbateraino barneratzen dituzten eta

produktu edo zerbitzu baten aldeko azken erabakia hartzerakoan ingurumen‐eskakizunak

zein neurritan erabakigarriak izan diren azalduko da. Amaitzeko, Gipuzkoako tokiko

administrazioetan EKPBari ematen zaio garrantzia xehetasun gehiagorekin azalduko da, hau

da, Legazpi eta Oiartzungo kasuetan Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari loturiko

ekimenek izan duten bilakaera aztertuko da.

Bukatzeko, ikerlan honen amaieran ondorioen atala jasotzen da. Bertan, ondorio nagusienak

laburbildu eta jasotzeaz gain, ikerlanean erabilitako hipotesiak frogatzerakoan sortutako

hausnarketak ere biltzen dira eta EKPBaren erabileraren aurrerapena bultzatzeko zenbait

gomendiorekin amaitzen da.

I. ATALA: HAZKUNDEAREN EKONOMIATIK GARAPEN

IRAUNKORRERA

2. KAPITULUA: HAZKUNDEAREN EKONOMIATIK GARAPENAREN EKONOMIARA

2. Kapitulua: Hazkundearen Ekonomiatik Garapenaren Ekonomiara

17

2.1. SARRERA

Historian zehar, garapen ekonomikoaz arduratu direnak asko izan dira, baina XX. mendean

lehenengo aldiz jakintza‐arlo desberdinetatik begiztatzen hasi ziren eta esan daiteke

Garapenari buruzko Ekonomia Bigarren Mundu Gerra ostean sortu zela Ekonomia

Zientziaren azpi‐diziplina zientifiko moduan zeinak hasiera batean Hirugarren Munduko

herrialdeen jauzi kuantitatiboaz hitz egin zuen.

Baina hainbat ekonomia pentsalarik garapenari buruzko ideiak antzinatik plazaratu dituzte.

Hazkundea eta aurrerapena ekonomialarientzat oinarrizko gaiak izan dira ekonomia zientzia

bat bilakatu zenetik. Zentzu honetan, jatorri teorikoan merkantilisten eta fisiokraten eskolak

aurki badaitezke ere, garapen ekonomikoari buruzko teorien sorburua ekonomialari

klasikoek hazkunde ekonomikoaren inguruan aurkeztu zituzten ekarpenekin lotu daiteke.

Bestalde, aipatu behar da, garapenari buruzko ekonomiari loturik pentsamendu korronte

ezberdinak existitzen direla. Dena dela, komenigarria da aurretiaz bi kontzeptu bereiztea:

Batetik, garapenaren politika ekonomikoa, diziplina anitzeko fenomeno moduan ulertua,

aldagai ekonomikoez gain aldagai politikoak, sozialak, geografikoak eta bestea askoren

erabilera eskatzen duena, garapen ekonomikoari buruzko ezagutza zientifikoen multzoa

osatu eta pentsamendu merkantilistatik abiatu eta gaur egun arteko ibilbidea egin duena;

eta, bestetik, Garapenaren Ekonomia kontzeptua, gutxien garatuta dauden garapen bideko

herrialdeen azterketaz arduratzen den arlo zientifikoa, hots, gutxien garatuta dauden

herrialdeen baldintza, ezaugarri eta garapen ekonomikoa bultzatzeko politiken azterketaz

arduratzen dena. Ekonomia Zientziaren espezialitate akademiko hau Bigarren Mundu Gerra

ostean sortu zen azpi‐diziplina zientifiko moduan.

Beraz, kapitulu honetan zehar, hazkunde ekonomikotik abiatu eta XX. mendearen erdi

aldetik aurrera pentsamendu ekonomikoaren eskola ezberdinek garapenaren politika

ekonomikoari buruz defendatu dituzten hainbat kontzeptu aztertuko dira. Horretarako,

bigarren atalean Adam Smith, David Ricardo, Robert Malthus, John Maynard Keynes eta

Joseph Allois Schumpeteren klasikoen ekarpenetan oinarrituz jaso dira hazkunde

ekonomikoari buruzko teoria klasikoaren ezaugarri nagusiak eta hurrengo atalean,

hirugarrenean, hazkunde ekonomikoaren teoria modernoari loturiko bi eredu bildu dira;


18

Solow‐en hazkunde exogenoaren eredua eta hazkunde endogenoaren AK eredua.

Ondorengo ataletan garapenaren politika ekonomikoari loturiko paradigma ezberdinak

jasotzen dituzten pentsamendu korronte batzuk landu dira. Honela, laugarren atalean,

modernizazioaren teoria aldarrikatzen zuten Walt Whitman Rostow, Paul Rosendenstein‐

Rodan, Ragnar Nurkse, Arthur Lewis, Albert O. Hirschman eta François Perroux autoreen

ekarpenak bildu dira; bosgarren atalean, teoria estrukturalista eskola heterodoxotik abiatu

eta bere ordezko teoria erradikala bezala izendatu den mendekotasun teoriari buruzko

zertzelada batzuk jasotzen dira; seigarren atalean, eskola neoliberalaren bilakaera eta bere

ideologiaren paradigma bihurtu zen Washingtongo Kontsentsua azalduko dira; zazpigarren

atalean, garapenari buruzko hautabidezko teoria moduan sailkatu ditugun Neo‐

instituzionalismoa edo Erakunde Ekonomia Berria (EEB), Tokiko Giza Garapena (TGG),

Generoa eta Garapena (GEG) eta, amaitzeko, Sumak Kawsay eta Suma Qamaña‐ren ideia

nagusiak azalduko dira.

2.2. HAZKUNDEAREN TEORIA KLASIKOA

Hazkunde ekonomikoaren azterketa ekonomialari askoren kezka iturria izan da urteetan

zehar eta hazkunde ekonomikoaren teoria asko aldatu da bere sorreratik. Hori horrela

izanik, jarrian, autore klasikoen ekarpenetatik – A. Smith, D. Ricardo eta R. Malthus – hasi

eta J.M. Keynes eta J.A. Schumpeterren ekarpenetaraino jasoko dira.

Autore klasikoek, orokorrean, modu sistematiko eta zehatz batean ekonomiaren hazkundea

eta aberastasunaren faktore sortzaileak aztertu nahi izan zituzten (O’Brian, 1989 hementxe:

(Galindo, 2011)). Esate baterako, Adam Smith (1723‐1790) autore klasikoak, bere lanik

garrantzitsuenean “Investigación sobre la naturaleza y causas de la riqueza de las naciones2”

(1994 {1776}), nazioen aberastasuna edo hazkunde ekonomikoa (zentzu berean ulertzen

zituen) baldintzatzen duten faktoreak aztertzea asmo duen lanean, nazioen baliabide

naturalak neurri batean edo bestean zehaztuak daudela onartzen du. Beraz, aberastasuna,

giza lan‐jarduerak eta nazioak erabilgarri dituen baliabide naturalek mugatzen dutela

2 Lan originala Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations 1776. urtean argitaratu zen

baina testu honetan jasoko diren aipamenak Investigación sobre la naturaleza y causas de la riqueza de las naciones (8. argitalpena) lanetik hartutakoak izango dira.


19

ondorioztatzen du (Ferguson, 1948). Zehatzago esateko, Smith‐ek lan‐faktorearen

hazkundeak aberastasuna nola handi arazten duen azaltzen du honela:

“Todo aumento en la riqueza real de la sociedad, todo incremento en la cantidad de trabajo

útil que en ella se emplea, tiende de una manera indirecta a aumentar la renta real de la

tierra. Cierta proporción de ese esfuerzo beneficia naturalmente a la tierra misma. Un mayor

número de personas y de animales se utilizan en el cultivo, el producto crece, a medida que

aumenta el capital destinado a obtenerlo, y la renta se acrecienta con el producto.” (Smith,

1994 {1776}, or. 238)

Era berean, Smithen arabera, merkatuak norbanakoek bere onura handiagoa lortu asmoz

bultzatutako norberekeriak gidatzen ditu eta ez altruismoak. Mozkinak lortzeko

igurikapenak sustatzen du kapitalista, beraz, honek jendeak desio dituen ondasun eta

zerbitzuak ekoizten ditu eta ondorioz kapitalisten arteko lehia sortuko da baldin eta

ekoizpen faktoreen kostuei aurre egiteko aukerak badituzte. Zentzu honetan, ekonomiaren

alor baten irabazi maila bataz bestekoa baino handiagoa bada, ekoizleak alor horretara

mugituko dira, ekoizpen maila handituz eta azkenean prezio maila murriztuz. Bestetik,

kontsumitzaileek merkatuan bere adostasuna azalduko dute beraien desioak seinaleen

bidez adieraziz; honela, merkatu lehiakorretan baliabideen esleipena optimoa izango da

gobernuaren esku‐hartzerik gabe (Lavezzi, 2003).

Smithen teoria oso iraultzailea izan zen; alde batetik, garai hartan nagusi zen merkantilisten

doktrina kritikatu zuen, Smithek proposatutako ereduan merkatuak libreki funtzionatzen

zuen eta ez zetorren bat merkantilistek proposatzen zituzten murrizketekin. Are gehiago,

merkataritzari jarritako murrizketek merkatuaren hazkundea trabatu egiten zuten Smithen

ereduaren arabera:

“El interés del comerciante consiste siempre en ampliar el mercado y restringir la

competencia. La ampliación del mercado suele coincidir, por regla general, con el interés del

público; pero la limitación de la competencia redunda siempre en su perjuicio, y sólo sirve

para que los comerciantes, al elevar sus beneficios por encima del nivel natural, impongan,

en beneficio propio, una contribución absurda sobre el resto de los ciudadanos.” (Smith, 1994

{1776}, or. 241)

Bestetik, merkantilistek aberastasuna metalen pilatzearekin parekatu izana kritikatzen zuen.

Lehenengo aldiz, hazkundearen irizpidetzat banakako ekoizpena aipatzen da eta ez


20

guztirako ekoizpena, gizarte‐justiziari buruzko ardura handiagoa erakutsiz (Smith, 1994

{1776}, or. 28). Lanaren banaketaren aldeko argudioak eskaintzen ditu eta adibide argigarri

batekin azaltzen du:

“Un obrero que no haya sido adiestrado en esa clase de tarea (convertida por virtud de la

división del trabajo en un oficio nuevo) y que no esté acostumbrado a manejar la maquinaria

que en él se utiliza (cuya invención ha derivado, probablemente, de la división del trabajo),

por más que trabaje, apenas podría hacer un alfiler al día, y desde luego no podría

confeccionar más de veinte. Pero dada la manera como se practica hoy día la fabricación de

alfileres, no sólo la fabricación misma constituye un oficio aparte, sino que está dividida en

varios ramos, la mayor parte de los cuales también constituyen otros tantos oficios distintos.

Un obrero estira el alambre, otro lo endereza, un tercero lo va cortando en trozos iguales...

He visto una pequeña fábrica de esta especie que no empleaba más que diez obreros donde,

por consiguiente, algunos de ellos tenían a su cargo dos o tres operaciones. Pero a pesar de

que eran pobres y, por lo tanto, no estaban bien provistos de la maquinaria debida, podían,

cuando se esforzaban, hacer entre todos, diariamente, unas doce libras de alfileres. En cada

libra había más de cuatro mil alfileres de tamaño mediano. Por consiguiente, estas diez

personas podían hacer cada día, en conjunto, más de cuarenta y ocho mil alfileres, cuya

cantidad, dividida entre diez, correspondería a cuatro mil ochocientas por persona.” (Smith,

1994 {1776}, or. 8‐9)

Lanaren banaketari esker, langileak zeregin bakar batean espezializatu eta trebetasuna

areagotzea lortzen du. Gainera zereginez aldatu beharrik ez duenez denbora aurreztuko du

edo denbora berean gehiago ekoiztu. Ekoizpena handitzeak, mozkinen igoera eragingo du

eta ondorioz makinarietan inbertitzeko kapital gehiago izango da eta horrek ekoizpena

gehiago handi araziko du. Terminologia modernoa erabiliz, Smithek hiru kontzeptu azaldu

nahi ditu: learning by doing (eginez ikasi), ezartze kostuak eta teknologi aurrerapen

endogenoak (Lavezzi, 2003, or. 3). Smithen arabera kapitalaren pilaketak lanaren banaketa

sustatu eta babesten du.

Bestalde, Smith‐ek zioenez, nazio baten aberastasuna bi faktoreek baldintzatzen dute: alde

batetik, lan‐faktorea jarduera produktibo eta ez‐produktiboen artean egiten den banaketak,

eta, bestetik, jarduera produktiboen eraginkortasun mailak (aurrerapen teknologikoak).

Baina, bi aldagai hauek aldi berean prozesuan garrantzia handia duten beste aldagai

batzuengatik daude baldintzatuak: lanaren banaketa (espezializazioa), elkartrukerako joera,

merkatuen tamaina (diruaren erabilera eta nazioarteko merkataritza), eta azkenik,


21

kapitalaren pilaketa, zeina azken batean herrialde baten hazkundea baldintzatuko duen

faktoretzat hartzen den. Smith‐ek azpimarratzen du, ez dela ahaztu behar aldagaien gain

badirela hainbat nahasmen eta hauek eragin negatiboak sor ditzaketela, adibidez, lanaren

banaketaren ondorioz sortzen diren nekeak. Bake sozialik ez izatea ere gerta liteke,

hazkunde ekonomikoa eragingo duen inbertsioa bermatzeko hain beharrezkoa dena,

esaterako guda egoera. Desira ez diren perturbazio horiek ekiditeko hezkuntzak duen

garrantzia azpimarratzen du.

Dena dela, Smith‐ek nazio guztiek izango duten garapen ekonomiko motaren araberako,

egoera geldikorra lortuko dutela zehazten du, izan ere denboraren joanean inbertsio

aukerak agortu egiten dira eta berarekin batera hazkundea eten egiten da. Egoera

geldikorrera iristea atzeratu egin daiteke merkatuak irekiaz eta berrikuntzei esker, azken

hauek inbertsio aukerak areagotzen baitituzte. Bestalde, kontuan izan behar dira

herrialdean indarrean dauden araudi eta erakundeak, hauek merkataritzari mugak jarri eta

inbertsio aukerak murriztu ditzaketen neurrian, egoera geldikorrera iristea azkartu edo

denboran atzeratu baitezakete.

“Ekonomia politikoaren eta tributazioaren printzipioak3” (1995 {1817}) lanean David Ricardo

(1772‐1823) ere Egoera Geldikorrari buruz mintzo da, zeinetara errendimendu beherakorren

existentziari esker iritsiko den; izan ere biztanleria areagotuz doan heinean, lur‐sail ez hain

emankorrak lantzen hasi eta ekoizpen kostuek gora egingo dute. Horrek lurretik eratorritako

errenten beherapen mailakatua eragingo du, baliabideak agortu daitezkeela nabarmenduz

eta ingurumenak Ricardorengan izan zuen eragina agerian jarriaz (Bifani, 1999; Hardin,

1989; Ferguson, 1948). Hala ere, Ricardok onartzen du biztanleriak egokitzapen ahalmena

duela:

“Populazioa, berarengan enplegatzen diren fondoek erregulatzen dute, eta beraz, kapitalak

egiten duenaren arabera inkrementatu edo gutxituko da.” (Ricardo, 1995 {1817}, or. 58)

Edozelan ere, Ricardo optimista da eta ekoizpen prozesuetara bideratutako inbertsio maila

handitzearen beharra adierazten du. Horretarako aurrezki tasa altuak behar dira eta

3 Lan originala On the Principles of Political Economics and Taxation 1817. urtean argitaratu zen baina testu honetan jasoko diren aipamenak Ekonomia politikoaren eta tributazioaren printzipioak lanetik hartutakoak izango dira.


22

inbertsio hauekin baliabide ahigarriek ezarritako mugak gainditu daitezke (Fernández,

Parejo, & Rodríguez, 2002). Ondorengoak azaltzen du Ricardoren teoria ekonomikoak

aurrezkiari ematen dion garrantzia:

“Bizirauteko bitartekoen aurka presionatzen duen populazioarentzako bi irtenbide daude:

populazioa gutxitu edo kapital‐metaketa bizkortu. Lur emankor denak landuta dauden

herrialde aberatsetan, azken emendioa ez da batere eragingarria, ezta desiragarria ere,

zeren eta esfortzu hori burutzen bada, gizarte horretako klase guztiak txiroago bihurtuko

baitira. Baina, ezkutuan bederen, ekoizpen‐bitarteko ugari gordeta dituzte eta oraindik lur

emankorrenak lantzeke dauden herrialde txiroetan, egoera txar hori gainditzeko bide

ziurrena eta eraginkorrena bigarrena da, zeren eta ondorioa herriko klase guztiak profitatzea

baita.” (Ricardo, 1995 {1817}, or. 76)

Aldi berean, ondasunen balioa lanera bideratzen den denborak mugatzen duela azaltzen du.

Lur egokiak mugatuak direnez bizi‐iraupenerako ondasunen prezioen joera gorakorra izango

dela aurreikusten du, ondorioz, baita soldatena ere. Beraz, makinak sarritan lanaren ordezko

izango direla aurreikusten du. Ricardok honela azaltzen du:

“Kapital eta populazioaren gehikuntza bakoitzarekin elikagaien prezioa igo egingo da beren

ekoizpena zailduko delako. Gehikuntza honen ondorioa, bestalde, alokairuen igotzea izango

da, eta honelako igoera bakoitzak, egunetik egunera, aurreztutako kapitalaren proportzio

handiagoa bultzaraziko du makineria‐erosketara.” (Ricardo, 1995 {1817}, or. 306)

David Ricardoren arabera, ekonomia politikoa nagusiki errentaren banaketaz arduratu behar

da eta ez, Adam Smithek proposatzen duen moduan, aberastasunaren hazkundeaz

(Robbins, 1974). Adam Smith eta fisiokratek nekazaritza jarduera produktibo bakar bezala

ulertu izana ere kritikatzen du Ricardok, izan ere bere ustez industria da ekonomia baten

iturri produktibo nagusia (Ferguson, 1948; Naredo, 1996). Horrez gain, ez du bat egiten

Adam Smithekin, azken honek balioa eta aberastasunaren arteko bereizketa argirik ez

duelako egiten. Ricardok aldiz balioaren teorian sakondu zuen eta bi kontzeptuen arteko

desberdintasuna “Ekonomia politikoaren eta tributazioaren printzipioak” lanean honela jaso

zuen:

“Balioa, beraz, aberastasunetik erabat bereizten da, ez baitago oparotasunaren menpe,

ekoizpenaren erraztasun edo zailtasunaren menpe baizik.” (Ricardo, 1995 {1817}, or. 211)


23

David Ricardoren beste bi ekarpen garrantzitsu dira; batetik, ogasunari buruzkoa eta,

bestetik, zientzia eta tekniken hobekuntza aurrerapen teknologikoaren ezinbesteko

iturritzat kontsideratzea, hazkunde ekonomikoa lortzeko baldintza beharrezkoa. Are

gehiago, nahiz eta Egoera Geldikorraren aurkako ideia bat izan, Ricardok onartzen du

ekonomia itxi batean teknologia maila jakin batekin hazkunde jarraitu mugagabea lortzea

posible dela. Egoera horretara iristeko, eskariari loturiko ondo zehaztutako zenbait

aurrebaldintza suposatzen ditu, esate baterako, Say‐ren merkatu legea4.

Ogasunari dagokionez, Ricardoren arabera lurraren gaineko zerga ezartzea nahikoa

litzateke, izan ere lurraren errenten gaineko zergak lur‐jabeek ordaindu beharko lituzkete

eta ez litzateke kontsumitzaileengana transferituko. Soldaten gaineko zergarik ez du

proposatzen, izan ere Ricardoren ustez, soldatak bizi iraupeneko soldatak dira eta ez dute

zerga zamarik jasateko aukerarik. Bestalde, langileek kontsumitutako ondasunak zamatzeko

aukera ere baztertu egiten du, zerga hauek langileen eros ahalmenari zuzenean eragingo

liokeela argudiatuz. Azken batean, langileen errenta erreal erabilgarria murriztuko lukeen

zergen aurkakoa zen, soldata nominalak handitu arren langileen errenta erreal erabilgarria

murrizten badute langileez gain enpresariak ere kaltetuak suertatzen baitira. Soldata

nominalen igoerak enpresarien mozkin tartea murriztu eta inbertsio gutxiago burutuko

dutenez hazkunde ekonomiko txikiagoa eragingo baitute.

Thomas Robert Malthus (1766‐1834) klasikoarentzat, hazkunde ekonomikoari aurrezkiak,

kontsumo maila urriak eta populazioaren dinamikak modu negatiboan eragiten die. Bere

ikuspegiaren arabera, hazkunde ekonomikoak eskari gehigarriaren beharra du. Horretarako

inbertsio gehigarria ez da nahikoa, eskaintzaren gehikuntza bat ere beharrezkoa izango da.

Malthusen arabera, egoera geldikorrera iristearen arrazoi nagusiena biztanleriaren dinamika

bera da, honek errendimendu beherakorrak sortzen baititu (Fernández, Parejo, & Rodríguez,

2002).

4 Sayren ekarpenik esanguratsuena merkatuen legea (Say‐ren legea bezala ezagutzen dena) da zeinaren arabera eskaintza orok bere eskaria sortzen duen. Sayren arabera herrialde batean enplegatu gabe geratuko den kapitalik ez dago, ekoizpenak mugatzen baitu eskaria. Kontsumitu edo salmentarako bakarrik ekoiztuko da, gainera merkantzia bat saltzen bada beste bat erosiko da eta azken hau berehala erabiltzen ez bada, geroagoko ekoizpena laguntzeko izango da.


24

Malthusek “Primer Ensayo sobre la Población5” lanean honela jasotzen du biztanleriaren

joera:

“La Población, si no encuentra obstáculos, aumenta en progresión geométrica. Los alimentos

tan solo aumentan en progresión aritmética.” (Malthus, 1970 {1798}, or. 53)

Eta goian jasotzen den joera hori adibide argigarri batekin azaltzen du:

“Estimando la población del mundo, por ejemplo, en mil millones de seres, la especie humana

crecería como los números 1, 2, 4, 8, 16, 32, 64, 128, 256, 512, etc., en tanto que las

subsistencias lo harían como: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, etc. Al cabo de dos siglos y cuarto, la

población sería los medios de subsistencia como 512 es a 10; en tres siglos la proporción sería

de 4096 a 13; y a los dos mil años la diferencia sería practicamente incalculable.” (Malthus,

1970 {1798}, or. 60).

Biztanleriaren hazkunde joera hori gainditzeko, Malthusek bi irtenbide proposatu zituen:

Batetik, berezko mugak (gosetea, gudak, gaixotasunak, …) eta bestetik, jaiotze tasa

kontrolatzeko prebentzio‐neurriak. Esate baterako, XVIII. mendean Britainia Handian

indarrean zegoen “Txiroen Legearen” kontrakoa zen. Lege honekin elizbarrutiei txiroei

mantenua luzatzeko beharra ezartzen zitzaien eta Malthusen arabera laguntza honi esker

txiroak elikagai gehigarriak sortu gabe ugaltzen zirela zioen, hau da, birbanaketa tresnekin

txirotasuna murriztu beharrean ugaldu egiten zela argudiatu zuen.

Bestetik, aurrerapen teknologikoei garrantzi handia eskaini zien nahiz eta ekoizpen

gaitasunera bideratutakoei bakarrik izan, beraz eskari maila handitu behar zela zioen,

horretarako, hazkundea gehien kaltetzen zuten faktoreen kontra jardun behar zen, hau da,

gehiegizko aurrezkia, kontsumo maila baxua eta biztanleriaren dinamika.

Malthusek, Ricardok bezala, aurretiaz aipatu den moduan errendimendu beherakorren

existentzia onartzen zuen. Gainera, errendimendu beherakorrek eraginda oreka maila

egoera geldikor batera iritsiko zela ondorioztatu zuen, bizi‐iraupen mailako egoera geldikor

batera.

5 Lan originala An Essay on the Principle of Population 1798. urtean argitaratu zen baina testu honetan jasoko diren aipamenak Primer Ensayo sobre la Población lanetik hartutakoak izango dira.


25

Urte batzuk beranduago, XX. mendeko 30eko hamarkadako krisiak langabezi tasa altuak

eragin zituen. Autore neoklasikoen arabera lan eskaintza zein ondasunen merkatuen

zurruntasunaren ondorioa izan zen, hots, soldaten beheranzko malgutasuna ekiditen

zituzten sindikatuen ekintza edo lehia ez perfektuko egoeren, monopolioen kasua adibidez,

ondorioa. Zurruntasun hauek zirela eta merkatuan orekako prezio maila altuagoak zehazten

ziren. Egoera honen aurrean, Keynesek neurri alternatibo eta berritzaileak proposatu zituen,

gastu publikoa handitzetik hasi eta horri aurre egiteko beharrezkoa izango zen zerga politika

aktiboak arte (Hutchinson, 1980). Keynesen iraultzak Sayren legearen ikuspegi neoklasikoa

apurtzea lortu zuen, izan ere egoera historiko ezberdinek argi utzi zuten nahiz eta soldatak

murriztu langabezia existitu daitekeela, izan ere arazoa lanaren eskari ezak eragiten baitu

(Tobin, 1996). Zentzu honetan, ekonomiaren diskurtsoa ikuspegi mikroekonomiko batetik

ikusmolde makroekonomiko batera igaro zen, nahiz eta epe laburrera bakarrik mugatua

egon. Printzipioz Keynes epe luzean ekonomiak izango duen joerez ez zen gehiegi arduratu6.

Keynesen ekarpenik azpimarragarriena ekonomia batek pairatzen dituen merkatu akats eta

hauei merkatuak berak bakarrik aurre egiteko ezintasunaren aurrean Estatuaren parte‐

hartze handi eta zuzenago baten aldeko proposamenena da. Honi loturik, gobernuek

enplegu betea, prezioen egonkortasuna, pagamendu‐balantza orokorraren oreka edota

nazio aberastasunaren banaketa bidezkoagoa bezalako helburuak lortu asmoz lan egitea

eskatzen du (Rugina, 2000). Badirudi beraz, politikak ekonomian duen lehentasuna

berrezarri zuela Keynesek eta hazkundea bultzatzeko Estatuaren parte‐hartzearen beharra

azpimarratu (Furtado, 1987 {1980}; Galindo Martín & Malgesini, 1993). “Laissez faire” teoria

desegin zuen, liberalismoaren teoria politikoki ez zuzena bilakatu zen, aurreko garaietan

eztabaida ezina zena, eta aldi berean esku ikusezina edo merkatua doitzen duen mekanismo

automatiko baten presentzia nabarmendu zuen (Naredo, 1996).

Keynesek proposatutako sistemaren arabera, guztirako eskaintza eta eskariak bat egitean

lortzen den oreka egoera, kontsumorako joera marjinala eta inbertsioak zehazten zuten. 6 Ñabarmadura bat, Enplegu, interes tasa eta diruari buruzko Teoria Orokorra (Keynes, 1998 {1936}) lanean Keynesek bere oinarrizko teoria ekonomikoak azaltzerakoan, epe laburrari garrantzia ematen badio ere “Some Economics Consequences of a Declining Population” Eugenics Review‐n (1937) argitaratutako artikuluan hazkundearen epe luzeko azterketa proposatzen du, biztanleriaren dinamikak inbertsio, aurrezki, sarrera eta langabezian izan ditzaken eraginak aztertuz. Tarasciok (1971) dioen moduan aipaturikoa artikuluan jasotzen den hazkunde ekonomikoari buruzko teoria, Teoria Orokorraren azaltzen denaren osagarria da.


26

Herrialde bateko ekonomia bi formula sinpleren bidez laburbildu zuen: Batetik, herrialdeko

ekoizpen(Y) maila kontsumoa (K), inbertsioa (I) eta gastu publikoaren (G) baturarekin

berdintzen zuena (Y ? K ? I ? G) eta, bestetik, inbertsioa (I) eta aurrezkia (S) berdintzen

zuena (I ? S). Bi ekuazio hauen bidez biderkatzailea7 definitzen da, kontsumorako joera

marjinala eta inbertsioaren menpekoa izango dena. Biderkatzaileaz baliatuz Keynesek

kontsumoa, inbertsioa edo gastu publikoaren aldaketek herrialde baten errentaren aldaketa

biderkatua eragin daitekeela azaldu zuen. Gainera errentaren birbanaketa berdinago baten

aldeko jarrera defendatzen zuen, izan ere, Keynesen arabera baliabide gutxiago eta ustez

kontsumorako joera marjinal handiagoa zituztenen sarrera maila handitzean eskari

agregatua are gehiago haziko litzateke. Bestalde, gastu publikoa hazkundea ahalbidetu eta

langabezia gainditzeko tresna moduan ulertzen zuen. Batik bat, inbertsio pribatuarentzat

pizgarriak nahikoak ez ziren garaietan inbertsio maila areagotuko araziko duen gastu

publikoa. Ikusten denez Keynesek, nahiz eta merkatuaren eraginkortasunaren ikuspegitik

bada ere eta ez justizia sozialarenetik, ekitatearen aldeko apustua egin zuen.

Bestalde, Keynesek inbertsio mailaren gora beheretan oinarrituta ekonomiaren eboluzio

ziklikoa azaldu zuen. Inbertsio maila kapitalaren eraginkortasun marjinalak mugatzen zuen,

honek inbertitzaileen errendimendu eta kapital ondasunen kostuan eragiten zuen heinean.

Ziklo hauek maiztasun jakin batean errepikatzen zirela baieztatu zuen, kapitalismoaren

ezegonkortasunak edo krisiek eraginda. Zentzu honetan, hazkunde ekonomikoaren prozesua

epe luzean epe laburreko dinamikaren errepikapena izango da, hots, kapitalaren

eraginkortasun marjinalaren araberakoa (Galindo Martín & Malgesini, 1993).

Aurrekoaz gain, “Enplegu, interes tasa eta diruari buruzko Teoria Orokorra” (Keynes, 1998

{1936}) laneko 23. eta 24. kapituluetan pagamendu‐balantza positiboaren garrantzia

azpimarratzen du eta lanaren nazioarteko banaketaren alde egiten du. Horrez gain,

herrialde barneko merkatuak babesteko neurrien alde agertu zen, batik bat lehia

7 Biderkatzailea lortzeko Y ? K ? I ? G ekonomia itxi baten oreka egoeratik abiatzen da. Sinplifikatu asmoz, sektore publikorik ez dagoela suposatzen bada Y ? K ? I izango dugu. Demagun kontsumo funtzioa lineala dela eta kontsumo autonomoa (A) eta errentaren (Y) menpekoa dela, hots,

K ? A ? bY. Kontsumo funtzioa Y ? K ? I ekuazioan ordezkatuz Y ? ???? ?? ? ?? lortzen da. Gehiago

sinplifikatzeko A ? 0, kontsumo autonomorik ez dagoela suposatzen bada, Y ? ???? ? izango da

biderkatzailea ???? delarik.


27

perfektuaren ondorioz produktibitate ezberdinak zituzten herrialdeen barne merkatua

murrizteko arriskua aurreikusten baitzuen.

Laburbilduz, Keynesen hazkunde ekonomikoaren teoriaren ekarpenaren arabera, bi aldagai

dira azpimarratu beharrekoak. Alde batetik, bere “Enplegu, interes tasa eta diruari buruzko

Teoria Orokorra” obran garrantzi handia jasotzen duen animal spirit kontzeptua, izan ere

inbertsio erabakiei eragiten die eta ondorioz hazkunde ekonomikoari; bestetik, aurrezkiari

ematen dion garrantzia, gizabanakoek aurrezkiari ematen dien erabilerak aberastasunari

modu positiboan edo negatiboan eragingo baitio. Gizartearentzat onuragarria izateko,

aurrezkia inbertsio berri batez lagundua izan behar da (Galindo, 2011).

Amaitze aldera, Joseph Alois Schumpeter (1883–1950) bere lanik esanguratsuenean, “Ciclos

Económicos. Análisis teórico, histórico y estadístico del proceso capitalista” (2002 {1939}),

sistema kapitalistaren dinamikaren teoria azaltzen du nagusiki berrikuntzek eragindako

hazkunde ekonomikoaren hedatze, uzkurtze eta geldialdi prozesuez baliaturik. Aurkeztutako

ereduaren arabera, berrikuntza izango da hazkunde ekonomikoa baldintzatuko duen gakoa.

Prozesu horretan, enpresariak funtsezko papera betetzen du, berak barneratuko baititu

berrikuntzak ekoizpen prozesuan. Beraz, bere hazkunde ereduan, zientzia eta teknologia

dira aldagai garrantzitsuenak. Zehatzago esanda, Schumpeterren arabera ekonomia bi

egoera edo fase posible ezberdinetan aurki daiteke. Lehenengoa, egoera egonkorrean

zeinetan ekonomia ez da hazten, teknologia maila berean mantentzen da eta ekoizpen

prozesu berak errepikatzen dira. Bigarren fasean, hazkundearena, ekoizpen prozesuan

hainbat aldaketa barneratzea lortzen da – aldaketa horiek berrikuntza bezala izendatzen

ditu. Hauek egokiak badira, enpresa berritzailearen mozkinak handitu egingo dira eta ekoizle

lehiakideek berrikuntzak barneratzea erabakiko dute, mozkinen zati bat bereganatu asmoz.

Horretarako, inbertsio maila areagotzea beharrezko izango da. Beraz, berrikuntzak

barneratzen diren fasean ekonomia hazi egiten da. Agente guztiek beraien ekoizpen

prozesuetan berrikuntzak barneratu ostean inbertsio maila mantendu egiten da eta

ekonomia berriro ere egoera egonkor batean aurkituko da, beste norbaitek berrikuntza bat

barneratu arte. Enpresari berritzailea deiturikoa izango da eginkizun horren arduraduna eta

lehiakideak, berriz, imitatzaileak.

Goian azaldu den prozesuak muga batzuk ditu; batetik, berrikuntza horiek aurrera eramatea

posible izan behar da. Bigarrenik, enpresari berritzailea existitu behar da, bere dirua


28

ekoizpen prozesuan arriskatzeko prest egongo dena, etorkizunean mozkinak jasoko dituen

esperantzarekin. Hirugarrenik, egoera sozial egokia eskatzen du. Laugarrenik, finantza

merkatuen portaera kontuan izan behar da, izan ere enpresarientzat likidezia eskuragarri

izatea ez da beti posible izaten.

Ikusten denez, prozesu ekonomikoak aurkezten dituen ez jarraitasunari arreta berezi eskaini

zion Schumpeterrek, bi fase ezberdin bereiziz: Egoera Geldikorra, aurrerapen teknologikorik

ez dagoen garaia, ekoizpen prozesu berdinak errepikatuko dira eta Hazkunde

Ekonomikoaren fasea, ekoizpen prozesuan berrikuntzak barneratuko diren garaia. Horrela,

ziklo ekonomikoek eragindako ekonomiaren gora beherak formulatzen ditu, grafikoki

adieraziko dituenak eskema historikoen bidez. Hiru ziklo adierazten ditu: berrogei

hilabetekoa edo Kitchin zikloa, hamar urteko edo Juglar zikloa, eta 60 urtekoa edo

Kondratieff zikloa (Schumpeter, 2002 {1939}, or. 170).

Bestalde, azpimarratu behar da Schumpeterrek hazkunde ekonomikoa eta garapen

ekonomikoa bereizi egiten dituela, esate baterako, bere lanetako batean “Teoría del

desarrollo económico” (1967 {1912}) garapen ekonomikoa landu zuen, batik bat

makroekonomia eta epe luzeaz arduraturik baita beste lan garrantzitsu batean, “Historia del

análisis económico” (1994 {1954}) ere. Schumpeterren arabera hazkunde ekonomikoa

faktoreen gehikuntzan oinarritzen da eta garapen ekonomikoa, aldiz, berrikuntzek

eragindako prozesu baten ondorioz eragindako faktoreen aldaketan, hau izango baita

aurrerapen ekonomikoaren indar eragilea. Beraz ikerketara bideratutako inbertsioan

eraginez, berrikuntzaren oinarri dena, garapen ekonomikoa suspertu daitekeela

ondorioztatu daiteke.

Laburbilduz, hazkunde ekonomikoaren teoria klasikoaren testuinguruaren ezaugarri

nagusiena herrialde industrializatuen etorkizun pesimista eta azpigaratutako ekonomien

etorkizun itxaropentsua aurreikusi izana da. Aipatutako ekonomialari klasikoetatik jaso diren

ekarpen ezberdinen arabera epe luzean herrialde aurreratuen hazkundea gelditzea

aurreikusten da, hots: inbertsio aukerak agortu (Smith), errendimendu beherakorren legea

(Ricardo), biztanleriaren dinamika (Malthus), kapitalarena eraginkortasun marjinala txikitu

(Keynes) edo enpresariaren espirituaren okertzea (Schumpeter) dela eta ekonomiaren

egoera geldikor bateranzko joera aurreikusten da.


29

2.3. HAZKUNDEAREN TEORIA MODERNOA

Hazkunde ekonomikoari buruzko teoria modernoen formalizazio eta azterketa enpirikoen

maila, teoria klasikoena baino altuagoa da. Ekarpen klasikoei hobekuntza edota

modernizazioa barneratzen diete eta sorburua Harrod (1939) eta Domar‐en (1946) ikerketa

lanetan dute. Bi ikerlari hauek, abiapuntu ezberdinetatik hasitako, ikerketa lan

independenteak burutu zituzten arren ondorio berera iritsi ziren: inbertsio maila handituz

gero sarrera agregatuak berehala goranzko joera erakusten du baita etorkizuneko ekoizpen

potentzialak ere. Beraz, hazkunde ekonomiko jarraitua aukera posibletzat hartzen dute

baina hazkundeak ez dauka zertan orekatua izan behar eta ez du zertan beti enplegu beteko

egoera eragin behar. Zentzu honetan, ekonomia kapitalista ezegonkorra eta jarrera zikliko

duena, aldizka krisialdiak izango dituena bezala planteatu zuten Harrod eta Domarrek

beraien ereduekin.

Ekonomia‐hazkundearen teoria modernoen helburu nagusia Keynesen azterketa

ekonomikoa epe ertain eta luzean dinamizatzea da; eskariak mugatuko dituen ekoizpen

maila eta hazkundea aztertzeaz arduratuko da. Asmo hori jarraituz sortu diren eredu

ezberdinak bi multzo handitan sailkatu daitezke, hazkundearen eredu exogenoak eta

hazkundearen eredu endogenoak.

Hazkundearen eredu exogenoak Solow (1956) eta Swanen (1956) ekarpenetatik abiatzen

dira. Eredu hauen ezaugarri nagusiena ondorengo oinarrizko hipotesiak kontuan izatea da:

Lehenik, merkatuen erabateko lehiakortasunean oinarritzen dira. Bigarrenik, ekoizpen

funtzioari dagokionean: Ekoizpen funtzioak errendimendu konstanteak8, ekoizpen faktoreen

produktibitate marjinala positiboa baino beherakorra9 eta ekoizpen faktoreen

8Ekoizpen funtzioak Y? ???, ?? errendimendu konstanteak izango ditu baldin eta bere ekoizpen faktore guztiak λ eskalar batekin biderkatzean ekoizpenaren maila ere λ eskalarraren proportzio berean aldatzen bada, hau da: ????, ??? ? ????, ?? ?? ? 0. Matematikan lehen mailako funtzio homogeneo moduan izendatzen da.

9Hau da, ekoizpen faktoreen kopuru gehigarri batek gero eta neurri txikiagoan handituko du ekoizpenaren maila. Azalpen matematikoaren arabera, ekoizpen funtzioaren kapitalarekiko (lanarekiko) lehen mailako deribatu partziala positiboa den arren bigarren mailako deribatu partziala

negatiboa izango da. Hau da; ???? ? 0;

???? ? 0;

?????? ? 0;

?????? ? 0


30

produktibitate marjinala zerorantz (infiniturantz) hurbilduko da ekoizpen faktorea oso

handia (txikia) egiten denean10 suposatzen da.

Oinarrizko bi hipotesi horien ondorioz epe luzean enplegu beteko oreka egoera bat

existituko dela bermatzen da. Baina oreka egoera horretan biztanleko errenta mailaren

hazkundea nulua izango da. Errealitatean, ordea, garai haietan hazkunde tasa positiboak

ematen zirela ikusirik, aurreko ondorioarekin kontrajarria dagoena, ereduan aurrerapen

teknologikoa faktore exogeno11 moduan barneratzeko beharra justifikatzen zuten (arrazoi

hau dela eta hazkundearen eredu exogeno moduan ezagutzen dira), horrela epe luzean

biztanleko errentaren hazkunde positiboa posible izango delarik.

Gorago aipatu den moduan, Solow‐en eredua hazkunde ekonomiko modernoaren

azterketaren oinarritzat hartzen da. Eredu honen hipotesi eta ekuazioak laburki 2‐1 taulan

bildu dira. [1] ekuazioa Solow‐en ereduaren oinarrizko ekuazio da zeinak biztanleko

kapitalaren ??? ibilbidea azaltzen duen. Grafikoan ikusten den moduan per capita

kapitalaren maila ???? orekakoa ???? baino txikiagoa bada, hots, ?? ? ?? langileko egiten

den inbertsioa (edo biztanleko aurrezki maila) ???????, biztanleriaren hazkundeari ??? eta

kapitalaren balio‐galerari ??? aurre egiteko behar den inbertsioa ??? ? ???? baino

handiagoa izango da, beraz per capita kapitalaren joera hazkorra izango da ?? mailara iritsi

arte. Kontrakoa gertatuko da hasiera batean biztanleko kapitalaren maila orekakoa baino

handiagoa bada. Beraz, ekonomia ??‐k adierazten duen egoera geldikorreko mailara iritsiko

da, zeina egonkorra izango den. Behin egoera geldikorrera iritsitakoan ekonomiak ez du

kapitala stocka aldatuko ??? ? ∆? ? ?????? ? ?? ? ???? ? 0? eta epe luzean maila

horretan mantenduko da. Beraz, Solow‐en ereduaren soluzioak epe luzean enplegu beteko

oreka egoerara eramango du ekonomia non biztanleko errentaren hazkunde tasa nulua

izango den.

10Kapitala (Lana) ekoizpen faktorearen produktibitate marjinala zerorantz hurbilduko da Kapitala (Lana) oso handia egiten denean eta infiniturantz hurbilduko da kapitala oso txikia denean, hau da:

lim??????? ? 0; lim???

???? ? 0; lim???

???? ? ∞; lim???

???? ? ∞

11 Teknologia aurrerapena aldagai exogenotzat hartzeak ikerketa eta garapenera bideratutako inbertsioek edota ikertzailearen esfortzuek aldagai honi ez dietela eragiten esan nahi du, hots, teknologia maila handitu egiten dela suposatzen da baina zergatia azaldu gabe.


31

2‐1 Taula: Hazkunde eredu exogeno eta endogenoa

Solow‐en eredua AK eredua

1. Ondasun bat bakarrik ekoizten da, eta bere ekoizpen maila ? aldagaiak adierazten du.

2. Aurrezkia ??? errentaren ??? araberakoa da eta inbertsioaren (?) berdina.

3. Inbertsio garbiak ??? denboran zehar kapitala ??? stockaren hazkundearekin bat egiten du.

4. Ekoizpen funtzioak bi faktore ditu, kapitala eta lana Y? ???, ??. Funtzio agregatua, jarraia eta errendimendu konstanteak dituena, non ? ekoizpena, ? kapitala eta ? lana diren.

5. Lana faktoreak ??? biztanleriarekin bat egiten du eta ? tasa konstante eta exogeno batean hazten da, hau da:

??? ?

∆?? ? ?

6. δ balio‐galera, konstantea eta zero baino handiagoa.

Oinarrizko ekuazioa: ?? ? ∆? ? ????? ? ?? ? ??? [1]

1. Eskala errendimendua konstantea da: ????? ? ????? ? ??? ? ?????.

2. Kapitalaren errendimendua positiboa baina ez beherakorra da:

???? ? ? ? 0;

?????? ? 0

3. Ez du Inada12‐ren laugarren baldintza betetzen, kapitalaren ekoizpen marjinala beti berdina da, ?, beraz kapitala oso handia denean ez da zero egiten eta kapitala oso txikia denean ez da infinitu egiten.

lim??????? ? lim???? ? ? ? 0

lim??????? ? lim???? ? ? ? ∞

Oinarrizko ekuazioa: ?? ? ∆? ? ??? ? ?? ? ?????? ?

∆?? ? ?? ? ?? ? ?? ? ??

[2]

Kapitalaren hazkunde tasa ?? positiboa

Iturria: Egileak moldatuta, Crecimiento Económico (Galindo, M. Á., 2011) artikuluan oinarriturik. 12Ken‐Ichi Inada (1925‐2002) ekonomialaria japoniarrak ekoizpen funtzioaren formari buruzko hainbat hipotesi definitu zituen On a Two‐Sector of Economic Growth: Comments and a Generalization (1963) artikuluan. Jarraian jasotzen diren lau hipotesiei esker hazkunde eredu neoklasikoan hazkunde ekonomikoaren egonkortasuneranzko ibilbidea bermatzen da.

1. ??0,0? ? 0, jatorrian ekoizpen funtzioa balioa zero da 2. Ekoizpen funtzioak Y? ???, ?? errendimendu konstanteak ditu:

????, ??? ? ????, ?? ?? ? 0 3. Ekoizpen faktoreen produktibitate marjinala positiboa da baina beherakorra.

???? ? 0;

???? ? 0;

?????? ? 0;

?????? ? 0

4. Kapitala (Lana) ekoizpen faktorearen produktibitate marjinala zerorantz hurbilduko da Kapitala (Lana) oso handia egiten denean eta infiniturantz hurbilduko da kapitala oso txikia denean, hau da:

lim??????? ? 0; lim???

???? ? 0 ; lim???

???? ? ∞; lim???

???? ? ∞ ? ∞

?? ??

?????

????

?? ? ???

Aurrezki kurba

Balio‐galera kurba

??

???? ?????

? ?


32

Solow‐en eredua osatu eta hobetu asmoz aukera ezberdinak planteatu dira. Aukera bat

teknologia aurrerapena barneratzea da Burmeister eta Dobell (1970) edo Heijdra eta van de

Ploeg‐ek (2002) proposatzen duten moduan, horrela hazkunde tasa positiboa azaldu

daitekeelarik (Galindo, 2011). Beste aukera bat giza kapitala barneratzea litzateke Mankiw,

Romer eta Weilek (1992) egin zuten moduan.

Politika ekonomikoaren ikuspegitik, Solow‐en ereduaren ekarpena esanguratsua da, izan ere

neurri politikoek herrialde baten hazkundean eragiteko duen ahalmena oso murritza dela

ondorioztatzen baitu, esate baterako, aurrezki tasa handitu arazteko neurriek hazkunde

tasan eragina epe laburrean bakarrik izango dute, epe luzeko biztanleko errentaren maila

aldatu gabe. Aurrerapen teknologikoen aldaketek bakarrik izango dute eragin iraunkorra.

Bestalde, XX. mendeko 80ko hamarkadan, neoklasikoen aurreikuspenak ez zirela betetzen

ohartuta, hazkunde ekonomikoaren azterketak indarra hartu zuen eta faktore metagarrien

errendimendu beherakorren ideia alde batera uzten zituzten ereduek argia ikusi zuten.

Eredu hauek hazkunde prozesuaren azalpen endogenoa aurkitu nahi dute. Beraz, hazkunde

endogenoko ereduek oreka dinamiko bat lortzeko aukera barneratzen dute hazkunde tasa

positiboarekin. Zehatzago esateko, kapitalaren errendimendua ez beherakorra dela

suposatzen denez modu endogeno batean biztanleko errenta hazkundea eragingo duten

oreka soluzio dinamikoak azaltzea posible da. Denboraren joanean hazkundearen prozesua

ekonomia beraren dinamikaren fenomeno endogenoa dela suposatzen da. Ekarpen asko

egin diren arren 2‐1 taulan eredu sinple bat jasotzen da, AK teknologia eredua.

AK eredua, hazkundearen teoria endogenoen artean ekarpen sinpleena da zeinek

ekonomian sektore bakarra dagoela suposatzen duen. Ekoizpen faktore bakarra, kapitala,

duen ekoizpen funtzio lineala proposatzen du, hau da, ? ? ???? ? ??, eskala

errendimendu konstanteak eta kapitalaren errendimendu konstanteak dituen ekoizpen

funtzio bat. Sala‐i‐Martinek (2000) jasotzen duen moduan, aurretik hainbat ekonomialari

ezberdinek teknologia lineala erabili badute ere Rebelori (1991) egozten zaio hazkunde

endogenoaren literaturan eredu lineala barneratu izana.

AK ekoizpen funtzioa biztanleko terminoetan (? ? ?? ?

??? ? ??? Solow‐en ereduan

barneratzen bada, lortzen den oinarrizko ekuazioa ondorengoa da: ?? ? ??? ? ?? ? ???.

Ekuazio honen berdintzaren bi aldeak ?‐z zatitzean per capita kapitalaren hazkunde tasa


33

lortuko da: ??? ? ?? ? ?? ? ?? ? ??. 2‐1 taulako irudia ikus daitekeen moduan, eredu

honetan biztanleko kapitalaren hazkunde tasa konstantea da. Ekonomia eraginkorra

denean, ?? ? ?? ? ?? biztanleko kapitaleko lortzen den aurrezkia balio‐galera baino

handiagoa izango da eta baita biztanleko kapitalaren hazkunde tasa ere. Bestalde, BPG

biztanleko ?‐rekiko proportzionala denez ?? ? ???, BPG per capitaren hazkunde tasa ere ?? izango da.

Hazkunde exogeno eta endogenoko ereduen ezaugarri nagusiak eta bien arteko

desberdintasunak jarraian jasotzen direnak lirateke (Sala‐i‐Martin, 2000, or. 54‐55):

Eredu endogenoetan ekonomiaren hazkunde tasa positiboa izan daiteke aldagairen

bat modu jarrai eta exogeno batean hazten dela suposatu beharrik gabe.

Aurrezki tasaren hazkunde exogeno batek hazkunde tasari eragiten dio epe

laburrean baita egoera geldikorreko hazkunde tasari ere. Beraz, aurrezkia eta

inbertsioari eragiten dieten neurriekin herrialde baten epe luzeko hazkunde tasa

kontrolatu daiteke eredu exogenoetan ez bezala. Teknologia maila, A, hobetzen

duten politikekin, edo biztanleriaren hazkundea (n) mugatzen dituzten neurriekin

ere ekonomiaren hazkunde tasa handitu daiteke eredu endogenoetan.

Egoera geldikorrerako trantsiziorik ez da existitzen eredu endogenoetan, izan ere,

eredu hauetan hazkunde tasa ?? ? ?? ? ?? ? ?? konstantea da eta kapitala

stockarekiko independentea.

Eredu endogenoek ez dute hazkunde tasaren eta lortutako errenta nazionalaren

arteko harremanik zehazten, hots, ez da ez konbergentzia erreal ez absoluturik

baieztatzen.

Behin behineko beheraldi baten eragina iraunkorrak izango dira eredu endogenoan.

Arrazoi exogeno batek kapitalaren stock maila murrizten badu, ekonomia ez da

azkarrago haziko denboraldi batez kapitalaren aurreko metaketa mailara itzultzeko.

AK motako teknologiarekin ekonomia ezin da dinamikoki ez‐eraginkorra den gune

batean egon.

Beraz, politika neurriek modu batean edo bestean herrialde baten hazkundean

eragiteko aukera dutela baieztatzen dute eredu endogenoek. Hauek, ikuspegi

neoklasikoaren zailtasunak gainditu nahi dituzte. Ikasketa, giza kapitala, Ikerketa eta

Garapenera zuzendutako proiektuak, eskala errendimendu hazkorrak motako baldintzak


34

barneratuz epe luzean orekako hazkunde tasaren gain eragina izatea posible dela

baieztatu nahi dute.

2.4. MODERNIZAZIOAREN TEORIA

Bigarren Mundu Gerra ostean hasi zen garatzen Modernizazioaren Teoria13, besteak beste,

Alvin Y. So‐k (1990, or. 17) dioen moduan hiru elementu nagusi eta historikoek bultzatuta.

Alde batetik Amerikako Estatu Batua (AEB) munduko potentzia bilakatu zen. Mendebaldeko

herrialdeak; Britainia Handia, Frantzia eta Alemania esaterako Bigarren Mundu Gerrak

erabat ahulduta utzi zituen, AEB, ordea, indarturik atera zen eta Marshall Plana indarrean

jarriaz suntsitutako Europa mendebaldeko herrialdeak berreraiki nahi izan zituen.

Bestetik, mugimendu komunista bateratua hedatzen ari zen mundu mailan, Sobiet

Batasunak Europa Ekialdeko herrialdetan eta Asian Txina eta Korean bere eragina zabaldu

zuen.

Hirugarrenik, Asia, Afrika eta Latino Amerikan europar inperio kolonial asko desegin ziren

eta Hirugarren Munduan nazio ‐ estatu berri ugari sortu ziren. Nazio – estatu sortu berri

hauek beraien ekonomia bultzatu eta independentzia politikoa areagotuko zituen garapen

eredua bilatu nahi zuten.

Mendebaldeko Europan eta Ipar Amerikan garapenaz kezkaturik zeuden ekonomialari

gehienak berriki independizatu ziren ekonomien arazoei irtenbideak aurkitzen saiatu ziren,

eta “herrialde azpigaratuen” garapen ekonomikoa bultzatzeko, politika berri baten beharra

ikusi zuten. Ekonomialaria horien arten, Walter Whitman Rostow (1916‐2003)

estatubatuarra izango da ezagunena. “The Stages of Economic Growth, a non Comunist

Manifesto” (1959) artikuluan garapena hainbat etapetan banatzen den prozesu historiko

lineal moduan definitu zuen, horrez gain, industrializazioaren funtsezko papera azpimarratu

zuen. Hots, herrialde guztiek, garai ezberdinetan bada ere, garapenaren ibilbide antzekoa

13 Teoria hau 1950eko hamarkadan asko hedatu zen nahiz eta ondorengo hamarkadetan oso kritikatua izan. Garapena banakako BPGren hazkundearekin identifikatzen zuen eta azpigarapena “gurpil zoroak” edo ekonomiaren abialdia eragozten zuen txirotasun tranpak eragindako atzerapen egoera bat bezala planteatzen zuen (Bustelo, 1992).


35

egin behar dute, eta prozesu honek antza handia du leku guztietan. Beraz, etapa hauen

bidez, garapen‐bideko herrialdeek herrialde garatuen bidea jarrai dezakete.

Rostow‐ek bost hazkunde‐fase edo garai bereizten ditu gizarte tradizional batetik masen

kontsumo garaira heldu arte:

1) Abiapuntua gizarte tradizionalaren aroa: Ekonomiaren jarduera nagusia lehen sektorean,

produktibitate baxuko nekazaritzara mugatzen da. Ekoizpen metodo konstanteak erabiltzen

dira eta ekoizpenaren helburu nagusia autokontsumoa da. Soberakinak badaude, merkatuan

saltzen dira. Gizarte horretan orokorrean botere politikoa lur‐jabeek izango dute eta

mugimendu soziala eskasa da.

Batzuetan gizartetik kanpoko beste batzuetan gizarte barneko dinamikek bultzatuta

aurrerapen ekonomikoa posible dela zabaltzen hasten da.

2) Hazkunde‐abialdirako aurrebaldintzen ezarpen aroa: Nazioarteko merkataritzari esker

nekazaritza zein industria ekoizpen funtzioetan berrikuntza teknikoak barneratzea hasten

dira, manufaktura‐enpresa berriak agertzen dira inportazioak ordezkatu asmoz. Bestalde,

oinarrizko kapitala gehienbat komunikabide eta garraiobideetan inbertitzen da eta jarduera

hauek aurrera eramateko finantza‐erakundeak sortzen dira. Prozesu hau Mendebaldeko

Europan Industri Iraultzaren ondoren gertatu zen eta kolonizazioen bidez beste herrialde

batzuetara hedatu zen.

3) Hazkunde‐abialdi aroa: Fase honetan, hazkundea sistematikoa bilakatzen da, izan ere

enpresa zein industriak lortutako mozkinen etengabeko berrinbertsioak hazkundea

hedatzea eragingo baitu.

4) Heldutasuneranzko bidea: Teknologia ekoizpen sektore guztietara hedatzen da eta

ekonomia edozer ekoizteko gai dela uste da.

5) Masen kontsumo garaia. Azken aldian, masa‐kontsumo handiko garaian, biztanleriak

edozein ondasun eta zerbitzu eskuratzeko aukera izatea lortzen da eta Ongizate Estatua

agertuko da.


36

Argi geratzen denez, Rostow‐ek proposatzen duen munduko ekonomiaren bilakaera

eskemak, garapenaren aroak sistema kapitalista batean bakarrik kontuan izaten ditu eta ez

ditu ez sozialismoa ezta komunismoa ere aro ezberdinen arteko pausu moduan

aurreikusten, egile marxista askok horregatik kritikatu zuten (Naredo, 1996). Helburu

nagusia, oparotasun egoera bat lortzea zuen eta ekonomiaren hazkunde tasaren azelerazioa

faktore eragileak bilatu eta azaldu nahi zituen.

Bustelok dioenez (1992, or. 35), aitzindarien arabera garapena lortzea ahalbidetuko zuten

bitartekoak ziren; industrializazioa, barne merkatua babestea eta Estatuaren esku‐hartzea.

Industrializazio prozesua indarrean jartzeko ereduari buruzko eztabaidak, bi postura

kontrajarri hartu zituen. Alde batetik, ekonomiaren sektore ezberdinen hazkunde parekatua

defendatzen zuena, barne merkatuaren itotzea ekidingo zuena. Bestetik, hasiera batean

sektore konkretu batzuen garapena proposatzen zuen ideia, ondorengo urteetan

ekonomiaren gainontzeko sektoreen bultzatzaile izango zirenak. Garapen orekatua

defendatzen zuten egileen artean Rosendenstein‐Rodan gailentzen da bere “big push” edo

bultzada handia ideiarekin eta Nurske eta Lewis txirotasunaren gurpil zoroari buruzko

ideiekin. Bestalde, Hirschmanek ez dut bat egiten garapen mota honekin eta Garapen

Desorekatuaren aldeko apustua egiten du. Perroux‐ek aldiz, “pôles de croissance” edo

Hazkunde Poloen Teoria defendatzen du.

Rosendenstein‐Rodan (1960) “big push” edo bultzada handiaren ideia plazaratzen lehena

izan zen. Bere ustez, “big push” bezala izendatu zuen estrategiaren bidez gobernuak

jarduera ezberdinetara bideratutako pizgarriak planifikatu behar lituzke ekonomia

prozesuari bultzada handia emateko. Hau da, ekonomia txiroek eskariaren hazkunde handi

baten beharra dute, merkatuaren tamaina handi araziko duena, horrela enpresarientzat

industrializazioak eragiten dituen kostu finkoak bere gain hartzea errentagarria izango baita.

Bultzada handiaren logikaren arabera, eskaria estimulatzen duen edozein neurri, gastu

publiko handia, atzerritar laguntza, mineralen aurkikuntza, edota baliabide naturalen

prezioen igoera baliagarria izango da.

Bultzada handiaren ideiak bi kritika nagusi jasan ditu: Alde batetik, Hirschman‐en aritik,

baliabide naturalen goraldiek bultzada edo “backward and foward linkages” txikia dute, eta

ondorioz ekonomiaren gainontzeko sektoreetan duen eragina oso mugatua da. Bestetik,

ekonomiaren “boom”‐ak aztertzen adituak direnen arabera, “boom” goraldiek eragiten


37

dituzten diru‐sarrera gehienak kontsumitu egiten dira inbertitu beharrean (Sachs & Warner,

1999).

Beste bi autore esanguratsuk, Nurkse (1955) eta Lewis‐ek (1968 {1955}), Rosenstein‐

Rodanen bultzada handiaren ideia ontzat hartu eta kapitalaren metaketaren beharra

azpimarratu zuten, batik bat, aurrezkiaren bidez lortutako kapital metaketarena. Honi esker,

txirotasunaren gurpil‐zorotik ihes egiteko aukera izango lukete bertan harrapatuta aurkitzen

ziren herrialdeek. Laburki azaltzeko, egile hauen arabera gurpil‐zoroen sortzaile nagusiak

hurrengoak ziren; alde batetik, iraupeneko errentek eragindako aurrezki maila eskasa eta,

bestetik, enpresariek merkatu lokal ahula eta lanaren eraginkortasun maila baxua izanik

mozkinak lortzeko aukerarik ez aurreikustearen ondorioz buruturiko inbertsio urria. Arrazoi

bat edo besteagatik, herrialde hauen ekonomia bere ekoizpen ahalbideen mugaren barneko

egoera batean aurkitzen zen eta ez zuten hazkundea azeleratzea lortzen. Beraz, Lewisen

ustez garapen‐ekonomiaren erronka nagusiena komunitate batek bere nazio‐errentaren %4

edo %5 aurreztu eta inbertitzetik, borondatezko aurrezkia %12 edo %15era igoko duen

prozesua ulertzea izango da. Prozesu horretan, garai hartako egile gehienek industriaren

garrantzia azpimarratu bazuten ere, Lewis‐ek sektoreen arteko harremanak aztertu zituen.

Bi sektore nagusi bereizten ditu Lewis‐ek: alde batetik, sektore kapitalista eta, bestetik,

sektore tradizionala. Lehenengoan, soldatapeko langileak aritzen dira eta ekoiztutako

produktuak saltzean etekinak lortzen dira. Bigarrenean, banakako enpresak daude eta

familia barruan banatzen da egin beharreko lana. Lanaren produktibitate marjinala oso

txikia da eta ekoizpenaren gehiengoa kontsumora bideratzen da.

Sektore kapitalistaren hazkundea sektore tradizionaleko eskulana xurgatuz lortuko da.

Beraz, bi sektoreen soldatak antzekoak badira ere, sektore kapitalistarena zertxobait

altuagoa izan beharko dira beste sektorearen langileak erakartzeko. Sektore tradizionalean

eskulana asko dagoen bitartean sektore kapitalistak soldatak konstante mantentzen ditu eta

etekinek gora egiten dute (aurrezkia eta kapital‐metaketa igoaz). Ondorioz, eskulan

gehigarriaren beharra izango du eta prozesuak jarraituko du. Etekinak berriz ere inbertituko

dira, kapital gehigarriaren kopurua ugaldu eta nazio‐errentaren igoera bultzatuz. Azkenean,

eskulanaren migrazioa bukatzean, garapenaren prozesua amaitu egingo da.


38

Aitzitik, Hirschman‐ek (1961) kontrako irtenbidea proposatzen du: ekonomiaren sektorerik

aktiboenetan inbertitu, ondoren sektore hauek izan daitezen ekonomiaren gainontzeko

sektoreen indar eragile. Aukera honen aldeko apustua egin zuen, Rosenstein‐Rodan‐ek

proposatutako bultzada handiaren ideia bidera ezina iruditzen baitzitzaion, inbertsio

ahalmen eskasa eta ekonomiaren sektore ezberdinen arteko harreman ahulen zela eta.

Azpigaratutako herrialdeen industrializazio dinamika deskribatzeko bi ekintza mota

bereizten zituen Hirschman‐ek: batetik, atzeranzko kate‐mailak zeuden, enpresariek kostuak

murrizteko inportatutako ondasunak herrialdean ekoiztutakoekin ordezkatuko lituzkete.

Beste alde batetik, aurreranzko kate‐mailak bezala ezagutzen direnak, hauek ere, merkatuak

dibertsifikatu eta zabaltzeko asmoarekin enpresariek eragindakoak, beraien ekoizpena beste

ondasun batzuetara zabalduz. Beraz, hasierako sektore indar eragile batetik abiatuz,

ekonomiaren erabateko industrializazioa lor daiteke atzeranzko eta aurreranzko kate‐maila

ekintzekin. Dena dela, errealitatean ez zen aurreikusitakoa bete, enpresariak beti ez

baitziren hornitzaileez aldatzeko prest egon, batik bat, inportazioei esker teknologia maila

altuagoa eta merkeagoak ziren ondasunak eskuratu baitzitzaketen. Egoera horretan,

Estatuak esku hartu behar zuen, arantzelez baliatuz, inportazioak ordezkatuko zituen

ordezko industriak ezarriz.

Perroux‐ek (1973) tarteko ikuspegi bat proposatu zuen “pôles de croissance” edo hazkunde‐

polo bezala izendatu daitekeen ideiarekin:

“… el crecimiento no aparece en todas partes al mismo tiempo; se manifiesta en puntos o

polos de crecimiento, con intensidad variable; se difunde por medio de diferentes canales,

con distintos efectos terminales sobre el conjunto de la economía.

… una visión que surge de la observación de países de crecimiento lento, pero que se puede

comprobar igualmente en la política de Estados modernos.” (Perroux, 1973, or. 10‐11).

Hazkunde‐poloen kontzeptua honela definitzen zuen: ekonomiaren hazkunde dinamikoa

sorraraz dezakeen industria lider baten inguruan beraien artean input‐ouput loturen bidez

estuki erlazionatutako industrien multzoa. Bai industria liderra bai sektore independenteak

ekonomiaren gainerakoa bano azkarrago hazten dira. industria eragileak (bataz besteko

hazkunde maila baino handiagoa duenak) industria‐gunea (industria eragilearen inguruan

elkartzea) sortuko du eta azkenean hazkunde‐poloa sortuko da.


39

Egile honen arabera ekonomia batean egitura aldaketak gertatzen dira bai industria berriak

agertu eta zaharrak desagertzen direlako bai industria bat edo batzuen zabalkundearen

eraginez.

Industria jakin batzuen lurralde‐kontzentrazioa proposatzen zuen, enpresen gertutasuna eta

giza harremanak eraikitzea teknologi guneen sorrera eta informazio trukaketak mesedetuz

hazkunde‐polo bezala jardun zezaten. Geografikoki, hazkunde‐poloak berrikuntzaren gune

sortzaileak eta hedatzaile espazialak bezala ulertzen dira (Friedman, 1973, or. 33). Zentzu

honetan, Perroux‐ek, Schumpeter‐ek bezala, garapenaren eragile nagusiena berrikuntza zela

azpimarratzen zuen. Egile honentzat, hazkundea eta garapena fenomeno independenteak

dira, beraz egitura aldaketak ezinbestekoak dira hazkundea eman dadin, zeinak aldi berean

garapenean eragingo duen, nahiz eta, garapena izango den hazkundea ahalbidetu eta

mugatuko duen indar eragilea (Perroux, 1964).

2.5. TEORIA ESTRUKTURALISTATIK MENDEKOTASUN TEORIARA

Eskola estrukturalista, Garapenaren Ekonomiaren eskola heterodoxoa izan zen,

modernizazioaren alternatiba bat. Estrukturalismoa, 1950eko hamarkadaren erdialdean

sortu zen Raul Prebisch (1950) eta Latinoamerikarako eta Kariberako Batzorde Ekonomikoko

(CEPAL) hainbat ekonomialari Latinoamerikak nazioarteko merkatuetan lehiatzeko zituen

zailtasunaz ohartzean. XX. mendeko 90eko hamarkadan eskola neo‐estrukturalista moduan

berritu zenetik, egun globalizazioa eta garapenari buruzko eztabaidan aktiboki dihardu

(Hidalgo‐Capitán, 2011).

Raul Prebisch (1901‐1985) ekonomialari argentinarrak hezkuntza neoklasikoa izan zuen.

1935ean Argentinako Banku Zentralaren zuzendari izendatu zuten eta bere gidaritzapean

Banku Zentrala Nazioarteko Lanaren Zatiketa onartzetik industrializazioa defendatzera igaro

zen. Industrializazioa ahalbidetzeko funtsezkoa zen inportatzen ziren ondasunen izaera

aldatzea; kapital‐ondasunen inportazioa bultzatu behar zen eta ez kontsumo‐ondasunak.

Raul Prebisch‐ek “El desarrollo económico de la América Latina y algunos de sus principales

problemas” eta “Estudio económico de América Latina” argitaratzean lehengo aldiz Zentro‐

Periferia sistemaren ideiaren garapena jaso zen. Dokumentu hauetan aurkezten zen

azterketaren arabera, mundu kapitalista bi herrialde mota ezberdinekin kontzeptualizatu


40

daiteke: zentroa, ekoizpen‐teknika kapitalistak barneratzen aitzindariak diren ekonomiez

osatua eta periferia, aurrerapen teknologikoak, batik bat, esportatzera bideratuko diren

elikagaiak ekoizten dituzten sektoretan barneratzen dituen ekonomiez osatua egongo da.

Beste modu batera esanda, AEBek eta Europak zentroa osatzen zuten eta Latinoamerikak

zein Hirugarren Munduko gainontzeko herrialdeek, berriz, periferia.

Teoria estrukturalistaren azterketak arreta berezia eskaintzen dio Zentro–Periferiak

aurkezten zituen ekoizpen egitura ezberdinei. Hasierako ekarpenak Nazioarteko Lanaren

Zatiketaren ereduan oinarritzen ziren, herrialde azpigaratuak lehen sektoreko ondasunen,

osagai teknologiko gutxi dituzten ondasunen, ekoizpenean espezializatzen zirenez, Periferiak

teknologi aurrerapenak sortu eta barneratzeko zailtasunak zituen.

Prebisch‐Singer‐en tesiaren arabera Zentroko eta Periferiako herrialdeen arteko

Elkartrukeko Erlazio Errealaren okerragotze bat eman zen lehenengokoen alde,

manufakturatutako produktuen esportazioan espezializatu baitziren eta hauen prezioak

goranzko bilakaera izan zuten, nekazal ondasunen prezioetatik aldenduz. Ondasun

manufakturatuen eskaera asko igo zen eta lehengaiena berriz ez, eskariaren joerak azalduko

du prezioen bilakaera zehatz hori, ondorioz, Zentroko herrialdeak Periferiako herrialdeetako

produktibitatearen handitzearen onuraren jabe egingo dira.

Honenbestez, egile estrukturalistek atzerriko lehiak eta barne‐merkatuaren tamaina txikiak

barne‐garapena eragozten zuela ondorioztatu zuten eta ekonomia sendoago bat lortzeko

sektore industrialaren bitartez nazio‐barnean zegoen egitura birmoldatu nahi izan zuten.

Hots, gehiegizko eskulanak barne eskarian sortzen zuen presioa arindu eta produktibitate

maila areagotzeko merkatuaren tamaina handitu eta kanpo‐lehia kontrolatzeko neurri

zehatzak indarrean jarri behar izan zituzten. Lehenengo urratsa, lehengaien eta nekazaritza‐

ekoizpenaren esportazio‐baldintzak hobetzeko eskaera handitzea izan zen, eta bigarrena,

manufakturak esportatzeko aukerak hobetzeko ahaleginetan zentratu ziren. Bilakaera

horretan Estatuaren papera funtsezkoa izan zen eskola honen arabera (Jubeto Ruiz &

Areskurrinaga Mirandona, 2010)

Beraz, autore estrukturalistek egitura ekonomiko eta sozialen aldaketak eskatuko dituzte,

bereziki, industria sektoreak gainontzekoetan izan beharko lukeen funtzio dinamizatzailea

azpimarratuz. Gainera, produktibitatea areagotzeko beharraren premia azpimarratzen


41

zuten, modu horretan kapitalaren pilaketa posible izango baitzen eta ondorioz beharrezkoak

ziren egitura aldaketa ahalbidetu. Eraginkortasuna handitzeko teknologia barneratzea

ezinbestekotzat aurreikusten zuten, inportazioa ez zen izango teknologia eskuratzeko

aukera bakarra, bestela menpekotasun teknologikoa bultzatuko lukete, beraz azken hau

ekiditeko barne industria teknologikoa bultzatu nahi izan zuten, industriari nekazaritzari

baino garrantzi handiagoa eskainiz. Industria sektorean, industria astunari arinari baino

lehentasun handiagoa eskaini zitzaion.

Gorago aipatu den moduan, teoria estrukturalistak Estatuaren esku‐hartzea defendatzen du

bai industria sektore hasiberria babesteko zein errentaren banaketa edo nazioarteko

harreman ekonomiko orekatuagoak lortzeko ere. Teoria honetatik eratorritakoa da

Mendekotasunaren Teoria, Paul Baran‐en ekarpenei esker. Mendekotasunaren teoriak

elementu neo‐marxistak Keynesen teoria ekonomikoarekin uztartzen ditu. Keynesen

ikuspegi ekonomikoa kontuan izanik, menpekotasunaren teoriak oinarrizko lau zutabe ditu:

1) Barne eskari handi esanguratsua, merkatu nazionalari dagokiona, garatu; 2) nazio garapen

maila areagotzeko industri sektorearen garrantzia onartzea ezinbestekoa da, bereziki

sektore honek nekazaritza sektoreak baino balio erantsia handiagoa eragiten duelako; 3)

langileen sarrera maila areagotu nazio merkatura bideratutako eskari agregatu handiagoa

sortzeko; 4) nazio garapen baldintzak eta herrialdearen bizi kalitate maila hobetzeko

gobernuaren betekizun eraginkorragoa sustatu.

Mendekotasun‐eskolaren arabera, Hegoaldeko herrialdeen mendekotasunaren arrazoiak ez

ziren produktibitate eza edo pobrezia. Herrialde hauen bilakaera kolonialismoak utzitako

herentzia zen, menpeko garapen baten ondorio historikoa. Beraz, munduko periferia izateak

eragiten zituen ondorio ezkorrak gainditzeko autonomia eta zentroko herrialdeekiko lotura

apurtzea eskatzen zuen eskola honek.


42

2.6. GARAPENAREN TEORIA NEOLIBERALA: WASHINGTONGO

KONTSENTSUA (WK)

Eskola neoliberala, Garapenaren Ekonomia Politikoaren eskola heterodoxo bat izan zen bere

hastapenetan, modernizazioaren eskola ortodoxoa zen garaietan alegia. XX. mendeko 40ko

hamarkadan sortu zen, Londoneko Ekonomia Eskola, Oxford, Cambridge eta Chicagoko

Unibertsitateko eta Massachussetts‐eko Teknologia Institutuko ekonomialaria ziren Colin

Clark, Peter Bauer, Jacob Viner eta Robert Solow‐en mintegi lanetan oinarriturik. XX.

mendeko 60ko hamarkadaren erdialdera modernizazioaren eskola gainbeheran sartzean,

eskola neoliberala Garapenaren Ekonomia Politikoaren eskola ortodoxo bihurtu zen.

1970eko hamarkadaren amaieran eta 1980ko hamarkadaren hasieran garapen bidean

zeuden herrialde gehienen hazkunde tasak, Asia Ekialdeko herrialde batzuenak ezik, ondoa

jo zuen. Beraz, herrialde hauek indarrean zuten garapen eredua ez zela baliagarria

ondorioztatu eta merkatuak garapenean duen paper positiboaren aldeko ideiak indarra

hartu zuen. Hots, eskola neoliberalak azpigarapena ekonomiaren geldialdi egoera bat bezala

ulertzen du, hots, Estatuaren esku‐hartzeak eragiten dituen merkatuaren funtzionamendu

ezegoki batek eragindako egoera moduan ulertzen du. Ondorioz, azpigarapen egoera

gainditzeko modurik egokiena baliabideak ahalik modu eraginkorrenean erabiltzearen

aldeko apustu egiten du. Horretarako, alde batetik, zuhurtasun makroekonomikoa, barne

liberalizazioa eta kanporantz irekitzeko joera lortu behar da, merkatuak liberalizatzeko

neurriak eta ekonomia irekitzea ezinbestekoak izanik. Bestetik, Estatuaren parte‐hartzea

ekonomian murriztea eskatzen du eskola honek, izan ere inportazioak ordezkatzeko politika

eta enpresa publikoen sorrerari loturiko ustelkeria kasu asko antzeman ziren eta arazo hau

gainditzeko Estatuaren parte‐hartzea murriztu, gobernuen tamaina txikitu eta sektore

pribatuari garrantzi handiagoa ematea proposatu zuten. Beraz, pribatizazioak; desarautzea,;

kantitate murrizketa zein lizentzia eskaerak ezabatu; eta estatu‐monopolioak eraitsi ziren.

Azkenik, proposatutako erreforma neurri ezberdinak ahalik eta azkarren aurrera eramatea

nahi izan zuten neoliberalek (World Bank, 2005).

Barne ekonomia liberalizatuko duen politikak aplikatuz, hauei esker barne ekonomiak lehia

askeko egoera funtzionatuko du eta kanpo ekonomia liberalizatuko duen politikak aplikatuz,

hauekin, nazioarteko merkataritza eta atzerritar inbertsioak eragiten dituzten lehiatzeko

abantailaz baliatu ahalko baitira. Neurri hauekin hazkunde ekonomiko prozesu iraunkorra


43

lortuko litzateke eta lortutako irabaziak gizartean banatuko lirateke merkatuak berak

zehaztutako errenta banaketa sistemaren bidez.

1990eko hamarkadan Nazioarteko Finantza Instituzioen (NFI) eta Iparraldeko herri

garrantzitsuenetako (G‐7) agintarien iritzia garapenaren arazoaren inguruan Washingtongo

Kontsentsuan (WK) laburbildu zen. Washingtongo Kontsentsua John Williamson‐ek

planteatu zuen 1989an “What Washingtong Means by Policy Reform” dokumentuan eta

bertan Latinoamerikarako hamar neurri ekonomiko plazaratzen ziren. Gero zerrenda hori

osatu egin zen eta ideologia neoliberalaren paradigma bihurtu zen.

Washingtongo Kontsentsuaren (WK) defendatzailearen ustez, behin ekonomiak

egonkortuta, liberalizatu eta pribatizaturakoan garapenaren bidean jarriko ziren, garapen

hori etengabeko hazkundean gauzatuko zen eta hazkunde horren onurak denborarekin

gizartean banatuko ziren. Jakina WK‐k kritika ugari jaso ditu batez ere praktikan arazo

handiak izan zituelako eta ez zirelako lortu espero izandako emaitzak, ez Ekialdeko

ekonomien trantsizioan ezta Hegoaldeko herrialdeetan ere. 1990eko hamarkadako azken

urteetan Kontsentsu berri bat sortuko zela ematen zuen eta Post Washingtongo Kontsentsu

honen inguruan bi proposamen kaleratu ziren: bata moderatua, Washingtongo Kontsentsua

baina giza aurpegiarekin eta Williamsonek berak onartua, hasierako 10 neurriei beste batzuk

gaineratu zizkion eta “bigarren belaunaldiko” erreformak bezala ere ezagutzen dira (2‐2

taulan jasotzen dira hasierako 10 neurriak gehi ondorengo beste 10) eta bestea

erradikalagoa, Stiglitzek bultzatutakoa. Esate baterako “Más instrumentos y metas más

amplias para el desarrollo. Hacia el Consenso Post‐Washington” artikuluan Stiglitzek (1998,

or. 48) ondokoa jasotzen du:

“El Consenso de Washington abogó por el uso de un pequeño conjunto de instrumentos...

para lograr una meta relativamente estrecha: crecimiento económico. El Consenso post‐

Washington reconoce tanto que necesitamos una serie más amplia de instrumentos como

que nuestras metas de desarrollo son mucho más amplias.”

Diru‐sarreren birbanaketa, ingurumena, osasuna eta hezkuntza hobetzearen beharra

azpimarratzen ditu Stiglitzek. Senek ere garapenaren helburuak zabaltzearen beharraz hitz

egin du gaitasunen teoriaz baliaturik.


44

2‐2 Taula: Washingtongo eta Post Washingtongo Kontsentsuen neurriak

Washingtongo Kontsentsua Post Washingtongo Kontsentsua

(aurreko 10 neurriez gain ondorengoak)

1) Defizit publikoa gutxitzeko diziplina fiskala

2)Gastu publikoaren aldaketa

3)Erreforma fiskala

4)Liberalizazio finantzarioa, batez ere interes‐tasena

5)Truke‐tasa konpetitiboa

6)Merkataritzaren liberalizazioa

7)Atzerriko inbertsio zuzenaren liberalizazioa

8)Enpresa publikoaren pribatizazioa

9)Merkatuaren desarautzea, bai produktuen merkatuena bai lan‐merkatuarena ere

10)Jabego‐eskubideen (pribatuak) bermea, batez ere sektore informalean

11)Taldeko Gobernantza

12)Ustelkeriaren aurkako borroka

13)Lan merkatu malguak

14)Munduko Merkataritza Antolakundearen (MMA) akordioak

15)Finantza araudi eta estandarrak

16)Kapitalaren irekitze zuhurra

17)Bitartekari gabeko truke‐tasa erregimen

18)Banku zentral independenteak, baina helburu nagusia inflazioa kontrolpean izatea

19)Gizarte babes‐sarea

20)Pobrezia erauzketa

Iturria:Egileak moldatuta, Goodbye Washington Consensus, Hello Washington Confusion? (Rodrik, 2006) artikuluan oinarriturik.

2.7. GARAPENAREN TEORIA ALTERNATIBOAK

2.7.1. NEO‐INSTITUZIONALISMOA EDO EKONOMIA INSTITUZIONALISTA BERRIA (EEB)

Ikuspegi honek jatorria estatubatuar instituzionalismoan du eta Thorstein Veblen (1857‐

1929) egile aitzindari moduan onartzen bada ere, John Commons (1842‐1945) eta Clarence

Ayres (1891‐1972) ere azpimarragarriak dira. Ikuspegi hau XIX. mendearen amaieran Ipar

Amerikako mundu akademikoan paradigma nagusia zen. Ekonomia sistema ireki eta

dinamiko moduan ulertzen zuen eta orekari baino garrantzi handiagoa eskaintzen zion

ohitura, instituzio eta botere harremanek ekonomiaren eboluzioa zehazten zuten

prozesuari. Beste gauza batzuen artean, instituzio egitura ezberdinek eragiten zituzten

birbanaketa ezberdinak aztertzen zituzten.

Ekonomia Instituzionalista Berriak instituzioak ekonomiaren ikerketa‐agendara itzuli ditu.

Horretarako, Ronald Coasen transakzio‐kostuen nozioa, Douglas Northen joko‐arauak,

Oliver Williamsonen enpresen gobernantza eta Elinor Ostromen ondasun erkideen


45

gobernantza kontzeptuak oinarrizkoak izan dira. Ekonomiako Nobel saria Coase (1991),

North (1993), Williamson (2009) eta Ostromek (2009) jaso izanak argi uzten du azterketa

instituzionalista modernoaren aurrerapenak aintzatesten direla (Caballero, 2011).

Coasek transakzio‐kostuen nozioa plazaratu baino lehen, ikuspegi neoklasikoaren arabera

transakzio kosturik ez zegoen ezta instituzioen beharrik ere, merkatu eraginkorrak ziren

ekonomiaren ezaugarri nagusiena. Egoera horren aurrean, Ekonomia Instituzionalista

Berriaren oinarriak teoria neoklasikoaren aldaketa batzuk eskatzen ditu baina eskasia eta

lehiakortasuna, teoria mikroekonomikoaren tresna analitikoak mantentzen ditu, nahiz eta

arrazionaltasuna alde batera utzi eta denboraren dimentsioa barneratu. Horrela, EEBak

instituzioen garrantzia onartu eta bere marko teorikoan sineskeria, historia eta politika

ekonomia azterketarako garrantzitsuak direla justifikatzen du.

Ikuspegi honen arabera ekonomia ortodoxoak sortu diren instituzio ezberdinetan oinarrituz,

ezin du ongi azaldu kapitalismoa. Beraz erakunde bakoitzak ekonomian duen betebeharra

zehatz‐mehatz aztertzeko beharra sentitu zuten. Ekonomia‐sistemaren oinarrian ez du

gizabanakoa kontuan hartzen, Komunitatea baizik, eta giza portaerari loturiko teoria

sozialak eta ekonomiaren osagai soziala kontuan izaten ditu. Beraz, ekonomiaren garapena

prozesu historiko eta diziplina anitzeko ikuspegi batetik azaltzen du. Agentzien teoria,

transakzio‐kostuak, informazio inperfektua bezalako kontzeptuetatik abiatuz merkatua gaitz

guztiak sendatzeko ez dela baliagarria ondorioztatzen dute eta Estatuaren parte‐hartzea

justifikatzen dute. Ekarpenik garrantzitsuena instituzioak berriro ere garapenaren teorian

barneratzea eta soziologia, psikologia, zientzia politikoa, zuzenbidea eta antzeko

diziplinatako kontzeptu eta kategoriak barneratzeko egindako esfortzua dugu.

Egungo egileek ondorengo ikerketa lerroetan espezializatu dira: 1) Transakzio kostuen

ezaugarrien azterketa, 2) Jabetza eskubideen azterketa, 3) Kontratu ez osoen teoria

ekonomikoaren oinarrizko kontzeptuen definizioan, 4) Agentzien teoria. Merkatu lehia

askatasuna ahuldu dezaketen presio taldeak ere aztertzen dituzte.


46

2.7.2. TOKIKO GIZA GARAPENA (TGG)

Azken hamarkadetan globalizazioak ekonomiaren eta politikaren arlo guztiak hartu dituen

neurrian, tokiko14 eremuaren eta tokiko prozesuen gaineko kezkak indarra hartu du

pixkanaka, beraz, Tokiko Giza Garapenaren (TGG) ikuspegia garatzen ari den ikuspegia da.

Giza garapenetik abiatu eta tokiko esparrutik jardutearen aldeko apustua egiten duen arren,

TGG ez da giza garapenaren eta tokiko garapenaren justaposizio hutsa (Villalba, Larrañaga,

& Jubeto, 2011).

Tokiko esparruaren aldeko apustua egiten da, giza garapenean oinarritutako prozesuak

aztertzeko esparru egokiena dela hipotesian oinarrituz. Baina, tokiko alderdia ez da modu

isolatuan aztertu behar. Tokikoak komunitatearen eta lurraldearen zentzua berraurkitzen

laguntzen duen heinean, sistema ekonomiko eta sozial bidezkoagoa eta gizatiarragoa nola

eraiki pentsatzeko lekurik egokiena bezala ulertu behar da. Beraz, erronka nagusia giza

garapenaren kategoriak tokiko estrategian eraginkor bihurtzea da (Villalba, Larrañaga, &

Jubeto, 2011).

TGG‐ak, Sen‐ek aurkeztutako eta giza garapenaren ezaugarri nagusia den, gaitasunen

ikuspegia proposatzen du, hots: garapena ebaluatzerakoan pertsonen gaitasunen barnean

kokatzen da eta ez gizarteak oro har dituen baliabideetan bakarrik. Ongizatearen kontzeptu

nagusiarekiko aldaketa garrantzitsua bat proposatzen du ikuspegi honek beraz, baliabideen

eskuragarritasunean oinarritu beharrean pertsonen eta komunitatearen gaitasuneen

oinarrituko da. Aldaketa honen aldeko apustua egitearen arrazoiak ondorengoak lirateke:

garapena lortzeko indarrean jartzen diren politika ezberdinak ebaluatzerakoan dimentsio

ekonomikoaz gain beste batzuk ere kontuan izaten hasi dira pixkanaka, eta, ongizateaz hitz

egiterakoan pertsonei geroz eta garrantzia handiagoa eskaintzen zaie.

“Desarrollo Humano Local: de la teoría a la práctica” (Dubois, Guridi, & López, 2011) lanean

jasotzen denez azken hamarkadetan tokiko garapena helburutzat dituzten proposamen 14 Zenbaitetan, ez dago guztiz argi zer ulertzen den “tokikotzat”. Tokiko giza garapenaz hitz egiten denean, tamaina bateko zein besteko lurraldeetan gauza daitekeen garapen‐mota bat aipatzen da (giza garapena), eta tokikoa komunitatearen edo udalerriaren berdintzat jotzea sinplifikazioa da. “Tokikoak” badu zentzua “kanpotik edo goitik” begiratzen zaionean, eta, hala, eskualdeak tokiko eremuak dira herrialdetik edo eremu transnazionaletik (globala) begiraturik, probintziak ere izan daitezke, eskualdetik begiraturik, bai eta udalerria ere, probintziatik. Tokikoa eremu zabalago batekiko kontzeptu erlatiboa da, eta tokikoa aztertzeko eremu barne‐hartzaileago hori aipatu beharra dago (Larrañaga & Jubeto, 2011).


47

teoriko eta politiko asko aurkeztu dira. Proposamen hauek bi multzotan sailkatu daitezke:

Batetik, egun indarrean dagoen ekonomia‐eredua maila lokalean errepikatzeko asmoa

dutenak. Bestetik, aurreko proposamenak kritikatzeaz gain beste bi ezaugarri nagusi

partekatzen dituztenak: i) gizarteen garapena bere osotasunean kontuan izaten dituztenak,

hau da, dimentsio ekonomikoaz haratagoa doazen proposamenak eta; ii) garapenaren izaera

endogenoa, eragile eta baliabide lokalei protagonismoa, azpimarratzen dituztenak.

Giza garapenaren ikuspegia Garapenerako Nazio Batuen Programa (GNBP) baino haratago

doan arren, erakunde horrek giza garapenari buruz argitaratzen dituen txostenak

ezinbesteko erreferenteak dira TGG aztertzeko. GNBPren arabera, giza garapena prozesu

bat da, pertsonen aukerak zabaltzea bilatzen duen prozesua, hain zuzen ere. Aukera horiek,

hasiera batean, anitzak izan daitezke, eta aldatu egin daitezke denboraren joanean.

TGGetik pertsonen eta taldeen benetako garapena bilatzen duten tokiko komunitateen

jarduera estrategia proposatzen da. Tokiko komunitatearen ahalduntzea lortzea da

estrategia horren helburua, beren garapen baldintzak definitzen dituzten mekanismoaren

gaineko kontrol handiagoa izan dezaten. Lurralde batean gizarte eragileak modu zuzenean

eta pluralistan eratzeko, ezinbestekoa da gaitasunen garapen prozesu bat eragitea. Izan ere,

gizarte talde guztiak ez baitute gizartean parte hartzeko baldintza bera eta gizarteari egiten

dioten ekarpenari ez zaio aitorpen bera ematen.

TGGa aztertzeko kategorien lanketa teorikoa hasi berritan daude, baina, hala ere, badaude

esperientzia praktiko batzuk, programa‐adierazpenekin eta operazio‐tresnekin. Esperientzia

praktiko ezagunenen artean, Porto Alegren (Brasil) partaidetzazko aurrekontu publikoak

atontzeko prozesuak nabarmentzen dira. Herritarren partaidetza duten aurrekontuek

pertsonen beharrizanak kontuan hartzen dituzte, eta, batez ere kolektibo behartsuenei

begiratzen dieten arren, badute ikuspegi zabalagoa. Partaidetzak, orokorrean, inbertsioak

lehentasunezko arloetara bideratzen laguntzen du, komunitatearen giza garapenerako

funtsezkoak diren arloetara, alegia.

Sarritan, zerbitzu publikoak ematearen erantzukizunak deszentralizatzeko prozesuak tokiko

giza garapenaren bilaketarekin lotzen dira. Hala ere, deszentralizazio oro ez da eraginkor eta

eraldatzailea. Giza garapenean izango duten eragina tokiko testuinguru sozial eta

politikoaren araberakoa izango da, bai eta herrialdeko baldintzen araberakoa, bereziki


48

herrialde horretako erakundeen eta administrazio‐gaitasunen araberakoa nahiz

desberdintasunaren kasuen eta ereduen araberakoa ere. Deszentralizazioa eraginkorra

izango bada, boterea eta erantzukizunak transferitu behar dira, eta ez soilik goi‐mailan

prestatutako politikak abian jarri.

Latinoamerikako herrialde gehienetan, deszentralizazioak eta beste politika publiko batzuek

parte hartzeko gune politikoak sortu dituzte. Halakoetan, komunitatearen ordezkariek, udal

agintariekin eta beste funtzionario publiko batzuekin batera, gizarte‐inbertsioko planak –

osasun zerbitzuak eta azpiegiturak barne‐ taxutzen eta erabakitzen dituzte. Guatemalan,

esaterako, gune publiko hori Hiri eta Landa Garapenerako Kontseiluen sistemak (Consejos

de desarrollo urbano y rural – CDUR) gauzatzen du.

Amaitzeko azpimarratu behar da TGGari programek izaera parte‐hartzailea dutela, eragile

lokalek zein lurralde sareek, orokorrean, garapen proiektu eta ekintzen diseinuan,

betearaztean eta kontrolean parte hartzen dute. Horretarako nazioarteko erakundeen

babesa dute, NBGP eta LANE, pobrezia erauzi eta herrialde txiro eta aberatsen arteko

desberdintasunak gainditzeko apustu sendoa egin dutenak esaterako.

2.7.3. GENEROA ETA GARAPENA (GEG)

1960ko hamarkadaren hasieran genero‐harremanen inguruko politiken neutraltasunari

buruzko kritika aitzindariak garapenerako lankidetzaren arloan gertatu zen. Izan ere, sasoi

hartan argi geratu zenez, modernizazio teoriaren ondorioz lortutako hazkunde eta

teknologiaz jabetzeko estrategiek emakume eta gizonengan eragin desberdina izan zuten.

Ester Boserup aitzindaria izan zen Emakumeak Garapenean (EG) deritzen ikerketetan eta

Woman's role in economic development (Boserup (1970)15) lanean ongi adierazi zuen familia‐

sistemei, lanari eta emakumeen estatusari dagokionean eskualde batetik bestera alde

handia dagoela. Horrez gain, emakumeak garapen‐politiketatik baztertzen zituztela eta

garapen‐estrategiek gehienbat gizonezkoei ekartzen zietela onura azpimarratu zuen.

Sasoi hartan egin ziren ikerketek azpimarratu zutenez, lan merkatuan emakumeen

presentzia gizonekin alderatuta oso txikia zen, emakumeek analfabetismo tasa altuagoa

15 Hementxe aipatua: Larrañaga & Jubeto (2011)


49

zuten, jarduera politikoetatik at zeuden eta artea, zientzia, teknologia bezalako arloetan

emakume oso gutxi zegoen. Beraz, Emakumeak Garapenean ikuspegitik, indarrean zegoen

garapen eredua zalantzan jarri gabe, sexuen arteko desberdintasuna murriztu asmoz

emakume eta gizonei aukera berdinak eskaintzea proposatu zen. Horretarako, emakumeen

independentzia ekonomikoari garrantzi handia eskaini zitzaion eta emakumeak lan

merkatuan sartzearen beharra ezinbestekotzat ulertzen zen.

EG ikuspegiaren baitan hiru estrategia nagusi bereizten dira: Ekitatearena, Pobreziaren

Kontrakoa eta Eraginkortasunarena. Ahalduntzearen estrategia, onespen eta zabalkunde

eskasagoa izan zuena, ere planteatu zen.

Aipatu den lehen estrategiaren, ekitatearen edo aukera berdintasunarenaren, helburu

nagusia erakundeak eta gizarte sentsibilizazioa aldatuz emakume eta gizonen estatus

juridiko berdina lortzea zen. Estrategia honek babesik handiena 1975. urtean jaso zuen

Mexicon ospatu zen Emakumeen Nazioarteko I. Biltzarrean Nazio Batuen Erakundeak

Ekitatearen estrategia bere Ekintza Planean jasotako printzipioetan barneratu zuenean.

Bigarren estrategiak, pobrezia gainditzeko estrategiak, emakumeak prozesu produktiboan

duen ekarpena aztertzearen aldeko apustu eskatzen du. Orokorrean pobreziak

emakumearen aurpegia duela onartu zen eta egoera hartatik ateratzeko diru‐sarrerak

areagotzeko aukerak aztertu ziren. 1980. urtean Copenhagen ospatu zen Emakumeen

Nazioarteko II. Biltzarrean emakumeak garapenean integratzeko hauen izaera produktiboa

onartu behar zela azpimarratu zen. Beraz, biltzarraren lehentasuna emakumeentzako

enplegu, osasun eta hezkuntza bezalako gaiak aztertzea izan zen. Sektore hauetan eginiko

inbertsioek emakumea barneratzen den arlo produktiboen eraginkortasuna handitzen baitu.

Hirugarren estrategia, eraginkortasunarena, 1981‐1991 urteetan nagusitu zen ekonomian

joera neoliberala indarra hartzen hasi zen garaian, merkatu librearen ideia indartzen ari zen

garai berean. Generoaren aldekoek ere eraginkortasunaren eta hazkundearen aldeko

apustua egin zuten. Emakumea garapen prozesuak erabili ez duen baliabide moduan

ulertzen hasten dira, beraz, emakumea merkatuan barneratuz garapena bultzatzen

lagunduko dutela suposatzen da. Zentzu honetan bai Munduko Bankuak zein Nazioarteko

Diru Funtsak ere garai hartan bizi zen ekonomia‐krisiari aurre egin nahirik proposatu

zituzten erreforma neurrietan ere ideia bera barneratu zuten. Sektore publikoak osasuna


50

eta hezkuntzara bideratutako gastua murriztuko du baita emakumeei etxeko lanek eragiten

dieten kargak murriztuko jasotako laguntzak ere. Estrategia honek ez zituen kontuan izan

emakumeak merkatuan barneratzeak eragin zitzakeen kostu sozial eta pertsonalak ezta

emakume eta gizonen arteko boterearen birbanaketa ere.

Testuinguru horretan, EG ikuspegia kritikatzen hasi ziren 1970eko hamarkadaren bigarren

erdialdean eta 1980ko hamarkadan eta azkenean Nairobin 1985ean ospatu zen Emakumeen

Nazioarteko III. Biltzarrean, EG ikuspegiari lotutako estrategiak zalantzan jarri zituzten eta

hautabidezko paradigma berri baten beharra azpimarratu zuten. Paradigma berrian,

emakumeen arazoek bakarka aztertu beharrean, gizartean mendeko eta bazterreko rolak

ezartzen dizkien “genero‐sistema” baten ondoriotzat hartuko dira.

Orduz geroztik, Nazio Batuen esparruan, Generoa eta Garapena (GEG) deitzen den ikuspegia

lantzen hasi zen. Aipaturiko bi ikuspegien, EG eta GEG, ezaugarri nagusiak 2‐3 taulan jaso

dira.

2‐3 Taula: EG eta GEG ikuspegien konparaketa

Emakumeak Garapenean (EG) Generoa eta Garapena (GEG)

Emakumeak arazo moduan ulertzen ditu. Funtzioen teorian oinarritzen da hauen aldaketa eta eraketan sakondu gabe

Ordena soziala arazoaren iturri moduan ulertzen du. Botearen teorian eta gizarte harremanean oinarritzen da azalpena

Emakumeak aparteko kategoria moduan Genero arteko harreman sozialak eta lanaren banaketa sexuaren ikuspegitik

Emakumeak garapen eredutik kanpo mantentzea Desorekak eta botere‐mendekotasun harremanek emakumea egoera desabantailan

Emakume eta gizonen egoera eta aukerak berdindu; garapen eredu eraginkorragoa lortu

Boterea orekatu; sexuen arteko ekitatea. Giza Garapen iraunkorra. Demokrazia eta parte‐hartzea; gizon eta emakumeak eskubide subjektu moduan ulertu

Indarrean dagoen garapen ereduan emakumea barneratu; ordaindutako lan munduan barneratu

Emakumeari autonomia eta autodeterminazio prozesuak erraztu; lanaren banaketa sexualak eragindako mendekotasun egoerak gainditu

Emakumearen eraginkortasun eta diru‐sarreren maila areagotu. Emakumeei zuzendutako proiektuak.

Aukerak ugaldu, baliabide eta onuren eskuragarritasuna zabaldu. Emakumeei eragiten dieten erabakietan parte‐hartze autonomoa bermatu.

Iturria: Egileak moldatuta, Género, Salud y desarrollo (de los Ríos, 2012) artikuluan oinarriturik.


51

Generoa eta Garapena (GEG) deitzen den ikuspegiaren arabera garapena politika, gizarte

eta ekonomiako indarren eragina jasaten duen prozesu konplexu bat da zeinetan politika,

ekonomia eta kultura arloetan sexu arteko harremanak eta sexuaren araberako lan‐

banaketak agertuko diren. Horren adierazgarri dira, alde batetik, 1995. urtean Beinjing‐en

ospatu zen Nazioarteko Emakumeen IV. Biltzarrean onartu zen adierazpen eta ekintza plana,

zeinetan ondorengoa jasotzen den:

“La igualdad entre mujeres y hombres es una cuestión de derechos humanos y constituye una

condición para el logro de la justicia social, además de ser un requisito previo necesario y

fundamental para la igualdad, el desarrollo y la paz. Para obtener un desarrollo sostenible

basado en las personas, es indispensable que haya una relación transformada, basada en la

igualdad entre mujeres y hombres” (Naciones Unidas, 1995, or. 13)

Bestetik, 189 herrialdek 2000. urtean sinatutako Milurteko Adierazpenean hirugarren

Milurteko Garapen Helburuak generoen berdintasuna eta emakumeen botere‐hartzea

sustatzea bultzatu nahi du.

2.7.4. SUMAK KAWSAY ETA SUMA QAMAÑA

Sumak Kawsay‐en ondo‐bizitzea adierazten duen quichua herri indigenen ahotsa da eta

barneratzen duen ideiaren arabera bizi on bat bilatu behar da eta ez hobea, besteena baino

hobea edo ahalegin guztiak bizitza hobetzeko xahutzen dituena. Suma Qamaña

kontzeptuaren jatorria aymara boliviarra da eta komunitatearen ideia bereganatzen du,

guztientzat barne armonia nahikoa duen gizarte on bat.

Bai Sumak Kawsay zein Suma Qamaña kontzeptuak Ekuador eta Boliviako Konstituzioetan

jaso dira, hurrenez hurren. Hain zuzen ere, 2008ko Ekuadorreko Konstituzioaren ondokoa

irakur daiteke:

“decidimos construir una nueva forma de convivencia ciudadana, en diversidad y armonía

con la naturaleza, para alcanzar el buen vivir, el sumak kawsay” (Asamblea Nacional

Constituyente de Ecuador, 2008, or. 15)

[…]

“Se reconoce el derecho de la población a vivir en un ambiente sano y ecológicamente

equilibrado, que garantice la sostenibilidad y el buen vivir, sumak kawsay” (or. 24)


52

Bestalde, 2009an onartu zen Boliviako Konstituzioak Estatuaren printzipio, balore eta

helburuei buruzko II. Kapituluaren 8. Artikuluan ondorengoa jasotzen du:

“El Estado asume y promueve como principios ético‐morales de la sociedad plural: ama

quilla, ama llulla, ama suwa (no seas flojo, no seas mentiroso ni seas ladrón), suma qamaña

(vivir bien), ñandereko (vida harmoniosa), teko kavi (vida buena), ivi maraei (tierra sin mal) y

qhapaj ñan (camino o vida noble)” (República de Bolivia Asamblea Constituyente Honorable

Congreso Nacional, 2009, or. 6)

Urte batzuk lehenago, kapitalismotik urrundu nahi duen proposamenen artean Boliviak

apustu iradokitzailea egin zuen bere Nazio Garapen Planean barneratu zuen garapenaren

definizioarekin:

BOLIVIAKO 2006KO GARAPEN NAZIO‐PLANAREN HELBURUA: ONDO BIZITZEA

Ondo bizitzea herrien eta komunitateen elkargunea da, aniztasuna eta nortasun kulturala

errespetatuz. Hau da, “ondo bizitzea gure artean”. Elkarbizitza komunitarioa da, kulturen

artekoa eta botere‐asimetriarik gabekoa, “ezin da ondo bizi, gainerakoak txarto bizi badira”.

Komunitatearen partaide moduan bizitzean datza, azken honen babespean. Halaber, ondo

bizitzeak naturarekin harmonian bizitzea esan nahi du “inguratzen gaituenarekin orekan

bizitzea”. Orduan, bere esanahian “zurekin eta nirekin ondo bizitzea” sartzen da, eta hau

Mendebaldeko “hobeto bizitzea” kontzeptutik aldentzen da, azken hori norbanakoarena da,

gainerakoengandik bananduta, eta batzuetan besteen kontura, eta naturatik urrunduta.

(Jubeto Ruiz & Areskurrinaga Mirandona, 2010, or. 225)

Kapitalismoan oinarritutako garapen ereduaren ondorioei buruzko zalantzak orokortu egin

dira azken urteetan, batik bat, planetari eragiten ari zaion ingurumen kalte larriak direla eta.

Kalte horien adibide bat da lurraren berotze globala. Sumak Kawsay zein Suma Qamaña

indarrean dagoen garapen eta hazkunde ekonomikoaren paradigmaren alternatiba moduan

agertu dira. Gizakien arteko eta gizakiak bere ingurune sozial eta naturalarekin duen

harremana beste modu batean planteatzeko aukera eskaintzen dute. Denbora luzez

alboratuta egon diren herri indigenen ikaskizunak berreskuratu dituzte, naturarekin

harmonian bizitzeko behar diren orekak ezinbesteko baldintza moduan onartuz.

Ongi Bizitzea ikuspegiaren arabera garapenaren helburu nagusia ez da hazkunde

ekonomikoa, pobreziaren eta bazterketaren erauzketa baizik. Horretarako, ordea, eredu

berri bat lortu behar da; diru‐sarrerak, aberastasuna eta aukeren banaketa ekitatiboa


53

ahalbidetu eta pertsonen zein talde sozialen duintasuna eta eskubideak bermatuko dituena.

Beraz, egun indarrean dagoen garapen ereduarekin alderatzen badugu Ongi Bizitzea

ikuspegiak: 1) hazkundean oinarritutako “garapen okerra” zalantzan jartzen du, 2) garapen

helburutzat izan beharrean aldaketa kualitatiboa eragingo duen prozesu moduan ulertzen

du, 3) lehengaien esportazioetan oinarritutako ereduak gainditzeko aukera eskaintzen du

(Escobar, 2011).

Tortosak (2009) jasotzen duenaren arabera gaur egun Ongi‐Bizitzeari buruzko lanetan

jasotzen diren antzeko ideiak 1973an Schumacher‐ek plazaratutako “Lo pequeño es

hermoso” eta “Una economía como si los seres humanos importasen” edo Manfred Max‐

Neef‐ek 1993an argitaratutako “Desarrollo a escala humana” lanetan ere landu ziren. Behar

gehien dituztenen baldintzak hobetzeko proposamen ezberdinak dira. Historian zehar

ekarpen hauek unibertsitate, akademia edo nazioarteko erakunde mailan geratu dira

errealitatean apenas eraginik izan gabe.

Orain, aldiz, Sumak Kawsay eta Suma Qamaña, jatorri indigena eta urteetan marjinatuak

izan diren kontzeptuek garrantzia hartu dute: Sinbolikoki, Konstituzioetan jaso diren heinean

eta garapen ereduek eragindako arazoei irtenbidea eskaintzeko asmoa erakusten dutelako.

Bestalde, garapena, periferiatik eta ez zentrotik bakarrik eta periferiako marjinatuengandik

eta ez periferiako eliteengandik birplanteatzeko aukera sortu dute.

2.8. SINTESIA

Kapituluan zehar, hazkunde ekonomikoari buruzko hainbat alderdi eta teoria esanguratsu

jaso dira. Hazkundea, politika ekonomikoaren helburu garrantzitsua izanik, berau azaltzeaz

arduratzen diren eredu asko sortu dira baita hazkundea eragiten duten faktoreak aztertzeaz

arduratzen diren azterketa enpirikoak ere. Zentzu honetan, autore klasikoen arabera

baliabideak mugatuak dira eta ezinezkoa da ekonomia baten hazkunde jarraitu bat

bermatzea. Are gehiago, inbertsio aukerak desagertzeko joera (Smith), errendimendu

beherakorren legea (Ricardo), biztanleriaren dinamika (Malthus), kapitalaren produktibitate

marjinalaren joera beherakorra (Keynes) edo enpresarien espirituaren okertzea

(Schumpeter) dela eta egoera geldikor bateranzko joera aurreikusten dute. Malthus‐ek jaso

zuen moduan, bizi‐iraupen mailako egoera geldikor bat.


54

XX. mendean Harrod (1939) eta Domar‐ek (1946) hazkunde ekonomiko jarraitua aukera

posible moduan aurreikusi zuten, ez ordea orekatua eta enplegu beteko egoera eragingo

zuena. Jarrera zikliko eta ezegonkor hori gainditu asmoz hazkundeari buruzko teoria

klasikoak baino formalizazio eta azterketa enpiriko maila hobea duten eta bi multzo

handitan sailkatu daitezken ereduak garatu ziren: Hazkundearen eredu exogenoak eta

hazkundearen eredu endogenoak. Lehenengoak, Solow (1956) eta Swan‐en (1956) lanetan

dute jatorria. Eredu exogenoen arabera ekonomiak Egoera Geldikorrerako joera izango du,

zeinetan ekonomiaren hazkundea nulua izango den. Gainera, neurri politikoek hazkundea

eragiteko duten eraginkortasuna oso murritza izango da. Teknologia‐aurrerapenak, aldagai

exogenoak, bakarrik izango du eragin iraunkorra. Bigarrengoak, aldiz, politika neurriek

neurri batean edo bestean herrialde baten hazkundean eragiteko aukera dutela baieztatzen

dute.

Bigarren Mundu Gerraren ondoren, herrialdeen artean sortu ziren desberdintasunez

jabetuta, hazkunde ekonomikoaz haratago arduratzen diren teoria ezberdinak azaleratu

ziren. Gauzak horrela, garapenari buruzko paradigmen bilduma bat egin da XX. Mendearen

erdi aldetik hasi eta gaur egun arte. Argi geratu denez, momentu jakin bakoitzean

paradigma bakar baten hegemonia ezin daiteke baieztatu, bai ordea pentsamendu

ezberdinak koexistu izana. Hurrengo taulan (2‐4 taula) landu diren garapen ekonomikoari

buruzko teorien ezaugarriak jaso dira. Guztiek, ipar eta hegoko herrialdeen garapen maila

ezberdina aztertu dute eta azpigaraturik dauden herrialdeen pobreziari aurre egiteko

irtenbideak planteatzen saiatu dira.


55

2‐4 Taula: Garapenaren ekonomiaren teoria batzuk

Iturria: Egileak moldatuta,El pensamiento económico sobre desarrollo (Hidalgo, 1998) lanean

oinarriturik.

Modernizazioaren eskolak garapen prozesuan industrializazioaren garrantzia azpimarratzen

zuen. Modernizazioaren teoriaren aldeko jarrera zuten autoreen iritziz, biztanleko errenta

nazionalaren hazkundeak lotura estua zuen garapen ekonomikoarekin. Denbora pasatu

ahala, garapen horren mozkin batzuk populazio guztira zabalduko zela uste zuten.

MODERNIZAZIOAREN

TEORIA TEORIA

ESTRUKTURALISTA TEORIA

NEOLIBERALA TEORIA ALTERNATIBOAK

50 60 70 80 90

Etapen teoria (50‐60 hamarkada) Modelo dinamikoak (50‐60 hamarkada) Gurpil‐zoroal (50‐60 hamarkada) Hazkunde orekatua vs hazkunde desorekatua (50‐60 hamarkada) Aldaketa estrukturala (50‐70 hamarkada)

Elkartruke terminoaren gainbehera (50) Zentro‐Periferia (50) Dualismoa (60) Garapenari oztopoa (60) Menpekotasun estrukturalista (70) Elkarmenpekotasuna (80) Neoestrukturalismoa (90)

Desadostasun kontserbadorea (50‐60) Barne liberalizazioa (70) Erreforma ekonomikoa (80‐90) Washingtongo Kontsentsua(90)

Oinarrizko beharrak (70‐80) Garapen autonomoa (70‐80) Nazioarteko ordena (70‐80) Dimentsio anitzeko garapena (70‐80) Giza Garapena eta Garapen Iraunkorra (80‐90)

2000

Ekitatea, garapena eta hiritarrak (2000)

Post‐Washingtongo akordioa (2000)

Giza Garapena eta Garapen Iraunkorra (90‐2000) Ikuspegi berriak (90 amaiera eta 2000 hamarkada)

Erakunde Ekonomia Berria Tokiko Giza Garapena Generoa eta Garapena Sumak Kawsay Suma Qamaña


56

Eskola estrukturalistaren arabera, atzerriko lehiak eta barne‐merkatuaren tamaina txikiak

eragozten zuten barne‐garapena. Beraz, sektore industrialaren garapenari esker nazio‐

barneko egitura birmoldatu eta ekonomia sendoago bat lortu nahi zuten. Horretarako,

kanpo‐lehia kontrolatu eta merkatuen tamaina txikia handitzeko neurri zehatzak indarrean

jarri behar izan zituzten. Estatuaren papera funtsezkoa izango zen eskola honentzat.

Kontrako jarrera erakutsi zuen eskola neoliberalak. Eskola honen ekarpenik

azpimarragarrienaren arabera merkatuan gobernuek egiten dituzten esku‐hartze guztiak ez

dira baliagarriak garapena sustatzeko. Are gehiago, azpigarapena Estatuaren parte‐hartzeak

eragiten duen merkatuaren funtzionamendu ezegoki batek eragindako egoera bezala

ulertzen du. Beraz, azpigarapena gainditzeko baliabideen eraginkortasunaren aldeko

apustua egiten du. Honela, 1990eko hamarkadan Nazioarteko Finantza Instituzioen eta

Iparraldeko herri garrantzitsuenetako (G‐7) agintariek garapena bermatzeko eman

beharreko pausuak Washintongo Kontsentsuan jaso ziren.

Hautabidezko edo garapenaren teoria alternatiboak bezala jaso direnek, orokorrean,

banakakoen oinarrizko beharren asetzeak duen garrantzia azpimarratzen du, garapena

pobreziaren murrizketarekin aberastasunaren areagotzearekin baino gehiago lotuz.

Esaterako, Erakunde Ekonomia Berriak (EEB), giza portaerari loturiko teoria sozialak eta

ekonomiaren osagai soziala kontuan izaten ditu. Tokiko Giza Garapenak (TGG), tokiko

esparruaren aldeko apustua egiten du, sistema ekonomiko eta sozial bidezkoago bat

eraikitzeko lekurik egokiena bezala ulertzen duelarik. Generoa eta Garapena (GEG)

ikuspegiaren arabera generoen berdintasuna eta emakumeen botere‐hartzea sustatu nahi

da. Amaitzeko, Sumak Kawsay eta Suma Qamaña‐ak guztientzako bizi on bat bilatu behar

da, ez hobeagoa, besteena baino hobeagoa edo ahalegin guztiak bizitza hobetzeko xahutzen

dituen bizi bat.

Laburbilduz, azpimarratu nahi da garapenaren teoria alternatiboak agertu arte kapitulu

honetan zehar aipatu diren garapen ekonomikoari buruzko teoria nagusienek ipar eta

hegoko herrialdeen garapen maila ezberdina aztertzeaz arduratu direla eta garapen bideko

herrialdeen pobrezia maila gainditzeko irtenbide ezberdinak planteatu izan dituztela.

Irtenbide ezberdinak planteatu arren, jaso diren teoria ekonomiko gehienek azken asmo

moduan aberastasunaren areagotzea dute, hau da, garapen bideko herrialdeen pobrezia

maila gainditzeko irtenbide moduan hauen ekonomiaren hazkundea proposatzen da.

Aitzitik, ez dute herrialde garatuen hazkunde ekonomiko mugatua planteatzen.


57

Baina planetari eragiten ari zitzaion kalte larriak zirela eta, kapitalismoan oinarritutako

garapen ereduen ondorioei buruzko zalantzak sortuz joan dira. Zentzu honetan, Erromako

Klubak argitaratutako I. Txostenak garatutako herrialdeen muga gabeko hazkundea

zalantzan jarri zuen. Txosten honek eragindako desadostasunaren ondorioz, hurrengo

kapituluan jasoko diren, bi diziplina berri sortu ziren: Ingurumenaren ekonomia eta

Ekonomia Ekologikoa zeintzuei Iraunkortasun Ahula eta Iraunkortasun Sendoa kontzeptuak

lotzen zaien, hurrenez hurren.

3. KAPITULUA: GARAPEN IRAUNKORRA

3. kapitulua: Garapen Iraunkorra

61

3.1. SARRERA

Aurreko kapituluan jaso denez, garapen ekonomikoaz arduratu direnak asko izan dira eta

XX. mendean lehenengo aldiz jakintza‐arlo desberdinetatik begiztatzen hasi ziren. Hasiera

batean, Hirugarren Munduko herrialdeen jauzi kuantitatiboaz hitz egiten hasi baziren ere

pixkanaka jauzi kualitatiboaren beharra mahai gaineratu zen, hots, Garapen Iraunkorraren

beharra. Baina Garapen Iraunkorra kontzeptuak Ekonomia zientziaren baitan ez du

interpretazio adostu bat izan. Orokorrean, interpretazio ezberdin horiek bi multzo handitan

bil daitezke: alde batetik, hazkunde ekonomikoa etetea defendatzen dutenak daude, eta

bestetik, garapena bermatzeko hazkunde ekonomikoa beharrezko elementu moduan

ikusten dutenak.

1980ko hamarkadaren amaieran, Amartya Sen eta Mahbub ul Haq ekonomialarien

hausnarketa eta ikerketa lanak oinarritzat hartuta Nazio Batuek Giza Garapenari buruz

proposatutako planteamenduak etorri ziren. Zentzu honetan, 1990. urtetik aurrera Nazio

Batuetako Garapen Programa (PNUD) Giza Garapenari buruzko Txostenak argitaratzen hasi

zen zeinak Giza Garapena kontzeptua instituzionalizatzea eragin zuen.

Egun bizi dugun krisi‐ekologiko,‐sozial, baliabideena eta azkenik finantza krisi testuinguruari

loturik, Garapen Iraunkorra kontzeptuaren interpretazio ortodoxoari loturik merkatu

mekanismoan eta teknologia eko‐eraginkorrean oinarritzen diren politika neurri berriekin

Ekonomia Berde bateranzko joera iragarri da.

Bestalde, testuinguru berean desazkundea eztabaida ekologiko zein sozialetan agertu da.

Desazkundearen azken asmoa sistema ekonomikoaren tamaina norberaren borondatez

murriztea da eta, asmo honek, zalantzarik gabe Barne Produktu Gordina murriztea eskatzen


kontsumoa maila iraunkor eta baxuagoak eskatzen dituen testuinguru baterentzat mugi



Horrenbestez, kapitulu honen helburua Garapen Iraunkorretik abiatu eta Desazkundera arte

ekonomia zientziaren baitan eman diren hainbat urrats aztertzea izango da. Beraz, bigarren


62

atalean hazkundea, garapena eta baliabide mugatuen inguruan sortu diren hausnarketa

nagusienak laburbildu dira. Hirugarrenean, garapen iraunkorrak ekonomia zientziaren

baitan izan dituen bi interpretazio nagusienen zenbait ezaugarri jaso dira. Lehenik,

ingurumen ekonomia eta ekonomia ekologikoaren arteko talkak aipatuko dira eta, ondoren,

iraunkortasun ahula eta iraunkortasun sendoaren artean kontrajartzen diren ideia

azpimarragarrienak bilduko dira. Laugarren atalean, garapen iraunkorraren baitan aurki

daitezkeen dimentsio ezberdinak azaltzen dira. Hurrengoan, Giza Garapena eta Giza

Garapena eta Garapen Iraunkorra uztartu nahi dituen kontzeptua landuko dira. Seigarren

atalean, desmaterializazioaren baitan jasotzen diren hainbat ekarpenekin hasi eta garapen

iraunkorraren interpretazio ortodoxoari kritika zorrotza egiten dion eta eztabaida ekologiko

zein sozialetan agertu den desazkundea mugimenduaren zertzelada batzuk jasoko dira.

Amaitzeko, zazpigarren atalean, hirugarren kapitulu honen sintesia izango da.

3.2. HAZKUNDEA, GARAPENA ETA BALIABIDE MUGATUAK

3.2.1. HAZKUNDEAREN MUGAK

XX. mendearen 60 eta 70eko hamarkadatik aurrera hazkunde ekonomikoari buruzko

eztabaida aldatzen hasi zen. Baliabide naturalen agorpena, kutsadura‐arazoak eta

hondakinen kudeaketa gizarte industrialetako arazo nagusienetarikoak bilakatzean,

ekonomialariak beraien analisietan, berriro ere, natura kontuan hartzen hasi ziren. Garai

honetan, beraz, mugarik gabeko hazkundearen aurkako lehen aldarrikapenak sortu ziren;

hau da, lurraren muga biologikoak kontuan izan behar direla ohartarazten zituztenak, izan

ere petrolioaren krisia ingurumena zein bizi kalitateari eragiten ari zitzaion kaltea gero eta

nabariagoa zen (Meadows D. H., Meadows, Randers, & Behrens, 1972; Daly, 1987; 1989;

Pimentel, et al., 1973). Egoera berri honen aurrean ekonomialari batzuk beraien paradigmak

berrikusteari ekin zioten.

Hazkundearen etetea defendatu zuen lehengo azterketetako bat, Erromako Klubak16 egin

zuen, bere lehen txostenean (Meadows D. H., Meadows, Randers, & Behrens, Los límites del

crecimiento: un informe del Club de Roma sobre el predicamiento de la humanidad (1º ed.

16Modu kezkagarrian hedatzen ari zen ingurumen krisi globala aztertzeko Erroman bildu ziren goi‐mailako zientzialariak eta kontzientziatutako hainbat hiritarrek osatutako kluba.


63

cast), 1972), “The limits of the Growth” izenarekin argitaratua eta I. Meadows txostena

bezala ere ezagutzen dena. Jakintza‐arlo anitzeko ikuspegia erabiliz, azpigaratutako

herrialdeen zero hazkundearen planteamenduarekin eztabaida handia eragin eta natura

baliabideen muga kontuan izanik garapen eredu alternatiboak aurkitzeko beharra

azpimarratu zuen. Txosten hau, mundua kolapsora iritsi daiteken sistema itxia denaren

paradigman oinarritu zen. Industrializatutako herrialdeek 1960 eta 1970ko hamarkadetan

erakutsitako hazkunde tasekin jarraituko balute, hamarkada gutxiren barruan muga

ekologiko gehienak gaindituko zituztela jaso zuen. Data zehatz bat aurreikusten zen, XXI.

mendearen erdialdea, eta beraz epe laburrean orekatuko zuen “hazkunde ekonomikoaren

berehalako murriztea” beharrezkotzat jotzen zen.

Erromako Klubaren bigarren txostenak, jarrera moderatuagoa erakutsi zuen, baina

baliabideen eskasia nabarmenduz. Txosten honen arabera hazkundearen etete premia hain

larria ez bazen ere ondorengoa jasotzen zen: “El crecimiento por el crecimiento mismo, en

el sentido númerico y de tamaño, sencillamente no puede continuar por tiempo indefinido”

(Merasovic & Pestel, 1975, or. 27). Beraz, hazkunde organikoago bat proposatzen zen, hau

da, orekatua eta erregio bakoitzerako desberdina, ekonomiaren hazkundea bizidun baten

hazkundearekin parekatuz. Mundua ez dela sistema homogeneo bat azpimarratu zuten,

lehenengo txostenean bezala, baizik eta elkar eragiten duten herrialde ezberdinez osaturiko

sistema heterogeneo bat. Ez zuten mundu mailako kolapso bat aurreikusten, baizik eta

egoera orokorra mindu zezakeen herrialde mailako hondamendiak (Merasovic & Pestel,

1975, or. 84‐85). Krisi hauek ekiditeko, mundu mailako estrategia eta ekintzak indarrean

jartzea proposatzen zuten, epe luzeko ikuspegiarekin eta etorkizuneko belaunaldiekin

identifikatuko zirenak.

3.2.2. BRUNDTLAND TXOSTENA. GARAPEN IRAUNKORRAREN INSTITUZIONALIZAZIOA

Aurreko mendeko 60ko hamarkadaren amaieratik aurrera ingurumenari buruzko kezkak

indarra hartuz joan ziren herrialde garatuenetan. Testuinguru horretan egin zen Nazio

Batuen Giza Ingurumenari buruzko konferentzia Stockholm hiriburuan, 1972. urtean. Bertan

nazioarteko komunitatea lehenengo aldiz bildu zen mundu mailako garapen eta ingurumen

beharrak aztertu asmoz. Garapen eta ingurumen auzien arteko harreman zuzenik onartu ez

zen arren, ordura arte indarrean zegoen ekonomiaren garapen ereduak aldaketa bat behar

zuenaren zantzuak plazaratzeko baliagarria izan zen (Mebratu, 1998, or. 500).


64

1972ko Nazio Batuen Giza Ingurumenari buruzko konferentziaren ondoren, pixkanaka gero

eta nabariagoa zen ingurumena eta garapena ezin zirela luzaroan gatazka egoera batean

mantendu. Aldi berean, terminologiaren bilakaera prozesu bat jaso zen “ingurumena eta

garapena” (environment and development), “suntsiketarik gabeko garapena” (development

without destruction) eta “ingurumena zaintzen duen garapena” (environmentally sound

development). Azkenean, “eko‐garapena” terminoa azaldu zen 1978. urtean Nazio Batuen

Ingurumen Programak (UNEP, 1978) argitaratu zuen txostenean. Ordurako, nazioarte mailan

ingurumen eta garapen ideiak batera landu behar zirela onartua zegoen.

Urte batzuk geroago, Tryznak (Mebratu, 1998an aipatua) dioenaren arabera, garapena eta

ingurumenaren ikuspegi kontzeptual berriranzko aurrerapausorik handiena “World

Conservation Strategy: Living Resource Consevation for Sustainable Development”17 (1980)

txostena IUCNek aurkeztu zuenean eman zen. Txosten honek ingurumena eta garapenaz

hitz egiterakoan kontserbazio18 kontzeptua marko moduan izan behar dela azpimarratzen

du. Ez du garapen iraunkorra bere horretan definitzen, baina garapenak iraunkorra izateko

faktore ekonomikoez gain, faktore sozial eta ekologikoak; oinarrizko baliabide biotiko eta ez‐

biotikoak; eta hautabidezko ekintzen abantaila eta desabantailak epe laburrean zein epe

luzean kontuan izan behar dituela aurreratzen du (IUCN; UNEP; WWF;, 1980). Horrez gain,

iraunkortasun terminoa eta, garapena eta ingurumenaren arteko lotura zuzena sarritan

errepikatzen da txostenean.

Nairobin, 1982. urtean, ospatu zen Nazio Batuen Ingurumen Konferentzian ez ziren

aurreikusitako asmoak bete. Ondorioz, Nazio Batuen Batzar Nagusiak Ingurumen eta

Garapeneko Mundu Batzordea osatzea erabaki zuen. Gro Harlem Brundtland izendatu zuten

batzordearen lehendakari, hortik Brundtland Batzordea bezala ere ezagutzen da eta 1987.

urtean “Our Common Future” izeneko lana argitaratu zuen “Brundtland Txostena” bezala

ezaguna. Txosten honek garapen iraunkorra kontzeptuaren instituzionalizazioaren inflexio

puntua zehaztu zuen, ordura arte, eztabaida akademiko bat besterik ez zena politika

mundura igaro zen. Bestalde, Garapen Iraunkorra terminoaren definizio zabalduena

argitaratu zuen:

17 Txosten hau IUCN, WWF eta UNEPek FAO eta Unescoren lankidetzarekin prestatu zuten.

18 Kontserbazioa, naturako baliabideak, ekosistemak eta organismoak zaintzea, babestea, suspertzea eta ugaritzea helburu duen ingurune‐kudeaketa bezala ulertua


65

“…[Garapen Iraunkorra] gaurko belaunaldien premiak asetzen dituen garapena da, baina

hurrengo belaunaldiek beraien beharrizanak asetzeko duten eskubidea arriskuan jarri gabe.”

(Eusko Jaurlaritza, 2002, or. 9)

Aurreko definizioak funtsezko bi kontzeptu ditu:

“beharrizan” kontzeptua, bereziki munduko txiroen oinarrizko beharrizanak. Hauek

ezinbesteko lehentasuna dute

Teknologia eta erakunde sozialen aurrerapen mailak ingurumena kudeatzerakoan

zehazten duten mugari buruzko ideia

Brundtland Batzordeak, hazkunde ekonomiko iraunkor baten bidez pobrezia arindu,

ingurumenaren egoera hobetu eta berdintasun sozial handiagoa lortzea ahalbidetuko duela

azpimarratzen du. Ondorioz, gehien hedatu den garapen iraunkorraren definizioak onespen

oso zabala izan du. Baina definizio hau bere anbiguotasunagatik kritikatua izan da (Bermejo,

2001b), batik bat, ekonomia ekologikoaren adarretik. Kelly et al.en arabera (2004)

anbiguotasun egoera batetik klixe batean bihurtzeko arriskuan aurkitzen da Bestalde,

baliteke, anbiguotasun horri esker adostasun handia lortu eta terminoa horrenbeste hedatu

izana (Redclift, 2000).

Garapen Iraunkorrarekin lortuko diren helburuei baliabide naturalak etorkizuneko

belaunaldientzat mantentzearen beharra ere gehitzen dio Brundtland txostenak, baina ez du

hazkundearen aurkako jarrerarik proposatzen, are gehiago; bizi kalitate hobe bat lortzeko

hazkunde handiago baten garrantzia aipatzen du, garatutako herrialdeen %3 edo %4

inguruko hazkunde tasa beharko litzateke munduko ekonomia maila orokortu ahal izateko

(WCED, 1987, or. 7). Honez gain, herrialde azpigaratuen hazkunde ekonomikoaren

suspertzea ere ezinbestekotzat jotzen du. Ostera, garapena hazkunde ekonomikoa bakarrik

ez dela onartzen du, hazkunde ekonomikoaz gain beste gizarte‐ eta ingurumen‐aldagaiak

ere barneratzen ditu garapenak. Baliabide eta energiaren kontsumo txikiagoa eta gizarte

ekitate handiagoa eragingo duen hazkunde eredu batera aldatzeko beharra ere eskatzen du

(WCED, 1987, or. 8).

Ekonomia jakintza‐arlotik, ikuspegi desberdinak plazaratu dira, zenbait egilek herrialde

garatuetan baliabide naturalen kontsumoan oinarritutako hazkundearekin etetea


66

proposatzen dute (Kelly & Moles, 2000). Beste pentsamendu eskola batzuk (Jacobs, 1996;

Field, 1995; Kolstad, 2001; Field & Field, 2003) muga gabeko hazkundea eta iraunkortasuna

bateragarri ikusten dute, beti ere ingurumen politika egoki batzuk kontuan hartzen badira.

Are gehiago, batzuen arabera hazkunde ekonomikoa eta ingurumenaren hobekuntza bata

bestearen euskarri dira. Brundtland Txostena egin zutenen ekonomialarien artean badago,

gerora, McNeill adibidez, hazkundearen aldeko jarrera hartu duenik (Goodland, Daly, El

Serafy, & Von Droste, 1997). Finean, garapen teknologikoak hazkunde ekonomikoa eta

ingurumen hobekuntza bultzatzeko duen gaitasun bikoitza ekonomia ortodoxoaren

kokatzen da (Jiménez Latorre & Rams Ramos, 2002).

Garapen Iraunkorra kontzeptua arlo politiko zein sozialean erabat zabaldu da, sarritan,

terminoaren neurrigabeko erabilerak jatorrizko ideiak baztertu ditu (Goldin & Winters,

1995). Intuitiboki denek ulertzen duten kontzeptua izan arren oraindik praktikan jartzeko

zaila da (Lélé, 1991). Garapen Iraunkorra ez da ingurumenaren babesaren sinonimoa, nahiz

eta praktika politikoak ez dituen ondo bereizten (Subirats 2000a, 2000b). Hazkunde

iraunkorrarekin ere ezin da nahastu, askotan garapen iraunkorra modu kontraesankorrean

eta ez zehatzean erabiltzen baita batik bat arlo politikoan (Allende, 2000). Dena dela,

Garapen Iraunkorraren protagonista nagusienak hiritarrak dira, azken finean, hauek baitira

berain ekintzak aldatu eta Garapen Iraunkorrak eragindako onurak gozatzeko aukera izango

dutenak. Laburbilduz, eta Brundtland berak esana, Garapen Iraunkorra “hiritarrak lehen

planoan jartzea” da.

Jarraian jasotzen den irudiak nazioarte mailan, bata bestearen segidan, ospatu diren

gertaera garrantzitsuenak jasotzen dira. Izan ere, Bartonek (2006, or. 31) dioen moduan,

mundu mailan ospatu diren goi‐bilera eta onartu diren dokumentuek, esaterako Agenda 21

edota Milurteko Adierazpenek argi uzten dute iraunkortasunaren agenda maila

ezberdinetan erabiltzeaz gain (nazioartean, nazioetan edo maila lokalean) zeharkako izaera

duela. Esaterako 1992ko Rioko Goi‐bilerak arreta berezia eskaini bazion ingurumen eta

garapenaren arteko harremanari, ondorengo goi‐bilerek arreta gehiago eskaini die

biztanleria, pobrezia eta gabezia soziala edota generoa bezalako gaiei.


67

3‐1 Irudia: Iraunkortasunaren ibilbidean nazioarte mailan burutu diren jarduerak

Iturria: Egileak moldatuta, Agenda 21 Local y Gobernanza Democrática para el Desarrollo Humano Sostenible (Calabuig, 2008) doktoredo tesian oinarriturik.

Laburbilduz, Garapen Iraunkorra eta Kontsumo Iraunkorrarekin lotura estua duten gertaerak

hauexek lirateke:

Giza Ingurumenari buruzko biltzarra (Stokholm, 1972): Nazio Batuek antolatutako

biltzar honetan herrialde industrializatuak eta garapen bidean zeuden herrialdeak

elkartu zituen giza‐familiek ingurumen osasuntsu eta emankor bat izateko duten

eskubideak mugatzeko. Nazioartean lehen aldiz onartu zen ingurugiroa babesteak

eta hobetzeak garapen ekonomikoan eta munduaren oparotasunean eragina dutela.

Ondorengo urteetan bilera gehiago egin ziren, gizabanakoen elikadura egokia,

etxebizitza duina, ur osasuntsua, familia‐plangintza aukerei buruzko eskubideak

lantzeko. Gizakiak naturarekin duen harremanari buruzko ideia berpizteak, Nazio

Batuen sistemaren barnean erakunde globalen sorrera eragin zuen.

Brundtland Txostena: Garapen Iraunkorraren lehenengo definizio esplizitua

jasotzen du. Definizio erabiliena da (Meadowcroft, 1999), gutxienez erakunde

mailan, zehatza eta aldi berean zabala delako. Asko kritikatua izan den arren,

aurretik azaldu den moduan, bai bere anbiguetate bai itxura batean azaltzen duen

kontraesanagatik ere, txostenaren arabera garapen iraunkorrak bultzatu beharko

lituzkeen baloreekin kontsumo maila muga ekologikoaren azpitik mantentzea eta

hiritar guztientzat eskuragarria izatea lortu beharko litzateke.

“Hazkundearen Mugak” txostena (Erromako Kluba)

1972 1980

Mundu mailako kontserbazio estrategia (IUCN, PNUMA, WWF)

1987

Brudtland txostena

“hazkundeaz harataga” txostena (Erromako Kluba)

Lurra zaindu (IUCN, PNUMA, WWF)

19921991

Agenda 21

1997

Kyotoko protokoloa

“hazkundeaz harataga 30 urte beranduago” txostena (Erromako Kluba)

20022000

Johannesbur‐goko deia

2004

Aalborgeko konpromezua

Lurraren Goi‐bilera

Rio+5Garapen iraunkorrari buruzko NNBBen konferentzia

Milurteko Helburuen Adierazpena

2012

Rio+20

2007

Bali‐ko orri‐bidea


68

Nazio Batuen Ingurumenari eta Garapenari buruzko Konferentzia, “Lurraren Goi‐

bilera” (Rio 1992): Ingurumena eta Garapenari buruz hitz egiteko lehen aldiz bildu

ziren Estatu‐buru eta nazioarteko gobernu‐buruek, 1992ko ekainean Rio de Jaineron

ospatu zen goi‐bileran, XXI. menderako agenda bat onartu zuten. Alde batetik,

Agenda 21, Garapen Iraunkorra lortzeko Ekintza Programa, zeinak Ingurumenari eta

Garapenarenari buruzko Rioko Adierazpena eta Oihanei buruzko Deklarazioa

jasotzen dituen. Lehenengo adierazpenak, esaterako, nazio bakoitzak aurrerapen

sozial eta ekonomikoa lortu nahian ibiltzeko duen eskubidea aitortzen du baina, aldi

berean, garapen iraunkorra bermatuko duen eredua indarrean jartzeko ardura

egokitzen die Estatuei. Bestetik, Bioaniztasunari buruzko Hitzarmena eta Nazio

Batuen Klima Aldaketari buruzko Esparru Hitzarmenak, 2000rako isurketa

kutsagarriak 1990ko mailara murriztea gomendatzen zuena, ere adostu ziren.

Azpimarragarria da, bestalde, Rioko Adierazpenaren 8. Printzipioan, lehen aldiz,

kontsumo eta ekoizpen ereduari buruzko gogoeta egiten dela, gizabanako guztiei

garapen iraunkor eta bizi‐kalitate hobea bermatzeko. Kontsumo eta ekoizpen eredu

aldatzearen beharraren premia espresuki eta orokorki onartu zuten Estatu

agintariek.

Jarraipen handia (nahiz eta ez diren bete) izan zuten dokumentuak sortu zituen

Lurraren goi‐bilerak. Dokumentu garrantzitsuak izan arren, azpimarragarria da baita

ere 1989. urtetik 1992. urtera arte, goi‐bilera ospatu arte, burutu ziren prestakuntza

lanak, zeinetan erakunde nazionalak eta internazionalak eta gizartearen sektore

ezberdinek parte hartu zuten.

Rio + 5 biltzarra: 1997ko ekainean, Nazio Batuen Batzar Orokorrak biltzar berezia

antolatu zuen (UNGASS‐19) Agenda 21‐aren aplikazio eraginkorra diseinatzeko. Izan

ere, Nazio Batuen Garapen Iraunkorreko Batzordeak, 1993an Agenda 21en

aplikazioaren jarraipena egiteko sortu zena, herrialde industrializatu gehienak

aurreikusitako helburuak ez zirela betetzen ari ohartu baitzen. Agenda 21en 8.

kapituluak herrialde bakoitzari bere Garapen Iraunkorrerako Nazio Estrategia

definitzea eskatzen dio, ekonomia, gizarte eta ingurumen politika eta planak

bateragarri egingo dituen estrategia bat. 1997. urtean oraindik nazio askok


69

diseinatzeko zuten, beraz, 2002. urterako estrategia formulatu eta garatzeko xedea

ezarri zien nazio sinatzaileei Nazio Batuen Batzar Orokorraren bilzarrak.

Bestalde, Nazio Batuen Klima Aldaketari buruzko Esparru Hitzarmena betetzen ez

zela ikusita, zenbait herrialdeen ekimenez –beraien artean Europar Batasuneko

kideak direla‐ 2000. urtetik aurrera isurketen murrizpena ezartzeko dagozkion

neurriak jasoko zituen protokoloaren negoziaketak hasi ziren. 1997ko abenduan

herrialde industrializatuak Kyoton (Japonia) batzartu ziren eta berotegi‐efektuko

gasen isurketa murrizteko konpromisoa hartu zuten, Kyotoko Protokoloa deritzon

nazioarteko itunean finkatu zena. 1990 urteko isurketa‐mailak oinarritzat hartuta,

2008 – 12 epean isurketak %5,2an gutxitzeko beharrezkoa izango ziren neurriak

zehaztea onartu zen.

Milurteko Adierazpena: 2000. urteko irailean, New York‐en bildu ziren munduko

ordezkariek Nazio Batuen Milurteko Adierazpena onartu zuten. Zentzu honetan,

lankidetza global baterako konpromisoa adostu zuten, muturreko pobrezia maila

murriztu eta epe‐muga zuten hainbat helburu betetzeko asmoa azalduz – 2015

izanik helburu urtea.

Garapen Iraunkorrari buruzko Nazioarteko Goi‐bilera (Johannesburgeko, 2002):

Johannesburgoko Garapen Iraunkorraren Aitorpen Politikoa edo Akzio Plana onartu

zen. 1992an onartutako Agenda 21 indarrean zegoen (Johannesburgon ez zen

negoziatu) eta praktikan jartzea ikusi zuten beharrezkotzat. Horrez gain, 2005.

urterako Garapen Iraunkorrerako Nazio Estrategia aplikatzen hastearen garrantzia

azpimarratu zen eta ondoko irudian ikusi daitekeenez 2010. urterako Nazio Batuen

100 Estatu‐kidek indarrean jarri zuten beraien estrategia.


70

3‐2 Irudia: Garapen Iraunkorreko Nazio Estrategiak: 2010eko irudi orokorra

Iturria: UNDESA, http://www.un.org/esa/dsd/dsd_aofw_nsds/nsds_pdfs/NSDS_map.pdf

Bestalde, kontsumo eta ekoizpen eredu jasangarria garapen iraunkorraren helburu

orokorretako bat bezala onartu zen. Johannesburgoko Garapen Iraunkorraren Akzio

Planak, III. kapituluan “kontsumo eta ekoizpen eredu iraunkorrerantz joateko nazio

zein erregio mailako iniziatibak laguntzeko 10 urteko esparru” bat eratzea. Hau

lortzeko nazioarteko iniziatiba bat sortu da, Marrakech‐eko prozesua hain zuzen ere.

Prozesuak zapi xede nagusi ditu, horietako bat Erosketa eta Kontratazio Publiko

Iraunkorra delarik.

Baina gertakizun guztietan gertatzen den bezala, erabaki batzuekin ez ziren parte‐

hartzaile guztien itxaropenak ase, esate baterako energiari zegokienekin.

Aalborg‐eko konpromisoa: 2004ko ekainean ospatu zen Aalborg‐en, Danimarka,

Laugarren Hiri eta Herri Iraunkorren Europar Biltzarrean (Aalborg+10) onartu zen

Aalborgeko konpromisoa19. Betebeharrekoa ez den arren, tokiko garapen

iraunkorraren bidean aurrera egiteko konpromisoa hartzen dute sinatzaileek.

19 Hamar urte lehenago, 1994ean, Europako tokiko gobernuak Lehenengo Hiri eta Herri Iraunkorren Europar Biltzarrean bildu ziren, Aalborg‐en bertan, Europako maila lokalera Rioko goi‐bileran lortutako emaitzak, bereziki Tokiko Agenda 21‐eri lotutakoak, eramateko. Lehenengo biltzar honetan Aalborg‐eko dokumentua eztabaidatu eta onartu zen.


71

Dokumentuak aipamen zuzena egiten dio kontsumo arduratsuari 4. konpromisoan

(IHOBE, UDALSAREA 21, 2012).

Baliko orri‐bidea: 2007an Balin ospatu zen Nazio Batuen Klima Aldaketari buruzko

XIII. Konferentzian sinatu zuten Baliko Ekintza Plana (Naciones Unidas, 2007), parte

hartu zuten herrialde guztiek. Baliko orri‐bideak ez zuen inongo konpromiso zehatzik

jaso, baina 2009rako bete beharreko urratsak zehaztu zituen, urte horretan

Copenhagen ospatuko zen Nazio Batuen Klima Aldaketari buruzko XV. Konferentzian

akordio berri bat sinatzea ahalbidetuko zuena20.

2012ko Nazio Batuen Garapen Iraunkorrari buruzko goi‐bilera (Rio+20 edo Rio20):

Hiru helburu nagusi ditu goi bilerak; garapen iraunkorra bultzatzen dituzten politika

berrituak bermatzea, dagoeneko adostuak izan diren akordioak zenbateraino

indarrean jarri diren eta jarri badira zenbaterainoko desberdintasunarekin ebaluatu

eta, azkenik, erronka berriak zehaztu. Bestalde, parte hartuko duten Estatuek

adostu dute goi bileren landuko diren gai nagusiak bi izango direla; alde batetik,

ekonomia berdea garapen iraunkorra eta pobrezia ezabatze testuinguruan eta

bestetik, garapen iraunkorraren euskarri instituzionala.

3.3. GARAPEN IRAUNKORRA EKONOMIA ZIENTZIAN

Ekonomia zientziaren baitan garapen iraunkorra kontzeptuaren interpretazio ezberdinak bi

multzo handitan bil daitezke: alde batetik, hazkunde ekonomikoa etetea defendatzen

dutenak daude, eta bestetik, garapena bermatzeko hazkunde ekonomikoa beharrezko

elementu moduan ikusten dutenak.

XX. mendearen 60 eta 70eko hamarkadatik aurrera hazkunde ekonomikoari buruzko

eztabaida aldatzen hasi zen. Baliabide naturalen agorpena, kutsadura‐arazoak eta

hondakinen kudeaketa gizarte industrialetako arazo nagusienetarikoak bilakatzean,

ekonomialariak beraien analisietan, berriro ere, natura kontuan hartzen hasi ziren. Garai

honetan, beraz, mugarik gabeko hazkundearen aurkako lehen aldarrikapenak sortu ziren;

hau da, lurraren muga biologikoak kontuan izan behar direla ohartarazten zituztenak, izan

20 Copenhangeko akordioa ez zen loteslea izan, are gehiago, ez zuten konferentzian parte hartu zuten herrialde guztiek sinatu. Herrialde garatu zein garatze bidean dauden herrialde gehienek onartu zituzten isurketa‐konpromisoak ez ziren lotesleak. Konpromiso berdinak berretsi ziren 2010ean Cancúnen ospatu zen konferentzian.


72

ere petrolioaren krisia ingurumena zein bizi kalitateari eragiten ari zitzaion kaltea gero eta


Pimentel, et al., 1973). Egoera berri honen aurrean ekonomialariek beraien paradigmak

berrikusteari ekin zioten. Ingurumenaren narriaduraz eta baliabide naturalen urritasunaz

oharturik, hazkunde ereduetan ingurumen baliabidea aldagai gisa barneratzen hasi ziren.

Ondorioz, ekonomia eta ingurumena ikusmolde ezberdinetatik aztertzen duten bi korronte

sortu dira: alde batetik, ekonomia neoklasikoaren paradigman oinarritzen den Ingurumen

Ekonomia eta, bestetik, Ekonomia Ekologikoa bezala ezagutzen den adarra, paradigma berri

eta irekiago bat proposatzen duena. Lehenengoaren helburua baliabide naturalak

ordezkatzeko gai izango den teknologiaren garapen egoki bat aurkitzea da. Bigarrenak,

planeta finitu batean aurkitzen garenez hazkunde esponentziala epe luzean mantentzea

ezinezkoa dela defendatzen du.

3.3.1. INGURUMEN EKONOMIA VERSUS EKONOMIA EKOLOGIKOA

Historian zehar naturaren eginkizunari buruz pentsamendu ekonomikoak ez du beti jarrera

berdina azaldu, eta, ondorioz, zientzia ekonomikoak natura ez du beti modu berean

integratu bere analisietan.

Orokorrean, ordea, herrialde ezberdinek etengabeko hazkunde ekonomikoa nahi izan dute

eta XX. mendearen erdialdetik aurrera desio hau areagotzen hasi zen, hazkundearen

bitartez azpigaratutako herrialdeen arazoei irtenbidea aurkitzea posible izango dela

argudiatuta. Hazkunde maila handituz gero, herrialde txiroek munduko ekonomiaren zati

handiago bat eskuratzeko aukera izango luketela pentsatzen zen. Baina, 60ko hamarkada

hasierako petrolio krisiak mundu mailako baliabide naturalen urritasuna agerian utzi zuen

eta, ondorioz, denboran zehar hazkunde ekonomiko jarraituaren erdiespena zalantzan jarri

zen. Arrazoi honen zein beste askoren eraginez, baliabide natural zein ingurumena

aztertzeko interesa areagotu egin zen, zeina mugimendu ekologistek herrialde garatuetan

gero eta narriatuagoa zegoen ingurumena salatu nahian buruturiko mugimenduek indartu

zuten.

Hasiera batean, eskola neoklasikoak bere eredu matematikoetan ez zuen euskarri fisikorik

barneratu. Urte luzez, eredu neoklasikoek kapitala eta lana aldagaiak bakarrik barne hartzen


73

zituzten, bi aldagai hauen konbinaketek ekoizpen osoa sortzeko gaitasuna izango duelako

hipotesia aintzat hartuta. Robert Solow (1976) ere ez zen gehiegi arduratu baliabide

naturalen urritasunaz, teknologia berriek edota eskulanak ordezkatu zezakeela uste izan

baitzuen.

Neoklasikoek “Kuznets‐en Ingurumeneko Kurba21” bezala ezagutzen den eredua oinarritzat

harturik, baliabide naturalen babesa ahalbidetuko lukeen mugagabeko hazkundea

justifikatzen dute. Kuznets‐en kurbak ingurumenaren narriaduraren eboluzioa errenta

mailaren arabera neurtzen du eta bere azalpen analitikoak zehazten duenez garapenaren

hasierako urratsean, nekazaritza sektorea nagusi denean, kutsadura eta baliabide naturalen

erabilera baxua da. Pixkanaka, ekonomia tradizionala industrializatuz doan heinean

ingurumenaren egoera okertuz doa, isurketa kutsakor gehiago sortu eta baliabide gehiago

kontsumitzen dira. Baina, banakako errenta‐maila jakin batetik gora igarotakoan eta

hobekuntza teknologiko zehatz batzuk eskuratu ondoren ingurumenaren narriaduraren

joera aldatu egiten da, hau da, hobetzen hasten da. Alegia, ekonomia baten garapen maila

altu bat lortutakoan, zerbitzu sektoreak osatzen du ekoizpenaren zati handiago bat,

pertsonek ingurumenari balio handiagoa ematen diote eta ingurumena babesteaz

arduratzen diren erakundeak sortzen dira eta ondorioz ingurumenaren kalitatea egonkortu

eta batzuetan hobetu ere egiten da (Gómez, 2000). Horrenbestez, ingurumenaren

narriaduraren bilakaera jasotzen duen kurbak alderantzikatutako U baten itxura hartzen du

errentaren arabera (ikusi beheko 1‐3 irudia).

21 Kuznets‐en Ingurumeneko kurbaren froga enpirikoa ondorengo lanetan aurki daiteke: Grossman eta Krueger (1995), Selden eta Song (1994) eta beste batzuk.


74

3‐3 Irudia: Kuznets‐en ingurumen kurba

Iturria: Egileak egina.

Orain dela urte gutxi, eskola neoklasikoaren itzalpean baliabide naturalak kontabilizatu,

kutsaduren eragina ebaluatu, jarduera ekonomikoek eragindako kanpo‐eraginak barneratu

eta jabetza eskubideez baliatuz baliabide naturalak pribatizatuz hauen erabilera

eraginkorrago bat bilatzeko asmoa sortu da (Naredo, La contribución de la Ciencia

Económica al tratamiento de los recursos naturales y del medio ambiente, 2000).

Ingurumen Ekonomia edo Baliabide Naturalen Ekonomia bezala ezagutzen da. Ekonomiaren

adar honek, mozkinak maximotu asmo duen ereduan kapital naturala aldagaia barneratuz,

ekoizpen ekonomikoak sor ditzaken kalteak gainditu nahi ditu. Teorema honen arabera

kapitala bere osotasunean mantendu behar da, hau da, kapital naturala eta gizakiak

sortutako kapitalaren batura konstante mantendu behar da denboran zehar (Pearce &

Markandya, 1989; Pearce & Turner, 1995). Modu honetara, kapital naturalaren galera edo

murrizketa zuritu daiteke, beti ere kapitala bere osotasunean handitzen bada. Beraz, kapital

naturala baloratu nahiko du ondoren merkatuan barneratu eta agente ekonomikoek

kontuan izan dezaten (Bermejo, 2001b).

Ingurumen ekonomiaren adarrean, eragin handia izan duten hiru ekonomialari azpimarratu

behar dira, Pigou, Hotelling eta Coase (Martínez‐Alier, 1992; 1999) . Arthur C. Pigouk (1946

{1920}) La Economía del Bienestar lanarekin Ingurumen Ekonomiari oinarri kontzeptuala

eskaini dio. Lan berean, zenbait adibidez baliatuz (higiezin baten alogera, gasaren

kontzesioa, errepideen eraikuntza, baso‐berritzea etab.) ekoizpen sozial eta ekoizpen

pribatuaren artean askotan desadostasunak daudela azaldu zuen, enpresari gehienen

helburua zein den argi utziaz: “los industriales no se interesan por el producto social neto de

sus operaciones, sino por el privado”. Horrez gain, ongizate soziala baliabideen esleipen

optimoarekin identifikatuz, Pigou merkatuaren hutsegiteen analisi sistematikoa burutzen

Banakako errenta maila

Ingu

rum

enar

en

narr

iadu

ra


75

saiatu zen. Askotan ekoizpen‐jarduerek hirugarrengoei kalteak sortu eta kalte‐ordainak

zehazteko zailtasunak daudenez, Estatuak erregulatzaile izan beharko lukeela proposatzen

du eta jarduera bat murriztu edo bultzatzeko modurik ohikoena zergak edota pizgarriak

erabiltzea litzateke. Laburbilduz, Pigouk kanpo‐eraginak barneratzeko ingurumen kaltea

eragin duen kutsatzaileari zerga bat ordainaraztea proposatzen du, hau da, kutsatzaile–

ordaintzaile printzipioa edo kanpo‐eraginak barneratzeko lehen proposamena luzatu zuen.

Beste modu batera esanda, alde batetik ingurumen baliabideei eta kutsadurari moneta balio

bat egokitzeko aukera kontuan izaten du eta bestetik merkatuak modu eraginkorrean

jokatzen ez duenean esku‐hartze publikoa proposatzen du (Jiménez Herrero, 1992; 1997a;

2000; Naredo, La contribución de la Ciencia Económica al tratamiento de los recursos

naturales y del medio ambiente, 2000).

Harold Hotellingek (1931). The Economics of Exhaustible Resouces artikuluan baliabide

berriztaezinen erabilera egokiena definitzeko gai den marko analitikoa zehazten du Lan

honetan, baliabide natural berriztaezinak merkatuan aurki daitezken egoera ezberdinen

(monopolioa, lehia perfektua, duopolioa, etab.) tratamendua sakontzen du eta baliabide

berriztaezinen belaunaldi arteko esleitze hoberena azaltzen duten eskuliburuen oinarrizko

artikulua bilakatu da (Aguilera & Alcántara, 1994). Zentzu honetan, lehia perfektuko

egoeretan mozkin garbiak merkatu prezioa ken erauzketaren kostu marjinalarekin bat

egingo du eta monopolio egoera batean, mozkina mozkin marjinalaren (sarrera marjinala

ken koste marjinala) berdina izango da eta interes tasaren proportzio berean haztea espero

da (Solow, 2009). “Hotellingen araua”‐ren arabera, baliabide berriztaezinen kudeaketa

eraginkorra izango da baldin eta ustiatzaileak deskontu tasa egokiarekin gaurkotutako

etorkizuneko fluxuen korrontea maximizatzen badu (Fontela, 2000).

Ronald Coase‐k The Problem of Social Cost lanean hirugarrengo bati kalteak sortzen dien

enpresen ekintzak aztertzen ditu (Coase, 1960). Pigouk defendatutako Estatuaren esku‐

hartze beharra zalantzan jarriko du eta jabetza eskubideak ezarriz eragileen arteko

borondatezko negoziaziori esker hoberen soziala lortuko litzatekeela planteatzen du. Egile

honen arabera, kanpo‐eraginen arazoari irtenbidea aurkitzeko bide egokiena alde guztien

arteko akordio instituzionalak lortzea izango litzateke; horrela, kanpo‐eraginen barneratzea

konpentsazio egokiak aplikatuz lortuko litzateke. Aldeen arteko akordio horiek lortzeko


76

ezinbestekoa baldintzak izango lirateke jabetza‐eskubideak ongi zehazturik egotea eta

akordioa lortzeak eragingo lituzkeen transakzio‐kostuak gehiegizkoak ez izatea22.

Bestalde, Coaseren ustez salerosketa kosturik ez dagoela suposatzea ez da oso errealista,

guztiz kontrakoa baizik, izan ere orokorrean eragiketak oso garestiak izaten dira eta

ondorioz merkatuaren bidezko jabetza‐eskubideen esleipena ekoizpenaren balioa kostuena

baino altuagoa denean bakarrik izango da bideragarria. Zentzu honetan, Coasek ingurumen

ekonomiak ikusmolde aldaketa bat behar duela pentsatzen du, izan ere Pigouk plazaratu

zuen ondasun pribatu eta sozialen arteko desberdintasunak gainditzeko hartu beharreko

neurriak desberdintasun hori eragiten duten akzioek garamatzaten baino egoera okerrago

baterantz bidera gaitzakete. Beraz, Coasek azterketa aukera‐kostuetan oinarritzea

proposatzen du. Dalesek (2002) 1968an ere bide honi jarraituko dio kutsatze eskubideen

merkatu sorrera proposatuz, non kutsatze kuoten eskubideen salerosketa burutu ahalko

den eragileen arteko borondatezko negoziazioaren bidez.

Sistema ekonomikoa eta ingurumena elkarren arteko mendekotasun‐erlazioan daudenez,

aldaketak gertatzean egokitzapen‐prozesua beharrezkoa izaten da. Egokitzapen horretan

egitura instituzionalak garrantzizko eginkizuna du23. Ekosistemak eraldatzen dituen neurrian,

sistema ekonomikoa aldaketak egitera behartua dago sisteman bertan, ekosistemengan

eragindako aldaketetara egokitzeko (Noorgard, 1994). Horretarako beharrezkoa da

instituzio berriak sortzea: lege berriak, arau berriak, pizgarri berriak, nazioarteko erlazioen

eremu berria, arau sozial berriak, etab.

22 Coasek, kanpo‐eraginen elkarrekiko ikuspegitik abiatuz eta Estatuaren hutsegiteak azpimarratuz, akordio instituzional alternatiboak alderatzea proposatzen du, kontuan hartuz nolako testuinguruan (transakzio‐kostuak, jabetza‐eskubideen egoera, …) gertatzen den kanpo‐eragina. Dena den, negoziazioaren bidea oso zaila edo ezinezkoa gertatzen da transakzio‐kostuak handiak direnean, jabetza‐eskubideak ondo zehaztuta ez daudenean edo kanpo‐eraginek izaera zehaztugabea dutenean espazioan eta denboran zehar.

23 Egitura instituzionala gizartean indarrean dauden arau formalek eta informalek, eta baita erakundeek osatuko lukete. Instituzioek eragile ekonomikoen jarduerari murrizketak jartzen dizkiote, baina era berean jarduera‐esparrua, joko‐arauak eta pizgarrien egitura zehazten dute.


77

Aurretik aipatu den Coaseren artikulua (The problem of social cost, 1960) korronte berri

baten, Ekonomia Instituzional Berria24, abiapuntua bilakatu da ekonomia zientzia

ortodoxoaren baitan. Honela, jarduera ekonomikoa esparru instituzionalaren baitan

aztertuko da, lehen aintzakotzat hartzen ez ziren hainbat osagairi garrantzia eskainiz:

pizgarrien egitura alternatiboek eskaintzen dituzten aukerak, sistema ekonomikoaren

funtzionamenduan agertzen diren transakzio‐kostuak, jabetza‐eskubideen definizioa eta

egitura, aldaketa instituzionalaren zergatiak, etab. Analisi instituzional hau mikroekonomia

neoklasikoaren esparru analitikoaren baitan burutuko da.

XX. mendeko 80ko hamarkadan sortu zen Ekonomia Ekologikoa deritzan ekonomia adarreko

ekonomialariek kapital naturalaren ordezkagarritasun ezarekiko sentsibilitate handiagoa

aurkeztu dute. Ekonomia‐korronte hau, Ingurumen Ekonomiak ingurumenari eskainitako

tratuaren alternatiba moduan sortu zen eta jakintza‐arlo anitzeko ikusmolde bat

proposatzen du, ekologia, biologia, termodinamika, etika eta beste zientzia batzuk

ekonomiarekin uztartzea posible egiten duena. Adar honi loturiko egileak ekonomiaren

eztabaidan barneratu zirenean, hazkundearen beharra zalantzan jarri eta Egoera Egonkorra

posible zela planteatu zuten (Daly, 1989; Booth, 1998). Denen artean, Georgescu‐Roegen

izan zen energiak ekoizpen prozesuetan duen eginkizuna aztertzen lehena The Entropy Law

and the Economic Proccess (1971) lanean, materia eta energiaren kontserbazio Legeaz

(Termodinamikaren lehenengo printzipioa) eta energiaren narriaduraren Legeaz

(Termodinamikaren bigarren printzipioa) baliatuz.

Georgescu‐Roegen bio‐ekonomialariaren arabera, prozesu ekonomikoak energia

erabilgaitza bihurtu arte kaltetzen duela defendatzen du, ekoizpen prozesua “balio handiko

baliabide naturalak jasotzen baititu eta inongo baliorik gabeko hondakinak botatzen ditu”‐

en prozesu bat bezala ulertzen baitu (Georgescu‐Roegen N. , 1996). Daly‐k, 1973. urtean

Toward a Steady‐State Economy lanaren bidez ekoizpen prozesuetan materia eta energiaren

24 Ekonomia Instituzional Berriak, instituzioak definitzerakoan bat egiten du XX. mendearen hasieran Estatu Batuetan Veblen, Commons eta Mitchell‐ekin indar handia hartu zuen Instituzionalismoarekin baina ez dute hurbilketa metodologiko bera erabiltzen. Lehenengoa metodo neoklasikora atxikitzen den bitartean, bigarrenaren ezaugarrietako bat metodo hori

gogor kritikatzea izan da. Dena den, azken urteetan Ekonomia Instituzional Berria ere beste jarrera batzuetara zabalduz joan da eta korronte honetako egile ugarik ortodoxia neoklasikoari zuzendutako kritikak bere egiten dituzte.


78

kontsumoa minimizatuz Ekonomia egoera egonkor batean mantentzeko aukera aurkeztu

zuen. Baina, Bergh‐en (1996) ustez Ekonomia Ekologikoarengan eraginik handiena Holling‐ek

izan du egonkortasuna eta erresilientzia kontzeptuen definizioekin (Holling, 1973; 1986).

Sistema baten erresilientzia (Holling & Schindler, 1994) literaturan bi modu ezberdinetara

definitu da: batetik trabei azaltzen zaien erresistentzia eta sistema batek orekako egoerara

itzultzeko duen abiadura bezala eta bestetik sistema batek egoera batetik bestera

igarotzeko jasan ditzaken gorabehera kopurua bezala.

Ekonomiaren korronte hau ortodoxiak ez du besoak zabalik hartu eta egungo pentsamendu

ekonomikoaren bigarren plano batean aurkitzen da25. Orokorrean, ingurumena kudeatzeko

jakintza‐arlo anitzak kontuan izango dituen metodoen erabilera gomendatzen dute,

hazkunde kuantitatiboa alde batera utziz garapen kualitatiboaren alde egiteko. Ingurumen

Ekonomiaren oinarria den natura baliabideen balorazio ekonomikoa ez dute ondo ikusten.

Erabiltzen den metodologiaren arabera balorazioaren arbitrariotasuna kritikatu egiten dute,

normalean estimazio subjektiboetan oinarritzen (prezio hedonikoak, gertakizunen

ebaluaketa, etab.) edo ordezko merkatuen bidez egiten diren zeharkako ebaluazioetan

(Jiménez Herrero, 1997b). Horrez gain, atzeraezinak diren gertaera ekologikoek

etorkizunean izango dituzten eraginak eta egungo merkatuetan etorkizuneko belaunaldirik

ez izateak sortuko dituzten eraginak ez ezagutzea (Martínez‐Alier, 1992) ere kritikatzen

diote Ingurumen Ekonomiari.

Dena dela, Azquetak (1994) dioen moduan, ingurumen ekonomialariek proposatutako

neurriak onartzen dituzte politikariek, eta Estatua erregulatzeko neurrien eta merkatu

tresnen arteko konbinaketa bat gomendatzen dute, nahiz eta neurri batzuk edo beste

batzuk lehenesten diren dagokien diziplinaren arabera (Jiménez Herrero, 1997a). Logikoa

denez, autore hauek hazkunde ekonomiko jarraituaren aurka azaltzen dira eta horretarako

planetaren muga fisiko zein energetikoak aipatzen dituzte.

Azken finean, analisi neoklasikoaren muina kanpo eragina da, banakako agentearen eta

merkatuaren indarraren ikuspegitik landua eta Paretoren zentzuan faktoreen konbinazio

optimoa bilatuz kanpo eraginetara hurbiltzen dira. Horretarako kanpo kostuak barneratzen

25 Jakina denez egile garrantzitsu askok defendatzen dute, besteak beste, Daly, Odum, Constanza, Naredo, Martínez Alier, Bermejo edota Jiménez Herrero.


79

dituzten oreka orokorreko ereduez baliatzen dira. Azken helburua, hazkunde iraunkorra eta

belaunaldi arteko ekitatearekin identifikatu daiteke, denboran zeharreko utilitatearen

maximizazioa bezala ulertua eta kostu‐mozkinen analisiaren bidez praktikan jartzen da.

Hauen kontrako puntuan, ekonomialari ekologikoak garapen iraunkorra erdiesteaz

arduratzen dira eta sistemen analisian zentratzen dira, kausa‐efektu motako ereduetan

oinarriturik. Beraz, belaunaldi arteko ekitateaz gain belaunaldi barneko ekitateaz ere

arduratzen dira. Beste modu batera esanda, ingurumenaren eta baliabide naturalen

ekonomiak garapen iraunkorraren ikusmolde teknozentriko bat izango luke eta ekonomia

ekologikoak ikusmolde ekozentrikoa (Burguillo, 2002).

3.3.2. IRAUNKORTASUN AHULA VERSUS IRAUNKORTASUN SENDOA

Garapen Iraunkorraren kontzeptua bai Ingurumen Ekonomiak zein Ekonomia Ekologikoak

barneratu du bere analisietan, baina korronte bakoitzak bere modura interpretatu du.

Ondorioz, Iraunkortasunaren bi bertsio zabaldu dira. Sarritan, Ingurumenaren Ekonomia

Iraunkortasun Ahularekin erlazionatzen da eta Ekonomia Ekologikoa aldiz Iraunkortasun

Sendoarekin. Kontraesanean dauden bi jarrera hauek kapital naturalari – hau da,

ingurumen‐ondasun eta ‐zerbitzuak eskaintzen dituen ingurumen stockak (Harte, 1995)‐

eskaintzen dioten trataeran bereizten dira.

Garapen Iraunkorra, ekonomiaren eraldaketa progresiboa eskatzen duen erronka global

moduan ulertzen du Hedigerek (2006). Erronka nagusietako bat belaunaldien arteko

ekitatea da, hau da, gaur egungo belaunaldiek hurrengokoekin duten betebeharra

baliabideen eta ingurumenaren kontserbazioari dagokionez. Horrek, natura‐ondarea

etorkizunerako egoera eta kopuru jakin batzuetan mantentzea eskatzen du, baina ez du

harmonia egoera bat ziurtatzen ezta hazkunde ekonomikoa baztertzen ere. Garapen

Iraunkorrak berekin ingurumenaren kontserbazioa eta garapen ekonomikoari buruzko

ardura dakar eta kontserbazio eta aldaketaren arteko konpentsazioak (trade‐offs) neurtzeko

metodo integratua eskatzen du. Pentsamendu ekonomikoaren baitan lehentasuna helburu

ekonomikoek edo ingurumen helburuek izan behar duten eztabaidaren aurrean ez dago

adostasunik. Horren adibide da, kontrajarrita dauden Iraunkortasun Ahularen eta

Iraunkortasun Sendoaren paradigmen presentzia.


80

Hurbilketa ekonomikoak iraunkortasunari buruzko auzia giza‐ongizatea (baliagarritasuna)

terminoetan neurtzen du (Dietz & Neumayer, 2007). Itxura batean oso sinplea den

belaunaldien arteko ekitate arauaren arabera, garapena iraunkorra izango da “baldin eta

honek denboran zehar banakako baliagarritasun edo ongizate maila ez‐beherakorra

bermatzeko gaitasuna murrizten ez badu” (Neumayer, 2010). Baliagarritasun maila

bermatzeko gaitasuna kontzeptualki guztirako kapitalaren lau osagaiek eskaintzen dute:

ekoiztutako kapitalak, kapital naturalak, giza kapitalak eta kapital sozialak26.

Iraunkortasun ahularen paradigma 1970eko hamarkadan sortu zen hazkunde

ekonomikoaren teoria neoklasikoa baliabide berriztaezinak barneratuz hedatzen saiatu

zirenean. Honen adibide dira Solow (1974) eta Hartwick (1977) ekonomialarien lanak.

Baliabide berriztaezinen ustiaketari esker lortutako sarreren erabilera hoberena eta

belaunaldien arteko kontsumo maila berdina bermatzeko orainean kontsumitu eta

ekoiztutako kapitalean zenbat inbertitu behar litzatekeen zehazten duen eredu bat garatu

zuten. Eta analisiaren gakoa denboran zehar hazkunde hoberenak ongizate maila ez‐

beherakorra modu iraunkor batean ahalbidetuko lukeen edo ez aztertzea zen. Lortutako

emaitza nagusienaren arabera, epe luzean kontsumo mailak zeroranzko joera aurkezten du,

nahiz eta ekonomia natura‐baliabideek oso neurri txikian mugatzen dutela pentsatu (Solow,

Intergenerational equity and exhaustible resources, 1974). Beraz, baldin eta ongizate maila

ez‐beherakorra ziurtatu nahi bada ezinbestekoa da kapital stocka bermatuko duen araua

zehaztea. Arau hau Hartwick‐ek zehaztu zuen, baliabide ez‐berriztagarrietatik lortutako

errenta ekoiztutako kapitalean inbertitu behar da. Arau hau Iraunkortasun Ahularen arau

moduan orokortu daiteke, zeinaren arabera guztirako kapital garbian eginiko inbertsioa ezin

den negatiboa izan.

26 K, guztirako kapitalaren osagaiak KM, KG, KN eta KS izango dira (? ? ?? ? ?? ? ?? ? ??? non gizakiak ekoiztutako edo manufakturatutako kapitala (KM), giza kapitala (KG); gizakien gaitasun eta ezagutzak osatuko du, kapital naturala (KN); tradizioz natura‐baliabide moduan ezagutu dena, petrolioa, gas naturala, basoak, lur‐sailak eta ingurumen aktiboak, adibidez aire garbia edo ura, osatuko du eta kapital‐soziala (KS); gizakien arteko, erakundeen (baita gobernuak ere) arteko eta gizaki eta erakundeen arteko harremanak osatuko dute (Pearce & Atkinson, 1998).


81

dKdt ? 0, non K ? KM ? KG ? KN ? K?

K: guztirako kapitalaKM: gizakiak ekoiztutako kapitalaKG: giza kapitalaKN: kapital naturalaKS: kapital sozialat: denbora

Hau da, denboran zehar guztirako kapitalaren aldaketak gutxienez zero izan behar du. Beraz,

inplizituki aurreko adierazpenak, guztirako kapitalaren osagai ezberdinak beraien artean

ordezkagarriak direla suposatzen du. Beste modu batera esanda, kapital naturalaren zatiren

bat murrizten bada iraunkortasuna bermatua egongo da baldin eta beste osagairen batean

inbertsio maila egokia burutzen bada, esate baterako giza kapitala handituz.

Iraunkortasun Ahularen kasuan, natura‐ondarea eta gizakiak sortutako kapitala erabat

ordezkagarriak dira edo teknologi aurrerapenak baliabide naturalek aurkezten duten

edozein muga erlatibo gainditu ahalko duela (Hartwick, 1977; Pearce & Turner, 1995)27

suposatzen da. Horren adierazpen praktikoa belaunaldi arteko ekitatearen azterketan

oinarritzen da. Ekonomialari neoklasikoek iraunkortasun ahularen aldeko jarrera hartu dute,

Solow (2009) delarik defendatzaile sutsuena. Aurretik aipatu den moduan, Solowen arabera

hazkunde konstante bat mantentzea posible da, eta denboran zehar kontsumoaren

maximatzea bilatu behar da, hau baita ongizatearen adierazlerik onena. Egile honentzat,

helburu hori lortzeko baliabide naturalak ahitu behar badira ez du axola, kapitala edo lanaz

ordezkatu ahalko baitira.

Aitzitik, Iraunkortasun Sendoak denboran zehar kapital naturala konstante mantendu behar

dela defendatzen du eta, gizakiak sortutako kapitalarekin ordezkagarriak ez baino osagarriak

direla aintzat hartzen da. Iraunkortasun Sendoak kapital naturala neurtzeko unitate fisikoen

erabilera proposatzen du eta ez moneta unitateen erabilera. Holloing‐ek, Solow‐en

iraunkortasun ideiaren kontrako jarrera du, kontsumo maila ez beherakor bat existitzeko

aukera defendatzen duenean eta, ezinezkotzat jotzen du ekosistemaren muga fisikoak

argudiatzen duenean. Perrings‐ek (1987) iraunkortasun ahula eta sendoaren arteko ikuspegi

bat proposatu zuen: kapital artifizialak ez du murriztu behar, kapital artifizial eta naturalaren

27 Hartwick 1997; Pearce et al 1990, Pearce et al 1994; Gutés 1996; Gundín 2002


82

arteko baturak ez du murriztu behar, eta muturreko kasuan kapital naturala ez da

beherakorra, hau da, denbora tarte batean murriztu badaiteke ere inoiz ez da desagertuko.

Azkenik, 1991. Urtean Constanza‐k hazkundea eta garapenaren artean bereiztea planteatu

zuen, lehenengo kontzeptua gehikuntza kuantitatiboa bezala ulertuko delarik eta planeta

finituan denboran zehar mantentzea ezinezkoa iruditzen zaio. Bestalde, garapena, baliabide

naturalen kontsumoa eragiten ez duen bizi kalitatearen hobekuntza bezala ulertzen du,

denboran zehar iraunkorra izan daitekeen aukera bezala ulertua (Constanza, 1991).

3.4. GARAPEN IRAUNKORRA KONTZEPTUAREN DIMENTSIO DESBERDINAK

Garapen Iraunkorrak hasiera batean hiru dimentsio inplizituko pertzepzioa barneratu duela

baieztatu daiteke, arlo ekonomikoa, ekologikoa eta soziala. Lehenengo aldiz, eredu

triangeluarraren ideiaz baliatuz, hau da, helburu ekonomikoak, ingurumen helburuak eta

helburu sozialak kontuan izanik, garapen iraunkorraren azterketa Munduko Bankuak egin

zuen (Burguillo, 2002).

Ideia bera erabiliz, 2000ko martxoan ospatu zen Lisboako Goi‐bileraren ondotik, garapen

iraunkorraren hiru dimentsioko ikuspegiaren baitan ekonomiaren eta gizartearen alderdiak

kontuan hartzen hasi ziren. Horren adibide dira; Europar Batasunaren Garapen Iraunkorreko

Estrategia (Comisión de las Comunidades Europeas, 2001), Espainiar Estatuak (Ministerio de

Medio Ambiente, 2002) argitaratutako kontsulta dokumentua eta Euskal Autonomia

Erkidegoko onartutako Euskal Ingurumen‐Estrategia (Eusko Jaurlaritza, 2002).

Mundu akademikoan, esaterako, Sierra Ludwig‐ek iraunkortasuna hiru sistema eta

bakoitzaren prozesuarekin identifikatzen du: Sistema Ekologikoa, bizitzaren eta gizakien

jardueren oinarrizko euskarria; Sistema Ekonomikoa, ondasun eta zerbitzu materialen

ekoizpen multzoa eta Sistema Soziala, agente sozial eta erakundeen antolaketaren oinarri

bezala. Norabide berean, Jiménez Herrerok (2000; 2002) ere iraunkortasuna bektorialki

aurkezten du, Iraunkortasun Integrala hiru iraunkortasun moten (ekologiko, ekonomiko eta

soziala) erlazioaren ondorioa izango delarik. Dena dela, aipaturiko bi egile hauek aurreko

hiru dimentsioak barne hartzen dituen laugarren dimentsio bat ere gehitzen dute (ikusi

irudia), etikaren dimentsioa (edo balioen sistema) zeinak naturari buruzko ideia eta giza

balio berriak eskaintzen dituen.


83

3‐4 Irudia: Iraunkortasunaren dimentsioak

Iturria: Jiménez Herrero (2002)

Antzera, Goodland‐ek (Goodland, 1995) ere ingurumen iraunkortasuna, iraunkortasun

ekonomikoa eta soziala bereizten ditu baino garapen iraunkorra ez dela hauetako batekin

bakarrik identifikatzen gehitzen du. Alderantziz, garapen iraunkorrak hiru iraunkortasunak

barne hartuko lituzke. Beste modu batera esanda, garapen iraunkorra iraunkortasun mota

ezberdinak biltzen dituen multzoa baino zabalagoa den kontzeptu bat da. Goiko irudian

hauteman daiteken moduan, garapen iraunkorra zentzu multidimentsionalean, zeharkakoan

eta irekian ulertu behar da.

Multidimentsionalitateak alde ekonomiko, sozialak eta ingurumenekoak barneratzen dituela

esan nahi du. Todarok ( (Dar, 2004)‐ean aipatua) hitz hauekin azaldu zuen garapenaren

izaera multidimentsionala:


84

“Development must therefore be conceived of as a multidimensional process involving major

changes in social structures, popular attitudes, and national institutions, as well as the acceleration

of economic growth, the reduction of inequality, and the eradication of poverty. Development, in its

essence, must represent the whole gamut of change by which an entire social system, tuned to the

diverse basic needs and desires of individuals and social groups within that system, moves away

from a condition of life widely perceived as unsatisfactory toward a situation or condition of life

regarded as materially and spiritually better”. (Todaro, 1997)

Nazio Batuen Garapen Programaren Garapen Iraunkorrerako batzordeak,

multidimentsionalitatearen ideiari jarraituz, garapen iraunkorrak lau dimentsio dituela

aitortzen du, ingurumenarena, soziala, ekonomikoa eta instituzionala (UNDESA/DSD, 2001).

Eta iraunkortasunaren aldeko politikek, lau dimentsioak maila parekatuan izan behar

dituztela kontuan gehitzen du. Gainera, dimentsio bakoitzari loturiko helburuak modu

sakabanatuan lortzea ez da nahikoa, modu integratuan baizik. Honen adibide da 1998an

Cardiff‐en onartu zen Europa Batasuneko politiketan ingurumena integratzeko estrategia

(Comisión de las Comunidades Europeas, 1998). Dimentsio desberdinen erlazioa kontuan

izaten duen adierazlerik ezagunenetakoa eko‐eraginkortasuna neurtzen duena da, hau da,

ingurumen‐ eta ekonomia‐helburuak integratzearen adibide bat (WBCSD, 2000). Errentaren

birbanaketa jasotzen duen adierazleak, bestalde, dimentsio ekonomikoak eta sozialak

kontuan hartuko lituzke. Ideia berarekin jarraituz Spanbenberg eta Hinterberger‐ek (2002)

garapen iraunkorraren lau dimentsioak binaka erlazionatzen dituzten 12 adierazle

proposatzen dituzte.

3‐1 Taula: Iraunkortasunaren dimentsioak binaka erlazionatzen dituzten adierazleak

Ingurumena‐ekonomia Baliabideen eraginkortasunaGarraio intentsitatea

Gizartea – ekonomia Lanaren eraginkortasunaDiru‐sarreren birbanaketa

Gizartea – ingurumena Ingurumenaren osasun arazoakOndasun komunak eskuratzeko erraztasuna

Ekonomia ‐ instituzioak Ustelkeria tasaLana, kapitala eta ingurumenaren gaineko zergek batezbesteko guztirako zergekiko

Gizartea – instituzioak Langileen eskubideen erabakitze ahalmena Osasun eta gizarte‐segurantza sistemaren fidagarritasuna

Ingurumena‐instituzioak Gobernuz Kanpoko Erakundeen erreklamazio eskubidea Informazio askatasuna

Iturria:Egileak moldatuta, Post Barcelona ‐ Beyond Barcelona (Spangenberg & Hinterberger, 2002) dokumentuan oinarriturik.


85

Goian, Iraunkortasun sozialari loturik ekitatea aipatu da. Honek, belaunaldi arteko

erlazioetan (belaunaldien arteko ekitatea) eta gaurko belaunaldien barneko erlazioetan

(belaunaldi barneko ekitatea) du eragina.

Alde batetik, gaurko belaunaldiek etorkizuneko belaunaldiekiko duten erantzukizunari

ematen zaion garrantzia agerian geratzen da, Brundtland batzordeak erabiltzen duen eta

onespen zabala duen Garapen Iraunkorraren definizioa kontuan izaten badugu

“…etorkizuneko belaunaldiek bere premiak asetzeko izango duten ahalmena arriskuan jarri

gabe egungo premiak asetzen dituen garapena.”

Gaurko garapena ezin da lortu hurrengo belaunaldiei kalte eginez. Beraz, garapenak

iraunkortasunean oinarritu behar du, ingurumena zainduko duen kontsumo eta ekoizpen

eredu berriak ezarri beharko dira.

Garapen iraunkorrak esparru ekologikoa, ekonomikoa eta soziala uztartuz, aberastasunaren

sorrera, honen bidezko banaketa eta baliabide naturalen kontserbazioa dakartza berekin.

Garapen iraunkorraren helburua kostuak eta irabaziak modu egoki eta bidezkoan banatzea

da, bai egungo populazioaren artean (belaunaldi barneko ekitatea), baina baita etorkizuneko

populazioa kontuan izanik ere (belaunaldi arteko ekitatea), hau da, egungo belaunaldien

garapen‐prozesuak ez dio kalterik egin behar ondorengo belaunaldien garapen‐prozesuari.

Bestalde, belaunaldi barneko ekitatearen lorpenak garapen kontzeptuarekin du lotura.

Garapen iraunkorraren kontzeptua sarritan hazkunde ekonomikoarekin nahasten da.

Lehenengoak, ingurumenaren orekari garrantzi handiagoa ematen dion moduan bigarrenak,

hazkunde ekonomikoari eskaintzen dio lehentasuna, dimentsio ekologikoa faktore

zuzentzaile moduan erabiliz.

Hazkunde ekonomikoak, berez, ez du populazio osoaren premien asetzea bermatzen.

Garapen iraunkorraren kontzeptuak, alde ekonomikoarekin batera alde soziala ere kontuan

izaten du. Garapena, beraz, ezin daiteke neurtu (aurrerago ikusiko den moduan) urteroko

ekoizpen gehikuntza tasen bidez soilik.

Belaunaldi barneko ekitateak, beraz, oinarria garapen kontzeptuan du. Kontzeptu honek,

esparru ekonomikora bideratzen bagaitu ere ingurumenaren esparrua ez da alde batera utzi


86

behar. Izan ere ingurumenaz gozatzeko aukerak unibertsala izan behar du, herrialde

guztietara hedatua eta ez bakar batzuetara soilik. Herrialde aurreratuen ingurumen‐

hobekuntzak, gainontzekoen baliabideak ustiatuz edo azpigaratutako herrialdetara

hondakinak eta kutsadura esportatuz lortzea ez da belaunaldi barneko ekitatearekin

bateragarria. Zentzu honetan, Sachs eta Santorius‐ek (2007) egun naturako ondasunez

egiten den erabilera ez dela iraunkorra gogorazten digute, alde batetik, neurriz gaineko

kontsumoa dagoelako, eta, bestetik, ondasun horiek herrialdeen zein gizakien sektore

desberdinen artean banatzeko modua ez delako orekatua. Herrialde industrializatuetan

mundu osoko biztanleria osoaren %15 bizi da, kontinente‐azaleraren laurden bat inguru

betetzen dute, eta munduko energia fosilaren %50 kontsumitzen dute, nahiz eta petrolioko

erreserben %5 eta gas naturalen erreserben %8 baino ez eduki.

3.5. GIZA GARAPENA ETA GIZA GARAPEN IRAUNKORRA

Giza Garapena lantzeko ideia 1980ko hamarkadaren amaieran sortu zen Nazio Batuen

baitan, Amartya Sen28 eta Mahbub ul Haq ekonomialarien hausnarketa eta ikerketa lanak

oinarritzat hartuta. 1990. urtetik aurrera Nazio Batuetako Garapen Programa (PNUD) Giza

Garapenari buruzko Txostenak argitaratzen hasi zen eta Giza Garapena kontzeptua

instituzionalizatzea eragin zuen, ul Haq txostenen “aitatzat” hartzen da. Lehenengo

txostena, “Giza Garapenaren kontzeptua eta neurketa” bezala izendatu zena, garapena

hazkunde ekonomiko bezala ulertzen duen pentsamendua ez onartzetik abiatu zen.

“El interés por el desarrollo humano parece estar pasando a ocupar un lugar central en la década de

los noventa. Durante mucho tiempo, la pregunta recurrente era: ¿cuánto está produciendo un país?

Con más frecuencia, la pregunta que se hace ahora es: ¿cómo le va a las personas? La razón principal

para este cambio es el creciente reconocimiento de que el objetivo real del desarrollo es ampliar las

opciones de las personas. El ingreso es sólo una de esas opciones –y una extremadamente importante‐

pero no es la suma total de la vida humana. La salud, la educación, el ambiente físico, la libertad –por

nombrar algunas opciones‐ pueden ser tan importantes como el ingreso” (Ul Haq, 1995)

Giza Garapenaren erroak Amartya Sen‐en Gaitasunen Ikusmoldearen (Capability Approach)

teorian oinarritzen dira. Teoria honek garapena, gizaki indibidual zein kolektiboak libreki

aukeratu eta balioetsitako jarduerak aurrera eramateko dituen gaitasunak hedatzen dituen

28 1998 urtean Ekonomiako Nobel Saria jaso zuen


87

prozesu bat bezala ulertzen du29. Pertsonek egin eta izan dezaketen/daitekenaz eta ez eduki

dezaketena arduratzen da, eta horrek oinarrizko beharrak baliabide materialekin aseko

direla uste duten ikuspegien hutsuneak gainditzea posible egiten du, nahiz eta aurrekoek

giza faktorea garapenean neurri batean barneratzen duten.

Giza garapenaren definizio bat Nazio Batuetako Garapen Programak Giza Garapenari

buruzko Txostenean aurkeztu zuen kontzeptua izan daiteke: “giza garapena gizabanakoen

aukerak hedatzen dituen prozesu bat da, garrantzitsuenetako batzuk bizitza luze eta

osasuntsua, hezkuntza bermatua izatea eta bizi maila egokia gozatzeko aukera lirateke.

Beste aukera batzuk askatasun politikoa, giza eskubideak bermatzea eta norbera

errespetatzea izango lirateke” (PNUD, 1990, or. 33). Giza garapena dimentsio anitzeko

kontzeptu bat bezala taxutzen da eta oinarrizko beharrak asetzetik haratago doa, gainera

bai herrialde garatu zein azpigaratuentzat da aplikagarria (Ferrero (2004), Calabuig (2008)

lanean aipatua).

Nazio Batuetako Garapen Programak 1996ko txostenean giza garapenaren dimentsioak

zehaztea erabaki zuen bere ezaugarri nagusienak azpimarratu asmoz, hasierako definizioak

dimentsioak ondo jasotzen ez zituenez interpretazio arazoak sortu baitziren.

29 Human Development and Capability Association (HDCA) sarea sona handiko akademiko eta ikerlari askok osatzen dute. Sare honek pobrezia, justizia eta ekonomia arloei loturiko disziplina anitzeko ikerketak bultzatzen ditu, guztiak gaitasunen ikuspegi batetik landuak. Informazio gehiago nahi izanez gero ondorengo web orria kontsultatzea gomendatzen da: http://www.capabilityapproach.com


88

3‐2 Taula: Giza Garapenaren dimentsioak NBGP‐ren arabera

Ahalduntzea

Oinarrizko ahalduntzea pertsonen gaitasunen ugalketan oinarritzen da, aukera multzo anitzagoa izatea bideratzen du eta ondorioz askatasun gehiago. Horrez gain, ahalduntzeak badu beste kutsu bat: pertsonek beraien eguneroko bizitzan erabakiak hartzeko aukera izatea. Pertsonek beraien garapenean agente aktiboak izan behar dute.

Lankidetza Pertsonak egitura sozial konplexua duen sare batean bizi dira eta komunitatean parte hartzean asko baloratzen dute, partaide izatea bera ongizate iturri garrantzitsua izanik.

Ekitatea Giza Garapenak ekitateari buruzko ikuspegi zabala barneratzen du, aberastasuna edo diru‐sarreren ekitatetik haratago doana. Oinarrizko gaitasunen eta aukeren ekitatea ere kontuan izango du.

Iraunkortasuna

Belaunaldi arteko iraunkortasuna kontuan izango du, eta lortu beharreko giza garapen mailak pobrezia eta gabezia egoerarik gabekoa izan behar du. Pertsonek libreki beraien oinarrizko gaitasunak gauzatzeko duten aukera mantendu behar da.

Segurtasuna

Pertsonak, beraien bizi‐iraupen fisikoa kaltetuko duten mehatxuetatik babestu behar dira. Mehatxuak militarrak edota errepresiozkoak izan daitezke (kasu horretan segurtasun militarra izango litzateke), baina segurtasuna oinarrizko beharrak aseko dituzten elementuen eskuragarritasuna bezala ere ulertu daiteke (enplegua, osasuna, etab.)

Iturria: Egileak moldatuta, NBGP, 1996, or. 55‐56tik euskaratua.

Giza Garapenari buruz desadostasun batzuk daude, baina hainbat arloren inguruan dagoen

adostasun maila ukaezina da (Ul Haq, 1995, or. 4):

“Garapenak pertsonak izan behar ditu ardura nagusi moduan

Garapenaren asmoa gizakien aukera guztiak ugaritzea izango da, ez soilik diru‐

sarrerak

Giza garapenaren paradigma giza gaitasunak garatzeaz (pertsonengan inbertituz)

zein ahalik eta gehienak erabiltzeaz arduratzen da (hazkundea eta enplegua

ahalbidetzen duen testuinguru baten bidez)

Giza garapenak lau zutabe nagusi ditu: berdintasuna, iraunkortasuna,

produktibitatea eta ahalduntzea. Hazkunde ekonomikoa funtsezkotzat jotzen du,


89

baina bere kalitate eta banaketaz arduratzea azpimarratzen du; pertsonen bizitzekin

duen harremana eta epe luzean mantentzea zalantzan jartzen du.

Giza Garapenaren paradigmak garapenaren helburuak zehaztu eta hauek lortzeko

aukerarik zentzuzkoenak aztertzen ditu”.

Pertsona da beraz, ikuspegi honi dagokionez, garapenaren helburua eta bitartekoa, hau da,

prozesu honen aktore eta onuraduna.

Hidalgok (1998, or. 278) dioenez, giza garapena “garapen alternatibotik eratorritako

kontzeptu integratzailea da, oinarrizko beharrean asebetetzea, garapen iraunkorra,

nazioarteko ordenaren erreforma, garapen autonomoa, dimentsio anitzeko garapena, eta

abar barneratzen baititu”. Azken urteetan giza garapena ikuspegitik iraunkortasuna lortzeko

esfortzu intelektual handiak egin direla ezin da ukatu, eta gaur egun giza garapen iraunkorra

bezala ere izendatzen da, bi ikuspegien ekarpen nagusienak testuinguru orokor batean

elkartuz.

Ikuspegi honek jasotzen dituen kritika edo aurkezten dituen mugen artean, besteak beste,

Garapenerako Nazio Batuen Programak giza garapena neurtzeko erabiltzen duen

adierazlean aurki daiteke, Giza Garapenerako Indizean (GGI)30; Kritiketako bat GGI‐ak,

prozesu soziala kontuan izan gabe, banakakoaren ongizateari ematen dion garrantzia izango

da, (Valcárcel, 2006); beste kritika bat, ikuspegiaren ideiak indarrean jartzerakoan sor

daitezken zailtasunak izango da.

Giza garapenaren indizea kritikatua izatearen beste arrazoietako bat zera da, alderdi

sozioekonomikoez gain, hezkuntza eta biztanleek duten bizi‐itxaropena ere aintzat hartzen

baditu ere ingurumenarekin lotuta dauden arazoak ez dituela kontuan hartzen. Aipatutako

gabezia hori gainditu asmoz, sistema sozioekonomikoek ingurumenean duten inpaktua

30 GGI, Giza Garapenerako Indizeak, herrialde baten garapen maila neurtzeko hiru dimentsio aztertzen ditu: bizitza luzera (jaiotzean duen bizi‐itxaropenaren arabera neurtuta), hezkuntza (helduen alfabetatze tasa eta lehen, bigarren eta hirugarren hezkuntzako matrikula tasaren konbinaketa baten arabera neurtua) eta errenta (BPGd per capitaren arabera neurtua). Herrialde bakoitzari aplikatzen zaio eta hauek hiru multzotan sailkatzen ditu, GGI altua (0.99 eta 0.8 artean), ertaina (0.8 eta 0.5 artean) eta baxua (0.5 baino baxuagoa) duten herrialdea. Azken urteetan beste adierazle batzuk ere garatu dira, Generoari loturiko Garapen Indizea, Giza Pobrezia Indizea edo Generoa Bultzatzen duten Indizea (Índice de Potenciación de género)


90

balioesteko irizpide askotako adierazle eta indize batzuk prestatu dira azken urteotan (ikusi

1‐3 taula).

3‐3 Taula: Ingurumeneko eta irizpide askotako adierazleak

Aztarna ekologikoa: Indize hau Malthus Wackernagel‐ek eta William Ress‐ek asmatu zuten laurogeita hamarreko hamarkadan, eta , haren bidez, gizakien gizarte batek biosferan duen inpaktua kalkulatzen da, hau da, erabiltzen ditugun baliabideak sortzeko eta gure hondakinak ezabatzeko behar den eta biologikoki emankorra den itsas eta lehorreko arloa neurtzen da. Indize honek ez ditu kontuan hartzen gizakiak ingurumenean eragiten dituen inpaktu batzuk, baina, hala ere, aukera ematen digu ekoizteko eta kontsumitzeko molde desberdinek duen inpaktu ekologikoa erkartzeko.

Benetako aurrerapenaren indizea: Ezagunagoa da ingelesez dituen siglekin (Genuine Progress Indicator [GPI]), hautabidezko indize bat da, eta aurrerapena ikuspegi zabalago batetik neurtzen ahalegintzen da. Kalkulua egiteko, alde batetik, kutsadura eta baliabideen narriadura, krimena eta irabaziak eragindako bestelako ezbehar ekonomikoak kentzen dira, eta, bestetik, borondatezko lana edo seme‐alaben hazkuntza bezalako onurak gehitzen dira (informazio gehiago hemen: <http://www.rprogress.org>

Well‐being Index indizea (NWI): Vemuri‐k eta Constanza‐k (2006) proposatu zuten indize honek nazioko ongizatea kalkulatzen du, eta kapital naturalaren balioa hartzen du barne. Egile horiek lanean jardun dute garapeneko indizeen eta biztanleen asebetetze‐mailaren artean dagoen harremana aztertzeko. Argi frogatu dutenez, giza garapenaren indizea (hau da, giza kapitala gehi eraikitako edo fabrikatutako kapitala) eta ekosistemetako zerbitzuen balioaren indizea (kilometro koadro bakoitzeko dagoen balioa, kapital naturalaren baliora egindako hurbilpen gisa) oso eragile garrantzitsuak dira ongizate eta asebetetze‐maila azaltzeko atertu diren herrialdeetan.

Happy Planet Index indizea (HPI): Gizakiaren ongizateari buruzko eta ingurumenarekiko inpaktuei buruzko indize hau Ingalaterrako NEF (New Economics Foundation) elkarteak sortu zuen. Indize honek munduko hainbat herrialdetako biztanleen zoriontasun‐maila neurtzen du, baina biztanle horiek duten erosteko ahalmena kontuan izateaz gain, kultura, gastronomia, bizitza‐itxaropena eta , batez ere, jasaten dituzten inpaktu ekologikoak ere hartzen ditu kontuan (Marks eta al, 2006)

Iturria: Marcellesi & Palacios, (2008)

Bestalde, NBGPak eta Amartya Senen ekarpenez gain, interesgarria da Giza Eskalako

Garapena aipatzea, Manfred Max‐Neef, Antonio Elizalde eta Martin Hopenhayn‐en lanetan

oinarritua dagoena eta giza garapena ideiarekiko duen hurbiltasungatik. Planteamendu

honen printzipioaren arabera “garapena pertsonei loturik dago, eta ez objektuei” (Max‐

Neef, 1994, or. 40). Egile honek proposatzen duenez, orokorrean pentsatzen denaren

kontra, gizakiaren beharrak ez dira mugagabeak ez eta etengabe aldakorrak ere31. Honela,

31 Ideia honek ez du bat egiten Mahbub ul Haq‐enarekin, honen arabera “giza garapenaren oinarrizko asmoa pertsonen aukerak ugaltzea baita. Printzipioz, aukera hauek mugagabeak eta denboran aldakorrak izan daitezke” (ul Haq, 1995)


91

beharrak eta beharrak asetzen dituztenak bereiztea ezinbestekoa da. Gizakiaren oinarrizko

beharrak mugatuak, gutxi eta sailkagarriak dira eta berdinak kultura eta denboran zehar.

Kulturaren araberakoak izango lirateke beharrak asetzen dituztenak, hau da, beharrak

asetzeko erabiltzen diren modu edo bitartekoak. Proposamena beharrak eta asetzaileekin

matrize bat osatzea litzateke. Beharrak lau multzotan sailkatzen dira (izan, ukan, egin eta

egon) eta asetzaileak bederatzi multzotan (bizi‐iraupena, babesa, nahitasuna, ulermena,

parte‐hartzea, aisia, sormena, identitatea eta askatasuna).

Giza Eskalako Garapenak pobrezia kontzeptua bera ere berrinterpretatzen du, ohiko

esanahia bakarra eta dimentsio ekonomikora mugatzen dela kritikatuz. Horrenbestez, Max‐

Neef eta bere lankideek nahiago dute pobreziei buruz hitz egin pobreziari buruz baino,

oinarrizko edozein giza behar modu egokian asetzen ez den heinean giza pobrezia bat izango

baita (Max‐Neef, 1994).

Nazio Batuen Batzar Nagusiak 2000ko irailaren 6tik 8ra bitartean Milurteko Goi Bilera egin

zuen, eta bertan, “Nazio Batuen milurteko adierazpena” onartu zuten. Adierazpen horrek

garapen iraunkorraren alderdi soziala eta pobrezia eta desoreka gainditzeak duen garrantzia

azpimarratzen zuen. Bertan adierazten zen, halaber, giza garapen iraunkorra funtsezkoa

dela munduan bakea lortzeko eta etorkizunean aurrera egiteko:

“Reconocemos que, además de las responsabilidades que todos tenemos respecto de nuestras

sociedades, nos incumbe la responsabilidad colectiva de respetar y defender los principios de la

dignidad humana, la igualdad y la equidad en el plano mundial. En nuestra calidad de dirigentes,

tenemos, pues, un deber que cumplir respecto de todos los habitantes del planeta, en especial los

más vulnerables y, en particular, los niños del mundo, a los que pertenece el futuro.” (Naciones

Unidas, 2000, or. 1).

2000. urtean, era berean, Nazio Batuek aliantza bat osatu zuten nazioarteko beste erakunde

batzuekin, mundu osoan zazpi helburuk eratutako multzo bat identifikatzeko eta sustatzeko,

betiere giza garapen iraunkorra erdiesteko xede horri begira. Aliantza honen barruan parte

hartu zuten Nazio Batuek, Munduko Bankuak, Nazioarteko Diru Funtsak eta ELGEk. Nazio

Batuek 1990eko hamarraldiaren lehen erdian antolatutako munduko konferentzietan

hartutako erabaki eta ebazpenetatik atera ziren helburu horiek, eta bide batez, aukera

paregabea eskaini zioten nazioarteko komunitateari, hain zuzen ere, pobrezia murriztu


92

dadin eta garapen iraunkor bat erdietsi dadin beharrezkoak diren neurriei buruz ados

jartzeko. 2015. urterako adostutako zortzi helburuak dira (Naciones Unidas, 2011):

1. Pobrezia erauztea: Muturreko pobrezia‐baldintzetan bizi diren pertsonen kopurua

2015. urterako erdira murriztea.

2. Hezkuntza unibertsala: Neska‐mutil guztiek lehen hezkuntzan izena emanda egon

behar dute 2015. urterako

3. Genero‐berdintasuna: Emakumeei boterea ematea eta, lehen eta bigarren

hezkuntzan genero‐desorekak ezabatzea 2015. urterako

4. Haurren osasuna: 2015. urterako bost urtetik beherako haurren heriotza‐tasa bi

heren murriztea

5. Amen osasuna: 2015. urterako amen heriotza‐tasa hiru laurden murriztea

6. GIB/HIES‐ari aurre egitea: GIB/IHESA eta beste gaixotasunen hedapena gelditu edo

bere zabalkundea gutxitu

7. Ingurumen iraunkorra bermatzea: Garapen iraunkorraren printzipioak Nazio‐

politiken barnean sartzea

8. Garapenerako nazioarteko aliantza: Arauetan oinarritzen den eta diskriminaziorik

sortzen ez duen komertzio eta finantza‐sistema irekia sortzea.

2010. urtean New Yorken bildutako Estatu eta Gobernu‐buruek zein goi‐karguko

funtzionarioek “hitz emandakoa bete” eta Milurteko Garapen Helburuak 2015erako lortzeko

konpromisoa hartu zuten. Bost urte besterik ez zirela geratzen kontuan izanik “hurrengo

urteetan, oinarritzat lankidetza izanik, garapenerako mundu ituna sustatu eta kolektiboki

bultzatzeko konpromisoa” hartu zuten. Beraz, Milurteko Garapenerako Helburuak

finkatutako epean lortzeko ekintza plan mundial batera konprometitu zuen nazioarteko

komunitatea.

Aldi berean, bereizirik, gobernu bakoitzak, erakunde multilateralek eta gobernuz kanpoko

erakundeek promesa ezberdinak egin zituzten Milurteko Helburuetara azkarrago iristeko.

Adibidez, pobrezia eta gosearekin amaitzeko (1. Helburua), Munduko Bankuak nekazaritzara

bideratutako ekarpena urtero 6000 eta 8000 milioi dolar arte handituko zuela iragarri zuen

(2008 arte urteko ekarpena 4000 milioi dolarrekoa zen). Dell, ordenagailuen ekoizleak,

enpresak 2010an teknologiaren hezkuntzara 10 milioi dolar bideratuko zituela agindu zuen,

lehen hezkuntza sustatzeko (2. Helburua). Senegal, genero berdintasunaren legea aplikatzea


93

konprometitu zen (3. Helburua). Nazio Batuen Idazkari Nagusiak 40000 milioi dolar baino

gehiago lortu zituen 2011‐15 aldian Emakume eta Ahurren Osasunaren aldeko Munduko

Estrategiarentzat (4. eta 5. Helburuak). IHES, Tuberkulosi eta Malariaren aurkako Munduko

Funtsak amak haurrari IHES ez kutsatzeko lanean jarraituko zuela hitzeman zuen gaixotasun

horrek zama handiena duen 20 herrialdetan (6. Helburua). Amerikako Estatu Batuek 2011‐

15 aldirako Global Allience for Clean Cookstoves (sukalde ez kutsakorren munduko aliantza)

ekimenari 51 milioi dolar bideratzea promestu zuen. Aliantza honen asmoa mundu osoan

zehar 100 milioi sukalde ez kutsakor instalatzea da (7. Helburua). Txinak, herrialde ez hain

garatuetatik eratorritako ondasun multzo zabalago bati arantzelek ez eskatzea hitzeman

zuen eta herrialde horien zorra kitatzeko neurriak aplikatzen jarraitzeko asmoa azaldu zuen

(8. Helburua) (Naciones Unidas, 2011).

3.5.1. IKUSMOLDE EZBERDINEN OSAGARRITASUNA

“El concepto de desarrollo humano sostenible no sólo presta atención a las futuras

generaciones, sino que a las generaciones actuales. Sería inmoral, mantener los niveles

actuales de pobreza. Los modelos de desarrollo que mantienen las desigualdades actuales

no son sostenibles ni vale la pena que así sean. Es más, un mundo injusto es inherentemente

insostenible. Una reestructuración importante del ingreso mundial y de los modelos de

consumo – especialmente un cambio fundamental en los actuales estilos de vida de los

países más ricos – podría ser una precondición necesaria para cualquier estrategia viable de

desarrollo humano sostenible” (ul Haq, 1995)

Jatorri eta pentsamendu eskola ezberdinak dituzten arren, giza garapena eta garapen

iraunkorra kontzeptuek komunean planteamendu asko dituzte. GNBP‐ren arabera giza

garapena mundu mailako ardura ezberdinekin erlazionatzen da, besteak beste,

iraunkortasunarekin, nahiz eta bere irakurketa kezka ekologikoetara bakarrik mugatzen den

sarritan. Iraunkortasuna giza garapenerako dimentsio garrantzitsu moduan proposatzen du.

Giza garapena gizakien aukeren multzoa zabalduko duen prozesu bat da. Hobekuntza hauek

egungo zein etorkizuneko belaunaldientzat izan behar dira, batak besteagatik uko egin gabe.

(PNUD, 1998). Aldi berean, iraunkortasunak gizarte egonkorrak eta kohesionatuak eskatzen

ditu, epe luzeko proiektua baita; gizarte ezegonkorrek ezingo lukete praktikan jarri, ondorioz

beharrezkoa da gizarteen autogobernurako gaitasuna berreskuratu eta sakontzea giza

garapen iraunkorra bultzatu nahi bada (Bermejo, 2001a).


94

Amartya Senek giza garapena eta garapen iraunkorraren arteko loturak sustatzeko hainbat

elementu barneratzen ditu. Alde batetik, garapena askatasuna bezala ulertzen bada, hots,

pertsonek gozatu dezaketen askatasun aukeren ugaltze prozesu bat bezala, eta

iraunkortasunak pertsonen kontsumo jarrera masiboa ‐zeinak baliabideen agortze masiboa

eragingo lukeen‐ aldatzea eskatzen badu, aldaketa hori borondatez edota derrigortuta

gauzatuko da. Lehenengo kasuan, garapen iraunkorra askatasunaren forman, askatasun

sozial eta politikotik ikas dezake. Askatasunaren ikuspuntu honetatik abiatuz, Senek

Brundtland Txostenean jasotzen den definizioaren ondorengo moldaketa proposatzen du:

“desarrollo sostenible como el desarrollo que promueve las capacidades de las generaciones

presentes sin comprometer las capacidades de las futuras generaciones”, beharren

kontzeptua gaitasunen kontzeptuarengatik ordezkatuz. Aldaketa honek, gizakiak beharrak

dituzten izaki moduan ikustetik aldaketak eragin ditzaketen agente eta askatasun

garrantzitsuak dituzten pertsonak bezala ikustea proposatzen du (Cruz, 2006).

Senen beste ekarpen batek iraunkortasunean demokraziak duen arretari buruzkoa da.

Banakako hautaketaz gain, iraunkortasuneranzko bidean hautaketa sozialaren arazoarekin

bat egiten da askatasun mota ezberdinen artean aukeratzerakoan, baita behar ezberdinak

identifikatu eta beraien arteko lehentasunak zehazterakoan ere. Identifikazio eta

sailkapenak hautaketa sozial demokratiko baten bidez burutuko da, horrela eztabaidarako

askatasuna bermatuko da eta parte‐hartze politikorako askatasuna ere prozesu

demokratikoa ahalbidetuko duena.

Azkenik, askatasuna funtsezkoa izango da bai iraunkortasunaren helburuak zehazterakoan

zein helburu horiek lortzeko baliabideen identifikazioan ere, balore zein erakunde mailan lan

eginez. Bereziki garrantzitsua da eztabaida publiko zein parte‐hartze publikoak duten rol

orokorraz jabetzea, ezinbestekoa izan baitaiteke beharrezkoa den jarrera aldaketa

bermatzeko.


95

3.5.2. KAPITAL SOZIALA GARAPEN PROZESUEN OINARRI MODUAN

Kapital soziala, garapenaren eztabaidan ibilbide erlatiboki laburra duen kontzeptua, 1980

hamarkadaren erdialdera sortu zen Douglas North‐en eta Robert Putman‐en (ekonomia

instituzionalaren arloan) eta James Colemanen (soziologia arloan) lan aitzindariekin.

Kapital Soziala modu askotara definitu izan da, baina orokorrean konfiantza (trust) eta

elkarrekikotasun (reciprocidad) arauez karakterizatutako gizarte sareekin erlazionatzen da.

Gizarte sare hauek gizartearen eraginkortasuna areagotzeko baliagarriak izango diren

jarduera koordinatuak ahalbidetuko dituzte (Adger, 2001). Giza kapitalaren definiziorik

hertsiena Putmanek (1993) plazaratutakoa litzateke. Egile honen arabera, kapital soziala

gizabanako‐gizarte sare eta beraiei lotutako arauez osaturiko erakunde horizontalez

osaturiko multzo bat da eta komunitatearen eraginkortasunean eragina duena. Colemanek

(1988) definizioa zabalago bat proposatzen du, kapital soziala komunean bi ezaugarri nagusi

partekatzen dituzten erakunde ezberdinez osaturik egongo da: gizarte egitura jakin bat

izango dute denek, eta egituraren barnean aktore guztiek – izan banakakoak zein

korporatiboak – zenbait akzio aurrera eramateko erraztasunak izango dituzte. Azken

definizio honi esker erakundeen antolaketa bertikala, horizontalaz gain, ere barneratzea

zilegi da. Ikuspegi zabalenak – ekonomialarien artean interes handiena piztu duenak –

“gizarte egiturak garatu eta moldatzeko beharrezkoak diren arauak kontuan hartzen

dituzten testuinguru sozial eta politikoak” biltzen ditu (Woolcock, 2001). Definizio zabalenak

harreman informalak eta sarritan lokalak direnak jasotzeaz gain formalagoak diren

erakundeak ere, gobernuak, erregimen politikoak, legedia, askatasun zibil eta politikoa

kontuan hartzen ditu .

Kapital soziala, integrazio sozial maila ezberdinak dituzten gizarteen arteko ekonomia

garapen ezberdinak azaltzeko erabili izan da. Kapital sozialaren onura ekonomikoak ondo

zehaztuta daude. Aldiz, gizarte sareek onura ekonomikoa nola ahalbidetu dezaketen oso

eztabaidatua dago, harreman kausalak ez daude argi baina informazioa partekatzea,

jarduerak koordinatzea eta erabakiak kolektiboki hartzea kapital sozialak eragin ditzakeen

onurak bezala onartzen dira. Sarritan aipatzen da kapital sozialaren adibide moduan tokiko

erakundeek jabetza komuneko baliabideak kudeatzerakoan sortzen duten ingurumen onura

(Grootaert, 1998)


96

Kapital sozialak kritika asko jaso ditu, batik bat ekonomia neo‐instituzioanalaren aldetik

(Sobel, 2002; Carroll & Stanfield, 2003; Dolfsma & Dannreuther, 2003). Kapital sozialaren

teoria defendatzen dutenak argi dute ongi bereizi behar direla giza kapitalaren iturriak eta

ondorioak – Putmanen analisiari leporatu zaio errore hau (Sobel, 2002; Dolfsma &

Dannreuther, 2003).

Kapital soziala ekonomia‐gizartea harremana aztertzeko tresna baliagarria da. Esaterako,

gizarte eta ekonomia integratzen dituen ikuspegia duen heinean, giza kapitala globalizazioak

maila lokaleko gizarteengan duen eragina aztertzeko kontzeptu baliagarria da. Den dela, bi

arazo nagusi ditu; kontzeptu oso zabala da, arlo ezberdin asko biltzen dituena eta askotan

anbiguoa eta nahasgarria gerta daiteke. Bigarrena, kontzeptuaren zehaztugabetasunak

neurketa zailtzen du baita adierazle egoki bat definitzea ere (Dubois & Mahieu, 2002).

Garapenaren prozesu eta dinamikak modu kualitatiboan ulertzea posible egiten duen

kontzeptu bat da (Ferrero, De los proyectos de cooperación a los procesos de desarrollo.

Hacia una gestión orientada al Proceso, 2004)

3.5.3. ABERASTASUN KONTZEPTUA BERRIZ DEFINITZEA

Egungo garapen‐eredua ekoizpenean eta gizabanakoen kontsumoan oinarrituta dago, eta

eredu horrek lehen bezalaxe jarraitzen du, pertsonen ongizatea gero eta material gehiago

pilatzeko prozesuarekin parekatuz (Marcellesi & Palacios, 2008). Horren adierazgarri gisa,

gaur egun “nazioaren aberastasuna” kalkulatzeko, barne produktu gordina (BPG)32

kalkulatzen da. Baina tresna hori partziala da, aberastasun emankorrak deitutakoak baizik ez

baititu aintzat hartzen, gizarte‐ eta ekologia‐arloko aberastasun guztiak (Marcellesi, 2007) ez

ditu kontuan izaten eta, bestalde, herrialdeak aberatsak edo txiroak bezala sailkatzen ditu

ekoizteko eta kontsumitzeko duten mailaren arabera.

32 Barne‐produktu gordina (BPG) diru‐balio bat da, eta bera kalkulatzeko herrialde edo ekonomia batek denboraldi jakin batean ekoiztu eta, gero, saltzen dituen edo diru‐balioa duten azken ondasunak eta zerbitzuak batzen dira. Ez dira kontuan hartzen kanpoko alde onuragarriak (borondatezko lana, etxeko lanak, etab.), ez eta kanpoko alde kaltegarriak ere (ingurumenaren kutsadura, gizartean dauden desberdintasunak, etab.) eta gastu guztiak onuragarritzat jotzen dira, ongizatean eragin txarra dutenak ere bai (adibidez, trafiko istripuak).


97

Nazioarteko zein Europar Batasuneko politika asko BPGdean oinarritzen dira. Esaterako

Europar Batasuneko Eskualde‐Politikek eskualdeak finantzatzeko irizpide moduan BPGd

erabiltzen du: eskualde batek Eskualde Garapeneko Europako Funtsa edo Europako Gizarte

Funtsetik diru‐laguntza jasotzeko aukera izango du baldin eta bere BPGd EBko BPGdaren

bataz bestekoaren %75‐era iristen ez bada.

BPGd adierazleak emaitza ekonomikoak eta gizarte‐aurrerapenak neurtzerakoan azaltzen

dituen hutsuneaz oharturik, 2008ko otsailean, Nicolas Sarkozy, Frantziako Errepublikako

presidenteak eskatuta Joseph Stiglitz, Amartya Sen eta Jean‐Paul Fitoussik Garapen

Ekonomikoa eta Gizarte‐Aurrerapena neurtzeko batzordea (CMPEPS, frantsesezko siglak

erabiliz) eratu zuten. Batzorde honek 2009. urtean ezagutzera eman zuen “Informe de la

Comisión sobre la Medición del Desarrollo Económico y del Progreso Social” (Stiglitz, Sen, &

Fitoussi, 2009) txostenean proposatzen diren gomendioak lau multzo handitan sailkatu

daitezke: Lehenik, ekoizpenaren ikuspuntutik ongizatearen ikuspuntura igarotzea. BPGd ,

merkatuan elkartrukatzen diren ondasun eta zerbitzuen balioak neurtzen dituen heinean,

gizabanakoek ondasun eta zerbitzuetatik jasotzen duten baliagarritasunaren hurbilketa

moduan erabili izan da eta ongizate ekonomikoaren neurri esanguratsu moduan ulertu.

Ondorioz, biztanleriaren gogobetetasun mailari buruzko keinu okerrak jaso dira. Hutsune

hori gainditzeko bizi‐maila materialak, nazio sarrera errealarekin lotura zuzenagoa duela

proposatzen da baita familien diru‐sarrera eta kontsumo maila errealarekin ere. Beraz,

familien diru‐sarrera eta kontsumo maila errealarekin batera ondarea ere kontuan izatea

proposatzen da, hauen birbanaketaz ahaztu gabe. Bestalde, batez besteko datuak ez dira

nahikoak, garrantzitsua da diru‐sarrera eta aberastasunaren birbanaketaren beheko eskalan

(pobreziari buruzko estatistikek erakusten moduan) zein goiko eskalan zer gertatzen den

jakitea. Bigarrenik, ongizatea multidimentsionala dela onartzen da, diru‐sarrera, kontsumo

eta aberastasun mailaz gain osasuna, hezkuntza, ingurumena eta ziurgabetasuna bezalako

dimentsioei buruzko datuak jasotzen dituen adierazleak komenigarriak direla aipatzen da.

Hirugarrenik, ongizatearen alderdi objektiboaz gain subjektiboa ere kontuan izango dituzten

datu estatistikoak garatzea gomendatzen da. Amaitzeko, iraunkortasunaren bilakaera

neurtzeko ongi definitutako adierazleen beharra aipatzen da, bai moneta terminoetan

oinarrituak daudenak zein termino fisikoetan. Azken hauek bereziki ingurumen

iraunkortasunaren bilakaerari dagokionean. Adibide moduan aldaketa klimatikoa edo


98

arrantza baliabideen agortzearen mehatxu maila arriskutsuei buruzko datuak argi jasoko

dituzten adierazleak aipatzen dira.

Europar Batasuneko Batzordeak ere BPGd‐aren hutsuneak onartzen ditu “Más allá del PIB.

Evaluación del progreso en un mundo cambiante” jakinarazpenean (2009) baina BPGd‐ean

oinarriturik hainbat erabaki politiko hartzen dituela onartzen du:

“La UE basa en el PIB diversas decisiones políticas e instrumentos. Ante la actual recesión económica,

restaurar el crecimiento económico es la mayor preocupación, y el PIB es un indicador clave para

evaluar la eficacia de los planes de recuperación de la UE y de los Gobiernos nacionales.” (Comisión de

las Comunidades Europeas, 2009, or. 3)

BPG‐aren hutsunetako bat merkatuan elkartrukatzen ez diren zerbitzuak (etxeko‐lanak edo

borondatezkoak) kontuan ez izatea da. Goian aipatu den moduan, BPGd baliagarritasunaren

adierazle moduan erabili izan den arren ez da oso egokia eta zoriontasunaren edo

Easterlinen paradoxa bidez argudiatua izan da. Azken urteetan ekonomiaren hazkundea

adierazgarria izan den herrialdeetan bizipozaren maila gutxi gora behera mantendu egin da.

Esaterako, Amerikako Estatu Batuetan 1950. urtetik gaurdaino banakako diru‐sarrera

hirukoiztu den arren oso zoriontsutzat aitortzen den pertsonen portzentajea oso gutxi

aldatu da, are gehiago 1970eko hamarkadatik hona jaitsi egin da. Japonian, aldaketa oso

txikia izan da. Erresuma Batuan oso zoriontsu moduan aitortzen zirenen portzentajea

1957an %52koa bazen egun %36koa da, nahiz eta diru‐sarrera erreala bi aldiz baino gehiago

handitu den (Sustainable Development Commission, 2009). Bestalde, 1‐4 irudian jasotzen

den moduan zoriontasunaren paradoxa oso hedatua dago mundu mailan. Diru‐sarreren

batez besteko maila 15000 $ baino handiagoa denean bizipoza oso nekez handitzen da

BPGdaren hazkundearen neurri berean. Are gehiago, bizipoz handiagoa izan dezakete diru‐

sarrera maila baxuagoak dituztenek, Danimarka, Suedia, Irlanda eta Zelanda Berriak

Amerikako Estatu Batuek baino bizipoz maila altuagoa dute nahiz eta diru‐sarreren maila

baxuagoa izan.


99

3‐5 Irudia: Zoriontasuna eta batez besteko urteko diru‐sarrerak

Iturria: Sustainable Development Commission, (2009)

3.6. GARAPEN IRAUNKORRETIK DESAZKUNDERA: GUTXIAGO GEHIAGO DA.

3.6.1. DESMATERIALIZAZIOA

1978. urtean Wilfred Malembaum‐ek munduko erregio ekonomiko gehienetan 1951 eta

1975 urteen artean mineral garrantzitsuenen erabileraren intentsitateak33 modu

esanguratsuan behera egin zuela iradoki zuen (Carpintero, 2003, or. 60). 1985 eta 2000

epealdirako ere joera bera izango zela iragarri zuen. Horren azalpena ondorengo hiru

elementu ezberdinetan oinarritu zuen: Batetik, azken ondasun eta zerbitzu ezberdinak

kontsumituz; bestetik, teknologia aurrerakuntzaren bidez baliabideen erabilera baita

hondakinen sorrera ere murriztuz; azkenik, besteak beste prezioen eta garapen

teknologikoak bultzatuta, usadiozko lehengaiak berriago eta eraginkorragoak direnengatik

ordezkatuz.

33 BPG unitateko eskatzen den materia kopuruaren arabera neurtua.


100

1980 eta 1990 urteetan egitura produktiboaren aldaketa asko azpimarratu zen, alde batetik

ekonomia industrializatuaren modernizazioa eta bestetik ,“tertziarizazioa” prozesu hazkorra,

zerbitzuen sektoreak BPGaren %60 eta %70a azaltzen zuen, printzipioz nekazaritzak eta

industriak baino energia gutxiago behar zuen sektore bat nagusitu zen. Ondorioz, BPG

haztea eta aldi berean baliabide natural gutxiago erabiltzea posible izango zen.

Desmaterializazioaren beste adibide bat, herrialde garatuetan kutsadura gainditzeko

indarrean jarritako zenbait ingurumen politiken ondorioz, BPG oinarri moduan hartuta

hondakinen sorrera eta kutsadura murriztea posible egin zuten prozesuak leudeke, hau da,

eko‐eraginkortasunari loturiko neurriak. Beraz, desmaterializazio maila garrantzitsu bat

lortzea posible dela baiezta daiteke, merkatuan dauden teknologia eraginkorrenak modu

intentsiboan erabiltzen badira, eta, aldi berean kontsumo eredu kaltegarrienak hain

kaltegarri ez diren beste kontsumo eredu batzuengatik ordezkatzen badira.

Egun, ekoizpen prozesuak berregituratzen ari dira, ondasun eta zerbitzuak birdiseinatzen eta

ekoizpenaren lehengaiekiko mendekotasuna murrizten. Zentzu honetan, ekonomiak muga

ekologikoak hautsi gabe (edo baliabideak agortu gabe) hazten jarraitzeko aukerak dituela

aurreikusten da. Alegia, gutxiagorekin gehiago egin nahi da. Hauxe litzateke

desaklopamendu erlatiboa bezala ezagutzen dena, hots, ekonomia‐jarduera gehiago

burutzea ingurumen kalte gutxiagorekin; ondasun eta zerbitzu gehiago ekoiztea baliabide

eta isurketa gutxiagorekin.

Zentzu horretan, Erresuma Batuko Garapen Iraunkorraren Batzordeak argitaratu dituen

datuen arabera, gaur egun mundu mailako energia intentsitatearen maila 1970ekoa baino

%33 baxuagoa da. Horrez gain, ELGEko herrialdeena azken 25 urteetan ELGEkoak ez diren

herrialdeena baino 3 aldiz gehiago murriztu da. AEB eta Erresuma Batuan 1980tik hona %40

murriztu da energia intentsitatea. Orokorrean, energia intentsitatea azken hiru

hamarkadetan asko jaitsi da, batik bat, ELGEko herrialdeetan (Sustainable Development

Commission, 2009). Gauza bere errepikatzen da materia intentsitateari dagokionean.

Ondorengo irudiak, aurreko mendeko azken 25 urteetan, bost herrialde aurreratuen materia

intentsitatearen joera jasotzen du, zeina desakoplamendu erlatiboaren adibide argi bat den.


101

3‐6 Irudia: ELGEko herrialdeen desakoplamendu erlatiboa

Iturria: Sustainable Development Commission (2009)

Beraz deskoplamenduak gehiago eta eraginkorrago esan nahi du, ez du ordea baliabideen

gaineko eraginaren murrizpen absolutua bermatzen. Beraz, jarduera ekonomikoa muga

ekologikoen barnean mantendu nahi bada desakoplamendu absolutua, ekoizpena handitu

arren baliabideen guztirako erabilera murriztuko duena lortzea ezinbestekoa da.

Ayres‐en (2008) arabera baldin eta ELGEkoak ez diren herrialdeen hazkunde tasa mantendu

eta biztanleria orain arteko erritmoan hazten bada guztira baliabideen kontsumo maila

%800 arte handituko da 2050. urterako (ikusi 1‐6 irudia).

3‐7 Irudia: Baliabideen kontsumo joera

Iturria: Ayres, (2008)


102

Beraz, egungo kontsumo eta ekoizpen eredua planeta maila mantentzea ez da iraunkorra. Orain

gutxi arte, aurreko orokorpena ez zen oso gertagarria, baina azken urte hauetan biztanle asko

dituzte herrialde berrien garapenak (Txina, India) datuen estrapolazioa benetako bihurtu dute

eta, ondorioz, baliabideen agortze prozesua eta ingurumen kalteak biderkatu egin dira.

3.6.2. GARAPEN IRAUNKORRA KONTZEPTUAREN INTERPRETAZIO ORTODOXOARI KRITIKA: DESAZKUNDEA

Egun bizi dugun krisi anizkoitzaren testuinguruari loturik, hots, ekologia‐krisia, krisi soziala,

baliabideen krisia eta berriki finantza‐krisia, politika arloan eragina izaten ari den termino

zahar bat berragertu da: Décroissance frantsesez, decrestia italieraz eta beranduago

degrowth34 ingelesez hainbat eztabaida ekologiko zein sozialetan plazaratu da (Fournier,

2008; Scheineder, Kallis, & Martínez‐Alier, 2010). Euskaraz desazkundea35 bezala erabiliko

da lan honetan.

Desazkundea mugimenduaren lan aitzindaritzat hartzen dira Illich‐en La convivencialidad

(1978 {1973}) eta Schumacher‐en Lo pequeño es hermoso (2011 {1973}) batzuk aipatze

aldera. Baina, Décroissance terminoa frantsesez, lehenengo aldiz, Georgescu‐Roegen‐en

“The Entropy Law and the economic process” (1971) lana frantsesera itzultzean erabili zen36

eta kontzeptu honen aitatzat ere hartzen da (Clémentin & Cheynet, 2006, or. 14).

Harrezkero egile askok, besteak beste, Latouche, Ariés, Cheynet eta Scheineder‐ek erabili

dute beraien lanen argitalpenetan.

Desazkunde terminoak probokazio eragiten du (Martínez‐Alier, 2008) hazkunde

mugagabean oinarrituta dauden gizarteetan eta bere helburua auto‐zentratutako 34 Frantsesezko Décroissance terminotik itzulia, bere esanahia ez da guztiz negatiboa, batik bat frantsesez ezta hizkuntza latinoetan ere: Decrescita (Italieraz), Decrecimiento (Espanieraz), Decreixement (Katalanez). Aldiz ingelerarako itzulpena ez da hain erraza, nahiz eta gehien erabiltzen den terminoa degrowth den, batik bat, Parisen 2008. urtean Iraunkortasun Ekologikoa eta Ekitate Soziala lortzeko Ekonomi Desazkundeari buruzko lehenengo nazioarteko biltzarra (Flipo & Schneider, 2008) ospatu zenetik.

35 Euskeraz desazkundea edo desazkundea bezala aurkitu daitekeen arren lehenengoaren aldeko apustua egin da. Euskarazko hedabide garrantzitsuenetarikoa den Berria egunkariak egindako hautu bera jarraituko da.

36 Georgescu‐Roegen‐ek declinig terminoa erabili zuen “The Entropy Law and the economic process” liburua idazterakoan.


103

ekonomiak, hau da, beraien baliabideak erabiliz modu iraunkorrean biziko diren ekonomiak,

sortzeko beharraren inguruan eztabaida piztea da (Bermejo, Arto, Hoyos, & Garmendia,

2010).

Ekonomia‐sistemaren tamaina borondatez murrizteko asmoa barneratzen du inplizituki

desazkundeak. Asmo honek, beraz, BPG murriztea inplikatzen du. Beste modu batera

esanda, desazkundearen asmo nagusiena kontsumo eta ekoizpen maila iraunkor eta

baxuagoak eskatzen dituen testuinguru baterantz mugi araziko gaituzten aldaketak

proposatzea da, ez, ordea, BPG‐ean oinarritzen diren politikak desafiatzea. Alegia, hazkunde

nahitik desazkunde nahira igaro behar da baina justizia soziala, ongizatea eta ekologia‐

iraunkortasuna bermatuko dituen ibilbidea aurkituz.

Desazkundeak maila indibidualean zein kolektiboan ekintza batzuk aurrera eramatea

eskatzen du: baloreen aldaketa, ekoizpenaren azken helburua ahalik eta mozkin gehien

lortzea ez izatea eta kultur aniztasunaren aldeko jarrera izatea.

Bestalde, teknologiarekin baino gehiago hiritarrekin du lotura estua desazkundeak. Giza

bizitzaz arduratzen da, berez kontsumo eta materialismoarekin loturik ez dagoena;

ongizateaz; ekosistemen iraunkortasunaz; eta etorkizuneko belaunaldien bizi baldintza eta

baliabideen eskuragarritasunaz, betiere biztanleen arteko berdintasuna alde batera utzi

gabe.

Azken urteetan, mundu mailan aplikatu diren politika ezberdinen helburu nagusienetakoa

izan da giza miseria, klima aldaketa edota biodibertsitatearen galera moduko gizarte eta

ingurumen arazoei aurre egitea. Honen adibide dira 2007ko finantza‐krisiaren aurrean

proposatu diren hainbat estrategia, esaterako; Europar Batzordearen Europe 2020 a

strategy for smart, sustainable and inclusive growth (European Commission, 2011);

Latinoamerikarako eta Kariberako Batzorde Ekonomikoaren Time for equality – Closing

Gaps, Opening trails (ECLAC, 2011) edo Asia eta Pazifikorako Nazio Batuen Ekonomia eta

Gizarte Batzordearen Greening Growth in Asia and the Pacific (UNESCAP, 2011). Baina

hirurak egun nagusi den ekonomia paradigman, “zorrean, erregai fosiletan eta enplegu

prekarioa sortu eta kontsumoan oinarritzen den hazkunde ereduan” (GEC, 2011) oinarritzen

dira eta desazkundearen aldekoen ustez, arazoaren iturburua den hazkundean bilatu nahi

dute irtenbidea.


104

François Scheineder‐ek (2010) ekoizpen eta kontsumo gaitasuna, ekonomia batek ondasun

eta zerbitzuak ekoiztu eta kontsumituz baliabide naturalak zein gizakiak ustiatu eta

gehiegikeriaz erabiltzeko duen ahalmena bezala ulertzen. Beraz, ekoizpen eta kontsumo

gaitasunaren inguruan neurriak hartzea garrantzitsua dela ohartarazteko zenbait adibide

argigarri jasotzen ditu zortzi dimentsio ezberdinentzat (1‐7 irudian jasotzen dira dimentsio

ezberdinak).

3‐8 Irudia: Ekoizpen eta kontsumo gaitasunaren dimentsioak

Iturria: Egileak moldatuta, Crisis or opportunity? (Scheineder, Kallis, & Martínez‐Alier, 2010) artikuluan oinarriturik

Denbora dimentsioaren37 kasuan, esate baterako, azken urteetan lanaren produktibitatea

asko hazi bada ere, lanaldia neurri berean ez dela murriztu gogorazten digu. Lortutako

aurrerapena ekoizpen maila handitu edo lanpostuak murriztera bideratu da, ondorioz,

langabeziak eragindako gizarte‐bazterketa edo desio ez diren kontsumo murrizketak

orokortu egin dira. Bestalde abiadura modu hazkorrean handitu da, baina garraioan

igarotako denbora mantendu egin da gutxi gora behera. Ordenagailuek lanaren

eraginkortasuna modu esanguratsuan handitu dute baina lanaldia edo lanean igarotako

orduak ez dira murriztu, lan egiteko modua da aldatu dena.

37 Dimentsio bakoitzari loturiko adibideak (Schneider, 2010, or. 4‐7).

Gehiegikeriako gaitasuna

Baliabide naturalen eskuragarritasuna

Azpiegiturak

Dirua

Lege eta arau bidezko onespenak

Desberdintasunak

Ase gabeko beharrak

Kontzientzia eza

Denbora


105

Garapen iraunkorrak bezala, desazkundeak hiru dimentsio nagusien iraunkortasuna

bermatu nahi badu ere (ingurumena, gizarte eta ekonomiarena) indarrean dagoen

paradigma hau sakon kritikatzen du.

Ingurumenaren iraunkortasunari loturik kritika zorrotza egiten dio indarrean dagoen

paradigmari, izan ere, eko‐eraginkortasunean oinarriturik planetaren muga fisikoak ez baitu

aintzakotzat izaten. Zentzu honetan, ingurumenarekiko ardura politika arloan zein indarrean

jarri diren neurri politikoetan barneratu bada ere, hazkundea helburu nagusia izan da.

Gainera, “win‐win” motako igurikapenak, hau da, hazkunde iraunkorra teknologi eta

eraginkortasun hobekuntzaren bitartez, ez dira erabat bete (Scheineder, Kallis, & Martínez‐

Alier, 2010) eta “errebote efektua” bezala ezagutzen denarekin kritikatzen dute: teknologia

eraginkorragoa erabiltzeak energia aurreztea ahalbidetzen badu ere, lortzen den aurrezki

hori baliogabetu egiten da kontsumo maila areagotzen denean. Fournier‐ek (2008)

baieztatzen duenez, teknologia eko‐eraginkorragoek gehiago kontsumitzera bultzatzen

gaituzte; adibidez, erregai gutxiago kontsumitzen duten autoekin gehiago bidaiatzen da;

eguzki energiaren erabilerarekin etxeko berogailua gehiago erabiltzen da edo ur gehiago

berotzen da, eta abar. Teknologia eraginkor hauek ez dira bere horretan arazo, baina

hazkundearen paradigman barneratzean, ekoizpen eta kontsumo joera hazkorra eragiten

duten heinean, ez dute irtenbide egokia eskaintzen.

Sachs‐ek (1999) azaltzen duen moduan, eraginkortasunaren alde iraultza egiteak ez dauka

norabiderik nahikotasunean iraultzarik egiten ez bada. Nahikotasunari esker nazio,

komunitate zein hiritarrek beraien ongizatea lortzeko autonomia eta asebetetzeko aukera

izango dute. Ondorioz, eraginkortasunak eskaintzen dituen abantailaz gozatzeko aukera

izango dute, “errebote efektua” ekidinez.

Bestalde, desazkunde iraunkorrerako eraldaketa desazkunde ez‐iraunkorretik, hau da,

baldintza sozialak okertzen (langabezia, pobrezia, etab) dituen ekonomia beheraldi edo

depresiotik bereiztea garrantzitsua da. Desazkunde iraunkorrak BPG‐aren (egun neurtzen

den bezala) jaitsiera inplikatzen du, izan ere BPG‐aren zati handiena osatzen duen eskala

handi eta baliabidetan intentsiboa den ekoizpen eta kontsumo jarduerak murriztu beharko

litzateke desazkunde iraunkorra lortzeko. Dena dela, BPG‐rekin zer gertatuko den bigarren

mailako ardura da desazkunde iraunkorraren ikuspuntutik; helburu nagusia ongizate maila

desiragarri bat, iraunkortasun ekologikoa eta justizia soziala lortzea baita. Desberdintasun


106

kualitatiboak, BPG‐ak orokorrean jasotzen ez dituenak, ingurumen eta gizarte hobekuntzak

ahalbidetzea posible egiten du nahiz eta BPG murriztu. Hots, desazkundeak Easterlinen

Paradoxa edo zoriontasunaren paradoxa bereganatzen du. Richard A. Easterlinen (1974)

Does Economic Growth Improve Human Lot? Some Empirical Evidences artikuluan hemeretzi

herrialde garatu eta ez garatutako biztanleen zoriontasunari buruzko inkestak egin ostean,

zoriontasuna eta diru‐sarreren arteko harremana aztertzerakoan, hazkunde ekonomikoak

beti ez duela biztanleriaren zoriontasuna igotzea lortzen ondorioztatu zuen. Aurreko atalean

jasotzen den 1‐4 Irudian ere ikus daiteke, gaur egun, BPG eta zoriontasunaren korrelazioa ez

dela zuzena oinarrizko beharren asebetetze maila jakin batzuetatik gora.

Desazkunde iraunkorra, epe labur zein luzean, maila lokalean zein globalean, giza ongizatea

handitu eta baldintza ekologikoak hobetzea posible egingo duen ekoizpen eta kontsumo

mailaren murrizketa ekitatiboa bezala definitu daiteke. Iraunkorra adjektiboak ez du esan

nahi epe mugarik gabe murriztu behar denik baizik eta trantsizio prozesuak izan behar duela

iraunkorra eta amaierako egoerak ingurumenari eta gizarteari dagokionez mesedegarri izan

beharko lukeela. Hots, desazkundearen proposamen paradigmatikoaren arabera gizakiaren

aurrerabidea posible da ekonomiaren hazkunderik gabe. (Scheineder, Kallis, & Martínez‐

Alier, 2010).

Beraz, ingurumenari eta arlo sozialari erantzun ekitatibo bat eman eta planetaren muga

ekologikoak ez hausteko ELGEko herrialdeen kontsumo maila murriztea ezinbestekoa da,

behar edo egoera okerrenean daudenen kontsumo maila bermatu eta baliabideen erabilpen

eraginkorragoa lortu behar da.

Aurrekoaren haritik jarraituz, Serge Latoucheren (2008) arabera gizarteratze, gizarte‐ eta

ekonomia‐egitura berriak derrigorrezkoa da, planetarekin bateragarria ez den bizimodua

aldatzea posible izan dadin. Bide hori lortzeko 8B dituen eskema bat planteatzen du

Iparraldeko herrialdeentzat; birbaloratu (baloreak berrikusi; lankidetza&lehia,

altruismoa&egoismoa,…); bertestuinguratu (errealitatea testu‐inguratzeko modua aldatu,

pobrezi, urritasuna agerian jarriaz); berregituratu (ekoizpen eta ekonomia egiturak balore

berrietara egokitu); birlokalizatu (maila lokaleko ekoizpen eta kontsumoa sustatu);

birbanatu (baliabide eta aberastasunaren eskuragarritasuna); beheratu (kontsumo

biosferaren mugetara murriztu); berrerabili (kontsumismoaren aurka, ondasun

iraunkorragoen aldeko apustua egin, konponketak eta zainketak areagotuz); birziklatu


107

(jarduera guztietan aplikatuz). Iparreko herrialdeen desazkundearekin ekonomia globalaren

tamaina murriztu eta oinarrizko beharrak ase gabe dituzten gizarteen egoera hobetzea

lortuko litzateke.

3.7. SINTESIA

Garapenaren ekonomia hasiera batean hazkunde ekonomikoaren sinonimo moduan definitu

bazen ere, XX. mendeko 70eko hamarkadan aldaketak jasaten hasi ziren: baliabide

naturalen agorpena, kutsadura‐arazoak eta hondakinen kudeaketa gizarte industrialetako

arazo nagusienetariko moduan agertzearekin ekonomialariak beraien analisietan, berriro

ere, natura kontuan hartzen hasi ziren. Horrez gain, mugarik gabeko hazkundearen aurkako

lehen aldarrikapenak sortu ziren, edo beste modu batera esanda, lurraren muga biologikoak

kontuan izan behar direla ohartarazten zituzten eskaerak plazaratzen hasi ziren, izan ere,

petrolioaren krisia ingurumena zein bizi kalitateari eragiten ari zitzaion kaltea gero eta


Pimentel, et al., 1973).

Dena dela, aldaketarik handiena 80ko hamarkadan eman zen, batik bat, Brundtland

Txostena argitaratu eta Garapen Iraunkorraren kontzeptua modu orokorrean hedatzen hasi

zenean. Garapen Iraunkorraren helburua ingurumenaren babesa, garapen ekonomikoa eta

soziala bateragarri egitea da. Hau da, iraunkortasunak hurrengo belaunaldien gaitasuna

bermatuko duen egungo beharren asetzea eskatzen du, hots, etorkizuneko belaunaldiekiko

dugun ardura eta betebeharra azpimarratzen ditu alde batetik, eta bestetik, egungo

desberdintasunei aurre egitea eskatzen du.

Egoera berri honen aurrean ekonomialariek beraien paradigmak berrikusteari ekin zioten.

Ingurumenaren narriaduraz eta baliabide naturalen urritasunaz oharturik, hazkunde

ereduetan ingurumen baliabidea aldagai gisa barneratzen hasi ziren. Haatik, ekonomia eta

ingurumena ikusmolde ezberdinetatik aztertzen duten bi korronte nagusi sortu ziren: alde

batetik, ekonomia neoklasikoaren paradigman oinarritzen den Ingurumen Ekonomia eta,

bestetik, Ekonomia Ekologikoa bezala ezagutzen den adarra, paradigma berri eta irekiago

bat proposatzen duena.


108

Ingurumen Ekonomiaren helburua baliabide naturalak ordezkatzeko gai izango den

teknologiaren garapen egoki bat aurkitzea da. “Kuznets‐en Ingurumeneko Kurba” ereduan

oinarriturik, baliabide naturalen babesa bermatuko duen mugagabeko hazkundea

justifikatzen dute.

Aldiz, Ekonomia Ekologikoak planeta finitu batean aurkitzen garenez hazkunde

esponentziala epe luzean mantentzea ezinezkoa dela defendatzen du. Zentzu honetan,

ingurumena kudeatzeko jakintza arlo ezberdinak kontuan izango dituen metodoak

proposatzen ditu eta, horrez gain, hazkunde kuantitatiboa alde batera utzi eta garapen

kualitatibo baten aldeko apustua gomendatzen du.

Beraz, nahiz eta Ingurumen Ekonomia zein Ekonomia Ekologikoak iraunkortasunaren aldeko

apustua egin duten korronte bakoitzak modu ezberdin batean interpretatu du

iraunkortasuna kontzeptu eta, ondorioz, bi bertsio zabaldu dira: Iraunkortasun Ahula eta

Iraunkortasun Sendoa. Bertsio bakoitza kapital naturala, hots, ingurumen ondasun eta

zerbitzuek eskaintzen duten ingurumen stocka (Harte, 1995) modu ezberdin batean kontuan

izateagatik bereizten da.

Egun bizi dugun krisi‐ekologiko,‐sozial, baliabideena eta azkenik finantza krisi testuinguruari

loturik, Garapen Iraunkorra kontzeptuaren interpretazio ortodoxoari loturik merkatu

mekanismoan eta teknologia eko‐eraginkorrean oinarritzen diren politika neurri berriekin

Ekonomia Berde bateranzko joera iragarri da.

Baina testuinguru berean, desazkundea eztabaida ekologiko zein sozialetan agertu da.


murriztea da, eta, asmo honek, zalantzarik gabe Barne Produktu Gordina murriztea eskatzen


kontsumoa maila iraunkor eta baxuagoak eskatzen dituen testuinguru baterentzat mugi



Hazkunde nahitik desazkunde nahira igarotzea baina gizarte justizia, ongizatea eta

iraunkortasun ekologikoa alde batera utzi gabe eskatzen dute desazkundearen aldeko

apustua egin dutenek, maila indibidualean zein kolektiboan ekintza desberdinak aurrera


109

eramatea eskatuz. Ekintza hauekin baloreen aldaketa eta ekoizpenaren azken helburu

bakarra etekinak ez izatea bultzatu nahi da baita egungo gizarteen benetako demokratizazio

bat ere. Desazkundea beraz hiritarrean zentratua dago eta ez gizartearen eboluzioaren

norabidea zehaztuko duen teknologian.

Ikusmolde ortodoxoak, ekoizpenari dagokionez, sistema ekonomikoak lorpen handiak

erdiesteko gai dela erakutsi badu ere, aberastasunaren banaketari eta ingurumenaren

kudeaketa egokiari loturik hutsuneak ditu. Mundu mailako desberdintasunak eta narriadura

ekologikoa dira horren lekuko.

Ondorengo 3‐4 taulan Garapen Iraunkorraren interpretazio ortodoxoak eta desazkundeak

proposatzen dituzten aukera ezberdinak biltzen dira.


110

3‐4 Taula: Garapen Iraunkorra & Desazkundea

GARAPEN IRAUNKORRA DESAZKUNDEA

Kontsumo adimentsua: Kontsumo ekitatiboa:

Kontsumo adimenduaren azken helburua portaera kontsumista kutsatzailea aldatzeko estrategia bultzatzea da. Gizarte kontsumista eta bereziki herrialde aberatsetako kontsumo ohiturak berdetu nahi dituen planteamendua.

Kontsumo adimenduak ez dio mundu erdiaren txiroei inongo esperantzarik eskaintzen, zeintzuek baliabide, ondasun eta zerbitzu egokiak eskuratzeko zailtasunak dituzten. Hauek gutxienez beraien oinarrizko beharrak asetzeko aukera ekitatiboak behar dituzte kontsumo adimendua baino lehen.

Eraginkortasuna: Nahikotasuna:

Eraginkortasunarekin hondakinak minimotu eta produktibitatea maximotu nahi da ekoizpen prozesuetan. Baina eraginkortasunak ez du baliabideen eskuragarritasun ekitatiboa bermatzen ez eta baliabideen ustiaketa ez‐egokia eragozten. Baliagarritasuna maximotuz eta hondakinak minimotuz ekoizpen iraunkorra ahalbidetuko duela suposatzen du.

Nazio zein komunitateek beraien ongizatea lortzeko autonomia eta asebetetzea ahalbidetu die nahikotasunak

Hazkunde berdean oinarritutako ekonomia berdea: Ongizatean oinarritutako ekonomia iraunkorrak:

Ekonomia berde bateranzko planteamenduak egungo ekonomia, ez‐ekitatiboa, hondamendiak eta diruzalekeriak gidatua eta munduko biztanleriaren erdia pobrezian mantendu eta katastrofe klimatiko posible baten mehatxupean jarri gaituena aldatzea eskatzen du. Benetako ekonomia berde batek, zeina Ekonomia Iraunkorra izango den, gizarte ekitatea, oreka ekologikoa eta ekonomia nahikotasuna sortuko lituzke. Ekonomia berdearen muina, iraunkortasuna indartu, ongizatea guztientzat eta bizitza ez‐gizatiar guztientzat bermatuz

Ongizatea guztientzat. Hazkundea eta metaketa planteamendua beraz banaketa eta partekatzera zabaldu behar da, kontsumo eta ekoizpen aukerak ekitatiboak bermatzeko, honela nahikotasuna ahalbidetuko delarik

Iturria: Egileak egina

II. ATALA: IRAUNKORTASUN KONTZEPTUAREN APLIKAZIOA EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKOAREN ARLOAN

4. KAPITULUA: GARAPEN IRAUNKORRETIK EKP IRAUNKORRERA

4. Kapitulua: Garapen Iraunkorretik EKP Iraunkorrera

115

4.1. SARRERA

Aurreko hamarkadetan kontsumo eta ekoizpen eredu iraunkorren aldeko esfortzuak

premiazkoak eta anitzak izan dira. Bai sektore pribatua zein sektore publikoa, ekonomi‐

hazkundea ingurumenaren narriaduratik desakoplatzen ahalegindu da (Commission of the

European Communities, COM (2008) 397 final; WBCSD, 2008). Horrela, gobernu eta

instituzio supranazionalek iraunkortasuna sustatzeko programa, politika eta neurriak finkatu

dituzte. Adibidez, Europar Batasunak bere Bosgarren Ingurumen Ekintza Programa

(European Commission, 1992) argitaratu zuenetik ingurumena eta garapen iraunkorraren

aldeko komunikazio eta politika asko onartu ditu.

Lehenengo aldiz, 1994. urtean, Oslon ospatu zen Kontsumo Iraunkorrari buruzko sinposioan,

Norvegiako Ingurumen Ministroak honela definitu zuen kontsumo eta ekoizpen

iraunkorra38:

“the use of goods and services that respond to basic needs and bring a better quality of life,

while minimizing the use of natural resources, toxic materials and emissions of waste and

pollutants over the life cycle, so as to jeopardize the needs of future generations”

Orduz geroztik, definizio asko argitaratu dira. Horrela, Nazio Batuen Ingurumen Programak

(2009), alde batetik, garapen bidean dauden herrialdetan baliabideen erabilera

eraginkorrago bat eskatzen du, honela gizakien beharrak asetzeko baliabide gehiago izango

baitira eskuragarri eta, bestetik, garatutako herrialdetako kontsumo ereduaren aldaketa bat

bultzatzen du, baliabide eta energia erabilera murriztuko duena. Bide hau jarraitzeko 2003.

urtean Nazio Batuek Marrakech Prozesua abiarazi zuen, helburuetako bat gobernuen

kontsumo eredua iraunkortasunera bideratzea delarik. Izan ere, Gobernuek zer esan handia

dute kontsumoan, batik bat, sektore publikoak ekonomian leku nagusia duten herrialdetan.

Sektore pribatuko erakundeetan indarrean jarri diren erosketa eta kontratazio iraunkorrari

buruzko ikerketek historia luzea dute. Aldiz, ezin da gauza bera esan sektore publikoari

buruz.

38 Definizioa Sustainable Consumption and Production. An effort to Reconcile the Determinants of Environmental Impact (Pogutz & Micale, 2011, or. 31) artikulutik hartu da.


116

Kapitulu honen helburua, beraz, erosketa eta kontratazio publiko iraunkorraren sorrera eta

bilakaera berrikustea da eta honela dago egituratua. Sarreraren ondoren, 4.2. puntuan

tokiko agenda 21ren hurbilketa bat jasotzen da. 4.3. puntuan Erosketa eta Kontratazio

Publiko Iraunkorraren (EKPI) definizioarekin batera iraunkortasun eskakizunak erosketa eta

kontratazio prozeduran barne hartzeko aukera desberdinak jasoko dira. Hurrengo bi

puntuetan, 4.4. eta 4.5.ean, EKPI lege esparrua eta politika esparrua azalduko dira, hurrenez

hurren, eta jarraian 4.6. atalean hautatutako hainbat jardunbide egoki bildu dira. Amaitzeko,

4.7. puntuan, ondorioak jasotzen dira.

4.2. TOKIKO AGENDA 21

Programa edo Agenda 21 (Naciones Unidas, 1993) 1992an Rio de Janeiron ospatu zen

Ingurumen eta Garapenaren Nazio Batuen Konferentzian (Lurraren Goi‐bilera) parte hartu

zuten 173 herrialdeek ingurumenaren aldetik iraunkorra den garapen ekonomiko eta soziala

lortzeko programa da. Dokumentuak berak jasotzen duen moduan:

“Agenda 21ek gaur egungo presazko arazoei heltzen die eta, gainera, mundua mende

berriaren desafioei aurre egiteko prestatzen ahalegintzen da.” (Naciones Unidas, 1993)

Pellizonik (2001) adierazten duenez, ingurumen eta garapena bateragarri egingo lukeen

ekintza plan hau herrialde askok onetsi zuen, ingurumenari loturiko mundu mailako

adostasun eta konpromiso politikoa maila goreneraino eramanez. Erromako Klubak

(Meadows D. H., Meadows, Randers, & Behrens, 1972) planteatutako hazkundea eta

ingurumenaren kalitatearen arteko dikotomia edo osagarritasunaren aurrean, aipatu

biltzarrean parte hartu zutenek bigarrengoaren aldeko apustua egin zuten, ingurumena

babestuz epe luzean hazkundea lortzea bateragarria zela argudiatuz. Beraz, ingurumen

arazoei aurre egiteko hazkundearen bidez lor daitezkeen baliabideak behar dira, eta aldi

berean hazkunde ekonomikoa ezin da lortu giza osasuna eta baliabide naturalak

ingurumenaren narriaduraren ondorioz kaltetzen badira.

Beste modu batera adierazita, Agenda 21 nazioarteko komunitateak garapen iraunkorraren

kontzeptua gauzatzeko aukeratu duen tresna bat da eta mundu guztirako ingurumen‐

politika proposatzen du, baina ikuspegi lokal, parte‐hartzaile eta zeharkakoaren bidez.

Tokiko eremuetan populazioaren “behetik goranzko” parte‐hartzea gauza daitekeenez,


117

Agenda 21 tresna egokitzat jotzen da “global pentsatu, tokian aritu” printzipioa praktikan

jartzeko (Olaizola & Alvarez de Eulate, 2003).

Beraz, badirudi Agenda 21ean Garapen Iraunkorrari buruz jasotzen den Nazio Batuen

diskurtsoan, azken batean, bizi kalitatearen hobekuntza bat jasotzen dela (Meister & Japp,

1998). Zentzu honetan, eta bizi kalitatea ardatz moduan izanik, Agenda 21ak sail

ezberdinetan multzokatuta dauden berrogei kapitulutan (ikusi beheko 4‐1 taula)

garapenaren alde ekonomikoa, soziala eta ingurumenari buruzkoa lantzen ditu, zeintzuetan

ekintzarako oinarriak, helburuak, ekintzak eta indarrean jartzeko moduak zehazten diren.

Horrela, III. Sailean jasotzen diren kapituluak talde nagusiak indartzera bideratuak daude.

Guztira bederatzi talde nagusi edo agente (emakumeak, haurrak eta gazteak, indigenak,

gobernuz kanpoko erakundeak, sindikatuak eta langileak, merkataritza eta industria, zientzia

eta teknologiaren komunitatea, nekazariak eta erakunde lokalak) bereizten dira eta

bakoitzari dagokion kapituluan legeen egokitzapen bat eskatzen da, biztanle talde

bakoitzaren interes bereziak kontuan izan daitezen. Hain zuzen, Agenda 21en indar

puntuetako bat izan zen (O'Riordan & Voisey, 1997) garapen iraunkorraren alde agente

hauek duten egitekoaren aitorpena bera.


118

4‐1 Taula: Agenda 21‐aren egitura

1.Hitzaurrea

I.Sai

la:

Gar

rant

zi e

kono

mik

o et

a so

zial

a

2. Garapen bidean dauden herrialdeen garapen jasangarria bizkortzeko nazioarteko lankidetza eta honekin lotutako barruko politikak 3. Pobreziaren aurkako borroka 4. Kontsumo‐moten bilakaera 5. Dinamika demografikoa eta iraunkortasuna 6. Giza osasuna babestea eta sustatzea 7. Giza kokapenen garapen iraunkorra sustatzea 8. Ingurugiroaren integrazioa eta erabakiak hartzeko uneko garapena

II. Sa

ila:

Gar

apen

erak

o ba

liabi

deak

Kont

serb

atze

a et

a ku

deat

zea

9. Atmosfera babestea 10. Lurreko Baliabideak planifikatzeko eta antolatzeko ikuspegi integratua 11. Baso‐soiltzearen aurkako borroka 12. Ekosistema hauskorren antolaketa: desertifikazioaren eta lehortearen aurkako borroka 13. Ekosistema hauskorren antolaketa: gune menditsuen garapen iraunkorra 14. Nekazaritza eta landa‐garapen iraunkorrak sustatzea 15. Aniztasun biologikoaren kontserbazioa 16. Bioteknologiaren kudeaketa ekologikoki arrazionala 17. Ozeanoen eta mota guztietako itsasoen ‐itsaso itxiak eta erdi itxiak barne‐ eta kostaldeko guneen babesa eta bertako baliabide bizidunen babesa, arrazoizko erabilera eta garapena 18. Ur gezatako baliabideen horniketa eta kalitatea babestea: ur gezatako baliabideen ustiapenerako, antolakuntzarako eta erabilerarako irizpide integratuak aplikatzea 19. Produktu kimikoen kudeaketa ekologikoki arrazionala, hondakin arriskutsuen legez kanpoko salerosketa prebenitzea barne 20. Hondakin arriskutsuen kudeaketa ekologikoki arrazionala, hondakin arriskutsuen legez kanpoko salerosketa prebenitzea barne 21. Hondakin solidoen kudeaketa ekologikoki arrazionala eta erabilitako urekin lotura duten auziak 22. Hondakin erreaktiboen kudeaketa kaltegabea eta ekologikoki arrazionala

III. S

aila

: Ta

lde

nagu

siak in

dart

zea

23. Sarrera 24. Garapen iraunkorra eta zuzena lortzeko, emakumearen mesedetan mundu mailan neurriak hartzea 25. Haurtzaroa eta gaztaroa garapen iraunkorrean 26. Herrialde indigenen eta bere komunitateen zeregina onartzea eta sendotzea 27. Garapen iraunkorra lortzeko lanean elkartutako gobernuz kanpoko erakundeen lana sendotzea 28. Agenda 21 babesteko tokian tokiko agintarien ekimenak 29. Langileen eta bere sindikatuen papera indartzea 30. Merkataritzaren eta industriaren papera indartzea 31. Komunitate zientifiko eta teknologikoa 32. Nekazarien papera indartzea

IV.S

aila

: G

auza

tzek

o bi

deak

33. Finantzaketako baliabideak eta mekanismoak 34. Teknologia ekologikoki arrazionalaren transferentzia, lankidetza eta gaitasuna areagotzea 35. Garapen iraunkorra lortzeko zientziaren zeregina 36. Heziketa, trebakuntza eta kontzientzia hartzea sustatzea 37. Garapen bidean dauden herrialdeen gaitasuna areagotzeko mekanismo nazionalak eta nazioarteko lankidetza 38. Nazioarteko akordio instituzionalak 39. Nazioarteko bitarteko eta mekanismo juridikoak 40. Erabakiak hartzeko informazioa

Iturria:Egileak moldatuta, Programa 21 (Naciones Unidas, 1993) txostenan oinarriturik


119

Nazioarte mailan, Rioko Goi‐bileran parte hartu zuten nazioen konpromiso politikoaren

balioa eztabaida ezina bada ere, egile askoren arabera (Selman, 1998; Patterson &

Theobald, 1996; Twyman, 1998; Aguilar, 1999) Agenda 21en arrakasta maila globalean

arrakastatsua izango da maila lokalean arrakasta lortzen duen heinean, prozesu global eta

ekintza lokalen harremana dela eta. Beraz, garapen iraunkorra lortzeko maila lokalean

aplikatzeari luzatu zaion garrantzia Udalerri eta Erregioen Europako Kontseiluak osatu duen

gidak azaltzen du (Morris, 1997). Gida horretan Tokiko Agenda 21aren (TA21 hemendik

aurrera) testuinguruan, maila lokalean iraunkortasuna lortzeko bideratuko diren ekintza

planak egiterakoan, tokiko erakundeek eta komunitate lokaleko sektore ezberdinek

elkarrekin nola lan egin behar duten jasotzen da. Aipatu behar da, TA21‐en ezaugarri

nagusiak ondorengoak liratekeela:

Iraunkortasun lokala lortzerakoan tokiko erakundeen papera aitortzen da.

Elkarbanatutako ardura inplikatzen du, beste komunitateei eragiten dien ingurumen

kalteak murrizteaz gain herrialdeen artean ideiak eta esperientziak elkartrukatzea

eskatzen baitu.

Komunitate lokal bati loturik dauden sektore eta agente talde guztiei parte‐hartzeko

deia luzatzen dio, prozesu demokratikoak indartuz.

Ingurumen, ekonomia, kultura eta gizarte aldagaiak integratzen ditu eta komunitate

lokalaren bizi kalitatea hobetzea lortu nahi du.

Beraz, TA21 Garapen Iraunkorra kontzeptua maila globaleko erretorikatik eskala lokaleko

arlo operatibo eta errealera lekualdatu nahi duen ekintza lokalen tresna bihurtu da

(Subirats, 2000a; Subirats, 2000b). TA21‐ek adostutako baino deszentralizatutako Garapen

Iraunkorra bultzatzen du, horretarako, gobernu lokalen erantzun aktiboa behar da. Izan ere,

herriak eta hiriak dira beraien ingurumen‐, ekonomia‐ eta gizarte‐interesen berri hobekien

dakitenak (Ekins & Nevwby, 1998; Lake, 1996). Agenda 21en asmoa hiritarrarengana iritsi

eta parte hartzera animatzea da, hiritarraren jarrera aldaketarik gabe ezer lortzea zaila dela

jakina baita (Subirats, 2000a).

Azken batean, ordezkari politikoen, udal teknikarien, eragindako talde nagusien eta

hiritarren arteko adostasunetik sortutako prozesu politiko bat da (Martínez & Martín, 2002)‐

Beraz, nahiz eta erakunde lokalek eta hiritarrek duten lehen mailako protagonismoa

(Lindner, 1997), TA21 behetik gora doan edo “bottom‐up” erabaki hartze egitura bat bezala


120

ulertzen den heinean, TA21en garrantzia ulertzeko, oso inportanteak dira nazioarte mailako

erakundeek aurrera eraman dituzten ekimenak, esanguratsuenak Nazio Batuen eta ICLEI39

(The International Council for Local Environment Initiatives) proposatutako ideiak izanik.

Horrez gain, aipatzekoa da Europar Batasuna hartzen ari den lidergoa Hiri eta Herri

Iraunkorren Europar Kanpainarekin.

4.2.1. NAZIO BATUAK

Nazio Batuen testuinguruan sortu zen TA21 Rioko Goi‐bileran. Hala eta guztiz ere, Rioko Goi‐

bilera ez zen izan Nazio Batuen baitan industri garapenaren ondorioz sortzen ari ziren

ingurumen eta giza bizi baldintzen okertzeari buruzko arazoak lantzeko egin zen lehen

biltzarra. Aurretik, bilera, biltzar eta nazioarteko akordio askoz osaturiko bide luze bat egin

zen, guztietan munduko garapena gidatuko zuen konpromiso eta printzipioak ezartzeko

beharra nabarmentzen zelarik. Rioko Goi‐bileraren aurretik beste bi nazioarteko biltzar

ospatu ziren. Lehenengoa, Giza Ingurumenari buruzko Lehenengo Biltzarra 1972an

Stockholm‐en eta, bigarrena, Giza Ingurumenari buruzko Bigarren Biltzarra hamar urte

beranduago Nairobin (Kenya).

Giza Ingurumenari buruzko Lehenengo Biltzarrean, ingurumen kutsadura eta baliabide

naturalen ahitzeari loturiko arazoak landu ziren. Ingurumena gehiago babestu eta garapen

ekonomikoaren, hau hazkunde ekonomikoa bezala ulertua nagusiki, arteko polarizazioak

markatu zuen biltzar hau (Mebratu, 1998). Planeta kaltetzen ari ziren ingurumen eta

gizartea arazo larriez hitzegiten hasi ziren: herrialde aberats eta txiroen arteko gero eta alde

handiagoa, kutsaduraren ondorioak, baliabideen agortzea, bio‐aniztasunaren galera, etab.

Indarrean zegoen industrializazioa eredua errudun nagusi ikusi zuten, beraz teknologia

hobekuntzaren bidez arazoei aurre egitea posible ikusten zuten. Antzeko gaiekin ospatu zen

Giza Ingurumenari buruzko Bigarren Biltzarra 1982an, ingurumen arazoen gaineko

kontzientziazioa areagotu zen eta faktore sozial eta ekonomikoek ingurumenean duten

eragina azpimarratu zen (Hens, 1996).

Hirugarren biltzarra baino lehen, Ingurumen eta Garapenaren Nazio Batuen Konferentzia

(United Nations Conference on Environment and Development, UNCED) edo Rioko Goi‐ 39 ICLEI (The International Council for Local Environment Initiatives) 1990ean sortu zuten berrehun bat tokiko erakundeek.


121

bilera bezala ezagutzen dena bertan ospatu baitzen Konferentzia 1992an, lau bilera

(PrepCom)40 ospatu ziren 1990eko uda eta 1992ko apirilaren artean, bilera hauetan garapen

iraunkorrari loturiko gai ezberdin bakoitzeko lan taldeak osatu ziren eta Agenda 21 itxura

hartzen joan zen, Ingurumen eta Garapenari buruzko Hirugarren Konferentzia ospatu baino

lehen azken dokumentua osatzen duten 40 kapituluetatik %85 adostuta zeuden, azkenerako

finantzaketa, teknologiaren transferentzia eta pobreziaren aurkako borroka bezalako gai

korapilatsuak bukaerarako utzi ziren (Lindner, 1997; Hens, 1996). Beraz, Ingurumen eta

Garapenari buruzko Konferentzia ekitaldi instituzional bat besterik ez zen izan zeinetan

Nazio Batuen 178 herrialdetatik 172k parte hartu zuten, eta 1.100 gobernuz kanpoko

erakundeek foro paralelo bat jarraitu zuten Konferentziaren azken akordioetan modu

esanguratsuan eraginez.

Lurraren Goi‐bilerak bost dokumentu nagusi adostu zituen: Ingurumen eta Garapenaren

Rioko Deklarazioa; Baso Printzipioen Deklarazioa; Klima Aldaketaren Nazio Batuen

Hitzarmena (United Nations for Climate Change, UNFCC), Dibertsitatea Biologikoaren

Hitzarmena (CDB) eta Agenda 21. Horrez gain, Garapen Iraunkorrerako Batzordea osatu zen

(Commission for Sustainable Development, CSD), Nazio Batuen Ekonomia eta Gizarte

Kontseiluaren batzorde berri bat, Agenda 21en aplikazioaren jarraipena ebaluatzeko

ardurarekin jaio zena (ikusi Agenda 21en 38. Kapitulua). Hori dela eta, Garapen

Iraunkorrerako Batzordeak (CSD) maila guztietan berebiziko garrantzia hartzen du, bai

gobernu arteko erakundeek indarrean jarritako ekintzetatik hasi eta komunitate lokalen

mailan TA21 indarrean jartzeraino (Bigg & Dodds, 1997).

Zentzu honetan, esan daiteke Lurraren Goi‐bilera izan dela 1990eko hamarkadan Nazio

Batuek ospatu dituzten biltzar askoren artean aitzindaria nazioarteko erakundeetan

garapena iraunkortasunean eta gizakian zentratzen. Nahiz eta ez den bakarra izan,

ondorengoak era azpimarragarriak izan dira: Giza Eskubideen Munduko Konferentzia (Viena,

40 Lehenengoa (I PrepCom) Nairobin egin zen, 1990eko abuztuan, eta parte‐hartze prozesua adostu zen. Bigarrena (II PrepCom) 1991ko martxoan Ginebran ospatu zen eta Ingurumen eta Garapenari buruzko Nazio Batuen Konferentziako idazkaritzat prestatutako txostena berrikusi zen eta Basoen Erabilera Iraunkorrerako Printzipioen Aitorpenaren dokumentu oinarri bezala erabili zen. Urte berako abuztuan, Ginebran hirugarren bilera ospatu zen (III PrepCom), zeinetan idazkaritzaren txostenaren berrikusketak aurrera egin zuen eta Rio‐ko Deklarazioari buruzko negoziaketak abiatu zituztelarik. Laugarren bileran (IV PrepCom), 1992ko martxoan New Yorken, bost asteko negoziaketen ostean, Rioko Goi‐bileran onartu ziren dokumentuen zati gehienak adostu ziren.


122

1993); Biztanleria eta Garapenari buruzko Nazioarteko Konferentzia (El Cairo, 1994), Giza

Garapenari buruzko Munduko Goi‐bilera (Copenhague, 1995), Emakumeen Laugarren

Munduko Konferentzia (Beijing, 1995); eta Rioko konferentziarekin lotura gehiago izan

zuena Giza Asentamenduei buruzko Nazio Batuen Bigarren Biltzarra “Habitat II” (Istambul,

1996). Azken honetan, Giza Asentamenduei buruzko Nazio Batuen Istambuleko

Aitorpenaren bidez TA21eko prozesuez baliatuz Habitat II adostutako erabakiak

aplikatzearen beharra aldarrikatu zen.

Beraz, planteatutako arazoei irtenbidea eman nahirik maila lokalean estrategiak prestatzeko

beharraz jabetu ziren, erakunde lokalek hiritarrenganako duten gertutasuna dela eta

eraginkortasun handiagoa lortu asmoz (De Weerdt, Van Assche, & Devuyst, 1996).

Orokorrean, baieztatu daiteke aipatu den arrazoiak eraginda edo, Agenda 21aren zati bat

ingurumen lokalarekin erlazionatutako neurrietara bideratzen dela. Eskala lokalari

dagokionez, kapitulurik garrantzitsuenak 7 eta 28 dira. Bi kapitulu hauen bidez garapen

iraunkorrari buruzko teoria praktikara eramatea posible egiten da, besteak beste, ekintza

lokaletan eta erabaki prozesuetan hiritarren zati handiago baten parte‐hartzea bermatuko

duen gobernatzeko forma berriak sustatuz. Gehiago zehaztuz, 7. kapituluan giza baliabideen

iraunkortasuna lantzen da eta 28. kapituluan, Agenda 21 babesteko tokian tokiko agintarien

ekimenak bezala izendatua, ekintza lokalek bete behar dituzten helburuak zehazten ditu,

beste batzuen artean, ondorengoa jasoaz:

“a) 1996rako, herrialde bakoitzeko tokian tokiko agintari gehienek komunitatearentzako

"Tokiko Agenda 21"‐en inguruan beren herritarren artean kontsultak egin beharko lituzkete

eta adostasuna lortu beharko lukete;

[…]

c) 1994rako, udal elkarteetako ordezkariek eta herri mailako beste agintariek lankidetza‐ eta

koordinazio‐mailak areagotu egin beharko lituzkete, tokian tokiko agintarien artean

informazioaren eta esperientziaren trukea areagotzeko;” (Eusko Jaurlaritza, 2011)

Beraz, dokumentuak berak agintari lokalak iraunkortasun lokalaren aldeko jarrera izatea

eskatzen du; honela, Rioko akordioaren sinatzaileak hainbat politika eta programa garatu

beharrean aurkitu dira eta ondorioz TA21eko prozesuetan inplikatuak izan dira. Dena dela,

gaur egun, tokiko agintariek TA21 zabaltzeko ezarritako hasierako helburuetatik nahiko

urrun daude. Sarri, hartutako neurriekin benetako konpromisoaren udalaren itxura


123

erakargarria bilatu izana salatu da. Beste askotan, TA21 benetako etorkizuneko planak

aurrera ateratzea lortu dute, jarraitu beharreko estrategia lerroak zehaztuz, zeintzuek

politika sozial, ekonomiko eta ingurumenekoak bilduko dituzten.

4.2.2. INTERNATIONAL COUNCIL FOR LOCAL ENVIRONMENT INITIATIVES (ICLEI)

Tokiko Agenda 21 mugimenduak batik bat ICLEI (International Council for Local Environment

Initiatives) bultzatu du, 1990an sortu zuten 200 buruzagi lokalek Etorkizun Iraunkorraren

Mundu Biltzarrean, gehienak europarrak edo estatubatuarrak nahiz eta gutxiago garatutako

herrialdetakoak ere bazeuden. Egun, 70 herrialdetako 1.220 gobernu lokalek osaturiko

elkartea da Nazio Batuen aurrean zein nazioarteko foro ezberdinetan hauen interesak

ordezkatzen dituelarik.

“Lo que distingue a ICLEI es que somos los primeros participantes, pioneros en hacer algo a lo

que veinte años atrás parecía improbable que las ciudades prestaran atención. Hemos

ascendido en una curva de aprendizaje; actualmente, contamos con una experiencia de

veinte años en cómo afrontar problemas ambientales en el ámbito local.” Jeb Brugmann41

Gobernu lokalen sare batek bezala jarduten du hiri eta herrien esperientzien elkartrukea

ahalbidetu eta mundu mailan praktika egokiak zabalduz. ICLEIren helburua gobernu lokalen

politikak koordinatzea da horretarako bitartekari papera betetzen du, informazioa; aholku

tekniko, estrategiko eta politikoa; eta aholkularitza jardueren garapena eskainiz.

Erakunde honen jarduera ezberdinen artean azpimarragarria da osatu duen Tokiko Agenda

21 Planifikatzeko Gida Europearra, TA21 indarrean jartzeko oinarrizko dokumentua eta

jarraitzaile gehien dituena. ICLEIren beste ekimen esanguratsu bat da TA21 ebaluatzea. Honi

loturik eta nazioarte mailan, NNBBen Garapen Iraunkorrerako Batzordearekin batera,

TA21aren aplikazioaren jarraipena egiteko bi ebaluaketa egin ditu. Lehenengoa 1996an,

tokiko erakunde, Gobernuz Kanpoko Erakunde (GKE) eta TA21arekin zerikusia zuten beste

erakunde batzuei luzatutako inkestetan oinarritu zena 1997 ospatuko zen Nazio Batuen

Asanblada Orokorrerako edo Rio+5erako. Hurrengoa, 2001 egin zuen Johannesburgon

ospatuko zen Garapen Iraunkorrerako Mundu Bilerarako.

41 ICLEI‐ren sortzaile eta lehen Idazkari Orokorra. Kopiatutako testuaren iturria: Aguado (2005).


124

Europa mailan, Iraunkortasunaren Hiri eta Herrien Europako Kanpainaren lankidetzari esker

LASALA (Local authorities Self Assesment of Local Agenda 21) auto‐ebaluaketa tresna sortu

zen. Hari jarraipena emanez Local Evaluation 21 sortu da, Europako agintari lokal guztiei

eskura dagoen auto‐ebaluaketa tresna. Proiektu hau Europar Batzordeko Ikerketarako

Zuzendaritza Orokorrak finantzatzen du eta ICLEI, Erresuma Batuko The Sustainable Cities

Research Institute eta Notrhumbria Unibertsitatea, Finlandiako Abo Akademi, Portugalgo

Nova de Lisboa Unibertsitatea, Hungriako Ingurumen Zentro Erregionala eta Italiako

FocusLab‐ek osatzen duten partzuergo baten bidez egiten da.

Afrikan, ICLEIk 1995ean sortu zen Hiri Afrikar Iraunkorren Sarea (African Sustainable Cities

Network – ASCN) koordinatu du. Lehenengo fase batean, bost herrik osaturiko talde pilotu

batekin lan egin zuen, zeinetan TA21 aplikatu zen eta adibide erabilgarriak sortzeko oso

baliagarria izan zen gainontzeko afrikar tokiko agintaritzarentzat, irakaspen eta ondorio

partikularrak jasoaz eta Afrikaren kasuan aplikagarriak, pobreziak eta ezegonkortasun

politiko eta sozialak larriki zauritutako kontinentean. Bigarren fase batean, 1997. urtetik

aurrera, Afrikar Tokiko Agintaritza Nazioarteko Batasun Plataformak (International Union of

Local Authorities Africa Platform) eta Tokiko Gobernuen Nazioarteko Bulegoak (Local

Government International Bureau) kolaboratu zuten. Europar Batzordeko Garapenerako

Zuzendaritza Orokorrak finantzatu zuen eta Iparra‐Hegoa42 lankidetza proiektuak sustatu

ziren. Sare honen baitan gobernu lokaletako pertsonala formatu eta gaitu da, bi alde

hauetan gabezia handiak antzeman baitziren afrikar gobernu lokaletan.

Garapen bidean dauden herrialdetan aurrera eramandako beste ekimen bat, Komunitate

Eredugarrien Programa (Model Communities Program) deritzona da, hamalau udalerriek

osaturiko lankidetza proiektua, helburua garapen bidean dauden herrialdetan jardunbide

onen eta esperientzia arrakastatsuen zabalkundea izanik. Proiektu honi loturik ICLEIko

teknikariek parte hartzen duten udalerrietan formazio ikastaroak eta tailerrak burutzeaz

gain aholkatu eta behar denean teknikarien laguntza eskaintzen dute TA21eko tokiko

koordintzaile lanak egingo dituen teknikariaren kontratazioa ere finantzatuz (Mehta, 1996).

Proiektu honekin TA21en aplikazioaren metodologian sakondu nahi da baita esperientziak

arrakastatsuak elkartrukatu eta TA21 planifikatzeko gakoak diren metodo eta tresnen

inguruan eztabaidatuz jakintza komun bat lortu ere.

42 Ikusi http://www.iclei.org/la21/charters.htm web orria xehetasun gehiagorako.


125

4.2.3. HIRI ETA HERRI IRAUNKORREN EUROPAR KANPAINA

Aurretik aipatu den moduan, Europaren sostengu eta lidergoa nabarmena da eta udalerri

mailako politiken garapenaren alde egiten ari da, esate baterako, Europar Batasuna eta

Europako Udalerri eta Eskualdeko Kontseiluak (CEMR) sustatutako “Hiri eta Herri

Iraunkorren Europar Kanpaina” deituriko ekimenekin. Kanpaina hau Sareen Sare bat bezala

sortu zen, Europako Batzordearen XI Zuzendaritza Orokorraren finantzaketari eta Aalborg

eta Hannover hiriei esker 1994. urtean. Europako Hiri Iraunkorren Lehen Biltzarra Aalborg‐

en (Danimarka) Aalborg‐eko Gutuna sinatu ostean, Hiri eta Herri Iraunkorren Europako

Kanpaina abiarazi zen. Gutunean honela jasotzen da tokikoak, bereziki hiriek, duen

garrantzia iraunkortasuna bilatzerakoan:

“Guk, hiriok, argi daukagu hiria garela, hasiera batean, mundu modernoari erasaten dioten

hainbat desorekari – arkitektonikoak, sozialak, ekonomikoak, politikoak, ingurumenekoak,

eta baliabide naturalenak‐ ekiteko entitate handienak; eta, aldi berean, entitate txikiena da

arazoak era integratzaile, holistiko eta iraunkorrean behar bezala konpontzeko. Hiri guztiak

desberdinak direnez, nork bere bideak aurkitu behar ditu garapen iraunkorrerantz. Horren

hastapenak politika guztietan sartuko ditugu, eta gure indarra izango da tokiko mailara

egokitutako estrategien oinarri.” (Aalborg‐eko gutuna, I.3 atala)

2004. urtean Hiri eta Herri Iraunkorren Europar Kanpainaren Laugarren Biltzarrean

“Aalborg+10” hitzetatik ekintzetara pasatzearen beharra azpimarratu zen. Bertan onartu zen

behin betiko dokumentuan43 ondorengo hamar jarduera eremuetarako konpromisoak

ondorengoak dira: 1) gobernatzeko moduak, 2) iraunkortasunaren aldeko udal‐kudeaketa,

3) natur ondasun komunak, 4) kontsumo eta bizimodu arduratsuak, 5) hirigintza diseinatzea

eta planifikatzea, 6) mugikortasuna hobetzea eta zirkulazioa murriztea, 7) osasunaren

aldeko tokiko ekintza, 8) tokiko ekonomia bizia eta iraunkorra, 9) berdintasuna eta justizia

soziala eta 10) tokian tokitik mundu globalera. Bigarren jarduera eremuari loturik, udal‐

kudeaketako programa eraginkorrak prestatzeko konpromisoa gauzatzeko, helburu moduan

TA21 eta iraunkortasunaren aldeko tokiko beste prozesuak sendotzea eta udal‐kudeaketan

errotzea finkatzen da. Bestalde, laugarren jarduera eremuari dagokionez, baliabideak tentuz

eta modu eraginkorrean erabiltzea errazteko eta kontsumo eta ekoizpen iraunkorrak

bultzatzeko konpromisoa erdiesteko helburu moduan erosketa iraunkorrak egitea

43 The Aalborg Commitments , euskarazko bertsioa, ondorengo helbidean dago eskuragarri: http://www.aalborgplus10.dk/media/pdf2004/aalborg_commitments_basc__final.pdf


126

proposatzen da. 1994. urtean Aalborg‐eko gutuna 80 udalek sinatu zuten. Urtez urte

sinatzaileen kopuruak gorantz egin du eta egun gutun hau sinatu duten udalen kopurua

2.500 baino handiagoa da.

4.3. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO IRAUNKORRA (EKPI)

Agenda 21‐aren 4. kapituluan kontsumo‐moten bilakaerari buruzko bi programa‐arlo

jasotzen dira. Batetik, produkzio‐ eta kontsumo‐mota eutsiezinen auziari loturikoa eta,

bestetik, kontsumo‐mota eutsiezinen transformazioa sustatzeko politika eta estrategia

nazionalak lantzeari dagokiona.

Bigarren programa‐arloari loturik Gobernuen erosketen bitartez egindako gidaritzaren bidez

ekologikoki arrazoizkoak diren erosketa‐erabakiak hartzeko jendeari eta familiei laguntzea

proposatzen da. Izan ere, Gobernuek beren papera jokatzen dute kontsumoan, bereziki

sektore publikoak ekonomian leku nagusia duen herrialdeetan. Azken estimazioen arabera

Ekonomia eta Lankidetza eta Garapenerako Erakundea (ELGE) osatzen duten herrialdeen

kasuan EKPak BPGaren %10‐25 azaltzen du eta Europar Batasuneko erakunde publikoek

BPGaren %17‐19 inguru edo 1,500 – 2,100 bilioi € (OECD, 2009; Evans, Nuttal, Mouat, &

Ewing, 2010; European Commission, SEC (2011) 853 final) gastatzen dute ondasun eta

zerbitzuetan.

Beheko 4‐2 taulan, EBko hainbat herrialdeen kasuan, EKPra zuzentzen den BPGren

ehunekoa jasotzen da. Zentzu honetan, BPGren zatirik handiena Herbehereak (%21) eta

Suedia (%20) bideratzen dute EKPra; bi herrialde hauek EBko batazbestekoaren gainetik

aurkitzen dira eta BPGren bosten bat edo gehiago gastatzen dute erakunde publikoek

ondasun eta zerbitzuen erosketa eta kontratazioan. Alemania, Danimarka eta Erresuma

Batuaren kasuan berriz BPGren %17‐19 enplegatzen da EKPan eta EBko bataz besteko maila

horren azpitik aurkitzen dira Austria (%16), Espainia (%13), Finlandia (%16) eta Italia (%12).

Espainia eta Italiak, ehunekotan, Herbehereak eta Suediaren 3/5a gastatzen dute ondasun

eta zerbitzuen erosketa eta kontratazioan.


127

4‐2 Taula: EKPra zuzendutako BPGren ehunekoa ‐ Hautatuko Herrialdeak

Herrialdea EKPra zuzendutako BPG %

Alemania 17

Austria 16

Danimarka 19

Erresuma Batua 17

Espainia 13

Finlandia 16

Frantzia 16

Herbehereak 21

Italia 12

Suedia 20

Iturria: IHOBE (2011)

Beraz, herrialde hauetako gobernuek, enpresa‐erabakietan eta jendearen iritzietan eraginez,

merkatuen berrikuntza eta iraunkortasuna sustatu eta aldaketak bideratzeko ahalmen

handia dute. Horrenbestez, gobernu horiek beren organismoen eta sailen erosketak

ikuskatu beharko lituzkete, ahal den neurrian beren erosketa‐politiken alde ekologiko eta

soziala hobetzeko, betiere nazioarteko merkataritzaren printzipioak errespetatuz.

Bestalde, azpimarratu behar da, urteetan zehar erosketa eta kontratazio publikoari

errentagarria izatea eskatu zaiola, hots; erakunde publikoek ondasun edo zerbitzu baten

edo beste baten aldeko erabakia hartzerakoan preziorik baxuenaren irizpideari jarraitzea

eskatzen zitzaion, alegia, arlo ekonomikoari erreparatzen zitzaion nagusiki. Baina, Garapen

Iraunkorra maila orokor batean jarraitu beharreko ardatz nagusia dela onartzen hasi denetik

gizarte eta ingurumen arloei ere beraien garrantzia aitortu zaie, baita erosketa eta

kontratazio publikoan ere. Zentzu honetan, Erosketa eta Kontratazio Publiko Iraunkorraren

(EKPI) oinarrizko arrazoia ez da erakundeek beraien eros ahalmena, orokorrean, Garapen

Iraunkorraren eta, bereziki, Kontsumo eta Ekoizpen Iraunkorrerako pizgarri ekonomiko

moduan erabiltzera mugatu behar. Haratago joan beharko luke eta gobernu zein erakunde

publikoetatik sustatzen den garapen iraunkorraren aldeko aldarrikapena arduradun

publikoek ere praktikan jartzen duten edo ez edota erakunde publikoak jarrera eredugarria

duten edo ez frogatzeko modu bat ere izan beharko luke EKPIk.


128

Horrenbestez, nahiz eta oraindik EKPIri buruzko adostutako definizio bakarrik ez dagoen

arren, jarraian jaso diren definizio ezberdinetan EKPI iraunkortasunaren hiru dimentsioak

(ekonomikoa, soziala eta ingurumenarena) barneratzen dituen EKP praktika bat dela

azpimarratzen da.

Esate baterako, Erresuma Batuko Erosketa eta Kontratazio Publiko Iraunkorrerako lan

taldeak honela definitzen du:

“[…] a process whereby organisations meet their needs for goods, services, works and utilities

in a way that achieves value for money on a whole life basis in terms of generating benefits

not only to the organisation, but also to society and the economy, whilst minimising damage

to the environment” (DEFRA, 2006)

ICLEIk erakunde publikoek EKPI praktikan jartzeko aholku argi eta ulerterrazak jasotzen

dituen “Procura+ Manual” eskuliburuan, berriz, honela definitzen da EKPI:

“Sustainable procurement means making sure that the products and services your

organisations buys are as sustainable as possible – with lowest environmental and most

positive social impact.

[…] Systematically integrating environmental and social considerations into all procurement

activities, whether purchasing goods, services or works – from defining the true needs, to

setting appropriate technical specifications and evaluation procedures, to monitoring

performance and results.” (ICLEI, 2007, or. 8).

Bigarren definizio honek, aurrekoari, iraunkortasun eskakizunak erosketa eta kontratazio

prozeduraren fase ezberdinetan barneratu daitezkeela gehitzen dio eta horrek Erosketa eta

Kontratazio publikoaz arduratzen diren askorentzat aldaketa bat eragingo du, hau da:

hornitzaileak balio katean oinarriturik aztertu eta lan‐arauak betetzen direla bermatzeaz

gain, ingurumen irizpideak edo irizpide sozialak barneratu beharko dira lehiaketa

dokumentuetako zehaztapen teknikoetan (ibilgailuen isurketa baxuagoa, elikagai organikoak

edo ziurtagiridun egurra eskatzen dituztenak) eta prozeduraren amaieran ezarri diren

iraunkortasun eskakizunak bete diren edo ez ikuskatu beharko dira.

Pererak (2010) aurreko bi definizioen ildo berdinetik jarraituz xehetasun batzuk gehitzen

ditu:


129

“Sustainable public procurement (SPP) is about laws, policies and practices to integrate

economic, social and environmental risks into public procurement processes and decisions. It

is about achieving “value for money” across life cycle by considering the environmental,

social and economic consequences of: design; non‐renewable material use; manufacture and

production methods; distribution and commercialization; operations and/or user life;

disposal, reuse and recycling options; and suppliers’ capabilities to address these

consequences throughout the value chain. In other words, sustainable procurement is about

doing business with taxpayers’ money in a way that benefits society in a longer term.”

(Perera, Procuring Green in the Public Sector: A checklist for getting started, 2010)

Zenbait kasutan, administrazio publikoa Erosketa eta Kontratazio Publiko Iraunkorraz (EKPI)

baliatuz “business as usual” egoera batean baino eraginkorragoa izan daiteke. Hainbat

ondasun eta zerbitzu “berde” merkeagoak dira beraien erabilpen, mantenu eta

deuseztapena, guztia, kontuan izaten bada. Gainera EKPI zerga ordaintzaileen dirua modu

arduratsu batean erabiltzea litzateke.

Nazio Batuen Ingurumen Programaren baitako EKPIren Lan Taldeak onartu zuen definizioa,

berriz, ondorengoa da:

“Sustainable Procurement integrates requirements, specifications and criteria that are

compatible and in favour of the protection of the environment, of social progress and in

support of economic development, namely by seeking resource efficiency, improving the

quality of products and services and ultimately optimizing costs” (UNEP; UNOPS; ILO; ITC ILO,

2011)

Definizioa honen arabera ere, EKPIak Garapen Iraunkorraren hiru zutabeen, ekonomikoa,

soziala eta ingurumenekoa, arteko oreka egokia bermatu nahi du. Ekonomia aldagaiak

izango dira ondasun eta zerbitzuek bizi‐zikloan zehar duten kostu osoa; eroste kostua,

mantenua, erabilera eta bizi amaierako kostuak (baita deuseztatzea ere). Aldagai sozialak

izango dira justizia soziala eta ekitatea; segurtasuna; giza eskubideak eta lan baldintzak.

Ingurumen aldagaiak izango dira aire isurketak, lurra eta ura, klima aldaketa, bioaniztasuna,

baliabide naturalen erabilera eta uraren eskasia produktuen bizi‐zikloan zehar.

EKPI zeharkakoa den heinean arlo askorengan eragingo du. Hots, berotegi efektua eragiten

duten gasen isurketak murriztu ditzake edo aire kutsatzaileak, energia eta uraren

eraginkortasuna hobetu, zaborra murriztu, berrerabilpena eta birziklapena bultzatu,


130

baliabide berriztagarrien erabilpena sustatu edo teknologia garbiagoen garapena eta

erabilpena bultzatu. Eragin sozial positiboak ere izan ditzake pobreziaren erauzketa, genero

eta etnia ekitatea edo oinarrizko lan baldintzak bermatzen dituen neurrian. Ekonomia

arloari dagokionean, EKPI diru sarrerak sortu, kostuak murriztu eta trebetasunak eta

teknologiaren transferentzia sustatu dezake merkatuak irtenbide berritzailetara bideratzen

dituen bitartean.

Beraz, EKPI erabaki politikoak praktikan jarri eta betetzeko tresna bat bezala uler daiteke,

hau da, Garapen iraunkorraren alde eraginkortasunak eta berrikuntzak hobetzen lagungarria

den tresna garrantzitsu bat bezala. Gobernuek duten merkatu indarrarekin, ekoizleen

jarrera, ekonomia iraunkorrago baterantz aldarazi dezakete. Adibidez, gaur egun berrikuntza

berdeak gehien hazten ari den sektorea da; EKPI‐ren bidez, gobernuek berrikuntza berdeen

hasiera fasea sostengatu dezakete eta, beraz, enplegu berrien sorreran lagundu.

Aipatu behar da Erosketa eta Kontratazio Iraunkorrari buruzko ikerketak, sektore pribatuko

erakundeetan, historia luzea duela. Sektore honetan, hasiera batean ikerketa, ingurumen

eskakizunak eskaintza katean barneratzearen kudeaketan oinarritu zen, hau da, ingurumen

eskakizunak kontuan izatearen aukera eta mehatxuen azterketara bideratu zen. Lamming

eta Hampsonek (1996) ondorengoa jaso zuten:

“[…] the purchasing function is beginning to play a more important role in the future strategy

of businesses and will need to have policies in place that can cope with a range of issues,

many of which closely affect the environment”

EKPI gobernuek edo erakunde publikoek erosketa eta kontratazio publikoaren prozesuan

ingurumen eraginak edota eragin sozialak modu orokorrean kontuan izatea eskatzen du

(Preuss L. , 2009; Walker & Brammer, 2009). Erosketa eta Kontratazio Publiko Iraunkorrari

loturiko ikerketaren historia ez da hain luzea eta burututako lanak bi multzo handitan bereizi

daitezke: Alde batetik, EKP jardueren bidez modu zuzen batean lortzen diren helburu sozial

eta ingurumenekoak aztertzen dituztenak daude eta, bestetik, EKP prozesuek eragiten

dituzten zeharkako eraginak neurtzen saiatzen direnak.

Lorpen zuzenei loturiko azterketak oso urriak badira ere (Brammer & Walker, 2011) badago

iraupen luzeko langabezia murrizteko Ipar Irlandan erosketa eta kontratazio publikoan

oinarrituriko proiektuaren eragina jasotzen duen Erridge eta Henningan‐en “Public


131

Procurement and Social Policy in Northen Ireland: The Unemployment Pilot Project” (2007)

lan bat, zeinetan EKPI bidez helburu sozialak, kasu honetan iraupen luzeko langabetuak

murriztea, lortzea posible dela ondorioztatzen den. Zehatzago esateko, Ipar Irlandan 2002.

urteko erosketa eta kontratazio publikoaren politika berrituak gobernuen eros ahalmenaz

baliaturik luzaroan langabeturik daudenei enplegu aukerak sortzea gomendatzen zuen.

Testuinguru horretaz baliaturik, alde batetik, Ipar Irlandako Asanbladako kideen babes

politiko handiarekin eta, bestetik, erosketa eta kontratazio arduradun zein hornitzaile

aldetik ere begi onez ikusi zuten probako proiektu bat onartu zen, North Ireland

Unemployment Pilot Project (NI UPP). Kontuan izan behar da Ipar Irlandak Erresuma

Batuako gainontzeko erregioek baino langabezia tasa altua pairatu izan duela eta probako

proiektu hori desoreka hori gainditzeko aukera moduan ikusi zen, izan ere, sektore publikoa

azpiegitura inbertsio esanguratsuak burutzen ari zen bertan. Proiektu honetan parte

hartzeko baldintzetako bat zera zen; hornitzaileek beraien eskaintzetan derrigorrez luzaroan

langabeturik zeuden pertsonei enplegua eskaintzeko zein urrats emango zituzten zehazten

zuen Enplegu Plan bat aurkeztu behar zuten eta proiektua aurrera eramaterakoan enplegu

plan hori aplikatzea ezinbestekoa zen. Kontrako kasuan kontratua bertan behera geratuko

litzatekeelarik. Aipatu, NI Unemployment Pilot Project bitartez 51 langabetu kontratatu

ziren eta proiektua amaitu ostean 46 pertsonek kontratatuta jarraitzen zuten.

Horrenbestez, erakunde publikoak EKP sozialki arduratsuaz (EKPA) baliaturik, hots, EKP

prozeduran eskakizun sozialak barneratuz; enplegu aukerak, lan duina, gizarteratzea,

irisgarritasuna, guztiontzat diseinatua, merkataritza justua, eta gizarte standareak lortzeko

konpromisoa hedatzea sustatu dezakete. Hainbat produktu, lan eta zerbitzuen kasuan izan

dezaken eragina esanguratsua da, aipatu den moduan erakunde publikoen eros ahalmena

eta merkatu parte‐hartzea handia baita. Beraz, helburu sozial onak bermatzen dituzten

ondasun eta zerbitzuen erosketa eta kontratazio publikoaren bidez erakunde publikoen

garapen iraunkorraren aldeko ekarpena areagotu dezakete. Europako Batzordeak berriki

argitaratu duen “Buying Social” gidan EKPA (Socially Responsible Public Procurement –

SRPP) honela definitzen da:

“SRPP means procurement operations that take into account one or more of the following

social considerations: employment opportunities, decent work, compliance with social and

labour rights, social inclusion (including persons with disabilities), equal opportunities,

accesibility design for all, taking account of sustainability criteria, including ethical trade


132

issues and wider voluntaty compliance with corporate social responsability (CSR), while

observing the principles enshrined in the Treaty for the European Union (TFU) and the

Procurement Directives” (European Commission, 2010, or. 7)

EKPA beraz Garapen Iraunkorra bermatzeko eta Europar Batasunaren (eta bere estatu

kideen) helburu sozialak lortzeko tresna egokia dela onartzen du Europako Batzordeak ere.

EKPrekin loturiko ikerketa gehiena, ordea, EKPIren bidez hornitzaileei mezuak igorriz lortzen

diren zeharkako eraginei buruzkoak dira eta normalean ikuspegi sektoriala dute (Brammer &

Walker, 2011). Jarraian dugun taulan, adibide moduan, eraikuntza, IT, elikagai eta egurra

bezalako produktuen merkatuetan EKPI bidez eragindako zeharkako ondorioak aztertzen

dituzten artikuluak jasotzen dira.

4‐3 Taula: EKPren zeharkako eraginak aztertzen dituzten artikulu batzuk

Egileak Urtea Azterketa eremua Izenburua

Faith‐Ell et al. (2006) Eraikuntza

The application of environmental requirements in Swedishs road maintenance contracts

Hall & Purchase (2006) Eraikuntza

Building or bodging? Attitudes to sustainability in UK public sector housing construction development

Matthews & Axelrod

(2004) Informazio teknologia Whole life consideratioins in IT procurement

Rimmington et al.

(2006) Elikagaiak Corporate Social Responsability and sustainable public porcurement

Morgan (2008) Elikagaiak Greening the Realm: Sustainable Food Chains and the Public Plate

Bull et al. (2001) Egurra eta basoko produktuak

Wood procurement policy: an analysis of critical issues and stakeholders


Azpimarratu behar da EKP prozesuak fase ezberdinak dituela (ondorengo 4‐8 Irudian

jasotzen dira) eta ingurumen eskakizunak zein eskakizun sozio‐ekonomikoak erosketa eta

kontratazio publikoaren etapa guztietan kontuan har daitezke. Dena dela, eskakizun batzuk

hasierako etapetan barneratzea errazagoa da, esaterako kontratuaren xedea


133

definitzerakoan. Zehaztapen teknikoetan ere, zeinetan neurgarriak diren eskakizunak

zehaztuko diren eta horren arabera hornitzailea ebaluatuko den, iraunkortasun eskakizunak

barneratu daitezke (adibidez, gutxieneko baldintzak), beti ere hornitzaileren bat baztertzen

ez duen moduan formulaturik badago. Hautaketa fasean, hornitzaileen baztertze eta

gaitasun tekniko eta finantzarioari buruzko irizpideak zehazten dira. Ingurumen eskakizunak

hautaketa irizpide moduan erabili daitezke soilik kontratua bere osotasunean betetzeko

ingurumen eskarmentu espezifiko bat derrigorrezkoa denean. Erosketa eta kontratazio

publikoaren lege eta araudiek baztertze irizpideak ezar ditzakete, esate baterako, enpresa

baten behin eta berriz ingurumen neurriak hautsi izana. Esleipen fasean, eskaintzen

kalitatea ebaluatzen da eta egokiena aukeratzen da. Erosketa eta kontratazio publikoaren

legeak hala badio, prezioaz gain iraunkortasun eskakizunak ere kontuan har daitezke

esleipen irizpidetzat.

4‐1 Irudia: Erosketa eta Kontratazio Publikoaren prozesua

Iturria: Egileak moldatutan Marrakech Task Force on Suntainable Public Procurement (UNEP, 2011).txostenean oinarriturik.

Beharrak identifikatu

eta arriskuak ebaluatu

Zehaztapenak definitu eta eskaintza‐

eskaera luzatu

Hornitzaileak ebaluatu eta

hautatu

Eskaintza‐eskaerak eta esleipenak ebaluatu

Ikuskatu eta hornitzaileak

hobetu

Kontratua eta hornitzailea

kudeatu


134

Gorago aipatu den moduan, prestaketa fasea da irizpide ekologiko eta sozialak sartuz

erosketa eta kontratazio publikoan emaitza onenak eman ditzakeena. Erosi eta

kontratatzeko beharrak berrikusi edo zerbitzu berritzaile bat kontratatzean diru eta

baliabide natural asko aurrez daitezke, batez ere energia kontsumo handiak dituzten

produktu eta zerbitzuetan (IHOBE, 2010). Bestalde, kontratuaren objektua erosi edo

kontratatu behar dena da, hau da, balizko lizitatzaileei administrazioaren beharra adierazte

diena eta eskaintza egin edo ez erabakitzen laguntzen diena. Beraz, kontratazio prozesuan

alderdi sozial edo ekologikoa kontuan hartzeko modurik azkarren eta gardenena

kontratuaren objektuaren definizioan bertan adieraztea da.

Dena dela, hori gehiago zehaztu beharko da zehaztapen teknikoetan edota esleipen

irizpidetan. Izan ere, kontratuari izenburu iraunkorra jartzearekin ez da nahikoa. Beraz,

iraunkortasun eskakizunak zehazten diren fasea oso garrantzitsua da erosketa eta

kontratazio publikoaren prozesuan eta erabakigarria diruaren baliorik onena bermatu zein

emaitzarik iraunkorra lortzeko (UNEP; UNOPS; ILO; ITC ILO, 2011, or. 45).

Zehaztapen teknikoak bi motatakoak izan daitezke: Alde batetik, produktuek, zerbitzuek

edota lanek bete beharreko derrigorrezko gutxieneko baldintzak zehazten dituztenak daude.

Eskaintzaren batek baldintza horiek betetzen ez baditu, prozesutik kanpo geratuko da.

Bestetik, kontratua esleitzeko baldintza baloragarriak zehaztu daitezke. Gutxieneko

baldintzetatik haratago doazen ezaugarriak baloratzeko aukera onesten bada ebaluaketa

fasean egingo da.

Ingurumen eskakizunak zehazterakoan EKP arduradunak etiketetan oinarritu daitezke oso

baliagarriak baitira zehaztapen teknikoak eta hautaketa irizpideak finkatzerakoan. EKP

arduradunek ingurumen etiketa eta hauen ezaugarri nagusiak ISO (International Standards

Organisation) sailkapenaz baliaturik bereiz ditzakete, hots, ingurumenaren ikuspegitik

iraunkorra den kontsumoari buruz gizartearen eta merkatuaren arteko komunikazioa

erraztu asmoz, ISO 14020: Etiketa Ekologikoak eta ingurumen‐adierazpenak. Printzipio

orokorrak nazioarteko araudiaren arabera hiru multzotan sailkatu dira etiketa ekologikoak:


135

I motako etiketak (ekoetiketak). Organismo publikoek edo ospea aitortua duten

erakunde batek egiaztatuak, irizpide ekologikoak bete direla bermatzen dutenak.

Denak definitu behar dira ISO 14024 Arauaren zehaztapenen arabera. Eskatutako

irizpideak produktuaren bizi‐ziklo osoari aplikatzen zaio: energia eta baliabideen

erabilera, isurketa kutsatzaileak, hondakinen suntsiketa eta ekosistemen gaineko

eragina. Hurrengo 4‐8 taulan, adibidez, mundu mailan nagusiak diren etiketa

ekologikoen zerrenda jasotzen da44.

II motako etiketak (ingurumen auto‐adierazpenak) ISO 14021 Arauak erregulatzen

ditu eta erakunde pribatu nazional eta nazioartekoek diseinatzen dituzte euskarri

moduan ingurugiroari buruzko arautegia erabiliz;

III motako etiketak (Produktuaren ingurumen‐adierazpenak). ISO 14025 Arauak

erregulatzen ditu eta ISO 14020 arau multzoak arautzen dituen beste bi etiketa

motetan ez bezala III motako etiketen kasuan ez dira definitzen bete beharreko

gutxieneko ingurumen‐eskakizunak edo – balioak. Ingurumen‐alderdi batzuk

identifikatzen dira, horiei buruzko informazioa emateko eta, era horretan,

ingurumen‐portaerari buruzko irudi bat eskaini ahal izateko. Era guztietako ikurrak

sartzen dira hemen, hala nola “paper ekologikoa”, “klororik gabea”, “ez du ozonoko

geruzan eraginik”, “ingurugiroaren laguna”.

44 Aipatu, mundu mailako etiketa ekologikoa duten produktu kategorien zerrenda osotuagoa www.globalecolabelling.net/categories_7_criteria/ helbidean kontsultatu daiteke. Mundu mailan existitzen diren 300 etiketa ekologikoei buruzko xehetasunak berriz www.ecolabelindex.com/ecolabels helbidean aurki daitezke.


136

4‐4 Taula: Mundu osoko etiketa ekologiko nagusienak

Mota Herrialdea/ eskualdea

Sinboloa Izena Organismo eskuduna

Deskribapena

I‐mota Europa

European Flower

Europako Batzordea

28 produktu kategoria biltzen ditu: margoak, garbiketa produktuak, papera,… http://ec.europa.eun/environment/ecolabel

I‐mota

Norvegia, Finlandia

Islandia, Suedia eta Danimarka

Nordic white Swan

Eskandinaviako kontseilua (Nordic

ecolabelling)

65 produktu kategoria biltzen ditu: garbiketa produktuak, papera, eraikuntzarako materialak,… www.svanen.nu/eng

I‐mota Alemania

Blue Angel Alemaniako Ingurumen Ministerioa

70 produktu kategoria biltzen ditu: pintura, papera, telefonoak, … www.blauer‐engel.de/

I‐mota Japonia

Eco Mark Program

Eco Mark Office, Japan

Environment Association

60 produktu kategoria biltzen ditu: papera, tonerrak, arropak http://www.ecomark.jp/english/

I‐mota Txina

China Environmetal Labelling

Environmental labelling

certificate center of SEPA

50 produktu kategoria biltzen ditu: energia aurrezten duten produktuak, altzariak, aerosolak, …

http://www.sepacec.com

I‐mota Thailandia

Thai Green Label

Thailand Environment

Institute

40 produktu kategoria biltzen ditu: garbikariak, ordenagailuak, …

http://www.tei.or.th/greenlabel/

I‐mota AEB

Green Seal Green Seal Inc.

30 produktu kategoria biltzen ditu: margoak, aire giroturako sistemak,… http://www.greenseal.org/AboutGree

nSeal.aspx

I‐mota Malasya

SIRIM Eco‐labelling Scheme

SIRIM QAS international

29 produktu kategoria biltzen ditu: zaintza zerbitzua, eraikuntzarako

materialak, http://www.sirim‐qas.com.my/index.php?option=com_content&task=view&id=28&Itemid=209

I‐mota Brazil

Rótulo Ecológico (ABNT)

Associacao Brasiliera de Normas Técnicas (ABNT)

7 produktu kategoria biltzen ditu: zaintza pertsonala, arropa, … http://www.abntonline.com.br/rotulo

/Abnt.aspx

Iturria: Egileak moldatuta, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen Eskuliburua (IHOBE, 2011) eta Buying for a Better World (UNEP; UNOPS; ILO; ITC ILO, 2011) txostenetan oinarriturik

Zehaztapen teknikoetan eskakizun sozioekonomikoak barneratu nahi badira, ingurumen

eskakizunekin gertatzen den modu berean, hauek etiketa sozialetan oinarritu daitezke.

Etiketa sozialak ez dira ingurumen etiketak bezainbeste ugaritu baina azken urte hauetan

zenbait merkatu agertzen hasi dira. Etiketa sozialek gai sozioekonomiko desberdinak

kontuan har ditzakete: giza eskubideak, langileen eskubideak, umeen lanaren erabileraren


137

debekua, garapen bidean dauden herrialdeko ekoizleei egindako bidezko ordainketa, etab.

Etiketa batzuk gai sozialak eta ingurumenekoak ere kontuan izaten dituzte. Etiketa

ekologikoen kasuan bezala, etiketa sozial batzuk gai konkretu bakarrean zentratzen dira eta

beste batzuk ikuspegi zabalagoa dute. Hurrengo taulan adibide batzuk jaso dira.

4‐5 Taula: Mundu osoko etiketa sozial nagusienak

Sinboloa Izena Deskribapena

Fairtrade Labelling Organizations

Produktuek merkataritza justuko estandarrak betetzen dituztela bermatzen du baita desabantailak dituzten ekoizle eta langileen garapenean laguntzen dutela ere

Rugmark

Alfonbren ekoizpenean umeen eskulan ilegala ez dela erabiltzen ikuskatu eta ziurtatzen du http://www.rugmarkindia.org/assurance/criteria.htm

Le Label Social Belge

Eskaintza katean zehar LANEren Core Conventions ziurtatzen du.

Rainforest Alliance

Faktore ekologiko, ekonomiko eta sozialak kontuan hartzen dituen kontserbazio tresna bat da. http://www.rainforest‐alliance.org/es

Iturria: Egileak moldatuta, Buying for a Better World (UNEP; UNOPS; ILO; ITC ILO, 2011) txostenean oinarriturik

Aipatu diren etiketez gain, zehaztapen teknikoak estandar teknikoari, ekoizpen metodoari,

prestazio edo funtzionaltasun eskakizunari edota aldagaien erabilpenari buruzko

informazioan oinarri daitezke.

Azpimarratu behar da, eskakizun sozioekonomikoak barneratu nahi direnean, prozesuaren

arduradunen erronkarik handienetako bat dela hauek ondo justifikatzea. Esate baterako,

EKP bidez administrazio batek kafea erosterakoan “bidezko” modu batean ekoiztutakoa nahi

badu, asmo hori kontratuaren tituluan jaso beharko du. Adibidez “bidezko merkataritzako

kafearen erosketa” moduko tituluaz baliatuz.

Aurkeztutako eskaintzak ireki ondoren hornitzaileak aukeratu behar dira. Hautaketa

irizpideen bidez, lizitatzaileak kontratua gauzatzeko gaitasun finantzariorik eta teknikorik

duen erabakiko da. Arrazoiren batengatik, zehaztutako irizpideren bat edo gehiago betetzen

ez duen hornitzailea prozesutik kanpo geldituko da.


138

Erosketa eta kontratazioaren hurrengo fasea kontratua esleitzea da. Hautaketa irizpideak

eta derrigorrezko baldintzak (espezifikazio teknikoak) betetzen ez dituzten lizitatzaileen

aukerak baztertu ondoren, gainontzeko eskaintzak irizpide objektiboen arabera alderatuko

dira, eta horien artean egokiena dena aukeratu. Eskaintzak alderatzeko bi irizpide har

daitezke oinarritzat: preziorik baxuena edo ekonomikoki onuragarria den eskaintza.

Lehenengo irizpidea erabiltzen bada, erabakia eskainitako prezioaren arabera hartuko da.

Beraz, eskakizun sozial edo ekologiko tekniko baloragarririk zehaztu ez bada esleipena

eskaintza merkeenarentzat izango da.

Edozelan ere, irizpide sozial edo ekologikoak sartu edo ez sartu, normalean kontratua

hainbat irizpideren arabera esleitzen da, ez irizpide ekonomikoen arabera bakarrik. Kontuan

hartzen diren beste elementuak dira: kalitate irizpideak, entrega epeak, hobekuntza

teknikoak, ingurumen hobekuntzak, etab. Kasu horretan, ekonomikoki onuragarria den

kontratuari egiten zaio esleipena, hau da, administrazioarentzat ekonomikoki

errentagarriena den eskaintzari.

Azken aukera hau erabiltzean, prozesuaren gardentasuna bermatzeko kontratazio pleguetan

eskaintzak ebaluatzeko eta kontratua esleitzeko kontuan izango diren irizpideak zehaztu

behar dira. Gainera irizpide horien haztapena adierazi eta handienetik txikienera

zerrendatzea derrigorrezkoa da.

Gainera, ingurumena aintzat hartzen duten esleipen irizpideek kontratuaren objektuarekin

loturik egon behar dute eta neurgarriak izan behar dira, alegia, ezin dira subjektiboak izan.

Azkenik, administrazioak kontratua gauzatzeko klausula bereziak ezar ditzake, hau da,

kontratua gauzatzeko moduari buruzko irizpideak. Baldintza hauek ez dute inongo eraginik

esleipen fasean, beraz, ez da inongo egiaztagiririk eskatuko baina prozesuaren hasieratik

eman behar dira ezagutzera nahiz eta kontratua gauzatzerakoan garatuko diren.

Jarraian jaso den irudian, eskema bidez adierazi da erosketa eta kontratazio publikoaren

prozesuan iraunkortasun printzipioak prozesuaren fase bakoitzean barneratzeko dauden

aukera desberdinak.


139

4‐2 Irudia: Iraunkortasun irizpideen barneratzea EKP‐ren fase ezberdinetan

Iturria: Egileak moldatuta, Buying for a Better World (UNEP; UNOPS; ILO; ITC ILO, 2011) txostenean oinarriturikBuying for a Better World, 2010

•Erosteko eta kontratatzeko beharra zehaztu

•Kontratuaren objektua zehaztu•Merkatuan dagoena aztertu•Kontratuaren izenburu berdea edo sozialki arduratsua

Prestaketa fasea

•Ingurumen eskakizunak, estandar teknikoak eta etiketa ekologikoen irizpidea

•Eskakizun sozialak eta etiketa sozialen irizpideak

•Prestazio edo funtzionaltasun eskakizunak

•Ekoizpen metodoak

Eskakizunen definizioa

•Bizi‐zikloaren metodoa•Ingurumena edo sozialki arduratsuak diren eskakizunen ebaluaketa irizpideak

Esleipen fasea

•Kontratua gauzatzeko baldintza bereziak•Hornitzaileekin harremanak jarrera iraunkorrak aplikatu ditzaten

Kontratuaren gauzatze fasea


140

4.4. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO IRAUNKORRAREN (EKPI) LEGE ESPARRUA

Erosketa eta Kontratazio Publiko Iraunkorrari loturiko lege esparrua hiru mailatan sailka

daiteke; hau da, alde anitzekoa, erregionala eta nazio mailakoa. Lehenengo mailan,

Gobernuen Erosketa eta Kontratazio Publikoari buruzko Akordioa (Agreement on

Goverment Procurement, GPA) izango dugu, Munduko Merkataritza Erakundearen (MME)

alde anitzeko akordioa eta erosketa eta kontratazio publikoari buruzko akordio multilateral

bakarretakoa dena. Bigarren mailan, erosketa eta kontratazio publiko iraunkorra ahalbidetu

duten merkataritza akordio eta inbertsio itun erregionalak daude. Hirugarrenik, nazio

mailako lege esparrua bereizten da.

4.4.1. NAZIOARTE MAILAKO LEGE ESPARRUA

Bai maila erregional zein aldeaniztunekoan, Erosketa eta Kontratazio Publiko Iraunkorrari

zuzenduriko lege esparru estrategikorik ez dago. Nazioarte mailako akordio eta elkarte

gehienek gobernuen erosketa eta kontratazioa esparruaren gardentasuna bermatu nahi izan

dute nagusiki. Erosketa eta Kontratazio Publiko Iraunkorra bere horretan ez aipatzeak

anbiguotasuna eragin du baliozkotasun legalari eta politika neurrien garapen eta aplikazioari

dagokionean. Anbiguotasun hau oztopo izan daiteke, gobernuak Erosketa eta Kontratazio

Publiko Iraunkorra garatzerakoan nazioarte mailako betebeharrak urratuko dituenaren

beldurra izan dezaketen neurrian. Horrenbestez, beharrezko da nazioarteko lege esparrua

argitzea.

Jakina da, atzerriko hornitzaileentzat ondasun eta zerbitzuen kontratazio publikoak

herrialde baten merkatuaren zati esanguratsua ordezkatzen duela, ondorioz, erosketa eta

kontratazio publikoa nazioarteko merkataritzarentzat garrantzitsua da. Zentzu honetan,

gardentasunaren printzipioa, hau da, kontratu publikoei buruzko informazioaren

eskuragarritasuna, kalitatea eta prezioaren arteko erlazio egokia lortzea eta hornitzaileek

aukera ekitatiboak izatea, hots, lehiakortasun eraginkor eta bidezkoaren printzipioak

nazioarte mailan lortzea esanguratsua da. Aitzitik, erosketa eta kontratazio publikoa

Merkataritzari eta Aduanako Tarifei Buruzko Akordio Nagusi (GATT) eta Munduko

Merkataritza Erakundearen (MME) testuinguruko merkataritza akordio multilateraletik

kanpo geratu zen. 1947. urtean GATT negoziatzen hasi zenean espresuki baztertu zen EKPak


141

nazio‐tratuaren printzipioa betetzeko zuen beharra; hau da, prezioari dagokionean nazio

barneko zein atzerriko eskaintzak parekoak direnean erakunde kontratatzaileak nazio

barneko eskaintzaren alde lehentasunaz jokatzeko zilegitasun osoa izango du.

Urte batzuk beranduago, 1976. urtean, nazioarte mailan adostutako merkataritza arauen

barnean EKP barneratu asmoz negoziaketak abiatu ziren ELGE‐ren testuinguruan. 1979an

Sektore Publikoaren Erosketei buruzko Akordioa sinatu zen, zeina 1981ean indarrean jarri

zen eta sinatu zuten gobernu zentraleko erakundeei eta ondasunen erosketari bakarrik

zuzendua zegoen. Ondorengo urteetan, negoziaketek jarraitu zuten eta akordioaren

aplikazio‐eremua Estatu Federal, probintzia, departamentu eta prefekturetako erakunde

publikoetara eta zerbitzuen (baita eraikuntza zerbitzuak ere) arlora zabaltzea lortu zen arte.

Azkenean, 1994. urtean, Gobernuen Erosketa eta Kontratazioari buruzko Akordioa (GPA)

sinatu eta 1996. urtean indarrean sartu zen.

Aipatu den moduan, Gobernuen Erosketa eta Kontratazio Publikoari buruzko Akordioa

(GAP), MMEren alde anitzeko akordioetako bat da. Borondatezkoa da eta ez derrigorrezkoa

MME osatzen duten herrialde guztientzat, 150 herrialdetatik 41ek bakarrik sinatu dute

akordioa: AEB; Armenia; EB‐27; Hong Kong; Txina; Islandia; Israel; Japonia; Kanada; Korea;

Liechtenstein; Norvegia; Singapur; Suitza; Taipei Txinatarra. Bi helburu nagusi ditu

akordioak; batetik, erosketa eta kontratazioaren gardentasuna bultzatzea:

“Toda parte alentará a las entidades a que indiquen las condiciones, incluidas las que se

aparten del procedimiento competitivo de licitación o del principio de acceso al

procedimiento de impugnación, en las que admitirán ofertas de proveedores de bienes o

servicios en países que, aunque no sean Partes en el presente Acuerdo, para dar

transparencia a sus propias adjudicaciones de contratos.” (Artículo XVII: Transparencia,

Acuerdo sobre Contratación Pública)

eta, bestetik, diskriminazio ezaren printzipioaren aplikazioa bermatzea:

“En lo que respecta a todas las leyes, reglamentos, procedimientos y prácticas relativos a los

contratos públicos comprendidos en este Acuerdo, cada Parte concederá de forma inmediata

e incondicional a los productos, servicios y proveedores de las demás Partes que ofrezcan

porductos o servicios de las Partes, un trato no menos favorable que el otorgado: a) a los

productos, servicios y proveedores nacionales; y b) a los productos, servicios y proveedores de

cualquier otra Parte.


142

En lo que respecta a todas las leyes, reglamentos, procedimientos y prácticas relativos a los

contratos públicos comprendidos en este Acuerdo, cada Parte se asegurará de que: a) sus

entidades no den a un proveedor establecido en su territorio un trato menos favorable que a

otro proveedor establecido en dicho territorio, por razón del grado en que se trate de una

filial o sea propiedad de extranjeros; y b) sus entidades no ejerzan discriminación, por razón

del país de producción del producto o servicio suministrado, contra proveedores establecidos

en su territorio.” (Artículo III: Trato nacional y no discriminación, Acuerdo sobre Contratación

Pública)

Aipatu behar da GPAk ez duela EKPI auzia bere horretan lantzen, baina MME Akordioaren

hitzaurrean garapen iraunkorra helburu moduan jasotzen duen heinean:

“Recognizing that their relations in the field of trade and economic endeavour should be

conducted with a view to raising standards of living, ensuring full employment and a large

and steadily growing volume of real income and effective demand, and expanding the

production of and trade in goods and services, while allowing for the optimal use of the

world's resources in accordance with the objective of sustainable development …”

(Agreement Establishing the World Trade Organization)

eta GPA MME Akordioaren esparru zabalagoaren zati bat denez, EKPI praktikak GPA

testuinguruan erabat zilegi lirateke. Zentzu honetan, zehaztapen teknikoen zatia

esanguratsua da. Ekoizpen prozesu eta metodoei buruzko erreferentzia zuzenak jasotzen

dituen VI. artikuluan, argi asko eskakizun iraunkorrak jasotzeko aukera ahalbidetzen du,

etiketa edo ekoizpen prozesu edo metodoetan oinarriturik. Are gehiago, erosketa eta

kontratazio publikoaren arduradunek agindutako eskakizun teknikoak ezaugarrien

deskribapenean ez baino gauzapenean oinarritu beharko liratekeela proposatzen du. Baina,

eskakizun teknikoetan ondasunen iraunkortasun‐portaera kontuan izatea eskatzeak

merkataritzari ezingo dio oztoporik jarri:

“Technical specifications laying down the charectiristic of the products or services to be

procured, such as quality, performance, safety and dimensions, symbols, terminology,

packaging, marking and labelling, or the proccesses and methods for their productions and

requirements relating to conformity assessment procedured prescribed by procurement

entities, shall not be prepared, adopted or applied with the view to, or with the effect of,

creating unnecessary obstacles to trade.” (Article VI: Technical Specifictions, Agreement on

Goverment Procurement).


143

Bestalde, merkataritza akordio erregionalak, Erosketa eta Kontratazio Publikoa arautzen

duten nazioarteko tresna erregulatzaileak garatzeko esparru garrantzitsua bihurtu dira,

besteak beste, EKP Uruguaiko errondako negoziaketetan konpromisotik at geratu baitzen.

Beraz, merkataritza akordio erregionalak herrialdeen arteko erosketa eta kontratazio

publikoa liberalizatzeko tresnak dira. Horren adibide bat da, Ipar Ameriketako Merkataritza

Askeko Akordioaren (NAFTA) kasua da. Argitze aldera, NAFTA osatzen duten kideek

akordioak sinatu dituzten sektoretako bat da erosketa eta kontratazio publikoarena. Batik

bat, diskriminazio eza eta gardentasunari buruzko akordioak adostu badira ere, espezifikazio

teknikoaren zatia GPAn jasotzen denaren antzekoa da (Perera, Chowdhury, & Goswami,

2007, or. 19).

Afrikako, Karibeko eta Ozeano Bareko (AKOB) Herrialdeen eta Europar Batasunaren (EB)

garapen lankidetza zehazten duen Cotonou Akordioaren kasuan, garapen iraunkorra eta

bidezkoa, probeziaren erauzketa eta gobernantza egokia helburu nagusi moduan jasotzen

dira. Akordioaren 33., 61. eta 67. artikuluek erosketa eta kontratazio publikoaren gaia

lantzen dute. Zehatzago, 33.artikulua erakundeen garapen eta gaitasunaren eraikuntzari

buruzkoan, erosketa eta kontratazio publikoaren erreforma eta modernizazioaren beharra

azpimarratzen da:

“ Article 33: Institutional developement and capacity building.

3. …In this context, cooperation shall assist the reform, rationalisation and the modernisation

of the public sector. Specially, cooperation support shall focus on:

e) improvement of the management of public assets and reform of public procurement

procedures.” (The Cotonou Agreement, 2010, or. 47)

61. artikuluan erreforma makroekonomiko edo sektorialak bultzatuko dituzten erosketa eta

kontratazio publiko ireki eta gardenei aurrekontu laguntza zuzenak eskaintzeko aukera

jasotzen da eta 67. artikuluan, egiturazko egokitzapenen sustapenei buruzko artikuluan,

programa bakoitzaren aplikazioari loturiko erosketa eta kontratazio publikoaren

prozesuetan gardentasuna bermatuko dela dio eta, horrez gain, erosketa eta kontratazio

erabakietan prezio‐kalitate erlazioa hoberena ziurtatu beharko dela:

“Article 67: Structural adjustment support. …7. The implementation of each support

programme shall ensure that the eligibility of ACP economic operators for access to the

resources of the programme is as wide and transparent as possible and that the procurement


144

procedures accord with the administrative and commercial practices in the State concerned,

while ensuring the best possible price/quality ratio …” (The Cotonou Agreement, 2010)

Aipatu diren neurriak esanguratsuak dira erosketa eta kontratazio publikoari dagokionean.

Esplizituki EKPIren kontzeptua jasotzen ez den arren Europar Batasuna (EB) EKPI politikak

bultzatzen oso aktiboa dela kontuan izanik AKOB herrialdetako EKP politiketan

iraunkortasun printzipioak txertatzeko eragin zuzena izan dezake, batik bat EBak

finantzatutako garapenerako lankidetzaren testuinguruan.

4.4.2. EUROPAR BATASUNEKO LEGE ESPARRUA

Aipatu den moduan, maila erregionalean EB EKPIren sustatzaile garrantzitsua izan da azken

urteetan. Aitortu behar da, Europar Batasuneko 1997ko Itunak berak sortu zuela Garapen

Iraunkorra Europako politiketan eta ekintzetan txertatu beharreko helburu nagusi bezala,

nahiz eta ez zuen zehaztu kontratazio publikoan nola aplikatu. Bestalde, Erosketa eta

Kontratazio Publiko Iraunkorra (EKPI) politika sektorialaren helburuak lortzeko tresna bat

denez, Europako politika nagusietan barneratua dago; hasiera batean Lisboako

Estrategiaren Berrikuspenean – Europako lehiakortasun ekonomikoari eta berrikuntzari

buruzkoa‐ ondoren, Europa 2020 estrategian eta garapen iraunkorrerako Europar

Batasuneko Estrategian.

Araudiari dagokionez, denbora luzean zalantzak izan ziren. 1980ko hamarkadaren erdi

aldera Europako Merkatu Bakarra osatzearen trabetako bat bezala identifikatu zen EKP

diskriminatzailea zelakoan. Bost herrialdeetan (Belgika, Frantzia, Alemania, Italia eta UK)

burutu zen inkesta baten arabera %22ko inportazioak zituzten ekonomia hauek, aldiz

sektore publikoak %2koa (EC, 1989, or. 12). EKParen bidez barneko enpresen aldeko jarrera

zutela ondorioztatu zen eta 1980ko hamarkada hasieran Europa mailako EKPari buruzko

hainbat zuzentarau prestatu ziren EKP diskriminatzailearekin amaitu asmoz. Aurreko

zuzentarauak, 1970eko hamarkadakoak erabat ez‐eraginkorrak ziren zentzu honetan (Lox,

1993, or. 35).

Beranduago, 1990eko hamarkadakoak, ingurumen irizpideak kontratazio pleguetan sartzeko

aukera eta egokitasunari buruzko eztabaida sortu zen baita irizpide horiek pleguetako

ataletan sartzeko moduari buruzkoa ere: kontratuaren objektuan, zehazpen teknikoetan,

kontratisten hautaketan, esleipen irizpidetan eta gauzapenerako baldintza berezietan.


145

Ezjakintasun horren ondorioz, helegiteak jarri zituzten kontratu publikoetan ingurumen

irizpideak barneratu izanaren aurka; hori horrela, Europako Erkidegoko Justizia Auzitegiak

(EEJA) erabaki behar izan zuen Estatuek ingurumen irizpideak nola sartu behar zituzten,

Europar Batasuneko Zuzenbidea errespetatuta. Badira EKPBri dagokionez garrantzi berezia

duten EEJAren bi epai:

Justizia Auzitegiaren Epaia, 2002ko irailaren 17koa, C‐513/99 auzian (korkein

hallinto‐oikesusek epaitu aurreko erabakia eskatu zuen): Concordia Bus Finland Oy Ab

vs Helsingin kaupunki, HKL‐Bussiliikenne

Justizia Auzitegiaren Epaia, 2003ko abenduaren 4koa, C‐448/01 auzian

(Bundesvergergabeamtek epaitu aurreko erabakia eskatu zuen): EVN AG, Wienstrom

GmbH vs Republik Österreich

Kasurik entzutetsuena bi horien arteko lehen epaia izan zen; “Helsinki Bus Case” kasua, hain

zuzen ere. Horren bidez, EEJAk garbi zehaztu zuen ingurumen alderdiak txertatzeko

prozedura juridikoak nolakoa behar zuen izan.

Antzeko kasuak saihesteko, komunikazio interpretatzaile bat argitaratu zuen, Batzordearen

2001eko uztailaren 4ko komunikazioa, kontratu publikoei buruzko Erkidegoko legeria

interpretatzen duena, bai eta kontratazio publikoan ingurumen alderdiak sartzeko aukerak

ere (COM(2001) 274 final).

Urte batzuk geroago, kontratazio publikoari buruzko Europako Zuzentarauak garatu eta

onartu ziren. Horiei esker, bete egin zen araudian zegoen hutsunea, zehaztasun osoz

adierazi baitzuten ingurumen klausulak kontratu publikoetan nola integra daitezkeen:

2004/17/CE ZUZENTARAUA, 2004ko martxoaren 31koa, uraren, energiaren, garraioaren eta

posta‐zerbitzuen sektoreetako kontratuak esleitzeko prozedurak koordinatzeari buruzkoa

eta 2004/18/CE ZUZENTARAUA, 2004ko martxoaren 31koa, obren, horniduren eta

zerbitzuen kontratu publikoak esleitzeko prozedurak koordinatzeari buruzkoa.

EKPI batik bat 2004/18/CE Zuzentarauak arautzen dituen kontratuei loturik agertzen da,

sarreran ondorengoa jasotzen duelarik:

“La presente Directiva está basada en la jurisprudencia del Tribunal de Justicia, en particular

la relativa a los criterios de adjudicación, que clarifica las posibilidades con que cuentan los


146

poderes adjudicadores para atender las necesidades de los ciudadanos afectados, sin excluir

el ámbito medioambiental o social, siempre y cuando dichos criterios estén vinculados al

objeto del contrato, no otorguen al poder adjudicador una libertad de elección ilimitada,

estén expresamente mencionados y se atengan a los principios fundamentales enumerados

en el considerando 2. Estos principios son los principios del Tratado, en particular “los

principios de la libre circulación de mercancías, la libertad de establecimiento y la libre

prestación de servicios, así como de los principios que de estas libertades se deriven, como

son el principio de igualdad de trato, el principio de no discriminación, el principio de

reconocimiento mutuo, el principio de proporcionalidad y el principio de transparencia.”

Beraz, zuzentarauak espresuki onartzen du ingurumen irizpideak eta irizpide sozialak

erosketa eta kontratazio publikoan barneratzea. Beti ere, Europar Batasuneko Itunaren

oinarrizko askatasunak errespetatzen badira (salgaien mugimendu askatasuna eta

zerbitzuak emateko askatasuna) eta hauengatik eratorritakoak (diskriminazio eza, bidezko

tratua, proportzionaltasuna eta gardentasuna). Horrez gain edozein erosketa eta kontratazio

publikorako prozedurak kontuan izan behar dituen oinarrizko printzipioak jarraitu beharko

ditu:

Publizitate eta gardentasun printzipioa: Lizitatzaile oro modu eta aldi berean

informatuko da, eta eskakizunak argitasun osoz zehaztuko dira eskaintzak modu

objektibo batean alderatuak izan daitezen.

Diskriminazio eza: Irizpide sozial, etiko eta ingurumenekoak ezin dira erabili

hornitzaile lokalen eta nazionalen mesederako.

Kontratuaren objektuarekiko harremana: Eskakizun sozial, etiko eta

ingurumenekoek kontratuaren objektuarekin zerikusi zuzena izan behar dute.

Irizpide objektiboak: Kontratuaren esleipena irizpide objektiboetan oinarrituko da

komunitateko printzipioak betetzen direla bermatzeko. Esleipen irizpidea “prezio

baxuena” edo “eskaintzarik onuragarriena” izan daiteke. Bigarrenaren alde egin

ezkero, erakunde kontratatzaileak kontratuaren objektuari loturiko eskaintzaren

kalitatea eta eraginkortasun ekonomikoa balioztatzeko irizpide objektiboetan

oinarriturik ebaluatuko ditu eskaintzak. Horretarako, espezifikazio teknikoetan

parametro neurgarriak jasotzea oso lagungarria da eskaintzak balioztatzeko

erreferentzia moduan erabili ahal izateko.

Baliokidetasuna (art. 23): Erakunde kontratatzaileek esplizituki aitortu eta onartuko

dituzte ondasunen espezifikazio sozial, etiko eta ingurumenekoak egiaztagiri


147

baliokideak aurkeztean. Zehaztapen teknikoak deskribatzerakoan erakunde

kontratatzaileak aurrez definitutako estandarrei buruzko erreferentzia jasotzen

duenean, estandar horietako probak gainditu ez dituen baino, edozein beste

frogatzeko beste edozein bidez baliaturik, ondasunen eskaintza baliokidea dela

egiaztatzen badu ontzat hartuko du.

4.4.3. ESPAINIAR ESTATUKO LEGE ESPARRUA

Espainiar Estatuko araudian, aipaturiko zuzentarauak, lehenengo aldiz 30/2007 LEGEA,

urriaren 30ekoa, Sektore Publikoaren Kontratuena eta 31/2007 LEGEA, urriaren 30ekoa, ur,

energia eta posta zerbitzu sektorean kontratatzeko prozedurena indarrean sartzearekin

batera barneratu ziren. Bi lege hauek berariaz jaso zuten kontratazio publikoan ingurumen

(eta gizarte) alderdiak sartzeko aukera. Sektore Publikoaren Kontratuen Legeak hitzez hitz

jaso zuen 2004/18/CE Zuzentarauaren edukia; hori horrela, berrikuntza garrantzitsuak ekarri

zituen horri lotutako negozioak prestatzeari eta esleitzeari begira. Labur esanda, berritasun

nagusiak kontratazio publikoan gizartearekin eta ingurumenarekin zerikusia zuten

eskakizunak sartzea baimentzen zuten mekanismoekin zeuden lotuta, kontratua gauzatzeko

baldintza berezi gisa edota eskaintzak baloratzeko irizpide gisa. Horrela, kontratuak

eskakizun etiko eta sozial berrietara egokitzeko aukera ematen zuten; hala nola, zerbitzuak

herrialde azpigaratuekin edo garapen bidean daudenekin “bidezko merkataritza” egiteko

moduan eskatzea, Europako Parlamentuaren Bidezko Merkataritzarako eta Garapenerako

Ebazpenak aurreikusi zuen bezala (2005/2245 INI). Horien bidez, ondasunen eta zerbitzuen

eskaera publikoa egokitu egin daiteke baliabide naturalen xehagarritasunera, esleipen

prozedura berriaren artikulaziora, elkarrizketa lehiakorrera – elkarrizketa mota hori oso

kontratu konplexuetarako dago pentsatuta; izan ere, horien objektua definitzeko

ezinbestekoa da kontratatzailearen eta lizitatzailearen artean elkarrizketak egitea‐,

ondasunak eta zerbitzuak erostea arrazionalizatzeko hainbat teknikaren araudi berria

(esparru akordioak, erosketak egiteko sistema dinamikoak eta erosketa‐guneak), edota

prozedurak desmaterializatzearen aldeko joera berriak onartuta, kontratazio publikoaren

eremuan baliabide elektronikoak, informatikoak eta telematikoak sartuz, erakunde

kontratatzaileen eta eragile ekonomikoen arteko harremanak estuagoak eta gardenagoak

izateko (Ley 30/2007).


148

Urte batzuk beranduago, 2/2011 LEGEAk, martxoaren 4koa, Ekonomia Iraunkorrarenak

espainiar Gobernuari lege hau indarrean jarri eta urtebeteko epean Sektore Publikoaren

Kontratuei buruzko testu‐bateratua argitaratzeko eskakizuna luzatu zion. Eskari horri

erantzunez 3/2011 LEGEGINTZAKO ERREGE‐DEKRETUA, azaroaren 4koa, Sektore

Publikoaren Kontratuen Legearen Testu‐Bateratua onetsi zen. Bertan, 118. artikuluak,

kontratuaren betetze‐baldintza bereziak jasotzen ditu. Esaterako, erakunde kontratatzaileek

kontratuen agiri berezietan ingurumeneko, gizarteko zein beste politika publiko batzuei

loturiko betetze‐baldintza bereziak jaso ditzakete. Bereziki, ingurumena eta laneko osasuna

babesteko, lan‐merkatuan txertatzeko zailtasun bereziak dituzten pertsonen enplegua

sustatzeko eta merkatu horretan emakume eta gizonen arteko desberdintasunak

ezabatzeko, langabeziari aurre egiteko, lantokiko prestakuntza errazteko, edo kontratazio‐

organoak egoki iritzitako beste helburu batzuetarako: Europa Batasuneko Funtzionamendu

Itunaren 145. artikuluan zehazturiko enplegurako estrategia koordinatuari dagokiona edo

ekoizpen‐katean zehar oinarrizko lan‐eskubideen errespetua bermatzeko, Lanaren

Nazioarteko Erakundearen funtsezko hitzarmena betearaziz.

3/2011 Legegintzako Errege‐dekretuaren 150. artikuluan, eskaintzak baloratzeko irizpideei

buruzkoan, eskaintzak konparatzerakoan, ardatz moduan bi irizpide proposatzen dira:

Preziorik baxuena edo ekonomikoki onuragarriena den eskaintza. Lehen kasuan, erabakia

eskainitako prezioaren arabera hautatuko da. Irizpide hau derrigorrezkoa izango da,

hautatzeko irizpide bakarra erabiltzen den kasuetan. Dena dela, kontratua hainbat

irizpideren arabera esleitzen denean, prezioaz gain aintzat har daitezken elementuak dira:

kalitate irizpideak, entrega epea, erabilpenaren kostua, ezaugarri sozial eta

ingurumenekoak, errentagarritasuna, balio teknikoa, ezaugarri estetiko eta funtzionalak,

ordezko piezen eskuragarritasuna eta kostua, mantentzea, asistentzia teknikoa, salmenta

osteko zerbitzuak edo antzekoak. Kasu horretan, ekonomikoki onuragarriena den

kontratuari egiten zaio esleipena. Bigarren aukera hau erabiltzen denean, prozesuen

gardentasuna bermatzeko, kontratazio pleguan eskaintzak ebaluatzeko eta kontratua

esleitzeko kontuan izango diren irizpideak zehaztu behar dira. Irizpide horien ponderazioa

ere jaso behar da, handienetik txikienera zerrendatuz eta kontratuaren objektuarekin lotuta

daudela bermatu behar da.


149

Erosketa eta Kontratazio Publikoarekin agintari publikoek iraunkortasunaren aldeko jarrera

erakusteko aukera gehiago ere jasotzen dira 3/2011 Legegintzako Errege‐dekretuaren

xedapen gehigarrietan. Honela, Laugarren xedapen gehigarrian, langile ezinduak dituzten

enpresa eta irabazi asmorik gabeko erakundeekin kontratatuari buruzkoan, erakunde

kontratatzaileek administrazio‐klausula berezien agirian esleipen lehentasunak zehaztu

ditzakete plantillan %2tik gorako ezgaitasuna duten langileak dituzten enpresen alde,

gizarte‐bazterkeria jasateko arriskuan dauden pertsonak sustatu eta laneratzen dituzten

enpresen alde edo irabazteko asmorik gabeko erakundeek aurkeztutako proposamenen

alde. Lehentasunak aplikatzeko, enpresa edo erakunde horiek eta beraien proposamenek

legeria horretan lehentasuna aplikatzeko ezarritako baldintzak bete behar dituzte; besteak

beste, proposamen horiek esleipenerako oinarri gisa balio duten irizpideen ikuspegitik

onuragarrienak direnen parekoak izatea.

Bosgarren xedapen gehigarriaren arabera, Erreserbatutako kontratuei buruzkoa, Lanerako

Zentro Bereziei edota babestutako lan‐programen esparruan gauzatu beharrekoei esleipen

prozesuetan zenbait kontratu gordetzea zilegi da, baldin eta eragindako langileriaren

100eko 70a gutxienez ezgaitasun bat duten pertsonak badira eta haien gabezien

garrantziagatik edo larritasunagatik jarduera profesional bat baldintza normalean garatzea

ezinezkoa badute.

4.4.4. EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOKO LEGE ESPARRUA

Euskal Autonomia Erkidegoan, Jaurlaritzaren idazkaritzako eta Legebiltzarrarekiko

Harremanetarako zuzendariaren 6/2008 EBAZPENAK, ekainaren 2koa, Jaurlaritzaren

Kontseiluak Autonomia Erkidegoko Administrazioaren eta bere sektore publikoaren

kontratazioan gizarte irizpideak eta ingurumenekoak eta beste politika publikoak barne

hartzeko erabakia jasotzen du. Printzipioz akordio hori Eusko Jaurlaritzako, bere erakunde

autonomoei eta sozietate publikoei bakarrik aplikatuko zaie, baina gainerako

administrazioetan gara litezkeen jardueratarako erreferentzia izan daiteke.

Legezkoa ez den proposamen horren bidez, Eusko Jaurlaritzari kontratazio publikoa

erabiltzeko eskatzen zaio gizarte bazterkeriari aurka egiteko, pertsona ezinduak edo lana

lortzeko zailtasuna dituzten pertsona bereziak lan‐mundura sartzeko bitarteko eraginkor

bezala, baztertuta geratzeko arriskua gutxitzen lagun dezan.


150

Horretarako, kontratazio‐prozeduran eta kontratua betetzean klausula sozialak barne

hartzeko aukera aztertzea eskatzen da; baita ingurunea, laneko segurtasuna eta osasuna,

emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna eta laneko kalitatea eta baldintzak bezalako

beste politika publiko batzuekin batera egotea ere.

Kontratazio organoek gizarte‐irizpide, ingurumenekoak eta ahal den neurrian politika

publikoen gainerako irizpideak barne hartzeko jarraibideak 6/2008 EBAZPENAren

eranskinean jasotzen dira, baina ahal dela esleitzeko prozedura bideratzen duten baldintzen

agirietan agertzen den kontratuaren xedearen zehaztapen teknikoetan barneratzea

gomendatzen da.

Amaitzeko, gehitu behar da gaur egungo ingurumen politikako plan eta programak,

berrikuntza politikak eta Klima Aldaketaren aurkako politikak kontuan hartuta EKPI erabat

bideragarria eta legezkoa dela Europar Batasuneko kontratazio araubidean, eta, horrez gain,

administrazio publikoen helburua ere bada, Europan, Estatuan, autonomia erkidegoan eta

udalerrietan.

4.5. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO IRAUNKORRAREN (EKPI) POLITIKA ESPARRUA

Azpimarragarria da erosketa eta kontratazioren inguruan sortutako borondatezko sareen

eta nazioarte, nazio zein nazio azpiko mailetako erosketa eta kontratazioa zehazten duten

esparru juridikoen arteko doikuntza eza. Doikuntza falta honek ez du esan nahi bien arteko

harremanik ez dagoenik; errealitatean, borondatezko sare eta lege esparruaren artean

harreman esanguratsuak daude. Zenbait kasutan, batak bestearen garapena bultzatu du.

Zentzu horretan, nazioarte mailan EKPI‐ari buruzko eztabaida globalaren gainean eragin

zuzena duten bost programa bereizten dira: alde batetik, Marrakech Prozesua bezala

izendatu den hamar urteko esparru programa eta zazpi lan taldetan banatu dena, horietako

batek erosketa publiko iraunkorra jorratuko du Suitza herrialdea izango duelarik lan

taldearen arduradun nagusi; bigarrenik, EB EKPBrako Programa; hirugarrenik, ICLEI,

Jasangarritasunera Tokiko Gobernuen Erakundea, garapen iraunkorraren aldeko konpromiso

sendoa erakutsi duten tokiko gobernuez osaturiko erakundea eta “Buy it green” Sarea (BIG‐

Net) eta Procura+‐ Sustainable Procurement Canpaign EB mailako bi programa nagusiren


151

koordinazioaz arduratzen dena; laugarren bat, Ipar Ameriketako EKPB iniziatiba zeinek Ipar

Ameriketako EKP araudiari buruzko informazioa eta ingurumen irizpideak barneratu

dituzten hainbat praktika egokiren bilduma eskaintzen duen; bosgarrenik, Nazioarteko EKPB

Sarea edo International Green Pruchasing Network, 2005. urtean sortu zena nazioarte

mailako erakunde ezberdinetan erosketa eta kontratazio publiko iraunkorrari buruzko

informazioa sarean modu aktibo batean eskaintzeko asmoarekin.

4.5.1. MARRAKECH PROZESUA

Johanesburgon 2002an Garapen Iraunkorrari buruzko Mundu Biltzarra ospatzean Ekintza

Plana onartu zen. III. kapituluan indarrean zeuden kontsumo eta ekoizpen ereduak

aldatzeko beharra jasotzen da. Aldaketak ahalbidetzeko herrialde guztiei 10 urteko esparru‐

programak garatzea eskatzen die kontsumo eta ekoizpen iraunkorreko ekimen nazional eta

erregionalak sustatzeko.

2003. urtean, Marrakech hirian lehen nazioarteko bilera ospatu zen III. kapituluaren

esanetara. Bertan Marrakech Prozesua bezala izendatu zena abiarazi zen kontsumo eta

ekoizpen iraunkorrari loturiko proiektuak indarrean jartzeko sostengatzen duen prozesua 10

urteko esparru‐programen bidez (10YFP ingelesezko siglak, 10 Years Framework

Programme). Beste ekimen batzuen artean, prozesu honek herrialdeei ekologikoki

arrazionalak diren ondasun eta zerbitzuen garapena eta zabalkundea sustatuko dituzten

erosketa publikoko politikak indartzearen alde lan egitea bultzatuko du. Guztira zazpi lan

talde sortu dira, herrialde aurreratu zein garapen bidean dauden herrialdetako adituez

osaturik:

Afrikarekin lankidetza, Alemania buru delarik

Ondasun iraunkorrak, Erresuma Batua buru delarik

Bizitzeko era iraunkorra, Suedia buru delarik

Erosketa Publiko iraunkorra, Suitza buru delarik

Turismo iraunkorra, Frantzia buru delarik

Eraikin eta eraikuntza iraunkorrak, Finlandia buru delarik

Kontsumo Iraunkorrerako Hezkuntza, Italia buru delarik


152

Lan taldeek aurrera eraman dituzten ekintzen artean aipagarriak dira etika ekologikoen

proiektuak; kontsumo eta ekoizpen iraunkorraren nazio ekintza‐planak; erosketa publiko

iraunkorrak sustatzeko erreminten garapena eta gaitasunak sortzea; eko‐diseinuari loturiko

ondasunen berrikuntza bultzatzeko proiektuak eta politiken sareak; eraginkortasun

energetikoari loturik eraikin iraunkorrak sustatzeko politikak; bizitza‐era eta hezkuntza

iraunkorraren sustapena hainbat politika aplikatuz eta turismo iraunkorrera bideratutako

politika eta estrategien garapena.

Marrakech‐eko Prozesuaren ekintzak lau taldetan sailkatzen dira: i) erregio mailako

kontsultak; ii) estrategia erregionalak garatu eta hauek aplikatzeko mekanismoak garatu; iii)

Lan Taldeetan oinarriturik maila erregional, nazional zein lokalean proiektu zehatzak eta

programak indarrean jarri; iv) aurrerapenak neurtu, informazioa partekatu eta nazioarteko

lankidetza.

Erosketa Publiko Iraunkorraren Marrakech‐eko Lan Taldea (MTF on SPP) herrialde garatu eta

garapen bidean dauden herrialdeetan erosketa eta kontratazio publiko iraunkorra

bultzatzeko nazioarte mailako ekimen bat da. Suitzako gobernuak abiarazi zuen 2005.

urtean Nazio Batuen Ingurumen Programa (NBIP) eta Nazio Batuen Ekonomia eta Gizarte

Gaietako Sailak (UNDESA) gidatutako Kontsumo eta Ekoizpen Iraunkorrerako Marrakech

Prozesuaren zazpi Lan Taldetako bat moduan.

Suitza EKPI Lan Taldeko idazkaritzaz arduratzen da eta nazioarteko erosketa eta kontratazio

profesionalak eta garapen iraunkorreko adituak batu ziren, hainbat gobernu eta nazioarteko

erakundetakoak: Argentina, Mexiko, Ghana, Filipinak, Txina, Txekiar Errepublika, Erresuma

Batua, Norvegia, AEB, Sao Paloko estatua, Europar Batzordeko Zerbitzuak, UNEP, UNDESA,

Lanaren Nazioarteko Erakundea (LANE), ICLEI eta Garapen Iraunkorrari buruzko Nazioarteko

Institutua. Suitza, UK, UNEP eta ICLEI‐k osatutako azpitaldea, EKPI Lan Taldearen indar

eragilea da.

Zazpi bilera ospatu dira. Lehenengo lau bilerak Suitza, Espainia, Norvegia eta Italian ospatu

ziren, hurrenez hurren, zeinetan taldea osatu eta EKPIrako MTF‐aren ikuspuntua zehaztu

zen. Bosgarren bilera 2007an Argentinan ospatu zen eta lehenengo aldiz herrialdeen

trebakuntza probatu zen. Seigarren bilera, Hego Afrikan EKPIrako MTF ikuspuntuari buruz

aurrez aurreko lehen erregio mintegia ospatu zen. Zazpigarren eta azken bilera Suitzan


153

ospatu zen 2011. urtean zeinetan ofizialki UNEP‐eri utzi zion EKPIrako MTF‐eren ikuspegia

kudeatu eta etengabeko hobekuntzak burutzeko ardura.

EKPIrako MTF‐aren ikuspegia zehaztu aurretik existitzen ziren erosketa eta kontratazio

publiko iraunkor eta berdeari loturiko tresnak aztertu zituen lan talde honek.

Iraunkortasunaren hiru zutabeak kontuan izaten zituen tresna bat bakarrik ere ez zela

existitzen antzematean, tresna holistiko bat eraikitzea erabaki zuten. Horretako Erresuma

Batuko Erosketa eta Kontratazio Publikoko Lan Taldearen metodologian oinarritu ziren

gehienbat. Beraz, EKPIrako MTF‐ren ikuspegia garatu zuten, zeina EKPI herrialde garatu eta

garapen bidean daudenetan aplikatzeko metodologia bat den. Iraunkortasuna erosketa eta

kontratazio ekintzetan barneratzeko interesa duten herrialdeak ikuspegi hau jarraitzera

gonbidatuta daude. Ikuspegi honek, hurrengo 4‐1 Irudian biltzen diren eta jarraian

zehatzago azaldu diren oinarrizko elementuak ditu:

4‐3 Irudia: EKP‐aren aurrerabidea MTF‐aren arabera

Iturria:Egileak moldatuta, Marrakech Task Force on Suntainable Public Procurement (UNEP, 2011) txostenean oinarriturik

EKPIrako MTF‐ren ikuspegia neurri handi batean erosketa eta kontratazio prozesuan

oinarritzen da zeinetan zehar: beharrak eta arriskuak identifikatzen diren; hornitzaileak

ebaluatu, hautatu eta kontratatu; ondasun eta zerbitzuak zehaztu; eta kontratuak kudeatu

eta kontrolatzen diren. Ikuspegi honek beraz, fase bakoitzean erosketa eta kontratazio

publikoak kontsumo eta ekoizpen eredu iraunkorrago baten alde nola jardun dezakeen

jasotzen du. Lehentasunezko sektoreak hautatzean, baliabide mugatuak ingurumen edo

sozio‐ekonomiko arrisku txikiak dauden sektoretan, merkatuan eragin txikia izango duten

Egoeraren

ebaluaketa

Araudia berrikusi / Merkatuen

prestasuna aztertu

EKP plana

Prestakuntza

Aplikazioa

Aurrerabidea


154

edo prezio lehiakorrean ingurumena errespetatzen duten alternatibarik ez duten sektoretan

ez xahutzea bermatzen da.

Kontratuaren kudeaketa eraginkor batek hornitzaileek beraien eskaintzetan jasotako

konpromisoak betetzen dituztela bermatzen du. Erosketa arduradunek helburu

zorrotzagoen aldeko apustua egin dezakete, kasu horretan hornitzaileak ordain sari bat

jasoko luke. Jarraipenak eta ebaluaketari esker kontratatutako helburuak betetzen direla

ziurtatzen da baita neurri zuzentzaileak hartzea behartu ere.

Lehen esan dugun bezala, EKPIreko MTF ikuspegia holistikoa da eta hainbat erakundek

ondasun eta zerbitzu jakin batzuentzako prestatu dituzten gidaliburuak erreferentzia

moduan gomendatzen ditu. Testuinguru orokor moduan baliagarriak izango dira, nahiz eta

zehaztasun gehiago aztertu eta praktikan jar daitezken. Zentzu berean, EKPIrako MTF‐k

hasiera batean nazio mailara bideratu du bere esfortzua, baina erosketa eta kontratazio

publiko iraunkorra maila lokalean ere aplikatu beharko litzateke.

2003 eta 2007 urteen artean, Afrika, Asia‐Pazifikoa, Europa eta Latinoamerika eta Karibe

erregioetan kontsulta eta estrategia ezberdinak egin ondoren erregio bakoitzaren beharrak

eta lehentasunak identifikatu ziren kontsumo eta ekoizpen iraunkorrari dagokionean45.

4.5.2. EUROPAR BATASUNA

Europar Batasuneko erakundeek EKPI aldeko jarrera nabarian jarri zuten bereziki 2001.

urtean “Community law applicable to public procurement and the possibilities for

integrating environmental considerations into public procurement” (COM (2001)274)

komunikazioa argitaratzean. Bertan, lehenengo aldiz erosketa eta kontratazio publikoetan

hautapen prozesuetan ingurumen eskakizunak kontuan nola har zitezkeen azaldu zen. Urte

batzuk beranduago, aurretik aipatu diren erosketa eta kontratazioari buruzko bi zuzentarau

onartu zituen.

Bi urte beranduago, 2003. urtean, “Communication on Integrated Product Policy” (European

Commission COM (2003) 302 final) argitaratzean EKPB kontsumitzaileen jarreran eragiteko

politika tresna egokitzat onartu zen eta Estatu kide bakoitzari 2006. urterako EKPB

45 Erreferentzia iturri nagusiak: http://www.unep.fr/scp/marrakech; www.unep/scp/procurement


155

bultzatzeko Nazio Ekintza Planak definitzea eskatu zitzaien. Europa mailako EKPBaren

egoera azaltzeko, hautaturiko 1.000 erosketa eta kontratazio publikorako deialdietan

ingurumen eskakizunak zenbateraino barneratzen diren aztertu ostean, Bower et al.ek

(2006) egindako txostenean46 ingurumen eskakizunak, nagusiki, zazpi herrialdetan –

Alemania, Austria, Danimarka, Erresuma Batua, Finlandia, Herbehereak eta Suedia –

barneratzen zirela ondorioztatu zen. Hauek, “Green‐7” bezala izendatu ziren EKPB

bultzatzeko politika, nazio gida eta programa indartsuak

Pixkanaka, Europar Batasuna eta bere Estatu kide gehienak (2010eko ekainerako 21 Estatu‐

kidek onartu zuten eta gainerakoak ‐ Bulgaria, Errumania,Estonia, Grezia, Hungaria eta

Irlanda – prestatzen ari ziren) Erosketa eta Kontratazio Publiko Berde edo Iraunkorrerako

ereduak edo nazio ekintza planak47 garatuz joan dira. Dena dela, bakoitzaren garapen maila

eta jarraitutako eredua ez dira berdinak. Horrez gain, eredu bera garatu duten kasuetan

produktu talde bakoitzarentzat irizpide desberdinak zehaztu dira eta honek ondasun berde

edo iraunkorren merkatuan izan duen eragina ez zen bilatzen zena, ekoizle edo hornitzaileak

estandare desberdinak bete behar baititu Estatu kide bakoitzean. Arazo honi irtenbidea

eman nahian “Sustainable Consumption and Production and Sustainable Industrial Policy

Action Plan” (COM (2008) 397 final) Europar Batzordearen komunikazioan EKPBari loturiko

hainbat ondasun eta zerbitzu taldeentzako irizpide komunak definitu ziren eta erakundeei

irizpide hauek barneratuz ondasun, zerbitzu eta hornidura berdeagoak erosteko gomendioa

luzatu zitzaien. Irizpide komun hauen bidez ingurumen eskakizunen erabilera

harmonizatuagoa lor daiteke erosketa eta kontratazio publiko prozesuetan. Zehazkiago,

Europako Batzordeak hasiera batean hamar ondasun eta zerbitzu talde (garbiketa produktu

eta zerbitzuak; eraikuntza; elektrizitatea; katering zerbitzua eta elikagaiak; lorezaintzarako

ondasun eta zerbitzuak; bulegoetako IT ekipamentua; papera; arropa; garraioa; eta

altzariak) identifikatu zituen, eta EKPB erabilera sustatzeko talde bakoitzarentzat gutxieneko

irizpide eta helburu batzuk zehaztu ziren. Berriki 19 produktu taldeentzako zehaztu dira

46 Eskuragarri dago hurrengo helbidean: http://ec.europa.eu/environment/gpp/pdf/take_5.pdf

47 EB27ko herrialde bakoitzaren egoerari buruzko informazio eguneratua hurrengo orrialdean aurki daiteke: http://ec.europa.eu/environment/gpp/action_plan_en.htm


156

gutxieneko baldintzak48. Talde bakoitzarentzat, Europako Batzordeak oinarrizko irizpideak

eta irizpide aurreratuak zehaztu ditu: lehenengoak, oinarrizko irizpideak, EBeko edozein

erakunde kontratatzaileak ezarri ditzake, zeinak ingurumen eragin esanguratsuenak jasotzen

dituen eta egiaztapen esfortzu edo kostu gehikuntza minimoa eragiteko diseinatuak daude

eta, bigarrenak, irizpide aurreratuak, merkatuan aurkitzen den ingurumenari dagokionean

ondasunik onena erosteko asmoa duen EBeko edozein erakundearentzat daude pentsatuak.

Irizpide hauek egiaztapen esfortzu handiagoa edo kostu gehigarri bat eragin dezakete,

funtzio bera betetzen duen beste ondasunekin alderatuz gero.

Aipatutako helburuak zenbateraino bete diren behatu ondoren “The uptake of green public

procurement in the EU27” (CEPS, 2012) lanaren ondorioetako baten arabera erakunde

publikoek sinatu dituzten kontratuen %26ak ingurumen eskakizun guztiak oinarrizko

irizpideak zituzten eta %55ak gutxienez oinarrizko ingurumen eskakizuna zuen. Ondorengo

irudian erakunde publiko ezberdinetan barneratu diren ingurumen eskakizunen ehunekoak

mota ezberdinetan multzokatuta jasotzen dira.

4‐4 Irudia: Erosketa eta kontratazio publikoan ingurumen eskakizunak eta oinarrizko irizpideak

Iturria: Egileak egina, The uptake of green public procurement in the EU27 (CEPS, 2012) lanean oinarriturik

48Zerrenda osoa eskuragarri dago ondorengo helbidean: http://ec.europa.eu/environment/gpp/eu_gpp_criteria_en.htm

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

Gobernu zentrala

Gobernu erregionala

Tokiko gobernua Erakunde autonomoak

Guztira

Ingurumen irizpideak

Gutxienez oinarrizko irizpide bat

Irizpide guztiak oinarrizkoak


157

Azpimarratu behar da, hasiera batean garatu ziren EKPI nazio ekintza planek batik bat

ingurumenaren gaineko eragina murrizteko asmoa zutela, hau da, EKPB‐ra mugatu ziren.

Baina, duela gutxi hainbat nazio ekintza planek erosketa eta kontratazio publiko

prozeduretan eskakizun sozialak kontuan hartzen hasi dira. Horien artean daude, Austria,

Belgika, Danimarka, Frantzia, Alemania, Herbehereak, Erresuma Batua. Europar Batasunak

gidaliburu moduan “Buying Social. A Guide to Taking Account of Social Considerations in

Public Procurement” (2010) argitaratu du.

Beraz, ez da harritzekoa momentuz EKPI‐k prozesu gehienetan ingurumen eskakizunak

bakarrik eskatzea. Eskakizun sozialen presentzia oraindik ere txikiagoa da ondorengo 4‐11

irudian ikus daiteken moduan.

4‐5 Irudia: EKPI ekimenak iraunkortasun eskakizun motaren arabera

Iturria:Egileak egina, SPP in EU Member States: Overview of goverment initiatives and selected cases (Steurer, Berger, Konrad, & Martinuzzi, 2007) txostenean oinarriturik

Bestalde, 2010. urtean argitaratu zen Europa 2020 estrategiaren helburuak lortzeko erabili

behar diren merkatu tresna esanguratsua da EKP. Zehatzago esateko, Europa 2020

estrategiaren arabera EKPak ondorengoa bete beharko du:

Eskariari loturiko politikez baliatuz, enpresen berrikuntza sustatzeko baldintza

orokorrak hobetu,

Baliabideen erabilera eraginkorragoa eta karbono isurketa txikiagoko ekonomia

bateranzko joera bultzatu, erosketa eta kontratazio publiko berdearen erabilera

orokortuz,

47,6

41,7

6,83,9

Ingurumena & soziala

Ingurumen eskakizunak bakarrik

Eskakizun sozialak bakarrik

Zehaztugabeko eskakizunak


158

Enpresen baldintza hobetu, bereziki Enpresa Txiki eta Ertain berritzaileena.

Ikerketa eta berrikuntza, baita berrikuntza ekologikoa eta berrikuntza soziala ere,

etorkizuneko hazkunde ekonomikoaren eragile nagusiak izango dira eta Europa 2020

estrategiaren baitan garrantzia handia dute. Beraz, erakunde publikoek erosketa eta

kontratazioaren erabilera estrategikoaz baliaturik berrikuntza sustatzen saiatu beharko dira.

Ondasun eta zerbitzu berritzaileak erosiz, zerbitzu publikoaren eraginkortasuna eta kalitatea

areagotzeaz gain gaur egungo gizartearen oinarrizko erronka bati aurre egingo zaio,

inbertsio publikoen kalitate/prezio erlazioa hobea lortuko da, eta horrez gain, abantailak

arlo ekonomiko, sozial eta ingurumenarenean lortuko dira, hots, garapen ekonomiko

iraunkorrago bat lortuko da (Comisión Europea, COM(2011) 896 final, 2011).

4.5.3. JASANGARRITASUNERAKO TOKIKO GOBERNUEN ERAKUNDEA (ICLEI)

ICLEI‐k, garapen iraunkorraren aldeko konpromiso sendoa egin duten tokiko gobernuen

erakundea izanik, Europa mailan EKPI‐ri loturiko bi programa nagusi zuzentzen ditu: “Buy it

green” Sarea (BIG‐Net) eta Procura+‐ Sustainable Procurement Canpaign. Horrez gain, tokiko

erakundeek ondasun eta zerbitzu iraunkorrak eros ditzaten beste hainbat programa ere

aurrera eramaten ditu.

Lehenengoak, BIG‐Net, 2001. urtean abiatu zenak, Europako EKPI ekimenak koordinatu eta

Europako tokiko erakundeen arteko lankidetza bultzatzeaz arduratzen da. Europa mailan,

tokiko erakundeak erosketa eta kontratazio publiko iraunkorraren aldeko jarrera izaten

aitzindariak izan ziren eta ondorioz ezagutza oparoa garatu zuten. Baina ekimen hauek

modu isolatuan aplikatu dira. Ondorioz, ICLEIren helburu nagusia BIG‐Net programaren

bidez tokiko erakundetan eta tokiko erakundeekin lan egiten dutenen arteko foroari esker

erosketa iraunkorrari buruzko ezagutza partekatu eta esperientziak zabaltzea da. Egun,

sarea 350 bat erakundek osatzen dute.

Procura+‐Sustainable Procurement Campaign 2004ean abiatu zen ekimenaren bidez,

Europako gobernu zein tokiko administrazioei EKPIeko jarduerak indarrean jartzeko laguntza

eskaini eta jardunbide egokiak partekatzeko aukera eskaintzen zaie bazkideei. Kanpaina

honen helburu nagusia, EKP prozesutan, ahalik eta erakunde gehienek irizpide sozial eta


159

ekologikoak barneratuz ekologikoki eraginkorrak eta sozialki arduratsuak diren ondasun eta

zerbitzuen merkatua suspertzea da.

Helburu nagusi hori lortzeko edozein EKPI jarduerak aurrera eraman nahi dituen

edonorentzat The Procura+ Manual – A Guide to Cost‐Effective Sustainable Public

Procurement gidaliburua eskuragarri dute, zeinetan lehentasun handia duten sei produktu

talderentzako (autobusak, garbiketa eta mantenimendurako ondasun eta zerbitzuak,

elektrizitate berdea, elikadura eta katering zerbitzua, IT ekipamenduak, eraikinen

berrikuntza/eraikuntza) EKP prozesuan iraunkortasun eskakizun garrantzitsuenak modu

erraz batean nola barneratu eta eskakizunek eragin ditzaketen kostu, ezaugarri juridiko eta

kudeaketari buruzko informazio zehatza jasotzen da.

Egun, ICLEIk Procura+ kanpainako nazio‐kide49 kategoria duten zazpi herrialde ezberdinetako

(Austria, Espainia, Erresuma Batua, Grezia, Italia, Portugal eta Suitza) erakundeekin lan

egiten du. Herrialde bakoitza ordezkatzen duen erakundearen ardura, Espainiaren kasuan

Ecoinstitut kooperatibarena, izango da: parte‐hartzailearen hizkuntza erabiliz informazioa

eta inplementazioaren gaineko aholkua emanez, Procura+ Kanpainako parte‐

hartzaileentzako sarbide puntu bezala jokatzea; dagokion herrialdean Procura+ Kanpaina

bultzatzea eta Procura+ erosketa iraunkorreko beste jarduera batzuekin konektatzea. Egun,

Kanpaina honen parte‐hartzaileak50 29 dira, horien artean dago IHOBE sozietate publikoa.

49 Informazio gehiago hurrengo helbidean kontsultatu daiteke: http://www.procuraplus.org/en/

50 Procura+ Kanpainako parte‐hartzaileen zerrenda hurrengo helbidean kontsultatu daiteke : http://www.procuraplus.org/en/participants/


160

4.5.4. BESTE KASU BATZUK: NORTH AMERICAN GREEN PURCHASING INITIATIVE (NAGPI), THE INTERNATIONAL GREEN PURCHASING NETWORK (IGPN)

North American Green Purchasing Initiative (NAGPI) adituen batzorde bat da eta Ipar

Ameriketan erosketa berdea lantzen duten talde handi eta erakundeek osatzen dute.

Kanadako Ingurumen Lankidetzarako Batzordearen baitan dago eta iniziatibak erosketa

berdea bultzatzeko jarduerak zerrendatzen ditu:

ekoizleak, erosleak, politikariak, komunikabideak eta biztanleria erakartzeko ideia

bateratua sortu,

Ipar Ameriketan erabiltzen diren erosketa eta kontratazio publikoari loturiko

politikak eta tresnen datubasea egiteaz arduratu eta ikerketa beharrak identifikatu

(esate baterako erosketa berdearen onurak kuantifikatzeko metodologia),

behar hauek asetzeko finantziazioa bilatu,

marketing hizkuntza bateratuaren garapena bilatu eta hainbat ondasunen gauzatzea

bultzatzeko kanpaina aurrera eraman ditu.

EKP loturiko araudiari buruzko informazioa jasotzen du, hainbat kasuen azterketak,

datubaseak baita Ipar Ameriketako praktika egokiak ere.

Nazioarteko Erosketa Berdeen Sarea (IGPN) 2005. urtean sortu zen. Bere helburua, mundu

mailan, erosketa berdea sustatzea da nazioarteko erakunde, erakunde lokal eta GKE‐ei

erosketa eta kontratazio publiko iraunkorrari buruzko elkarkidetza, elkartruke eta

sareratzeko plataforma aktibo bat eskainiaz. Jarduerarik esanguratsuenak hurrengoak dira:

maila globalean erosketa eta kontratazio berdeari buruzko joera eta praktika onei buruzko

ikerketa eta argitalpenak burutzea, erosketa berdea sustatu eta indartzeko mintegiak

antolatzea, erosketa berdeari buruzko nazioarteko konferentzia antolatzea, erosketa

berdeari loturiko erreminta eta giden garapenean lankide izan.

Era berean, nazio mailako erosketa eta kontratazioari publiko iraunkorrari loturiko araudiari

buruzko informazio orokorra jasotzen du, baita nazio arteko sareei buruzkoa ere.


161

4.6. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO IRAUNKORRARI LOTURIKO HAINBAT JARDUNBIDE EGOKI

Erosketa eta Kontratazio Publiko Iraunkorrari loturiko jardunbide egokiak asko ugaritu dira

azken urteotan. Jarraian hautatutako jarduera egoki batzuk jaso diren arren gehiago eta

xehetasun argiagoekin IHOBE, ICLEI eta EB erakundetako web orri espezializatuetan aurki

daitezke.

HAURRAK ESPLOTATZEN EZ DITUZTEN LIZITATZAILEAK BAVARIAN

2008. urtetik, Bavariako (Alemania) estatu‐gobernuek ez dute LANEren 182. hitzarmena

urratzen duen lizitatzailerik onartzen. Izan ere, Bavariako gobernuaren arabera, Alemaniako

Konstituzioak babestutako giza duintasunaren aurkako erasoa da haur‐esplotazioa. Beraz,

lehiaketa publikotik kanpo uzten ditu lanerako haurrak erabiltzen dituzten enpresak eta

erakundeak eta, horrez gain, lizitatzaile ez‐fidagarritzat jotzen dira. Bavariar estatuko

administrazio‐arauen arabera, lizitatzaileak frogatu egin behar du azpikontratatuta dituen

enpresek eta hornitzaileek ez dutela haurrik esplotatzen. Era horretan, Bavariak ekoizpen‐

kate osoari ematen dio garrantzia, eta beste estatu‐gobernu batzuentzat eredu izan daiteke.

ELIKADURA EKOLOGIKOA ERROMAKO ESKOLA PUBLIKOETAN

Italiako eskoletan milioi bat otordu ekologiko zerbitzatzen dira urtero, eskola otordu guztien

laurden bat gutxi gorabehera. Erromako eskoletan jangeletako otorduetan elikadura

ekologikoa eskainiz, nekazaritza ekologikoa, elikadura segurtasuna eta dieta orekatuak

bermatzeaz gain egungo eta etorkizuneko hornitzaileak ingurumena babesten duten

jardueratara bideratu nahi dira. Zentzu honetan, Erroman “Alla hor Quality food” programa

2001. urtean indarrean jarri zen eta 2010. urtean ingurumen irizpideak barneratzea erabaki

zen elikagaiak erosi eta jangela zerbitzuak kudeatzerakoan. Eskaintzen diren elikagaien

(haragia eta arraina ezik) %69ak jatorri ekologikoa du. Elikagai ekologikoen aldeko apustuak

otorduen kostua %8an (0,40€) garestitu badu ere, hornitzaileek serioski hartu dute

administrazio publikoaren eskakizuna eta beraien jarduera egokitu egin dute ekoizpen

ekologikoago baterantz bideratuz.


162

SUITZAK “BIDEZKO ORDENAGAILUAK” EROSTEKO LEHEN PAUSUAK EMAN DITU

Berna, Biel, Geneva, Lausana, Zurich eta Zug hiriek estrategia bat garatu dute, erabilera

publikorako informatika‐ekipoak erostean, erantzukizun sozial eta ekologikoaz jokatzeko.

Horrez gain, hiri hauetako batzuek Fastenopker eta Brot für alle51 erakundeei hitz eman

diete ordenagailu publikoak erostean, kontsumo iraunkorrerako arauak aintzat hartuko

dituztela.

EMAKUMEEN ETA GIZONEN ARTEKO BERDINTASUNARI BURUZKO KLAUSULAK GIPUZKOAKO

FORU ALDUNDIAN

Gipuzkoako Foru Aldundiko (DFA) Diputatu Kontseiluak, 2011ko ekainaren 21ean, hartutako

erabakian erosketa eta kontratazio publikorako prozesuetan emakumeen eta gizonen arteko

berdintasunari buruzko klausulak barneratzeko jarraibideak jasotzen dira. Onartutako

jarraibideko klausula horiek derrigorrez bete beharrekoak dira generoaren ikuspuntua

garrantzitsua bada, bai kontratuaren xedeari dagokiolako, bai garrantzia hori beste modu

batera agertzen delako.

UDALERRI TIXIKIETAN EROSKETA BERDE PUBLIKOA

Vorarlberg Austriako estaturik txikienetarikoa da (2.6041 km2). Lau barruti politikok eta 96

komunitatek (udalerrik) osatua, 375.000 biztanle inguru bizi dira.

Komunitate horietan erosketak egiteko zerbitzu zentralizatu eta espezializatua jarri dute

martxan, Erosketa Zerbitzu Ekologikoa (OekoberschaffungServiceOeBs izenekoa) eta

Umweltverband Vorarlberg izeneko tokian tokiko elkarte batek eskaintzen du. Zerbitzu hori

martxan jarri izana hiru arrazoiek bultzatu dute: Batetik, erosketa prozesuan komunitate

horiek garapen iraunkorreko irizpideak txertatzeko azaldu duten borondatea. Bigarrenik,

kontratu publikoak esleitzeko prozedura korapilatsuak eta azkenik, udalerri txikienek halako

ekimenak martxan jartzeko daukaten baliabide falta.

51 Fastenopker eta Brot für alle erakundeek teknologia aurreratuko ordenagailuak ekoizten dituzten emakumeen lan baldintza eskasak salatzearekin batera LANEren hitzarmenak betetzea eskatu dute “High Tech – No Rigths?” kanpainaren bidez. Xehetasun gehiago hurrengo helbidean: http://www.fair‐computer.ch/cms/index.php?id=187


163

Udalerriek zerbitzuaren esku uzten dituzte erosketak. Aurrez, ordea, enpresa hornitzaileekin

kontratuak kudeatzeko beharrezko konpetentziak eman zaizkio. Erosketa prozesu osoa

kudeatzen dute: baldintza‐agirien publikazioa, erosketen kudeaketa, erosketen harrera eta

banaketa. Zerbitzua udalerriek finantzatzen dute (parte‐hartzea borondatezkoa da); udalerri

bakoitzak ordaindu beharrekoa eragindako erosketen eta biztanleen arabera zehazten da,

proportzionalki. Bestalde, udalerriek internet bidez, produktu berdeen katalogoa jasotzen

dute; bertan, erosgai dauden produktuak eta prezioak kontsulta ditzakete, eta baita eskaera

egin ere. Produktuak zuzenean bideratzen dira eskaera egin duen udalerrira eta, produktuak

bidali ondoren, bulegotik igorritako faktura jasotzen dute.

Zerbitzuaren bitartez eros daitekeen produktuen zerrenda oso zabala da: material

informatikoa, bulegoko materiala, telefonia, altzariak, argiteria publikoko elementuak,

garbiketarako produktuak, eta abar.

Erosketa zerbitzua eskaintzeaz gain, formazio jardunaldiak edota esperientzia trukaketa

taldeak antolatzen ditu. Era berean, tokiak tokiko ekimenen antolaketan erosketa berdea

sustatu nahi duten elkarteei laguntza eskaintzen die.

Zerbitzuak jarraian zehazten diren onurak ekarri ditu: 1) Erosketa publiko berdea hobeto

ezagutzeko aukera eta erosketa zein kontratazio prozesuetan ezagutza hori aplikatzeko

gaitasuna; 2) Ingurumen irizpideak kontuan hartuta egiten diren erosketen aurrekontu

publiko areagotua; 3) Kopuru handiak erostean, ondasunak eta kontsumitzeko produktuak

erosterakoan beherapen garrantzitsuak (merkatu prezioarekin alderatuta %20koak); 4) Giza

baliabide urriak dituzten udalerri txikiei erosketetan eta kontratazioan ingurumen irizpideak

txertatzeko aukerak ematea; 5) Udalerriko langileek erosketak eta kontrataziok egoten

pasatzen duten denbora murriztea; 6) Lizitazioak egiterakoan segurtasun juridiko gehiago

izatea.

Euskal Autonomia Erkidegoan Gipuzkoan dagoen Goiekik, Goierriko Garapen Agentziak,

eskualdeko udalerrien eskura dagoen erosketa zerbitzua eskaintzen du. Zerbitzuak zenbait

produkturen erosketa negoziatzeko ahalmena du (momentuz bulegoko materiala, gasolioa

eta gatza).


164

Zerbitzua erabiltzen duten udalerriek bulegoko materiala prezio hobean erosten dute,

erosketa bolumena handia delako. Gatzaren kasuan, udalerriek elkarrekin erosten dute

garraioaren kostua merkatzeko eta ingurumen eragina murrizteko. Bestalde, gasolioaren

kasuan, erosketa egin behar den aldiro bost hornitzaileri aurrekontua eskatzen zaie,

erosketa bakoitzean eskaintza onena aukeratuz.

Produktu guztiak udalerrietara eramaten dira zuzenean. Fakturazioa, berriz udalerri

bakoitzak berea jasotzen du. Gatzaren kasua salbuespena da; faktura Goiekira iristen da eta

Goiekik udalerri bakoitzari bere igortzen dio. Garraioaren kostua, aldiz, udalerri guztien

artean ordaintzen da.

Momentuz ez dituzte erosketa berdearen irizpideak txertatu. Hala ere, zenbait kasutan

garraioak eragindako gastuak optimizatu eta ingurumen eragina murrizten da. Bulegoko

materialen kasuan, udalerriek aukera daukate katalago bidez ingurumen eragin gutxien

sortzen duten materialak aukeratzeko, esate baterako, paper birziklatua.

4.7. SINTESIA

1992. urtean Rio de Janeiron ospatu zen Ingurumen eta Garapenaren Nazio Batuen

Konferentzian, kontsumo eta ekoizpen eredu iraunkorra, garapen iraunkorra lortzeko

ezinbesteko baldintzatzat onartu zen. Horrela, konferentzia berean adostu zen Agenda

21aren 4. kapitulua kontsumo ereduaren bilakaerari buruzkoa da.

Hamar urte beranduago, mundu mailako agintariek Johannesburgoko Plana sinatu zuten eta

kontsumo eta ekoizpen eredu iraunkorrerantz joateko 10 urteko esparru programak

sustatzeko konpromisoa hartu zen. 2003. urtean konpromiso hau betetzeko asmoarekin

Marrakech prozesuari hasiera eman zitzaion. Prozesu honen baitan zazpi lan talde eratu

dira, horietako bat Erosketa eta Kontratazio Publiko Iraunkorrari buruzkoa da.

Bestalde, TA21 mugimendua Nazioa Batuen baitan sortu bazen ere, bere bultzatzaile

nagusiena ICLEI izan da. Horrez gain, tokiko iraunkortasunari loturik Europaren sostengu eta

lidergoa nabarmena da: Garapen Iraunkorrerako Europako Estrategiak 2001ean Garapen

Iraunkorra sektore guztien eta politika guztien ardatz nagusia bihurtu beharko lukeela jaso

zuen eta bereziki azpimarragarria da Europar Batasunak eta Europako Udalerri eta


165

Eskualdeko Kontseiluak sustatutako, Hiri eta Herri Iraunkorren Europar Kanpaina. Kanpaina

honen baitan 2004. urtean “Aalborg+10” dokumentuan onartu zen. Bertan biltzen diren

hamar eginbideen artean dago kontsumo eta bizimodu arduratsuen alde hartutako

konpromisoa. Azken hau erdiesteko helburu moduan erosketa iraunkorrak egitea

proposatzen da.

Beraz, ingurumenari eta gizarte kohesioari buruzko kezkak erakunde publikoen portaeran

eragina izaten hasi dira. Zentzu honetan, erosketa eta kontratazio arduradunek hornitzaileei

maizago eskatzen diete ingurumen‐ edo gizarte‐ardurei buruzko egiaztagiriak eta EKPIren

praktikak ugaritu egin dira azken urte hauetan.

Aipatu behar da EKP zorrotz arautua dagoela nazioarte zein nazio mailan. Honela, 1994.

urtean onartu zen eta Munduko Merkataritza Erakundearen (MME) alde anitzekoa den

Gobernuen Erosketa eta Kontratazio Publikoari buruzko Akordiak (GPA) nazioarte mailako

eragiketak arautzen ditu, baina ez du espresuki jasotzen EKP prozeduran iraunkortasun

printzipioak nola barneratu daitezken (kontrakorik ere ez jasotzen).

Europar Batasunean aurrerapauso bat eman da zentzu honetan. Horrela, 2001. urtean

Europako Batzordeak kontratu publikoei buruzko Erkidegoko legeria interpretatzen duen eta

kontratazio publikoan ingurumen xehetasunak sartzeko aukerak jasotzen dituen

komunikazio bat argitaratu zuen (COM(2001) 274 final).

Urte batzuk geroago, kontratazio publikoari buruzko Europako Zuzentarauak garatu eta

onartu ziren. 2004/17/CE ZUZENTARAUA, 2004ko martxoaren 31koa, uraren, energiaren,

garraioaren eta posta‐zerbitzuen sektoreetako kontratuak esleitzeko prozedurak

koordinatzeari buruzkoa, eta 2004/18/CE ZUZENTARAUA, 2004ko martxoaren 31koa, obren,

horniduren eta zerbitzuen kontratu publikoak esleitzeko prozedurak koordinatzeari

buruzkoarekin araudian zegoen hutsunea bete zen, zehaztasun osoz adierazi baitzuten

ingurumen klausulak kontratu publikoetan nola integra daitezkeen.

Ondorengo urteetan, EBko Estatu‐kide bakoitzak bere lege esparru egokituz joan da.

Espainiar estatuan 3/2011 LEGEGINTZAKO ERREGE‐DEKRETUA, 2011ko azaroaren 4koa,

Sektore Publikoaren Kontratuen Legearen Testu‐bateratuan jasotzen dira iraunkortasun


166

irizpideak barneratzeko aukera ezberdinak eta Euskal Autonomia Erkidegoaren kasuan,

berriz, 6/2008 EBAZPENAK.

Azpimarratu behar da, bai zuzentarauek, bai legegintzako errege‐dekretuak zein ebazpenak

iraunkortasun eskakizunak EKP prozeduraren fase ezberdinetan nola barneratu daitezken

argitzen dutela baino ez dute erakunde publikoa irizpide edo eskakizun hauen erabilpena

derrigortzen. Erakunde publikoaren borondatearen araberakoa izango da, beraz, eskakizun

sozial, etiko edo ingurumen eskakizunak barneratzea.

Dena dela, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berde edo Iraunkorra, Europa mailan, oso

aurreratua dagoen kontzeptu eta praktika bat da. Herrialde asko urte luzez lanean aritu dira

arlo honetan aurrera egin ahal izateko. EB27tik ia Estatu‐kide gehienek EKPrako Nazio

Ekintza Planak onartu dituzte, batzuek antzeko eskemak garatu dituzte eta gehienek

ingurumenari eragindako kalteak murriztea dute helburu nagusitzat, klima aldaketa ahalik

eta gehien ekidingo dituzten erabakiak hartuz edo jardunbide egokiak erosketa eta

kontratazio publikoaz arduratzen direnen artean zabalduz. Hori horrela da, besteak beste,

hasiera batean Europa mailan EKPB aldeko jarrera gailendu zelako. Ikuspegi soziala

beranduago lantzen hasi bazen ere, Buying social gidaliburua argitaratzearekin argi geratu

da dimentsio soziala ere kontuan hartuko dela EKP prozeduran EB mailan eta hainbat

Estatu‐kidek eskakizun sozialak barneratu dituzte beraien Nazio Ekintza Planetan.

Nazioarte mailan, EKPIri buruz lanean diharduten programen artean, EB EKPBrako

programaz gain, Marrakech prozesua, ICLEI, Ipar Ameriketako EKPB iniziatiba eta

Nazioarteko EKPB sarea esanguratsuak dira. Guztien helburua da, mundu mailan, gutxienez

erosketa eta kontratazio publiko berdea sustatzea. Horretarako elkarkidetza, elkartruke eta

sareratze aktiboa eskaintzen dute. Marrakech prozesuak eta ICLEIk ikuspegi holistikoagoa

dute eta iraunkortasunaren hiru dimentsioak barneratzea dute helburu, EKPI praktikak

ahalbidetuz.

5. KAPITULUA: EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEA

5. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea

169

5.1. SARRERA

Erosketa eta Kontratazio Publiko Iraunkorraren bidez, Administrazio Publikoek maila etiko

eta sozialeko nahiz ingurumenaren alorreko hainbat baldintza barneratuz erosi edo

kontratatzen dituzten ondasun eta zerbitzuekin justizia soziala eta elkartasuna bultzatu

nahiz ingurumena babestu nahi izaten dute. Hau da, Erosketa eta Kontratazio Publiko

Iraunkorrak ekonomiaz haratago dauden arloak ere kontuan izango ditu; ingurumen arloa,

arlo soziala eta etikoa. Horrenbestez, Erosketa eta Kontratazio Publiko Iraunkorraren baitan

erosketa publiko berdea, kontratazio publiko soziala eta bidezko erosketa publikoa bereizi

daitezke. Lehenengoak, erosketa publiko berdeak, Administrazio Publikoek produktu bat

edo enpresa hornitzaile bat aukeratzerakoan ingurumena ere aintzat hartzea du helburu.

Kontratazio sozialaren bidez, kontratu publikoak aurrera eramateko baldintzetan gizarte

multzo baten enplegu eta trebakuntzari buruzko baldintzak barneratuz enplegu politikak

zehazten dituzte arduradun publikoek. Hirugarrenik, bidezko erosketa publikoaren bidez, lan

baldintza duinak, gutxieneko soldata edo haurren lanaren aurkako borroka moduko

nazioarteko hitzarmen eta baldintzak betearazten dira kontratu publikoen bidez obra,

hornidura edo zerbitzuak eskuratzerakoan.

Kapitulu hau Erosketa eta Kontratazio Publiko Iraunkorraren azpi arloa bezala definitu

daiteken Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari buruzkoa izango da, hots, produktuek

beraien bizi‐zikloan zehar edo zerbitzuek eta eraikuntza lanek beraien gauzatzean

ingurumenaren gain izan ditzaketen eragin kaltegarriak murrizteko balio duten ingurumen

irizpideak txertatuz administrazio publikoek burutzen dituzten erosketa publiko berdeari

buruzkoa.

Izan ere, kontsumitzaileak, zentzu orokorrean, ekoizpen iraunkorra sustatzen lagundu

dezakete heinean, garapen iraunkorreranzko bidea egiterakoan agente garrantzitsuak dira.

Bestalde, egungo politika sozial, ekonomiko eta ingurumenekoen helburuak biltzen dituzten

ingurumen politika tresna berrien beharra azpimarratzen da, isurketen maila murriztu

arazten duten tresnen erabilerara mugatu beharrean. Horrela, Erosketa eta Kontratazio

Publiko Berdea, berrikuntzaren bidez, garapen iraunkorra sustatzeko tresna potentzial

moduan identifikatu da, baita kanpo eragin negatiboak, horien artean ingurumen kutsadura,

eragiten dituzten merkatu akatsak leunduko dituen tresna bezala ere.


170

Gobernuek sarritan ingurumen irizpideak barneratzen dituzte beraien erosketa erabakietan.

Beraz, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeak arlo asko ukitzen ditu, energetikoki

eraginkorrak diren ordenagailu eta eraikinak, ingurumenarekiko iraunkorrak diren egurrez

egindako bulegoko altzariak, birziklatutako papera, auto elektrikoak, ingurumenarekiko

adiskidea den garraio publikoa, elikagai ekologikoak jangelatan, iturri berriztagarrietatik

eratorritako elektrizitatea, eta ingurumen irtenbideekin bat egiten duten teknologia

darabilten aire egokitu sistemak (European Commission, 2004).

Baina urte luzez, erosketa eta kontratazio publikoaren arduradunak ez dituzte produktuen

ingurumen ezaugarriak, eraginak eta kostuak kontuan izan. Gaur egun, ordea, ekonomia eta

politika globalaren baldintza eta lehentasunak aldatu egin dira, garapen iraunkorra

kontzeptuaren garrantziaren hedapenak erosketa eta kontratazioari loturiko estrategia,

politika eta zuzentarauetan ingurumen ezaugarriak kontuan hartzen hasi dira.

Bestalde, ekoizpen eta kontsumo ereduak ingurumen jardueretara aldatuz, sektore publiko

zein pribatuan enplegu berdea sortuko duten hainbat indar eragile identifikatu dira:

kontzientziazio soziala eta ingurumen erantzukizuna; teknologia garapena; merkatu

segmentu berrien premia eta industria tradizionalekin lehiatzeko aukera ematen duten

tresna ekonomikoak, esaterako, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea.

Beraz, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeak pixkanaka hartu duen garrantzia eta

etorkizunean eragin ditzakeen onurak zehatzago lantzeko, 5. Kapitulu hau honela antolatu

da. Hurrengo atalean, 5.2 puntuan, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea izendatzeko

aurki daitezken termino ezberdinak eta horietako batzuen definizioa jasoko da zeintzuetan,

ideia nagusi bera nabarmentzen den. Horrez gain, Erosketa eta Kontratazio Berdeak

nazioarte mailan, azken urte hauetan, izan duen bilakaera ere azalduko da. Jarraian, 5.3

atalean, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari loturiko ekimenei buruzko azterketa

ezberdinetan azpimarratu diren zailtasunak eta hauei eman zaizkien irtenbideak bildu dira.

5.4 puntuan, alde batetik, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea, eskari politikaren tresna

den heinean, enplegu berdea eta eko‐berrikuntza zein neurritan bultza ditzakeen azalduko

da eta, bestetik, nazioarte mailan EKPBaz baliaturik enplegu berde eta eko‐berrikuntzari

loturik lortu diren emaitzak jasoko dira. Amaitzeko, azken atalean, 5.5ean, kapitulu honen

inguruko ondorioak jasoko dira.


171

5.2. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEA (EKPB): KONTZEPTUA ETA EKIMENAREN APLIKAZIOA

Gobernuaren eros ahalmena, McCruden‐ek (2007) dioen moduan, politika helbururen bat

lortzeko erabiltzea oso ohikoa da; tradizionalki, nazio barneko industria atzerriko lehiatik

babesteko erabili izan da eta, azken urte hauetan, berdintasun soziala sustatzeko.

Ingurumena babestu eta garapen iraunkorra bermatzeko gobernuaren eros ahalmenaz

baliatzea, aldiz, praktika nahiko berria da. Mota honetako politiken mugarria, “Issues and

Challenges in Implementing China’s Green Public Procurement Program” (Qiao & Wang,

2011) artikuluan jasotzen denez, 1991. urtean, Danimarkak zehaztu zuen erosketa eta

kontratazio publiko iraunkorrerako politikak sustatzeko estrategia onartu zuenean. Artikulu

berean jasotzen denez 1990eko hamarkadaren amaierarako erosketa eta kontratazio

publiko berdearen erabilera oso arrunta bihurtu zen nazio, erregio zein nazioarte mailan,

batik bat, ingurumenak jasandako narriadura eta baliabide naturalen gehiegizko erabilerari

erantzun bat eman nahi zitzaiolako.

Erosketa eta Kontratazio Publikoaren bidez ingurumenari ahalik eta kalte gutxien egingo

dion praktika Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea bezala euskaratua izan da IHOBEren

eskutik. Gaiari loturiko literatura aztertzen bada, jardute bera izendatzen dituen termino

ezberdin asko aurki daitezke, horien artean daude: Environmentally Responsible Public

Procurement (ERPP) (Li & Geiser, 2005); Sustainable Public Procurement (SPP) (Preuss L. ,

2007); Environmental Product Procurement (European Commission, 2004); Greener

Purchasing, Eco‐Procurement, Green Public Procurement, Environmentally Preferable

Purchasing, Environment‐Oriented Procurement, Environmentally Friendly Procurement,

Environmental Procurement (Bolton, 2008; Li & Geiser, 2005; Erdmenger, 2003c). Esan

daiteke, erregioka termino baten edo beste baten aldeko hautua egin dela.

Horrenbestez, AEBetan “Environmentally Preferable Purchasing (EPP)” terminoa erabiltzen

dute zein honela definitzen duen bertako Ingurumena Babesteko Agentziak:

“EPP is a federal, or state government program that encourages and assists executive

agencies in the purchasing of environmentally preferable products/services whose

environmental impacts have been considered and found to be less damaging to the


172

environment and human health when compared to competing products/services.”

(Environmental Protection Agency, 1999)

Li & Geiser‐ek (2005) “Environmentally Responsible Public Procurement” (ERPP) terminoa

erabiltzen duten arren ELGEko herrialdetan “Greener Public Purchasing Policies” bezala ere

izendatzen dela gehitzen dute. Azken termino honen definizio zehatza ondorengoa da:

“as means to improve the environmental performance of public procurement, public

authorities in a number of member countries apply policies and practices which seek to

encourage procurement officers to purchase products and services which are less

environmentally damaging … as a means to improve the environmental performance of

public procurement.” (OECD, 2002)

Erdmenger‐ek “eco‐procurement” edo “green public purchasing” terminoak honela

definitzen ditu:

“eco‐procurement encompasses all activities that aim to integrate environmental

considerations into the purchasing process, from the identification of the need, through the

selection of an alternative, to the provision to the user. Green purchasing tries to avoid

unnecessary purchases by reviewing the actual need for the product and seeking other

solutions. If this is not possible, it seeks to purchase a greener variant that supplies the same

(or better) quality and functionality as the conventional choice.” (Erdmenger, 2003c)

Erresuma Batuan “Sustainable Porcurement” terminoaren erabilpena gailendu da eta

bertako Ingurumen sailak (Department for Environment, Food and Rural Affairs, DEFRA)

honela definitzen du:

“Sustainable Procurement is a process whereby organisations meet their needs for goods,

services, works and utilities in a way that achieves value for money on a whole‐life basis in

terms of generating benefits not only to the organisation, but also to society and the

economy, whilst minimising damage to environment.” (DEFRA, 2006, or. 10)

Europako Batzordeak, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari buruz igorritako “Public

Procurement for a Better Environment” komunikazioan (COM (2008) 400 final) Green Public

Procurement terminoa erabiltzen du, ondorengo definizioa jasotzen duelarik:

“… a proccess whereby public authorities seek to procure goods, services and works with a

reduced environmental impact throughout their life cycle when compared to goods, services


173

and works with the same primary function that would otherwise be procured .” (Commission

of the European Communities, COM (2008) 400 final)

Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari loturiko termino eta definizio ezberdin asko

dauden arren, goian jaso diren definizio guztietan ingurumenari kalterik egiten ez dion edo

ingurumen eta giza osasunari kalterik gutxien egiten dion ondasun eta zerbitzuen

aukeraketa aipatzen da. Gainera, Erdmenger‐ek (2003b) dioen moduan, Erosketa eta

Kontratazio Publiko Berdearen bidez beharrezkoak ez diren produktu eta zerbitzuen

erosketa eta kontratazioa ekidingo da, erosketa eta kontratazio arduradunek lehen urrats

batean produktuen beharra berraztertu beharko baitute. Behar hori benetakoa denean,

autoritate publikoek eta erdi‐publikoek bizitza‐zikloan ingurumen eragin txikia duten

produktuak, zerbitzuak eta obrak erosi edo kontratatu dizkiete sektore bereziei; hots, beste

modu batean erositako eta erabilera bereko sektore berezien produktuekin, zerbitzuekin

eta obrekin alderatuta ingurumen eragin txikiagoa dituztenak. Adibidez, energetikoki

eraginkorrak diren ondasunak (bonbillak eta ordenagailuak), egur ekologikoekin egindako

bulegoko altzariak, birziklatutako paper eta plastikoak, ...

Terminorik erabiliena aztertzeko ISI web of Knowledge plataformaz baliaturik Eco‐

procurement, Environmentally Responsible Public Procuremetn (ERPP), Green Public

Procurement (GPP) eta Sustainable Public Procurement (SPP) terminoak erabiliri dira. Gaia

arloan termino hauek txertatu eta guztira 102 erreferentzia ezberdin lortu dira. Lehenengo

bi terminoen kasuan, bakoitzarentzat erreferentzi bakarra aurkitu da, 2004 eta 2005

urtekoak, hurrenez hurren. GPPrentzat 46 eta SPP 76, baina, azpimarratu behar da azken bi

terminoentzat 22 erreferentzia komun atera direla. Beheko 5‐6 irudian, termino bakoitzari

dagokion erreferentzia kopurua, urteka banatuta, jasotzen da. SPP/GPP bezala taldekatu

dira komunean lortu diren 22ak. Erreferentzien ia %70 azken bost urtetan argitaratu dira

(2007‐2012 epean).


174

5‐6 Irudia: EKPBaren terminoen banaketa 2000‐20112 aldirako

Iturria: Web of Knowledge [v.5.6]

Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen aplikazioa, nagusiki, ELGEko herrialdetan hedatu

bada ere, garapen bidean dauden hainbat herrialde ere jardute hau bultzatzen hasi dira.

Herrialde garatuetan Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen praktikari buruzko

azterketa asko egin dira, bereziki, Europar Batasuneko herrialdeetan. Horrela, Carlsson eta

Waarak “Environmental concerns in Swedish Local Government Procurement” (2006)

dokumentuan azaltzen duten moduan, Europar Batasunaren kasuan, ingurumen eraginak,

Erosketa eta Kontratazio Publikoaren prozesuak dituen fase ezberdin bakoitzarentzat

hartzen dira kontuan. Bestalde, bizi‐zikloaren kostuan52 oinarritutako, produktu berdeei

lehentasuna ematen dien eta kutsadura txikiagoa eragiten duten teknologien aldeko

apustua egiten duten politikak onartzen dituzte EBko gobernuek.

52 Bizi‐zikloaren kostua (Life Cycle Costing, LCC), erosketa bati loturiko guztirako kostuak neurtzen dituen teknika bat da. Produktu baten erosketa kostuaz (prezioa) gain, produktuaren erabilerak eragindako kostua (energia eta mantentze kostua) eta produktuaren deuseztatze kostua era kontuan hartzen direnean jabetzaren guztirako kostua (Total Cost of Ownership, TCO) bezala izendatzen da. LCCak aurreko kostuez gain zeharkako kostuak ere barne hartu ditzazke (azken kostua edo “Whole LCC”), esaterako, ingurumen‐ eta gizarte‐alorreko kanpo‐elementuak.

Azken kostua (“Whole LCC”)= erosteko kostua (prezioa) + erabilera‐kostuak (kontsumoa eta mantentzea) + finantza‐kostuak + zeharkako kostuak (ingurumen‐ eta gizarte‐alorreko kanpo‐elementuak).

LCC‐aren definizio zehatzagoa ondorengo helbidean dago eskuragarri: http://ec.europa.eu/environment/gpp/lcc.htm

1 11 1 2 13

1 14

63

11

12

41

2

4 6 4

6

9

7

5

1

1

11

16

2

3

5

1

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Eco‐pro ERPP GPP SPP GPP/SPP


175

Orokorrean, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen aldeko jarrera positiboa bada ere,

nazio batetik bestera erakutsitako konpromiso maila asko aldatzen da. Europar

Batzordearen Ingurumen Zuzendaritzak eskatuta, ICLEIk EB‐ko herrialde kideetan Erosketa

eta Kontratazio Publiko Berdearen aplikazio mailari buruzko azterketaren emaitzak jaso

zituen “Study contract to survey the state of play of green public procurement in the

European Union” (Ochoa & Erdmenger, 2003) txostenean. Bertan, Danimarka eta Suedia

aipatzen ditu konpromiso maila altuena duten europar herrialde moduan. Ipar Europako lau

herrialdeak kontuan hartzen dituen beste azterketa batean, ere, Danimarka eta Suedia

nabarmentzen dira (Kippo‐Edlund, Hatua‐Heikkila, Miettinen, & Nissinen, 2005). 2005 eta

2006 urteen artean, orduan Europa Batasuneko kide ziren 25 herrialdeek erantzundako 860

galdetegiez gain Europa mailan argitaratu ziren 1.000 deialdi baino gehiago aztertu ostean

25 horietatik, ingurumen irizpide gehien barneratzen zituztenen herrialdeen artean 7

nabarmendu ziren: Alemania, Austria, Danimarka, Erresuma Batua, Finlandia, Herbehereak

eta Suedia (ikusi 5‐7 Irudia: EKP baldintza agirien banaketa barneratutako ingurumen‐

irizpide motarena arabera Europan).

5‐7 Irudia: EKP baldintza agirien banaketa barneratutako ingurumen‐irizpide motarena arabera Europan

Iturria: Bouwer, et al (2006)


176

“Green‐7” bezala izendatu zen zazpi herrialde hauez osaturiko taldea. Zazpiek ondorengo

ezaugarriak partekatzen zituzten (Bouwer, et al., 2006):

EKPB bultzatzeko politika edo/eta gida sendoak zituzten.

Nazio programari dagokionean, EKPB urteetan aurrera eramandako nazio

programen gaietako bat zen.

Guztiek zuten EKPBari buruzko web orria eta informazio iturri eskuragarriak (sarritan

produktuei loturiko irizpideak eta eskakizunei buruzkoak)

EKP berritzailerako teknikak sarriago erabiltzen zituzten. Bizi‐zikloko kostua esleitze

irizpide moduan edo ingurumen aukera ezberdinen artean hautatzerakoan

eskakizun funtzionalaren irizpidearen erabilera “Green‐7” herrialdetan %60koa

bazen, gainontzeko herrialdetan %45koa zen.

Ingurumen kudeaketa sistema aplikazioari dagokionean: “Green‐7” herrialdeen

%33ak erabiltzen zuten eta beste 18 herrialdetako erosketa eta kontratazio

arduradunen %13ak.

Asiako herrialde askotan, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea nahiko kontzeptu berria

den arren, Japonia, Koreako Errepublika, Taiwan, Txina eta Tailandian modu aktibo batean

bultzatzen ari dira. Azpimarratu behar da, Europar Batasunean ez bezala, Asian onartu diren

Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen programak derrigorrezkoak direla. Hala ere,

aplikazio arrakastatsua izan dute eta ondo errotu dira programa hauek. Horren erakusgarri

da, herrialde hauetan etiketa ekologikodun ondasunen salmenten igoera, batik bat, Erosketa

eta Kontratazio Publiko Berderako lehenetsiak izan diren ondasunena (IGPN, 2010).

Txina, 2005. urtean hasi zen EKPB aplikatzen Government Procurement List on Energy‐Saving

Products (2004an iragarri zen) eta Government Procurement List for Environmental Labelling

Products (2007an iragarri eta indarrean jarri zena) zerrendetan oinarriturik. Hau da, 2005.

urtetik aurrera, gobernu zentralaren erakundeek eta probintzia mailako gobernuek

Government Procurement List on Energy‐Saving Products zerrendan jasotzen diren

ondasunak erostera behartuta daude. Betebehar hauek maila guztietako gobernu erakunde

guztientzat orokortu ziren 2007. urtean. Gaur egun, 33 kategoriatan banatzen diren

kontsumo baxuko etiketa duten 10.000 produktu inguru biltzen dira eta lehentasuna dute

Erosketa eta Kontratazio Prozesuetan.


177

Modu berean, 2007an iragarri eta indarrean jarri zen Government Procurement List for

Environmental Labelling Products gobernu zentralaren erakunde eta probintzia mailako

gobernuentzat eta urtebete beranduago maila guztietako gobernu erakunde guztientzat.

Zerrenda hau dela eta, I‐motako etiketa ekologikoa duten ondasunek lehentasuna izango

dute Erosketa eta Kontratazio Prozesuetan. Aipatu behar da, 2009. urtean Txinako

gobernuak 14 bilioi RMB (1,74 bilioi €) balioko etiketa ekologikodun produktuak erosi

zituela.

Hong Kong‐eko administrazio erregio bereziko (Hong Kong Special Administrative Region,

HKSAR) Gobernu Logistika Sailak, EKPB zabor kudeaketarako gako estrategia moduan

identifikatu zuen, 1998. urtean indarrean jarri zuen, Waste Reduction Framework Plan

(WRFP) planean. Bi urte beranduago, HKSAR‐eko gobernuak EKPBren aldeko apustu garbia

egin zuen ordura arte indarrean zegoen Stores and Procurement Regulations egokituz, ahal

zen neurrian eta ekonomikoki arrazionala izanik: birziklatzeko aukera handia zuten ondasun;

ondasunaren zatirik handiena jatorri birziklatua; energia eraginkortasun altua; erregai

garbiak; ur kontsumo baxua; eta, toxikotasunik ez edo baxua duten substantzien aldeko

jarrera eskatu zuenean.

Japoniar gobernuak, 2000. urtean argitaratu eta 2001. urtean indarrean jarri zuen Law on

Promoting Green Purchasing legea. 2007. urtean, gobernu zentralaren ministerio guztiek, 47

prefekturak, aukeratutako 12 hiriek, 68 tokiko gobernuk EKPBari loturiko ekimenak aurrera

eraman zituzten eta, denen artean, erositako produktuen %95a berde bezala katalogatua

zegoen (Ho, Dickinson, & Chan, 2010).

Ameriketako Estatu Batuetan (AEB) ingurumena babesteko agentziak (Environmental

Protection Agency (EPA)) gobernu federalen mailan Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea

aplikatzen hasteko lagungarria izango diren printzipio gidariak garatu ditu.


178

5.3. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEAREN ZAILTASUNAK GAINDITU NAHIAN

2005. urtean, Europako Batzordeko Ingurumen Zuzendaritza Nagusiak Europako Erosketa

eta Kontratazio Publiko Berdearen (EKPB) egoera aztertzeko eskariari erantzunez “Green

Public Procurement in Europe 2005: Status Overview” (Bouwer, et al., 2005) ikerketa lana

argitaratu zen. Hurrengo bi urteetan argia ikusi zuten “Green Public Procurement in Europe

2006: Conclusions and Recommendations” (Bouwer, et al., 2006), aurreko lanaren

jarraipena, eta “Sustainable Public Procurement in EU Member States: Overview of

government initiatives and selected cases” (Steurer, Berger, Konrad, & Martinuzzi, 2007)

txostenetan, ere, Europar Batasuneko EKPB ekimenei buruzko azterketa egin ostean,

prozesu honi loturiko hainbat zailtasun identifikatu bazituzten ere, bi nabarmendu zituzten:

Batetik, produktu berdeak garestiagoak direnaren ustea oso zabaldua dago erosketa eta

kontratazio prozesuen arduradunengan eta, hauek, produktu merkeenaz jabetzeko presioa

azpimarratzen dute eta, bestetik, arduradun hauek produktuen ingurumenari buruzko

informazio gutxi dute.

Beraz, uste orokorraren arabera, ingurumen irizpideak ere kontuan hartzeak erosketa eta

kontratazioaz arduratzen denari kostuen areagotzea eragiten dio. Hori, horrela izan daiteke

erosketa‐prezioan oinarriturik kalkulatzen badira Erosketa eta Kontratazio Publikoaren bidez

eskuratzen diren produktuen kostua. Aldiz, bizi‐zikloan zehar sortzen diren kostu guztiak

kontuan hartzen dituen analisiaren bidez edo bizi‐zikloaren kostuaren (LCC) metodologian

oinarrituz, produktu baten bizi‐ziklo osoko kostuak aztertzen dira, eta ez erosketa prezioa

bakarrik, baita erabilpenari loturik sortzen diren kostuak ere. Oraindik, LCC motako

azterketak ez daude oso hedatuak Erosketa eta Kontratazio Publikoko prozesuetan, eta egin

diren ikerketen arabera, garapen maila desberdina da herrialde batetik bestera. Honela,

Herbehereak eta Finlandian oraindik ere, kasu gehienetan, erosketa kostuan oinarritzen dira

eta Erresuma Batuan, aldiz, LCC azterketan oinarritutako emaitzak erosketa kostua baino

gehiagotan hartzen dira kontuan (PricewaterhouseCoopers; Significant; Ecofys, 2009, or.

24). Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeko deialdietara aurkeztutako eskaintzak LCC

metodoan oinarriturik ebaluatzeak, Erosketa eta Kontratazio Publikoko arduradunek

ebaluaketa metodo konplikatuagoak ulertu eta aplikatzeko duten gaitasuna ere erakusteaz

gain Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen alde duten konpromisoa ere erakusten du.


179

Azken urte hauetan Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen aldeko jarrera areagotu

bada ere, beheran jaso den 5‐8 Irudiak nahiko argi erakusten du, Europar Batasuneko 27

herrialde‐kideetan eskaintzen ebaluazioa erosketa prezioan oinarritzen dela nagusiki (%64),

aukera mistoak jarraitzen diolarik (%30). Jarrera hori, gainera, gobernu maila guztientzat

errepikatzen da, hau da, LCCaren erabilera ebaluaketa tresna nagusi moduan portzentaje

baxu batean jasotzen da gobernu zentral, erregional zein lokalean (%9, %5 eta %3an,

hurrenez hurren). Maila zentralean gehiagotan erabiltzen den arren, datuek ez dute jakintza

itogune bat adierazten, baizik eta Erosketa eta Kontratazio Publikoaren arduradunek LCC

erabiltzeko duten borondate‐eza edo gaitasun‐eza (IISD, 2012).

5‐8 Irudia: LCC, TCO eta erosketa prezioak esleipen irizpide moduan

Iturria: Centre for European Policy Studies (2012)

LCC metodologiaz baliaturik “Collection of statistical information on Green Public

Procurement in the EU. Report on data collection and results” “Green‐7” herrialdeetan

2006‐2007 epealdian Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen ekimenen bidez kostuak,

batez beste, %1ean murriztu zirela jasotzen du. Hots, ingurumen irizpideak Erosketa eta

Kontratazio Publikoko prozeduran barneratzeak erosketa kostu zuzena handitzen badu ere,

guztirako kostua %1ean murriztea lortu du, erosketa prezio altuagoak funtzionamendu

kostu txikiagoekin orekatuz. Ondorengo 5‐9 irudian ikus daiteken moduan, ingurumen

irizpideak barneratuz Erosketa eta Kontratazio Publikoak eragindako kostua murriztea

posible da, nahiz eta, herrialde mailan emaitzak desberdinak ageri diren. Aztertutako

herrialde guztiek, Danimarkak izan ezik, kostuak murriztu dituzte; gehien Erresuma Batuak

cent

ral

gove

rnm

ent

regi

onal

gove

rnm

ent

loca

l go

vern

men

t

inde

pend

ent

regu

lato

r

othe

r

tota

l9% 3% 5% 6%

13%6%

29% 31% 32%24%

35% 30%

62% 66% 63%70%

52%64%

mostly evaluation on LCC/TCO

Sometimes LCC/TCO, sometimes purchasing price

mostly purchasing price


180

(%5,70) eta gutxien Herbehereak (%0,17). Desberdintasun honen zergatia era jasotzen da

azterketa honetan; batik bat, eraikuntza eta garraioa, bi produktu talde hauetan murrizten

dira kostuak Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen bidez, eta herrialde bakoitzak

produktu talde ezberdinetara bideratzen du bere Erosketa eta Kontratazio Publikoa.

Horrela, Erresuma Batuak eraikuntzara Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen zati

handi bat bideratzen duenez kostua %5,70 murriztea lortu du, aldiz Danimarkak eraikuntza

eta garraiora oso zati txikia zuzentzen duenez, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen

erabilerak kostua %0,31 handitu arazi dio (PricewaterhouseCoopers; Significant; Ecofys,

2009).

5‐9 Irudia: EKPBak kostuengan duen eragina

Iturria: Egileak moldatuta, Collection of statistical information on Green Public Procurement in the EU (PricewaterhouseCoopers; Significant; Ecofys, 2009) txostenean oinarriturik

Eragin ekonomikoez gain, CO2 isurketen gain produktu talde bakoitzak duen eragina aztertu

ostean, aipatu herrialdetan hiru produktu taldeetan murrizten dira CO2 isurketak eta

kostuak: eraikuntza, garraio eta garbiketa zerbitzu berdeek. Aztertutako gainontzeko

produktu taldeentzat, bietako bat murrizten bada ere bestea igo egiten da, ondorengo 5‐10

Irudian ikus daiteken moduan.

% 0,31

‐% 0,17

‐% 0,32

‐% 0,48

‐% 0,79

‐% 1,24

‐% 5,70

‐% 1,20

‐7% ‐6% ‐5% ‐4% ‐3% ‐2% ‐1% 0% 1%

Green‐7

UK

Suedia

Finlandia

Austria

Alemania

Herbehereak

Danimarka


181

5‐10 Irudia: CO2 isurketa eta ekonomia eraginak produktu taldeka Green‐7ko herrialdetan

Iturria: PricewaterhouseCoopers; Significant; Ecofys (2009)

Atal honen hasieran aipatu da, antzemandako zailtasunetako bat erosketa eta kontratazio

arduradunek ingurumen produktuei buruzko informazio maila eskasa dela. Erosketa eta

kontratazio arduradunentzat, ingurumen irizpideak barneratzea zeregin berria bihurtu da

eta, orokorrean, ez daude Garapen Iraunkorraren printzipioetara ohituak; kanpo‐eraginak

barneratu edota epe‐luzeko ikuspegiarekin jokatzea, eta, horrez gain, hasiera batean

ingurumen irizpideak barneratzeko araudiari buruzko ezagutza murritza dute.

Zailtasun honi aurre egin eta Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari loturiko politika

egoki bat aurrera eramateko, legeak eta ekintza planak, oinarrizko tresnak bezala

identifikatu dira. Bestalde, Erosketa eta Kontratazio Publikoko arduradunak hauen inguruko

informazioa eta trebakuntza jasotzen badute, tresna horien eraginkortasuna areagotuko da.

Beraz, arduradun hauen gaitasun eta ahalmenak garatzeko informazio tresna gehigarriak

garatu dira: kanpainak, web orriak, gida eta trebakuntza saioak. Dena dela, informazio

tresna gehigarri hauekin ez dira behar guztiak nahi beste ase, batzuetan, konplexuegiak eta

beste batzuetan, sinpleegiak direlako.

Europar Batasunaren kasuan, hasiera batean zehaztutako helburuak lortu eta

ingurumenaren alde Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen erabilera zein mailatan

lortu den jakiteko estatu‐kide bakoitzari Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Nazio

Ekintza Planak garatzeko eskaria luzatu zitzaien.

Nazio Ekintza Planetan (NEP), abiapuntuko egoerari buruzko ebaluaketaz gain, ondorengo

hiru urtetarako helburuak eta hauek lortzeko hartuko diren neurriak zehaztu behar dira.


182

Legearen ikuspegitik, Nazio Ekintza Planak, ez dira derrigorrez bete beharrekoak, baina EKPB

indarrean jarri eta honekiko sentsibilizazioa areagotzen laguntzen dute. Bestalde, herrialde

bakoitza bere politika esparrura eta lortutako mailara egokitzea errazten du. EB‐27ko

estatu‐kideen gehiengo handi bat, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen aldeko

jarrera positiboa erakusten ari dira; hurrengo 5‐1 Taulan jasotzen denez, 2012. urterako 21

estatu‐kideetatik NEP edo antzeko dokumentu bat onartua dute eta 20 estatu‐kideek

prestakuntza jarduerak garatu dituzte, baina Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen

ekimenek eragindako emaitzen neurketa gutxiagok egin dituzte (15ek). Horrez gain, merkatu

azterketa eta komunikazio jarduerak dira gutxien erabili diren elementuak, 12 eta 9 estatu‐

kideek, hurrenez hurren.

5‐1 Taula: Nazio Ekintza Planak EB‐27

EKPBaren elementuak Herrialde kideak

Onartutako Nazio Ekintza Planak edo dokumentu baliokidea

21: Austria, Belgika, Zipre, Txekiako Errepublika, Danimarka, Finlandia, Frantzia, Alemania, Italia, Letonia, Lituania, Luxemburg, Malta, Herbehereak, Polonia, Portugal, Eslovakia, Eslovenia, Espainia, Suedia, Erresuma Batua

Merkatu azterketa burutua 12: Austria, Belgika, Txipre, Txekia, Lituania, Herbehereak, Polonia, Malta, Errumania, Eslovenia, Suedia, UK

Komunikazio jarduerak 9: Austria, Txipre, Danimarka, Italia, Herbehereak, Suedia, Malta, UK

Prestakuntza jarduerak 20: Austria, Belgika, Txipre, Txekia, Danimarka, Finlandia, Fantzia, Alemania, Grezia, Herbehereak, Letonia, Lituania, Malta, Polonia, Errumania, Eslovakia, Eslovenia, Espainia, Suedia, UK

Emaitzen neurketa (monitoring, seguimiento)

15: Alemania, Austria, Erresuma Batua, Errumania, Eslovakia, Eslovenia, Espainia, Frantzia, Italia, Herbehereak, Polonia, Portugal, Txekia, Txipre, Suedia,

Iturria: http://ec.europa.eu/environment/gpp/pdf/national_gpp_strategies_en.pdf (2012/07/10)


183

Aurretik, 4. Kapituluan, aipatu da Estatu‐kide bakoitzak NEP dagokionean, eredu propioa eta

hauen garapen maila ezberdina antzeman dela. Horrez gain, ingurumen eskakizunei

ezberdinak antzeman zirenez eskakizun hauen erabilera harmonizatuagoa lortzeko hainbat

produktu taldeentzako gutxieneko irizpide eta helburu zehaztu dira (hasieran 10 produktu

talderentzako eta duela gutxi 19 produktu talderentzako zabaldu dira).

Esaterako, Espainiako estatuan, PRE/116/2008 AGINDUA, urtarrilaren 21ekoa, Ministroen

Kontseiluaren Akordioa argitaratzen duena, Estatuko Administrazio Orokor eta bere

Erakunde Publiko, eta Gizarte Segurantzaren Erakunde Kudeatzaileen Kontratazio Publiko

Berdea onartzen duenean lehentasunezkotzat jotzen diren 8 produktu eta zerbitzu

talderentzat (eraikuntza eta hauen mantentzea, garraioa, energia‐zerbitzuak, bulegoko

materialak, argitalpenak eta papera, altzariak, garbiketa zerbitzuak, ekitaldiak) helburu

kuantitatibo zehatz eta neurgarriak dituzten ingurumen irizpideak definitzen dira. Horrez

gain, ingurumen irizpideak EKP prozesuan barne hartzeko argibideak ere jasotzen dira.

Euskal Autonomia Erkidegoan, Eusko Jaurlaritzaren “Erosketa eta Kontratazio Publiko

Berdearen Programa 2011‐2014”‐n jasotzen dira lortu nahi diren helburuak. Azpimarratu

behar da, produktu eta zerbitzu taldearen arabera 2012rako eta 2014rako konpromisoak

bereiziz, bi abiadura zehaztu direla programak aurrera egin dezan: 2012rako, 12 produktu

eta zerbitzu talderekin erlazionatutako ingurumen‐irizpideak sistematikoki ezartzea

lehenesten da, helburu kuantitatibo zehatz eta neurgarriak ezarriz. Beste 6 produktu eta

zerbitzu taldeetan irizpideak iraunkortasunez ezartzeko oinarriak landuko dira. 2014rako,

berriz: batetik, 2012rako konpromiso kuantitatiborik ez duten 6 produktu‐ eta zerbitzu‐

taldeetan ere ingurumen‐irizpideak ezarriko dira; bestetik, irizpideak ezartzen

aurreratuagoak dauden 12 produktu eta zerbitzu taldeetan eskaera mailak hobetu eta

gehituko dira; eta hirugarrenik, 2014tik aurrera beharko diren zerbitzuak eta ekintza‐ildoak

aurreikusteko lan egingo da. Ondorengo 5‐2 Taula: Produktu eta zerbitzu taldearen araberako

konpromisoak, aipatutako ingurumen‐irizpideak zehaztu zaizkien 18 produktu eta zerbitzu

taldeak jasotzen dira, bakoitzari dagokion konpromiso maila eta helburu urtearekin batera.


184

5‐2 Taula: Produktu eta zerbitzu taldearen araberako konpromisoak

PRODUKTUA/ZERBITZUA

DENBORAREN ARABERAKO AURRERAPENAK

2012 2014

1 Bulegoko papera

Betebeharrezko konpromiso kuantitatiboak

(esleipenen guztizko kopuruaren eta zenbateko ekonomikoaren

%50‐100ek oinarrizko ingurumen‐irizpideak eta/edo ingurumen‐

irizpide aurreratuak)

Konpromisoak betetzeko eskakizun‐maila handitzea


%100ek ingurumen‐irizpide aurreratuak edo

bikaintasunezkoak)

2 Ekipo informatikoak3 Bulegoko altzariak

4 Ibilgailuak (autoak eta furgonetak

5 Eraikinetako garbiketa‐lanak 6 Mezularitza

7 Argitalpenak eta bestelako inprimakiak

8 Unean uneko catering‐zerbitzuak

9 Vending‐zerbitzuak10 Lorezaintza 11 Ehun‐gaiak – laneko arropa 12 Aholkularitza 13 Ekitaldien antolakuntza

Argi definitu eta egiaztatutako ingurumen‐irizpideak

Betebeharrezko konpromiso kuantitatiboak


%50‐100ek oinarrizko ingurumen‐irizpideak)

14 Catering‐zerbitzu iraunkorrak 15 Barne‐argiztapena16 Energia‐zerbitzua 17 Eraikuntza

18 Urbanizatze‐lanak

Iturria: Eusko Jaurlaritzako Ingurumen Saila (2012)

5.4. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEA ENPLEGU BERDEA ETA EKO‐BERRIKUNTZA BULTZATZEKO TRESNA GISA

5.4.1. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEA (EKPB) ETA ENPLEGU BERDEA

Arau esparru sendoa izatea, enplegu berdea sortzen duten jardueren indar eragile

nagusietako bat da. Horrela, estrategiak, legeak, planak eta programak abian jartzeak,

ingurumenarekin erlazionatutako enplegu nitxoak definitzea, garatzea, eta batzuetan,

zuzenean finantzatzea dakar (OSE, 2010). Horrez gain, bizi kalitatea eta iraunkortasuna

bultzatuko duten ingurumen ondasun eta zerbitzuen eskaria areagotzeak ere enplegu

berdeen sorreran modu baikorrean eragingo du (ikusi 5‐11 Irudia: Enplegu berdearen

sorreran eragiten duten indar eragileak). Europa mailako esperientziak agerian utzi duenez,

EKP prozesuan iraunkortasun irizpideak txertatzeak, zerbitzuak ez garestitzeaz gain, merkatu

berdea dinamizatu, ingurumen‐inpaktu txikiko ekoizpena sustatu eta denbora luzeko

langabetuen kopurua murrizten du.


185

5‐11 Irudia: Enplegu berdearen sorreran eragiten duten indar eragileak

Iturria: OSE (2010)

Baina, ekonomia berdeari loturiko enplegua neurtzea eta denboran zehar datuak alderatzea

ez da erraza. Esate baterako, azken urte hauetan argitaratu eta jarraian aipatzen diren

txostenetan53, “Analysis of the EU Eco‐Industries, their Employment and Export Potential”

(ECOTEC, 2002); “Eco‐industries, its size, employment, perspectives and barriers to growth

in an enlarged EU” (Ernst&Young, 2006); “Links between the environment, economy and

jobs” (GHK, 2007); edo “The number of Jobs dependent on the Environment and Resource

Efficiency improvements” (ECORYS, 2012) ingurumen sektoreari loturiko lanpostuei buruzko

datu desberdinak jasotzen dira, nagusiki, ingurumen sektorearen jarduerak sailkatzeko

irizpide ezberdinak erabili dituztelako. Lehenengo bi txostenetan ikuspegi hertsiaren aldeko

hautua egin da eta, batik bat, kutsaduraren kontrol eta tratamenduari eta baliabideen

kudeaketari loturiko jarduerak jasotzen ditu, hots, eko‐industrian54 diharduten enplegu

53 Ondorego helbideetan eskuragarri: ECOTEC (2002): http://ec.europa.eu/environment/enveco/eco_industry/pdf/main_report.pdf; Ernst&Young (2006) http://ec.europa.eu/environment/enveco/eco_industry/pdf/ecoindustry2006.pdf; GHK, (2007) http://ec.europa.eu/environment/enveco/industry_employment/pdf/ghk_study_wider_links_report.pdf; ECORYS, (2012) http://ec.europa.eu/environment/enveco/jobs/pdf/jobs.pdf. 54 ELGE eta Eurostat‐ek “The Environmental Goods and Services Industry: Manual for Data Collection and Analysis” gidaliburuan honela jaso zuten ekoindustria arloaren definizioa: “activities which produce goods and services to measure, prevent, limit, minimize or correct environmental damage to water, air and soil, as well as problems related to waste, noise and eco‐systems. This includes technologies, porducts and services that reduce environmental risk and minimize pollution and resources” (OECD, 1999)


186

kopurua zenbatu da. Hirugarren txostenean, ikuspegi zabalagoa erabili da, honenbestez,

aurreko jarduerez gain ingurumenaren eta honen kalitatearen menpekoak diren jarduerak

(esaterako nekazaritza eta turismo ekologikoa) ere kontuan hartzen ditu. Eurostat‐ek 2009.

urtetik aurrera ingurumenari buruzko online datu‐base osatuago eskaintzen dituela

aprobetxatuz, “The number of Jobs dependent on the Environment and Resource Efficiency

improvements” azterketak aurreko bi ikuspegiekin lortutako datuak berrikusi eta eguneratu

egiten ditu.

Beheko 5‐12 irudian ikusten denez, enplegu berdeak kontatzeko aukeratzen den

irizpidearen arabera lortzen diren datuak, kopuruari dagokionean, oso ezberdinak dira. Eko‐

industriari loturiko enplegu berde zuzenek goranzko joera izan dute 2000. hamarkadan,

2000‐2008 epean %3ko hazkundea izan baita (European Commission ‐ DG for Employment,

Social Affairs and Inclusion, 2012). Ikuspegi zabalenaren arabera ordea, hau da,

ingurumenaren eta honen kalitatearen menpekoak diren jarduerak ere kontuan izaten

badira, 2000 – 2007 urteen artean enplegu berde zuzenek beherantz egin dute. Joera

beherakor hori nekazaritzan lan egiten dutenen kopuruak jasan duen murrizketak eragin du.

Zeharkako eta induzitutako enpleguek joera gorakorra izan dute, ordea. Ondorioz, enplegu

berdeak 36,38 milioi izatetik 36,66 milioi izatera pasatu dira, EBko enplegu guztien %16,7a

osatuz 2007. urtean (ECORYS, 2012).

5‐12 Irudia: Eko‐industriari edo ingurumenari loturiko enplegu berdeak (milaka)

Iturria: Egileak egina, Links between the environment, economy and jobs (GHK, 2007) eta The number of Jobs dependent on the Environment and Resource Efficiency improvements (ECORYS, 2012) txostenetan oinarriturik.

2.521 3.142 3.442

20.895 19.059

10.82511.406

4.652 6.202

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

Eko‐ind (2000)

Eko‐ind (2008)

Eko‐ind (2010)

Ingurumena osotasunean

(2000)

Ingurumena osotasunean

(2007)

Induzituak

Zeharkakoak

Zuzenak


187

Espainiako Iraunkortasunaren Behatokiak “Empleo Verde en una economía solidaria” (2010)

izenarekin argitaratu zuen txostenean enplegu berdeak sortzeko ahalmena, orain arte

enplegu berdeek izandako aurrerapena eta enplegu berdeek epe luzera duten aukera

jasotzen dira. Txosten honen arabera, enplegu berdeen hazkundea 1998 eta 2009 urteen

artean %235koa izan da, hau da, 158.500 lanpostu berde izatetatik 531.000 lanpostu berde

izatera pasatu da, enplegatu guztien %2,6 osatu arte. Beheko 5‐2 irudian EB‐27

herrialdeentzako Eko‐Industriari loturiko enplegu berde zuzenen banaketa ikus daiteke.

2008. urtean eko‐industriari loturiko milioi erdi enplegu berde zuzen baino gehiago zituen

Alemaniak eta Italiak, berriz, 450.000 inguru. Urte berean, ia 400.000 enplegu berde zuzen

estimatuekin, Alemania eta Italiaren atzetik enplegu berde zuzen gehien zituen hirugarren

estatu‐kide moduan kokatu zen Espainia. Bestalde, Espainiar estatuan 60.792 enpresa eta

erakundek dihardute ekonomia berdearen berariazko jarduera edo ekonomia berdearekin

erlazionatutako jarduerak garatzen. Hauen ekoizpenaren balioa 54.700 milioi eurotakoa da,

25.000 milioi eurotako balio erantsia sortu dute eta merkatu‐prezioetan adierazitako

BPGdaren %2,4a eragin dute (EOI, 2011).

Euskal Autonomia Erkidegoaren kasuan, 24.000 lanpostu inguru daude ekonomia berdearen

baitan eta 2020. urterako 12.000 lanpostu gehiago sortzea aurreikusten dira, hots, euskal

ekonomiaren enplegu potentzial handiena duen nitxo nagusietako bat bezala definitzen da

(IHOBE, 2011). Horrez gain, Euskal Autonomia Erkidegoan lanpostu berde tradizionalen gaur

egungo balioespenen arabera, energia berriztagarrien sektorea nagusi da banaketa

sektorialean, eta haren atzetik kokatzen dira kudeaketa eta hondakinen tratamendua eta

Iturria: ECORYS (2012)

5‐13 Irudia: Eko‐industriari loturiko enplegu berde zuzenen banaketa EB‐27 herrialdetan (2008)


188

hondakin uren tratamendua eta arazketa. Etorkizunean, karbono baxuko energia eta

ekonomia; eraikuntza iraunkorra eta ekodiseinua; eta industriari loturiko materialen

eraginkortasuna nabarmentzen dira. Ondorengo 5‐3 taulan EAEn enplegu berdeak

jardueraren arabera duen banaketa azaltzen da.

5‐3 Taula: Enplegu berdea EAEn, jarduera sektoreka. 2009.

Jarduera sektoreak Lanpostu kopurua

EAEko enplegu berde guztiarekiko

EAE‐Espainia Sektoreka

Baso eremuen kudeaketa 2.747 % 11,4 % 8,5

Ingurumeneko I+G+b 1.698 % 7,0 % 7,7

Enplegua industrian eta zerbitzuetan 1.210 % 5,0 % 6,0

Energia berriztagarriak 6.158 % 25,4 % 5,6

Enpresetarako ingurumen zerbitzuak 1.485 % 6,1 % 5,6

Hondakin uren tratamendua eta

arazketa 3.045 % 12,5 % 5,2

Ingurumen hezkuntza 394 % 1,6 % 5,0

Hondakinen kudeaketa eta

tratamendua 5.763 % 23,8 % 4,5

Sektore publikoa 1.028 % 4,2 % 1,9

Natur guneen kudeaketa 185 % 0,8 % 1,7

Nekazaritza eta abeltzaintza

ekologikoa 489 % 2,0 % 1,0

Hirugarren sektorea 0 % 0 % 0

Guztira 24.202 % 100 % 4,6

Iturria: OSE (2010)

Ikusten den moduan, energia berriztagarrien jardueraren adarrak biltzen ditu lanpostu

gehien (%25,4), ondoren, hondakinen kudeaketa eta tratamenduaren jarduerak (%23,8) eta,

hirugarrenik, hondakin uren tratamendua eta arazketak (%12,6). Bestalde, EAEko lanpostu

berdeek Espainiar estatuko lanpostu berde guztien %4,6a azaltzen duten arren, bataz

besteko hori ez da betetzen jarduera sektore guztientzat. Horrela, baso eremuen kudeaketa

(egungo baso masarekiko oso menpekoa); Ingurumeneko I+G+b; energia berriztagarriak eta


189

enpresentzako ingurumen zerbitzuak pisu handiagoa duten55 moduan, nekazaritza eta

abeltzaintza ekologikoa bataz bestekoaren azpitik dago.

Orokorrean, ingurumenarekin lotutako ondasun eta zerbitzuen mundu mailako

merkatuaren bolumena 1.400 bilioi euro ingurukoa zen 2007. urtean eta 2020. urterako

merkatu honek 3.100 bilioi euroko bolumena gainditzea aurreikusten da, hau da, %6,5eko

batez besteko urteko hazkunde tasarekin merkatu berde orokorra hirukoiztea espero da.

Horrez gain, batez besteko horren gainetik eta urteko hazkunde tasa altuenak izango

dituzten merkatu moduan bai energia berriztagarrien eta energia jasangarrien merkatua

zein materialen eraginkortasun eta ekodiseinuaren merkatua identifikatu dira. Zehatzago

esanda, bi merkatu berde horien baitan jasotzen diren teknologia, hots, nagusientzat eguzki

energia termikoa; fotovoltaikoa, erregai pilak; bioplastikoa eta biokosmetikarentzat

aurreikusi den hazkunde tasa %20koa baino handiagoa da (IHOBE, 2011).

Nahiz eta joera orokorra positiboa den eta mendebaldeko ekonomietan mota honetako

enpleguen goranzko joera aurreikusi, maila lokalean zehazteko dago zein izango den

lanpostuen gaineko eragin garbia. Bai ELGE zein Europar Batasunak onartu dute epe luzean

klima aldaketaren eragina lanpostuetan ia nulua edo gehien jota pixka bat positibo izango

dela.

Bestalde, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeak, zentzu zabalean bada ere, zein

sektoreetan izango lukeen eraginik handiena zehazteko “Links between the environment,

economy and jobs” txostenean EKPB Ekonomiaren Input–Ouput egiturarekin uztartzea

proposatzen da. Nahiz eta azterketa oso batetik urruti egongo litzatekeen 5‐4 Taulan

Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeak ekonomiaren hainbat sektoreekiko dituen lotura

argiak jasotzen dira.

55 Aurreikuspen horien arabera, eraikuntza iraunkorraren, garraioaren eta mugikortasunaren,

nekazaritza iraunkorraren edo baso antolaketa iraunkorraren esparruetan garatzeko ahalmenak

nabarmentzen dira.


190

5‐4 Taula: Ekonomi sektoreak eta loturak EKPBarekin

Sektorea EKPBarekiko lotura mota

Lotura argiak dauden arloak – errealak edo potentzialak

1. Nekazaritza, abeltzaintza, arrantza Elikagai eta edarien sektorearen bidez – elikagai eta edari organikoak

5. Elikagaiak, edariak eta tabakoa Elikagai eta edari organikoak

6 Ehungintza, jantzigintza eta larrugintza Jantziak

7 Zurgintza eta papergintza Altzariak, birziklatutako papera

10 Oinarrizko kimika Bio‐farmaziakoak

11 Kimika industria Bio‐kimika

12 Plastikozko artikuluak Bio‐plastikoa

17 Material elektronikoa Bulegoetako makinaria

(ordenagailuak/pantailak/inprimagailuak/kopiagailuak)

18 Ingeniaritza elektronikoa eta tresnak

19 Ibilgailu motordunak, automobilak

eta piezak Isurketa baxuko ibilgailuak, ibilgailu elektrikoak, bioerregaidun flota

22 Material elektrikoa Energia aurrezten duten argiteria, energia berriztagarria

24 Ur hornikuntza Ur hornidura eta sanitation (waste water/sewage)

25 Eraikuntza Eraikuntza lanak (estandar batzuekin)

28 Ostalaritza Jatetxe eta hotel zerbitzuak – estandar batzuei lotua, etiketa

ekologikoak

29 Garraioa Isurketa baxuko autobusak, elektrikoak, bio‐erregaiak,…

33 Finantzak Banku etikoak

41 beste batzuk Garbiketarako produktu eta zerbitzu ekologikoak

Iturria: Egileak moldatuta, Links between the environment, economy and jobs (GHK, 2007) txostenean oinarriturik

5.4.2. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKOA BERDEA (EKPB) ETA EKO‐BERRIKUNTZA

Europar Batasunean berrikuntza bultzatzeko eskariari loturiko planteamendua, bereziki

eskari publikoaren erabilera, indarra hartzen joan da pixkanaka. Horrela, berrikuntza

sustatzeko, Erosketa eta Kontratazio Publikoa, Europar Batzordearen Ikerketa Inbertsioen

Ekintza Planaren elementuetako bat bezala barneratu zen (European Commission, 2003).

Gai honen garrantzia areagotu egin zen 2004. urtean, Alemania, Frantzia eta Erresuma

Batuko gobernuek Europar Kontseiluari igorritako dokumentu batean, berrikuntzaren maila

gehiago bizkortzeko, Erosketa eta Kontratazio Publikoaren erabilerari lehentasuna ematea

eskatu ziotenean (French/German/UK Governments, 2004). Joera honek aurrera jarraitu

zuen eta hainbat txostenetan jaso zen, baita Aho Taldeak argitaratu zuen “Creating an


191

Innovative Europe” (Aho et al., 2006) dokumentuan ere, zeinetan eskariari loturiko politiken

erabilera oso egokitzat zehaztu zuten bereziki ondorengo sei arloetarako; e‐osasuna,

botikak, energia, ingurumena, garraioa eta logistika, segurtasuna eta eduki digitalak (Edler &

Georghiou, 2007).

Finlandiaren presidentzia garaian ministroen goi‐bilera bat antolatu zen Lahti, Finlandian,

eta bertan aurkeztu zen “Demand as a Driver of Innovation – towards a More Efficient

European Innovation Policy” (Finland's EU Presidency, 2006) dokumentuak, berrikuntza

bultzatzeko, eskari‐politiken tresnen beharra azpimarratu zuen; horien artean, espresuki

aipatzen da Erosketa eta Kontratazio Publikoa (EKP).

ELGE‐k, 2008. urtean plazaratu zuen “OECD Project on Demand‐Side Innovation Policies”

txostenean, politika publikoen bidez berrikuntza eskariak sustatzeko oinarrizko arrazoiak eta

aukerak jaso zituen. Erosketa eta kontratazio publikoa ekimen azpimarragarri moduan

onartzen da, gobernuen eros ahalmenak eskaria suspertu, seinale efektua egin eta

berrikuntza hedatzen eragin dezakeela argudiatuz. ELGEko herrialde askok EKP berrikuntza

sustatzeko eskariari loturiko politika tresna moduan erabiltzearen aldeko interes nabaria

erakutsi dutela nabarmendu zen. Horren adibide dira, Australia, Belgika, Finlandia, Frantzia,

eta Korea herrialdeetan garatu diren programak (OECD, 2011):

Australian, Victoria State Govermment Smart SMEs Market Validation Programme

(MVP) bidez, Ikerketa eta Garapenaren (I+G) Erosketa eta Kontratazio Publiko

prozedura aurrekomertzialaz baliatuz ETE‐etan teknologi garapena eta

merkaturatzea bultzatu nahi izan da. Programa pilotua denez, ebaluaketa ezagutzea

ezinbestekoa da programaren jarraipena ziurtatzeko.

Belgikan, Flanders Action Plan on Public Procurement of Innovation programaren

bidez, Gobernuak hainbat arlotako enpresa eta ezagutza erakundetako berrikuntza

erosten du Ikerketa eta Garapenaren (I+G) Erosketa eta Kontratazio Publiko

prozedura aurrekomertzialaz baliatuz. Bestalde, I+G‐ren EKP prozedura aurre

komertzialek kontratuen betebehar legalak kontuan izan beharko dituzte eta irekiak

eta gardenak izan behar dira diskriminazio arazoak ekidinez.

Finlandian, Funding for procurement of innovation in the public sector

programarekin Gobernu zentral edo lokalek ondasun eta zerbitzu berritzaileen EKP

finantzatzeko aukera dute.


192

Frantzian, Facilitating access to public procurement for innovative SMEs programa

prestatu eta ETE aldeko lehentasuna erakutsi dute. Hiru urteko epealdian,

teknologia txikiei loturiko kontratuen %15a ETE‐entzat erreserbatuta egongo da.

Bestalde, Ekonomia Ministerioa eta Erosketa eta Kontratazio Publikoaren

arduradunen arteko harremanak, azken hauek dituzten erronkak identifikatzeko

lagungarria da, izan ere, merkatua erreserbatzearen zailtasunik nagusiena

lehiakortasuna bermatzea izan baita. Neurri honen bidez berrikuntza politika eta

EKP estrategia bateragarri egiteaz gain ETE eta berrikuntzari arreta gehiago

eskaintzen zaio .

Koreako Strategic Procurement Policy for Innnovation beste adibide bat da.

Teknologia berrien erosketa ziurtatzen duen eredu bat da: Erakunde publikoek ETE‐

ek eskaintzen dituzten ondasun eta zerbitzuekiko lehentasuna dute Procurement‐

conditioned SME R&D programme programaren bidez, Gobernuak ETE‐en teknologi

garapena finantzatzen du eta erakunde publikoek, epe jakin batean zehar, ETE

hauek ekoiztutako produktua erosteko konpromisoa hartzen dute.

Europa 2020 estrategian, ere, “hazkunde adimentsua – jakintza eta berrikuntzan

oinarritutako ekonomia” helburua lortzeko proposatzen diren ekimen ezberdinen artean

sailkatuta dagoen “Innovation Union” ekimenaren baitan, I+G eta Berrikuntza politikak

birplanteatzea proposatzen da; batik bat klima aldaketa, energia eta baliabideen

eraginkortasuna, osasuna eta demografia aldaketa, hots, egungo gizarteak dituen erronka

nagusiei aurre egiteko. Horretarako Erosketa eta Kontratazio Publikoa (EKP) eskariari

loturiko politiken tresna moduan jasotzen du.

Ekoizpen‐ eta kontsumo‐jarduerek ingurumenari sortzen dizkion eraginen kudeaketan

hobekuntzak sortzen dituzten berrikuntzak, eko‐berrikuntza edo berrikuntza ekologiko

moduan hartzen dira eta, gaur egun, berrikuntza ekologikoak iraunkortasunari buruzko

eztabaida akademiko eta politikoan duen garrantzia ukaezina da (del Río González, Carrillo‐

Hermosilla, & Könnollä, 2010). Jarduera honi loturik, literaturan erabiltzen diren termino

desberdinak eta bakoitzarentzako definizio ezberdinak jaso dira “Green innovation in

technology and innovation management‐ an exploratory literature review” (Schiederig,

Tietze, & Herstatt, 2012) artikuluan. Horrela, berrikuntza berde, ingurumen berrikuntza eta

eko‐berrikuntza terminoentzat, hurrenez hurren, 1, 2, eta 6, definizio bildu ditu. Dena dela,

aipatutako definizioek zehazten duten deskribapena oso antzeko da: guztien arabera


193

berrikuntzaren helburua produktu, prozesu, zerbitzu edo metodologiari loturik dago eta

berrikuntzak erabiltzailearen beharra ase edo arazoei irtenbidea eman beharko lioke

merkatuan lehiakorra izanik. Ingurumen arloari dagokionean, aipatutako artikuluan jasotako

definizioak ados daude berrikuntzak ingurumen eragin negatibo murriztua (kanpo eragin

negatibo baxuagoa) edo kasurik hoberenean nulua izan beharko lukeela. Horretarako,

merkatuan existitzen diren beste aukerekin alderatu beharrezkotzat jotzen da.

Nazioarte mailan, herrialde ezberdinetako erakunde publikoek beraien eros ahalmenaz

baliaturik eko‐berrikuntza praktikak bultzatu dituzten kasu interesgarri batzuk jaso dira 5‐14

taula. Bertan erakusten dira nazioarteko ekimen Berde eta Berritzaileak produktuaren 5‐5

Taula: EKP ekimen Berde eta Berritzaileak nazioarte mailan (PlanMiljØ, 2010).

Eros

keta e

ta K

ontr

ataz

io P

ublik

o Be

rder

ako

Ekim

enak

. Gip

uzko

a H

erri

alde

ko k

asur

ako

aplik

azio

a

194

5‐5 Taula: EKP

ekimen

Berde

eta Berritzaileak nazioarte m

ailan

Prod

uktua

Herrialde

a Ingurumen

eragina

Labu

rpen

a

Aut

obus

ater

peak

(200

7)

Espa

inia

, Bar

tzel

ona

In

guru

men

a ba

best

en d

uten

mat

eria

lak

M

ante

ntze

n la

n ho

bea: x

aboi e

do a

ntze

ko

agen

teri

k ga

beko g

arbi

keta

Ka

litat

ezko m

ater

iala

k ir

aupe

n lu

zeag

oa

berm

atze

n du

te

En

ergi

a ko

ntsu

mo

baxu

a

1.

700

auto

bus

ater

pe

G

eko‐

mat

eria

l, ek

o‐m

ante

ntze la

nent

zat e

slei

pen

iriz

pide

ak

LC

A e

skak

izun

a ho

rnitz

aile

ei

Te

knol

ogi s

inpl

ea

D

eial

dian 1

0 ur

teko m

ante

ntze la

na e

re s

artu z

en, a

rgie

n di

sein

ua,

bonb

illen

auk

erak

eta, z

oru

leun

eta ir

aune

koak h

orni

tzai

leen

tzat

para

met

ro e

kono

mik

oak

izat

ea z

iurt

atuz

.

LED s

emaf

oroa

k (2

005)

Espa

inia

, Bad

alon

a

Ener

gia

kont

sum

o ba

xua

Se

maf

oro

guzt

iak

bate

ra a

ldat

zeak L

ED m

otak

o se

maf

oroe

n m

erka

tua

aktib

atu

zuen

Dei

aldi

ak s

emaf

oro

alda

kete

n op

eraz

ioar

i lot

urik

o ho

rnik

untz

a et

a en

ergi

a ko

ntsu

mo

gast

uak, b

iak, ja

so z

ituen

LED s

emaf

oroa

k (2

007)

Her

behe

reak

, Ve

nW

En

ergi

a ko

ntsu

mo

baxu

a

1 et

a 2

mili

oi e

urok

o au

rrek

ontu

a

%90

eko

ener

gia

kost

u et

a m

ante

ntze

n la

nen

kost

u m

urri

zket

a,

bain

a in

bert

sio

kost

u al

tua

G

arap

en a

ldi l

uzea (b

ost u

rte) h

orni

tzai

leek

in

I+

G e

npre

sek

finan

tzat

ua

Ko

ntra

tuar

en l

ehen

urt

ean

hain

bat

horn

itzai

leek

in m

onop

olio e

goer

ak

ekid

iteko

Er

oske

ta e

ta k

ontr

ataz

ioaz a

rdur

atze

n di

ren

erak

unde

ek t

ekno

logi

aren

ez

agut

za d

ute

In

dust

ria

eta

eros

lear

en a

rtea

n pa

rtek

atu

zire

n ar

risk

uak. I

ndus

tria

k I+

G

kost

uak

bere g

ain

hart

u et

a EK

P ar

dura

duna

k EK

Prak

o es

parr

ua b

erm

atu

Zutik

ako

lanp

ara

Suitz

a,

Züri

ch,

Züri

ch h

iria

Bo

tatz

eko

bilg

arri

rik

ez

– bi

lgar

ri

guzt

iak

horn

itzai

leei it

zuli

zitz

aien

Deu

sezt

atze

ak

erag

inda

ko

ingu

rum

en

kalte

ak

guzt

irak

o ba

naka

ko

kost

uare

n ba

rner

atu

zire

n

Ener

gia

kont

sum

o ba

xua

erab

iltze

rako

an

zein s

tand

‐by

egoe

ran

M

ater

ial i

raun

korr

ak

2.

500

zutik

ako

lanp

ara

(hir

u ur

teko k

ontr

atua

)

Ener

getik

oki

erag

inko

rra

dire

n ka

litat

ezko 1

8 la

npar

a ir

aunk

or b

erri s

ortu

zire

n EK

P de

iald

iare

n er

agin

ez (2

7 ho

rnitz

aile g

onbi

datu z

iren

)

Dei

aldi

ak s

tan‐

by te

knol

ogia b

erri b

aten

gar

apen

a er

agin z

uen

Ko

stua

k ez z

iren

han

ditu

D

eial

dia

bi f

aset

an b

anat

u ze

n. 1

) ho

rnitz

aile

ekin e

lkar

rizk

etak d

eial

diar

en

iriz

pide

ak z

ehaz

teko

; 2) d

eial

diar

en p

roze

sua

5. K

apitu

lua: E

rosk

eta

eta

Kont

rata

zio

Publ

iko

Berd

ea

195

Prod

uktua

Herrialde

a Ingurumen

aren

eragina

Labu

rpen

a

Kale

ko

argi

teri

aren

m

ante

ntze

n la

nen

zerb

itzua (2

006)

Fran

tzia

, Li

lle,

Lille

hiri

a

Ener

gia

kont

sum

o ba

xua

(%42

ko

aurr

ezki

a)

En

ergi

a be

rriz

taga

rria

ren

erab

ilera e

goki

a

Birz

ikla

tzea

35

,2 m

ilioi e

uro

(zor

tzi u

rtek

o ko

ntra

tua)

In

guru

men

err

endi

men

duar

en ir

izpi

dea

Pa

rtai

detz

a Pu

blik

o‐Pr

ibat

u m

otak

o ko

ntra

tua

argi

teria

zer

bitz

ua e

ta b

erar

i lo

tuta

ko

erab

ilera k

ostu

ak e

npre

sa p

riba

tu b

atek a

zpik

ontr

atat

ua d

uene

an

Bero

tegi

ener

gia

ekoi

zlea

k (2

007)

Her

behe

reak

, N

ekaz

aritz

a M

inis

teri

oa

En

ergi

a fo

silik

erab

iltze

n ez

ditu

zten

ber

oteg

iak

D

eial

dia

hiru f

aset

an b

anat

u ze

n: 1

) In

tere

sa z

uten

guz

tien

arte

a pr

oiek

tuar

en i

deia

part

ekat

u, 2

) pro

posa

men

a ga

ratz

eko

ham

ar h

orni

tzai

le a

uker

atu, 3

) hir

u pr

opos

amen

on

enen

art

ean

proi

ektu

a au

rrer

a er

aman

Le

hiak

orta

sun

kost

uak

min

iste

rioa

k be

re g

ain

hart

u zi

tuen

Min

iste

rioa

k ez d

u be

rote

giri

k er

osik

o ba

ino

mer

katu

a ar

autz

eko

asm

oa d

u be

rote

gien

se

ktor

e po

litik

aren

bid

ez

Isur

keta

baxu

ko

auto

busa

k (2

005)

Sued

ia, G

othe

nbur

g

EURO

4+5 is

urke

ta e

skak

izun

a

Part

ikul

en fi

ltroa

k

Erre

gaia

ren

%10

a be

rriz

taga

rria

Es

leip

en i

rizp

ider

i ez i

ngur

umen

jar

duer

ari

dago

kion

ean

– ze

hazt

apen

zeh

atza

k ba

i or

dea

Is

urke

ta e

skak

izun

a es

katu b

aino

geh

iago m

urri

zten

due

nari fi

nant

za h

obar

iak

D

eial

diak h

orni

tzai

leak (V

olvo e

ta S

cani

a) le

hend

abiz

i mug

i ara

zi z

ituen

Lort

utak

o fin

antz

a au

rrez

kiak ti

keta

ren

prez

ioa

jais

tera b

ider

atu

In

guru

men

iri

zpid

eak

erab

iltze

ko o

ztop

orik e

z ba

ina

EKP

ardu

radu

nen

treb

akun

tza

beha

rra

naba

rmen

du

Es

kari

a is

urke

ta m

aila

ra z

uzen

dua

eta

ez te

knol

ogia m

otar

a

Ener

gia

erag

inko

rrek

o be

ro‐

ponp

ak

Sued

ia, N

UTE

K

Ener

gia

kont

sum

oa

%30

an

mur

rizt

u

D

eial

dia

nazi

oart

e m

aila

koa

H

amar p

ropo

sam

en o

nene

k 7.

500

euro

ko s

aria ja

so z

uten

Lehe

neng

o bi ir

abaz

leak 4

0.00

0 eu

roko s

aria ja

so z

uten

Lehe

ngo

100

eros

leek 5

00 e

urok

o de

skon

tua

izan z

uten

Kanp

aina

, era

kusk

eta, k

atal

ogo

… b

idez p

rom

ozio a

ktib

oa

Sa

lmen

ta a

sko

hand

itu z

en

Hoz

kailu e

nerg

etik

oki

erag

inko

rrak

AEB

, New

Yor

k, D

OE

En

ergi

a ko

ntsu

mo

baxu

a, g

utxi

gora

behe

rako

aurr

ezki

a 50

0 kW

h/un

itate

/urt

eko

Te

knol

ogia

eros

tera

bide

ratu

tako

proz

esua

, en

ergi

a au

rrez

kiar

i bu

ruzk

o es

kari

a ze

hazt

uta

zego

en e

ta e

rosk

eta

espa

rrua b

erm

atua

Ba

naka

ko k

ostu

a ez z

en h

andi

tu

D

OE

proi

ektu

a in

darr

ean

zego

en b

itart

ean

100.

000

unita

tea

bain

o ge

hiag

o sa

ldu

zire

n –

bai s

ekto

re p

ublik

oan

zein p

riba

tuan

Iturria: PlanM

iljØ (2

010)


196

Herrialde ezberdinen arteko lankidetzaz baliaturik, Europa mailan, Erosketa eta Kontratazio

Publikoaz baliatuz eko‐berrikuntza sustatzeko hainbat proiektu aurrera eraman dira. Horien

artean daude, besteak beste, SMART‐SPP, EU Energy + eta PRO EE proiektuak:

SMART SPP – innovation through sustainable procurement. SMART SPP proiektu

europarraren helburua europar merkatuan karbono isurketa baxuko teknologia

berri, berritzaileak eta soluzio bateratuak sustatzea da. Horretarako, erosketa eta

kontratazioren arduradun publiko eta ondasun eta zerbitzu berritzaileen hornitzaile

eta garatzaileen arteko merkatu konpromiso bat sustatuko da, hots, aurre‐

kontratazio metodologia aldeko apustua egiten da.

SMART SPP proiektuak teknologia sortu berrien aurre‐kontratazio metodologia

estandarizatua garatuko du. Metodologia honek, aurre‐kontratazioari loturiko

arriskuen kudeaketa, onura ekonomikoen azterketa (bizi zikloaren kostua), eta CO2

isurketen aurrezkien kalkulua eta komunikazioa jasoko ditu. Metodologia honetan

oinarriturik, aurre‐kontratazio fasean aukera hobeak antzematen badira, araudiari

loturik aferak eta irtenbide egokiak, teknologia eta hornitzaileak proiektuan parte

hartzera gonbidatuak izango dira. Tresnak, deialdietako dokumentuak, eskuliburuak

eta trebakuntza saioak ere eskainiko dira aurre‐kontratazioaz baliaturik teknologia

berriak eskuratzeko asmoa duten arduradun publikoen gaitasunak garatzeko.

Proiektu hau “Intelligent Energy Europe” programak sostengatzen du, bazkide

anitzek osatzen dute ekimen hau, baina, Europako erakunde ezberdinetako adituak

eta ICLEIk dute lidergo papera. Proiektuak lehentasuna eman dio, argiteria sistemari

(LED eta OLED motako argiteria), energetikoki oso eraginkorrak diren ibilgailuei

(bidaiari eta laneko autoak), eta eraikuntzako zerbitzuei (energia berriztagarrietan

oinarritzen diren berotze/hozte sistemak).

EU Energy+ proiektua, Europar Batzordearen SAVE programaren baitan garatu da.

Helburu nagusia barne merkatuak energia eraginkorretara bideratzea izan da,

eskaintza zein eskariaren arloak, eta tresna askoren merkatua eratzen lagundu du,

lehendik kalitate ona zutenena zein teknologia berriena ere. Hasiera batean, 2000.

urtean, tresna askoren kalitatea areagotzea zaila izan bazen ere, lau urte

beranduago A+ eta A++ Europar Energia Etiketa zeramaten ia 900 produktu

zerrendatzea posible izan zen.


197

Energy+ proiektuaren lorpenak argi uzten du gobernuen ekintzak banakoek zein

enpresek ingurumenarekiko duten ardura modu eraginkor batean partekatzea

posible dela, eta horrela energia‐aurrezkiari esker karbono dioxidoen isurketa

murrizten duela.

ICLEI – Public Procurement Boost Energy Efficiency (PRO‐EE, 2007‐2010). ICLEI

erakundeak, proiektu honen bidez, erakunde publikoen eros ahalmena aprobetxatu

nahi du merkatuak ingurumen teknologiei loturiko berrikuntzetara bideratzeko.

Europako sei herrialdetako erakunde publikoen lankidetzarekin eskala handiko

teknologia erosketa eta kontratazio bateratua posible da, honela energia

eraginkorrena duten ondasun eta zerbitzuen merkatu partaidetza handiagoa

bermatu daiteke eta merkatuan sartzea bizkortu.

PRO‐EE produktu berritzaileekin lan egingo du, eskuragarri dauden proiektuekin

alderatuz aurrezki ekonomiko eta energetiko altuena duten merkatuetan. Esate

baterako, bulegoko ekipamendu energetikoki eraginkorrekin, energia aurrezten

duen argiteria publikoarekin edo ibilgailu eraginkorrekin. Parte hartuko duten

erakunde publikoek ingurumen teknologia berriak bultzatuko dituzte eta industria

europarraren lehiakortasuna indartzen lagunduko dute bide batez.

Globalizazioak, klima aldaketak, gero eta zaharragoa den populazioak, laburbilduz, egungo

gizarteak dituen erronkei aurre egiteko irtenbide iraunkorrak aurkituko dituzten berrikuntza

estrategiak garatu behar dira. Gauzak horrela, EKPBa eta Eko‐Berrikuntzaren arteko

harremanari buruzko AMIA analisia burutuko da jarraian, hots, EKPB eta Eko‐Berrikuntzaren

arteko harremanak dituen Aukerak, Mehatxuak, Indarguneak eta Ahuleziak identifikatu dira

eta hauen laburpena, modu sintetiko batean, 5‐6 taulan bildu da.

Aukera nagusienen artean azpimarragarria da erakunde publiko ezberdinen artetik EKPBak

Eko‐Berrikuntza sustatzeko duen ahalmenari ematen ari zaion garrantzia. Horrela erakusten

dute, besteak beste, Europar Batzordearen Ikerketa Inbertsioen Ekintza Planak; Alemania,

Frantzia eta Erresuma Batuak Europar Kontseiluari EKPBaren erabilerari lehentasuna

emateko eskariak; edota “Creating an Innovative Europe” ekimenak.

Horrez gain, EKPB Eko‐berrikuntza bultzatzeko eskari politikaren tresna egokia dela jaso izan

da hainbat dokumentutan, esate baterako, “Demand as a Driver of Innovation – towards a

More Efficient European Innovation Policy” (2006) txostenean.


198

Bestalde, herrialde ezberdinen arteko lankidetzaren bidez, EKPaz baliaturik Eko‐Berrikuntza

sustatzeko proiektuak ere aipatu behar dira aukeren artean. Horien artean daude aurretik

modu zabalago batean azaldu diren hiru proiektuak: SMAT‐SPP‐innovation through public

procurement, karbono isurketa baxuko teknologien garapena bultzatuko duena; EU Energy+,

helburu nagusi moduan barne merkatuak energia eraginkorretara zuzentzea duen

proiektua; eta, PRO EE, ingurumen teknologiei loturiko teknologien berrikuntza bultzatuko

duen EKP sustatuko duen proiektua.

Haatik, aukera ezberdinez gain, EKPB eta Eko‐Berrikuntzaren arteko harremanak kontuan

izan beharreko hainbat mehatxu ditu.

Alde batetik, egun bizi dugun krisi ekonomikoaren eraginez praktikan jarri diren austeritate

politikak ezin dira ahaztu. Indarrean dauden politika murriztaileen eraginez eko‐

berrikuntzara behar baino baliabide gutxiago bideratuko baitira.

Bestetik, pairatzen ari garen egoera ekonomiko larriaren aurrean agintean dauden

politikariek botoemaileak pozik edukitzeko, epe laburrean hauen gustuko emaitzak lortuko

dituzten ekimenak gauzatzeko joera izango dute, epe luzekoak alde batera utziz. Ondorioz,

EKPBaren zati txikiago bat zuzenduko da eko‐berrikuntzetara. Beraz, ezinbestekoa da

politikariak gizarte iraunkorrak eraikitzea beharrezkoa dela iriztea, kontrako kasuan

funtsezkoa den instituzio zein agente publikoen jarrera aldaketa bermatzea oso izango

baita.

Aipatu diren aukera eta mehatxuak EKPB eta Eko‐Berrikuntzaren arteko harremanaren

kanpo ezaugarriak. Dena dela, AMIA analisia osatzeko harreman horrek dituen barneko

ezaugarriak aipatuko dira, hau da, EKPB eta Eko‐Berrikuntzaren arteko harremanak dituen

indargune eta ahuleziak.

Indarguneei dagokionez, alde batetik, gobernuen eros ahalmenak eskaria suspertu, seinale

efektua egin eta berrikuntza hedatzeko duen gaitasuna azpimarratu behar da.

Bestalde, EKPBak erosketa eta kontratazio publikoaren prozesuan preziorik baxuenaren

irizpide bakarra alde batera utzi eta bizi ziklo osoaren ikuspegia barneratuz EKPBak epe

luzeko ikuspegia barneratzeko duen posibilitatea azpimarratu behar da. Horrenbestez, eko‐


199

berrikuntza bultzatzea posible litzateke. Horren adibide dira aurreko 5‐5 taulan jaso diren

praktika ezberdinak.

EKPB bidez Eko‐berrikuntzak sustatzeko beste aukeratako bat arduradun publikoek deialdi

publikoetan aurredefinitutako soluzioak jarri beharrean aurreikusitako beharrak zehaztea

litzateke. Horrela, hornitzaile pribatuek arduradun publikoek planteatutako beharrei

irtenbide egokiena bilatzeko lehiatuko dira eta irtenbide eko‐berritzaileak sustatu daitezke

hurrengo “Stringent requirements stimulate creative solutions” adibideak erakusten duen

moduan:

Stringent requirements stimulate creative solutions (Finnish Environment Institute):

“In 2009, the Finnish Environment Institute (SYKE) decided to build a new office and laboratory

building with room for 600 employees, to be located in Helsinki. SYKE did not want any new

office building; they wanted to lead by example and build the most sustainable office building

in the world.

[…] a building design competition was organized. Public tender calls invited design teams to

submit professional qualifications of teams with a mix of competencies – architecture and

engineering as well as energy efficiency and ecological sustainability.

The following criteria were given as the ecological goals, to be used in comparing competing

entries: achieving “almost zero‐energy buildings,” local production of renewable energy, and

minimizing the carbon footprint of the building. A tool for calculating the carbon footprint of

the construction materials was also developed for the project. The winning entry, a wood‐

based structure, had the smallest carbon footprint, calculated on the basis of its construction

materials and energy use.

The competition proved that demanding requirements do not stifle creativity. The

environmental targets inspired fresh innovations that enabled a new kind of dynamic

architecture.” (Nordic Innovation, 2012)


200

EKPB eta Eko‐Berrikuntzaren arteko harremanaren arteko ahulezien artean azpimarratu

daiteke: 1) kudeatzaile publikoek sarritan ohiko jardueren dinamikarekin jarraitzeko jarrera

joera izaten dutela, hots, orokorrean kudeatzaileak arriskuak hartzeagatik ez dira sarituak

izaten, ondorioz, egoera ezagunak mantendu eta berrikuntzaren aldeko apusturik ez dute

egiten. Alegia, erosketa arduradun publikoaren lana eskertua izango da soilik berrikuntza

eragin duen erosketa edo kontratazioa arrakastatsua izan denean. Kontrako kasuan

arduradun publikoa oso zorrotz kritikatua izango da. Beraz, ohiko errutinekin aurrera

jarraitzeko joera izango dute arduradun publikoek.

Bestalde, EKPBari loturiko ekimenak garestiagoak direnaren uste orokortua, esperientzia

zein ezagutza eza eta trebakuntza beharra ere ahulezia moduan identifikatu daitezke.

Amaitzeko, EKP sektore publikoaren gastu bat baino inbertsio bat dela pentsatuko balitz,

egungo errutinak gainditzeko aukerak sortuko lirateke.

5‐6 Taula: EKPB eta Eko‐berrikuntzaren arteko harremanaren AMIA analisiaren laburpena

Indarguneak Ahuleziak

Gobernuen eros ahalmenak eskaria suspertu, seinale efektua egin eta berrikuntza hedatzen eragin dezake

Bizi ziklo osoaren ikuspegia barneratuz EKPBak epe luzeko ikuspegiaz baliatu eta eko‐berrikuntzak eragingo dituzten proiektuak sustatu daitezke.

Deialdi publikoetan administrazio publikoaren beharra zehaztuz hornitzaileak erantzunik egokiena emateko lehiatuko dira eta eko‐berrikuntzak proposatzeko aukerak ugalduko dira.

Erosketa eta kontratazio arduradunak ohiko ereduekin jarraitzeko pizgarriak dituzte, ez dira arriskuzaleak.

EKPBari loturiko ekimenak garestiagoak direnaren uste orokortua

Esperientzia eta ezagutza eza

EKP sektore publikoaren gastu bat bezala ulertzen da eta ez inbertsioa bezala

Aukerak Mehatxuak

Erakunde publiko ezberdinen artetik ematen ari den sustapena

EKPB Eko‐berrikuntza bultzatzeko eskari politikaren tresna egoki moduan jaso izan da

Herrialde ezberdinen arteko lankidetzaren bidez, EKP publikoaz baliaturik Eko‐Berrikuntza sustatzeko hainbat proiektu martxan jarri dira

Epe laburreko interes politikoak. Politika agintarien jarrera aldaketa ezinbestekoa da.

Ekonomiaren abagunea. Indarrean dauden politika murriztaileen eraginez eko‐berrikuntzentzat behar baino baliabide gutxiago izango dira.



201

5.5. SINTESIA

Ingurumenari buruzko ardurak erakunde publikoen jarrera aldatu arazi du eta horrek

Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari loturiko ekimenak ugaltzea eragin du. Lehen

urratsak, 1990eko hamarkadaren hasieran Europan eman baziren ere, egun mundu mailan

asko hedatu dira ekimen hauek. Esaterako, kapitulu honetan jaso diren Asiako hainbat

herrialdetan hamarkada bat beranduago zehaztu badira ere EKPB programak, hauetan

jasotzen diren derrigorrezkotasunak eraginda egungo EKPB ekimenen aplikazio maila oso

esanguratsua da.

Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea praktikan jartzeak onurak eragiten baditu ere

hainbat erronkei aurre egin behar die. Nagusiena, ekimen hauek garestiagoak direnaren

uste orokortua da. Oztopo honi aurre egiteko zenbait azterketa burutu dira eta bizi‐ziklo

osoko kostuaren metodologian oinarriturik EKPB bidez kostuak murriztea posible dela

ondorioztatu da. Bestetik, erosketa eta kontratazio arduradunek produktu berdeei eta

hauen erosketa eta kontratazio prozedurei buruz duten informazio gabezia gainditzeko,

hots, bigarren erronka nagusiari aurre egiteko, Europar Batasuneko estatu‐kideen Nazio

Ekintza Planak zehaztek gomendioa jaso dute. Gaur egun, 27 estatu‐kideetatik 21‐ek onartu

dute bere NEP zeinetan lehentasunezko produktuak zeintzuk diren zehazteaz gain produktu

talde bakoitzarentzako helburu kuantitatibo zehatz eta neurgarriak finkatzen diren.

Informazio tresna gehigarriak ere erabili dira, horien artean daude, gidak, produktuen

ezaugarriak jasotzen dituzten web orriak, trebakuntza saioak etab. Dena dela, baliabideei

buruzko informazio eta datu base eguneratua oinarrizkoa litzateke EKPBren erabilpena

ugaltzeko.

Zailtasunak zailtasun, EKPB enplegu berdeak eta eko‐berrikuntza bultzatzeko tresna egoki

moduan identifikatu duten hainbat lanek. Enplegu berdeen sorrerari dagokionean, oraindik,

zenbaterainoko eragina izango duen zehazteke badago ere “Links between the

environment, economy and jobs” lanak ekonomiaren hamazazpi sektore ezberdinetan

eragin dezakeela zehaztu du: nekazaritza, abeltzaintza eta arrantza sektorea; elikagaiak,

edariak eta tabakoa; ehungintza, jantzigintza eta larrugintza; oinarrizko kimika; kimika

industria; plastikozko artikuluak; material elektronikoa; ingeniaritza elektronikoa eta

tresnak; ibilgailu motordunak, automobilak eta piezak; material elektrikoa; ur hornikuntza;

eraikuntza; ostalaritza; garraioa; finantzak eta beste batzuk.


202

Eko‐berrikuntzari sustatzeko nazioarteko herrialde askok EKPB eta Eko‐berrikuntza uztartzen

dituzten programa zehatzak garatu dituzte. Horrez gain, Europa mailan herrialde

ezberdinetako erakundeekin osatutako ekimenak aurrera eramaten ari dira.

EKPB eta Eko‐Berrikuntzaren arteko harremanak dituen Aukerak, Mehatxuak, Indarguneak

eta Ahuleziak identifikatu dira.

Indarguneak lirateke, batetik, gobernuen eros ahalmenak eskaria suspertu, seinale efektua

egin eta berrikuntza hedatzeko eragina; bestetik, bizi ziklo osoaren ikuspegia barneratuz

EKPBak epe luzeko ikuspegiaz baliatu eta eko‐berrikuntzak eragingo dituzten proiektuak

sustatzeko gaitasuna; eta hirugarrenik, deialdi publikoetan administrazio publikoaren

beharra zehaztuz hornitzaileak erantzunik egokiena emateko lehiatu arazi eta eko‐

berrikuntzak proposatzeko aukeren ugalpena.

Bestalde, ahuleziak bezala identifikatu dira; erosketa arduradunen esperientzia eta ezagutza

eza; EKPBari loturiko ekimenak garestiagoak direnaren uste orokortua; Erosketa eta

kontratazio arduradunak ohiko ereduekin jarraitzeko dituzten pizgarriak ; eta EKP sektore

publikoaren gastu bat bezala ulertzea eta ez inbertsioa bezala.

Aukeren artean daude, aldiz, Erakunde publiko ezberdinen artetik ematen ari den

sustapena; EKPB Eko‐berrikuntza bultzatzeko eskari politikaren tresna egoki moduan jaso

izan da; eta, herrialde ezberdinen arteko lankidetzaren bidez, EKP publikoaz baliaturik Eko‐

Berrikuntza sustatzeko hainbat proiektu martxan jarri dira.

Amaitzeko, mehatxu moduan bildu dira epe laburreko interes politikoak. Politika agintarien

jarrera aldeketa ezinbestekoa da eta ekonomiaren abagunea, hau da, indarrean dauden

politika murriztaileen eraginez eko‐berrikuntzentzat behar baino baliabide gutxiago

bideratzen dira.

III. ATALA: EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEAREN APLIKAZIOA GIPUZKOAKO TESTUINGURU

SOZIOEKONOMIKOAN

6. KAPITULUA: EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEA GIPUZKOAKO HERRIALDEAN

6. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea Gipuzkoako Herrialdean

207

6.1. SARRERA

2010eko martxoan, Europako Batzordeak Europa 2020 estrategia zehaztu zuen hurrengo

hamarkadan zehar Europar Batasun osoan helburu estrategiko zehatz hau lortzeko: Krisitik

indar berrituta atera eta Europar Batasuna enplegu, produktibitate eta gizarte kohesio maila

altuak izango dituen ekonomia adimentsu, iraunkor eta integratzailea bihurtzeko.

Europa 2020 estrategiak oinarrian hiru alderdi uztartzen dituen ikuspegia du: hazkunde

adimentsua, hazkunde iraunkorra eta hazkunde integratzailea. Politika handi horietako

bakoitzerako estrategia eta jarraibide batzuk finkatu ziren eta, zenbait kasutan, helburu

kuantitatiboak era bai.

Eusko Jaurlaritzaren Euskadiko Garapen Jasangarrirako 2020. urtera arteko Estrategia

(EkoEuskadi 2020), jasangarritasunaren ikuspegitik plan sektorialetako helburu

estrategikoak ezartzen dituen tresna da, nazioarteko estrategia eta konpromisoen arabera,

batez ere, Europako Batzordearen Europa 2020 Estrategiaren arabera.

EAEko Europa 2020 Adierazleek Estrategiaren erreferentziazko adierazle taldea osatzen dute

eta helburu nagusien kopuru mugatua bilduz kuantitatiboki, eta 27‐Europar Batasuna

multzoarekiko zein osatzen duten herrialdeekiko alderaketa egiteko.

Kapitulu honetan Gipuzkoako egoera laburbilduko da, 2010. urtean aurkeztu ziren, Europa

2020 estrategiako helburuak zenbatean lortu diren ikusteko erabiltzen diren egitura

adierazleak56 oinarritzat hartuta.

56 Egitura adierazleak Europako Batzordeak eta Kontseiluak erabakitako aldagai estatistiko batzuk dira. Lisboako helburuarekin dute zerikusia, eta EBko herriek eta erregioek lortutako aurrerapenak neurtzeko erabiltzen dira. Emaitzak AEBekin eta Japoniarekin alderatzea dago, halaber. Hasiera‐hasieratik (2000. urtea) adierazle kopurua garatuz joan da Kontseiluaren eta Batzordearen arteko negoziazio‐prozesuaren bidez, eta ehundik gora adierazle ditugu orain. Guztiak dira garrantzitsuak helburuen lorpenaren inguruko xehetasunak ezagutzeko, baina, halere, Batzordeak zerrenda bat osatu du oinarrizko 14 adierazleekin. Lisboako Estrategiako Egitura Adierazleak izenez ezagutzen da zerrenda hori (COM (2003) 585 final).

Europa 2020 helburuak betetzen ari diren aztertzeko EB osorako bost helburu nagusi zehaztu dira. Herrialde bakoitzaren egoera eta baldintza ezberdinak direla eta helburu orokor hauek helburu


208

Europa 2020 estrategian proposatzen diren hiru lehentasunak (Hazkunde adimentsua,

hazkunde iraunkorra eta hazkunde integratzailea) bost helburutan gauzatu ziren eta

helburuen jarraipena zortzi adierazle nagusiren bidez egiten da.

Horrenbestez, hurrengo 6.2 atalean, Gipuzkoako herrialdeak aipatu zortzi adierazleen

izandako bilakaera 27‐EB, Espainia eta EAErekin alderatuko da. Horretarako lau azpi‐atal

bereiziko dira: 1) Ekonomia dinamiko eta lehiakorra deitu dena non Europa 2020

estrategiaren lehen bi helburuak aztertuko diren, 2) Klima eta energia, 3) Hezkuntza eta 4)

Pobrezia eta bazterketa soziala. 6.3 atalean, Gipuzkoako herrialdeko instituzioetan EKPB

aplikatzea ahalbidetzen duen testuinguru juridikoa jasoko da. Hurrengo atalean, 6.4‐ean,

Gipuzkoako herrialdearen egitura produktiboaren erradiografia jasoko da eta jarraian 6.5‐

ean, Euskal AEn erosketa eta kontratazio publiko berdeak duen eragina aztertuko da input‐

output metodologiaz baliaturik. Horrez gain, Gipuzkoako herrialdearen ingurumen egitura

produktiboa aztertuko da kontzentrazio indize ezberdinez baliatuz. Amaitzeko, 6.6 puntuan

ondorio jasoko dira.

nazional moduan zehaztu dira herrialde bakoitzarentzat. Bost helburu nagusi horiek zortzi adierazle nagusirekin laburbiltzen dira.


209

6.2. GIPUZKOAKO HERRIALDEAREN TESTUINGURU SOZIOEKONOMIKOA. IKUSPEGI OROKORRA.

Gipuzkoako herrialdeak 1.980 km2‐ko lur‐azalera du eta ia 710 mila biztanle ditu, hots,

Gipuzkoa Herrialdearen bataz besteko dentsitate demografikoa 358 biztanle/km2 da. Baina

biztanleriaren banaketa ez da homogeneoa Gipuzkoako herrialdea osatzen duten zazpi

eskualdetan, hurrengo 6‐1 taulan jasotzen duen datuek horrelaxe adierazten dute.

6‐1 Taula: Gipuzkoako biztanleria eskualdeka. 2011.

Eskualdea Biztanleria Biztanleriaren banaketa

Bidasoa Behera 77.505 % 10,92

Debabarrena 55.125 % 7,77

Debagoiena 61.915 % 8,73

Donostialdea 326.302 % 45,98

Goierri 68.079 % 9,59

Tolosaldea 47.636 % 6,71

Urola‐Garaia 73.041 % 10,29

Iturria: Egileak egina www.gipuzkoakoatlasa.net‐eko datuekin.

Datuak gehiago zehaztuz, Herrialdeko hiriburuan, Donostian, 186.185 biztanle bizi dira

(Gipuzkoako biztanle guztien %27a). Biztanle kopuruaren arabera, Donostiaren atzetik

datozen udalerriak Irun eta Errenteria dira, 61.009 eta 39.217 biztanle dituztelarik, hurrenez

hurren. Hiru udalerri hauek Gipuzkoako ekialdeko kostaldean kokaturik daude, herrialdeko

demografia gune nagusiena duen gunean, izan ere, gune horretan herrialdeko biztanleriaren

erdia baino gehiago bizi baita. Bestetik, biztanleriaren hamarren bat (69.732 biztanle), 5.000

biztanle baino gutxiagoko udalerrietan bizi da. Azpimarratu behar da, bai barnealde zein

kostaldeko bailaratan zenbait herri‐gunek eskualde buru gisa jokatzen dute zerbitzuak

eskaintzerako orduan.

6.2.1. EKONOMIA DINAMIKO ETA LEHIAKORRA

Gipuzkoako herrialdearentzat, sarritan biztanleriaren bizi‐mailaren adierazle gisa erabiltzen

den biztanleko BPG‐ari dagozkion datuak alderatu den gainontzeko erregioena baino

garaiagoa izan da 2000 urtetik aurrera (ikusi 6‐2 taula).


210

6‐2 Taula: Biztanleko BPGd (euroak), EAE eta Gipuzkoa, 2000‐2010.

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

EB27 19.100 19.800 20.500 20.700 21.700 22.500 23.700 25.000 25.000 23.500

Espainia 15.600 16.700 17.700 18.600 19.700 21.000 22.400 23.500 23.900 22.800

EAE 20.030 21.099 22.144 23.533 25.387 27.153 29.100 31.050 31.514 29.652 29.988

Gipuzkoa 20.667 21.901 22.797 24.038 25.630 27.250 29.651 31.714 31.951 29.800 30.147

Iturria: Egileak egina EUSTAT eta EUROSTATeko datuekin

Aldiz, enplegu‐maila Europa 2020 helburuetatik urruti dago oraindik. Euskal Autonomia

Erkidegoko enplegu‐tasa orokorra %67,70an zegoen 2011. urtean. 2000. hamarkadaren

lehen urteetako hazkunde orokorra egon zen arren, 2008. urteko krisiaren eraginez joera

erabat aldatu eta beheranzko jarrera erakutsi du, finkatutako %74eko helburutik gero eta

gehiago aldenduz. Gipuzkoako kasuan azpimarragarria da 2011. urtean okupazio‐tasa

orokorra %0,40an igo dela. Dena dela, oraindik Europa 2020 helburutik 3 puntura aurkitzen

da. 6‐1 Irudian argi ikusten da jaso diren urte guztietarako Gipuzkoako okupazio‐tasa

alderatu diren EB‐27, Espainia eta Euskal AE baino handiagoa dela.

6‐1 Grafikoa: Guztizko okupazio‐tasa (20‐64 urte tartean) EB‐27, Espainia, Euskal AE eta Gipuzkoan, (%). (1. Adierazlea).

Iturria: Egileak egina EUSTATeko datuekin

66,60

68,00

69,00

69,90

70,30

69,00

68,60

60,90

68,60

69,90

70,60

71,00

68,50

68,30

67,70

64,60

71,60

73,00

73,70

73,70

70,70

70,60

71,00

0

10

20

30

40

50

60

70

80

2000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

ehun

ekot

an

EB‐27

Espainia

Euskal AE

Gipuzkoa


211

Adin tarte bereko emakumezkoen okupazio‐tasari dagokionean, Gipuzkoari dagokion

datuen eboluzio positiboa aipatu behar da. Gipuzkoako emakumezkoen okupazio‐tasa, ikusi

eranskineko E‐1 grafikoa, 2000. urtean EB‐27koa baino baxuagoa bazen ere gainontzeko

urteetan handiagoa izan da, aldea bi punturen ingurukoa izan delarik. Alderaketa Espainia

eta Euskal AErekin egiten bada, Gipuzkoako emakumezkoen okupazio‐tasa kontuan hartu

diren urte guztietarako handiagoa izan da. Nabarmentzekoa da, bestalde, 2008. urtetik

aurrera bizi dugun krisi ekonomikoaren aurrean, gipuzkoar emakumezkoek Espainia eta

Euskal AEkoek baino hobeto eutsi diotela bere lanpostuei, Gipuzkoako emakumezkoen

okupazio tasa ia 8 puntu eta 3 puntu gainetik baitago Espainia eta Euskal AErekiko, hurrenez

hurren.

Gizonezkoen okupazio‐tasa, Gipuzkoako kasuan beti izan da gainontzeko erregiotakoa baino

handiagoa. Gainera emakumezkoen okupazio‐tasarekin gertatu den moduan, 2008. urtetik

aurrera alde hori handitu egin da beste edozein hiru erregioekiko. Alderik handiena

Espainiarekiko du, 2010. urtean 8 puntu gorago zegoen Gipuzkoako gizonezkoen okupazio‐

tasa (ikusi eranskineko E‐2 grafikoa).

Dena dela, gaur egungo bizi den ekonomi eta finantza krisi testuinguru honetan langabezia

da Gipuzkoako herrialdeko arazo sozioekonomiko nagusienetako bat. Krisialdiaren hasieran,

enplegu beteko egoera zegoen Gipuzkoa baina denboraren poderioz langabezia‐tasa oso

azkar handitzen ari da. Hala ere, oraindik, Europar Batasunekoa baino 0,8 puntu txikiagoa

da, ikusi 6‐1 Irudia.


212

6‐1 Irudia: Langabezia‐tasa, 15‐74 adin tartea, NUTS‐3 erregioak, 2010.

Iturria: Eurostat (2012).

Langabezia‐tasa sexuaren arabera aztertzen bada Europar Batasunean nahiko modu

orekatuan banatzen da emakumezko eta gizonezkoen artean. Aitzitik, EAE eta Gipuzkoan

emakumezkoen langabezia‐tasa gizonezkoena baino baxuagoa da 1,1 eta 2,5 puntutan,

hurrenez hurren ikusi beheko 6‐3 Taula.


213

6‐3 Taula: Langabezia‐tasa EB‐27, EAE eta Gipuzkoan, sexuaren arabera. 2012ko 1go hiruhilekoa.

EB‐27 EAE Gipuzkoa

Guztira %10,2 %12,1 %9,4

Emakumezkoak %10,3 %11,5 %7,9

Gizonezkoak %10,2 %12,6 %10,6

Iturria: Lanbide (2012)

Beste alde batetik, 2002. uretan EBko estatuburuek 2010erako berrikuntza eta garapeneko

gastuak BPG‐aren %3ra arte igotzeko konpromisoa hartu zuten. Bartzelonako Helburua

bezala ezagutzen den konpromiso hori bere horretan jaso da Europa 2020 estrategiaren

bigarren helburuan, izan ere, I+G ezagutza eta berrikuntzan oinarritutako epe luzeko

hazkuntza lortzeko ezinbestekoa baita.

EBak batez beste, I+Gera bideratutako BPG‐aren zatia %1,83 eta %1,88 artean mantendu

zen 2000‐2006 epealdian. Hurrengo bi urteetan, 2007 eta 2009 urte bitartean, hazkunde

esanguratsu izan zuen %1,85etik %2,01era eta 2010. urtean bere horretan mantendu zen.

Espainia zein EAEren kasuan, 2000. urtetik I+Gera bideratutako BPG‐aren zatiak gorantz egin

du 0,42 puntutan lehenengoarentzat eta 0,65 puntutan bigarrengoarentzat. Baina hasierako

maila ezberdina dela kontuan izanik eta EAEn BPGdaren ehuneko handiagoa zuzendu dela

I+Gera Espainian baino handiagoa izan da beti, 2010. urtean EBko bataz bestekoa gainditzea

lortu zuen.

Gipuzkoan ikerketa eta garapenera bideratutako gastuaren bilakaera EB bataz

bestekoarekin alderatzen bada, antzeko joera antzematen da. Zentzu honetan, 2000. urtean

Gipuzkoako BPGdaren %1,43a gastatzen bazen 2009. urtean puntu bat baino gehiago

bideratzen zen I+G‐ra (%2,45). Horrez gain, 2010. urtean ere I+Gera bideratutako gastuaren

pisuak gora egin zuen BPGdaren %2,58ra iritsi arte.


214

6‐2 Grafikoa: I+G gastua hainbat urtetan. (2. Adierazlea).

Iturria: Egileak egina Eustat‐eko datuekin

Dena dela, eskualdeka, hurrengo 6‐2 Taulan jasotzen den moduan desberdintasunak nabari

ziren 2009. urtean; Debabarrena eta Debagoiena eskualdeek aise gainditzen dute Europa

2020 estrategiaren oinarrizko bigarren helburua, aldiz, Bidasoa Beherak arlo honetan

gastatuko BPGdaren ehuneko oso txikia da, ez da %1era ere iristen.

6‐4 Taula: I+G gastua Gipuzkoako eskualdetan

2009 Bidasoa Behera % 0,72

Debabarrena % 3,21

Debagoiena % 4,58

Donostialdea % 2,46

Goierri % 2,25

Tolosaldea % 1,18

Urola‐kosta % 1,42

Gipuzkoa % 2,41

Iturria: Egileak egina www.gipuzkoakoatlasa.com–eko datuekin

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

2000 2005 2006 2007 2008 2009 2010

1,85 1,82 1,84 1,851,92

2,01 2

0,91

1,121,2

1,271,35 1,39 1,391,43 1,44 1,47

1,64

1,85

1,992,08

0

1,711,78

2,04

2,23

2,452,58

EU 27

Espainia

EAE

Gipuzkoa


215

6.2.2. KLIMA ALDAKETA ETA ENERGIA

Europar Batasunak energia‐ekimenei dagokionean garrantzizko zeregina betetzen du,

horren adierazgarri da Kiotoko Protokoloaren hasierako faseetan, CO2 emisioei buruzko

eskubideen merkatua sortzean edo gas‐ eta elektrizitate‐merkatu libreen sustapenean

erakutsi duen lidergoa (Eusko Jaurlaritza ‐ Industria, Berrikuntza, Merkataritza eta Turismo

Saila, 2011). Hala eta guztiz ere, 2000ko hamarkadaren amaierara arte EBak ez du

erreferentziako energia‐politika komun bat izan.

Honela, 2008ko abenduan, Europako Parlamentuak hurrengo hamarkadarako “20‐20‐20

plana” bezala izendatu eta europar energia‐politika itxuratuko zuen lege sorta onartu zuen.

Aipatu planak honako hiru helburu nagusi hauek zituen: 1) berotegi‐efektuko gasen isurketa

gutxienez %20 murriztu, 2) energia‐eraginkortasuna %20an hobetu eta 3) energia‐eskariaren

%20 energia berriztagarriekin hornitu.

Europa 2020 estrategiak ere klima aldaketa eta energiari loturiko egiturazko adierazleentzat

helburu berberak zehaztu ditu. Izan ere, energia eta klima aldaketa politikei esker hainbat

onura makroekonomiko eta hazkunde iraunkor eta adimentsu bat lor daiteke. Estrategia

horren arabera, energia eraginkortasuna areagotuz, teknologia eta energia iturri

berritzaileak merkaturatuz, herrialdeen lehiakortasun maila hobetu eta enplegu berriak sor

daitezkeela aldarrikatzen da.

Gorago aipatu den lehen helburua, hots, 1990eko mailen aldean berotegi‐efektuko gasen

isurketa %20an murrizteko helburu loteslea57 lortzeko 2005. urtean berotegi‐efektuko gasen

merkatuari dagokion erregimena, hau da, CO2 emisioen eskubideen merkatua ingelesez

Emissions Trading System (ETS) bezala ezagutzen dena abian jarri zen. Merkatu honek

2020ra arte bilakatzen jarraituko duela aurreikusten da58.

57 2050. urterako % 60‐80 murriztu nahi dira berotegi‐efektua eragiten duten gasen isurketa.

58 Bilakaera horren arabera, emandako eskubideen kopurua poliki‐poliki jaitsiko da, eta, 2013tik aurrera, enkantea erabiliko da eskubide horiek banatzeko. Fabriken kasuan jaitsiera hori pixkanakakoa izango da: 2013an hasiko da eskubideen % 80 doakoak izango direla, eta poliki‐poliki jaitsiko da aurrerantzean, 2020an % 30 izateraino. Oro har, Europako emisioen eskubide‐merkatuaren eraginpeko enpresetan, emisioak % 21 murriztu beharko dira 2005etik 2020ra bitartean.


216

Gainera, badirudi ETS erregimena eragina izaten ari dela, izan ere, EBeko 2010. urteko

berotegi‐efektuko gasen isurketa maila 1990. urteko mailarekin alderatuz gero %15ean

murriztu da. Murrizketarik handiena 1990eko hamarkadaren hasieran lortu zen, hots, 1990‐

1994 urte bitartean %8an murriztu zen berotegi‐efektuko gasen isurketa. Horren azalpen

moduan uler daitezke sasoi hartan eman ziren egitura aldaketek, industriaren

modernizazioa eta ikatzaren ordez gasa erabiltzen hasi izatea. 1995. urtean, berriro,

isurketen maila handitu bazen ere, joera aldatu egin zen 1997. urtean eta 1998 eta 2007

urteen artean isurketak %91‐93 artean mantendu ziren. Azkenik, 2008‐2010 epealdian

negutegi‐efektua eragiten duten gasen isurketak nabarmenki murriztu dira. Ekonomi zein

finantza krisia murrizketa horren erantzule nagusi moduan har daitezke (Eurostat, 2012).

Espainia eta Euskal AEn 1990‐2010 bitartean, berotegi‐efektuko gas garrantzitsuenen

isurketa zuzenak %30 eta %4 handitu dira, hurrenez hurren. 2000ko hamarkadaren hasieran

hazkunde esanguratsua izan zuten gas hauen isurketek nahiz eta joera hori aldatu egin den

2008. urtetik aurrera. Dena dela, Europa 2020 estrategiak zehaztutako helburutik oso urruti

daude, 1990. urteko isurketa maila gainditzen baita oraindik ere.

6‐3 Grafikoa: Negutegi efektuko gas isurketak EB‐27, Espainia eta EAE. Oinarri urtea 1990. (3. Adierazlea).

Iturria: Egileak egina Eustat‐eko datuekin

Gipuzkoako herrialdearen kasuan, ez da aurkitu negutegi efektuko gasen isurketen bilakaera

jasotzen duten iturririk. Dena dela, Gipuzkoako Energia Foru Planaren (Gipuzkoako Foru

Aldundia, 2012) helburu nagusietako bat berotegi efektuko gas isurketak murriztea dela

esplizituki jasotzen da.

100 98 95 93 93 94 96 94 93 91 91 92 91 93 93 92 92 91 8983

100 103 105101

107111 109

116 119

129134 134

140 143148

153 150154

143

130

100 103 103 100 102109

97104

110119

127118

128124 125 123 125 125

120

108104

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

EB‐27

Espainia

Euskal AE


217

Klima aldaketa eta energiari loturiko Europa 2020 estrategiak zehaztutako bigarren

helburuari, hau da, 2020rako energia eraginkortasuna %20an hobetzeari loturik aipatu

behar da energia aurrezteko eta eraginkortasunez erabiltzeko neurriak energia

berriztagarriak baino gastu‐eraginkorragoak direla energia‐kontsumoa eta CO2 isurketak

murrizteko orduan (Gipuzkoako Foru Aldundia, 2012).

Beraz, energia eraginkortasunari dagokion helburua lortu nahi bada 27‐EBean energia

primarioaren kontsumoak 1.474.000 ktbp59‐koa izan beharko du 2020. urtean, alegia, 2005.

urtekoa baino %13,5 baxuagoa (Eurostat, 2012). Modu berean, Gipuzkoako herrialdearen

energiaren barne kontsumo gordina 2.116 Ktpb‐koa izan beharko da eta beheko 6‐5 taulan

ikusten moduan, finkatutako helburutik nahiko gertu aurkitzen da (40 Ktpbean murriztu

beharko du bere kontsumoa.

6‐5 Taula: Energiaren barne kontsumo gordina (Ktbp). 2000‐2011. (4. adierazlea)

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

EB27 1.608.484 1.649.567 1.644.522 1.683.936 1.702.815 1.704.354 1.707.653 1.686.155 1.683.452 1.596.185 1.646.839

Espainia 114.567 117.408 121.372 126.014 132.682 135.987 136.616 138.415 134.262 123.914 123.914

EAE 6.716 6.638 6.943 7.129 7.287 7.698 7.716 7.789 7.871 7.324 7.139 6.550

Gipuzkoa 2.158 2.078 2.201 2.290 2.445 2.446 2.430 2.481 2.428 2.272 2.358 2.156

Iturria: Egileak egina Energiaren Euskal Erakundea (EEE) eta Eurostat‐eko datuekin.

Energiaren azken kontsumoaren %20 gutxienez energia berriztagarrietatik eratorria izatea

da hirugarren helburua. Honi loturik, EBan, pixkanaka, energiaren kontsumoa aldatuz joan

da; gero eta erregai fosil gutxiago eta energia berriztagarrietatik eratorritako, hots, eguzki‐

energia, haize‐energia edo bioerregai gehiago kontsumitzen da batez beste. Energia

berriztagarrien kontsumoaren igoera hau, batetik, 1990. urtetik gaur arte energia

berriztagarrien sorkuntza ahalbidetzen duten instalakuntzen presentzia hazkorrak, eta,

bestetik, 2004‐2010 urte bitartean bioerregaien erabilerak azaltzen du. Ondorioz, batez

beste, 2010. urtean EBan kontsumitzen zen energiaren %12,5ak jatorri berriztagarria zuen.

59 Ktbp, kilotona petrolio baliokidea edo 1.000 tpb (tona petrolio baliokidea, hots, tona bat petrolioaren errekuntzan sortzen den energiaren kantitate bertsua).


218

Espainian ere energia berriztagarrien parte hartzeak gorantz egin du. Gainera 2008. urtetik

aurrera EB‐27ko bataz bestekoaren gainetik aurkitzen da, honela, azken datuaren arabera

jatorri berriztagarria duen energiaren %13,83a osatzen dute.

EAEan eta Gipuzkoan energia berriztagarriek bilakaera gorakorra izan dute azken urte

hauetan, baina askoz ere maila apalago batean. Honela, EAEn kontsumitzen den energiaren

%8,2 soilik zen berriztagarria 2011. urtean eta Gipuzkoan, berriz, %6,3. Zehaztutako

helburutik beraz 11,8 eta 13,7 puntura daude, hurrenez hurren, EAE eta Gipuzkoa.

6‐4 Grafikoa: Energia berriztagarriek energiaren azken kontsumoarekiko duten parte hartzearen bilakaera. (ktbp60, 2002‐2010). (4. Adierazlea).

Iturria: Egileak egina, EUROSTAT, EUSTAT, EEE eta Gipuzkoako Ekonomi Laburpena 2011‐eko datuekin

Azpimarratu behar da, 1994‐2011 epealdian, Gipuzkoako herrialdean energiaren azken

kontsumoa %6361 handitu bada ere (Gipuzkoako Foru Aldundia, 2012; Energiaren Euskal

Erakundea ‐EEE, 2012) energia berriztagarrien parte‐hartzearen hazkundea askoz ere

handiagoa izan dela. Beheko 6‐5 Taulan ikus daitekeen moduan, 2002‐2011 epealdian

energiaren azken kontsumoak gorabeherak izan ditu. Mailarik handiena 2008. urtean lortu

zuen, hurrengo urtean 2005. urtean baino gutxiago kontsumitu zen eta 2010. urtean

60 Ktbp, kilotona petrolio baliokidea edo 1.000 tpb (tona petrolio baliokidea, hots, tona bat petrolioaren errekuntzan sortzen den energiaren kantitate bertsua).

61 Aipatutako epealdian 1.214 ktbp‐koa izatetik 1.979 ktbp‐koa izatera pasatu da energiaren azken kontsumoa.

99,9

10,511,7

12,5

9,4 9,9

11,2

13,313,83

5,76,4 6,5

7,48,2 8,2

3,37 3,81 3,954,94

5,82 6,3

0

2

4

6

8

10

12

14

16

2006 2007 2008 2009 2010 2011

EB‐27

Espainia

Euskal AE

Gipuzkoa


219

energiaren azken kontsumoa berriro errekuperatu zen. Aldiz, 2010 eta 2011 urteen artean

%7,6 egin zuen behera azken energiaren kontsumoak. Ezin da gauza bera esan energia

berriztagarrien kontsumoari dagokionez, mota honetako kontsumoaren eskariak goranzko

joera nabaria du bai termino absolutu zein erlatiboetan. Horrenbestez, 2002‐2011 epealdian

energia berriztagarrien parte‐hartzeak %123ko hazkundea izan du, energia eskari osoaren

%6,30a osatu arte, hau da, 2.002. urtean baino 3 puntu gehiago.

6‐6 Taula: Energiaren eskaria eta energia berriztagarrien bilakaera Gipuzkoan. 2002‐2011. Ktbp.

Urtea Energia berriztagarria Energia kontsumoa

2002 56,7 1887,5

2003 56,2 2013,4

2004 62,7 2108,4

2005 67,5 2094,4

2006 71,1 2109

2007 81,6 2141,3

2008 86,8 2196 ,9

2009 101,3 2048,7

2010 124,4 2136,8

2011 125,4 1978,9

Iturria: Gipuzkoako ekonomi laburpena 2011 eta EEE (2012)

Aurretik aipatu denez, EBak Ekintza Klimatikoaren eta Energia Berriztagarrien alorreko

neurri eta helburuen barruan 2020. urteari begira asmo handiko helburuak ditu 20‐20‐20

zifrekin adierazten dena. Horri loturik, Europar Batzordeak Alkateen Ituna deituriko ekimena

abiarazi zuen. Zentzu honetan, Alkateen Ituna sinatzen duten udalek zenbait konpromiso

hartzen dute alor batzuetan, eta 2020 urterako Europar Batasunak ezarritako helburuetatik

haratago joan nahi dute. Hartara, CO2 emisioak gutxienez %20 murrizteko konpromisoa

hartzen dute. Horretarako, energia‐eraginkortasuna %20 hobetu eta energia‐eskariaren %20

energia berriztagarrien bitartez ase edo beteko dute.


220

Azken batean, tokian tokiko udalerrien ezaugarrien eta premien arabera, Europako

Batzordearen helburua den 20‐20‐20 delako ekimena aurrera eramateko jarduera multzo

bat sustatzen lagundu nahi du Alkateen Itunak. Hala, Itunarekin bat egingo duten udalek

egungo energia egoera aztertuko dute, eta azterketa horren emaitzen argitan, 2020 urtera

begira, zenbait ekintza edo jarduera planifikatuko dituzte energia‐eraginkortasunaren eta

energia‐iturri berriztagarrien ustiapenaren alorrean.

Beraz, Alkateen Itunari esker, aurrerapauso nabarmena emango da EBren helburuak

lortzeko bidean. Izan ere, borondatezko akordioaren bidez, konpromiso sendoa hartzen

dute Europako herri eta hiriek helburu horiek bete eta gainditzeko.

Europa osoan 4.000 udal inguruk bat egin dute ekimen garrantzitsu honekin, beraz, 160

milioi pertsona baino gehiagori eragingo die. EAEn, herritarren %46a ordezkatzen duten 14

udalek sinatu dute Alkateen Ituna eta 6‐3 Irudian ikus daitekeen moduan euskal udal

sinatzaileen erdiak gipuzkoarrak dira, lurralde historiko honen biztanleen %42a baino

gehiagori eragingo dielarik.

6‐2 Irudia: Alkateen Ituna sinatu duten EAEko udalerriak.

Iturria: http://www.energiarenegunak.com/el_pacto_de_los_alcaldes_e.html (2012/10/15)

6.2.3. HEZKUNTZA

Eskola behar baino lehenago uztea gizarte‐bazterketaren eta marjinazioaren eragile

nagusienetakoa izan daiteke eta Europar Batasuna kezkatuta dago arazo horren

hedadurarekin (Gaindegia,UEU, 2007). Zentzu honetan, EBak Bigarren Hezkuntzako lehen


221

zikloa bakarrik egin eta ikasten edo trebatzen jarraitzen ez duten 18‐24 urte bitarteko

biztanleria bezala zehaztu du (Eurostat, 2012) eskola behar baino lehenago uztea. Eustat‐

eko datuez baliatuz 6‐1 grafikoan ikusten den moduan eskola behar baino azkarrago

utzitakoen kopuruak behera egin du 2000. urtetik hona. Gipuzkoarren kasuan hamar

puntuan jaitsi zen eskola‐porrota, hots, 2000. urtean 18‐24 urte bitarteko biztanleriaren

%17,6ak uzten bazuen eskola 2011. urtean %7,7ak. Jaso diren urte guztietan gipuzkoarren

indizea EB bataz bestekoaren azpitik egon da eta urte gehienetan EAEko bataz bestekoaren

azpitik.

6‐5 Grafikoa: Eskola behar baino lehenago utzitakoen ehunekoaren bilakaera 2000‐2011. (6. Adierazlea).

Iturria: Egileak egina EUROSTAT eta EUSTAT‐eko datuekin.

Bestalde, eskola‐porrota handiagoa izan da EBean, Espainian, EAEan eta Gipuzkoan ere

gizonen artean emakumeen artean baino 2010. urtera arte. Eskuragarri ditugun datuen

arabera, ordea, 2011. urtean kontrakoa gertatu da bai EAE zein Gipuzkoan ere, bietan

emakumeen garai aurreko eskola uzte‐tasa gizonezkoena baino 0,6 puntu handiagoa izan

baita.

Eskola‐porrotaz harago, Europako Batzordeak azpimarratzen duenez, goi‐mailako hezkuntza

maila baxuak ezagutzan intentsiboa den ekonomiari ito gunea eragiteaz gain

eraginkortasuna, berrikuntza eta lehiakortasuna oztopatzen dizkiola. Ildo honetan, helburu

moduan 30‐34 urte bitarteko biztanleriaren %40ak gutxienez goi‐mailako ikasketak amaitua

izatea zehaztu du EBak.

17,6

17,2

17 16,5

16 15,8

15,5

15,1

14,9

14,4

14,1

13,5

29,1

29,7 30,7 31,6

32

30,8

30,5

31 31,9

31,2

28,4

0

14,3

12,4 13,4 14,7

14,2

11,5

12 12,4 14

,1

12,6

10,8

9

14,5

11,7

12,3 14

,8

15,1

9,2 10

,6 11,9 12,7

10,6

9,5

7,7

0

5

10

15

20

25

30

35

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

EB‐27

Espainia

Euskal AE

Gipuzkoa


222

Aipatu behar da, EB‐27an 2000 eta 2011 urteen artean goi‐mailako hezkuntza jasotako 30‐

34 urte bitarteko biztanleriari dagokion ehunekoa nabarmen hazi zela, %22,4tik %34,6ra

arte, hain zuzen.

6‐6 Grafikoa: Goi‐mailako hezkuntza maila (30‐34 urteko adin taldea). (7. Adierazlea).

Iturria: Egileak egina EUROSTAT eta EUSTAT‐eko datuekin

Espainia, Euskal AE eta Gipuzkoako emaitzak EB‐27ko bataz bestekoarekin alderatzean

lehenengo hirurek dituzten balioak hobeak dira orokorrean. Bestalde, 30‐34 urte bitarteko

biztanleria bere osotasunean hartuta, goi‐mailako ikasketak burutu dituztenen ehunekoa

bataz beste EAEan eta Gipuzkoan Espainian baino baxuagoa izan bada ere, 2009. urtetik

aurrera egoera aldatu egin da. Joera bera antzematen da adin tarte bereko emakumezko

zein gizonezkoentzat. Gainera, emakumezkoen kasuan aipatu den aldaketa hori 2006.

urtetik aurrera antzematen da.

30‐34 urte bitarteko biztanleria sexuaren arabera bereizten bada, 2000. urtean

emakumezko eta gizonezkoen ehuneko antzekoak zituzten goi‐mailako ikasketak burutuak

Europar Batasunean eta Espainian (ikusi eranskineko E‐5 eta E‐6 grafikoak). Baina, geroztik

emakumezkoen gero eta zati handiagoak amaitzen ditu goi‐mailako ikasketak, eta ehuneko

horren hazkundea 2000 eta 2011 urteen artean, emakumezkoena gizonezkoenarekin

alderatuz, ia bikoitza izan da: 15,8 ehuneko puntu emakumezkoentzat eta 8,6 ehuneko

puntu gizonezkoentzat, EBean eta 15,5 ehuneko puntu emakumezkoentzat eta 7,8 ehuneko

puntu gizonezkoentzat, Espainian.

EAE eta Gipuzkoaren kasuan, 2000‐2011 epealdian, 30‐34 adin tarteko biztanleria sexuaren

arabera banatzen bada goi‐mailako ikasketak amaitzen dituzten emakumezkoen ehunekoa

22,4

22,8

23,5 25

26,9 28 28

,9 30

31,1 32,3 33,6 34,6

29,2 31

,3 33,3

34

35,9 38

,6

38,1 39,5

39,8

39,4 40,6

0

30,5

29,5

29,8 32

,1 33,5 35

,4 37,8 38,7

38,5 41

43,7

42,6

24,1 25

,9

24,5

28,3

28,1

31,7

36,8

37 36,1

41

44,4 46

,3

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

EB‐27

Espainia

Euskal AE

Gipuzkoa


223

gizonezkoena baino handiagoa izan da (ikusi eranskineko E‐5 eta E‐6 grafikoak). Haatik, EAE

alde hori 8,6 puntu izatetik (2000. urtean) 14,1 puntukoa izatera pasatu da (2011), eta

Gipuzkoan berriz, kontrakoa datuak antzematen dira, aldea 18,5 puntukoa izatetik 16,4

puntua izatea pasatu da, epealdi berean. Dena dela, Gipuzkoar emakumezko zein

gizonezkoentzat joera hazkorra izan da: 20,6 puntu emakumezkoentzat eta 22,7 puntu

gizonezkoentzako beheko 6‐7 grafikoan ikusten den moduan. Ondorioz, Europak jarritako

helburua aise gainditzen du biztanleriaren batez bestekoak eta zer esanik ez

emakumezkoek. Gizonezkoak aldiz, oraindik helburuak zehaztutako %40ra iristeko 2 puntu

igo behar dute.

6‐7 Grafikoa: Goi‐mailako hezkuntza maila (30‐34 urteko adin taldea) sexuaren arabera. 2000‐2011 Gipuzkoan.

Iturria: Egileak egina EUSTAT‐eko datuekin.

24,125,9

24,5

28,3 28,1

31,7

36,8 3736,1

41

44,446,3

33,8

31,6

28,9

34,5

31,2

37,9

44,7

47

41,7

47,3

54,6 54,4

15,3

20,619,6

21,4

25,1 25,4

29,7

27,4

30,3

35,334

38

0

10

20

30

40

50

60

Emakumezkoak

Guztira

Gizonezkoak


224

6.2.4. POBREZIA ETA GIZARTE‐BAZTERKETA

Ezegonkortasun ekonomikoak, pobrezia eta gizarte‐bazterketa eragiten ditu. Beraz,

pobreziaren62 eta gizarte‐bazterketaren63 aurka borrokatzeko plan estrategiko eraginkorrak

garatzeko beharra azpimarratzen du Europa 2020 estrategiak. Helburua pobrezia edo

gizarte‐bazterketa pairatzen duten biztanleen multzoa gutxienez 20 milioi gutxiagok osatzea

da.

Horretarako, Europa 2020 estrategiak pobrezian murgildu edo gizarte‐bazterketa nozitzeko

arriskua duten biztanleen kopurua neurtzeko proposatzen duen adierazleak, pobreziaren

hiru dimentsio ezberdin kontuan hartzen ditu: moneta baliabideen gabezia, ondasun

gabezia eta lan‐merkatuan barneratzeko ezintasuna. Hiru dimentsio hauek, hiru azpi‐

adierazleen bidez neurtzen ditu: Transferentzia sozialen ondoren pobrezia‐arriskuan dagoen

biztanleria, ondasun gabezia larrian dauden biztanleak eta lan‐intentsitate oso urridun

familia‐etxeetan bizi den biztanleria.

Gainera, hainbat biztanle aldi berean pobreziaren dimentsio batean baino gehiagoren

eraginpean egon daiteke. Dena dela, pobrezian murgildu edo gizarte‐bazterketa pairatzeko

arriskua duten biztanleriaren adierazlea kalkulatzerakoan biztanleren bat pobreziaren

dimentsio batean baino gehiagotan azaltzen bada ere, behin bakarrik zenbatuko da. Zentzu

honetan, EB‐27an 2010. urtean 115,7milioi biztanle, biztanleriaren %23,5a pobrezian

murgildu edo gizarte‐bazterketa pairatzeko arriskuan aurkitzen zen, 2005. urtean baino 8,2

milioi pertsona gutxiago.

Espainia eta EAEn 2008. urtetik aurrera pobrezian murgildu edo gizarte‐bazterketa

pairatzeko arriskua duten biztanleriaren ehunekoak gorantz egin du (6‐2 Grafikoa).

Espainiaren kasuan hazkundea 2,6 puntukoa izan da; 2010. urtean biztanleriaren %25,5ak

62 Pobreziaren definizioak asko dira, orokorrean, diru eta/edo material baliabideen gabezia bezala uler daiteke. Europar Batzordeko zerbitzuek arriskuan murgiltzeko pobrezia herri bateko errenta ertainaren %60tik behera bizi diren pertsonen kopurua bezala definitzen du. Errenta ertaina, errenta‐maila pertsonalen arabera antolatutako eskalaren erdi‐erdian dagoen pertsonak jasotzen duen errenta izanik (Eurostat, 2012).

63 Gizarte‐bazterketa, gizarteratzeko eremuetan (lana, etxebizitza, osasuna, hezkuntza…) trabak izatea eta pilatzea bezala uler daiteke.


225

aurkitzen zen arriskuan eta EB‐27 bataz bestekoa gainditu zuen. EAEn, 2008‐2010 epealdian

hazkundea 2,2koa izan da eta biztanleriaren bosten bati eragiten dio.

6‐8 Grafikoa: Pobrezian murgildu edo gizarte‐bazterketa pairatzeko arrisku‐tasaren bilakaera, EB‐27, Espainia eta EAEn. 2008‐2010. (8. Adierazlea).

Iturria: Egileak egina EUSTAT‐eko datuekin.

Berriki Gipuzkoako Foru Aldundiak kaleratutako Gipuzkoako Pobrezia eta Gizarte‐

Bazterketari buruzko txostenaren arabera, Gipuzkoan 42.000 pertsona pobrezian edo

gizartetik baztertuta bizi dira, hau da, gipuzkoarren %6a. Horrez gain, 500 bat pertsonek ez

dute etxebizitzarik eta horietako %10a kale gorrian bizi da. Azpimarratu behar da,

Gipuzkoako Foru Aldundiak aurrera eraman duen ikerketa lanerako eguneratutako datuen

faltan 2010. urtera arteko datuak erabili direla, ondorioz, krisi ekonomikoaren eraginarekin

egoerak txarrera egin izana aurreikusten dute (Gipuzkoako Foru Aldundia, 2012).

Goian aipatu den ikerketa lanean bertan, pobreziaren eskualdeko banaketa ere jasotzen da

2008. urterako. Ezegonkortasun handieneko egoera hiriguneetan antzeman dute,

Donostialdea da txiro gehien dituen eskualdea (%3,5), gainera, Gipuzkoako txiroen %82a

biltzen du. Debagoiena beste muturrean aurkitzen da, hots, txiro gutxien dituen (%0,5)

dituen eskualdea da.

Aurrekoaz gain, pobrezian erortzeko arrisku handiena duten sektoreak bezala identifikatu

dira etorkinak eta langabeak Gipuzkoako Lurralde Historikoari buruzko aipatutako

0

5

10

15

20

25

30

2008 2009 2010

22,9 23,4

25,5

17,9 18,5

20,1

EB‐27

Espainia

Euskal AE(1)


226

diagnosian. Dena dela, lan prekarietatearen eraginez lan egiten duen pertsonen sektore bat

ere multzo horretan sartzeko aukerak dituztela aurreikusi dute.

6.3. GIPUZKOAKO HERRIALDEAN INGURUMENARI LOTURIKO TESTUINGURU JURIDIKOA

Euskal Autonomia Erkidegoan, orokorrean, eta Gipuzkoako herrialdean ere Tokiko Agenda

21 (TA21) udalaz gaineko politikekin koordinatu eta lerrokatzeko ,batik bat, hasieran batean

I. Ingurumen Esparru Programak eta ondoren II. eta III. Ingurumen Esparru Programak

funtsezkoak izan dira. Berrikiago, EcoEuskadi 2020 Estrategiaren esparruan, Tokiko Agenda

21aren hedapena Euskadiko iraunkortasun politiken lehentasunezko xede eta konpromiso

gisa berretsi eta sendotu da.

Euskal Herriko ingurumena babesteko 3/1998 Lege Orokorraren arabera, EAEko ingurumen

politika lau urtetik behin egingo den Ingurumeneko Esparru Programa (IEP) batean jasoko

da, zeina lehendabizi Eusko Jaurlaritzak onartu duen ondoren Eusko Legebiltzarrera

eramateko. Testuinguru horretan egin eta zabaldu dira: 2002‐2006 aldirako I. Ingurumen

Esparru Programa (IEP 2002‐2006), II. Ingurumen Esparru Programa (IEP 2007‐2010) eta III.

Ingurumen Esparru Programa (IEP 2011‐2014).

I. Ingurumen Esparru Programan (IEP 2002‐2006), EAEn iraunkortasuna lortzeko bidean

aurrera egiteko bete beharreko lehenengo baldintza moduan ingurumen‐aldagaiak beste

politika‐alor batzuetan ere kontuan hartzea proposatzen da. Horretarako; alde batetik,

2006. urterako 5.000 biztanle baino gehiago dituzten EAEko udalerri guztiek, banaka edo

eskualdeka, Tokiko Agenda 21eko beren programa diseinatua izateko konpromisoa hartzea

jasotzen da eta, bestetik, 2006. urterako 10.000 biztanle baino gehiago dituzten udalek eta,

2012. urterako 5.000 biztanle baino gehiago dituzten udalek ingurumenerako arduradun

teknikoa, udal mailan edo mankomunitate mailan, izan dezaten lortzea proposatzen da.

Bestalde, merkatuak Ingurumenaren alde lan egin dezan bultzatzeko, 2006. urterako

Erosketa eta Kontratazio Publikoan Ingurumen irizpideak txertatzeko programa egiteko

konpromisoa luzatu zen. Honi loturik, 2006ko azaroan, Industria, Merkataritza eta Turismo

Sailak eta Ingurumen eta Lurralde Antolamendu Sailek koordinatutako Ingurumenaren

aldetik iraunkorra den Euskal Kontsumo Plana (2006‐2010) onartu zen. Plan honen xedea


227

herritarrek arduraz kontsumitzen jakitea, kontsumitu nahi izatea eta kontsumitu ahal izatea

da. Horretarako, 2010. urterako erosketa publiko esanguratsuen %40ak ingurumen‐

irizpideak kontuan izanda egitea proposatzen du (Eusko Jaurlaritza, 2006). Kontratazio

esanguratsuak izango dira, beste batzuen artean: papera, paperezko produktuak eta

inprimatzea, ekipo informatikoak, altzariak, ibilgailuak, egurra (ziurtatua), eta lorezaintzako

zerbitzuetan.

II. Ingurumen Esparru Programak (IEP 2007‐2010) ere, iraunkortasuneranzko

aurrerapausoak emateko beharrezko baldintza moduan proposatzen ditu bai ingurumen

aldagaia beste politiketan integratzea bai merkatua ingurumenaren alde erabiltzea ere.

Lehenengo beharrezko baldintzari loturik Udalsarea 21, Iraunkortasunerako Udalerrien

euskal sarea, sustatzea jarduera ildo nagusi moduan definitzen da. Bestetik, euskal

administrazioen esparruan, erosketa publiko berdea bultzatzea, merkatua ingurumenaren

alde erabiltzea beharrezko baldintzaren baitako jarduera ildo nagusietako bat bezala

jasotzen da.

III. Ingurumen Esparru Programa Eusko Jaurlaritzako Ingurumen, Lurralde Plangintza,

Nekazaritza eta Arrantza Sailak egin du 2011‐2014 aldirako. Bertan, Eusko Jaurlaritzaren

ingurumen‐plangintza eta ingurumen‐iraunkortasunaren inguruko helburu eta lehentasunak

jasotzen dira. Horrela, 5. Helburu estrategiko moduan, sail‐arteko eta erakunde‐arteko

koordinazioa eta lankidetza indartzea, ingurumenaren aldagaia arau proiektuetan eta

politika publikoetan sartzea sustatu nahi da. Horretarako, helburu operatibo bat, Eusko

Jaurlaritzako sailetan erosketa eta kontratazio publiko berdearen irizpideak gehitzea

proposatzen da eta beroni loturiko jardute lerro bezala, Gobernuarentzat, Erosketa eta

Kontratazio Publiko Berdearen programa espezifiko bat eratzea proposatzen da.

Horrenbestez, Eusko Jaurlaritzaren erosketa eta kontratazio publiko berdearen programa

(2011‐2014) argitaratu du Ingurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta Arrantza sailak

2012. urtean.

Aurrekoez gain, EcoEuskadi 2020 estrategia, Euskadiko Garapen Jasangarriko Estrategiaren

arloan Euskadiren helburu estrategikoak zehazten dituen dokumentua da eta bere helburua

gobernuko sail ezberdinek proposatutako sektore estrategia eta planak biltzea da. Helburu

estrategikoetako bat, berritzailea, eraginkorra, abegitsua eta herritarrentzat gardena den

administrazio publiko bat ezartzea da. Horretarako, herritarrekin erlazionatzeko


228

mekanismoak berrituko dituen kudeaketa mekanismoa modernizatzen jardun beharko da.

Garrantzi berezia eskainiko zaiolarik, beste batzuen artean, administrazioa eredugarri

izateari. Horretarako, erosketak eta kontratazioak egiterakoan iraunkortasun irizpideak

(sozialak, etikoak, ingurumenekoak eta berritzaileak) aintzat hartzea proposatzen da.

Tokiko agintaritzak, ere, iraunkortasunerantz egin beharreko aldaketan giltzarri dira; izan

ere, Europar Batasunaren mailan ezarri diren helburuak lortzeko, toki agintaritzak ekonomi,

gizarte eta ekologi azpiegituren sorkuntza, funtzionamendu eta mantentzearen arduradunak

dira, planifikazioak ikuskatu eta tokiko politikak eta arautegiak ezartzeko ardura dutenak

(EUSTAT, 2012). Zentzu honetan, Gipuzkoako Foru Aldundiak 2011. urtean Gipuzkoa 2020‐

2030 Estrategia onartu zuen. Bertan jasotzen diren sei erronketako batek ondorengoa

proposatzen du: iraunkortasunaren aldeko apustu osoa bermatzen duen energi, lurralde eta

ingurumen trantsizioa burutzea. Horrenbestez, mugikortasun iraunkorra eta energia

berriztagarrien erabilera bi proiektu estrategiko izango dira.

Udalen eremuan, agintaritzek gehien erabiltzen duten lanabesa Tokiko Agenda 21 (TA21)

da; horren bitartez, eragile sozio‐ekonomikoen inplikazioa bilatzeko asmoa dago udalerriko

ingurumen eta gizarte arazoak identifikatzeko, baloratzeko, aurreikusteko eta zuzentzeko

lanetan. Udalerriek eta eskualdeek Tokiko Ekintzen Plangintzak sustatu eta garatu behar

dituzte, horiek baitira Tokiko Agendak egituratzen dituztenak lortu beharreko helburuak eta

aurrera eraman beharreko ekintzak tarteko.

2002. urtetik Tokiko Agendak dinamizatzen eta bultzatzen dituen koordinazio bilgunea

Udalsarea 21 da, Iraunkortasunerako Udalerrien Euskal Sarea. Berau sortzearen arrazoi

nagusia, Tokiko Agenda 21 diseinatzeko fasea gaindituta zuten eta tokiko jasangarritasun

prozesuak abiatzera zihoazen udalerriei erantzutea zen. Beraz, hasiera batean hamasei

udalerri ziren sareko kide, horietatik zortzi gipuzkoarrak: Arrasate, Azkoitia, Azpeitia,

Donostia‐San Sebastian, Legazpi, Oiartzun, Tolosa eta Zarautz.

Beraz, 2002. urtearen amaieran, Udalsarearen helburuak eta jarduera definitzeari ekin

zitzaion, diagnosi eta plangintza prozesu baten bitartez; emaitza 2003‐2005 garaiko Plan

Estrategikoa izan zen. Lehendabiziko Plan horretan Udalsareak bere funtzionamenduaren

lehen hirurtekoan izango zituen misioa eta helburu estrategikoak definitu ziren, baita

garatuko zituen jarduerak ere.


229

Horren ostean, 2006 urtean, bigarren Plan Estrategikoa prestatu zen (2006‐2009). Plan

horrek ez zuen aldaketa handirik egin Sarearen hasierako formulazioan ezarritako

norabidean, baina beraren zerbitzuak eta funtzionamendua doitu zituen, 2003 eta 2005

bitartean bazkideen kopuruak izandako igoera mardulera eta prozesuek eskuratutako

heldutasun mailara egokitzeko.

Gaur egun, Udalsarea 21 EAEko 196 udalerrik osatzen dute, baita Eusko Jaurlaritzako

Ingurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta Arrantza Sailak, Osasun eta Kontsumo

Sailak, Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailak, URA agentziak, eta Ingurumen Jarduketarako

Sozietateak (Ihobe). Erakunde multzo honek Euskal Autonomia Erkidegoko maila

administratibo guztiak hartzen ditu aintzat, eta ahalegin guztiak norabide berean gidatzen

ditu: euskal udalerrietan garapen iraunkorra eta eraginkorra lortzera.

Bestalde, une honetan 2010‐2015 sasoiko Plan Estrategiko onarpenarekin, Udalsarea 21ek

erronka bati aurre egiten dio, hots, bere jarduna eta bere funtzionamendu eredua

testuinguru berrira egokitzeko erronkari. Barneko eremuari dagokionez, kontuan izan behar

da Sareko kide diren udalerriak asko eta askotarikoak direla, beren prozesuak heldutasun

maila desberdinetan daudela, eta, beraz, beren eskariak ere desberdinak direla. Egoera honi

erantzuna eman nahirik, Ekitaldeak sortzeko aukera eskaintzen zaie udalerriei.

Ekitaldeak, gaikako lan‐taldeak dira, udalerriak elkarren artean komunikatzeko, ikasteko,

laguntzeko eta ekiteko balio dutenak. Helburu jakin batzuk izaten dituzte urtebetez lantzeko

eta lortutako emaitzak Udalsarea 21eko udalerri guztietara estrapolatzeko modukoak

(ekitalde jakin horretan parte hartu dutenei eta ez dutenei) izateko asmoa dute. 2007‐2008

epealdian Erosketa Publiko Berdea tokiko euskal administrazioan ekitaldea eratu zen.

Aipatu nahi da, Erosketa Publiko Berdea tokiko euskal administrazioan ekitaldearen

egitekoen artean ondorengoak zehaztu zirela: alde batetik, euskal administrazioen erosketa

prozesuetan ingurumen aldagaia sistematikoki txertatzea; bestetik, erosketa publiko

berdearen estrategia bat zehaztua; eta hirugarrenik, lan‐taldean parte hartu zuten hogei

administrazioetan erosketa publiko berdearen inguruko jardunbide egoki bat garatzea.

Jaso diren egiteko ezberdinak aurrera eramateko lan plangintza bat prestatu zen zeinak

jorratu beharreko ildo nagusi moduan ondorengoak zituen: 1) udal administrazioaren


230

erosketa eta kontratazioen antolakuntza ebaluatu eta identifikatu, besteak beste,

kontratatzeko modurik ohikoenak eta erosketa eta kontratazio prozesuetan inplikatuta

dauden udal administrazioaren sailak zeintzuk diren antzemateko; 2) EKPBarekiko

konpromiso politikoa indartzeko aldez aurretik tokiko administrazioak duen konpromisoa

ebaluatu eta EKPBaren politika‐eredu bat gauzatu; 3) lehentasuna eman zaien produktu edo

zerbitzu multzoentzako erosketa eta kontratazioetan ingurumenaren ikuspegia

barneratzeko jarraibideak zehaztu; 4) EKPBarekin lortzen diren emaitzak kontrolatzeko

adierazleak definitu; eta 5) erosketa eta kontratazioaz arduratzen direnei trebakuntza,

informazioa eta hornitzaileekin harremanak erraztu.

Orokorrean, Ekitaldeak ezinbesteko erreminta dira Tokiko Agenda 21ak dinamizatzeko eta

Udalsarea 21eko helburuak lortzeko. Horrela izan da Erosketa Publiko Berdea tokiko euskal

administrazioan ekitaldea ere. Ekitalde honi esker, EKPBari buruzko eskuliburu bat garatzea

posible izan da. IHOBEk argitaratu zuen, Ecoinstitut Barcelona enpresaren laguntzarekin,

2008. urtean lehenengo aldiz eta, bi urte beranduago, 2010. urtean 3. argitalpen gehitua

kaleratu zuen. Bertan, alde batetik, ondorengo gaiei buruzko informazio teorikoa jasotzen

da: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen (EKPB) kontzeptua; Kontratazio publikoari

buruzko Europako zuzentarauak; Sektore Publikoaren Kontratuen Legean jasotako

berritasunak; edo lehentasuna duten produktuen eta zerbitzuen taldeekin lotutako

ingurumen eraginei buruzkoa eta, bestetik, merkatuaren egoera; ingurumen irizpideak

txertatzeko estrategia, eta EAEko administrazio publikoetako jardunbide egokiei buruzko

informazio praktikoa aipatzen da.

Kanpora begira, berriz, testuingurua oso baldintzatuta dago egoera ekonomikoagatik eta

jasangarritasun eta ingurumen politikek Europan eta EAEn duten bilakaeragatik.

Amaitzeko, gehitu behar da, Gipuzkoako Tokiko Agenda 21eko Behategiak (TA21eko

Behatokia) 2005. urteaz geroztik Gipuzkoa herrialdearen iraunkortasun eta Tokiko

Agenda21en egoera eta joeren jarraipena egin eta ebaluatzeaz gain informazio hori

administrazioari eta gizarteari aditzera ematen diharduela. Nabarmendu behar da, bere

sorreratik, Behatokiak Gipuzkoako udalei laguntza zuzena eskaini izana; beste gauza batzuen

artean, udalek Tokiko Agenda 21en esparruan antolatzen dituzten iraunkortasuneko tokiko

politika gauzatuen urteko ebaluazioa egiterakoan. Ebaluazio horretan udal teknikari

ezberdinek parte hartu ahal izan dute, eta ondorioz, horiek Tokiko Agenda 21ean gehiago


231

inplikatu dira, eta denen artean planen dinamizazioa areagotu egiten da. Tokiko Ekintza

Planetako jarduerak finantzatuz ere udalei laguntza eskaintzen die TA21eko Behatokiak.

Bestalde, azpimarratzekoa da, TA21eko Behatokia Gipuzkoako iraunkortasuneko politika

publikoak koordinatzeaz arduratzen dela. Horretarako, udalerri ezberdinen ekintza planen

gauzatzea zehaztapena eta iraunkortasun adierazleen informazioa jaso ostean, alegia,

indarrean dauden politika publikoek garapen iraunkorrari loturik duten eraginkortasuna

aztertu ondoren foru administrazioak etorkizunean izango dituen ekimen premiak

aurreikusten ditu.

6.4. GIPUZKOAKO HERRIALDEAREN EGITURA PRODUKTIBOAREN ANALISIA

Gipuzkoako ekonomiaren industria izaera azpimarragarria da, zentzu horretan, EAEko BEG‐

aren %25,1a industria‐sektoretik eratorria den moduan Gipuzkoako herrialdearen kasuan

%28,264a sortzen du aipatu sektoreak.

Enpleguaren ikuspegitik ere nabarmentzekoa da industria‐sektorearen garrantzia. Esate

baterako, 1985. urtean industria‐sektorean kontzentratzen zen Gipuzkoako biztanleria

landunaren %43a eta EAEko %40,8a. Denboraren joanean, ordea, enpleguari dagokionez

sektore honen garrantzi erlatiboaren bilakaera beherakorra izan da Gipuzkoako

herrialdearen kasuan. Horrela, 2000. urtean biztanleria landunaren heren bat jasotzen zuen

sektore honek eta 2011. urtean %27,9a. Balio absolutuak kontuan izaten badira, 2011.

urtean Gipuzkoako herrialdean industria‐sektoreak 86.000 baino pertsona gehiagori eskaini

zion enplegua eta EAE mailan berriz 223.000 pertsona baino gehiagori.

Bestalde, 1985‐2011 epealdian zerbitzu‐sektorearen presentzia areagotu egin da enpleguari

dagokionez. Horrenbestez, 2011. urtean enpleguen %68 eta %64a sektore honetan bildu zen

EAE eta Gipuzkoako kasuan hurrenez hurren (ikusi 6‐3 irudia).

64 Eustat‐ek eskainitako Kontu Ekonomikoei buruzko datuetatik lortuak, 2010. urterako Gipuzkoako kasuan eta 2011. urterako EAE‐ren kasuan.


232

6‐3 Irudia: Biztanleria landuna jarduera‐adarreko (%). EAE eta Gipuzkoa. 1985‐2011.

Iturria: Egileak egina, EUSTAT‐eko datuekin.

Honenbestez, Gipuzkoako herrialdearen egitura produktiboa zehatzago aztertzeko Eustat‐ek

urtero berriztaturik eskaintzen duen Jarduera Ekonomikoen Gidazerrendan jasotzen den

informazioa aztertuko da. Iturri estatistiko honi esker jarduera‐adar bakoitzean diharduten

establezimenduen kopurua zehaztasun maila esanguratsu batekin kalkulatu daiteke.

Aipatu behar da, EUSTAT‐ek establezimenduei buruzko datuak jasotzerakoan Jarduera

Ekonomikoen Sailkapen Nazionalaren (JESN) irizpideak jarraitzen dituela eta

establezimenduak 10 jarduera‐adar (A10) nagusienetan edo 64 jarduera‐adarretan (A64)

banatzen dituela (JESN 2 digitu arteko banaketa) ezagutzea posible da.

Horrenbestez, hamar jarduera‐adar (A10) nagusienetan eginiko banaketa kontuan izaten

bada establezimenduen gehiengoa (%37,6) “Handizkako eta txikizkako merkataritza; ibilgailu

motordunen eta motozikleten konponketa; garraioa eta biltegiratzea; ostalaritza”

jardueretan biltzen dira. Baita enpleguari dagokionez ere, izan ere, enplegu osoaren laurden

bat baino gehiago jarduera‐adar honetan pilatzen da: Gipuzkoako herrialdearen kasuan

2011. urtean %26,2‐a hain zuzen ere. Establezimenduen kopuruari loturik, bigarren

jarduera‐adar garrantzitsu moduan “Eraikuntza” ageri da (establezimenduen %15,4a ageri

dira) eta hirugarren lekuan “Jarduera profesionalak, zientifikoak eta teknikoak;

administrazio jarduerak eta zerbitzu lagungarriak” (%14,7rekin) legoke. Ezin da gauza bera

esan, ordea, enpleguaren banaketa kontuan izaten denean. Kasu horretan, bigarren


233

jarduera‐adar garrantzitsuena “Erauzteko industriak; manufaktura industria; energia

elektrikoaren, gasaren, lurrinaren eta aire girotuaren hornidura; ur hornidura, saneamendu

jarduerak, hondakinen kudeaketa eta deskontaminazioa” litzateke enpleguaren %25,7a

sortzen duelarik eta, hirugarrena, “Herri administrazioa eta defentsa; derrigorrezko gizarte

segurantza; hezkuntza; osasun eta gizarte zerbitzuetako jarduerak” enpleguaren %19,2a

sortuta. Ezberdintasun hau sektore edo jarduera‐adarraren arabera establezimenduen

tamaina oso desberdina izatearen ondorioa da.

6‐7 Taula: Establezimenduak eta enplegua jarduera‐adarraren (A10) arabera. Gipuzkoa. 2011.

Establezimendu kopurua Enplegatu kopurua

Zenb. % Zenb. %

02. Erauzteko industriak; manufaktura industria; energia elektrikoaren, gasaren, lurrinaren eta aire girotuaren hornidura; ur hornidura, saneamendu jarduerak, hondakinen kudeaketa eta deskontaminazioa

5.422 8,5 75.203 25,7

03. Eraikuntza 9.816 15,4 24.496 8,4

04. Handizkako eta txikizkako merkataritza; ibilgailu motordunen eta motozikleten konponketa; garraioa eta biltegiratzea; ostalaritza 23.987 37,6 76.635 26,2

05. Informazioa eta komunikazioak 1.096 1,7 5.633 1,9

06. Finantza jarduerak eta aseguruetakoak 1.646 2,6 6.661 2,3

07. Jarduerak higiezinekin 1.966 3,1 2.318 0,8

08. Jarduera profesionalak, zientifikoak eta teknikoak; administrazio jarduerak eta zerbitzu lagungarriak 9.401 14,7 32.820 11,2

09. Herri administrazioa eta defentsa; derrigorrezko gizarte segurantza; hezkuntza; osasun eta gizarte zerbitzuetako jarduerak 5.264 8,3 56.117 19,2

10. Arte, aisialdi eta entretenitzeko jarduerak eta beste zerbitzu batzuk 5.170 8,1 12.547 4,3

Guztira 63.768 100,0 292.430 100,0

Iturria: Egileak egina EUSTAT eta Jarduera Ekonomikoen Gidazerrendako datuekin

Egitura produktiboa xehetasun gehiagorekin aztertzea posible da 64 jarduera‐adarretan

desagregatutako datuak aztertzen badira (ikusi 4. Eranskina). Azken irizpide hau kontuan

izanik, hurrengo orrialdeko 6‐8 taulan 2011. urtean Gipuzkoako herrialdearen kasuan

establezimendu kopuruaren arabera jarduera‐adar garrantzitsuenak sailkatu dira.


234

6‐8 Taula: Jarduera‐adarraren garrantzia establezimendu‐kopuruaren arabera. Gipuzkoa. 2011.

Establezimendu kopurua Enplegua

Zenb. % Zenb. %

30. Txikizkako merkataritza, ibilgailu motordunak eta motozikletak salbu 10.023 15,7 25.585 8,7

27. Eraikuntza 9.816 15,4 24.496 8,4

36. Ostalaritza 4.520 7,1 17.850 6,1

29. Handizkako merkataritza eta merkataritzako bitartekariak, ibilgailu motordunen eta motozikletena salbu 4.092 6,4 14.743 5,0

31. Lurreko eta hodi-sare bidezko garraioa 3.496 5,5 9.225 3,2

45. Jarduera juridikoak eta kontabilitateari lotutakoak 3.064 4,8 6.756 2,3

56. Osasun jarduera 2.471 3,9 13.844 4,7

46. Arkitektura eta ingeniaritzako zerbitzu teknikoak; saiakerak eta azterketa teknikoak 2.138 3,4 4.597 1,6

62. Beste zerbitzu pertsonal batzuk 2.042 3,2 4.133 1,4

44. Jarduerak higiezinekin 1.966 3,1 2.318 0,8

(x)Isilpekotasun arrazoiak direla eta babestutako laukia


Aurreko 6‐8 taulan jaso diren hamar jarduera‐adarrek establezimenduen %68a biltzen dute

eta enpleguaren %42‐a. Ehuneko hau termino absolutuetan 126.547 okupatu inguru dira.

Bestalde, enplegua bakarrik kontuan izaten bada, lehenengo hamar jarduera‐adar

esanguratsuenen zerrenda nabarmenki aldatzen da. Jarduera hauek 6‐9 taulan jasotzen dira

eta Gipuzkoako enpleguaren %59‐a eta establezimenduen %58‐a osatzen dute. Jarduera

hauen artean zerbitzu‐sektoreko jarduera‐adar garrantzitsuak daude, hezkuntza eta osasuna

besteak beste. Laugarren postuan produktu metalikoen fabrikazioa agertzen da, gipuzkoar

enpleguaren %6,1 jasotzen duelarik.


235

6‐9 Taula: Jarduera‐adarraren garrantzia, enpleguaren arabera. Gipuzkoa. 2011.

KOP. Enplegua

Zenb. % Zenb. %

30. Txikizkako merkataritza, ibilgailu motordunak eta motozikletak salbu 10.023 15,7 25.585 8,7

27. Eraikuntza 9.816 15,4 24.496 8,4

55. Hezkuntza 1.945 3,1 20.917 7,2

16. Produktu metalikoen fabrikazioa, makineria eta ekipoak salbu 1.776 2,8 17.909 6,1

36. Ostalaritza 4.520 7,1 17.850 6,1

29. Handizkako merkataritza eta merkataritzako bitartekariak, ibilgailu motordunen eta motozikletena salbu 4.092 6,4 14.743 5,0

56. Osasun jarduera 2.471 3,9 13.844 4,7

54. Herri Administrazioa eta defentsa; Derrigorrezko Gizarte Segurantza 401 0,6 13.268 4,5

19. Beste inon sailkatu gabeko makineriaren eta ekipoen fabrikazioa 412 0,6 12.885 4,4

53. Segurtasun eta ikerketa jarduerak; zerbitzuak eraikinetako eta lorezaintzako jarduerak; bulegoko administrazio jarduerak eta enpresentzako lagungarri diren beste jarduera batzuk 1.826 2,9 11.634 4,0



Datu hauei esker eta hurrengo 6‐10 taulan jasotzen denez, industria‐sektoreari loturiko

enpleguaren barne banaketa ezagutzea posible da. Enplegua gehien kontzentratzen den

jarduera‐adarrak ondokoak dira: “Produktu metalikoen fabrikazioa, makineria eta ekipoak

salbu” (industria‐sektoreari dagokion enpleguaren %23,8‐a), “Beste inon sailkatu gabeko

makineriaren eta ekipoen fabrikazioa” (%17,1) eta “Metalurgia; burdinazko, altzairuzko eta

burdin aleaziozko produktuen fabrikazioa% (%8,7). Hiru jarduera‐adar hauek herrialdeko

industria‐sektoreari loturiko enpleguaren ia erdia biltzen dute.

Establezimenduek, aldiz, kontzentrazio eredu desberdin bat jarraitzen dute. Horrenbestez,

establezimendu gehien dituzten jarduera‐adarrak dira “Produktu metalikoen fabrikazioa,

makineria eta ekipoak salbu” (industria establezimenduen 32,8%), “Elikagaien, edarien eta

tabakoaren industria” (9,5%) eta “Altzarien fabrikazioa; manufakturako beste industria

batzuk” (8,8%). Hiru jarduera‐adar hauek herrialdeko industria‐sektoreari loturiko

establezimenduen ia %51a biltzen dute.


236

6‐10 Taula: Establezimenduak eta enplegua industrian. Gipuzkoa. 2011.

KOP. Enplegua

Zenb. % Zenb. %

04. Erauzteko industriak 14 0,3 153 0,2

05. Elikagaien, edarien eta tabakoaren industria 514 9,5 4.941 6,6

06. Ehunen industria, janzkiak egitea, larruaren eta oinetakoen industria 246 4,5 826 1,1

07. Egurraren eta artelazkiaren industria, altzariak izan ezik; otargintza eta espartzugintza 279 5,1 1.157 1,5

08. Paperaren industria 80 1,5 2.201 2,9

09. Arte grafikoak eta grabatutako euskarrien erreprodukzioa 360 6,6 1.458 1,9

10. Kokea lortzeko eta petrolioa fintzeko fabrikak - - - -

11. Industria kimikoa 57 1,1 1.125 1,5

12. Botiken fabrikazioa 3 0,1 x x

13. Kautxu produktuen eta plastikoen fabrikazioa 176 3,2 3.525 4,7

14. Metalikoak ez diren beste produktu mineral batzuen fabrikazioa 137 2,5 1.689 2,2

15. Metalurgia; burdinazko, altzairuzko eta burdin aleaziozko produktuen fabrikazioa 79 1,5 6.563 8,7

16. Produktu metalikoen fabrikazioa, makineria eta ekipoak salbu 1.776 32,8 17.909 23,8

17. Informatikako, elektronikako eta optikako produktuen fabrikazioa 82 1,5 3.311 4,4

18. Material eta ekipo elektrikoen fabrikazioa 112 2,1 4.622 6,1

19. Beste inon sailkatu gabeko makineriaren eta ekipoen fabrikazioa 412 7,6 12.885 17,1

20. Ibilgailu motordunen, atoien eta erdiatoien fabrikazioa 46 0,8 2.326 3,1

21. Beste garraio material baten fabrikazioa 37 0,7 x x

22. Altzarien fabrikazioa; manufakturako beste industria batzuk 475 8,8 3.216 4,3

23. Makineria eta ekipoen konponketa eta instalazioa 326 6,0 1.474 2,0

24. Energia elektrikoaren, gasaren, lurrinaren eta aire girotuaren hornidura 76 1,4 383 0,5

25. Ura hartu, araztu eta banatzea 32 0,6 304 0,4

26. Hondakin urak hartu eta tratatzea; hondakinak bildu, tratatu eta deuseztatu; balorizazioa; deskontaminazioko jarduerak eta hondakinak kudeatzeko beste zerbitzu batzuk

103 1,9 1.719 2,3


5.422 100,0 75.203 100,0




237

6.5. EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEAREN ERAGINA GIPUZKOAKO HERRIALDEAN

Orokorrean, Administrazio Publikoa eta Input‐Output taulak erlazionatzen direnean

Administrazio Publikoek buruturiko gastuek herrialde edo erregio bateko ekonomian duen

eragina aztertu nahi izaten da. Horrez gain, Input‐Output analisian oinarritutako

metodologiak oso tresna erabilgarriak dira jarduera adar bati loturiko azterketa burutzeko,

hau da jarduera adar horren egitura produktiboa aztertzeko baita jarduera adar horrek

gainontzeko jarduera adarrekin dituen harreman zuzenak zein zeharkakoak aztertzeko ere.

Garatuko den puntu honetan bigarren arlo honetan sakonduko nahi da.

Aurrekoaz gain, Gipuzkoako ingurumenaren sektorearen ezagutza jorratuko da. Ingurumena

zentzu orokorrean hartzen bada, izendapen horren baitan gero eta jarduera gehiago sartzen

dira, hau da, ingurumenarekin loturiko xede zuzenak edo zeharkakoak dituzten jarduerak

gero eta gehiago dira egunetik egunera. Baina, ekonomi jardueraren sailkapen ofizialei

begiratzen bazaie, hitzaren zentzu hertsian, ez da existitzen ingurumenaren sektorerik.

Horrenbestez, atal honen bigarren azpi‐puntuan ingurumen jardueren garrantzi ekonomikoa

neurtzeko modu bat proposatzen da eta ondoren Gipuzkoako Herrialdearen kasuan aipatu

jarduerak duen garrantzi ekonomikoaren balorazioa bat burutuko da.

6.5.1. ADMINISTRAZIO PUBLIKOAK EKPBAN DUEN ERAGINAREN HURBILKETA

Aurrera jo baino lehen aipatu nahi da, Gipuzkoa herrialde mailarako input‐output taula

modu sistematiko batean eskaintzen duen iturri estatistikorik eskuragarri ez dagoenez

Eustat‐ek eskaintzen duen EAErako input‐output taula simetrikoaz baliatu garela,

Gipuzkoako herrialderentzat estrapolagarria dela iritziz.

Berriki, Eusko Jaurlaritzak Euskal Autonomia Erkidegoko EKPB jarduerak 2011‐2014 aldian

finkatzeko Erosketa eta Kontratazio Publiko Berderako Programa (2011‐2014) aurkeztu du.

Programan jasotako helburu nagusiaren arabera 2012an Eusko Jaurlaritzaren eta haren

erakunde elkartuen erosketa publikoaren %75ek ingurumen irizpideak izango dituzte

lehentasunezkoak bezala izendatu diren produktu eta zerbitzuen kasuan eta %100ak

2014ean. Baina, oraindik EKPBri loturiko emaitzak neurtzeko metodologiarik ez da zehaztu.

Zentzu honetan, Links between the environment, economy and jobs (GHK, 2007) azterketa


238

europarrak, nahiz eta azterketa oso bat izatetik urrun egon, EKPBak ondorengo sektore

ekonomikoetan eragin esanguratsua izan dezakeela iradokitzen du: nekazaritza, egurgintza,

papergintza, energia elektrikoa, ura, eraikuntza, banka. Horrez gain, lan berean, adibide

moduan sektore hauetako bakoitzean honela eragin daitekeela jasotzen da: elikagai

ekologikoak, altzari birziklatuak, paper birziklatua, energia kontsumo baxuko edo energia

berriztagarriko argiteria edo garapenerako egitura baltzuak erosiz, hurrenez hurren.

Badira ekonomia‐eragin induzituak kalkulatzeko aukera ezberdinak, baina lan honetan

Input‐Output (I‐O) metodologia erabiliko da. Beraz, atal honetan Administrazio Publikoaren

edo Herri‐administrazioaren harreman totalak, zuzenak zein zeharkakoak, aztertuko dira.

Izan ere, harreman totalei esker ekoizpen sektoreen arteko erlazioa bere osotasunean

aztertu daiteke.

Wassily W. Leontief ekonomialariak argitaratu zuen “Structure of the American Economy,

1919‐1929: An Empirical Application of Equilibrium Analysis” (1941) lanari esker sortu zen

Input‐Output analisia. Analisi honen bidez, ekonomia baten produkzio sektorea sakon eta

xehetasunez aztertzeko jarduera‐adar edo produkzio‐adar deituriko azpisektoretan

desagragatzen da. Horrenbestez, ekonomia bat n jarduera‐adar ezberdinetan banatzen bada

eta jarduera‐adar bakoitzaren ekoizpena, hurrenez hurren, X1, X2,…,Xn.bada, Input eta

Outputen arteko fluxua I‐O taula batean honela adierazi daiteke (ikusi 6‐11 taula):

6‐11 Taula: Input‐Output taula.

Jarduera‐adarrak Bitarteko kontsumoa Azken eskaria Output totala

Bitarteko

kontsumoa

z11 z12 z1n D1 X1

z21 z22 z2n D2 X2

zn1 zn2 znn Dn Xn

Input primarioak v1 v2 vn

Output totala X1 X2 Xn



239

Goiko 6‐11 taulan ikusten denez, I‐O taulak sarrera bikoitzeko taulak dira eta kontabilitate‐

ekitaldi batean zehar, urtebetean gehienetan, sektore produktibo batean eta horren eta

beste sektoreen artean gertatzen diren mendekotasun harremanak kuantifikatzen ditu. Hau

da, jarduera adar bakoitzaren salmenta eta erosketak modu matrizial batean jasotzen dira

eta zij (i,j = 1,2,…,n) elementu bakoitzak salmenta eta erosketaren balioa adierazten du aldi

berean. Beraz, I‐O taula honela irakurri daiteke:

Errenkadetan oinarrituta: Jarduera adar bakoitzaren salmentak jasotzen dira, hau

da, jarduera adar bakoitzak gainontzekoei eta azken eskariari egiten dion ekarpena.

?? ????? ? ?? ? ? 1,2, … , ??

Zutabetan oinarrituta: Jarduera adar bakoitzaren erosketak, hots, jarduera adar

bakoitzak gainontzekoei burutzen dizkien erosketak eta input primarioei egiten dien

ekarpena.

?? ????? ? ???

? ? 1,2, . . , ?

Beraz, I‐O taulako errenkadek jarduera adar bakoitzaren salmenten egiturari buruzko

informazioa jasotzen dute. Bitarteko erabiltzaileei edo bitarteko eskariari eginiko salmentak

eta azken eskariari, hau da, famili kontsumo, kontsumo publiko, inbertsio edo kapital

formazio eta esportazioei eginiko salmentak. I‐O taulako zutabeek, berriz, jarduera‐adar

bakoitzaren kostuaren egitura aurkezten du, hots, jarduera‐adar bakoitzaren ekoizpena

ahalbidetzen duen bitarteko erosketei eta input primarioei, hau da, soldaten ordainketa,

soberakin garbia (amortizazioa deskontatuta), amortizazioa eta zeharkako zergei buruzko

informazioa. Errenkada zein zutabeen batura berdina izango da jarduera‐adar

bakoitzarentzat eta ekonomia osoarentzat.

Bestalde, azpimarratu behar da, ekonomia baten produkzio sektorearen desagregazio maila

ezberdina izan daitekeela. Atal honetan erabili dugun I‐O taulan 88 jarduera adar

ezberdinetan desagragetzen da EAEko egitura produktiboa eta 75. jarduera adarra

Administrazio Publikoari edo Herri‐administrazioari dagokio.

Aipatu denez, I‐O taula simetrikoaren zutabe bakoitzak erregio bateko jarduera adar

bakoitzaren erosketei buruzko informazioa biltzen du eta input edo bitarteko kontsumo


240

moduan izendatzen dira. Beraz, I‐O taulako 75. zutabean Administrazio Publikoak

gainontzeko jarduera adarrei eginiko erosketak jasotzen dira.

Beraz, Administrazio Publikoaren ekoizpen egitura zehazteko aukera bat sektore jakin

bakoitzetik (xij) egindako ondasun eta zerbitzuen erosketak AAPP burutzen dituen bitarteko

kontsumo totalarekin zatitzea litzateke. Modu honetara lortzen diren koefizienteek

ekoizpen sektore bakoitzak AAPP adarraren kostu egituran duen garrantzia zehaztuko dute.

Beherago jaso den 6‐9 grafikoan argi ikusten da, administrazio publikoaren guztirako

ekoizpenerako batik bat ondorengo sektoreetako ondasun eta zerbitzuen eskaria egiten

dela: Enpresen bestelako jarduerak (%25,87), komunikazioak (%11,38), eraikuntza (%7,92),

informatika‐jarduerak (%6,69) eta energia elektrikoa (%6,12). Alegia, gipuzkoar herri‐

administrazioaren erosketen erdia baino gehiago (ia erosketen %58a) bost jarduera‐adar

horietan kontzentratzen da.

6‐9 Grafikoa: Administrazio Publikoak beste jarduerei eginiko erosketen banaketa

Iturria: Egileak egina EUSTATeko datuekin.

25,87%

11,38%

7,92%

6,69%6,12%4,39%

4,17%

3,62%

3,40%

2,76%

2,10%

2,01%

1,97%

1,70%

1,70%

1,57%

1,49%

11,14%

74. Enpresen bestelako jarduerak

66. Komunikazioak

55. Eraikuntza

72. Informatika‐jarduerak

52. Energia elektrikoa

67. Bankuak

70. Onibar‐jarduerak

22. Argitalpena eta arte grafikoak

59. Ostalaritza

23. Petrolioa fintzea

54. Ura

65. Garraiori erantsiak

73. Ikerketa eta garapena

82. Guztiontzako saneamendua

53. Gasa eta ur‐lurruna

21. Papergintza

62. Lehorreko bestelako garraioa

Gainerako jarduerak


241

Azterketa honen bidez, Administrazio Publikoak bere erosketaren bidez eraginik handiena

zein ekonomia jardueren gain izango duen jakitea ahalbidetzen du. Beraz, AAPPak

erosketetan iraunkortasun irizpideak barneratzen badituzte badakite zein ekonomi

jardueretan eragingo duten neurri handiago batean.

Aurreko informazioaz gain I‐O taulako bitarteko‐kontsumo datuekin osatutako matrizeaz

baliaturik koefiziente teknikoak ere lor daitezke. Koefiziente teknikoak65, ???, jarduera adar

bakoitzak ekoizten duen unitate bakoitzeko gainontzeko sektoreei egiten dizkion erosketak

adierazten du:

??? ??????

Koefiziente teknikoetan oinarrituta Chenery‐Watanabe (1958) egileek atzeranzko

kateamenduak (backward linkages) kalkulatzeko A koefiziente teknikoen matrizeko

zutabeko elementuen batura proposatu zuten:

?? ? ?????

? ??????? ? ? 1,2, … , ?

Zehazki Gipuzkoako Administrazio Publikoaren adarraren kasurako, aurreko baturaren balio

0,289 da, hots, Gipuzkoako herri‐administrazioak gipuzkoar herrialdean egiten dituen

erosketa guztien balioak gipuzkoar administrazio publikoak ekoizten duenaren ia %29a

osatzen du. Bestalde, koefiziente bakoitzak administrazio publikoak gainerako jarduera‐adar

bakoitzari bere ekoizpen unitate bakoitza aurrera eramateko egiten dizkion erosketak

jasotzen ditu, hots: 0,074 enpresen bestelako jarduera‐adarrari, 0,033 komunikazio

jarduerei, 0,023 eraikuntzari, 0,019 informatika‐jarduerei, 0,018 energia‐elektrikoa jarduera‐

adarrari … A koefiziente teknikoen matrizeko 75. zutabearen guztirako batura 0,289 izan

arte (ikusi eranskineko E‐1 taula). Azken batean, Administrazio Publikoaren egitura

produktiboari buruzko informazioa adierazten du A matrizeak.

Zentzu honetan, input‐output‐en eskari ereduak, ekonomia baten sektore baten eskaria

handitzean gainontzeko jarduera sektore ezberdinetan nola eragiten duten neurtzea posible

65 Koefiziente teknikoez osaturiko matrizea, orokorrean, A matrizea bezala ezagutzen da.


242

egiten du. Baina, koefiziente teknikoetan oinarritutako jarduera‐adarren arteko harremanen

azterketak hauen arteko harremanaren zati bat, garrantzitsuena, bakarrik jasotzen du:

jarduera adarren arteko lotura zuzena. Zeharkako eraginen azterketa burutzeko Leontief‐en

alderantzizko matrizea66 kalkulatu behar da, hots, h jarduera adarraren azken eskaria

handitzen denean bere ekoizpena handitu beharko du, baina horretarako i jarduera

adarraren bitarteko input gehiago beharko ditu eta, ondorioz, i jarduera adarrak gehiago

ekoiztera bultzatzen du, alegia, i jarduera adarrak j jarduera adarraren bitarteko input

gehiago beharko ditu …

Leontief‐en alderantzizko matrizearen67, (I‐A)‐1, elementuek ekonomia bateko sektore edo

jarduera adarren arteko mendekotasunari buruzko informazio zehatza jasotzen du azken

eskariaren bidez. Horrez gain, Rasmussen‐ek (1956) edozein j jarduera‐adarraren zeharkako

atzeranzko lotura definitzeko Leontief‐en alderantzizko matrizeaz baliatuz ondorengo φ? balioa kalkulatzea proposatu zuen:

φ? ??????

? ? 1,2, … , ?

non ??? (I‐A)‐1 matrizearen ij. elementua izango den. Alderantzizko matrizearen j. zutabeko

elementuen batura produkzio biderkatzailea edo hedatze eragina bezala ere ezagutzen da.

Produkzio biderkatzaileak j jarduera adarrak gastua unitate batean aldatzen duenean

gainontzeko sektore guztiek jasango duten eragin totala adierazten du, hau da, ekonomia

horrek azken eskariaren unitate bateko gastu horri aurre egiteko ekonomiaren output totala

zenbatean handitu beharko litzatekeen zehazten du.

Hurrengo 6‐12 taulak herri‐administrazio jarduera adarraren azken eskaria 2.000 moneta

unitatetan handitzeak sortarazten duen hedatze eragina jasotzen du. Ahalik eta argien

izateko asmoarekin, administrazio publikoaren azken eskariaren aldaketa horrek jardueraz

jarduera68 ekoizpen totala zenbatean aldatuko den adierazi da, baita ekonomia erregional

66 Leontief matrizearen alderantzizkoa (I‐A)‐1 bezala adierazten da. I identitate matrizea izango da eta A koefiziente teknikoen matrizea.

67 Ikusi bere garapen matematikoa eranskinean.

68 Eraginik handiena jasango dutenen lehen 24 jarduera adarrenak jaso dira soilik.


243

osoaren ekoizpen totalaren aldaketa ere. Ikusten denez produkzio biderkatzaileak 1,454ko

balioa du, Leontief‐en alderantzizko matrizearen 75. zutabearen batura da, hau da, herri‐

administrazioaren azken eskaria 2.000 moneta unitatetan handitzen bada gipuzkoar

ekonomiaren ekoizpen totala 2.908 moneta unitatetan handituko da.

6‐12 Taula: Herri‐administrazio jarduera‐adarraren azken eskariaren aldaketaren eragina jardueraz jarduera.

(I-A)-1 matrizeko 75. Zutabea

Azken eskariaren aldaketa

Ekoizpen totalaren aldaketa

75. Herri‐administrazioa 1 2.000 2.000×1=2000

74. Enpresen bestelako jarduerak 0,10195 0 2.000×0,10195 = 203,899

55. Eraikuntza 0,04362 0 2.000×0,04362 = 87,231

66. Komunikazioak 0,04228 0 2.000×0,04228 = 84,566

52. Energia elektrikoa 0,02975 0 59,508

72. Informatika‐jarduerak 0,02430 0 48,595

70. Onibar‐jarduerak 0,01935 0 38,700

67. Bankuak 0,01920 0 38,397

65. Garraiori erantsiak 0,01632 0 32,637

23. Petrolioa fintzea 0,01538 0 30,756

22. Argitalpena eta arte grafikoak 0,01507 0 30,139

59. Ostalaritza 0,01306 0 26,124

57. Handizkako merkataritza 0,00962 0 19,242

53. Gasa eta ur‐lurruna 0,00950 0 18,992

73. Ikerketa eta garapena 0,00933 0 18,658

54. Ura 0,00706 0 14,111

82. Guztiontzako saneamendua 0,00640 0 12,807

21. Papergintza 0,00609 0 12,176

62. Lehorreko bestelako garraioa 0,00540 0 10,797

41. Bestelako makineria 0,00373 0 7,469

84. Jolas‐ eta kultur‐jarduerak 0,00367 0 7,337 56. Automobilak saldu eta konpontzea

0,00331 0 6,620

61. Errepidezko zama‐garraioa 0,00322 0 6,448

64. Aireko garraioa 0,00251 0 5,029

31. Bestelako ez‐metalezkoak 0,00245 0 4,893

Gainerako jarduera‐adarrak 0,04160 0 83,203

Guztira 1,454 2.000 2.000×1,454 = 2.908

produkzio

biderkatzailea

Herri‐administrazioaren azken eskaria 2.000 m.u.tan handitzearen eragin totala



244

Beraz, eragin totalak eta eragin zuzenak kuantifikatu ostean zeharkako eraginen balioa

ondorioztatu daiteke. Zentzu honetan, 6–13 taulan Gipuzkoako administrazioak gastatzen

duen euro gehigarri bakoitzeko, Gipuzkoako ekoizpena totala 1,454 eurotan handitzen dela

adierazten du: alde batetik, euro bateko gastuari aurre egiteko administrazio publikoaren

ekoizpena ere euro batean handituko da; beste aldetik, ekoizpena 0,289 eurotan handituko

da administrazio publikoak bere ekoizpena euro batean handitzeko gainontzeko jarduera

adarrei balio horretako erosketak burutuko baitizkio; eta, amaitzeko gainontzeko 0,165

euroak aurreko erosketek eragiten dituzte zeharkako eraginak dira. Guzti hau barneko

datuak erabiliz lortu da, inportazioak kontuan izan gabe. Izan ere, gipuzkoar herri‐

administrazioak herrialde bereko gainerako jarduera adarrekin duen harremana aztertu nahi

izan baita. Dena dela, datu totalekin lortutako emaitzak oso antzeko izango dira.

6‐13 Taula: Administrazio Publikoaren produkzio biderkatzailea.

75. jarduera‐adarra

Herri‐administrazioa

Unitate matrizea (I) 1

Eragin zuzenak (A) 0,289

Zeharkako eraginak 0,165

Produkzio biderkatzailea (I‐A)‐1 1,454


Laburbilduz, atal honetan atzeranzko lotura zuzenak eta totalak edo output‐aren

biderkatzailea edo hedatze eragina kalkulatu dira, hau da, Administrazio Publikoaren azken

eskariaren unitate bateko aldaketa batek gainontzeko sektore edo jarduera adarretan duen

eraginaren intentsitatearen hurbilketa bat egin da: ????? ? 1,454 balioa lortu delarik.

Azpimarratu behar da, indize honen balioa zenbat eta handiagoa izan Administrazio

Publikoaren hedatze eragina orduan eta handiagoa izango dela gainontzeko sektore edo

jarduera adarretan.

Bestalde, azpimarratu behar da, ikuspegi erregional batetik, gastu publikoak ekoizpen

egituran duen hedatze eragina eta ekoizpen eredu zein enplegu berriak sortzeko duen

gaitasuna, ingurumen izaera duten jarduera adarren garapen mailaren araberakoa izango

dela neurri handi batean. Alabaina, “ekonomia berde” bateranzko aldaketak ez du


245

aurreikusten epe luzean enplegu berrien sorrera esanguratsu bat. Enplegu tradizional eta

berdeen arteko saldo garbi nulua edo saldo positibo oso apala sumatzen da, izan ere,

jarduera tradizionalak ingurumen eskaera berrietara egokituak izango diren jarduerengandik

ordezkatuak izango baitira (OIT; CEDEFOP, 2011)

Dena dela, hurrengo atalean, EAEan ingurumen izaera duten jardueren presentzia aztertu

eta estatuko gainontzeko Autonomia Erkidego ezberdinekin alderatuko da.

6.5.2. INGURUMEN JARDUERAK BURUTZEN DITUZTEN ENPRESAK

Espainia mailan ingurumen jardueren guneak aztertu asmoz berriki Vence eta González

(2009) eta Merino de Lucas eta Rodríguez Rodríguez (2009) argitaratutako ekarpenetako

eredua jarraitu da atal honetan. Azterketa burutzeko zailtasunik nagusiena ingurumen

jardueren sailkapena eta jarduera ekonomikoen sailkapenen arteko elkarrekikotasuna

zehaztean aurkitzen da. Eskuarki, ingurumen jarduerak bi multzo handitan bereizten dira;

batetik, funtsezko ingurumen jarduerak daude, hots, ingurumena babestea helburu

nagusitzat dituzten zerbitzuak, eta, bestetik, ingurumenarekin loturiko edo erlazionatutako

jarduerak, nahiz eta hauen jarduera nagusia ez den ingurumen ondasun eta zerbitzuen

ekoizpenera bideratzen, ingurumenarekin oso lotuta daude bai mota horretako ondasun eta

zerbitzuak erabiltzen dituztelako edo funtsezko ingurumen jardueren bitarteko kontsumoa

hornitzeko erabiltzen direlako. Ikuspegi estatistikoari dagokionez, ingurumen teknologia,

ondasun edota zerbitzuak ekoizten dituztenak bakarrik kontuan hartzen dira. Alegia,

orokorrean, bitarteko kontsumoaren hornitzaileak ez dira kontuan hartuko, soilik hauen

izaera ingurumenarekin bakarrik erlazionatuta dagoenean. Horrez gain, ingurumen

teknologia eta ondasunen banatzaileak ere baztertu egingo dira (EOI; OPTI, 2011).

Mota honetako azterketetan Jarduera Ekonomikoen Sailkapen Nazionala (JESN) da

erreferentziazko sailkapena. Aipatutako sailkapenak informazio ekonomikoaren oinarrizko

sailkapena biltzen du, batik bat ikuspuntu sektorial batetik. Azken urteetan, ingurumen

jardueren pisu ekonomikoak gorantz egin duenez, JESNaren azken berrikusketan, JESN‐

2009, ingurumen jarduera gehienak sail konkretu batean bildu dira (E Atala: Ur hornidura,

saneamendu jarduerak, hondakinen kudeaketa eta deskontaminazioa). Dena dela, atal

horretan ez dira jasotzen ingurumen jarduera guztiak. Baina, denboran zeharreko datuak

landu nahi badira JESN‐93 erabili behar da, zeinetan ingurumen jardueren identifikazioa


246

konplikatuagoa den, izan ere, espezifikoak ez diren azpi‐atal ezberdinetan banatzen dira eta

ondorioz ingurumen jarduerak eta ingurumenarekin zerikusirik ez duten jarduerak

elkarrekin batera jasotzen dira, bi jarduera mota ezberdinen arteko bereizketa ezinezko

delarik sarritan.

Jarraian dagoen 6‐14 taulan JESN‐93 sailkapenaz baliaturik ingurumen sektoreari erabat edo

neurri handi batean loturik dauden jarduera ekonomikoak biltzen dira.

6‐14 Taula: JESN‐93an oinarritutako funtsezko ingurumen jardueren mugaketa.

020 Basogintza, baso‐ustiapena eta horiekin loturiko zerbitzuetako jarduerak

02020 Basogintzarekin eta basoak ustiatzearekin loturiko zerbitzuetako jarduerak

233 Erregai nuklearrak eta hondakin erreaktiboak tratatzea

23302 Erregai nuklearrak prozesatzea eta hondakin erreaktiboak kudeatzea

351 Itsasontziak eraiki eta konpontzea

35112 Itsasontziak puskatzea

371 Txatarra eta metalen hondakinak birziklatzea

37100 Txatarra eta metalen hondakinak birziklatzea

372 Metalezkoak ez diren hondakinak birziklatzea

37200 Metalezkoak ez diren hondakinak birziklatzea

401 Energia elektrikoa ekoiztu eta banatzea

40114 Jatorri eolikoko energia ekoiztea

515 Nekazaritzakoak ez diren ekoizkin erdilanduen, txatarraren eta hondakinezko ekoizkinen

handizkako merkataritza

51571 Txatarraren handizkako merkataritza

51572 Hondakinezko ekoizkinen handizkako merkataritza

900 Guztiontzako saneamendu jarduerak

90010 Hondakin‐urak jaso eta tratatzea

90020 Beste hondakin batzuk jaso eta tratatzea

90030 Saneamendu‐ eta deskontaminazio‐jarduerak eta antzekoak

Iturria: Egileak egina, Green jobs. Empleos verdes en España (EOI, 2011) lanean oinarriturik


247

Bestalde, jakina denez, Estatistikaren Instituto Nazionalak (INE) Enpresen Direktorio

Zentralaren (Directorio Central de Empresas, DIRCE) bidez espainiar estatuko enpresei

buruzko informazioa jasotzen du baita lurralde nazionalean kokatutako unitate lokalei

buruzkoa ere. Enpresen burutzen duten jardueraren arabera karakterizatzen ditu,

horretarako JESNaren lehenengo hiru digituak kontuan izango dira. Horrenbestez, EAEko

ingurumen sektorearen ezaugarri nagusiak identifikatzea posible izango da baita EAE

gainontzeko autonomia erkidegoekin alderatzea ere.

Orokorrean, 2000‐2009 epealdian funtsezko ingurumen jarduerek jarduera guztiekiko izan

duten pisuaren joera gorakorra izan da bai maila nazionalean zein autonomia erkidego

gehienetan ere, Asturiasen izan ezik. Zentzu honetan, 2000. urtean funtsezko ingurumen

jarduerekin zerikusia zuten establezimenduak ekoizpen establezimenduen %1,24a osatzen

bazuten, 2009. urtean %1,81a izatera pasa ziren. Euskal AEn 2000. urtean 2.453

establezimendu zenbatu ziren (establezimendu guztien %1,53a), 9 urte beranduago 2.988

zenbatu ziren (%1,59 guztiekiko) (DIRCE, 2000 eta 2009).

Beraz, Autonomia Erkidego bakoitzean ingurumen jarduerak burutzen dituzten

establezimenduen ehunekoa estatuko bataz bestekoarekin alderatzen bada, “berdeenak”

diren erkidegoak zeintzuk diren zehaztu daiteke. Honela, esan daiteke, 2000. urtean 10

erkidegok zutela estatuko baino batez besteko handiagoa, horien arten hirugarren postuan

EAE aurkitzen zelarik. Haatik, 2009. urtean erkidego berdeenen multzoa 11 kideraino

handitu bazen ere EAE ez zegoen horien artean, izan ere, estatuko batez bestekoa %1,81

bazen EAErena %1,59koa zen (DIRCE, 2000 eta 2009).

Funtsezko ingurumen jardueren kontzentrazio geografikoa zehazteko, enpresak orokorrean

eta funtsezko ingurumen jarduerak burutzen dituzten enpresak autonomia erkidego

ezberdinetan nola banatzen diren kalkulatu da. Ondoren, autonomi erkidego

bakoitzarentzat funtsezko ingurumen jarduerak burutzen dituzten eta enpresa orokorren

ehunekoen arteko diferentziala kalkulatu da. Horrenbestez, 6‐15 taulan ikus daitekeenez,

enpresen zein ingurumen jarduerak burutzen dituzten enpresen kontzentrazio handiena

duten erkidegoak dira Katalunia, Andaluzia, Valentziako Erkidegoa eta Madrilgo Erkidegoa.

Lau autonomia erkidego hauetan espainiar establezimenduen %60a baino gehiago biltzen

dira eta ingurumen jarduerak burutzen dituzten establezimenduen %52a baino gehiago.

Horrez gain, Valentziako erkidegoan ingurumen jarduerekin erlazionatuta dauden enpresen


248

kontzentrazio erlatibo altuena du. Izan ere, jarduera “berdeen” %12,47 eta jarduera

orokorren %10,83a ordezkatzen dute. Aldiz, Andaluzia, Katalunia eta Madrid Erkidegoak

diferentzial negatiboa dute, azken honek du gainera diferentzial negatibo handiena (%‐

4,84).

Euskal AEn establezimendu produktiboen %4,99a biltzen dira eta ingurumen jarduerak

burutzen dituzten enpresen %4,38a, beraz 0,61 puntuko diferentzial negatiboa du.

6‐15 Taula: Funtsezko ingurumen jarduera garrantzitsuenetan diharduten enpresen banaketa. 2009.

Autonomia Erkidegoa Enpresen banaketa Ingurumen

enpresen banaketa

Diferentziala

(ehunekoak)

Andaluzia % 15,37 %14,23 ‐1,14

Aragoi %2,82 %2,89 0,07

Asturias %2,18 %1,66 ‐0,52

Balear Uharteak %2,79 %3,08 0,29

Ceuta eta Melilla %0,22 %0,28 0,06

Errioxa %0,72 %0,87 0,15

Euskadi %4,99 %4,38 ‐0,61

Extremadura %2,03 %2,91 0,88

Galizia %6,01 %6,79 0,78

Gaztela–Mantxa %4,05 %8,48 4,43

Gaztela eta Leon %5,18 %6,26 1,08

Kanariar Uharteak %4,37 %3,39 ‐0,98

Kantabria %1,18 %1 ‐0,18

Katalunia %18,30 %15,31 ‐2,99

Madrilgo Erkidegoa %14,84 %10,50 ‐4,84

Murtziako Erregioa %2,83 %3,41 0,58

Nafarroa %1,30 %2,08 0,78

Valentziako Erkidegoa %10,83 %12,47 1,64

Iturria: Egileak egina DIRCEko datuekin


249

Orain arte aztertu diren datuek ingurumen sektorearen kontzentraziori buruzko irudi orokor

bat ematen diguten arren, kontzentrazio geografikoa ez da uniformea ingurumen jarduera

bakoitzarentzat. Azken hau aztertzeko, Krugman‐en kontzentrazio indizearen aldaera bat

erabiliko da, zeina j sektore batentzat honela definitzen den (Merino de Lucas & Rodríguez

Rodríguez, 2009):

?? ????????????? ? ? ??? ????? ??

?

Aurreko formulako eskuin aldeko lehenengo osagaiak j jarduerak r erregioan duen pisua

neurtzen du. Beraz, indize honen balioa nulua izango da autonomia erkidego guztietan

ingurumen jardueren banaketak enpresa guztien banaketarekin bat egiten duenean.

Hurrengo 6‐16 taulan ikusten denez, kontzentrazio indize altuenak dituzten jarduerak dira:

(233) Erregai nuklearrak eta hondakin erreaktiboak tratatzea, (371) Txatarra eta metalen

hondakinak birziklatzea eta (351) Itsasontziak eraiki eta konpontzea. Bestalde, geografikoki

gutxien kontzentratuta dauden jarduerak dira (900) Guztiontzako saneamendu jarduerak

eta (515) Txatarraren handizkako merkataritza. Dena dela, azken jarduera hauek energia

elektrikoa ekoiztu eta banatzearekin loturiko jarduerekin batera, 2000‐2009 epealdian

kontzentrazio handiena pairatu duten jarduerak dira.

6‐16 Taula: Krugman‐en kontzentrazio indizea funtsezko ingurumen jarduerentzat. Espainia. 2000 eta 2009.

2000 2009

233 ERREGAI NUKLEARRAK ETA HONDAKIN ERREAKTIBOAK TRATATZEA 1,3234 1,2029

351 ITSASONTZIAK ERAIKI ETA KONPONTZEA 0,7252 0,9494

371 TXATARRA ETA METALEN HONDAKINAK BIRZIKLATZEA 0,9667 1,0473

372 METALEZKOAK EZ DIREN HONDAKINAK BIRZIKLATZEA 0,7307 0,7290

401 ENERGIA ELEKTRIKOA EKOIZTU ETA BANATZEA 0,4674 0,8321

515 NEKAZARITZAKOAK EZ DIREN EKOIZKIN ERDILANDUEN, TXATARRAREN ETA HONDAKINEZKO EKOIZKINEN HANDIZKAKO MERKATARITZA

0,1698 0,3587

900 GUZTIONTZAKO SANEAMENDU JARDUERAK 0,1311 0,3003

Iturria: Egileak egina DIRCEko datuekin


250

Euskal Autonomia Erkidegoaren kasuan, EUSTAT‐ek establezimenduak JESN‐93ko 5 digituak

erabiliz sailkatzen ditu, hau da, xehetasun gehiagorekin jasotzen ditu eta ondorioz,

ingurumen jarduerak burutzen eta burutzen ez dituzten establezimenduen arteko

bereizketa hobeto lortzen da. Horrek azaltzen du, Eustat‐eko datuak erabiliz EAEn

ingurumen‐jarduerak aurrera eramaten dituzten establezimenduen bataz bestekoaren

datua baxua izatea.

Zentzu honetan, Euskal Autonomia Erkidegoan, 2000. urtean, establezimenduen %1,53ak

ziharduen funtsezko ingurumen jardueretan DIRCEren arabera, zeinak JESN‐93ko 3 digituak

erabiliz sailkatzen dituen establezimenduak, eta establezimenduen %0,24ak burutzen zituen

funtsezko ingurumen jarduerak EUSTAT‐en datuen arabera. Gauza bera gertatzen da 2009.

urterako ere, DIRCEko datuak kontuan izaten badira establezimendu guztien %1,59ak

funtsezko ingurumen jarduerekin zerikusia zuen eta %0,40ak, Eustat‐en arabera. Iturri

estatistiko bat edo bestea erabiliz lortzen diren datuen aldeak esanguratsuak dira. Dena

dela, bi kasuetan datuek joera hazkorra erakusten dute eta gainera, xehetasun

handienarekin biltzen dituen iturri estatistikoaren arabera, joera hazkor hori are eta

esanguratsuagoa da EAEn. Izan ere, ia bikoiztu egiten baita, 9 urteren bueltan, funtsezko

ingurumen jardueretan diharduten establezimenduen kopurua (ikusi beheko 6‐17 taula).

Gipuzkoako herrialdean ere, urte tarte bererako, bilakaera antzekoa izan da; 2000. urtean

funtsezko ingurumen jarduerak garatzen zituzten 121 establezimendu sailkatu ziren

(establezimendu guztien %0,20) eta 2009. urtean 247 establezimendu (%0,35). Funtsezko

ingurumen jarduerak burutzen dituztenen kopurua bikoiztu egin da 9 urtetan eta

establezimendu guztiak kontuan hartzen badira funtsezko ingurumen jardueretan

dihardutenen presentzia erlatiboak gora egin du (6‐17 taula).


251

6‐17 Taula: Funtsezko ingurumen jarduerak burutzen dituzten establezimenduak. Gipuzkoa. 2000 eta 2009.

FUNTSEZKO INGURUMEN JARDUERAK

2000 2009

Gipuzkoa EAE Gipuzkoa EAE

35112 ITSASONTZIAK PUSKATZEA 0 0 0 1

37100 TXATARRA ETA METALEN HONDAKINAK BIRZIKLATZEA 0 4 1 22

37200 METALEZKOAK EZ DIREN HONDAKINAK BIRZIKLATZEA 1 12 13 42

40114 JATORRI EOLIKOKO ENERGIA EKOIZTEA 0 0 9 22

51571 TXATARRAREN HANDIZKAKO MERKATARITZA 92 311 116 373

51572 HONDAKINEZKO EKOIZKINEN HANDIZKAKO MERKATARITZA 28 83 29 117

90010 HONDAKIN‐URAK JASO ETA TRATATZEA 0 0 6 21

90020 BESTE HONDAKIN BATZUK JASO ETA TRATATZEA 0 0 26 91

90030 SANEAMENDU‐ ETA DESKONTAMINAZIO‐JARDUERAK ETA ANTZEKOAK

0 0 47 121

FUNTSEZKO ESTABLEZIMENDUAK GUZTIRA 121 410 247 810

ESTABLEZIMENDUAK GUZTIRA 60.272 168.264 70.686 201.952


Horrez gain, azpimarratu behar da 2000‐2009 epealdian funtsezko ingurumen jarduera

berriak burutzen dituzten establezimenduak agertu direla, hain zuzen ere: 35112, 40114,

90010, 90020 eta 90030 (ikusi 6‐18 Taula). Lehenengoak, gainera, geografikoki gehien

kontzentratua dagoena izango da. Gainerako funtsezko ingurumen jarduerak ez daude oso

kontzentratuak geografikoki.


252

6‐18 Taula: Krugman‐en kontzentrazio indizea funtsezko ingurumen jarduerentzat. EAE. 2000 eta 2009.

FUNTSEZKO INGURUMEN JARDUERAK

Krugman‐en kontzentrazio indizea

2000 2009

35112 ITSASONTZIAK PUSKATZEA

0,965

37100 TXATARRA ETA METALEN HONDAKINAK BIRZIKLATZEA 0,9717 0,6091

40114 JATORRI EOLIKOKO ENERGIA EKOIZTEA

0,3986

90010 HONDAKIN‐URAK JASO ETA TRATATZEA

0,3936

37200 METALEZKOAK EZ DIREN HONDAKINAK BIRZIKLATZEA 0,5497 0,3065

90020 BESTE HONDAKIN BATZUK JASO ETA TRATATZEA

0,2185

51572 HONDAKINEZKO EKOIZKINEN HANDIZKAKO MERKATARITZA 0,1525 0,2129

51571 TXATARRAREN HANDIZKAKO MERKATARITZA 0,1679 0,1071

90030 SANEAMENDU‐ ETA DESKONTAMINAZIO‐JARDUERAK ETA ANTZEKOAK

0,0768

Iturria: Egileak egina EUSTATeko datuekin.

Era berean, erregio bakoitzak ingurumen jarduera jakin batean duen espezializazioa

kalkulatzeko espezializaio erlatiboaren indizea (IE) kalkulatu da:

???? ????

????

??????

?????

non ??? ??? j jarduera r erregioan duen pisua neurtzen duen. Honela, ???? bidez espezializazio

erlatiboaren maila neur daiteke, ingurumen jarduera bakoitzarentzat, kontuan izango diren j

jarduera bakoitzarentzat r erregio batean. Hurrengo 6‐19 taulan, Autonomi Erkidego

bakoitzean ingurumen jarduera ezberdinen artean pisu erlatibo txikiena eta handiena duten

jarduerak jasotzen dira.


253

6‐19 Taula: Funtsezko ingurumen jardueren pisu erlatiboa. Autonomia Erkidegoak. 2009.

AUTONOMIA ERKIDEGOA Txikiena Handiena

ANDALUZIA 371 233

ARAGOI 233 515

ASTURIAS 401 233

BALEAR UHARTEAK 233, 371 351

CEUTA ETA MELILLA 233, 371, 372 515

ERRIOXA 233, 351, 371, 372 401

EUSKADI 233 371

EXTREMADURA 233 401

GALIZIA 233, 351 351

GAZTELA –MANTXA 351 401

GAZTELA ETA LEON 233, 351 233

KANARIAR UHARTEAK 233 351

KANTABRIA 233 900

KATALUNIA 233 372

MADRILGO ERKIDEGOA 351 233

MURTZIAKO ERREGIOA 233, 371 401

NAFARROA 233, 351 401

VALENTZIAKO ERKIDEGOA 233 515

Oharra: 233 Erregai nuklearrak eta hondakin erreaktiboak tratatzea, 351 Itsasontziak eraiki eta konpontzea, 371 Txatarra eta metalen hondakinak birziklatzea, 372 Metalezkoak ez diren hondakinak birziklatzea, 401 Energia elektrikoa ekoiztu eta banatzea, 515 Nekazaritzakoak ez diren ekoizkin erdilanduen, txatarraren eta hondakinezko ekoizkinen handizkako merkataritza 900 Guztiontzako saneamendu jarduerak.

Iturria: Egileak egina DIRCE‐eko datuekin

Aurreko 6‐10 taulan jasotako datuen irakurketak argi erakusten du (233) Erregai nuklearrak

eta hondakin erreaktiboak tratatzea jarduera dela 14 Erkidego Autonomoetan pisu erlatibo

txikiena duen jarduera, hots, Andaluzia, Asturias, Gaztela‐Leon eta Madrilgo Erkidegoan izan

ezik gainontzeko guztietan. Horrez gain, azken lau erkidegoetan pisu erlatibo handiena (233)

jarduerak du zeina, aldi berean, Krugmanen indize altuena duen jarduera den (ikusi 6‐9

Taula).


254

Euskal Autonomia Erkidegoan aurrera eramaten diren ingurumen jardueren

establezimenduen artean kontzentrazio handiena (371) Txatarra eta metalen hondakinak

birziklatzen dituztenak dira. Baina autonomia erkidego honetako datuak xehetasun

gehiagorekin aztertzen badira, hots, herrialdeka esate baterako, hiru herrialdeen

errealitatea ez da bera. Gipuzkoako kasuan, adibidez, kontzentrazio indize altuena (40114)

Jatorri eolikoko energia ekoizten diharduten establezimenduek dute eta txikiena (35112)

Itsasontziak puskatzeaz arduratzen direnek.

6‐20 Taula: Funtsezko ingurumen jardueren pisu erlatiboa Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan. 2009.

HERRIALDEA TXIKIENA HANDIENA

ARABA 23302, 35112 37100, 37200, 40114

BIZKAIA 23302, 40114 35112

GIPUZKOA 23302, 35112 40114

Oharra: (23302) Erregai nuklearrak prozesatzea eta hondakin erreaktiboak tratatzea69 (35112) Itsasontziak puskatzea, (37100) Txatarra eta metalen hondakinak birziklatzea, (37200) Metalezkoak ez diren hondakinak birziklatzea, (40114) Jatorri eolikoko energia ekoiztea


69 EAEko hiru herrialdetan ez dago jarduera burutzen duen establezimendurik.


255

6.6. SINTESIA

Gipuzkoako herrialdea, Euskal AE eta 27‐Europar Batasuneko pareko mailetan edo hobetan

dago Europa 2020 estrategiako zortzi adierazleetatik seitan: Okupazio‐tasa, I+Gko barne‐

gastua, Energia eraginkortasuna, garai aurreko eskola‐uzte tasa, goi‐mailako hezkuntza

maila, pobrezia edo bazterketa arriskuan dauden biztanleak. Horrez gain, hezkuntzarekin

lotutako adierazle batean, 2020rako helburua lortu da dagoeneko (ikusi 6‐21 taula).

6‐21 Taula: Europa 2020 adierazleak 2011. urtean.

Adierazleak 27‐EB Espaini

a EAE Gipuzkoa

Okupazioa‐tasa (20 urtetik 64 urtera, %) 68,6 62,5 67,7 71

I+Gra bideratutako BPGd‐aren % 2,0 1,4 2,1 2,6

Berotegi‐efektuko gasen isurketa (oinarri urtea 1990=100) 83 130 104

Energia berriztagarrien kuota energiaren azken kontsumo gordinean (%)

11,7 13,3 8,2 6,3

Energia primarioaren kontsumoa (oinarri urtea 2005=100) 96 91 85 88

Garai aurreko eskola‐uzte tasa (18 urtetik 24ra) 13,5 28,4 9 7,7

Goi‐mailako hezkuntza‐tasa (30 urtetik 34ra) 34,6 40,6 42,6 46,3

Pobrezia edo bazterketa arriskuan dagoen biztanleria (%) 23,5 25,5 20,1 6

Iturria: Egileek egina EEE, Eurostat eta EUSTATeko datuekin.

Aitzitik, europar bataz bestekoaren azpitik daude ondoko adierazleak Gipuzkoan: negutegi‐

efektuko gasen igorpena eta energia berriztagarrien kuota.

Halere, aipatu behar da ezarritako helburuetarako bidean gorabeherak izan daitezkeela

aztertutako urteetan, are gehiago gaur egun krisi egoeran, izan ere, zenbait adierazle

atzeraka doaz abiapuntuko balioekiko.

Bestalde, herrialde baten ingurumen testuinguru juridikoa aztertzea ezinbestekoa da

iraunkortasun politikek zehazten dituzten lehentasunak ezagutzeko. Horrela, Euskal Herriko

ingurumena babesteko 3/1998 Lege Orokorra onartu zenetik EAErako ingurumen politika

lau urtetik behin berrituko den Ingurumen Esparru Programa (IEP) batean jasoko da.


256

Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari (EKPB) dagokionez, lehenengo Ingurumen Esparru

Programan (IEP 2002‐2006) helburu operatibo moduan 2006. urterako Erosketa eta

Kontratazio Publikoan Ingurumen irizpideak txertatzeko programa egitea jaso zen.

Bigarrengoan, IEP 2007‐2010, euskal administrazioen esparruan erosketa publiko berdea

sustatzea eta hirugarrengoan IEP 2011‐2014, egun indarrean dagoena, Eusko Jaurlaritzako

sailetan erosketa eta kontratazio publiko berdearen irizpideak gehitzeko helburua

proposatzen da. Ikusten denez, erosketa eta kontratazio publiko berdeari buruzko

konpromisoak hasiera batean, modu orokor batean bederen, euskal administrazioaren

esparru osora zabaldu baziren ere azkenengoan Eusko Jaurlaritza bakarrik aipatzen da.

Bestalde, nabarmendu behar da erosketa eta kontratazio publikoan ingurumen irizpideak

barneratzeko derrigortasunik ez dela eskatzen. Aldiz, administrazioei borondate onarekin

jokatzeko proposamena luzatzen zaie.

Gauzak horrela, azpimarratu behar da, 2005. urtetik Eusko Jaurlaritza gainerako euskal

administrazioek ere erosketa eta kontratazio publiko berdea sustatzeko estrategia baten

alde lanean diharduela. Zentzu honetan, ingurumen irizpideak barneratuz kontratazioak

burutu nahi dituzten euskal administrazioei baliabideak, tresnak eta babesa eskaini die

Eusko Jaurlaritzak. Aurrera eraman dituen ekintzen artean daude, besteak beste: baldintza‐

agirietan ingurumen‐baldintzak txertatu edo eskaria eta eskaintza koordinatzeko

prestakuntzak. Baina, mugarri garrantzitsuenetako bat 2008. urtean Jaurlaritzaren

Kontseiluak Autonomia Erkidegoko Administrazioaren eta bere sektore publikoaren

kontratazioan gizarte irizpideak, ingurumenekoak eta beste politika publikoak barneratzea

onartzean zehaztu zen.

Bestalde, azpimarratu behar da, Ekitaldeak ezinbesteko erreminta direla Tokiko Agenda

21ak dinamizatzeko eta Udalsarea 21eko helburuak lortzeko. Horrela izan da 2007‐2008

aldirako eratu zen Erosketa Publiko Berdea tokiko euskal administrazioan deituriko ekitaldea

ere. Bertan parte hartu zuten hogei administrazio publikoetatik bost gipuzkoarrak ziren.

Ekitalde honi esker, erosketa eta kontratazio publikoaz arduratzen diren eragile guztiei dago

zuzendutako EKPBari buruzko eskuliburu bat garatzea posible izan da. IHOBEk argitaratu

zuen, Ecoinstitut Barcelona enpresaren laguntzarekin, 2008. urtean lehenengo aldiz eta, bi

urte beranduago, 2010. urtean 3. argitalpen gehitua kaleratu zuen. Bertan, alde batetik,

ondorengo gaiei buruzko informazio teorikoa jasotzen da: Erosketa eta Kontratazio Publiko

Berdearen (EKPB) kontzeptua; Kontratazio publikoari buruzko Europako zuzentarauak;


257

Sektore Publikoaren Kontratuen Legean jasotako berritasunak; edo lehentasuna duten

produktuen eta zerbitzuen taldeekin lotutako ingurumen eraginei buruzkoa eta, bestetik,

merkatuaren egoera; ingurumen irizpideak txertatzeko estrategia, eta EAEko administrazio

publikoetako jardunbide egokiei buruzko informazio praktikoa aipatzen da.

Testuinguru horretan, oso garrantzitsua da aurreko neurriek erregio baten egitura

produktiboan zein enpleguan duen eragina kalkulatzea. Izan ere, beste arrazoi batzuen

artean, ekonomia erregional bat ingurumen eskakizun berrietara egokitu ahal izateko

beharrezkoak izango diren neurriak indarrean jartzeko lagungarria izango baita.

Beraz, EKPBak ekonomia erregional batean duen eragina neurtzeko input‐output

metodologiaz baliatu gara. Input‐output metodologiaren bidez, Administrazio Publikoen

jarduerek gainontzeko ekoizpen adarretan duen eragina ezagutu eta hedatze eragina

handiena zeinetan duen identifikatzea posible egiten digu (enpresen bestelako jarduerak,

komunikazioak, eraikuntza, energia elektrikoa, informatika‐jarduerak, argitalpena eta arte

grafikoak, handizkako merkataritza, onibar‐jarduerak eta bankuak). Beraz, lotura totalen

azterketa edo ekoizpen sektoreen elkarren mendekotatasunari buruzko informazioa

Leontief‐en alderantzizko matrizetik lortu da. Izan ere, alderantzizko matrize horren ??? elementu bakoitzak i sektore edo jarduera adar bakoitzak j sektore edo jarduera adarraren

azken eskariaren unitate bakoitza asetzeko egin behar duen ekoizpen esfortzu totala

adierazten du. Atzeranzko lotura zuzenak eta totalak edo output‐aren biderkatzailea edo

hedatze eragina kalkulatu dira, hau da, Administrazio Publikoaren azken eskariaren unitate

bateko aldaketa batek gainontzeko sektore edo jarduera adarretan duen eraginaren

intentsitatearen hurbilketa bat egin da: ????? ? 1,454 balioa lortu delarik. Aipatu behar da,

indize honen balioa zenbat eta handiagoa izan Administrazio Publikoaren hedatze eragina

orduan eta handiagoa izango dela gainontzeko sektore edo jarduera adarretan.

Azterketa horren ostean, EKPBra bideratzen den gastu publikoaren ehunekoa ezagutzea

ezinbestekoa da, horretarako Administrazio Publikoaren datuak irizpide horren arabera

desagregatu behar dira. EKPB prozesuaren berritasuna dela eta informazio hori oraindik ez

dago modu orokor eta ordenatu batean eskuragarri nahiz eta instituzio maila ezberdinei

zuzenduriko inkesten bidez datu espezifikoen bilketa egitea posible den.


258

Bestalde, garrantzitsua da erregioaren ingurumen sektorea aztertzea, gainontzeko

autonomia erkidegoekin alderatu eta, horrela, erosketa eta kontratazio publikoaren

testuinguru juridiko berriaren aurrean ingurumen eskakizunei erantzuteko gaitasuna

identifikatzeko. Lehenik, azpimarratu behar da ohiko estatistika iturrietan ingurumen

jarduerak burutzen dituztenak zehaztasun maila egoki batekin identifikatzeko zailtasunak

daudela. Dena dela, DIRCE eta EUSTAT iturri estatistikoetan establezimenduei buruzko

datuak hiru eta bost digituko desagregazio maila arte aurki daitekeenez, alderaketa

interesgarriak egin daitezke. Bigarrenik, ingurumen sektorearen azterketa burutzerakoan

zailtasunak daude funtsezko ingurumen jarduerak zeintzuk diren zehazterakoan ere. Beraz,

kapitulu honetan funtsezko ingurumen jardueren kontzentrazioa aztertu da.

Horrenbestez, DIRCE‐ko datuez baliaturik, Euskal AEk 2000. urtean 2.468 establezimenduk

ziharduten, establezimendu guztien %1,53ak, ingurumen sektorean eta 2.988

establezimenduk, hau da, guztien %1,59ak 2009. urtean. Gainontzeko autonomia

erkidegoekin eta Espainiako bataz bestekoarekin alderatzen bada, ingurumen jarduerak

burutzen dituzten EAEko establezimenduen bilakaera nahiko mugatua izan duela aipatu

behar da. Izan ere, estatuko bataz bestekoarekin alderatzen badugu pisu erlatibo handiagoa

izatetik txikiagoa izatera igaro da aipatu epealdian. Hau da, 2009. urtean estatuko

ingurumen sektoreko establezimenduen batez bestekoa guztiarekiko %1,81koa zen eta

EAEn %1,59koa. Egoera oso ezberdina zen 2000. urtean, estatuaren batez bestekoa

%1,21koa izanik, EAEkoa %1,53koa baitzen.

Aurreko azterketa EUSTAT‐eko datuekin burutzen bada, bai EAEan zein Gipuzkoako

herrialdean argi ikusten da funtsezko ingurumen jarduerak burutzen zituzten

establezimenduen kopuru erlatiboak gorantz egin duela 2000‐2009 epean: %0,24tik %0,40ra

EAEren kasuan eta %0,20tik %0,35ra Gipuzkoaren kasuan. Gipuzkoako herrialdea EAE‐ko

batez bestekoaren azpian aurkitzen da alderatu diren bi urteetan. Kontuan izan behar da

Gipuzkoako herrialdearen egitura produktiboak nagusiki industri izaera duela bai

establezimenduei zein enpleguari dagokionean.

Bestalde, aztertu diren ingurumen‐jarduera guztiek ez dute kontzentrazio indize berdina.

Altuena dutenen artean ondokoak daude: i) Erregai nuklearrak eta hondakin erreaktiboak

tratatzea, ii) txatarra eta metalen hondakinak birziklatzea, eta iii) itsasontziak eraiki eta

konpontzea. Bestalde, kontzentrazio maila baxuena dutenak dira guztiontzako saneamendu


259

jarduerak eta txatarraren handizkako merkataritza. Testuinguru honetan, EAE ingurumen‐

jarduerak burutzen dituzten establezimendu gehienak Txatarra eta metalen hondakinak

birziklatzean kontzentratzen dira.

Amaitzeko, aurretik aipatu den moduan, funtsezko ingurumen‐jardueren datuen azterketak

erosketa eta kontratazio publiko berdeak erregio bateko sektore produktiboan izan

dezakeen hedatze eraginari buruzko lehen argazki bat eskaintzen digu. Dena dela, jarduera

publikoen ezaugarriak direla eta beharrezkoa izango litzateke funtsezko ingurumen jarduera

moduan definituta ez dauden baino nolabait ingurumenarekin erlazionaturik dauden

hainbat jarduera adarretara ere azterketa zabaltzea.


260

7. KAPITULUA: EROSKETA ETA KONTRATAZIO PUBLIKO BERDEARI BURUZKO AZTERKETA

ESTATISTIKOA

7. Kapitulua: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari Buruzko Azterketa Estatistikoa

263

7.1. SARRERA

Jakina da baliabide naturalen gaineko presioa gero eta handiagoa dela gaur egun.

Ondorioz, Europar Batasunean garapena eta lehiakortasuna bermatzeko eskualde guztien

ongizatea eta hazkundea bultzatu nahi duen Europa 2020 estrategia onartu du Europar

Batasunak (EB). Euskal Autonomia Erkidegoak ere ikuspegi horrekin bat egin du eta Eusko

Jaurlaritzak, 2011. urteko uztailean, EcoEuskadi 2020 garapen iraunkorrerako estrategia

proposatu du. Bestalde, kontsumitzaileen presioa ingurumenarekiko adiskideago diren

produktuen eskaria sustatzen duen indar eragilerik nagusiena moduan definitu izan da

sarritan (Hall J. , 2000) eta, aurreko hamarkadatik, erosketa eta kontratazio publikoa

ingurumenarekiko adiskideago diren produktuen eskaria sustatuko duen tresna

garrantzitsu bezala kontuan hartzeko premia nabarmentzen ari da (Erdemenger, 2003;

European Commission, 2004; Carlsson & Waara, 2006; Clement, Plas, & Erdmenger, 2003).

Horrez gain, erosketa eta kontratazio publiko berdea lehiakortasuna eta garapen

iraunkorra bermatzeko ezinbesteko baliabide bat dela aitortu da (IHOBE, 2012). Hala ere,

ekimen hau aurrera eramateko oztopo nagusi bat ageri da, erosketa berdea ohikoa baino

garestiagoa denaren ustea edo aurreiritzia.

2003an, Europako Batzordeak Produktu Politika Integratuari buruzko komunikazioa

abiarazi zuenetik hainbat ekimen ezarri ditu produktuek bizitza‐ziklo osoan etengabeko

ingurumen portaera hobea izan dezaten sustatzeko. EKPB‐ari dagokion atalean, Europako

Batzordeak dei egin die estatu‐kideei kontratazioetan ingurumen irizpideak txertatzeko

ekintza plan publikoak egin ditzaten. Euskal Autonomia Erkidegoaren kasuan IHOBE‐k

Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen aldeko konpromiso aktiboa erakutsi du eta

aitzindaria izan da EKPB eskuliburu praktikoa garatzerakoan zeina Europar Batzordeak

erreferente moduan onartu duen. Hots, erosketa eta kontratazio publiko berdearen arloan

EBko 27 estatuetako bakoitza garatzen ari den neurriei buruzko informazio aipagarria

ekintza‐planei, helburuei eta informazio iturriei buruzkoa azaltzen duen laburpen‐

dokumentu bat landu du Europako Batzordeak eta bertan jaso da Ihoberen aipamena.

Ondorioz kapitulu honen helburua Gipuzkoako tokiko erakundetan TA21 prozesuen baitan

EKPBak duen garapen maila aztertzea da: Zein udalerritan ari dira EKPB modu aktiboan

aplikatzen? EKPBaren aplikazioari dagokionez ze fasetan aurkitzen dira? Zeintzuk dira EKPB


264

ekimenak praktikan jartzeko antzeman diren zailtasun nagusienak? Galdera hauei

erantzuna aurkitzeko erabili den metodologia alde batetik EKPB‐ari loturiko informazio

bibliografikoa eta dokumentalaren azterketan oinarritu da eta, bestetik, inkestaren

metodologiaz baliatuz garatu den landa lanean.

Dena dela, jakina da, EKPBa garapen iraunkorra sustatzeko tresna moduan erabiltzen dela

ELGEko hainbat herrialdetan. Horrenbestez, Gipuzkoako Herrialdean EKPBari ematen zaion

garrantzia aztertu baino lehenago Udalmap‐ek EAEko udalerri mailarako jasotzen dituen

iraunkortasun adierazleez baliaturik hauen azterketa estatistiko bat garatuko da eta

ondoren iraunkortasunari dagokionez Gipuzkoako udalerrien sailkapen bat egingo da.

Aipatu behar da, Garapen Iraunkorra kuantifikatzeko beharra modu orokor batean onartua

badago ere bere definizio zabalak esanahi desberdinak aditzera eman ditzakeela eta

ondorioz Garapan Iraunkorraren indize ezberdinak sortzen direla (Cherchye & Kuosmanen,

2013). Zentzu honetan, ez dira UDALMAPek jasotzen dituen iraunkortasun adierazle

guztiak erabili, baina Opschoor eta al.‐ek (1991) jasotzen duten moduan, indikadoreen

sistema egoki bat eraikitzea lan neketsua da eta sarritan erabaki arbitrarioak hartu behar

izaten dira adierazleak aukeratzeko zein agregatzeko unean, gehienetan eskuragarri

dauden datuek eraginda.

Beraz, kapitulu hau honela antolatu da. Hurrengo 7.2. puntuan teknika estatistiko batez

baliaturik Gipuzkoa Herrialde osora hedatuko den iraunkortasunari buruzko azterketa bat

garatuko da, hots, ingurumena, kohesio soziala, ekonomia arloan eta azkenik

iraunkortasunean erreparatuta Gipuzkoako udalerrien sailkapena egingo da. Azterketa hori

UDALMAP delakoan aurki daitezkeen adierazleetan oinarriturik eta ONA metodologiaz

baliaturik egingo da. Jarraian, 7.3 atalean, landa lana aurrera eramateko prestatu den

inkestaren bidez lortu diren emaitzetan oinarrituta Gipuzkoako tokiko erakundetan EKPBak

duen garapen maila aztertuko da. Hots, Gipuzkoako udalerriek erosketa eta kontratazio

publikoko prozesuetan ingurumen‐eskakizunak zenbateraino barneratzen dituzten eta

produktu edo zerbitzu baten aldeko azken erabakia hartzerakoan ingurumen‐eskakizunak

zein neurritan erabakigarriak izan diren azalduko da. Hurrengo atalean, 7.4ean, Gipuzkoako

tokiko administrazioetan EKPBari ematen zaio garrantzia xehetasun gehiagorekin azalduko

da, hau da, Legazpi eta Oiartzungo kasuetan Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari


265

loturiko ekimenek izan duten bilakaera aztertuko da. Amaitzeko, 7.5 atalean, kapituluari

loturiko ondorio nagusienak bilduko dira.

7.2. GIPUZKOA HERRIALDEKO UDALERRIEN EGOERA IRAUNKORTASUNARI DAGOKIONEZ.

Atal honetan, aurrerago xehetasunez azalduko den teknika estatistiko batez baliaturik

Gipuzkoako Herrialde osora hedatuko den iraunkortasunari buruzko azterketa bat garatuko

da. Azterketa hori burutzeko Udalmap delakoan aurki daitezkeen adierazleetan oinarrituko

gara eta Osagai Nagusien Analisia (ONA) metodologiaz baliatuz Gipuzkoako udalerrien

sailkapena egingo da ingurumena, kohesio soziala, ekonomia arloan eta azkenik

iraunkortasunean erreparatuta.

Agenda 21 dokumentuak tokiko agintariek iraunkortasuneranzko urratsak ematerakoan

duten garrantzia azpimarratzen du (Bosworth, 1993). Ildo honetatik jarraituz, jakina denez,

udalerriak administrazio hierarkiaren oinarrian aurkitzen dira. Ondorioz, herrialdeak

garapenaren lerro nagusiak zehazten baditu, udalerriek lerro nagusi horiek garatuko dituen

neurri zehatzak finkatu behar ditu. Horrenbestez, herrialde mailako agintariek udalerriek

dituzten kezka eta lehentasunak ezagutu behar dituzte eta hau, posible izango da,

udalerriek beraien egoerari buruzko informazioa modu egoki batean jasotzen badute.

Beraz, udalerriek helarazitako informazioaren kalitatea, ingurumen jarduerei buruzko

informazioa sintetizatzeko modua eta herritarrei informazio hori ezagutarazteko modua,

kontuan izan beharreko hiru elementu garrantzitsu dira.

Bestalde, Euskal Autonomia Erkidegoko Iraunkortasunerako udal adierazleei buruzko 2009.

urteko txostenean tokiko agintariek iraunkortasuneranzko urratsak bultzatzeko

testuinguruan, bai lurraldearekin, bai gizartearekin zein habitatarekin lotura duten

faktoreak elkartzea aintzat hartu behar dela azpimarratzen da. Hots, tokiko inbertsioak

bultzatuz, udalerrien bizi‐kalitatea hobea ez ezik, ekonomia‐, gizarte‐ eta ingurumen‐

kohesio handiagoa ere lortu nahi da, bereziki, erabilera publikoko azpiegitura, ekipamendu

eta zerbitzu gutxien edo okerren dituzten udalerrietan (Ekonomia eta Plangintza

Zuzendaritza. Eusko Jaurlaritza; Eustat; Ikei Reseach & Consultancy, 2009). Izan ere,

etorkizuneko apustuetako bat izango baita bizi‐kalitate handiagoa bermatuko duten eta


266

ziklo eta eredu aldaketak medio sortutako erronkei aurre egiteko gai diren hiriak eta

herriak diseinatu eta antolatzea.

Baina, tokiko inbertsioak gauzatzeko baliabideak beharrezkoak diren neurri berean

beharrezkoa da zerbitzuak eta politika publikoak behar bezala planifikatu eta ebaluatzea

ere. Besteak beste, gaur egun, herritarren eskakizunen artean baitaude eguneratutako

informazioaren bidez tokiko premiak objektiboki ebaluatzea eta adierazle eta indize

garrantzitsuak erabilita, lurralde‐banaketa objektiboa egitea.

Zentzu honetan ingurumenari loturiko informazioa eta erabaki politikoetan ingurumena

aintzat hartzea funtsezkoa da politiken plangintza ereduen eraginkortasuna

bermatzerakoan. Horrenbestez, tokiko jarduera eta politika publikoak behar bezala

planifikatu eta ebaluatzeko, informazio‐sistema bat behar da; hau da, lurralde eta tokiko

garapenarekin lotutako jarduerak diseinatu eta ezartzeko erabakiak etengabe hartzeko eta

behar bezala bultzatu eta monitorizatzeko aukera ematen duen informazio sistema bat.

Behar honi erantzun bat emateko sortu zen Udalmap eta atal honetan garatuko den

Gipuzkoako udalerrien iraunkortasunari buruzko azterketarako datu iturri moduan

erabiliko dugu.

Azpimarratu behar da, Udalmap‐en helburuen artean daudela, alde batetik, Euskal

Autonomia Erkidegoko Udalerrietako errealitate sozioekonomikoa eta ingurumenari

loturikoa hobeto ezagutu ahal izateko zerbitzu publikoa eskaintzea eta, bestetik,

herrialdearen garapenaz arduratzen diren agente publiko zein pribatuen erabaki‐hartzeak

erraztea. Horretarako, EAErako udalerri mailako informazioa modu sistematizatu batean

jasotzen du eta Ekonomia‐Lehiakortasuna, Gizarte Kohesioa–Bizi Kalitatea eta Ingurumena

3 ardatz estrategikoetan egituratuta dagoen eta 25 lan eremu eta 65 lan azpi‐eremutan

banatzen diren 135 adierazleekin osatua dagoen EAEko udalerrien Iraunkortasun

Adierazleen Panela definitu.

Dena dela, kapitulu honetan Iraunkortasunari dagokionez Gipuzkoa Herrialdeko udalerrien

egoera aztertzeko ez dira Udalmap‐en jasotzen diren 135 adierazleak landuko. Euskal

Autonomia Erkidegoko Iraunkortasuneko udal adierazleak txostenean (Ekonomia eta

Plangintza Zuzendaritza. Eusko Jaurlaritza; Eustat; Ikei Reseach & Consultancy, 2009)


267

jasotzen diren irizpide berdinei jarraituko zaie, hau da: 1) adierazleek EAEko lurralde‐

kohesioaren helburuekiko duten garrantzia, 2) adierazleen sinpletasuna, hots, erraz ulertu

eta lortzeko modukoak direnak, 3) behar bezala irudikatu eta interpretatzen errazak diren

adierazleak, 4) adierazleen dibertsitatea, hau da, aztertu beharreko ardatz eta eremu

guztiak kontuan hartuko dituztenak, 5) gaurkotasuna, alegia, informazio berri‐berria

eskaintzen dutenak eta 6) UDALMAPentzat “ad hoc” egindako adierazleak. Beraz, irizpide

hauek betetzen dituzten adierazleetan oinarrituko da aurrerago azalduko den azterketa.

Beste modu batera esanda, Ekonomia‐Lehiakortasuna, Gizarte Kohesioa–Bizi Kalitatea eta

Ingurumena arloetan biltzen diren Udal Iraunkortasunaren Adierazleen Paneleko 135

adierazletatik 73 adierazle nagusienak hautatu dira Gipuzkoako udalerriek

iraunkortasunaren arloan duten egoera aztertzeko (ikusi 7‐16, 7‐17 eta 7‐18 taulak).

Gure metodologia proposamena aldagai anitzeko tekniketako baten erabilpenean

oinarritzen da. Izan ere, aldagai anitzeko teknikak oso eraginkorrak dira informazio masa

handien interpretazio eta tratamendurako. Mota honetako teknikekin, estatistika

deskribatzailearekin ez bezala aldagai asko aldi berean alderatzea posible da eta azterketa

deskribatzaileak, zeinak aldagai bat edo gehienez bi aztertu ditzaken aldi berean, baino

interpretazio askoz ere aberatsagoa eskaintzen dute (Sanchez y Ramos, 1987; Escofar y

Pagés, 1992).

Azpimarratu behar da aldagai anitzeko azterketaren baitan teknika ugari aurki daitezkeela,

beste batzuen artean honako teknika hauek daude: Osagai Nagusien Analisia,

Korrespondentzien Analisi Faktoriala, Cluster Analisia, etab.

Kasu honetan Osagai Nagusien Analisia aukeratu da. Izan ere, Osagai Nagusien Analisia

(ONA) erregio mailako garapen iraunkortasuna neurtzeko tresna egokia da. ONA‐n

oinarritutako ebaluaketa azterketaren emaitza beste ikerlan batzuen emaitzekin bat egiten

du eta egungo erregio mailako garapenari buruzko egoera aurkeztu dezake, zeina oso

erabilgarria den gobernantza edota politika arloko erabakiak hartuko dituenarentzat.

Aurreratu den moduan, Udalmap‐en datu basea erabili da ONArako iturri moduan. Aipatu

datu baseak iraunkortasunari buruzko adierazleak jasotzen ditu EAEko udalerri

guztientzako. Udalerrien iraunkortasun maila azaltzeko jasotzen diren adierazle ugarik,


268

hainbat arloetako adierazle ezberdinek azterketa anitz garatzeko aukera eskaintzen dute.

Baina, adierazle horien ugaritasun eta detaile mailak ikerketa metodo kuantitatiboren bat

erabili gabe ondorio argiak ateratzea zailtzen du. Beraz, ikerketa metodo kuantitatiboaren

garrantzia azpimarratu behar da azterketaren fase honetan. Azterketa estatistikoa datu

multzo horretatik ondorio zehatz batzuk lortzeko baliagarria izango da, hau da, beraz,

Osagai Nagusien Analisia metodoaz baliatzeko arrazoi nagusia.

Jollife‐ren arabera (2002), Osagai Nagusien Analisiaren bidez Osagai Nagusiak deituriko

aldagai berriak kalkulatzen dira, zeinak aldagai orijinalen konbinazio linealak diren eta

laginaren aldakortasuna, bariantza bezala neurtzen dena, ahalik eta gehien azaltzen duten.

Beste modu batera esanda, Osagai Nagusien Analisia70 (ONA) edo Principal Components

Analysis (PCA) elkarrekiko korrelazioa duten aldagai multzo bat korrelaziorik gabeko osagai

izeneko aldagai kopuru txikiago batean laburbiltzen duen teknika bat da. Teknika honen

helburua hasierako aldagaien aldakortasuna, zeina bariantzaren bitartez neurtzen den,

ahalik eta osagai kopuru txikienean jasotzea da. Kasu honetan bariantzak aztertu diren

udalerrien arteko jarrera ezberdintasuna azaltzen du.

Gainera, osagai bakoitza aldagai guztien konbinazio lineal bat izango da eta batez ere

elkarrekiko korrelazio nabarmena duten aldagaiekin izango du loturarik handiena. Hau da,

lehenengo osagai nagusia, laginaren bariantzaren zatirik handiena azalduko duen jatorrizko

aldagaien konbinazio lineala izango da. Bigarren osagai nagusia lehengo osagai

nagusiarekiko inkorrelazionatua dagoen osagai izango da, jatorrizko aldagai guztien

konbinazio lineala eta lehenengo osagai nagusiak azaltzen ez duen bariantzaren zatirik

handiena jaso beharko du. Beraz, bigarren osagai nagusia lehenengo osagai nagusia osatu

ondoren honek azaldu ez duen hondar korrelazioan oinarriturik eratzen da. Ondorengo

osagai nagusiak (jatorrizko datuetan jasotzen diren aldagai kopuru bera osatu arte)

jatorrizko laginaren bariantzaren gero eta zati txikiagoa azalduko dute. Gainera osagai

nagusiak elkarrekiko inkorrelazionatuak egongo dira. Beraz, k aldagai multzoarentzako,

osagai nagusi bakoitza honela definitu daiteke:

70 Zenbaitetan Konposatu Nagusien Analisia (KNA) izenaz ere ezagutzen da.


269

?????? ???????? ? ????? ? ????? ? ?? ?????

non ??, … , ?? k aldagaiak diren eta ???? aldagaia eta ? osagai nagusiaren arteko erlazioa

adierazten duen pisua den.

Osagai nagusiak definitu ostean, datuak deskribatzeko faktore kopuru egokia zehaztu

behar da. Faktore gehiegi aukeratzen badira emaitzen interpretazioa zaildu egiten da.

Faktore gutxiegi hautatzen badira, datuak ez dira modu egokian deskribatuko, hau da,

informazio garrantzitsua baztertu egingo da. Beraz, osagai nagusiekin azaltzen den

bariantza metatua, osagai nagusi kopuru egokia zein den zehazteko irizpide moduan

erabiliko da.

Bestalde, Osagai Nagusiak ez dira datu matrize originaletik zuzenean lortzen baizik eta ?? kobariantza matrizetik edo estandarizatua den ???? korrelazio matrizea erabiliz. Bai

kobariantza zein korrelazio matrizeak ? ? ? mailako matrize simetrikoak dira eta diagonal

nagusiko koefizienteek jatorrizko aldagaien korrelazioa estimatzen dute eta diagonal

nagusitik kanpo dauden elementuek berriz aldagaiek binaka duten korrelazioa. ?? matrizean, diagonal nagusiko elementuak aldagai bakoitzaren bariantza jasotzen du eta

diagonal nagusitik kanpo dauden elementuak kobariantzak dira.

Azterketa honetan erabili diren adierazle guztiak unitate ezberdinetan neurtu direnez,

kobariantza matrizean oinarritutako ONA ez da egokia. Beraz, adierazleak estandarizatu

egin dira, hau da, transformatutako aldagaiek batez bestekoa zero izango dute eta

bariantzaren balioa bat izango da.

ONA prozedurak autobalioak lortzea eskatzen du, horretarako ondorengo ekuazio

karakteristikoa askatu behar da:

????? ? ??I?? ? 0

???? korrelazio matrizea eta ?? identitate matrizea direlarik. Emaitza ?? autobalioen bektorea

da. Autobalioak Osagai Nagusi bakoitzak jatorrizko aldagaien bariantza zein neurritan

azaltzen duen adierazten du. Orokorrean, autobalioak handitik txikira ordenatzen dira.


270

Autobalio handienari loturiko osagai nagusiak jatorrizko datuen bariantzaren zatirik

handiena azaltzen du. Bigarren autobaliak bigarren osagai nagusiak azaltzen duen

bariantzaren dimentsioa zehazten du. Azken autobalioak azken osagai nagusiaren

bariantzaren dimentsioa definituko du.

Ulermen ratio onargarri bat lortzeko osagai nagusien kopurua mugatua izan behar da.

Orokorrean, osagai nagusien kopuru egoki batek jatorrizko datuen bariantzaren %70a

azaldu beharko lukete gutxienez (Clerici, Bodini, & Ferrarini, 2004), baina atalase hau

jatorrian ditugun aldagai kopuruaren arabera aldatu egin daiteke (Jackson, 1993; Peres‐

Neto, Jackson, & Somers, 2005). Esate baterako, Jackson‐ek (1993) aipatzen duen moduan,

osagai nagusien analisian (ONA) zenbat osagai nagusirekin geratu erabakitzeko irizpide

erabilienak autobalioen balioa kontuan izaten du. Sarritan aldagaiak unitate neurri oso

ezberdinetan definitzen direnez korrelazio matrizean oinarrituta burutzen da ONA.

Ondorioz, autobalioen batura aldagai kopuruaren berdina izango da eta bat balioa baino

handiagoa duten autobalioari loturiko osagai nagusiak bakarrik mantenduko dira.

Jatorrizko aldagaien eta osagai nagusien arteko erlazioa ondorengo ekuazio matriziala

askatuz lor daiteke:

????? ? ??I?? · ??? ? 0

??? autobektorearen koefizienteak jatorrizko aldagaiak eta osagai nagusien arteko

korrelazioarekiko proportzionalak dira. Hau da, jatorrizko aldagaiak osagai nagusian duen

ekarpena adierazten du eta sortzen den osagai nagusiaren dimentsioa interpretatzen

laguntzen du.

Bestalde, Osagai Nagusien kargak edota aldagaien eta osagai nagusiaren arteko

korrelazioaren kalkulua jarraian jasotzen den moduan egiten da:

??? ? ??????

non ??? osagai nagusiaren karga den, ?? k. osagai nagusiari loturiko autobalioa eta ??? k osagai nagusiari loturiko autobektorearen j‐rren elementua.


271

Aurrekoa kontuan izanik, ingurumen iraunkortasuna neurtzen duen indize bat honela

definitu daiteke (Soler‐Rovira & Soler‐Rovira, 2008; Li, Zhang, Yuan, & Liu, 2012):

???????????????? ?∑ ??????????∑ ???????

, ? ? 1, 2, … ?

non ??? i‐garren udalerriak k‐garren osagai nagusian duen puntuazioa den eta ?? k‐garren

osagai nagusiari loturiko autobalioa den. Beraz, aurreko ekuazioan ??? udalerri

bakoitzaren koordenatu sintetizatu bat lortzeko ponderazio balio moduan erabiltzen da.

Horrela definitutako indize batek aztertutako udalerri bakoitzak ingurumen

iraunkortasunari loturiko balio erlatiboari buruzko informazioa eskaintzen du. Beraz,

baliorik handiena lortzen duen udalerria ingurumenaren ikuspegitik iraunkorrena izango

da.

Modu berean, ekonomia eta gizarte kohesioari loturiko adierazle konposatu bat ere ONA

bidez lor daiteke. ONA aurretik azaldu den bezala burutuko da eta lortutako datuak

ekonomia iraunkortasun adierazle ???????????????) eta gizarte kohesioa iraunkortasuna

neurtzen duen adierazle (???????????_???????????) batean agregatuko dira berdin berdin.

Amaitzeko iraunkortasunaren adierazle konposatua definituko da, horretarako ingurumen,

ekonomia eta gizarte kohesioarekin zerikusia duten adierazleak erabiliko dira. ONA

metodologia 21 aldagai eta 88 udalerrien datu matrizeari aplikatuko zaio eta

???????????????????? definituko da.

Laburbilduz, iraunkortasunaren indize konposatua lortzeko guztira jarraian bildu diren 49

adierazle aukeratu dira:

1. Ingurumena eta mugikortasunari loturiko adierazleak (9): Hondakin arriskutsuen

sorkuntza, instalatutako potentzia fotovoltaikoa, bizi diren udalerritik kanpo lan

egiten duten 16 urte eta gehiagoko biztanleria okupatua, bizi diren udalerritik

kanpo ikasten duten 16 urte eta gehiagoko ikasle biztanleria, EAEko gainontzeko

udalerrietara joateko bataz besteko denbora, ibilgailu parkea, ur eskari osoa,

udalerrien arteko irisgarritasuna eta babes bereziko udal azalera.


272

2. Ekonomiari loturiko adierazleak (21): Nekazaritza eta arrantza sektorearen balio

erantsi gordina (BEG), industria sektorearen BEG, zerbitzuen sektorearen BEG,

jarduera tasa, okupatuen tasa, Gizarte Segurantzako afiliatuak, mikroenpresek

sortutako lanpostuak, industri sektoreko establezimenduak, zerbitzuen sektoreko

establezimenduak, urtean erregistratutako kontratuak, udalerriaren biztanleko

BPG, biztanleko errenta gordina, lanetik sortutako errenta pertsonala, errenta

pertsonalaren urteko hazkunde tasa metatua 2001 eta 2003. urteen artean,

ostalaritza establezimenduak eta jatetxeak, txikikazko merkataritzaren dentsitatea,

gutxienez bigarren mailako ikasketak gainditu dituzten 20 eta 24 urte arteko

biztanleak, unibertsitateko ikasketak bukatu dituzten 18 eta 64 urte arteko

biztanleak, udalaren gastu likidatua biztanle bakoitzeko eta udalaren zerga‐bilketa

biztanle bakoitzeko.

3. Kohesio sozialari loturiko adierazlea (19): Biztanleriaren urte arteko aldaketa,

haurren indizea, zahartze‐indizea, jaiotze‐tasa gordina, biztanleria atzerritarra,

hutsik dauden familia‐etxebizitzak, 50 urtetik gorako familia‐etxebizitzak, familia‐

etxebizitza nagusien erosotasun‐indizea, azken bost urteetan amaitu diren

etxebizitza babestuak, udal hiri‐lurzorua, bizitegietarako lurzoru urbanizagarria,

udalek Gizarte Zerbitzuetan egiten duten gastu arrunta biztanle bakoitzeko, 3.

adinekoentzako egoitza‐zentroetako plaza kopurua, banku bulegoak, farmaziak

10.000 biztanleko, ospitalerako distantziak, haur hezkuntzaren unitateak,

udalerrian Ertzaintzak erregistratutako ibilgailuek harrapatutako oinezkoak eta

delitu indizea.

4. Azkenik, iraunkortasunaren adierazle konposatu lortzeko aurreko 49 adierazletik

abiatu eta ONA metodologiak eskatzen duen adierazleen korrelazio estua

bermatzeko hainbat adierazle baztertu egin behar izan dira eta 49 adierazle

horietatik ondorengo 21 adierazleekin geratu gara: industria sektorearen BEG,

zerbitzuen sektorearen BEG, industri sektoreko establezimenduak, zerbitzuen

sektoreko establezimenduak, mikroenpresek sortutako lanpostuak, bizi diren

udalerritik kanpo ikasten duten 16 urte eta gehiagoko ikasle biztanleria, ibilgailu

parkea, urtean erregistratutako kontratuak, udalaren zerga‐bilketa biztanle

bakoitzeko, kontratuen errotazioaren indizea, biztanleriaren aldaketa azken

hamarkadan, haurren indizea, zahartze‐indizea, zahartze indizea, ur eskaera osoa,


273

bizi diren udalerritik kanpo lan egiten duten 16 urte eta gehiagoko biztanleria

okupatua, udalerrien arteko irisgarritasuna, hondakin arriskutsuen sorkuntza,

hutsik dauden familia‐etxebizitzak, 3. adinekoentzako egoitza‐zentroetako plaza

kopurua eta familia etxebizitza nagusien erosotasun‐indizea.

Ingurumena eta mugikortasun arloari dagokionez, ONA metodologia aplikatu ostean

datuen bariantzaren %58‐a azalduko duten hiru osagai nagusi atxiki dira (ikusi eranskineko

E‐3 taula). Lehenengo osagai nagusiak (ON1) EAEko gainontzeko udalerrietara joateko

bataz besteko denbora (0,817), Hondakin arriskutsuen sorkuntza (‐0,763), bizi diren

udalerritik kanpo lan egiten duen biztanleria okupatua (0,675) eta udalerrien

irisgarritasuna (‐0,529) aldagaiekin korrelazionatuta dago. Bigarren osagai nagusia (ON2)

ibilgailuen parkea (0,806), bizi diren udalerritik kanpo ikasten duten 16 urte eta gehiagoko

ikasle biztanleria (0,691) eta ur eskaera osoa (0,613) adierazleekin dago nagusiki

korrelazionatuta. Amaitzeko, hirugarren osagai nagusiak (ON3) babes bereziko udal azalera

(0,756) eta instalatutako potentzia fotoboltaikoa (‐0,635) adierazleekin du korrelaziorik

altuena (ikusi 7. kapituluko eranskineko 7‐19 Taula).

Lortu diren osagai nagusi hauek beraz Gipuzkoako udalerri bakoitzak ingurumenari loturiko

iraunkortasunari dagokionean dituzten ezberdintasunak adierazteko baliagarriak izango

dira. Horrez gain, Gipuzkoako udalerri bakoitzarentzat ingurumen adierazle konposatua

kalkulatu ahal izango da udalerriak osagai nagusi bakoitzean lortzen duen balioa dagokion

osagai nagusiaren autobalioarekin ponderatuz, hau da, ondorengo formulaz baliatuz:

???????????????? ?∑ ??????????∑ ???????

, ? ? 1, 2, … , 88

Jarraian, udalerriak eraikitako ingurumen adierazle konposatuari dagokion puntuaketaren

arabera ordenatu dira eta 7‐1 taulan jaso dira. Bertan, argi ikusten da eraiki den ingurumen

adierazle konposatu honi dagokionez 39 udalerrik balio negatiboa dutela eta gainontzeko

49 udalerrik positiboa. Kontuan izan behar da, aldagaien korrelazio matrizetik abiatuta

lortu direla datuak, hots, datuak estandarizatuak izan direnez lortzen diren puntuaketen

bataz besteko balioa zero izango da. Beraz, ingurumena eta mugikortasuna arloari

dagokionean, 39 udalerri bataz bestekoaren azpitik aurkitzen dira eta gainontzeko 49

udalerriak bataz bestekoaren gainetik.


274

7‐1 Taula: Udalerrien hurrenkera ingurumen indizearen arabera.

Udalerria Puntuaketa Ordena Udalerria Puntuaketa Ordena Udalerria Puntuaketa Ordena

IDIAZABAL 1,2755 1 LEABURU 0,2665 31 MUTRIKU ‐0,341 61

ELDUAIN 1,1915 2 LAZKAO 0,2489 32 BIDEGOIAN ‐0,3443 62

ADUNA 1,1891 3 ASTEASU 0,2407 33 SORALUZE ‐0,3464 63

ERREZIL 0,9616 4 ORMAIZTEGI 0,2298 34 ZUMARRAGA ‐0,3592 64

BEIZAMA 0,9556 5 ALTZAGA 0,2028 35 ATAUN ‐0,4049 65

IRURA 0,9345 6 URNIETA 0,2028 36 OREXA ‐0,4072 66

BELAUNTZA 0,893 7 ESKORIATZA 0,1229 37 BEASAIN ‐0,4204 67

ZERAIN 0,7786 8 ANTZUOLA 0,1158 38 BALIARRAIN ‐0,4479 68

ALTZO 0,699 9 GETARIA 0,1148 39 VILLABONA ‐0,4525 69

OIARTZUN 0,6484 10 AMEZKETA 0,0805 40 OÑATI ‐0,4541 70

ZALDIBIA 0,633 11 MENDARO 0,0804 41 ORENDAIN ‐0,5403 71

GAINTZA 0,5511 12 ZEGAMA 0,0564 42 ARRASATE ‐0,5724 72

LEINTZ‐GATZAGA

0,5204 13 ABALTZISKETA 0,0422 43 HONDARRIBIA ‐0,5887 73

EZKIO‐ITSASO 0,5188 14 ZUMAIA 0,0397 44 GAZTELU ‐0,6184 74

SEGURA 0,4939 15 ARAMA 0,0397 45 BERROBI ‐0,6299 75

ALBIZTUR 0,4901 16 ALKIZA 0,0356 46 ERRENTERIA ‐0,6307 76

ZESTOA 0,4838 17 ASTIGARRAGA 0,0204 47 IKAZTEGIETA ‐0,6755 77

HERNIALDE 0,4128 18 BERASTEGI 0,008 48 ANDOAIN ‐0,7059 78

USURBIL 0,4032 19 ALEGIA 0,0059 49 ELGOIBAR ‐0,7453 79

LEGAZPI 0,4017 20 MUTILOA ‐0,0219 50 HERNANI ‐0,7847 80

LEGORRETA 0,3966 21 BERGARA ‐0,0496 51 ZARAUTZ ‐0,8079 81

GABIRIA 0,3828 22 AZPEITIA ‐0,0599 52 LASARTE‐ORIA ‐0,8128 82

OLABERRIA 0,3734 23 ZIZURKIL ‐0,0718 53 ORDIZIA ‐0,8368 83

LIZARTZA 0,3677 24 PASAIA ‐0,082 54 LARRAUL ‐0,9628 84

AIA 0,3501 25 URRETXU ‐0,091 55 IRUN ‐1,0708 85

AIZARNAZABAL 0,347 26 ORIO ‐0,0953 56 EIBAR ‐1,0728 86

ELGETA 0,339 27 LEZO ‐0,1002 57 TOLOSA ‐1,1279 87

ITSASONDO 0,3364 28 IBARRA ‐0,1109 58 DONOSTIA ‐1,7369 88

DEBA 0,2998 29 ANOETA ‐0,2116 59

ARETXABALETA 0,2675 30 AZKOITIA ‐0,257 60



275

Geografikoki puntuaketa hoberena edo txarrena lortu dituzten udalerriak non kokatzen

diren ikusteko beheko 7‐1 Irudian baliorik txikienak dituzten 10 udalerriak kolore gorriz

nabarmendu dira eta baliorik handienak dituzten 10 udalerri berriz berdez. Gainontzekoak

urdinez azaltzen dira. Gipuzkoako udalerri guztiak kontuan izaten badira, ingurumenaren

ikuspegitik iraunkorrenen artean daude Altzo, Zerain, Belauntza, Irura, Beizama, Errezil,

Aduna, Elduaien eta Idiazabal. Zortzi udalerri hauetatik zazpi Goierri eta Tolosaldekoak dira

eta Gipuzkoako biztanleriaren %1 baino gutxiago ordezkatzen dute. Beste muturrean

aurkitzen dira Donostia, Tolosa, Eibar, Irun, Larraul, Ordizia, Lasarte, Zarautz, Hernani eta

Elgoibar. Beraz, daturik txarrenak dituzten 10 udalerriak eskualde desberdinetakoak dira

eta 9.000 mila biztanle baino gehiago dituzte. Salbuespen moduan 200 baino biztanle

gutxiago dituen Tolosaldeako udalerri bat aurkitzen da. Hamar udalerri hauetan

Gipuzkoako biztanleriaren hiru laurden baino gehiago bizi da, alegia, gipuzkoarren %78a

biltzen dute.

7‐1 Irudia: Gipuzkoako udalerrien ingurumen puntuazioa



276

Beraz Gipuzkoako biztanleriaren gehiengo handi bat iraunkortasuna eta mugikortasunari

dagokionez puntuazio txikiena lortu duten udalerrietan bizi da. Gainera, eskualde

bakoitzeko udalerri handienak Gipuzkoako bataz bestearen azpitik aurkitzen dira. Dena

dela, badira datu positiboak dituzten 5.000 biztanle edo gehiago dituzten hainbat udalerri.

Horien artean daude: Astigarraga, Lazkao, Legazpi, Usurbil eta Oiartzun, besteak beste.

Kohesio‐soziala eta bizi kalitateari dagokionez, kontuan izan diren 19 adierazleak sei osagai

nagusitan bilduko ditu ONAk eta sei osagai hauen bidez datuen bariantzaren %64,144a

azalduko da (ikusi eranskineko E‐5 taula). Lehenengo osagai nagusiak (ON1) haur indizea

(‐0,876), biztanleriaren urte arteko aldaketa (‐0,861) eta zahartze‐indizea (0,844)

aldagaiekin korrelazionatuta dago. Bigarren osagai nagusia (ON2) hutsik dauden familia‐

etxebizitza (‐0,707) eta egoitza zentroetan 3. Adinekoentzako egoitza‐zentroetako plaza

kopuruak (0,639) jasotzen dituzten adierazleekin dago nagusiki korrelazionatuta.

Lehenengoarekin modu negatibo batean eta bigarrenarekin positiboan. Hirugarren osagai

nagusia haur‐hezkuntzaren unitateak (‐0,691), biztanleria atzerritarra (0,632), udalek

biztanleko Gizarte Zerbitzuetan egiten duten gastu arrunta (‐0,622) eta banku bulegoak ‐

(0,488) adierazleekin du harremanik estuena (ikusi 7. kapituluko eranskineko 7‐20 taula).

Ingurumen arloko datuekin bezala, arlo honetan lortu diren sei osagai nagusi hauek

Gipuzkoako udalerri bakoitzak gizarte‐kohesioari loturiko iraunkortasunari dagokionean

dituzten ezberdintasunak adierazteko baliagarriak izango dira. Horrela sei osagai nagusiak

kontuan izanik, udalerri bakoitzarentzat gizarte‐kohesio adierazle konposatua kalkulatu da

udalerri bakoitzak osagai nagusi bakoitzean lortu duen balioa osagai nagusiaren

autobalioarekin ponderatuz. Hurrengo 7‐2 taulan udalerriak gizarte‐kohesio adierazle

konposatua lortutako puntuaketaren arabera zerrendatuta dira. Elgeta, 0,0099 balioarekin,

bataz besteko balioan aurkitzen da. Beste 37 udalerrik bataz bestekoa baino balio

handiagoa aurkezten dute eta gainontzeko 40 udalerri, balio negatiboekin, kohesio

sozialari dagokion iraunkortasunari dagokionez bataz bestekotik behera daude.


277

7‐2 Taula: Udalerrien hurrenkera kohesio soziala indizearen arabera

Puntuaketa Ordena Udalerria Puntuaketa Ordena Udalerria Puntuaketa Ordena

IRURA 1,2402 1 ERRENTERIA 0,0936 31 GAZTELU ‐0,1905 61

ZUMAIA 0,9962 2 ORMAIZTEGI 0,0916 32 MUTRIKU ‐0,1944 62

ADUNA 0,9916 3 URRETXU 0,0867 33 BERASTEGI ‐0,1966 63

BELAUNTZA 0,8169 4 ASTEASU 0,0788 34 MUTILOA ‐0,2079 64

ITSASONDO 0,5589 5 ZIZURKIL 0,0734 35 HERNIALDE ‐0,2085 65

BEIZAMA 0,466 6 MENDARO 0,0577 36 ALEGIA ‐0,2154 66

AIA 0,4411 7 SEGURA 0,0431 37 ZERAIN ‐0,2467 67

ASTIGARRAGA 0,4227 8 ELGETA 0,0099 38 ARRASATE ‐0,2505 68

OLABERRIA 0,4146 9 ARAMA ‐0,015 39 ZUMARRAGA ‐0,2698 69

ZARAUTZ 0,4057 10 ZALDIBIA ‐0,0214 40 OREXA ‐0,2814 70

OIARTZUN 0,3855 11 ANOETA ‐0,0253 41 ERREZIL 71

AIZARNAZABAL 0,3666 12 GAINTZA ‐0,0263 42 ALKIZA ‐0,3012 72

IKAZTEGIETA 0,3389 13 ANTZUOLA ‐0,0477 43 ATAUN ‐0,3181 73

USURBIL 0,3004 14 AZKOITIA ‐0,053 44 BALIARRAIN ‐0,3196 74

LASARTE‐ORIA 0,2957 15 AZPEITIA ‐0,0705 45 GABIRIA ‐0,3205 75

ORDIZIA 0,295 16 ELDUAIN ‐0,0756 46 ALBIZTUR ‐0,3256 76

DONOSTIA 0,251 17 VILLABONA ‐0,0833 47 EIBAR ‐0,3313 77

ZESTOA 0,2287 18

ABALTZISKETA ‐0,091 48

LEINTZ‐GATZAGA

‐0,3411 78

LAZKAO 0,2084 19 ARETXABALETA ‐0,0932 49 ZEGAMA ‐0,3608 79

BEASAIN 0,1753 20 ORENDAIN ‐0,0955 50 ELGOIBAR ‐0,3836 80

LEZO 0,162 21

ALTZAGA ‐0,1158 51 EZKIO‐

ITSASO ‐0,3886 81

LARRAUL 0,1563 22 ALTZO ‐0,1163 52 PASAIA ‐0,393 82

IRUN 0,1461 23 LEGORRETA ‐0,1193 53 OÑATI ‐0,417 83

ORIO 0,1395 24 ANDOAIN ‐0,1211 54 LEGAZPI ‐0,4202 84

HONDARRIBIA 0,1366 25 BERGARA ‐0,1297 55 AMEZKETA ‐0,4721 85

URNIETA 0,1306 26 BERROBI ‐0,1297 56 SORALUZE ‐0,508 86

DEBA 0,1099 27 TOLOSA ‐0,1368 57 LIZARTZA ‐0,5285 87

GETARIA 0,1066 28 ESKORIATZA ‐0,143 58 LEABURU ‐0,691 88

HERNANI 0,1052 29 IBARRA ‐0,1666 59

IDIAZABAL 0,0955 30 BIDEGOIAN ‐0,1769 60



278

Kalkulatu den kohesio‐soziala indize konposatuaren arabera Irurak du baliorik handiena

(1,2402) eta Leaburuk, berriz, txikiena (‐0,691). Lehenengo hamar baliorik hoberenak eta

azkeneko hamar baliorik okerrenak kontuan izanik, beheko 7‐2 Irudian, balio handienak

lortu dituzten lehenengo hamar udalerriak berdez ageri dira eta balio txikienak dituzten

hamar udalerriak berriz gorriz. Gainontzekoak, urdinez jaso dira.

7‐2 Irudia: Gipuzkoako udalerrien sailkapena Kohesio‐Sozialari dagokionez.


Gizarte kohesioren arloan, beraz, Leaburu, Lizartza, Soraluze, Amezketa, Legazpi, Oñati,

Pasaia, Ezkio‐Itsaso, Elgoibar eta Zegama dira azken postuetan dauden udalerriak. Aipatu

behar da, hamar posturik okerrenean dauden udalerrietatik bostek 1.500 biztanle baino

gutxiago dituztela eta Tolosaldea eta Goierri eskualdekoak direla. Gainerako bost

udalerriak handiagoak dira, hau da, 4.000 biztanle baino gehiago dituzte eta hiru eskualde

ezberdinetakoak dira.


279

Bestalde, nabarmendu nahi da, alde batetik, Zarautz, Olaberria, Astigarraga, Aia, Beizama,

Itsasondo, Belauntza, Aduna, Zumaia eta Irura puntuaziorik handiena duten hamar

udalerrien artean daudela, hau da, ez dagoela Bidasoa, Debabarrena eta Debagaraiko

udalerririk eta, bestetik, puntuazio hoberena lortu duten hamar udalerrietatik biztanleriari

dagokionez handienen artean daude, Urola Kostaldeko Zarautz eta Zumaia eta

Donostialdeko Astigarraga. Gainontzeko zazpi udalerriek 2.000 biztanle baino gutxiago

dituzte.

Ekonomia eta lehiakortasunari dagokionez, aurreko bi arloetan eman diren urrats berak

jarraituz, kontuan izan diren aldagaiak ONA‐k sei osagai nagusi atxikiko ditu (ikusi

eranskineko E‐7 taula) eta osagai hauen bidez erabilitako datuen bariantzaren %78,285a

azalduko da. Lehenengo osagai nagusiak (ON1) zerbitzuen sektorearen BEG (‐0,896),

industri sektorearen BEG (0,830), industri sektoreko establezimenduak (0,764), zerbitzuen

sektoreko establezimenduak (‐0,682) eta mikroenpresek sortutako lanpostuak (‐0,518)

aldagaiekin korrelazionatuta dago. Bigarren osagai nagusia (ON2) urtean erregistratutako

kontratuak (0,869), udalaren zerga‐bilketa biztanle bakoitzeko (0,724) eta Gizarte

Segurantzako afiliatuak (0,670) adierazleekin dago nagusiki korrelazionatuta. Hirugarren

osagai nagusia udaleran gastu likidatua biztanleko (0,823), ostalaritza establezimendu eta

jatetxeak (0,751), eta nekazaritza eta arrantza sektorearen BAG (0,624) du harremanik

estuena (ikusi 7. kapituluko eranskineko 7‐21 taula).

Kasu honetan, eta aurreko arloetan bezala, lortu diren sei osagai nagusiek Gipuzkoako

udalerri bakoitzak ekonomiari loturiko egoerari dagokionean dituzten ezberdintasunak

adierazteko baliagarriak izango dira. Horrez gain, sei osagai nagusi hauentzat udalerri

bakoitzak lortzen duen puntuazioa osagai bakoitzaren autobalioarekin ponderatuz

ekonomia adierazle konposatua kalkulatu ahal izango, hau da:

?????????????? ?∑ ??????????∑ ???????

, ? ? 1, 2, … , 88

eta jarraian udalerri bakoitzari dagokion ??????????? adierazle konposatuaren balioaren ‐

arabera ordenatu daiteke, hurrengo 7‐3 taulan egin den moduan.


280

7‐3 Taula: Udalerrien hurrenkera Ekonomia‐Lehiakortasuna indizearen arabera

Udalerria Puntuaketa Ordena Udalerria Puntuaketa Ordena Udalerria Puntuaketa Ordena

IRURA 1,8438 1 ZUMAIA 0,0723 31 GETARIA ‐0,1980 61

ADUNA 1,1778 2 BERGARA 0,0702 32 ARRASATE ‐0,1992 62

ALTZO 0,9753 3

ARAMA 0,0634 33

LEINTZ‐GATZAGA ‐0,2084

63

LARRAUL 0,6749 4 HERNANI 0,0413 34 GAZTELU ‐0,2231 64

ORMAIZTEGI 0,6597 5 SEGURA 0,0294 35 LEGAZPI ‐0,2439 65

ASTIGARRAGA 0,6108 6 LEGORRETA 0,0287 36 BERASTEGI ‐0,2449 66

MENDARO 0,5625 7 DONOSTIA ‐0,0114 37 TOLOSA ‐0,2505 67

EZKIO‐ITSASO 0,5488 8 AZPEITIA ‐0,0229 38 ORDIZIA ‐0,2696 68

ASTEASU 0,5475 9 IKAZTEGIETA ‐0,0298 39 ANDOAIN ‐0,2736 69

ELGETA 0,5194 10 ELGOIBAR ‐0,0311 40 MUTILOA ‐0,2996 70

OLABERRIA 0,4864 11 ZARAUTZ ‐0,0349 41 VILLABONA ‐0,3354 71

IDIAZABAL 0,4844 12 LAZKAO ‐0,0595 42 BERROBI ‐0,3503 72

AIZARNAZABAL 0,4783 13 BEIZAMA ‐0,0711 43 HERNIALDE ‐0,3548 73

ANTZUOLA 0,4618 14 ZEGAMA ‐0,0714 44 URRETXU ‐0,3681 74

ARETXABALETA 0,4249 15 ALBIZTUR ‐0,0887 45 MUTRIKU ‐0,3792 75

USURBIL 0,3563 16 ATAUN ‐0,1100 46 BIDEGOIAN ‐0,4104 76

OÑATI 0,3563 17 ZERAIN ‐0,1153 47 IRUN ‐0,4160 77

ESKORIATZA 0,2573 18 AZKOITIA ‐0,1158 48 GAINTZA ‐0,4474 78

DEBA 0,2347 19 ALTZAGA ‐0,1180 49 ORENDAIN ‐0,4567 79

LEZO 0,1942 20 ALKIZA ‐0,1230 50 ERRENTERIA ‐0,5038 80

ITSASONDO 0,1930 21 ANOETA ‐0,1264 51 LEABURU ‐0,5476 81

ELDUAIN 0,1916 22 ZALDIBIA ‐0,1275 52 SORALUZE ‐0,5706 82

BALIARRAIN 0,1881 23 HONDARRIBIA ‐0,1312 53 EIBAR ‐0,5791 83

OIARTZUN 0,1869 24 AMEZKETA ‐0,1350 54 ERREZIL ‐0,6092 84

BELAUNTZA 0,1867 25

GABIRIA ‐0,1452 55

LASARTE‐ORIA ‐0,6136

85

AIA 0,1800 26 LIZARTZA ‐0,1633 56 ABALTZISKETA ‐0,6164 86

URNIETA 0,1795 27 ORIO ‐0,1668 57 ZUMARRAGA ‐0,6235 87

BEASAIN 0,1682 28 ZIZURKIL ‐0,1706 58 PASAIA ‐0,7841 88

ZESTOA 0,1481 29 IBARRA ‐0,1742 59

OREXA 0,1252 30 ALEGIA ‐0,1875 60


Ekonomia‐lehiakortasuna arloaren kasuan, 36 udalerrik balio positiboa dute, alegia, bataz

besteko baliotik gora daude eta gainontzeko 52 udalerriak bataz besteko balioa baino

txikiagoa. 52 udalerri horietatik daturik txarrenak jasotzen dituzten hamar udalerrien

artean daude, Pasaia, Zumarraga, Abaltzisketa, Lasarte‐Oria, Errezil, Eibar, Soraluze,

Leaburu, Errenteria eta Orendain. Udalerri hauetatik erdiak, biztanleari dagokionez,


281

udalerri handiak dira, 16.000 biztanle baino gehiago dituzte, eta beste erdiak, berriz, oso

txikiak dira zeintzuek 600 biztanle edo gutxiago dituzten. Biztanleriari dagokionez

handienak direnen artean daudenen %60a Donostialdea eskualdekoak dira eta txikienen

%60a, aldiz, Tolosaldekoak.

Dena dela, eta aurreko bi arloetan bezala, ekonomia – lehiakortasunari dagokion adierazle

konposatu honen arabera puntuaketa handiena lortu duten hamar udalerriak berdez jaso

dira beheko 7‐3 Irudian, gorriz baliorik txikienak dituzten hamar udalerriak eta gainerako

68ak urdinez.

7‐3 Irudia: Gipuzkoako udalerrien sailkapena ekonomia ‐ lehiakortasuna arloari dagokionez.


Ekonomia arloari loturik daturik hoberenak dituzten 10 udalerrien tamaina biztanleriaren

dagokionez, aipatu behar da, ez direla oso handiak, hau da, hamar udalerri hauen artean

Gipuzkoako biztanleriaren %2,21 inguru ordezkatzen da. Nabarmendu behar da Bidasoa,

Deba Garaiko udalerririk ez dagoela hamar hoberenen artean. Bestalde, Tolosaldea

eskualdekoa den Irura nabarmentzen da puntuaziorik onenarekin (1,8438), bataz besteko

balioa baino ia 2 puntu gehiagorekin.


282

Azkenik, Iraunkortasuna orokorrean, hots, ingurumena, kohesio soziala eta ekonomia

arloak erreparatzen badira, kontuan izan diren 21 adierazleekin ONAk bost osagai

nagusitan bildu ditu (ikusi eranskineko E‐9 taula). Bost osagai nagusiek datuen bariantzaren

%78,285a azalduko dute. Lehenengo osagai nagusiak (ON1) zerbitzuen sektorearen BEG (‐

0,885), industri sektorearen BEG (0,857), industri sektoreko establezimenduak (0,737),

zerbitzuen sektoreko establezimenduak (‐0,698), bizi den herritik kanpo ikasten duen 16

urte edo gehiagoko ikasle biztanleria (0,583), mikroenpresek sortutako lanpostuak (‐0,518)

eta ibilgailu parkea (0,508) aldagaiekin korrelazionatuta dago. Bigarren osagai nagusia

(ON2) urtean erregistratutako kontratuak (0,839), udalaren zerga‐bilketa biztanle

bakoitzeko (0,833) eta Gizarte Segurantzako afiliatuak (0,826) adierazleekin dago nagusiki

korrelazionatuta. Hirugarren osagai nagusia azken hamarkadan biztanleriaren aldaketa

(0,912), haur indizea (0,826), zahartze‐indizea (‐0,792) eta ur eskaera osoa (0,498) du

harremanik estuena .Amaitzeko, hirugarren osagai nagusiak (ON3) korrelaziorik altuena

babes bereziko udal‐azalera (0,756) eta urteko kontsumo elektrikoa (‐0,635) adierazleekin

du (ikusi 7. kapituluko eranskineko 7‐22 taula).

Lortu diren bost osagai nagusi hauek, beraz, Gipuzkoako udalerri bakoitzak

iraunkortasunari dagokionean dituzten ezberdintasunak adierazteko baliagarriak izango

dira eta iraunkortasun adierazle konposatua udalerri bakoitzarentzat kalkulatu ahal izango

da udalerri bakoitzak osagai nagusi bakoitzean lortzen duen balioa osagai nagusiaren

autobalioarekin ponderatuz, hots, hurrengo balioa lortuz:

???????????????????? ?∑ ??????????∑ ???????

, ? ? 1, 2, … , 88

Gipuzkoako udalerri bakoitzak eraikitako iraunkortasun adierazle konposatuaren

(?????????????????) bidez lortutako puntuaketa kontuan izanik, baita iraunkortasuna

osatzen duten azpi arloetan lortutakoa ere, beheko 7‐4 taulan jaso da. Lehenengo postuan

Aduna ageri da, iraunkortasuna bere osotasunean aztertzean puntuaketa hoberena lortu

duen udalerria, nahiz eta udalerri honek azpi arloka ingurumena eta kohesio sozialaren

kasuan edo ekonomiaren kasuan, hirugarren eta bigarren postua izan duen, hurrenez

hurren.


283

7‐4 Taula: Gipuzkoako udalerri bakoitzak ONA bidez lortu duen puntuazioa eta dagokien sailkapena arlo ezberdinei erreparatuta.

Udalerria Ingurumena Gizarte‐Kohesioa

Ekonomia‐Lehiakortsuna

Iraunkortasuna

Puntuazioa ordena Puntuazioa ordena Puntuazioa ordena Puntuazioa ordena

ADUNA 1,1891 3 0,9916 3 1,1778 2 2,0765 1

IRURA 0,9345 6 1,2402 1 1,8438 1 1,57194 2

ASTIGARRAGA 0,0204 47 0,4227 8 0,6108 6 0,88966 3

BELAUNTZA 0,8930 7 0,8169 4 0,1867 25 0,8306 4

ARAMA 0,0397 45 ‐0,0150 39 0,0634 33 0,69442 5

LARRAUL ‐0,9628 84 0,1563 22 0,6749 4 0,68758 6

ASTEASU 0,2407 33 0,0788 34 0,5475 9 0,60483 7

OIARTZUN 0,6484 10 0,3855 11 0,1869 24 0,54361 8

OLABERRIA 0,3734 23 0,4146 9 0,4864 11 0,54168 9

AIZARNAZABAL 0,3470 26 0,3666 12 0,4783 13 0,51538 10

EZKIO‐ITSASO 0,5188 14 ‐0,3886 81 0,5488 8 0,51176 11

BEIZAMA 0,9556 5 0,4660 6 ‐0,0711 43 0,42137 12

USURBIL 0,4032 19 0,3004 14 0,3563 16 0,41404 13

OREXA ‐0,4072 66 ‐0,2814 70 0,1252 30 0,40114 14

URNIETA 0,2028 36 0,1306 26 0,1795 27 0,381 15

ALKIZA 0,0356 46 ‐0,3012 72 ‐0,1230 50 0,36452 16

IDIAZABAL 1,2755 1 0,0955 30 0,4844 12 0,34671 17

BALIARRAIN ‐0,4479 68 ‐0,3196 74 0,1881 23 0,32144 18

ABALTZISKETA 0,0422 43 ‐0,0910 48 ‐0,6164 86 0,29868 19

ALTZO 0,6990 9 ‐0,1163 52 0,9753 3 0,28754 20

IKAZTEGIETA ‐0,6755 77 0,3389 13 ‐0,0298 39 0,28754 21

ALBIZTUR 0,4901 16 ‐0,3256 76 ‐0,0887 45 0,28579 22

MENDARO 0,0804 41 0,0577 36 0,5625 7 0,27643 23

MUTILOA ‐0,0219 50 ‐0,2079 64 ‐0,2996 70 0,25005 24

LIZARTZA 0,3677 24 ‐0,5285 87 ‐0,1633 56 0,22811 25

LEZO ‐0,1002 57 0,1620 21 0,1942 20 0,22301 26

ELGETA 0,3390 27 0,0099 38 0,5194 10 0,2154 27

AIA 0,3501 25 0,4411 7 0,1800 26 0,16972 28

ORENDAIN ‐0,5403 71 ‐0,0955 50 ‐0,4567 79 0,14332 29


284

udalerria Ingurumena Gizarte‐Kohesioa


Iraunkortasuna

Puntuazioa ordena Puntuazioa ordena Puntuazioa ordena Puntuazioa Ordena

GETARIA 0,1148 39 0,1066 28 ‐0,1980 61 0,12728 30

ERREZIL 0,9616 4 ‐0,2875 71 ‐0,6092 84 0,1028 31

ELDUAIN 1,1915 2 ‐0,0756 46 0,1916 22 0,08743 32

GABIRIA 0,3828 22 ‐0,3205 75 ‐0,1452 55 0,07503 33

ALTZAGA 0,2028 35 ‐0,1158 51 ‐0,1180 49 0,06644 34

ORMAIZTEGI 0,2298 34 0,0916 32 0,6597 5 0,04803 35

DEBA 0,2998 29 0,1099 27 0,2347 19 0,04681 36

BIDEGOIAN ‐0,3443 62 ‐0,1769 60 ‐0,4104 76 0,03356 37

DONOSTIA ‐1,7369 88 0,2510 17 ‐0,0114 37 ‐0,0076 38

HERNANI ‐0,7847 80 0,1052 29 0,0413 34 ‐0,0341 39

ITSASONDO 0,3364 28 0,5589 5 0,1930 21 ‐0,0386 40

ALEGIA 0,0059 49 ‐0,2154 66 ‐0,1875 60 ‐0,0591 41

HONDARRIBIA ‐0,5887 73 0,1366 25 ‐0,1312 53 ‐0,0748 42

LEGORRETA 0,3966 21 ‐0,1193 53 0,0287 36 ‐0,0812 43

ANOETA ‐0,2116 59 ‐0,0253 41 ‐0,1264 51 ‐0,0847 44

IRUN ‐1,0708 85 0,1461 23 ‐0,4160 77 ‐0,1105 45

ZERAIN 0,7786 8 ‐0,2467 67 ‐0,1153 47 ‐0,1111 46

GAINTZA 0,5511 12 ‐0,0263 42 ‐0,4474 78 ‐0,1244 47

ORIO ‐0,0953 56 0,1395 24 ‐0,1668 57 ‐0,1425 48

ATAUN ‐0,4049 65 ‐0,3181 73 ‐0,1100 46 ‐0,151 49

ZESTOA 0,4838 17 0,2287 18 0,1481 29 ‐0,1713 50

AZPEITIA ‐0,0599 52 ‐0,0705 45 ‐0,0229 38 ‐0,1792 51

ZARAUTZ ‐0,8079 81 0,4057 10 ‐0,0349 41 ‐0,1805 52

LEINTZ‐GATZAGA 0,5204 13 ‐0,3411 78 ‐0,2084 63 ‐0,1966 53

HERNIALDE 0,4128 18 ‐0,2085 65 ‐0,3548 73 ‐0,1966 54

ZEGAMA 0,0564 42 ‐0,3608 79 ‐0,0714 44 ‐0,201 55

BEASAIN ‐0,4204 67 0,1753 20 0,1682 28 ‐0,2059 56

ELGOIBAR ‐0,7453 79 ‐0,3836 80 ‐0,0311 40 ‐0,2063 57

LEABURU 0,2665 31 ‐0,6910 88 ‐0,5476 81 ‐0,2099 58

ZALDIBIA 0,6330 11 ‐0,0214 40 ‐0,1275 52 ‐0,2432 59

BERASTEGI 0,0080 48 ‐0,1966 63 ‐0,2449 66 ‐0,2498 60


285

udalerria Ingurumena Gizarte‐Kohesioa


Iraunkortasuna

Puntuazioa ordena Puntuazioa ordena Puntuazioa ordena Puntuazioa ordena

AMEZKETA 0,0805 40 ‐0,4721 85 ‐0,1350 54 ‐0,2675 61

ESKORIATZA 0,1229 37 ‐0,1430 58 0,2573 18 ‐0,2682 62

BERGARA ‐0,0496 51 ‐0,1297 55 0,0702 32 ‐0,2693 63

PASAIA ‐0,0820 54 ‐0,3930 82 ‐0,7841 88 ‐0,2969 64

AZKOITIA ‐0,2570 60 ‐0,0530 44 ‐0,1158 48 ‐0,2969 65

GAZTELU ‐0,6184 74 ‐0,1905 61 ‐0,2231 64 ‐0,3003 66

ANTZUOLA 0,1158 38 ‐0,0477 43 0,4618 14 ‐0,3136 67

ARRASATE ‐0,5724 72 ‐0,2505 68 ‐0,1992 62 ‐0,315 68

OÑATI ‐0,4541 70 ‐0,4170 83 0,3563 17 ‐0,3208 69

TOLOSA ‐1,1279 87 ‐0,1368 57 ‐0,2505 67 ‐0,3283 70

URRETXU ‐0,0910 55 0,0867 33 ‐0,3681 74 ‐0,3349 71

ORDIZIA ‐0,8368 83 0,2950 16 ‐0,2696 68 ‐0,3526 72

LAZKAO 0,2489 32 0,2084 19 ‐0,0595 42 ‐0,3567 73

ERRENTERIA ‐0,6307 76 0,0936 31 ‐0,5038 80 ‐0,3923 74

VILLABONA ‐0,4525 69 ‐0,0833 47 ‐0,3354 71 ‐0,4005 75

BERROBI ‐0,6299 75 ‐0,1297 56 ‐0,3503 72 ‐0,4105 76

ZUMAIA 0,0397 44 0,9962 2 0,0723 31 ‐0,4166 77

IBARRA ‐0,1109 58 ‐0,1666 59 ‐0,1742 59 ‐0,435 78

LASARTE‐ORIA ‐0,8128 82 0,2957 15 ‐0,6136 85 ‐0,4482 79

MUTRIKU ‐0,3410 61 ‐0,1944 62 ‐0,3792 75 ‐0,4688 80

EIBAR ‐1,0728 86 ‐0,3313 77 ‐0,5791 83 ‐0,5611 81

ANDOAIN ‐0,7059 78 ‐0,1211 54 ‐0,2736 69 ‐0,5665 82

SORALUZE ‐0,3464 63 ‐0,5080 86 ‐0,5706 82 ‐0,5817 83

LEGAZPI 0,4017 20 ‐0,4202 84 ‐0,2439 65 ‐0,6315 84

ZIZURKIL ‐0,0718 53 0,0734 35 ‐0,1706 58 ‐0,65 85

ZUMARRAGA ‐0,3592 64 ‐0,2698 69 ‐0,6235 87 ‐0,6516 86

SEGURA 0,4939 15 0,0431 37 0,0294 35 ‐0,7216 87

ARETXABALETA 0,2675 30 ‐0,0932 49 0,4249 15 ‐0,7547 88



286

Iraunkortasunaren dimentsioak ezberdinak banaka aztertu ostean, hiru dimentsio

ezberdinei dagozkien 21 aldagai esanguratsuenak batera landu dira. Horrenbestez

iraunkortasunari loturik Gipuzkoako udalerri bakoitzari puntuazio jakin bat egokitu zaio.

Aurretik eman diren urrats berdinei jarraituz, baliorik hoberena zein txarrenak lortu dituzte

hamar udalerri nabarmendu dira 7‐4 irudian, berdez lehenengoak eta gorriz bigarrengoak.

Gainontzekoak bataz bestekotik hurbil aurkitzen diren udalerriak bezala multzokatu eta

urdinez ageri dira 7‐4 irudian.

7‐4 Irudia: Gipuzkoako udalerrien sailkapena iraunkortasunari dagokionez.


Zentzu honetan, eta biztanle kopurua kontuan izanik, puntuaziorik okerrenarekin dauden

udalerriak ez dira udalerri txikienak, ertainak eta handienak baizik. Eibar, Lasarte‐Oria,

Andoain eta Zumarraga, 10.000 biztanle baino gehiagorekin, ‐0,4482 eta ‐0,6516

puntuazioaren artean daude.

Beste muturrean, aldiz, udalerri gehienek askoz ere biztanle gutxiago dituzte nahiz eta

Oiartzun ia 10.000 biztanletara iritsi den. Dena dela, azpimarratu behar da, puntuazio

handienarekin Tolosaldeako Irura eta Aduna aurkitzen direla, 1,572 eta 2,076 puntuekin


287

hurrenez hurren. Bataz besteko multzoan bildu diren udalerrien artean puntuazio

hoberena lortu duenetik puntu bat eta puntu t’erdi gehiagorekin. Beste bereizgarri bat,

zera da, hamar udalerri hauek Gipuzkoako barnealdean aurkitzen dira.

Horrenbestez, atal hau amaitzeko, azpimarratu nahi da ONA analisiari esker definitu den

iraunkortasunaren adierazle konposatuaz baliatuz udalerrien iraunkortasun maila

kuantifikatu daitekeela. Horrez gain, udalerri bakoitzaren indar‐guneak zein ahuleziak ere

identifikatu daitezke eta hobekuntzarako aukerak lor daitezke udalerri bakoitzaren

adierazleak sakonago aztertzen badira. Esate baterako, 7‐4 taulan ikusten denez

Aretxabaletak iraunkortasunari dagokionez puntuaziorik txikiena du (‐0,7547). Honen

azalpena Kohesio‐Soziala arloan lortu duen puntuazio baxua (‐0,0932) izan daiteke. Kapitulu

honen eranskineko 7‐20 taulan konprobatu daitekeenez kohesio‐sozialaren dimentsioan

lortu den lehenengo osagai nagusiak oso korrelazio altua du Haur indizea, Biztanleriaren

aldaketa azken hamarkadan eta Zahartze‐indizea aldagaiekin. Beraz udalerri honek

iraunkortasun emaitza hobeak lortu nahi baditu adierazle hauetan datuak hobetzeko

neurriak hartu beharko lituzke.

Bestalde, EKPBaz baliaturik ingurumena babestuko duten ondasun eta zerbitzuen aldeko

hautua eginez iraunkortasuneranzko urrats garrantzitsua egin daiteke. Zentzu honetan,

azpimarratu nahi da, 2012. urtean ELGEko herrialde askok EKP garapen iraunkorra

sustatuko duen palanka‐politika moduan erabili dutela modu esanguratsu batean eta,

dagoeneko, ELGEko herrialdeen %72ak EPKBari loturiko estrategia bat garatua duela

(OECD, 2013).

Beraz, Gipuzkoar udalerri bakoitzaren egoera iraunkortasunari dagokionean ezagutu

ostean, hurrengo atalean, 5.000 biztanle edo gehiago dituzten udalerrietan EKPBari

ematen zaion garrantzia eta ekimen hau zenbateraino praktikan jartzen den aztertuko da.


288

7.3. GIPUZKOAKO UDALERRIEN EGOERA EKPB‐ARI DAGOKIONEZ

Azken hamarkadan kontratazio publikoaren bete beharra bai politika estrategikoetan zein

politika sektorialetan asko aldatu da. Duela hamar bat urte arte, 2000. urtetik 2003. urtera

bitartean, ingurumen eskakizunak nola eta noraino ezar zitezkeen argitu nahi izan zen.

Ondorengo bost urteetan, 2003. urtetik 2008. urtera arte, sektore publikoaren

kontsumoari lotutako ingurumen eragin kaltegarria ahalik eta gehien murrizteko erosketa

eta kontratazio publiko berdea zein sektoreetara bideratu zitekeen eztabaidatzen zen.

Azken urte hauetan, 2008. urtetik gaur arte, Europan erosketa berdea sustatzeko prozesua

garatzearekin batera, Europar Batasuneko kideak erosketa eta kontratazio publiko berdea

bultzatzeko ekintza‐planak ezartzen hasi dira. Beheko 7‐5 irudian urdinez ageri dira 2011ra

arte erosketa berdeko plana edo antzeko planen bat ezarri duten herrialdeak eta laranjaz

halako plan bat eratzeko fasean daudenak: Bulgaria, Estonia, Grezia, Hungaria eta

Errumania. Horrez gain, EKPB neurtzeko metodologiak abian jartzen hasi dira; alde batetik,

indarrean jarri diren planak zenbateraino barneratu diren jakiteko eta, bestetik,

ingurumenean zer nolako hobekuntzak lortu diren zehazteko (IHOBE, 2012).

7‐5 Irudia: Erosketa berdeko planak dituzten Europar Batasuneko estatuak.

Iturria: IHOBE (2012)


289

Bestalde, aurreko kapituluetarako egin den Garapen Iraunkorrari loturiko literaturaren

azterketak, batik bat, TA21 eta zehatzago EKPBari loturikoak, oinarrizko hainbat ezaugarri

jakinarazi dizkigu. Zentzu honetan, gogoratu nahi da Clement et al.‐ek (2003) aipatzen

duten moduan, tokiko administrazioak erosketa eta kontratazio publikoko prozesuetan

ingurumen eskakizunak barneratzerako aukera egokiak dituztela. Nazio mailako

administrazioek ez bezala, udal administrazioek, tokiko jarrerak gertuagotik ezagutzeko

aukerak dituzte eta, ondorioz, egokitzapenak azkarrago egin ditzakete. Bestalde, ordea,

tokiko administrazioak ezin dira EKPB‐ren onura guztiak probestu; esate baterako, tokiko

administrazio gehienak txikiegiak dira berrikuntza eta produktu berrien garapena

sustatzeko (Brander, Olsthoorn, Oosterhuis, & Führ, 2003).

EKPB loturiko literatura errebisatzean EKPBa modu arrakastatsu batean aplikatzeko

beharrezkoak diren hainbat elementu nagusi ere identifikatu dira:

1. Alde batetik, Clement et al (2003) eta Erdmerger (2003a) egileen arabera EKPB‐

aren garapena eta inplementazioa neurri handi batean EKPB prozesuetan benetan

sinesten dutenen baitan dago.

2. Bestetik, Clement et al (2003) dioten moduan, ingurumena eta erosketez

arduratzen diren udal sailen arteko lankidetza oso garrantzitsua da. Lankidetza

horrekin EKPB aplikatzeko beharrezkoa den ezagutza partekatzen baita. Dena dela,

badirudi ingurumena eta erosketez arduratzen diren sailen arteko lankidetza ez

dela nahikoa, gutxieneko ezagutza maila bat ere ezinbestekoa da bai erosketa

prozesuei zein ingurumen gaiei buruz.

3. Hirugarrenik, erosketa eta kontratazio publiko berdeari buruzko tokiko estrategia

garatua izatea arrakastarako elementu moduan identifikatu da “Local Experiences:

green purchasing practices in six European cities” (2003) lanean.

4. Laugarren gako elementua, Bower et al.‐en (2005) txostenean aipatzen denez,

erosketa eta kontratazio publikoaren kontzentrazio maila litzateke. Azterketa

horretan ez da argi geratzen kontzentrazio maila horren garrantziaren zergatia,

baina badirudi azalpen bat erosketa eta kontratazio prozesuaz arduratzen direnen

konpetentzia mailari loturik legokeela, hau da, ingurumen gaiei loturik erosketa

arduradunek dituzten konpetentziei loturik (Michelsen & de Boer, 2009).


290

Ezaugarri horiek Gipuzkoako udalerrietan ere betetzen ote diren kontrastatzeko burutu

dugun landa lana aurrera eramateko udal administrazioei igorri zaien galdetegi bat

diseinatu da. Galdetegi hau aztertu diren dokumentu ezberdinetan oinarritu da. Izan ere,

bai eskuragarri dagoen literatura errebisatuz zein parte hartu duten agenteen ekarpenei

esker antzeman ditugun oinarrizko ezaugarriak kontuan hartuta ondorengo galderak mahai

gainera ekartzeko ahalegina egin dugu. Laburbilduz ondokoak dira:

Aztertu diren iturri ezberdinen arabera, Garapen Iraunkorrari loturiko ekimenak,

Gobernu edo Administrazio Publikoek abian jarri behar dituzte eta ez hiritarrek.

Horrez gain, sarritan udala hiritarrengandik hurbilen aurkitzen den baino

ingurumenarekiko gutxien kezkatu den administrazio publiko moduan ikusten da.

Beraz, hurrengo galdera planteatzen dugu: EKPB‐aren aldeko konpromisorik ba al

dago Gipuzkoako udaletan?

Orokorrean, Administrazio Publikoko arduradun politikoei arazoak errotik

konpondu ordez adabakiak (partxeak) jartzen ibiltzea egozten zaie. Horrez gain,

administrazioei eredugarri izatea eskatzen zaie. Beraz, ondorengo galderak

erantzun nahi ditugu: Gipuzkoako udal erakundeetan Erosketa eta Kontratazio

Publiko Berdeak lehentasunezko posizioa al du? EKPB aurrera eramateko

estrategiarik ba al dago? EKPB aldeko gida dokumenturik ba al dago?

Administrazio bakoitzeko sailen arteko lankidetza EKPBa modu arrakastatsu batean

aplikatzeko elementuetako bat bezala identifikatu da. Beraz, hurrengo galdera

sortzen zaigu: Udal administrazioetan Erosketa eta Kontratazio saila eta Ingurumen

sailaren arteko lankidetzarik ba al dago? Erosketa eta Kontratazioa Tokiko

Administrazioan modu zentralizatu batean antolatua al dago?

Aurreko galderei erantzun bat eman asmoz, udalerriaren tamaina eta urteko erosketa

bolumenari buruzko hainbat galdera orokor ditu prestatu den inkesta ereduak. Jarraian

erosketari ematen zaion garrantziari buruzko galdera zehatzagoak jasotzen dira baita

udalak erosketa zein kontratazio publiko berdearen inguruan aurrera eraman dituen

praktikei buruzkoak ere.


291

7.3.1. LAGINAREN HAUTAKETA

Lehenik eta behin, aipatu behar da Gipuzkoako herrialdeak 88 udalerri dituela. Horietatik

%62ak 5.000 biztanle baino gutxiago ditu eta, bestetik, 50.000 biztanle edo gehiago

dituztenek udalerrien %2a osatzen dute. Alegia, Gipuzkoako herrialdea tamaina txikiko

udalerriez osatutako herrialde bat da, nahiz eta, biztanleriaren dentsitatea oso altua den

(ikusi hurrengo 7‐1 grafikoa).

7‐1 Grafikoa: Udalerrien banaketa biztanleriaren tamainaren arabera.

Iturria: Egileak egina INE‐ko datuekin.

Lehen saiakera batean, 2011ko irailean, Gipuzkoako udalerri guztiei bidali zitzaien emailez

datu bilketarako eraikitako galdetegia. Baina erantzunak jasotzeko zailtasunak zirela eta

irizpide moduan landa lana 5.000 biztanle edo gehiago zituzten udalerrietara mugatzea

erabaki zen. Beraz, landa lanaren lagina 31 udalerri gipuzkoarrek osatu dute eta hauen

banaketa eskualdeka beheko 7‐5 taulan jaso da. Gutxi gorabehera, urtebeteko epean eman

zitzaien erantzunak bidaltzeko. Epe horretan, erantzundako 17 galdetegi jaso ziren, alegia,

galdetegien erantzun‐tasa %54,84‐ekoa izan zen. Bestalde, aipatu nahi da, galdetegiaren

eredua eranskinean aurkitzen dela eta erantzunda jasotakoak CD‐an bildu direla.

26%

25%

11%

15%

16%

5%

2%

<= 500

501‐2.000

2.001‐5.000

5.001‐10.000

10.001‐20.000

20.001‐50.000

> 50.000


292

7‐5 Taula: 2011. urtean galdetegia igorri zitzaien udalerriak eskualdeka.

Bidasoa‐Behera

Debabarrena Debagoina Donostialdea Goierri Tolosaldea Urola‐

kostaldea

Hondarribia Deba Aretxabaleta Andoain Beasain Tolosa Azkoitia

Irun Eibar Arrasate Donostia Lazkao Bilabona Azpeitia

Elgoibar Bergara Errenteria Legazpi Zarautz

Oñati Hernani Ordizia Zumaia

Lasarte‐Oria Urretxu

Lezo Zumarraga

Oiartzun

Pasaia

Urnieta

Usurbil


Azpimarratu behar da, igorritako galdetegia erantzunda jasotzeko zailtasunak hasiera

batean pentsatzen zena baino handiagoak izan direla. Ondorioz behin baino gehiagoten

jarri gara harremanetan eta zeharkako bideetara ere jo behar izan da. Dena dela, lortutako

erantzun maila nahiko altua izan da antzeko metodologia erabilitako beste lan batzuekin

alderatuz gero. Guztira, 17 udalerrik erantzun dute eta hauen banaketa eskualdeka beheko

7‐6 Taulan bildu da:

7‐6 Taula: Erantzunen indizea eskualdeka.

Eskualdea Erantzundako galdetegiak

Igorritako galdetegiak Erantzun‐tasa (%)

Bidasoa‐Behera 0 2 0

Debabarrena 1 3 33,33

Debagoina 3 4 75

Donostialdea 6 10 60

Goierri 4 6 66,66

Tolosaldea 1 2 50

Urola‐kostaldea 2 4 50

Guztira 17 31 54,84



293

Erantzunda jaso diren galdetegien herrietako biztanleriak Gipuzkoa Herrialdeko

biztanleriaren ia %70a ordezkatzen du, izan ere, aurretik aipatu den moduan herrialdeko

udalerri handienei igorri zitzaien. Dena dela, 7‐7 Taulan argi ikusten denez, biztanleriaren

ordezkaritza eskualdeka ezberdina da. Horrenbestez, nabarmendu behar da, Bidasoa‐

Behera eskualdea osatzen duten bi udalerrien aldetik erantzunik ez jaso izanak eskualde

honetako errealitateari buruzko informaziorik gabe utzi gaituela. Beste muturrean,

Debagoiena eta Donostialdea daude, bertako udaletako erantzunek eskualdeko biztanleen

%76 eta %87a ordezkatzen dutelarik, hurrenez hurren.

7‐7 Taula: Erantzundako inkestek ordezkatzen duten biztanleria eskualdeka

Eskualdea Biztanleria osoarekiko Lagina osatzen duten

biztanleriarekiko

Bidasoa‐Behera % 0,00 %0,00

Debabarrena %49,69 %55,68

Debagoina %76,85 %87,62

Donostialdea %87,45 %88,76

Goierri %45,29 %64,74

Tolosaldea %38,27 %75,67

Urola‐kostaldea %44,03 %50,89

Guztira %62,22 %69,27



294

7.3.2. IKERKETAREN EMAITZAK

Erosketa eta Kontratazioaren arduradunari buruz

Galdetegia hasiera batean lagineko udalerrietako udaletxetako ingurumen sailera edota

ingurumen gaia lantzen duten sailera igorri da, baldin eta ingurumen sailik ez bazegoen.

Galdetegia erantzuteaz arduratu direnak, ordea, kargu desberdinetan dihardutenak izan

dira: nagusiki ingurumen teknikariak nabarmendu dira erantzuleen %30a osatuz, ondoren

Administrazio Orokorreko arduradunak eta udaletxean kontratazioaz arduratzen direnak

daude, kargu mota bakoitzak galdetegia erantzun duten %17,65a ordezkatzen du, hots,

bien artean erantzunen %35,30a. Aurrekoez gain, errenta teknikari bat, udaletxeko idazkari

bat, zerbitzu buru bat eta udal letradun bat ere arduratu dira galdetegia erantzuten.

Tokiko administrazio mailan erosketa eta kontratazioak egiterakoan azken arduradun

nagusi bat edo gehiago dauden ezagutu asmoz, udalean erosketa eta kontratazioaz zenbat

pertsona arduratzen diren galderari erantzuterakoan, bakar batean soilik antzeman dugu

pertsona bakarra arduratzen dela. Gainerako tokiko erakunde guztietan sail bakoitza bere

erosketa eta kontratazioak burutzeaz arduratzen da.

Erosketa eta Kontratazioaren antolaketari buruz

Galdetegia erantzun dutenen artean, EKPaz arduratzen den sail konkreturik baduten

galdetzen zaienean, gutxi gorabehera, erdiek badutela eta beste erdiak ez dutela erantzun

dute. Baiezkoa erantzun dutenen artean, biztanleari dagokionez tamainarik handieneko

udalerriak aurkitzen dira. Beraz, zenbat eta udal administrazioaren tamaina txikiagoa izan

erosketa eta kontratazioak modu deszentralizatuago batean egiteko joera indartsuagoa da

eta kontrakoa gertatzen da tokiko administrazioaren tamaina handitzen denean. Honen

azalpen bat funtzionala izan daiteke, zenbat eta tamaina handiagoa izan udalak, bolumen

handiko EKP gehiago burutuko dituzte, hauek ezin dira zuzenean hornitzailearekin adostu,

pleguak argitaratu behar dira, hornitzaileak ebaluatu eta abar. Beraz, dinamika horretara

ohituak daude eta errazagoa egiten zaie guztia batera kontratatzea.

Dena dela, modu zentralizatuan ondasun edo zerbitzuren bat erosten duen udalerrien

kopurua erosketa eta kontratazioaz arduratzen den saila duen udal kopurua baino


295

handiagoa da; udalen %76ak baino gehiagok erosi edo kontratatzen du gutxienez ondasun

edo zerbitzuren bat bide hau erabiliz eta aipatu diren ondasun eta zerbitzuen artean

daude: argindarra, bulegoko materiala, papera, ura, gasa, fotokopiak, eraikuntzen

garbiketa lanak, posta zerbitzua, inprimakiak, material suntsikorra, ibilgailuak, altzariak eta

garbiketarako materialak, beste batzuen artean. Beheko 7‐8 Taulan modu zentralizatuan

erosten diren produktuak zerrendatu dira, horietatik batzuk 4 tokiko administrazio

ezberdinetan eskuratzen dira eta beste batzuk berriz bakar batean.

7‐8 Taula: Erosketa eta Kontratazio Publiko zentralizatuari buruz

Galdetegiko galdera

Bai

Ez

Ez dakit/ Ez

du erantzun

N

Erosketa eta kontratazioaz arduratzen den sailik ba al dago? 9 8 0 17

Produkturen bat modu zentralizatuan erosi/kontratazen al da 13 4 0 17

Modu zentralizatuan erosten diren produktuak Udal administrazio

kopurua Argindarra 4 Bulegoko materiala 4 Papera 4 Posta eta mezularitza zerbitzua 4 Gasa 4 Garbiketa materiala 3 Fotokopiak 2 Hornidurak 2 Ordenagailuak edo gailu informatikoak 2 Eraikuntzen garbiketa zerbitzua 1 Ura 1 Material suntsikorra 1 Aseguruak 1 Altzariak 1 Ibilgailuak 1


Azpimarratu behar da, udalerri askotan ondasun edo zerbitzu bat baino gehiago erosi edo

kontratatzen direla modu zentralizatuan, baina bat bakarrik erosten dutenen artean

orokorrean papera izaten da modu honetan erosten den produktua. Eguneroko jardunean

erabilera handia duen produktua, hain zuzen ere.


296

Erosketa eta Kontratazio Publikoaren bolumenari buruz

Erosketa eta Kontratazio Publikoaren bolumenari buruzko datuen bilketa are zailagoa izan

da. Gai honi loturiko galderak erantzun dituzten udalerrietako udal administrazioek

erosketa eta kontratazio publikora bideratzen duten diru kopurua 3 milioi eta 7 milioi

artean aurkitzen da. Donostiako kasuan, salbuespena delarik, 87,6 milioi erabiltzen dira.

Datu hau, Donostia, Gipuzkoako hiriburua izateak azaltzen du. Esleipen zuzenera, hots,

bolumen ekonomiko txikiko erosketa eta kontratazioetara71, EKP bolumenaren portzentaje

nahiko baxua bideratzen dute tokiko administrazio gehienek, %3,5 eta %10 artean

aurkitzen dira gehienak. Koska bat gorago, Arrasateko udala dugu, laurden bat esleipen

zuzenetan gastatzen duelarik. Salbuespen moduan Urretxuko udalaren kasua aipatu

daiteke, zeinek bere EKP bolumenaren %77a bideratzen duen esleipen zuzenera.

Modu berean udal administrazio gehienek prozedura irekien72 bidez egiten dituzte

erosketa eta kontratazio gehienak, hau da, EKPren %50 eta %95 bitartean. Mailarik

baxuenarekin, Urretxuko udala aurkitzen da zeinek bere erosketa eta kontratazioen %33a

burutzen duen prozedura irekiaren bidez.

Erosketa eta Kontratazio kudeaketari buruz

EKP‐ak, tokiko administrazioaren baitan, lehentasun estrategikoa duen galdetzerakoan 6

kasutan baiezkoa erantzun dute eta beste 6 kasutan ezezkoa. Gainontzeko kasuetan

horren inguruko berririk ez izatea azpimarragarria da. Nabarmendu behar da, bestalde, EKP

prozesuari lehentasun estrategikoa emateak ez duela EKP plan zehatz bat izatea ziurtatzen.

Horrela, lehentasun estrategikoa eskaintzen dioten 6 tokiko administrazioetan ez dago

erosketa planik zehaztuta. Aldiz, lehentasun estrategikorik eman ez dioten bi tokiko

administrazioetan erosketa plan bat definituta dago, gainera hauek dira erosketa plana

duten tokiko administrazio bakarrak. Etorkizunean beste hiru tokiko administrazioetan ere

71 Obren kasuan zenbatekoak 50.000 euro edo txikiagoa izan behar du eta gainontzeko kasuetan 18.000 euro edo gutxiago.

72 Deialdi ofizial baten bidez Tokiko Administrazioak erosi edo kontratatzeko asmoa argitaratu du eta interesa duen edozein hornitzailek aurkeztuko du bere eskaintza.


297

erosketa planen bat definitua izatea aurreikusten dute eta hiru horietatik bietan aitortu da

EKP lehentasunezko estrategia moduan (ikusi 7‐9 Taula).

7‐9 Taula: Erosketa eta Kontratazio Publikoa eta kudeaketa

Galdetegiko galdera Bai

Ez

Ez dakit/ Ez

du

eran

tzun

N

Erosketa eta Kontratazioa, udal politika guztien artean, lehentasun estrategikoa duen politika bat bezala ulertzen al da?

6 6 5 17

Erosketa eta Kontratazioaren lehentasuna eta erosketa planaren existentzia

N

EKP‐ak lehentasun estrategikoa du eta erosketa plana zehaztuta dago 6

EKP‐ak lehentasun estrategikorik ez du eta erosketa plana zehaztuta dago 2

EKP‐ak lehentasun estrategikorik ez du eta erosketa plana zehaztu gabe dago

9


Bestalde, garrantzitsua iruditu zaigu EKP kudeaketari dagokionez udal politiken lehentasun

zehatzei buruz galdetzea hauen nondik norakoak ezagutzeko. Horrenbestez, udalen %53ak

lehentasun zehatzak izatea onartzen du. Lehentasunik errepikatuena ondasun eta

zerbitzuak preziorik onenean lortzean datza eta ahal izanez gero bertako

hornitzailearengandik edo ahalik eta kalitate hoberenarekin. Hizkuntza berdintasunaren

aldeko lehentasuna ere jaso da bi kasuetan. Ingurumen irizpideak, irizpide etikoak edo

gizarte irizpideak betetzen dituzten ondasun eta zerbitzuen aldeko lehentasuna ere aipatu

da.

Udal administrazioek gainontzeko erakundeekin, EKP‐ari loturik, duten lankidetzari buruz

ere galdetu da. Gehiengo handi batek, galdetegia erantzun duten 17etatik 14k, hain zuzen

ere, gutxienez ondasun edo zerbitzuren baten erosketa edo kontratazioa beste erakunde

batekin batera lankidetzan burutzen du. Gainera, lankidetzen bidez erosi edo kontratatzen

duten 14 udal administrazio horietatik 10ek Gipuzkoako Foru Aldundiak eskaintzen duen

kontratazio zentralizatua zerbitzuarekin du lankidetza (ikusi 7‐10 Taula).


298

Gipuzkoako Foru Aldundiarekin egindako kontratazio zentralizatuaz gain lankidetza

akordioak dituzte hainbat udal administrazioek beraien eskualdeko mankomunitate eta

garapen agentziekin. Esate baterako, UGGASA‐rekin eskola A21eko materialak, familiei

zuzendutako hezkuntza‐zerbitzuak eta zabor zein birziklatzeko materialen bilketa

zerbitzuen kontratazioa aurrera eraman da.

7‐10 Taula: Erosketa eta kontratazio publikoari loturiko lankidetzari buruz

Galdetegiko galdera

Bai

Ez

Ez dakit/ Ez

du erantzun

N

Udalak erosketa eta kontratazio prozesua beste erakunde batzuen lankidetzarekin burutzen al du?

14 3 0 17

Aipatu zein erakunderekin duen lankidetza: N

GFArekin 10

Beste erakunderen batekin: eskualdeko mankomunitatearekin 4


Orokorrean, lankidetzaren bidez, batik bat, elektrizitate hornikuntza eta posta zerbitzuak

kontratatzen dira73. Ondoren datoz, bulegoko materialak, aseguruak eta gasolioaren

erosketa eta kontratazioa eta amaitzeko, neurri apalago batean, jasogailuen mantentzea,

su itzalgailuen mantentzea, telefono zerbitzua eta gas horniketa aurkitzen dira. Aipatu

diren produktuak lankidetzari dagokionez duten garrantziaren arabera zerrendatu dira

hurrengo 7‐11 taulan.

73 GFA‐k, 2011. urtean, Gipuzkoa osorako kontratazio‐zentrala ezartzea onartu zuen. Borondatezko sistema bat da eta bertan parte hartzea erabakitzen duten erakundeek berariaz adieraziko dute espediente bakoitzean kontratazioan parte hartu nahi duten edo ez.


299

7‐11 Taula: Lankidetza bidez erosi edo kontratatzen diren produktuak

Lankidetzan erosi edo kontratatzen diren ondasun eta zerbitzuak

N

Elektrizitate hornikuntza 8

Posta zerbitzua 6

Bulegoko materiala 2

Aseguruak 2

Gasolioaren erosketa eta kontratazioa 2

Jasogailuen mantentzea 1

Su itzalgailuen mantentzea 1

Telefono zerbitzua 1

Gas horniketa 1


Bestalde, azpimarratu behar da, erantzun duten 17 tokiko administrazioetatik 3k oraindik

ez dutela lankidetzaren bidez ez ondasun ez zerbitzurik erosi edo kontratatu baina

etorkizunean horietatik bi udal administrazioek lankidetzarako asmoa azaldu dute eta

Gipuzkoako Foru Aldundiaren zerbitzu zentralizatua aipatu dute zehazki.

Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari buruz

Beheragoko 7‐12 Taulan toki administrazioek EKP deialdietan edo hornitzaileekin

harremanetan jartzerakoan ingurumen eskakizunak zein neurritan barne hartzen dituzten

eta ingurumen eskakizun horiek zein motatakoak diren jasotzen da.

Aipatu behar da, hautatu den laginari dagozkion udal administrazio gehienek, zehazki ia

%57ak, orokorrean EKP prozesuetan oraindik ez dutela ingurumen eskakizunik barneratzen

nahiz eta udalen ia %44ak tarteka zehaztu dituzten. Beraz, datuek argi erakusten dutenez,

ingurumen eskakizunak barneratzea oraindik ez da sistematikoki aplikatzen. Bestalde,

ingurumen eskakizun ohikoena ondasun eta zerbitzu hornitzaileek ingurumen kudeaketa

sistemaren bat izatea da. Ondasunak erosterakoan ingurumen etiketaren (edo baliokidea)

bat egiaztatzea ere erabiltzen da, baina ez da jarrera ohikoena. Gutxienez kasuen erdietan

ez baita eskatzen.


300

7‐12 Taula: Gipuzkoako udalek balizko hornitzaileei helarazten dizkien ingurumen eskakizunak.

Galdetegiko galdera

Bai

Batzue

tan

Ez

Ez dakit

N

Orokorrean udalak EKP deialdietan edota hornitzailearekin harremanetan jartzerakoan ingurumen eskakizunak zehazten al ditu?

%43,75 %56,25 16

Eskakizun esanguratsuenak:

Ondasun hornitzaileek ingurumen kudeaketa sistema bat izan behar dute

%18,75 %37,5 %43,75 16

Zerbitzu hornitzaileek ingurumen kudeaketa sistema bat izan behar dute

%18,75 %37,5 %43,75 16

Ingurumen ezagutza esplizitua izatea derrigorrezkoa da (zerbitzu hornitzaileen kasuan)

Ingurumen etiketak (edo baliokidea) izatea edo (gutxieneko) ingurumen ezaugarri estandarrak izatea derrigorrezkoa da ondasunak erosterakoan

%12,50 %18,75 %50 %18,75 16


Aurrekoaz gain, ingurumen eskakizunen bat eskatu denean zein ondasun edo zerbitzu

motari eskatu zaion jakin nahi izan da. Jasotako erantzunen arabera, ondasun eta zerbitzu

ugariri eskatu izan zaie. Horien artean daude; paper hornikuntza, informatika ekipoak,

hondakinen bilketa zerbitzua, herriko garbiketa zerbitzua, lorezaintza zerbitzua, argiteria,

vending makinak, umeen parkearen eraikuntza, ingurumen prebentzio ikastaroetako

zerbitzuak, hondartzetako sorosle zerbitzua, hondartzako kantina zerbitzua, udal

ibilgailuak. Aipatu diren produktu ezberdinen artean, paper hornikuntza da gehien

errepikatzen dena, alegia, adibideak jaso dizkiguten udal erakunde guztiek aipatu dute.

Ondoren gehien errepikatzen diren hurrengo produktuen artean daude, udal ibilgailuak,

informatika ekipoak eta eraikinen garbiketa zerbitzua. Beheko 7‐6 irudian 5 tokiko

administrazioetatik adibide moduan jaso ditugun produktu ezberdinak biltzen dira eta

bakoitzak jasotako aipamenaren arabera sailkatu dira.


301

7‐6 Irudia: Udal administrazioek EKPBaren bidez erositako hainbat produktu aipamen kopuruaren arabera.


EKPBaren erabilera aktiboa kalifikazio eta hautaketa fasean

Prezio txikiena duen eskaintza baztertu den edo ez galdetzerakoan lau udal

administrazioetatik baiezkoa erantzun da, beste bitatik ez dakitela eta, gehienek, hamar

udal administrazioen ordezkariek ezezkoa erantzun dute. Beraz, bildutako erantzun

hauekin badirudi oraindik prezio baxuenaren irizpideak indar handia duela erosketa

publikoaren baitan behin betiko erabakia hartzerakoan. Lehenago ere aipatu da produktu

berdeen erosketa ohiko produktuak eskuratzea baino garestiagoa denaren ustea oso

errotua dagoela oraindik erosketa eta kontratazio arduradunen artean. Aurreiritzi horrek

asko zailtzen du produktu berdeen aldeko jarrera aktiboa izatea. Bestalde, kontuan izan

behar da, hainbat produkturen artean bakar baten aldeko erabakia hartzeko orduan

erosketa eta kontratazioak arautzen dituzten legeek, 3/2011 Legegintzako Errege‐

dekretuak esplizituki jasotzen du, irizpide sinpleena bezala jasotzen duela preziorik

baxuenean oinarritzea. Alegia, irizpide bakar batean oinarritzen bada hautespen erabakia,

orduan, irizpide hori preziorik baxuena izango dela jasotzen du 3/2011 Legegintzako

Errege‐dekretuak:

“Artículo 150.1. […] Cuando sólo se utilice un criterio de adjudicación, éste ha de ser,

necesariamente, el del precio más bajo” (Real Decreto Legislativo 3/2011).

0 1 2 3 4 5 6

Hondakinen bilketa zerbitzua

Lorezaintza zerbitzua

Argiteria

Vending makinak

Umeen parkerako eraikuntzak

Ingurumen prebentzio ikastaroetako zerbitzuak

Hondartzetako sorosle zerbitzua

Hondartzako kantina zerbitzua

Eraikinen garbiketa

Informatika ekipoak

Herriko garbiketa zerbitzua

Udal ibilgailuak

Paper hornikuntza


302

Gainera erosketa eta kontratazio arduradunen aldetik, informazioa falta sumatzen da. Izan

ere, beraien erabakiak hartzerakoan informazio gehiago izatearen nahia azpimarratzen

dute erantzun duten ia %71ak. Honen harira, aipatu nahi da, IHOBE‐k 2008. urtean EAEko

Administrazio Publikoko langileei zuzendutako Erosketa Publiko Berdearen gaineko

berariazko trebakuntza ikastaro bat antolatu zuela zeina sarrera gisa eta dibulgazioa

egiteko jardunaldi ireki bat eta lau trebakuntza saioekin (bi Donostian eta bi Bilbon) osatu

zen. Ikastaro honen asmoetako bat Erosketa Publiko Berdea ezartzeko eta barneratzeko

orduan sor daitezkeen borondate, beldur, ilusio, zalantza, konpromiso eta abar bultzatu,

babestu eta horiei erantzuna ematea izan zen. Beste asmo nagusi bat, Erosketa eta

Kontratazio Publiko Berdeari buruzko ezagutzak eta esperientziak trukatzeko,

eztabaidatzeko, jorratzeko eta aplikatzeko Euskal Erakundeei zuzendutako topagune bat

sortzea izan zen. Ikastaro honetan EAEko ia 40 erakundetako ordezkariek parte hartu

bazuten ere oraindik Gipuzkoako tokiko administrazioko langileek informazio gehiagoren

beharra sumatzen dute.

Bestalde, jaso ditugun galdetegietan EKP prozesuan ingurumen irizpideak barne‐

hartzerakoan jardunaren‐jardunean askotariko zailtasunak antzeman direla aipatu da.

Ohiko zailtasunen artean daude: ingurumen eskakizunak barneratzeak EKP aurrera

ateratzeko denbora gehiago behar izatea, arduradunen borondate falta edo ezjakintasuna,

eta merkatuak ez ezagutzea.

Aipatu diren zailtasunak, beraz, Ihobek antolatutako ikastaroan Euskal Erakundeek EKPB

indarrean jartzeko antzeman zituzten zailtasunetako batzuekin lotura dute. Horien artean

nabarmentzekoak dira: EKPBari buruzko berririk ez izatea, ingurumenarekiko konpromiso

eskasa, erosketa eta kontratazio zuzeneko arduradunak erakartzeko zailtasunak eta

trebakuntzaren ikuspegitik, gaiaren konplexutasuna. Horrenbestez, erakunde maila

ezberdinetan zenbait errezelo gainditu behar dira erosketa eta kontratazio arduradunen

artean EKPB posiblea dela eta aplikatzeko hain zaila ez dela erakutsi eta ikusaraziz.

Zailtasunei aurre egiteko, erakundeen aldetik informazio eta formazio gehiago eskaintzea

proposatzen dute galdetegia erantzun dutenen ia %77ak. Horrez gain, garrantzia maila

berarekin jaso dira EKPBaren aldeko konpromiso sendoagoa izatea bai erosketa arduradun

zein agintarien aldetik ere. Egun indarrean dagoen legearen aldaketa bat ere planteatu da


303

modu orokor batean. Beste proposamen batzuen artean daude: i) aholkularitza teknikoa,

ii) EKPB praktiken emaitzak aztertzea, iii) EKPB politika, planak eta programak onartzea, iv)

plegu ereduen eskuragarritasuna, v) udal bakoitzean pertsona bat gai hauetarako

kontratatzea, eta vi) hornitzaileak motibatzea.

Beraz, landa lan honetatik ondorioztatu daitekeenez ondo definitutako ingurumen

eskakizunak erosketa eta kontratazio prozesuan barneratzeko joera Gipuzkoako

herrialdeko 5.000 biztanle edo gehiago dituzten udalerrietan pausu txikien bidez egiten ari

da, eta ez bat batean. “Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea, baliabide naturalak eta

ekonomikoak eraginkortasunez erabiltzeko bidea” (IHOBE, 2012) dokumentuan aipatzen

denez, ekintza planetan jasotzen diren arlo estrategikoak eta neurriak arazoaren benetako

muinean zentratu behar dira, baina oinarrizko arazoa oraindik ere ezagutza maila txikian,

araudiari buruzko segurtasun ezean eta konpromiso politiko eskasean aurkitzen dira.

Gauza bera esan daiteke Gipuzkoako udal administrazioen kasurako.

EKPB modu arrakastatsu batean aplikatzeko beharrezko elementuetako bat erosketa eta

kontratazio publikoen kontzentrazio maila da. Gipuzkoako tokiko administrazioen kasuan,

tamainak zerikusi zuzena du; udal administrazioaren tamaina zenbat eta handiagoa izan

produktuak modu zentralizatu batean erosteko joera handiagoa da. Beraz, hasiera batean,

udalerri handienetako tokiko administrazioek abantaila izango dute gainontzekoekiko EKPB

indarrean jartzeari dagokionean.

Dena dela, maila ezberdinetako gobernuek oraindik erronka handia dute modu orokorrago

batean erosketa eta kontratazioaz arduratzen direnak ingurumen eskakizunak barneratu

nahi izateko, zergatia ulertzeko eta gai izateko. Beste hitz batzuetan, ingurumen

eskakizunak modu orokorrago batean barneratzeko erosketa eta kontratazio arduradunak

lagundu behar dira. Zentzu honetan, azpimarratu behar da, EKPB gaiaren inguruan

antolatu diren ekintza planetan parte hartu dutenek esperientzia interesgarriak sortu

dituztela eta horietako batzuk IHOBE‐k bere web orrian argitaratuta ditu (ikusi beheko 7‐13

taula), baino oraindik bide luze bat dago jorratzeko.


304

7‐13 Taula: Gipuzkoako udalerriek garatu dituzten hainbat EKPB jardunbide egoki.

Jardunbide egokia Udalerria Urtea

Errenteriako Udalean (Gipuzkoa), automobilak, kamioiak, ibilgailuak eta makineria mantentzeko zerbitzua kontratatzean, ingurumen irizpideak aintzat hartzea

Errenteria 2010

Donostiako Udaleko langileentzat lanerako jantziak eta oinetakoak hornitzeko agiria

Donostia 2009‐2010

Gipuzkoako Foru Aldundia bulegoko materialez hornitzeko baldintza‐orria ingurumenari egokitzea

GFA 2009

EKOLAPIKO, elikadura ekologikoa eta orekatua Donostiako Udalaren hiru haur‐eskoletan

Donostia 2007

Donostiako haur‐hezkuntzako ikastetxeetan pixoihal berrerabilgarriak erostea eta erabiltzea

Donostia 2006

Arrasateko Udalak ingurumen‐irizpideak kontuan izanik funtzio anitzeko inprimagailuak erostea

Arrasate 2009

Elikadura ekologikoa Usurbilgo haur‐eskolan Usurbil 2004

Zerbitzu energetikoak kontratatzea eta Kiroletako Udal Patronatuko (KUP) eraikinetako, instalazioetako eta ekipoetako instalazio termikoak berme guztiekin mantentzea

Donostia 2005‐2015

Edari beroak saltzen dituzten makinetan bidezko merkataritzako kafea erabiltzea eta haien hondakin kantitatea murriztea

Donostia 2005etik

aurrera

Gasolinazko motorra eta elektrikoa bateratzen dituzten ibilgailu hibridoak erostea

Donostia 2007

Papera eta paperezko produktuak erosteko eta erabiltzeko estrategia integrala

Arrasate 2005

Iturria: Egileak egina IHOBEren web orriko datuekin.


305

Beste ondorio aipagarri bat, abian jarri diren EKPB ekimen desberdinen bidez lortu diren

emaitzak jasotzen dituen iturri estatistikorik oraindik ez izatea da. Gabezi horrek EKPBaren

bidez lortzen diren onurak ezagutaraztea zaildu egiten du. Beraz, etorkizunean gai honen

inguruko azterketa eta ebaluaketak errazteko mota honetako informazioa jasotzen duen

datu baseren bat sortzea lehentasunen artean egon beharko litzateke.

Horrenbestez, AMIA analisia (jatorrian ingelesez SWOT: Strength (indargune), Weakness

(ahulezia), Opportunity (aukera) eta Threat (mehatxua) hitzez osatutako akronimoa)

erosketa eta kontratazio publiko berdea indarrean jartzeko ingurumen programek dituzten

aukera, mehatxu, indargune eta ahuleziak aztertzeko tresna erabilgarri moduan

proposatzen dugu. Tokiko administrazioaren indarrak eta ahuleziak eta inguruneak

eskaintzen dituen aukerak eta erakusten dituen mehatxuak (kanpo analisi bat) zehaztu eta

baloratu dira. Hauek, barne diagnostikoa burutu eta tokiko administrazioaren estrategia‐

erabaki egokiena hartzen laguntzen du. Analisian eratzen den matrize bati esker tokiko

administrazioak bere egoera ezagutzeaz gain, helburuak zehaztu eta kudeaketa

estrategikoa finkatu ahal izango dute, indarguneak sendotuz, ahuleziak txikiagotuz,

aukeren abantailaz baliatuz eta mehatxuak ezabatuz ala murriztuz.

Metodo hau lau azpiataletan banatzen diren oinarrizko bi multzo edo ikuspuntu aztertzean

datza: bata kanpokoa eta bestea barrukoa. Barneko faktoreak erosketa eta kontratazio

publiko berdeari dagozkion programak indarrean jartzeak dituen indargune eta ahuleziei

loturikoak dira. Kanpoko faktoreak aztertzerakoan, mehatxuak eta aukerak aztertzen dira,

faktore politiko, ekonomiko eta EKPB programak garatzerakoan eragiten duten

erregulazioei loturikoak. Jarraian, beraz, gipuzkoar udal administrazioetan erosketa eta

kontratazio publiko berdeari loturiko ekimenak indarrean jartzeko antzeman diren

indarguneak, ahuleziak, aukerak eta mehatxuak azalduko dira eta lau ezaugarri hauen

laburpen gisa 7‐14 Taula jasoko da ondoren.

Alde batetik, indargune bezala identifikatu dira etiketa ekologikoak, izan ere, etiketa

ekologikoen bidez produktuen ingurumen kalitatea eta ezaugarri teknikoak ebaluatzen

dira. Administrazio Publikoko erosketa arduradunek sarritan erabiltzen duten tresnetako

bat da izan ere hauen bidez hornitzaileek eskakizunak betetzen dituztela egiaztatzea

posible izaten da. Aurreko kapituluan jaso denez, etiketa ekologikoak edo baldintza


306

baliokideak pleguetan barneratzea posible da eta galdetegia erantzun duten hainbat udal

ordezkariek ere hainbat kasutan etiketa ekologikoak edota hauen ezaugarri baliokideak

eskatu izana baieztatu dute.

Bigarren indargune moduan, berriz,eginahala eta motibazioa leudeke. Alegia,

Administrazio Publikoetan ingurumen eskakizunak zehazteko neurri handi batean langileen

eginahal eta motibazioaren baitan dago (Naturvardsverket, 2010). Gaur egun EKPB‐aren

aldeko proposamenak luzatu dira baina ez da derrigorrez praktikan jarri behar. Ondorioz

langileen borondatearekin kontatu behar da. Hauxe bera azpimarratu da jaso diren

inkestetan ere.

Hirugarren indargune moduan erakundeen arteko lankidetza aipatu nahi da. Azken urte

hauetan EKPB buruzko hainbat jardunaldi, bilera eta ikastaro antolatu dira zeinetan

enpresa, aditu eta erosketa arduradunek parte hartu duten. Horrenbestez, jarduera

hauetan parte hartzen dutenen arteko harremana sortu eta informazioa elkartrukatuz

EKPB programen garapena sustatu daiteke, baita lizitazio plegu ereduen garapena ere.

Horrez gain, lankidetza bidez adostutako ingurumen irizpide amankomunak erabiliz tokiko

administrazioek hornitzaileei mezu argia bidaliko diete eta tokiko merkatuak orekatzea lor

dezakete.

Aurrekoez gain, EKPBren bidez eskualdeko garapena sustatu daiteke ingurumenaren eta

ekonomiaren arloan. Gipuzkoaren kasuan, Enpresa Txiki eta Ertainak (ETE) ekonomiaren

bizkarrezurra osatzen dute. Beraz, ETEei kontratazio publikoetan barneratzen laguntzea

onuragarria izango da gipuzkoar ekonomia mantentzeko eta garatzeko. Aipamen hau bera

jaso da erantzunetako batean. Honen adibide argigarria da Northumblend‐eko konderrian

(Erresuma Batua) eskualdeko bertako erosketa sustatzeko proiektua eta horrek

Northumblendeko ekonomian izan duen eragina:

[…] konderriko bertako hornitzaileek kontratuen bidez lortutako irabazien % 76 batez beste

hango enpresetan «berrinbertitzen» dutela ikusi zuten. Era berean, azterlanak azaldu

zuenez, konderriak bere gastu korrontearen % 10 bertako hornitzaileetara bideratzea lortuz

gero, neurri horrek 34ren bat milioi libera (40,6 milioi euro) gehiago ekar zezakeen

konderriko ekonomiara.


307

Informazio hori gogoan hartuta, ETEek lehiaketa publikoetan parte hartzeko sentsibilizazio‐

eta laguntza‐ekintza gehiago sortzea erabaki zuen, eta, ekintza horien ondorioz, boskoiztu

egin dira egun konderriko bertako hornitzaileen eskaintzak. Hala, kontratatuen truke

ordaindutako 3 milioi liberen ia erdia konderriko bertako hornitzaileetara zuzentzen da

egun, eta diru hori, beraz, konderriko ekonomiara bideratzen da.

[…]Konderriak, hala, hiru urtean kontratazio‐gastuaren % 10 bertako hornikuntza‐

iturrietara zuzentzeko helburua ezarri du. (IHOBE, 2012)

Bestalde, erosketa eta kontratazio publiko berdeari loturiko ekimenak tokiko

administrazioetan indarrean jartzerakoan dituzten barne ezaugarri negatibo moduan, hots,

ahuleziatzat beste hiru ezaugarri ekarri dira.

Lehenik erosketa eta kontratazioaz arduratzen direnen esperientzia eza azpimarratu behar

da. Sarritan erosketa eta kontratazioaz arduratzen diren teknikariak konbentzitu behar

dira, hau da, lege urraketarik gabe deialdi publikoetan ingurumen irizpideak barneratzea

posible dela erakutsi behar zaie. Honela, erantzunda jaso diren inkesta batzuetan EKPB

ekimenak aurrera eramateko orduan antzeman diren zailtasun ezberdinen artean

“teknikariak konbentzitu beharra” edota “beste74 sailen ezjakintasuna” zehazten da.

Kontuan izan behar da, EKPB programak garatu badira ere hauen jarraipena egiteko

adierazlerik ez dela definitu ezta datu baserik ere. EKPBak eragiten dituen onurak modu

sistematizatu batean jaso ezkero, ingurumen arloetan lan egiten ez dutenei hauen berri

ematea errazten da.

Bestetik, Produktu aurreratuen irizpideak: Ziurgabetasuna azaldu dute hainbat

arduradunek ingurumen irizpideak barneratzerakoan.

Hirugarren ahulezia tokiko administrazioen baliabide ekonomiko urritasuna aipatu behar

da: aztertu diren EKPB estrategietan, EB mailan, Espainiar estatu mailan zein Eusko

Jaurlaritzari dagokionean ez da finantza laguntzarik aurreikusten. Beraz EKPB programak

gastu gehigarri bat izango dira tokiko administrazioentzat. Izan ere, ingurumen teknikariak

prestatzea, beharrezkoa denean kanpo kontsultoriak kontratatzea edota datu base sistema

sortzea bezalako ekintzek baliabide ekonomikoen beharra eskatzen dute eta hauen

74 Ingurumen saila ez dena.


308

finantzaketari buruz ez da ezer aipatzen. Eta errealitate hau oztopo argi moduan aipatu da

inkesten bidez bildu diren hainbat erantzunetan.

Eta laugarren ahulezia, arlo honekiko gobernantzari loturikoa da. Maila desberdinetako

administrazioen artean zein hauen eta eragileen arteko koordinazio eskasa. Alegia,

norabide eta plan orokor baten falta, inkesten erantzunetan behin baino gehiagotan aipatu

den gabezia.

Aitzitik, udal administrazioetan EKPB programak martxan jartzeko aukerak ere badaude.

Alde batetik, kontuan izan behar da interes politikoa. Europar Batzordeak neurri multzo

berri bat hartu du zeinekin negutegi efektuko gasen isurketa %20an eta energia kontsumoa

ere %20an murrizteko asmoa duen 2020. urterako. Beraz, asmo honek argi erakusten du

ingurumenari kalte gutxiago egingo dien ondasun eta zerbitzuen erosketa eta

kontratazioak babes politikoa duela. Galdetegia erantzun duten 6 udal administrazioetan,

dagoeneko, EKP‐ri lehentasun estrategikoa ematen diote EKP plana onartu dute. Gainerako

11 tokiko administrazioetan EKPak ez du lehentasun estrategikorik baino 11 horietatik 9ren

kasuan etorkizunean EKP plana zehazteko asmoa erakutsi dute.

Beste alde batetik, sarritan aipatu den tokiko erakundeen eros ahalmena aipatu behar da.

Erakunde publikoek kontsumitzaile kopuru esanguratsu bat ordezkatzen du eta hauen

eros‐ahalmena handia da. Eros ahalmen hori, ingurumenarekiko adeitsua den kontsumora

bideratuz ekoizpen eredua ingurumenarekiko adeitsuagoa den eredu baterantz birbideratu

daiteke, esaterako, eraginkortasun energetiko handiagoko industrien garapena bultzatu

edota enplegu berde gehiago sortuz.

Dena dela, ezin dira aipatu gabe utzi mehatxuak. Zentzu honetan, erabaki politikoen

gorabeherak aurreikustea oso zaila den faktoretako bat da. Toki administrazio bakoitzak

bere erabakiak hartzeko eskumena du hainbat ondasun eta zerbitzuei dagokionean eta

legealdi bakoitzean agintaritza karguak betetzen dituzten politikoek EKPB‐arekiko duten

konpromiso maila ezberdina izan daiteke.

Bestalde, kontuan izan behar da, abagune ekonomikoa. Gipuzkoa herrialdean, biztanleko

BPG nahiko maila altuan aurkitzen bada ere, 2008. urtetik aurrera pairatzen ari garen krisi


309

ekonomikoak langabezia tasa eta aurrekontu defizitak modu esanguratsuan handitu dira.

Murrizketen garaian aurkitzen garen heinean ondasun eta zerbitzuen eskari publikoa ere

murriztu egingo da eta, horrek, kostuen irizpidea erosketaren elementu zentrala izatearen

hautua indartzeko arriskua areagotu dezake.


310

7‐14 Taula: EKPB programen ikuspegi orokorra AMIA analisian oinarritua.

Indarguneak Ahuleziak

Etiketa ekologikoen bidez produktuen

ingurumen kalitatea eta ezaugarri

teknikoak ebaluatzen dira.

Administrazio Publikoetan ingurumen

eskakizunak zehaztea neurri handi

batean langileen eginahal eta

motibazioaren baitan dago.

Azken urte hauetan antolatu diren EKPB

buruzko jardunaldi, bilera eta ikastaroei

esker erakundeen arteko lankidetza

ahalbidetu da eta honek EKPB

programen garapena sustatu du baita

lizitazio plegu ereduen garapena

bultzatu du

Tokiko administrazioek irizpide komunak

erabiliz hornitzaileei mezu argia bidaliko

diete eta tokiko merkatuak orekatzea lor

dezakete.

ETEei kontratazio publikoetan

barneratzen laguntzea onuragarria

izango da gipuzkoar ekonomia

mantentzeko eta garatzeko

Esperientzia eta ezagutza eza: EKPB

programen jarraipena egiteko

adierazlerik ez da definitu, ezta helburu

zehatzik, datu baserik ez propagandarik

ere.

Produktu aurreratuen ingurumen

irizpideak barneratzerakoan

ziurgabetasuna azaldu dute hainbat

arduradunek

EKPB programak gastu gehigarri bat

izango dira tokiko administrazioentzat

eta hau oztopo argi moduan

identifikatua izan da galdetegia erantzun

dutenen artean

Gobernantzari loturiko, maila

desberdinetako administrazioen artean

zein hauen eta eragileen arteko

koordinazio eskasa


311

Aukerak Mehatxuak

Europar Batzordeak neurri multzo berri

bat hartu du zeinekin negutegi efektuko

gasen isurketa %20an eta energia

kontsumoa ere %20an murrizteko

asmoa duen 2020. urterako, alegia,

ingurumenari kalte gutxiago egingo dien

ondasun eta zerbitzuen erosketa eta

kontratazioak babes politiko argia du.

Gipuzkoako Herrialdearen kasuan, 6

udal administrazioetan, dagoeneko,

EKP‐ri lehentasun estrategikoa du eta

EKP plana onartua dute. Beste 11 tokiko

administrazioetan, EKPak ez du

lehentasun estrategikorik baino 11

horietatik 9ren kasuan etorkizunean

EKP plana zehazteko asmoa erakutsi

dute.

Erosketa publikoak kontsumitzaile

kopuru esanguratsu bat ordezkatzen du

eta bere eros‐ahalmena handia da. Bere

gaitasuna ingurumenarekiko adeitsua

den kontsumora bideratuko balitz

ekoizpen eredua ingurumenarekiko

adeitsuagoa den eredu baterantz bidera

daiteke.

Toki administrazio bakoitzak bere

erabakiak hartzeko eskumena du

hainbat ondasun eta zerbitzuei

dagokionean eta legealdi bakoitzean

agintaritza karguak betetzen dituzten

politikoek EKPB‐arekiko duten

konpromiso maila ezberdina izan

daiteke

Biztanleko BPG nahiko maila altuan

aurkitzen da Gipuzkoa herrialdean.

Baina, 2008. urtetik aurrera pairatzen

ari garen krisi ekonomikoak langabezia

tasa eta aurrekontu defizitak modu

esanguratsuan handitu dira.

Murrizketen garaian aurkitzen garen

heinean ondasun eta zerbitzuen eskari

publikoa ere murriztu egingo da.

Bestalde, kostuen irizpidea erosketa

erabakiaren elementu zentrala

izatearen hautua indartu egingo da, hau

da, hautespen irizpide moduan prezio

baxuenaren aukerak indarra hartuko du.



312

7.4. CASE STUDIES: LEGAZPI ETA OIARTZUNGO UDALAK

EKPB ekimenak Gipuzkoako tokiko administrazioetan duten garrantzia xehetasun

gehiagorekin aztertzeko 5.000 biztanle edo gehiago dituzten udalerrien laginetik bi udalerri

aukeratu dira: Oiartzun eta Legazpi. Lehenengoak, kapitulu honen bigarren atalean

Gipuzkoako udalerriak iraunkortasunaren arabera sailkatzerakoan, aipatu laginari

dagokionez puntuaziorik altuena lortu du eta, bigarrena, Legazpi, 2012ko Urrezko tak21

saria jaso duen udalerria da.

Elkarrizketak egiteko tokiaren aukeraketari garrantzi berezia eskaini zaio, izan ere, parte‐

hartzailearen iritzian eragina izan baitezake (Gilbert, 2001). Arrazoi hau dela eta,

elkarrizketak elkarrizketatuak aukeratutako tokian burutu dira, elkarrizketatuak ahalik eta

erosoen sentiaraztea bilatu nahi izan baita, honek bere diskurtsoan ziurtasuna izatea

lagundu du eta elkarrizketatzailea bertaratzea eskatu du.

Horrenbestez, lehen elkarrizketatua Legazpiko Agenda 21eko teknikaria izan da.

Elkarrizketa Legazpiko udaleko Agenda 21eko bulegoan egin zen 2013ko martxoaren 22an.

Bigarren elkarrizketatua Oiartzungo udaleko administrazio orokorreko teknikaria izan da.

Kasu honetan ere, Oiartzungo udalera bertaratu da elkarrizketa egilea, udaleko

administrazio orokorrera 2013ko ekainaren 19an. Bi elkarrizketen iraupena ordu bete

ingurukoa izan da.

7.4.1. LEGAZPIKO UDALA

Udalsarea 21‐ek, iraunkortasunerako udalerrien euskal sareak Legazpiko Agenda 21aren

kalitatea aitortu eta saritu du 2012ko Urrezko tak21 saria emanez. Hots, Legazpiko

udalaren Agenda 21aren kalitateari eta iraunkortasuna bultzatzeko egiten duen lanagatik

saritua izan da.

Izan ere Legazpiko udal administrazioa, 2000. urtetik ari da arlo honetan lanean eta

Urrezko tak21 sariaren bidez orain arte egindako lana aitortu zaio eta hobetzen jarraitzeko

bultzada ezin hobea izango da. Urrezko tak21 sari hau lortu izanaren arrazoien artean

daude, besteak beste: 1) Legazpiko Udalak etorkizunean zer nolako Legazpi nahi den

zehazten duen plan bat izatea zeinek ingurumena, gizarte garapena eta ekonomia


313

sustatzea kontuan hartzen dituen, 2) urtero aurreikusitakoa bete den ala ez aztertzen

dutelako eta horren arabera hurrengo urteko ekintzak zehazten dituztelako, 3)

mugikortasun iraunkorreko plana aurrera eramaten ari direlako 4) Legazpiko natur

ondarea ezagutzeko ikerketa sakona egin dutelako, 5) urtero zehaztutako ingurumen

helburuak betetzen dituztelako, 6) ingurumenari eta osasunari kalte gutxiago egiten dioten

produktuak erosten dituztelako 7) bidezko merkataritza bultzatzen ari direlako, eta 8) gai

hauek aztertzeko Garapen Iraunkorreko batzorde bat izatea.

Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari dagokionez, Legazpiko udalak izan duen

konpromosioa azpimarragarria da. Hainbat urtez lanean dihardu gai honen inguruan eta

ekintza ezberdinak garatu ditu. Zentzu honetan, ingurumenari eta osasunari kalte gutxiago

egiten dioten produktuak erosteari loturik urrats garrantzitsu bat, Legazpiko Udal

Batzarrak, 2008. urteko maiatzean eman zuen Legazpiko udaletxean eta bere erakunde

autonomoetan papera eta bere deribatuak erosteko jarraibideak zehazten dituen agiria75

onartu zuenean. Agiri honetan jasotzen diren jarraibideak modu zentralizatuan egindako

erosketetan zein Udal sail bakoitzak edo Erakunde Autonomoek kontratatuko dituzten

hornidura eskaeretan aplikatuko dira eta papera edo argitaratuko diren materialei aplikatu

zaizkie.

Papera eta paperezko produktuak bezala zerrendatu dituzte, bostehun orriko paper

paketeak, kartazal eta poltsak eta planoetarako paper‐bobinak. Argitalpen edo material‐

edizioak izango dira, espediente‐karpetak eta koadernoak, liburuak, liburuxkak, katalogoak,

egutegiak, orriak bereiztekoak eta, orokorrean, paperez egindako edozein material.

Bai papera eta paperezko produktuentzat zein argitalpen edo material‐edizioentzat bete

beharreko ingurumen baldintzak eta borondatezko baldintzak zehaztu dira Legazpiko Udal

Batzarrak onartutako agirian. Esate baterako papera eta paperezko produktuei dagokionez,

bete beharreko ingurumen baldintzak ondorengoak izango dira:

Papera %100 birziklatua izango da eta kontsumo‐ondoko paper‐zuntza1 %65 edo

gehiago izango du.

75 Helbide honetan dago eskuragarri: http://www.legazpiko‐udala.info/web/images/ordenantzak/eu/A01.pdf


314

Papera erabat klororik gabea izango da (TCF edo PCF)

Gutxienez %70 zuritasun‐maila izango du, ISO 2470:1999 edo baliokidearen

arabera.

Gramajea, gehienez 80 gr/metro karratuko.

100 urte baino gehiagoko iraunkortasuna izango du, ISO5630‐1:1991,

DIN6738:1999 [LDK 24‐85] edo baliokidearen arabera.

Inprimatzeko eta fotokopiatzeko egokitasun teknikoaren baldintzak beteko du,

Europako EN 12281:2003 arauaren edo baliokidearen arabera.

Eta borondatezko baldintza orokorrak, berriz:

Produktuak material birziklatutan, itzulgarrian edo birziklagarrian egindako

ontzietan aurkeztuko dira. Ahal den neurrian, ez dira erabiliko behar ez diren

ontziak.

Produktua ontzi homogeneotan aurkeztuko da, haiek bereiztea eta birziklatzea

errazagoa izan dadin.

Iraunkortasun irizpideak aplikatzerakoan jarraitu beharreko urratsak jasotzeaz gain udal

lanetan paperaren erabilera egokia egiteko jokabideak ere zerrendatzen dira. Adibidez,

erabat beharrezkoak diren testuak inprimatzea edo alde batetik bakarrik idatzita dauden

orriak, oharrak hartzeko edo bestelako barne‐gauzetarako erabiltzea.

Aipatu behar da, Legazpiko udaletxean eta bere erakunde autonomoetan papera eta bere

deribatuak erosteko jarraibideak zehazten dituen agiria honen jatorrian A21‐eko

teknikariaren ekimena dagoela. Izan ere, momentu jakin batean udal administrazioan

papera gastatu eta erosteko premia sortu zenean, A21eko teknikariak ingurumen

irizpideak kontuan izanik erostea planteatu baitzuen. Orduan agintean zegoen alkateak

aldeko jarrera erakutsi eta gaia lantzen hasi ziren. Ihoberi laguntza eskatu zitzaion eta

azkenean Legazpiko Udal Batzarrean onartu zen orain indarrean dagoen agiria.

Hasiera batean, tokiko administrazioko langileriaren aldetik hainbat erresistentzia sumatu

ziren, ekimen honen aldekoak “Comite Racionamiento” bezala ere izendatu dituzte baino

denboraren joanean ohitu dira. Horretarako garrantzitsua izan da udal langileak


315

informatzeko eta sentsibilizatzeko egin den kanpaina. Kanpaina honen bidez paperaren

erosketa eta kontratazio berdeak ingurumenari dakarzkion onuren berri eman izan zaie.

2011. urtean, Legazpiko udalak egiten dituen erosketetan ingurumena errespetatzen duten

produktuak lehenesteko erabakia hartu zuen. Besteak beste, ingurumen irizpideak kontuan

edukitzen dituzte bulegorako bestelako materiala aukeratzerakoan: zeloa, boligrafoak,

kola, etab.

Dena dela, EKPB ekimenak gauzatzerako orduan antzemandako zailtasunetako bat bezala

produktu berdeak eskaintzen dituzten hornitzaile kopuru urria aipatu da. Udal teknikariek

eta langileek ohitura berdeagoak hartzeaz gain, sarritan hornitzaileak ere lanerako dituzten

irizpideak aldatzea beharrezkoa da, horrela, hauek ere ingurumen alderdia kontuan izan

dezaten. Beraz, erosketa eta kontratazio publiko berdearen kontzeptua udal

administraziotik haratago zabaltzeko, Ilinti, Legazpiko merkatarien elkartearekin elkarlan

estua izan dute azken urte hauetan A21eko saileko arduradunek. Gaur arte, kanpaina

ezberdinak burutu dituzte; berrerabiltzeko poltsen banaketa edo produktu ekologikoez

osaturiko otarren banaketa horren adibide dira. Orain gutxi, udalerriko merkatari talde

ekintzaile batekin trebakuntza saioak egin dituzte. Alegia, hasiera batean bertako 10

merkatari ingururi prestakuntza saioa eskaini zitzaien ingurumena errespetatzen duten

produktuen salmenta sustatu zezaten. Egun, Legazpiko 23 merkatarik jaso dute

prestakuntza hau. Ekintza honen bidez, Legazpiko tokiko administrazioak ingurumena

errespetatzen dituzten produktuen salmenta bultzatzeaz gain, hornitzaileen

bitartekaritzaren bidez negozio bide hori garatu eta herritarrak kontzientziatzea ere lortu

nahi da.

2012an udaletxean % 44 murriztu zen argiztapenerako instalatu den potentzia elektrikoa

eta bi baldintza‐agiri berrietan ingurumen‐irizpideak sartzea lortu genuen: autobusa eta

Gizarte‐zentroko taberna.

Bestalde, Legazpiko udalak Ingurumena Kudeatzeko Sistemari dagokionez Hobek sustatzen

duen Ekoscan Ziurtagiria76 lortu duen lehenetariko bat da. Egun, bi Ekoscan ziurtagiri ditu

76 Ekoscan® arau pribatua da, Ihobek sustatua, eta Ekoeraginkortasun Programaren baitan ekintza ekoeraginkor bat egin duten enpresetan ingurumen hobekuntza sistematizatzeko tresnetako bat.


316

eta hauei esker, kudeaketa eraginkorrago bat burutuz ingurumenaren hobekuntza lortu

dute. Lehenengo, udal bulegoetako EKOSCAN ziurtagiria du. Ziurtagiri honi loturik

hartutako konpromisoari esker, lehenengo urtean paper‐kontsumoa %21 murriztua lortu

zuten eta argindarraren kontsumoa, berriz, %13. Hurrengo urtean paperezko produktuen

(koadernoak, karpetak, A3...) kontsumoa ere murriztea lortu zuten. Erabiltzen diren folioak

eta argitalpenak (liburuxkak, egitarauak, kartelak...) paper birziklatuarekin eta klororik

gabeko paperarekin egiten dira. Horrez gain birziklatze‐tasa %86ra igo da eta udal ekitaldi

desberdinetan sortzen diren hondakinak murriztu ditu. Bigarrena, obratako brigadaren

EKOSCAN ziurtagiria. Honen baitan 2007.urtean oinarri urtsuko pintura gehiago erabiltzea

lortu zuen Legazpiko udalak, %36tik %63ra pasa zen mota honetako pinturaren erabilera.

Oinarri urtsuko produktua arriskurik gabeko produktutzat jotzen denez, lanean ezarri

beharreko segurtasun neurriak eta langileen babes‐neurriak txikiagoak dira produktu hori

erabiliz gero, eta, ondorioz, dirua aurrezten da.

Beraz, Ihobek Euskal Autonomia Erkidegorako sortu duen ingurumena kudeatzeko

sistemaren ziurtagiri hauei esker Legazpiko udalak EKPBari loturiko hainbat ekimen aurrera

eramatea lortu du.

Azpimarratu behar da, horrenbestez, Legazpiko udal administrazioa nahiko aktiboa dela

EKPBari dagokionez. Hau horrela da, beste gauza batzuen artean, kargu politiko ezberdinak

betetzen dituztenak ere EKPBak eragiten dituen ingurumen eta ekonomia onuretan

sinesten dutelako.

Baina EKPBari loturiko ekimenak aurrera eramateko hainbat oztopo ere antzeman ditu

Legazpiko udal administrazioak. Nagusiena baliabide ekonomikoen urritasuna litzateke.

Egun bizi den egoera ekonomikoaren eragina zuzena da, izan ere, 2012. urtean ibilgailu

elektriko bat erosteko aukera mahai gaineratu bazen ere, aukera hau baztertu egin behar

izan zen ohiko ibilgailuen aldean garestiagoak direlako eta tokiko administrazio honen

aurrekontu estuak beste aukerarik ematen ez ziolako. Beraz, EKPB ekimena sustatzeko diru

laguntzen garrantzia azpimarratzen da eta, hauek, gutxitu egin dira azken urteetan.

EKOSCAN ARAUA ingurumena kudeatzeko sistematako bat da eta laguntza eskaintzen die enpresei eta udalei haien lan‐prozesuetan ingurumen‐egoera hobetzeko. Etengabeko hobekuntza prozesua da eta urtez urte helburu berriak ezarri behar dira.


317

Amaitzeko, aipatu behar da, Legazpiko udalak EKPBtik haratago joateko asmoa duela eta

erosketa berdearekin osagarriak diren beste irizpide berri batzuk landu nahi dituela.

Helburu honi loturik, Legazpiko udalbatzak Erosketa eta Kontratazio Publiko Sozial eta

Etikoa sustatzeko konpromisoa hartu du. Hala, EKPBaz gain Bidezko Merkataritzako

produktuen erosketa sustatzeko irizpideak barneratzea ere aintzat hartzeko asmoa

erakutsi du Legazpiko udalak.

7.4.2. OIARTZUNGO UDALA

Oiartzun udalerria, kapitulu honen bigarren atalean Gipuzkoako udalerriak

iraunkortasunaren arabera sailkatzerakoan, 5.000 biztanle edo gehiago dituzten udalerrien

artean iraunkorrena bezala ageri da, burutu den ONA analisiaren bidez multzo honetako

udalerrien artean puntuaketarik handiena lortu baitu.

Bertako Administrazio Orokorreko Teknikariak jakinarazi digunez tokiko administrazio

honek ez dio EKPBari lehentasun estrategikorik eskaintzen eta, momentuz, erakunde

honek burutuko dituen erosketa eta kontratazio publiko ezberdinetan ingurumen

eskakizunak barneratzeko protokolorik ez da definitu oraindik. Dena dela, administrazio

orokorreko teknikariaren ustez EKPBaren protokolo bat zehazteak egunerokotasunean

zailtasunak sor ditzake, hau da, produkturen bat erosterakoan ingurumenari loturiko zein

eskakizunen barneratu behar den pentsatzea behartuko luke erosketaz edo kontratazioaz

arduratzen den teknikaria eta, hau, traba moduan ikusten du.

EKPBaren aldeko ekintza planik ez izan arren, azpimarratu behar da, udal

administrazioaren sail bakoitzeko erosketa arduradunaren aldetik ingurumen irizpideren

bat barneratzeko proposamenena luzatzen denean, dagokion saileko politikariak begi onez

ikusi ohi duela eta proposamenak aurrera egiten dutela orokorrean.

Bestalde, Oiartzungo udal administrazioa, Gipuzkoako Foru Aldundiak 2011. urtean

Gipuzkoa osorako ezartzea onartu zuen kontratazio‐zentralari atxikita dagoen udal

administrazioa den neurrian EKPBari loturiko hainbat ekimen burutu ditu, zeharka bada

ere. Aipatu behar da, GFAren kontratazio‐zentrala borondatezko sistema bat dela, hau da,

Gipuzkoako erakundeek bertan parte hartzea erabakitzen badute ere ez daukate


318

kontratazio guztietan parte hartu beharrik. Administrazio bakoitzak berariaz adierazi

beharko dute espediente bakoitzeko kontratazioan parte hartu nahi dutenean.

Gipuzkoako Foru Aldundiaren kontratazio zentrala abiarazi zenean, lehen urrats batean, bi

produktu ezberdinen kontratazioa eskaini zituen: argindarraren hornikuntza eta posta

zerbitzuarena. Bietan parte hartzea erabaki zuen Oiartzungo udalak. Lehenengoan,

hornikuntza elektrikoaren lizitazioan, Europar Batasunak energiaren gainean emandako

zuzentaraua jarraituz, baldintza teknikoen agirian kontratuak irauten duen bitartean

gutxienez energia elektrikoaren %22,1 energia iturri berriztagarrien bidez ekoitzi behar

dela zehaztu zen:

“Elektrizitatearen barne‐merkatuan energia‐iturri berriztagarrietatik sortutako

elektrizitatea sustatzeari buruzko 2001eko irailaren 27ko 2001/77/CE Zuzentarau

Europarrak xedatzen du, Kyotoko konpromisoak betetzeko eta energia berriztagarrietan

oinarritutako teknologien txertatze maila sustatzeko, Europako Erkidegoak planteatzen

duela, helburu orokor orientagarria izango dela, 2010erako, energia kontsumo gordinaren

%12 energia‐iturri berriztagarrietatik eskuratzea eta, bereziki, 2010ean, %22,1 energia‐

iturri berriztagarrietatik sortutako elektrizitatea izatea, Erkidegoko elektrizitate kontsumo

osoari dagokionez.

Horri jarraiki, kontratu honetarako hornitzen den energia elektrikotik gutxienez %22,1

energia‐iturri berriztagarrietatik sortutakoa izango da”77.

Hortik gorako ehunekoak balioetsi egin ziren gainera lehiaketan. Ondorioz, eta Ihobek

(2012) egin dituen kalkuluetan oinarrituta, elektrizitatearen kontratazio zentralizatu honi

esker Oiartzungo udalak banaka lortuko zuketan prezioa baino prezio hobea lortu duela

baieztatu dezakegu. Horrez gain, aktibitate mota ezberdinek eragindako hondakin

erreaktibo gutxiago sortzea bermatu da.

2012 eta 2013. urtean, GFAko kontratazio zentralak proposatutako hainbat produkturen

esparru akordio ezberdinetan parte hartzea erabaki du Oiartzungo udalak. Zehatzago

esateko, ondorengo produktuetan: alde batetik, hornikuntzei dagokionez, bulego

77 GFAren eta Gipuzkoako udalen eraikinetarako energia elektrikoa hornitzeko baldintza teknikoen agiria (ESPEDIENTEA: X11028). Helbide honetan dago eskuragarri: http://www4.gipuzkoa.net/concursos/diputacion/con101.asp?volver=1&codigo=10235&idioma=e&codPagina=2&departamentos=0&area=&contratos=13#


319

materiala, gas naturala, berogailuentzako C gasolioa eta funtzio anitzeko ekipoak. Bestetik,

zerbitzuei loturik, jasogailuen mantentze‐zerbitzua, telefono bidezko komunikazioak eta

suteen eta intrusioaren aurkako sistemen mantenu zerbitzuan.

Azpimarratu behar da, Oiartzungo udalak Gipuzkoako Foru Aldundiaren kontratazio

zentralak eskaintzen dituen esparru akordio ezberdinetan parte hartzearen erabakia ez

duela kontratazio zentral honek ingurumena babesteko hartzen dituen neurriak bakarrik

zehazten. Beheko 7‐15 taulan, orain arte onartu diren esparru akordioak jasotzen dira eta

ingurumen irizpideren bat zehaztu edo baloratu denean zein motatakoak izan diren jaso da

bertan.

Eros

keta e

ta K

ontr

ataz

io P

ublik

o Be

rder

ako

Ekim

enak

. Gip

uzko

a H

erri

alde

ko k

asur

ako

aplik

azio

a

320

7‐15 Tau

la: G

ipuzko

ako Foru Kon

tratazio Zen

tralaren

bidez kon

tratatutako prod

uktuak. 2011‐2013.

Kontratua

Xede

a Urtea

Ingurumen

irizpide

ak

Parte ha

rtzea

(beste batzuen

artean

)

Hornidu

rak

Bule

go m

ater

iala

ren

horn

itzea k

ontr

atat

zeko

espa

rru

akor

dioa

2013

Prod

uktuen

ingurumen

ezaugarriak. I

rizp

ide

haue

k ha

rtuk

o di

ra k

ontu

an:

M

ater

ial b

irzi

klat

uare

n ed

ukia (p

ortz

enta

je z

ehat

za a

dier

azik

o da

).

Mat

eria

l bak

arre

ko p

rodu

ktua

k.

Ba

tere k

loro

rik

gabe

ko p

aper

ezko e

do k

arto

izko p

rodu

ktua

k (T

FC).

Su

bsta

ntzi

a pl

astik

oak, P

P (p

olip

ropi

leno

), PE (p

olie

tilen

o) e

do z

elul

osaz

ko

azet

anoa

/kau

txu

natu

rala (e

zaba

tzek

o go

men

tzak

o).

Ka

rgat

zeko p

rodu

ktua

k et

a be

re k

arga

k.

Pr

oduk

tu li

kido

ak e

ta u

r dis

olba

tzai

leak

.

Dis

olba

tzai

le g

abek

o pr

oduk

tu le

horr

ak.

Ku

deak

eta

irau

nkor

ra d

uten

bas

o us

tia le

kuet

atik d

ator

ren

zura

Su

bsta

ntzi

a ka

ltega

rrie

n ir

izpi

deak ja

rrai

tuz

ekoi

ztut

ako

prod

uktu

ak, I

. m

otak

o ek

oetik

etar

en b

atea

n de

finitu

tako

en a

rabe

ra (A

inge

ru U

rdin

a,

DG

CQ, C

isne

Nor

dico e

do b

alio

kide

a).

O

ntzi in

dibi

dual

ik g

abe

edot

a 5e

ko e

do g

ehia

goko k

axet

an h

orni

tuta

ko

prod

uktu

ak.

Entregari lotutako ingurumen

ezaugarriak:

Ata

l hon

etan k

ontu

an h

artu

ko d

ira:

G

arra

ioar

i bur

uzko

ak: E

gin

beha

rrek

o ib

ilbid

eak

eta

garr

aior

ako

ibilg

ailu

flota

ren

ingu

rum

en e

zaug

arria

k (e

ragi

nkor

tasu

n en

erge

tikoa e

ta

igor

pene

n m

aila e

stan

darr

a: E

URO

sai

lkap

ena)

.

Enba

latz

eko

erab

ilita

ko m

ater

iala

.

Oia

rtzu

ngo

udal

a

Hornidu

rak

Gas n

atur

alar

en h

orni

keta

kont

rata

tzek

o es

parr

u ak

ordi

oa

2012

Bat e

re e

z Le

gazp

iko

udal

a O

iart

zung

o ud

ala

7. K

apitu

lua: E

rosk

eta

eta

Kont

rata

zio

Publ

iko

Berd

eari B

uruz

ko A

zter

keta E

stat

istik

oa

321

Hornidu

rak

Bero

gailu

entz

ako

C ga

solio

aren

hor

nike

ta

kont

rata

tzek

o es

parr

u ak

ordi

oa

2012

Bat e

re e

z Le

gazp

iko

udal

a O

iart

zung

o ud

ala

Hornidu

rak

Funt

zio

anitz

eko

ekip

oen

horn

iket

a et

a m

ante

nura

ko e

spar

ru

akor

dio

2012

Ener

gia

kont

sum

oari

, zar

ata

mai

lari e

ta e

mis

ioei d

agoz

kien

ak

Lega

zpik

o ud

ala

Oia

rtzu

ngo

udal

a

Hornidu

rak

Arg

inda

rra

horn

itzek

o es

parr

u ak

ordi

oa

2011

Hor

nitz

en d

en e

nerg

ia e

lekt

riko

tik g

utxi

enez %

22,1 e

nerg

ia‐it

urri

berr

izta

garr

ieta

tik s

ortu

tako

a iz

ango d

a Le

gazp

iko

udal

a O

iart

zung

o ud

ala

Zerbitzuak

Jaso

gailu

en m

ante

ntze‐

zerb

itzua k

ontr

atat

zeko

espa

rru

akor

dioa

. 20

13

Bat e

re e

z

Zerbitzuak

Tele

fono

bid

ezko

kom

unik

azio

ak

kont

rata

tzek

o es

parr

u ak

ordi

oa

2012

Bat e

re e

z

Zerbitzuak

Sute

en e

ta in

trus

ioar

en

aurk

ako

sist

emen

m

ante

nu z

erbi

tzua

kont

rata

tzek

o Es

parr

u A

kord

ioa

2012

Bat e

re e

z

Zerbitzuak

Post

a ze

rbitz

ua

kont

rata

tzek

o es

parr

u ak

ordi

oa

2011

Ibilg

ailu e

kolo

giko

ak e

ta e

mis

io g

utxi

ago

eta

erag

inko

rtas

un e

nerg

etik

o ha

ndia

goa

ditu

zten

ibilg

ailu

ak e

rabi

ltzea

, ban

atza

ileei g

idat

ze e

ragi

nkor

rare

n in

guru

ko p

rest

akun

tza

emat

ea, k

axa

eta

eusk

arri b

erre

rabi

lgar

riak

, pap

er e

ta

bilg

arri b

irzi

klat

u ed

o ek

olog

ikoa

k et

a bi

lgar

ri g

utxi

ago

erab

iltze

ko p

roze

dura

k er

abilt

zea

Lega

zpik

o ud

ala

Oia

rtzu

ngo

udal

a

Iturria: Egileek egina

GFA

ren ko

ntratatzailearen

profilaren

web

orriko da

tuekin.


322

Epe laburrean, Oiartzungo udalak bi lizitazio berri ateratzeko asmoa du: Batetik, hondakinen

atez ateko bilketa zerbitzuari dagokiona eta bestetik, herriaren garbiketa zerbitzua.

Momentuz, bi lizitazio hauetan ingurumen irizpiderik barneratzeko asmorik ez da

aurreikusten, egun kontratatuak dauden beste bi zerbitzuak diren udal eraikinen garbiketa

eta lorezaintzaren kasuan bezala.

Orokorrean, Oiartzungo tokiko administrazioaren tamaina dela eta, ondasun eta zerbitzu

bakoitzaren erosketa eta kontratazioak administrazioaren sail bakoitzak zehazten ditu, hau

da, sail bakoitzeko teknikariek beraien beharrak identifikatzen dituzte ondoren hauen

araberako proposamenak luzatzeko. Jarraian, sail bakoitzeko politikarien onespena jasotzen

da gehienetan. Beraz, EKPBaren sustapena ingurumen teknikariak dinamizatu beharko

lukeela irizten du elkarrizketatu dugun administrazio orokorreko teknikariak.

Bestalde, azpimarratu nahi da, administrazio orokorreko teknikariak bere garaian Ihobek

EKPB sustatzeko antolatutako ikastaroa egin zuela eta bertan jasotako argibideek argi utzi

ziotela egun indarrean dagoen testuinguru juridikoaren baitan ingurumen eskakizunak

barneratzea posible dela. Baina eguneroko jardunean presak edo lan erritmoak eraginda,

ingurumen eskakizunak ere barneratzea ezinezkotzat ikusten du, nahiz eta ingurumen

irizpideak jasotzen dituzten pleguen ereduak sarean eskuragarri daudela jakin.

Aurreko zailtasunaz gain, ingurumen irizpideak kontuan izango dituzten produktuak

garestiagoak direla azpimarratu digu administrazio orokorreko teknikariak.

Beraz, Legazpiko eta Oiartzungo kasuak alderatzen badira, bi udal administrazioek hainbat

produktu erosi edo kontratatu dituzte ingurumen irizpideak kontuan izanik. Baina, jarrera

ezberdina dute. Lehenengo tokiko administrazioak askoz ere jarrera aktiboagoa du EKPBari

dagokionez. Horren adibide da Legazpiko Udal Batzarrak 2008. urteko maiatzean onartu

zuen Legazpiko udaletxean eta bere erakunde autonomoetan papera eta bere deribatuak

erosteko jarraibideak zehazten dituen agiria.

Oiartzungo udalak, aldiz, ez du ingurumen irizpideak kontuan hartzeko jarrera lehenesten

baina zeharka bada ere EKPB praktikan jartzen du, hau izango da ingurumen eskakizunak

dituen eta GFAren kontratazio zentralaren bidez erosi edo kontratatzen dituen produktuen

kasua.


323

Azpimarratu behar da, Oiartzungo udalaren kasuan kontratazio zentralaren bidez eskuratzen

diren produktuak ez direla ingurumen ezaugarriengatik bakarrik eskuratzen, erosotasuna

eta prezioagatik baizik. Izan ere, GFAren erosketa zentralak erosketa bolumena handituz

aurrezpen ekonomikoa lortzeaz gain erosketa berdearekin bateragarria da. Hau da,

administrazioak produktu bolumen handia erosiz enpresa ekoizle eta hornitzaileetan eragina

izango du, enpresek beren ekoizpen prozesuetan eskala ekonomiak lor baititzakete eta

produktu iraunkorragoak gizarte osora prezio lehiakorragoan eskaini.

Bestalde, EKPBari buruzko hainbat txostenetan agertu den traba nagusienetako bat aipatu

da, modu ezberdinean bada ere: produktu berdeak garestiagoak dira. Oiartzungo udaleko

administrazio orokorreko teknikariak produktu berdeak, orokorrean, garestiagoak diren

neurrian hauen aldeko apustua egitea zaila ikusten du. Legazpiko kasuan, argi dute bizi ziklo

osoa kontuan izaten bada eta ez produktuaren eros‐prezioa bakarrik, produktu berdeak ez

direla garestiagoak. Baina hainbat produkturen kasuan, auto hibrido edo elektrikoaren

kasuan, nahiz eta bizi ziklo ingurumen kutsadura gutxiago eragiten dutela jakin aurrekontu

publiko estuen ondorioz erosteari uko egin behar izan diote.

Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen ekimenak aurrera eramaterakoan, hainbat

txostenetan jasotzen denez, hornitzaile egokiak aurkitzea da. Legazpiko tokiko

administrazioak ere halaxe aipatzen du. Dena dela, zailtasun hau ez da EKPB praktikan ez

jartzeko aitzakia izan udalerri honetan. Are gehiago, zailtasun honi aurre egiteko neurriak

hartu dituzte, hots, Legazpiko udaleko arduradunek hainbat urte eman dituzte udalerriko

merkatariekin elkarlan estuan eta aurrera eraman diren ekintzen artean merkatariei eskaini

zaien trebakuntza saioa azpimarratu behar da.


324

7.5. SINTESIA

Kapitulu honetan, lehen urratsean garatu den azterketa estatistiko baten bidez, hots, Osagai

Nagusien Analisia (ONA) teknikaz baliaturik Gipuzkoako udalerriak iraunkortasun mailaren

arabera sailkatu dira. Zentzu honetan, iraunkortasunaren hiru arloak kontuan izaten badira

Irura eta Aduna, Tolosaldeko bi udalerri, dira daturik positiboenak dituztenak. Udalerri

handienen artean, 10.000 biztanle baino gehiago dituztenak, Oiartzun nabarmentzen da

eraiki den adierazle konposatuaren arabera. Beste muturrean aurkitzen dira Eibar, Lasarte‐

Oria, Andoain eta Zumarraga.

Aurrekoaz gain, ONAren bidez lortutako datuei esker udalerri bakoitzaren indarguneak zein

ahuleziak ere identifikatu daitezke eta hobekuntzarako aukerak lor daitezke udalerri

bakoitzaren adierazleak sakonago aztertzen badira. Beraz, sailkapen hau, EAEko

Iraunkortasuneko udal adierazleei buruzko txostenak egiten duen azterketa deskriptiboaren

osagarria izan daiteke Gipuzkoako udalerrientzako. Izan ere EAEko Iraunkortasuneko udal

adierazleei buruzko txostenak (2009) udalerri bakoitzaren ezaugarrietan sakondu, udalerri

bakoitzak gainontzekiko duen egoera alderatu, edota alderatzeko erabili den adierazleak

udalerriarentzat duen garrantziari buruzko informazioa eskaintzen den. Hau da, adierazle‐

adierazle egiten den Benchmarking motako azterketa bat egiten du.

Berriki ELGE argitaratu duen Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari buruzko txostenean,

ELGE herrialde kideek EKPB garapen iraunkorra sustatzeko tresna moduan gero eta maizago

erabiltzen dutela jasotzen du (OECD, 2013). Gauzak horrela eta Gipuzkoa herrialdeko udal

administrazio denek TA21 garatuta dutela jakinik, 5.000 biztanle edo gehiago dituzten

udalerrietan EKPBari ematen zaion garrantzia eta EKPBari loturiko ekimenak zenbateraino

praktikan jartzen diren aztertu da. Aztertu diren udalerri guztiek EKPB‐ari ez diote garrantzi

berbera ematen. Udalerri batzuk EKitaldeko kide izan dira eta zenbait ekimen martxan jarri

dituzte, beste batzuek aldeko jarrera erakutsi dute eta gehienek ez dute ezer aipatzen

horren inguruan. Azpimarratu behar da EAEko hiru hiriburuak izan direla ekitaldeko kide

hasiera hasieratik eta horiekin batera hainbat udalerrik ere parte hartu dute, Arrasatek

esate baterako, eta aurreikusi daiteke pixkanaka gero eta udalerri gehiagok izango dute

aldeko jarrera hori.


325

Dena dela, eta laburbilduz, EKPB‐ren inplementazioa Gizpukoako udalerrietan hasierako

fasean aurkitzen dela antzeman dugu eta aplikazio maila neurri handiago batean ez garatu

izatearen arazorik esanguratsuenak, nagusiki, bi izan daitezke: batetik, EKPB‐aren aldeko

apustu argirik ez izatea, izan ere Alkatearen aldetik EKPBaren aldeko apustu politiko argirik

egiten ez bada ekintza planak bertan behera geratzen dira. Praktika hau sarritan gertatzen

da, batik bat, EKPB praktikak aurrera eramatea garestiagoa dela irizten delako eta ohiko

bideak moldatzeko behar besteko laguntza teknikorik ez dutela pentsatzen dutelako.

Bestetik, giza baliabide eta baliabide ekonomikoen urritasunak EKPBaren aldeko prozesuari

lehen bultzada ematea zaildu egiten du.

Beraz, askotan, EKPB‐ren aldeko proposamena luzatzen da baino ondoren

egunerokotasunean ez dira horrelako praktikak aurrera eramaten. Gainera udaletxe

bakoitzak bere ezaugarri fisiko zein antolakuntzari lorturikoak direla eta EKPB baldintzatuko

du, hots; udalerriaren tamainak, administrazio antolakuntzak, konpromiso politikoak edo

aurre egin behar dion ingurumen arazoak.

Beste modu batera esanda, udalerriaren testuingurua oinarrizkoa da eta bakoitzaren

ezaugarriak lortu beharreko helburuak eta hartu beharreko neurriak zehazterakoan

erabakigarriak. Hala ere, antzeko ezaugarriak baina ez berberak dituzten udalerriak aurki

ditzakegu; adibidez, antzeko tamaina, geografikoki hurbil eta antzeko jardueretan

oinarritzen diren egitura ekonomikoarekin, ziurrenik ingurumen arazo berdintsuak izango

dituzte. Beraz, argi ikusten da udalerrien arteko harremanak sustatzea oso erabilgarria izan

daitekeela udalerrien arteko komunikazioa eta jakintza partekatzeko. Egun aukera hau

eskaintzen dute Ihobe zein Udalsarea 21‐ek baina EKPB‐ri loturiko foroei indar berezia

eskaini beharko zaie beronen erabilpena orokortu nahi bada. Udal teknikarien aldetik

informazio gehiago jasotzeko aukera sarritan aipatu da.

Nabarmendu dezakegun beste ondorio nagusietako bat udalerri mailako adierazleen

definizio eta kuantifikazio beharra da, udalerri bakoitzarentzat EKPBri loturiko datu

homogeneorik lortzeko modurik ez baitago. Zentzu honetan, ECOEUSKADI‐n Eusko

Jaurlaritzarako eskatzen EKPB‐ren monitorizazioa tokiko erakunde guztietara zabaltzea oso

gomendagarria litzatekeela.


326

Amaitzeko, inkesten bidez jasotako erantzunetan sarritan aipatu da EKPB ekimenak aurrera

eramaterakoan hornitzaile egokiak aurkitzea askotan zaila izaten dela. Traba hau

gainditzeko Legazpiko tokiko administrazioak udalerriko merkatariekin izan duten harreman

estua azpimarragarria da. Izan ere, Legazpiko udaleko EKPBaz arduratzen direnak

administrazio eredugarri baten itxura emateaz gain, EKPB ekimena udalerri osoan

zabaltzeko asmo irmoa erakusten ari baitira. Beraz, Gipuzkoako tokiko administrazioak

EKPBari dagokionez hasiberriak izan arren, eskariaren eta eskaintzaren arteko estrategia

koordinatua bultzatzeko lanak ere egin dituzte.


327

7.6. KAPITULUAREN ERANSKINA

7‐16 Taula: Udal Iraunkortasunaren Adierazleak ekonomia arloaren arabera.

EKONOMIA / LEHIAKORTASUNA Kodea Ekonomi egitura 1 Nekazaritza eta arrantza sektorearen balio erantsi gordina (%) 2 Nekazaritza eta arrantza sektorean okupatutako biztanleria (%) 3 Industri sektorearen balio erantsi gordina (%) 4 Industri sektorean okupatutako biztanleria (%) 5 Eraikuntza sektorearen balio erantsi gordina (%) 6 Eraikuntza sektorean okupatutako biztanleria (%) 7 Zerbitzuen sektorearen Balio erantsi Gordina (%) 8 Zerbitzuen sektorean okupatutako biztanleria (%)

EE_1 EE_2 EE_3 EE_4 EE_5 EE_6 EE_7 EE_8

Lan merkatua 9 Jarduera tasa (%) 10 Okupatuen tasa (%) 11 Gizarte Segurantzako afiliatuak (biztanleen ‰) 12 Erregistratutako langabetuak (16 eta 64 urte arteko biztanleen ‰) 13 Erregistratutako luzaroko langabetuak (16 eta 64 urte arteko biztanleen ‰) 14 Kontratu errotazioaren indizea (kontratuak/pertsona)

LN_1 LN_2 LN_3 LN_4 LN_5 LN_6

Enpresa egituraketa 15 Mikroenpresek sortutako lanpostuak (%) 16 Industri establezimenduen batez besteko tamaina 17 Industri sektoreko establezimenduak (%) 18 Eraikuntza sektoreko establezimenduak (%) 19 Zerbitzuen sektoreko establezimenduak (%)

EnEhu_1 EnEhu_2 EnEhu_3 EnEhu_4 Enehu_5

Ekonomia dinamismoa 20 Udalerriaren binztanleko BPG 21 Udal BPGaren urteko hazkunde‐tasa metatua azken bost urteetan (%) 22 Urtean erregistratutako kontratuak (biztanleen ‰) 23 Urtean erregistratutako kontratu mugagabeak (%)

DE_4 DE_5 DE_1 DE_2

Biztanleriaren ekonomia baliabideak 24 Errenta gordina per capita (€) 25 Errenta pertsonal erabilgarria (€) 26 Errenta pertsonalaren urteko hazkunde‐tasa metatua 1997 eta 2001. urteen artean (%) 27 Lanetik sortutako errenta pertsonala (%) 28 Oinarrizko errenta jasotzen duten bizikidetza‐unitateen kopurua (biztanleen ‰)

BBE_1 BBE_5 BBE_4 BBE_3 BBE_2

Biztanleriaren turismo gaitasuna 29 Ostalaritza establezimenduak eta jatetxeak (biztanleen ‰) 30 Txikizkako merkataritzaren dentsitatea (biztanleen ‰)

BTK_1 BTK_2

Hezkuntza 31 Gutxienez bigarren mailako ikasketak gainditu dituzten 20 eta 24 urte arteko biztanleak (%) 32 Unibertsitateko ikasketak bukatu dituzten 18 eta 64 urte arteko biztanleak (%).

PRES_1 PRES_2

Udaleko ekonomia‐finantza kudeaketa 33 Udalaren gastu likidatua biztanle bakoitzeko (€) 34 Udalaren zerga‐bilketa biztanle bakoitzeko (€) 35 Udalaren zor bizia biztanle bakoitzeko (€)SIZIALA / BIZI KALITATEA

UDAL_1 UDAL_2 UDAL_3

Iturria: Egieak egina, UDALMAPeko datuekin


328

7‐17 Taula: Udal Iraunkortasunaren Adierazleak kohesio soziala/bizi kalitatea arloaren arabera

KOHESIO SOZIALA / BIZI KALITATEA Demografia 36 Biztanleriaren urte arteko aldaketa (%) 37 Biztanleriaren aldaketa azken hamarkadan (%) 38 Haur indizea (%) 39 Zahartze‐indizea (%)

DEM_1 DEM_2 DEM_3 DEM_4

Biztanleriaren mugimendu naturala eta migrazioak 40 Jaiotza‐tasa gordina (biztanleen ‰) 41 Hazkunde begetatiboko tasa (biztanleen ‰) 42 Kanpoko migrazio‐saldoa (biztanleen ‰)

BIZ_1 BIZ_3 BIZ_2

Etxebizitza 43 Etxebizitza‐dentsitatea egoitza‐lurzoruan (Etxebizitza/ Ha.) 44 Hutsik dauden familia‐etxebizitzak (%) 45 50 urtetik gorako antzinatasuna daukaten familia‐etxebizitzak (%) 46 Familia‐etxebizitza nagusien erosotasun‐indizea 47 Azken bost urteetan amaitu diren etxebizitza babestuak (‰ biztanle)

ETX_5 ETX_1 ETX_2 ETX_3 ETX_4

Urbanizazioa 48 Udal hiri‐lurzorua (%) 49 Bizitegietarako lurzoru urbanizagarria (%) 50 Biztanle‐dentsitatea (bizt./km2)

HIR_1 HIR_2 HIR_3

Gizartearen ongizatea

51 Udalek Gizarte Zerbitzuetan egiten duten gastu arrunta biztanle bakoitzeko (€) GIZ_1

Erabilpen orokorreko ekipamenduak 52 Haur Hezkuntzaren unitateak (0 eta 2 urte arteko 100 biztanleko) 53 Farmaziak 10.000 biztanleko 54 3. adinekoentzako eguneko zentroetako plaza kopurua (65 urteko eta gehiagoko biztanleen ‰) 55 3. adinekoentzako egoitza‐zentroetako plaza kopurua (65 urteko eta gehiagoko biztanleen ‰) 56 Banku bulegoak 10.000 biztanleko 57 Gasolindegiak 10.000 biztanleko 58 Ospitaletara distantziak

BKEZ_5 BKEZ_3 GIZ_2 GIZ_3 BKEZ_1 BKEZ_2 BKEZ_4

Gizarte segurtasuna 59 Udaltzain kopurua (‰ biztanle) 60 Delitu indizea (‰ biztanle) 61 Udalerrian izan diren trafiko istripuak, Ertzaintzak erregistratutakoak (‰;biztanle) 62 Udalerrian Ertzaintzak erregistratutako ibilgailuek harrapatutako oinezkoak (‰; biztanle)

HER_3 HER_4 HER_2 HER_1



329

7‐18 Taula: Udal Iraunkortasunaren Adierazleak ingurumena arloaren arabera

INGURUMENA

Hondakinak

63 Hondakin arriskutsuen sorkuntza (kg/biztanleko) 64 Kutsatuta bide dauden udal lurrak (%)

HON_1 HON_2

Ura

65 Ur eskaera osoa, biztanle eta eguneko (litro/ biztanle/egun) 66 Industriaren ur eskaera, biztanle eta eguneko (litro/ biztanle/egun)

UR_1 UR_2

Energia

67 Instalatutako potentzia fotoboltaikoa (kwp / 10.000 biztanle) EN_1

Garraio eta mugikortasuna 68 Bizi den herritik kanpo lan egiten duen 16 urte edo gehiagoko biztanleria okupatua (%) 69 Bizi den herritik kanpo ikasten duen 16 urte edo gehiagoko ikasle biztanleria (%) 70 Ibilgailu parkea (ibilgailu /biztanle) 71 Udalerrien arteko irisgarritasuna 72 EAEko gainerako udalerrietara joateko batez besteko denbora (min)

GAR_1 GAR_2 GAR_6 GAR_5 GAR_4

Berdeguneak eta eremu babestuak

73 babes bereziko udal azalera (%) BER_1


.

7‐19 Taula: Ingurumen adierazleen kargak Osagai Nagusi bakoitzarekiko.

Osagaien kargak

Osagai Nagusia

1 2 3

GAR_3 ,817 -,054 -,079 HON_1 -,763 ,121 ,026 GAR_1 ,675 ,276 ,321 GAR_5 -,529 -,491 -,177 GAR_6 -,072 ,806 -,169 GAR_2 ,128 ,691 ,253 UR_1 -,011 ,613 -,166 BER_1 ,000 ,084 ,756 ENE_1 -,087 ,395 -,635

Método de extracción: Análisis de componentes

principales.

a. 3 componentes extraídos



330

7‐20 Taula: Kohesio‐soziala adierazleen kargak Osagai Nagusi bakoitzarekiko

Osagaien kargak

Osagai Nagusia

1 2 3 4 5 6 DEM_3 -,876 -,212 -,030 -,098 ,021 ,108

DEM_2 -,861 -,122 -,063 -,049 ,077 -,101

DEM_4 ,844 -,149 -,097 ,071 -,079 -,074

ETX_2 ,232 -,707 ,142 ,018 -,263 ,058

GIZ_3 ,144 ,639 ,011 ,113 -,156 ,394 ETX_4 ,195 ,601 ,135 -,158 ,071 -,045 ETX_1 -,220 -,595 -,386 -,264 ,059 ,334 ETX_3 -,011 ,537 ,178 ,222 -,272 -,236

BKEZ_5 ,182 -,082 -,691 -,194 ,366 ,074

BIZ_4 ,327 ,051 ,632 ,211 ,002 ,020

GIZ_1 ,229 -,035 -,622 ,110 -,182 ,057

BKEZ_1 ,380 ,413 ,488 ,005 ,013 ,103

HER_1 ,168 -,030 ,174 ,756 -,033 ,180

HIR_1 ,062 ,312 ,133 ,685 -,117 -,107

HER_4 -,030 -,201 -,183 ,680 ,315 -,249

BIZ_1 -,247 ,014 -,059 ,050 ,745 ,078

BKEZ_3 ,372 ,070 ,448 ,007 ,560 -,028

BKEZ_4 -,188 ,109 ,066 -,025 ,282 ,717

HIR_2 -,127 ,348 ,162 ,052 ,185 -,671

Método de extracción: Análisis de componentes principales.




331

7‐21 Taula: Ekonomia‐Lehiakortasuna adierazleen kargak Osagai Nagusi bakoitzarekiko

Osagaien kargak

Osagai Nagusia

1 2 3 4 5 6 EE_7 -,896 ,000 ,102 -,245 ,000 ,070

EE_3 ,830 ,161 -,272 ,328 -,083 -,062

EnEhu_3 ,764 ,399 ,073 ,018 ,061 -,052

EnEhu_5 -,682 -,197 -,019 ,088 -,332 ,273

EnEhu_1 -,518 -,392 ,470 -,335 ,249 -,026

DE_1 ,205 ,869 ,045 -,059 ,068 ,110

UDAL_2 ,234 ,724 -,062 ,362 ,128 ,241

LN_6 ,348 ,670 ,238 ,440 ,032 ,058

UDAL_1 ,008 ,078 ,823 ,091 ,016 -,011

BTK_1 -,211 ,238 ,751 -,137 ,012 -,073

EE_1 -,115 -,410 ,624 -,323 ,195 -,024

DE_6 ,255 ,001 -,239 ,852 -,103 ,148

DE_4 ,374 ,416 ,238 ,746 -,038 ,011

BTK_2 -,300 ,425 -,261 ,464 -,352 ,236

BBE_4 ,348 -,291 ,361 -,368 -,062 ,284

LN_1 ,088 ,142 ,137 -,139 ,851 ,140

BBE_3 -,011 ,103 -,210 ,025 ,823 -,059

LN_2 ,016 -,245 ,456 -,029 ,685 -,018

PRES_2 -,249 ,152 -,099 ,002 ,010 ,851

PRES_1 -,191 ,268 -,336 ,131 ,127 ,761

BBE_1 ,135 -,043 ,466 ,096 -,070 ,756

Método de extracción: Análisis de componentes principales.




332

7‐22 Taula: Iraunkortasuna adierazleen kargak Osagai Nagusi bakoitzarekiko.

Osagaien kargak

Osagai Nagusia

1 2 3 4 5

EE_7 -,885 -,116 -,025 -,234 -,019

EE_3 ,857 ,230 -,039 ,268 -,120 EnEhu_3 ,737 ,349 ,067 ,042 ,161

EnEhu_5 -,698 -,147 -,229 ,212 -,074

GAR_2 ,583 -,023 ,030 -,372 ,126 EnEhu_1 -,538 -,434 ,224 -,272 ,407 GAR_6 ,508 ,378 -,223 -,064 ,388

DE_1 ,133 ,839 ,036 -,103 -,062

UDAL_2 ,207 ,833 ,149 ,119 -,180

LN_6 ,292 ,826 ,046 ,080 ,124

DEM_2 -,067 ,036 ,912 -,018 ,226

DEM_3 ,019 ,007 ,826 -,255 ,151

DEM_4 -,106 -,120 -,792 ,353 ,170

UR_1 ,276 ,437 ,498 ,190 ,349

GAR_3 -,273 ,141 ,159 -,746 ,040

GAR_1 ,170 -,178 ,216 -,678 ,248 HON_1 ,233 ,126 -,029 ,563 -,259

GAR_5 -,233 ,029 -,265 ,547 -,276

ETX_1 ,169 -,283 ,190 -,189 ,727

GIZ_3 ,069 -,145 -,110 ,044 -,672

ETX_3 ,007 -,086 ,118 ,358 -,608

Método de extracción: Análisis de componentes principales



IV. ATALA: ONDORIO NAGUSIAK, IKERKETAREN MUGAK

ETA ETORKIZUNEKO IKERKETA LERROAK

8. KAPITULUA: ONDORIO NAGUSIAK

Ondorioak

337

Lan honetako kapituluetan zehar sarreran planteatutako hipotesiak frogatu dira.

Lehenengo eta behin esan behar da, hipotesi nagusia baieztatuz, Gipuzkoako tokiko

administrazioetan Erosketa eta Kontratazio Publikoko prozesuetan azken erabakia

hartzerakoan produktuen erosketa prezioari garrantzi handia ematen jarraitzen zaion arren

ingurumen irizpideen erabilera pixkanaka hedatzen ari dela.

Gipuzkoako tokiko administrazioen ezaugarriak direla eta, ondasun eta zerbitzuen erosketa

eta kontratazioa burutzerakoan eskuratze prezioa bakarrik kontuan izan beharrean

produktuen bizi ziklo osoan sortzen diren kostuak ere aintzat hartzea pixkanaka indartzen

ari bada ere erosketa arduradunen aldetik mota honetako erosketak garestiagoak

direnaren aurreiritziari aurre egitea oso zaila da. Egoera honetan, aurrera eraman diren

jardunbide egokiak jaso eta lortutako emaitzak monitorizatzearen beharra azpimarragarria

da. Europar Batasunetik EKPBari loturiko ekintza planak definitzeko eskaria luzatu da, ELGE

berak emaitzen monitorizazioa eskatzen du eta IHOBEk oso jarrera aktiboa erakutsi du,

ezen osatu duen eskuliburua eredugarri moduan aitortu izan da EB zein ELGEko hainbat

txostenetan.

Azpi hipotesiei loturik, lehenik aipatu behar da, Erosketa eta Kontratazio Publikoa,

nazioarte zein nazio mailan, zorrotz arautua dagoela. Dena dela, ingurumen xehetasunak

barneratzeko aukerak eskaintzen ditu. Halaxe adierazi zen, lehenengo, 2001. urtean

argitaratuko Europako Batzordearen COM(2001)274 final komunikatuan eta ondoren,

2004. urtean, ingurumen klausulak erosketa eta kontratu publikoetan integratzeko aukerak

zehaztasunez bildu ziren Europako bi Zuzentarauetan. Beraz, Erosketa eta Kontratazio

Publikoaren araudian jasotako zenbait bitartekoen bidez ingurumen eragin kaltegarriak

murrizteko aukerak badaude.

Erosketa eta Kontratazio Publikoari loturiko araudiaz haratago, eta bigarren azpi‐

hipotesiarekin loturik, Europako Batzordeak hainbat ekimen aurrera eraman ditu

produktuek bizitza ziklo osoan etengabeko ingurumen portaera hobea izan dezaten

sustatzeko. Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari dagokion atalean, Europako

Batzordeak estatu kideei, erosketa eta kontratazio publikoetan ingurumen irizpideak

txertatzen lagunduko duten ekintza plan publikoak garatzeko eskaria luzatu die.


338

Gipuzkoako hainbat tokiko administrazio eredugarriak dira zentzu honetan, izan ere,

lehentasun estrategikoa ematen diote erosketa eta kontratazioari eta ingurumen irizpidea

barneratzeko protokoloak garatuak dituzte.

Haatik, orokorrean, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeak tokiko administrazioen

garapen instituzionalaren mugarekin topo egiten du eta, batez ere, langileei eragiten dien

zalantzak haren garapena oztopatzen du.

Oztopo hauei aurre egiteko funtsezko neurriak dira, esaterako, Tokiko Administrazioek

Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea landuko dituzten prestakuntza eta epe luzeko

estrategiei garrantzi handiagoa eskaintzea.

Jarraian esandakoaren haritik, ikerlan honetan zehar aztertutako gai hauen inguruan

egindako hausnarketa garrantzitsuenak biltzen saiatuko gara. Logikoki, ez dira kapitulu

ezberdinetan landu diren puntu eta emaitza guztien erreferentziak jasoko baizik eta

azpimarragarrienak deritzogunak eta ahal den neurrian burutu den analisiaren orden bera

jarraituz. Atal hau amaitzeko, eta gomendio gisa, Gipuzkoako tokiko administrazioetan

erosketa eta kontratazio deialdietan ingurumen irizpideak barneratzeko dinamikak

indartzeko zenbait gomendio luzatzen dira.

Garapen Iraunkorra. Baliabide naturalen urritasunak eragiten dituen arazoak eta hauen

banaketa.

Pentsamendu Ekonomikoaren Historian zehar egin dugun ibilbidean, hazkunde

ekonomikoari buruzko hainbat alderdi eta teoria esanguratsu jaso dira. Politika

ekonomikoaren baitan hazkundeari garrantzi handia eman izan zaio eta berau azaltzeko

eredu asko sortu dira baita hazkundea eragiten duten faktoreak aztertzeaz arduratzen

diren azterketa enpirikoak ere. Zentzu honetan, autore klasikoen arabera baliabideak

mugatuak dira eta ezinezkoa da ekonomia baten hazkunde jarraitu bat bermatzea. Are

gehiago, inbertsio aukerak desagertzeko joera (Smith), errendimendu beherakorren legea

(Ricardo), biztanleriaren dinamika (Malthus), kapitalaren produktibitate marjinalaren joera

beherakorra (Keynes) edo enpresarien espirituaren okertzea (Schumpeter) direla eta

Ondorioak

339

egoera geldikor bateranzko joera aurreikusten dute. Hau da, Malthus‐ek jaso zuen

moduan, bizi‐iraupen mailako egoera geldikor bat.

XX. mendean hazkunde ekonomikoa modu jarrai batean lortzeko aukera aurreikusi zuten

Harrod (1939) eta Domar‐ek (1946) baina jarrera zikliko eta ezegonkorrarekin, hots, ez zen

orekatua eta enplegu beteko egoera eragingo zuen hazkunde ekonomikoa izango. Jarrera

zikliko eta ezegonkor hori gainditu asmoz, bi multzo handitan sailkatu daitezken,

hazkundeari buruzko ereduak garatu ziren: Hazkundearen eredu exogenoak eta

hazkundearen eredu endogenoak. Solow (1956) eta Swan‐en (1956) lanetan jatorria duten

hazkundearen eredu exogenoen arabera ekonomiak Egoera Geldikorrerako joera izango

du, alegia, ekonomiaren hazkundea nulua izango da eta neurri politikoek hazkundea

eragiteko duten eraginkortasuna oso murritza izango da. Teknologia‐aurrerapenak, hots,

aldagai exogenoak bakarrik eskainiko du eragin hazkunde ekonomikoa modu iraunkorrean

bermatzeko aukera. Haatik, hazkundearen eredu endogenoen arabera, politika neurriek

modu batean edo bestean herrialde baten hazkundean eragiteko aukera izango dute.

Bestalde, Bigarren Mundu Gerraren ondoren, herrialdeen artean sortu ziren

desberdintasunez jabetuta, hazkunde ekonomikoaz haratago arduratzen diren teoria

ezberdinak azaleratu ziren. XX. mendearen erdi aldetik hasi eta gaur egun arte egin den

garapenari buruzko paradigmen bildumak erakutsi digunez, momentu jakin bakoitzean

paradigma bakar batek ez du hegemoniarik izan, hau da, pentsamendu ezberdinak koexistu

izan dira. Dena dela, guztiek, ipar eta hegoko herrialdeen garapen maila ezberdina aztertu

dute eta azpigaraturik dauden herrialdeen pobreziari aurre egiteko irtenbideak planteatzen

saiatu dira.

Horrenbestez, Modernizazioaren eskolak garapen prozesuan industrializazioaren garrantzia

azpimarratzen zuen, izan ere, teoria honen aldeko jarrera zuten autoreen arabera

biztanleko errenta nazionalaren hazkundeak lotura estua zuen garapen ekonomikoarekin.

Zentzu honetan, garapenak eragindako mozkin batzuk populazio guztira zabalduko zela

uste zuten.

Eskola estrukturalistaren arabera, atzerriko lehiak eta barne‐merkatuaren tamaina txikiak

eragozten zuten barne‐garapena. Beraz, sektore industrialaren garapenari esker nazio‐


340

barneko egitura birmoldatu eta ekonomia sendoago bat lortu nahi zuten. Horretarako,

kanpo‐lehia kontrolatu eta merkatuen tamaina txikia handitzeko neurri zehatzak indarrean

jarri behar izan zituzten. Estatuaren papera funtsezkoa izango zen eskola honentzat.

Eskola neoliberalarentzat, berriz, merkatuan gobernuek egiten dituzten esku‐hartze guztiak

ez dira baliagarriak izango garapena sustatzeko. Are gehiago, azpigarapena Estatuaren

parte‐hartzeak eragiten duen merkatuaren funtzionamendu ezegoki batek eragindako

egoera bezala ulertzen du. Beraz, azpigarapena gainditzeko baliabideen

eraginkortasunaren aldeko apustua egiten du. Ideia honi jarraituz, 1990eko hamarkadan

Nazioarteko Finantza Instituzioen eta Iparraldeko herri garrantzitsuenetako (G‐7)

agintariek garapena bermatzeko eman beharreko pausuak Washingtongo Kontsentsuan

jaso ziren.

Hautabidezko edo garapenaren teoria alternatiboak bezala jaso direnek, orokorrean,

garapena aberastasunaren areagotzearekin baino pobreziaren murrizketarekin gehiago

uztartzen dute eta banakakoen oinarrizko beharrak asetzeak duen garrantzia

nabarmentzen dute. Esaterako, Erakunde Ekonomia Berriak (EEB), giza portaerari loturiko

teoria sozialak eta ekonomiaren osagai soziala kontuan izaten ditu. Tokiko Giza Garapenak

(TGG), tokiko esparruaren aldeko apustua egiten du, sistema ekonomiko eta sozial

bidezkoago bat eraikitzeko lekurik egokiena bezala ulertzen duelarik. Generoa eta

Garapena (GEG) ikuspegiaren arabera generoen berdintasuna eta emakumeen botere‐

hartzea sustatu nahi da. Amaitzeko, Sumak Kawsay eta Suma Qamaña‐ak guztientzako bizi

on bat bilatu behar dela proposatzen du eta ez hobea, besteena baino hobea edo ahalegin

guztiak bizitza hobetzeko xahutzen dituen bizi bat.

Beraz, garapenaren teoria alternatiboak agertu arte, herrialde garatuen hazkunde

ekonomiko mugagabea zalantzan jarri gabe, garapen bideko herrialdeen pobrezia maila

gainditzeko irtenbide moduan hauen ekonomiaren hazkundea proposatzen da. Baina, XX.

mendeko 70eko hamarkadan aldaketak jasaten hasi ziren: baliabide naturalen agorpena,

kutsadura‐arazoak eta hondakinen kudeaketa gizarte industrialetako arazo nagusienetariko

moduan agertzearekin ekonomialariak beraien analisietan, berriro ere, natura kontuan

hartzen hasi ziren eta mugarik gabeko hazkundearen aurkako lehen aldarrikapenak sortu

ziren, edo beste modu batera esanda, lurraren muga biologikoak kontuan izan behar direla

ohartarazten zituzten eskaerak plazaratzen hasi ziren. Horren adibide da Erromako Clubak

Ondorioak

341

argitaratutako I. Txostenak zeinak garatutako herrialdeen muga gabeko hazkundea

zalantzan jarri zuen.

Dena dela, aldaketarik handiena 80ko hamarkadan eman zen, batik bat, Brundtland

Txostena argitaratu ostean Garapen Iraunkorraren kontzeptua modu orokorrean hedatzen

hasi zenean. Garapen Iraunkorraren helburua ingurumenaren babesa, garapen

ekonomikoa eta soziala bateragarri egitea da. Horrenbestez, iraunkortasunak hurrengo

belaunaldien gaitasuna bermatuko duen egungo beharren asetzea eskatzen du, hots,

etorkizuneko belaunaldiekiko dugun ardura eta betebeharra azpimarratzen ditu alde

batetik, eta bestetik, egungo desberdintasunei aurre egitea eskatzen du.

Beraz, ingurumenaren narriaduraz eta baliabide naturalen urritasunaz oharturik, hazkunde

ereduetan ingurumen baliabidea aldagai gisa barneratzen hasi ziren baina ikusmolde

ezberdinetan oinarrituta. Ondorioz, bi korronte nagusi sortu ziren: alde batetik, Ingurumen

Ekonomia bezala ezagutzen dena, ekonomia neoklasikoaren paradigman oinarrituz

baliabide naturalak ordezkatzeko gai izango den teknologiaren garapen egoki bat aurkitzea

helburu duena. Ingurumen Ekonomiaren adarrak, “Kuznets‐en Ingurumeneko Kurba”

ereduan oinarriturik baliabide naturalen babesa bermatuko duen mugagabeko hazkundea

justifikatzen dute. Beste aldetik, paradigma berri eta irekiago bat proposatzen duen eta

Ekonomia Ekologikoa bezala ezagutzen den adarra garatu da. Bigarren eskola honen

arabera, epe luzean hazkunde esponentziala mantentzea ezinezko da planeta finitu honen

baitan. Beraz, ingurumena kudeatzeko jakintza arlo ezberdinak kontuan izango dituen

metodoak proposatzen ditu. Horrez gain, garapen kualitatibo baten aldeko apustua

gomendatzen du eta hazkunde kuantitatiboa aldeko helburua alde batera utziaz.

Bi korronte nagusi hauek, Ingurumen Ekonomia zein Ekonomia Ekologikoak,

iraunkortasunaren aldeko apustua egiten duten arren bakoitzak modu ezberdin batean

interpretatu du iraunkortasuna kontzeptu eta, ondorioz, bi bertsio zabaldu dira:

Iraunkortasun Ahula eta Iraunkortasun Sendoa. Bertsio bakoitza kapital naturala, hots,

ingurumen ondasun eta zerbitzuek eskaintzen duten ingurumen stocka (Harte, 1995) modu

ezberdin batean kontuan izateagatik bereizten da.


342

Egun bizi dugun krisi‐ekologiko,‐sozial, baliabideena eta azkenik finantza krisi

testuinguruari loturik, Garapen Iraunkorra kontzeptuaren interpretazio ortodoxoari loturik

merkatu mekanismoan eta teknologia eko‐eraginkorrean oinarritzen diren politika neurri

berriekin Ekonomia Berde bateranzko joera iragarri da.

Baina testuinguru berean, desazkundea eztabaida ekologiko zein sozialetan agertu da.


murriztea da, eta, asmo honek, zalantzarik gabe Barne Produktu Gordina selektiboki

murriztea eskatzen du. Aitzitik, politiken helburu nagusia ez da BPG murriztea, baizik eta

ekoizpen eta kontsumoa maila iraunkor eta baxuagoak eskatzen dituen testuinguru

baterantz mugi araztea. Gainera natura ondarea babestu nahi bada, mendebaldeko

herrialdeen garapen eredua gainontzeko herrialdeetara ezin zela orokortu argi geratu da.

Hazkunde nahitik desazkunde nahira igarotzea baina gizarte justizia, ongizatea eta

iraunkortasun ekologikoa alde batera utzi gabe eskatzen dute desazkundearen aldeko

apustua egin dutenek, maila indibidualean zein kolektiboan ekintza desberdinak aurrera

eramatea eskatuz. Ekintza hauekin baloreen aldaketa eta ekoizpenaren azken helburu

bakarra etekinak ez izatea bultzatu nahi da baita egungo gizarteen benetako

demokratizazio bat ere. Desazkundea beraz hiritarrean zentratua dago eta ez gizartearen

eboluzioaren norabidea zehaztuko duen teknologian.

Ikusmolde ortodoxoak, ekoizpenari dagokionez, sistema ekonomikoak lorpen handiak

erdiesteko gai dela erakutsi badu ere, aberastasunaren banaketari eta ingurumenaren

kudeaketa egokiari loturik hutsuneak ditu. Mundu mailako desberdintasunak eta

narriadura ekologikoa dira horren lekuko.

Herri administrazioaren egitekoa kontsumo eta ekoizpen eredu iraunkorraren

aplikazioan

1992. urtean Rio de Janeiron ospatu zen Ingurumen eta Garapenaren Nazio Batuen

Konferentzian, kontsumo eta ekoizpen eredu iraunkorra, garapen iraunkorra lortzeko

ezinbesteko baldintza moduan onartu zen. Horren adibide da, goi bilera horretan adostu

Ondorioak

343

zen Agenda 21 dokumentuaren kontsumo ereduaren bilakaerari buruzkoa den 4.

Kapitulua.

Hamar urte beranduago, mundu mailako agintariek Johannesburgoko Plana sinatu zuten

eta kontsumo eta ekoizpen eredu iraunkorrerantz joateko 10 urteko esparru programak

sustatzeko konpromisoa hartu eta gero 2003. urtean Marrakech prozesuari hasiera eman

zitzaion. Prozesu honen baitan eratu den lan taldeetako bat Erosketa eta Kontratazio

Publiko Iraunkorrari buruzkoa da.

Horrez gain, tokiko iraunkortasunari loturik Europaren sostengu eta lidergoa nabarmena

da: Garapen Iraunkorrerako Europako Estrategiak 2001. urtean Garapen Iraunkorra

sektore guztien eta politika guztien ardatz nagusia bihurtu beharko lukeela jaso zuen eta

bereziki azpimarragarria da Europar Batasunak eta Europako Udalerri eta Eskualdeko

Kontseiluak sustatutako, Hiri eta Herri Iraunkorren Europar Kanpainaren baitan 2004.

urtean onartutako “Aalborg+10” dokumentua. Dokumentu honen onespenak kontsumo

eta bizimodu arduratsuen aldeko konpromisoa adierazten du eta berau erdiesteko helburu

moduan erosketa iraunkorrak burutzea proposatzen da.

Aipatu behar da, Erosketa eta Kontratazio Publikoa oso zorrotz arautua dagoela nazioarte

zein nazio mailan eta urte luzez, nagusiki errentagarria izatea eskatu izan zaio. Hau da, arlo

ekonomikoari bakarrik erreparatuz ondasun edo zerbitzu baten aldeko azken erabakia

hartzerakoan preziorik baxuenaren irizpideari jarraitu izan zaio. Horrez gain, erosketa eta

kontratazio publikoen bidez ondorengo printzipioak babestu behar dira: Salgaien

mugimendu askatasunaren printzipioa, zerbitzuak emateko askatasunaren printzipioa,

diskriminazio ezaren printzipioa, bidezko tratuaren printzipioa, gardentasunaren

printzipioa eta proportzionaltasunaren printzipioa. Hemen diskriminazio eza,

lehiakortasuna bermatzea eta gardentasun printzipioak aipatu. Baina garapen iraunkorra

modu orokor batean jarraitu beharreko ardatz nagusia dela onartzen hasi zenetik,

ingurumenari eta gizarte kohesioari buruzko kezkak erakunde publikoen portaeran

kontuan hartzen hasi dira eta, ondorioz, erosketa eta kontratazio arduradunek

hornitzaileei ingurumen‐ edo gizarte‐ardurei buruzko egiaztagiriak eskatzeko beharrean

suertatzen ari dira.


344

Beraz, iraunkortasun printzipioak kontratazio pleguetan non eta nola sartzeko araudia

moldatu behar izan da. Honela, 1994. urtean onartu zen eta Munduko Merkataritza

Erakundearen (MME) alde anitzekoa den Gobernuen Erosketa eta Kontratazio Publikoari

buruzko Akordiak (GPA) nazioarte mailako eragiketak arautzen ditu, baina ez du espresuki

jasotzen EKP prozeduran iraunkortasun printzipioak nola barneratu daitezken (kontrakorik

ere ez du jasotzen).

Aldiz, Europar Batasuna aitzindaria izan da eta aurrerapauso bat eman da zentzu honetan.

Horrela, 2001. urtean Europako Batzordeak kontratu publikoei buruzko Erkidegoko legeria

interpretatzen duen komunikazio bat argitaratu zuen eta bertan erosketa eta kontratazio

publikoetan ingurumen xehetasunak sartzeko aukerak jasotzen zituen. Hortik aurrera,

erosketa eta kontratazio publiko iraunkorrerako ekimenak lantzen hasi ziren eta batzuk

auzitegietara iritsi ziren, Helsinkiko kasua bezala ezagutzen dena adibidez. Kasu honen

ebazpenari esker Europako legeria errespetatuz herri administrazioek ingurumen irizpideak

erosketa eta kontratazio publikoetan nola barneratu daitezkeen argitzea lortu zuen. Urte

batzuk geroago, kontratazio publikoari buruzko Europako Zuzentarauak garatu eta onartu

ziren: 2004/17/CE zuzentaraua, 2004ko martxoaren 31koa, uraren, energiaren, garraioaren

eta posta‐zerbitzuen sektoreetako kontratuak esleitzeko prozedurak koordinatzeari

buruzkoa eta 2004/18/CE zuzentaraua, 2004ko martxoaren 31koa, obren, horniduren eta

zerbitzuen kontratu publikoak esleitzeko prozedurak koordinatzeari buruzkoa. Bi

zuzentarau hauek, zehaztasun osoz jasotzen dute ingurumen klausulak kontratu

publikoetan nola integra daitezkeen eta ordu arteko araudian zegoen hutsunea gainditzea

lortu zuten.

Ondorengo urteetan, Europar Batasuneko Estatu‐kide bakoitzak bere lege esparru egokituz

joan da. Espainiar estatuan 3/2011 Legegintzako errege‐dekretua, 2011ko azaroaren 4koa,

Sektore Publikoaren Kontratuen Legearen Testu bateratuan jasotzen dira iraunkortasun

irizpideak barneratzeko aukera ezberdinak eta Euskal Autonomia Erkidegoaren kasuan,

berriz, 6/2008 Ebazpenean.

Azpimarratu behar da, bai zuzentarauek, bai legegintzako errege‐dekretuak zein ebazpenak

iraunkortasun eskakizunak nola barneratu daitezken argitzen dutela EKP prozeduraren fase

ezberdinetan, hots: kontratuaren objektuan, derrigorrezkoak eta baloragarriak diren

Ondorioak

345

zehaztapen teknikoetan, lizitatzaileak aukeratzeko irizpideetan, kontratua esleitzeko

irizpideetan eta kontratua gauzatzeko klausuletan. Baino ez dituzte erakunde publikoak

irizpide edo eskakizun hauek erabiltzea derrigortzen. Ondorioz, erakunde publikoaren

borondatearen araberakoa izango da eskakizun sozial, etiko edo ingurumen eskakizunak

EKP prozeduretan barneratzea.

Nahiz eta iraunkortasun irizpideak barneratzea borondatezkoa izan, Erosketa eta

Kontratazio Publiko Berde edo Iraunkorra, Europa mailan, oso aurreratua dagoen

kontzeptu eta praktika bat da. Herrialde asko urte luzez lanean aritu dira arlo honetan

aurrera egin ahal izateko. EB27tik ia Estatu‐kide gehienek EKPrako Nazio Ekintza Planak

onartu dituzte, batzuek antzeko eskemak garatu dituzte eta gehienek ingurumenari

eragindako kalteak murriztea dute helburu nagusitzat, klima aldaketa ahalik eta gehien

ekidingo dituzten erabakiak hartuz edo jardunbide egokiak erosketa eta kontratazio

publikoaz arduratzen direnen artean zabalduz. Hori horrela da, besteak beste, hasiera

batean Europa mailan EKPB aldeko jarrera gailendu zelako. Ikuspegi soziala beranduago

lantzen hasi bazen ere, Buying social gidaliburua argitaratzearekin argi geratu da dimentsio

soziala ere kontuan hartuko dela EKP prozeduran EB mailan eta hainbat Estatu‐kidek

eskakizun sozialak barneratu dituzte beraien Nazio Ekintza Planetan.

Nazioarte mailan, EKPIri buruz lanean diharduten programen artean, EB EKPBrako

programaz gain, Marrakech prozesua, Jasangarritasunerako Tokiko Gobernuen Erakundea

(ICLEI), Ipar Ameriketako EKPB iniziatiba eta Nazioarteko EKPB sarea esanguratsuak dira.

Guztiek, elkarkidetza, elkartrukea eta sareratze aktiboa eskaintzen dituzte baina

Marrakech prozesuak eta ICLEIk ikuspegi holistikoagoa dute eta iraunkortasunaren hiru

dimentsioak barneratzea dute helburu, EKPI praktikak ahalbidetuz. Ameriketako EKPB

iniziatiba eta Nazioarteko EKPB sarea erosketa eta kontratazio publiko berdea sustatzeaz

arduratzen dira.

Azpimarratu behar da, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari loturik termino eta

definizio ugari aurki daitezkeela baina guztiek ingurumenari kalterik egiten ez dion edo

ingurumena eta giza osasunari kalterik gutxien egiten dion ondasun eta zerbitzuen

aukeraketa bat dela aipatzen dute. Hau da, lehen urrats batean, produktuaren edo

zerbitzuaren beharra aztertuko da eta behar hori benetakoa bada, erosketa arduradunek


346

behar hori aseko duten produktu ezberdinen artean aukeratzerakoan bizi ziklo osoan

ingurumen eragin txikiena duenaren alde egingo dute. IHOBEk, EKPBa, ingurumenari ahalik

eta kalte gutxien egingo dion praktika bezala euskaratu du.

EKPB ekimenei dagokionez, 1990eko hamarkadaren hasieran Europan eman ziren lehen

urratsak haiek asko hedatu dira egun mundu mailan. Nabarmendu behar da, Asiako

hainbat herrialdetan hamarkada bat beranduago zehaztu badira ere EKPB programak,

programa hauetan jasotzen diren derrigorrezkotasunak eraginda erregio honetan gaur

egun EKPB ekimenen aplikazio maila oso esanguratsua dela.

Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea praktikan jartzeak onurak eragiten baditu ere

hainbat erronkei aurre egin behar die. Nagusiena, ekimen hauek garestiagoak direnaren

uste orokortua da. Oztopo honi aurre egiteko zenbait azterketa burutu dira eta bizi‐ziklo

osoko kostuaren metodologian oinarriturik EKPB bidez kostuak murriztea posible dela

ondorioztatu da. Bestetik, erosketa eta kontratazio arduradunek produktu berdeei eta

hauen erosketa eta kontratazio prozedurei buruz duten informazio gabezia gainditzeko,

hots, bigarren erronka nagusiari aurre egiteko, Europar Batasuneko estatu‐kideen Nazio

Ekintza Planak zehaztek gomendioa jaso dute. Gaur egun, Europar Batasuneko 28 estatu‐

kideetatik 21ek onartu dute bere Nazio Ekintza Plana zeinetan lehentasunezko produktuak

zeintzuk diren zehazteaz gain produktu talde bakoitzarentzako helburu kuantitatibo zehatz

eta neurgarriak finkatzen diren. Informazio tresna gehigarriak ere erabili dira, horien

artean daude, gidak, produktuen ezaugarriak jasotzen dituzten web orriak, trebakuntza

saioak etab. Dena dela, baliabideei buruzko informazio eta datu base eguneratua

oinarrizkoa litzateke EKPBren erabilpena ugaltzeko.

Zailtasunak zailtasun, EKPB enplegu berdeak eta eko‐berrikuntza bultzatzeko tresna egoki

moduan identifikatu duten hainbat lanek. Enplegu berdeen sorrerari dagokionean,

oraindik, zenbaterainoko eragina izango duen zehazteke badago ere “Links between the

environment, economy and jobs” lanak ekonomiaren hamazazpi sektore ezberdinetan

eragin dezakeela zehaztu du: nekazaritza, abeltzaintza eta arrantza sektorea; elikagaiak,

edariak eta tabakoa; ehungintza, jantzigintza eta larrugintza; oinarrizko kimika; kimika

industria; plastikozko artikuluak; material elektronikoa; ingeniaritza elektronikoa eta

Ondorioak

347

tresnak; ibilgailu motordunak, automobilak eta piezak; material elektrikoa; ur hornikuntza;

eraikuntza; ostalaritza; garraioa; finantzak eta beste batzuk.

Beste alde batetik, nazioarteko hainbat herrialdek eko‐berrikuntza sustatzeko EKPB eta

eko‐berrikuntza uztartzen dituzten programa zehatzak garatu dituzte. Horien artean

aurkitzen dira, esate baterako, SMART‐SPP, EU Energy+ eta PRO EE proiektuak.

Gipuzkoako tokiko administrazioak, erosketa prezio eta ingurumen irizpideen artean

Europako Batzordeak, 2010. urtean, Europa 2020 estrategia onartu zuen. Estrategia honen

helburua Europar Batasuna enplegu, produktibitate eta gizarte kohesio maila altuak izango

dituen ekonomia adimentsu, iraunkor eta integratzaile batean bihurtzea da.

Herrialde bakoitzaren bilakaera aztertzeko zortzi erreferentziazko adierazle proposatzen

ditu Europa 2020 estrategiak. Horrez gain, adierazle bakoitzarentzat helburu kuantitatibo

zehatz bat definitzen du. Gipuzkoa Herrialdea, Euskal Autonomia Erkidegoa eta 27‐Europar

Batasuneko datuekin alderatzean, aipatu behar da, pareko mailetan edo hobeagoetan

dagoela erreferentziazko zortzi adierazleetatik seitan: Okupazio‐tasa, I+Gko barne‐gastua,

Energia eraginkortasuna, garai aurreko eskola‐uzte tasa, goi‐mailako hezkuntza maila,

pobrezia edo bazterketa arriskuan dauden biztanleak. Horrez gain, hezkuntzarekin lotutako

adierazle batean, 2020. urterako helburua lortu da dagoeneko. Aldiz, negutegi‐efektuko

gasen igorpena eta energia berriztagarrien kuotari dagokionean europar bataz bestekoaren

mailaren azpitik aurkitzen dira Gipuzkoa herrialdearen datuak.

Dena dela, aipatu behar da ezarritako helburuetarako bidean gorabeherak izan daitezkeela

aztertutako urteetan, are gehiago gaur egun krisi egoeran, izan ere, zenbait adierazle

atzeraka doaz abiapuntuko balioekiko.

Bestalde, herrialde baten ingurumen testuinguru juridikoa aztertzea ezinbestekoa da

iraunkortasun politikek zehazten dituzten lehentasunak ezagutzeko. Horrela, Euskal

Herriko ingurumena babesteko 3/1998 Lege Orokorra onartu zenetik EAErako ingurumen

politika lau urtetik behin berrituko den Ingurumen Esparru Programa (IEP) batean jasoko

da.


348

Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdeari (EKPB) dagokionez, lehenengo Ingurumen

Esparru Programan (IEP 2002‐2006) helburu operatibo moduan 2006. urterako Erosketa

eta Kontratazio Publikoan Ingurumen irizpideak txertatzeko programa egitea jaso zen.

Bigarrengoan, IEP 2007‐2010, euskal administrazioen esparruan erosketa publiko berdea

sustatzea eta hirugarrengoan IEP 2011‐2014, egun indarrean dagoena, Eusko Jaurlaritzako

sailetan erosketa eta kontratazio publiko berdearen irizpideak gehitzeko helburua

proposatzen da. Ikusten denez, erosketa eta kontratazio publiko berdeari buruzko

konpromisoak hasiera batean, modu orokor batean bederen, euskal administrazioaren

esparru osora zabaldu baziren ere azkenengoan Eusko Jaurlaritzara bakarrik mugatzen da.

Bestalde, azpimarratu behar da, administrazioei borondate onarekin jokatzeko

proposamena luzatzen zaiela, hots, erosketa eta kontratazio publikoan ingurumen

irizpideak barneratzeko derrigortasunik ez da eskatzen.

Nahiz eta EKPB ekimenak aplikatzea borondatezkoa izan, 2005. urtetik, Eusko Jaurlaritza

eta gainerako euskal administrazioek ere erosketa eta kontratazio publiko berdea

sustatzeko estrategia baten alde lanean dihardute. Zentzu honetan, ingurumen irizpideak

barneratuz kontratazioak burutu nahi dituzten euskal administrazioei baliabideak, tresnak

eta babesa eskaini die Eusko Jaurlaritzak. Aurrera eraman dituen ekintzen artean daude,

besteak beste: baldintza‐agirietan ingurumen‐baldintzak txertatu edo eskaria eta eskaintza

koordinatzeko prestakuntzak. Baina, mugarri garrantzitsuenetako bat 2008. urtean

Jaurlaritzaren Kontseiluak Autonomia Erkidegoko Administrazioaren eta bere sektore

publikoaren kontratazioan gizarte irizpideak, ingurumenekoak eta beste politika publikoak

barneratzea onartzean zehaztu zen.

Bestalde, azpimarratu behar da, Tokiko Agenda 21ak dinamizatzeko eta Udalsarea 21eko

helburuak lortzeko Ekitaldeak ezinbesteko erreminta direla. Zentzu honetan, 2007‐2008

aldirako eratu zen Erosketa Publiko Berdea tokiko euskal administrazioan deituriko

ekitaldea nabarmendu behar da. Ekitalde honetan, hogei administrazio publikok partu

hartu zuten eta horietatik bost gipuzkoarrak ziren. Ekitalde honi esker, erosketa eta

kontratazio publikoaz arduratzen diren eragile guztiei dago zuzendutako EKPBari buruzko

eskuliburu bat garatzea posible izan da. IHOBEk argitaratu zuen, Ecoinstitut Barcelona

enpresaren laguntzarekin, 2008. urtean lehenengo aldiz eta, bi urte beranduago, 2010.

Ondorioak

349

urtean 3. argitalpen gehitua kaleratu zuen. Bertan, alde batetik, ondorengo gaiei buruzko

informazio teorikoa jasotzen da: Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen (EKPB)

kontzeptua; Kontratazio publikoari buruzko Europako zuzentarauak; Sektore Publikoaren

Kontratuen Legean jasotako berritasunak; edo lehentasuna duten produktuen eta

zerbitzuen taldeekin lotutako ingurumen eraginei buruzkoa eta, bestetik, merkatuaren

egoera; ingurumen irizpideak txertatzeko estrategia, eta EAEko administrazio publikoetako

jardunbide egokiei buruzko informazio praktikoa aipatzen da.

Testuinguru horretan, oso garrantzitsua da aurreko neurriek erregio baten egitura

produktiboan zein enpleguan duen eragina kalkulatzea. Izan ere, beste arrazoi batzuen

artean, ekonomia erregional bat ingurumen eskakizun berrietara egokitu ahal izateko

beharrezkoak izango diren neurriak indarrean jartzeko lagungarria izango baita.

Input‐output tauletan oinarritutako eskariaren ereduaz baliatuta, Euskal Autonomia

Erkidegoan, Herri Administrazioen jarduerek gainontzeko ekoizpen adarretan duen eragina

ezagutu eta hedatze eraginik handiena ondorengo jarduera adarretan duela identifikatzea

posible izan zaigu: enpresen bestelako jarduerak, komunikazioak, eraikuntza, energia

elektrikoa, informatika‐jarduerak, argitalpena eta arte grafikoak, handizkako merkataritza,

onibar jarduerak eta bankuak. Horrez gain, Leontief‐en alderantzizko matrizeaz baliaturik,

lotura totalen azterketa edo ekoizpen sektoreen elkarren mendekotasunari buruzko

informazioa lortu da. Alegia, Herri Administrazioaren azken eskariaren unitate bateko

aldaketak gainontzeko sektore edo jarduera adarretan duen eraginaren intentsitatea

neurtu da. Bere balioa ????? ? 1,454 da, hau da, Herrri Administrazioaren azken eskari

agregatua moneta unitate batean handitzen bada, EAEko ekoizpenaren balioa 1,454

moneta unitatetan handituko da. Emaitza hau, Gipuzkoako Herrialdera estrapolatu

daitekeela irizten dugu.

Azterketa horren ostean, EKPBra bideratzen den gastu publikoaren ehunekoa ezagutzea

ezinbestekoa da, horretarako Administrazio Publikoaren datuak irizpide horren arabera

desagregatu behar dira. Baina, EKPB prozesuaren berritasuna dela eta informazio hori

oraindik ez dago modu orokor eta ordenatu batean eskuragarri nahiz eta instituzio maila

ezberdinei zuzenduriko inkesten bidez datu espezifikoen bilketa egitea posible izango den.


350

Bestalde, garrantzitsua da, erosketa eta kontratazio publikoaren testuinguru juridiko

berriaren aurrean ingurumen eskakizunei erantzuteko herrialdeek duten gaitasuna

ezagutzea eta beste herrialdeekin alderatzea. EAEren kasuan, ingurumen sektorean

diharduten establezimenduen kopuruak eta parte hartzeak gora egin du 2000 eta 2009

urteen artean, hau da: DIRCE‐ko datuez baliaturik, Euskal Autonomia Erkidegoan 2000.

urtean 2.468 establezimendu, establezimendu guztien %1,53a, ingurumen sektorean

ziharduen eta 2.988 establezimendu, hau da, guztien %1,59a 2009. urtean. Baina,

gainontzeko autonomia erkidegoekin eta Espainiako bataz bestekoarekin alderatzen bada,

ingurumen jarduerak burutzen dituzten EAEko establezimenduen bilakaera nahiko

mugatua izan duela aipatu behar da. Izan ere, estatuko bataz bestekoarekin alderatzen

badugu pisu erlatibo handiagoa izatetik txikiagoa izatera igaro da aipatu epealdian. Hau da,

2009. urtean estatuko ingurumen sektoreko establezimenduen batez bestekoa

guztiarekiko %1,81koa zen eta EAEn %1,59koa. Egoera oso ezberdina zen 2000. urtean,

estatuaren batez bestekoa %1,21koa izanik, EAEkoa %1,53koa baitzen.

Aurreko azterketa EUSTAT‐eko datuekin burutzen bada, bai EAEan zein Gipuzkoako

herrialdean argi ikusten da funtsezko ingurumen jarduerak burutzen dituzten

establezimenduen kopuru erlatiboak joera gorakorra izan duela 2000‐2009 epean:

%0,24tik %0,40ra EAEren kasuan eta %0,20tik %0,35ra Gipuzkoaren kasuan. Ikusten denez,

Gipuzkoako herrialdea EAE‐ko batez bestekoaren azpian aurkitzen da alderatu diren bi

urteetan. Ezaugarri hau, Gipuzkoak, bai establezimenduei zein enpleguari dagokionean

egitura produktiboak nagusiki duen izaera industrialak azaltzen du.

Ingurumen‐jarduera ezberdinen kontzentrazio indizeari dagokionez, baliorik altuenak

ondorengoak dituzte: i) Erregai nuklearrak eta hondakin erreaktiboak tratatzea, ii) txatarra

eta metalen hondakinak birziklatzea, eta iii) itsasontziak eraiki eta konpontzea. Bestalde,

kontzentrazio maila baxuena dutenak dira guztiontzako saneamendu jarduerak eta

txatarraren handizkako merkataritza. Testuinguru honetan, EAE ingurumen‐jarduerak

burutzen dituzten establezimendu gehienak Txatarra eta metalen hondakinak birziklatzean

kontzentratzen dira.

Beraz, funtsezko ingurumen‐jardueren datuen azterketak erosketa eta kontratazio publiko

berdeak Gipuzkoa Herrialdeko sektore produktiboan izan dezakeen hedatze eraginari

Ondorioak

351

buruzko lehen argazki bat eskaintzen digu. Dena dela, jarduera publikoen ezaugarriak

direla eta beharrezkoa izango litzateke funtsezko ingurumen jarduera moduan definituta

ez dauden baino nolabait ingurumenarekin erlazionaturik dauden hainbat jarduera

adarretara ere azterketa zabaltzea.

Bestalde, Gipuzkoako udalerrien iraunkortasun maila Osagai Nagusien Analisia (ONA)

teknikaz aztertu ostean, Gipuzkoako udalerriak iraunkortasun mailaren arabera sailkatu

dira. Horrenbestez, iraunkortasunaren hiru arloak kontuan izaten badira Irura eta Aduna,

Tolosaldeako bi udalerriak dira iraunkorrenak. Udalerri handienen artean, 10.000 biztanle

baino gehiago dituztenak, Oiartzun nabarmentzen da eraiki den adierazle konposatuaren

arabera eta, beste muturrean aurkitzen dira Eibar, Lasarte‐Oria, Andoain eta Zumarraga.

Udalerri bakoitzaren iraunkortasun maila kuantifikatzeaz gain, Osagai Nagusien Analisiaren

bidez lortu diren datuei esker udalerri bakoitzaren indarguneak zein ahuleziak ere

identifikatu daitezke. Are gehiago, udalerri bakoitzaren adierazleak xehetasun gehiagorekin

aztertzen badira, udalerri bakoitzak hobekuntzarako aurrerapausoen nondik norakoak

ezagutzea posible izango da. Beraz, ONAren bidez eraiki den sailkapena, EAEko

Iraunkortasuneko udal adierazleei buruzko txostenak egiten duen azterketa

deskriptiboaren osagarria izan daiteke Gipuzkoako udalerrientzako. Izan ere EAEko

Iraunkortasuneko udal adierazleei buruzko txostenak (2009) udalerri bakoitzaren

ezaugarrietan sakondu, udalerri bakoitzak duen egoera alderatu, edota alderatzeko erabili

den adierazleak udalerriarentzat duen garrantziari buruzko informazioa eskaintzen du. Hau

da, adierazle‐adierazle egiten den Benchmarking motako azterketa bat egiten du ONAk.

Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea iraunkortasuna sustatzeko tresna egoki moduan

onartua den heinean, Gipuzkoa herrialdeko udal administrazioek Erosketa eta Kontratazio

Publiko Berdeari loturiko ekimenak aurrera eramateko duten gaitasuna eta borondatea

aztertu da, besteak beste, ELGEko hainbat herrialde kidek EKPB garapen iraunkorra

sustatzeko tresna moduan gero eta maizago erabiltzen hasi baitira. Zentzu honetan, esan

behar da, Gipuzkoako tokiko administrazio denek TA21 garatuta dutela. Baina, horrek ez

du esan nahi, EKPB‐ari guztiek garrantzi berbera ematen diotenik: Udalerri batzuk

aktiboagoak dira, Udalsarea 21en baitan antolatu zen Erosketa Publiko Berdea tokiko

euskal administrazioa eKitaldeko kide izan dira eta zenbait ekimen martxan jarri dituzte,


352

beste batzuek aldeko jarrera erakutsi dute eta gehienek ez dute ezer aipatzen horren

inguruan. Azpimarratu behar da EAEko hiru hiriburuak izan direla Erosketa Publiko Berdea

tokiko euskal administrazioa ekitaldeko kide hasiera hasieratik eta horiekin batera hainbat

udalerrik ere parte hartu du, Arrasateko udalak esate baterako. Beraz, pixkanaka gero eta

udalerri gehiagok erakutsi dute aldeko jarrera hori.

Bestalde, aurreko azterketa datu bilketaren zailtasunak eraginda Gipuzkoako udalerri

guztietara zabaldu ez den arren, lortutako ondorioak udalerri txikienetara ere estrapolatu

daitezkeela deritzogu.

Dena dela, eta laburbilduz, EKPB‐ren inplementazioa Gipuzkoako udalerrietan hasierako

fasean aurkitzen dela antzeman dugu eta aplikazio maila neurri handiago batean ez garatu

izatearen arazorik esanguratsuenak, nagusiki, bi izan daitezke: batetik, EKPB‐aren aldeko

apustu argirik ez izatea, izan ere Alkatearen aldetik EKPBaren aldeko apustu politiko argirik

egiten ez bada ekintza planak bertan behera geratzen dira. Praktika hau sarritan gertatzen

da, batik bat, EKPB praktikak aurrera eramatea garestiagoa dela irizten delako eta ohiko

bideak moldatzeko behar besteko laguntza teknikorik ez dutela pentsatzen dutelako.

Bestetik, giza baliabide eta baliabide ekonomikoen urritasunak EKPBaren aldeko prozesuari

lehen bultzada ematea zaildu egiten du.

Beraz, askotan, EKPB‐ren aldeko proposamena luzatzen da baino ondoren

egunerokotasunean ez dira horrelako praktikak aurrera eramaten. Gainera udaletxe

bakoitzak bere ezaugarri fisiko zein antolakuntzari lorturikoak direla eta EKPB

baldintzatuko du, hots; udalerriaren tamainak, administrazio antolakuntzak, konpromiso

politikoak edo aurre egin behar dion ingurumen arazoak.

Beste modu batera esanda, udalerriaren testuingurua oinarrizkoa da eta bakoitzaren

ezaugarriak lortu beharreko helburuak eta hartu beharreko neurriak zehazterakoan

erabakigarriak. Hala ere, antzeko ezaugarriak baina ez berberak dituzten udalerriak aurki

ditzakegu; adibidez, antzeko tamaina, geografikoki hurbil eta antzeko jardueretan

oinarritzen diren egitura ekonomikoarekin, ziurrenik ingurumen arazo berdintsuak izango

dituzte. Beraz, argi ikusten da udalerrien arteko harremanak sustatzea oso erabilgarria izan

daitekeela udalerrien arteko komunikazioa eta jakintza partekatzeko. Egun aukera hau

Ondorioak

353

eskaintzen dute Ihobe zein Udalsarea 21‐ek baina EKPB‐ri loturiko foroei indar berezia

eskaini beharko zaie beronen erabilpena orokortu nahi bada. Udal teknikarien aldetik

informazio gehiago jasotzeko aukera sarritan aipatu da.

Erosketak modu bateratuan egitea, eraginkortasuna, aurrezpena eta ingurumen‐onura

bultzatzeko aukera egokia da. Horretarako, maila edo eredu ezberdinak daude eta hiru

kasu antzeman dira Gipuzkoako tokiko administrazioei egin zaien galdetegian:

Aukeretako bat, administrazio bereko barneko erosketa sailaren bidez erabilera

orokorreko produktu eta zerbitzuen hornikuntzaz arduratzea da. Galdetegia

erantzun duten tokiko administrazioaren erdiak, bederen, aukera hau erabiltzen

du.

Beste posibilitate bat, administrazio baterako edo gehiagorako produktu eta

zerbitzu konkretu batzuetan espezializatutako agentziei erosketa eta kontratazioak

burutzea litzateke. Honen adibidea da udalerri multzo bateko zaborrak jaso eta

garbiketak egiteko zerbitzuak kontratatzeaz eta betearazteaz arduratzen diren

mankomunitateen kasua. Gutxienez erantzun duten 17 udaletatik 4 udalek mota

honetako erosketa bateratuko ekimenak dituzte.

Hirugarren kasua, erosketa eta kontratazio zentralena da. Kontratazio zentralak,

estatukoak, herrialdekoak, eskualdekoak edo tokian tokikoak izan daitezke.

Kontratazio zentralek, kontratu legeak zehazten duenez, beste kontratazio organo

batzuentzako hornidurak eta zerbitzuak eskuratu ahal izango dituzte, edo

kontratuak esleitu edo esparru akordioak egin ahal izango dituzte kontratazio

organoei obrak, hornidurak edo zerbitzuak eskaintzeko. 2011. Urteko otsailean,

Gipuzkoako Foru Aldundiak, Gipuzkoa osorako kontratazio zentrala ezartzea

onartu zuen foru dekretuz. Borondatezko sistema den heinean, Gipuzkoako

erakundeek bertan parte hartzea erabaki arren, berariaz adierazi beharko dute

espediente bakoitzean parte hartu nahi dutenean. Gutxienez, galdetegia erantzun

duten 17 tokiko administrazioetatik 10ek kontratazio zentralean parte hartzen

dutela adierazi duten.


354

Beraz, erosketa bateratuari esker, erosketa bolumena handituz lortzen den aurrezpen

ekonomikoa eta erosketa berdea biak bat eginda, emaitza hobeak lortzea posible da, hots,

erosketa bateratuko prozesu horretan parte hartzen duten erakunde guztientzat

ingurumen kalitate hobeak dituzten irtenbideak baldintza ekonomiko hobeetan lor

daitezke, batez ere, tamaina txikiko tokiko administrazioek, bestela nekez lor baitezakete

horrelako eskaintzak prezio lehiakorretan.

Nabarmendu dezakegun beste ondorio nagusietako bat udalerri mailako adierazleen

definizio eta kuantifikazio beharra da, udalerri bakoitzarentzat EKPBri loturiko datu

homogeneorik lortzeko modurik ez baitago. Zentzu honetan, ECOEUSKADI‐n Eusko

Jaurlaritzarako eskatzen EKPB‐ren monitorizazioa tokiko erakunde guztietara zabaltzea oso

gomendagarria litzatekeela.

Amaitzeko, inkesten bidez jasotako erantzunetan sarritan aipatu da EKPB ekimenak aurrera

eramaterakoan hornitzaile egokiak aurkitzea askotan zaila izaten dela. Traba hau

gainditzeko Legazpiko tokiko administrazioak udalerriko merkatariekin izan duten

harreman estua azpimarragarria da. Izan ere, Legazpiko udaleko EKPBaz arduratzen

direnak administrazio eredugarri baten itxura emateaz gain, EKPB ekimena udalerri osoan

zabaltzeko asmo irmoa erakusten ari baitira. Beraz, Gipuzkoako tokiko administrazioak

EKPBari dagokionez hasiberriak izan arren, eskariaren eta eskaintzaren arteko estrategia

koordinatua bultzatzeko lanak ere egin dituzte.

Ondorioak

355

Gipuzkoako tokiko administrazioetan ingurumen irizpideak kontuan izanik erosketa eta

kontratazioak burutzeko zenbait gomendio

Garrantzitsua da indarrean jarri diren ekimen ezberdinekin lortu diren emaitzak neurtu eta

publikatzea. Alegia, EKPBren onura publikoak ezagutarazi behar dira. Horrek, erosketa

arduradunek ere produktu berdeak garestiagoak direnaren aurreiritzia gainditzen lagun

baitezake.

Beste alde batetik, egun herri administrazioaren aurrekontuak oso estuak dira. Ondorioz,

kapital inbertsio handiak eta erosketa eta kontratazio publiko berdearen baitan

planteatutako ekintzek aurrera ateratzea oso zaila suertatzen da. Aukera berri bat, arlo

publiko eta pribatuaren arteko lankidetzan oinarritutako kontratuak dira. Kontratu mota

hauek Sektore Publikoen Kontratuen Legeak proposatzen ditu.

Azkenik, aipatu, ikerlan honen haritik etorkizunean ikerketa aukera berriak sor daitezkeela.

Horietako bat, Gipuzkoako Herrialdeko udalerrietarako egin den iraunkortasun analisia

EAEko gainontzeko udalerrietara zabaltzea litzateke. Bigarren bat, udalerriek denboran

zehar iraunkortasunari loturik izan duten bilakaera aztertzea litzateke. Etorkizuneko beste

ikerketa aukera, Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen ekimenak EAEko udalerrietan

duten garrantzia aztertzea eta ingurumen irizpideez harago irizpide sozial eta etikoen

barneratzeak zein neurritan ematen diren ikertzea leudeke.

ERANSKINAK

Eranskinak

359

1. ERANSKINA: 6.2. GIPUZKOAKO HERRIALDEAREN TESTUINGURU

SOZIOEKONOMIKOA

Jarraian jaso diren grafikoetan, emakumezko eta gizonezkoen kasuak bereizturik, okupazio‐

tasa, garai aurreko eskola uzte tasa eta goi mailako hezkuntza tasari dagozkion datuak biltzen

dira bai EB‐27, Espainia, Euskal AE zein Gipuzkorako, 2000 eta 2011 epealdian.

E‐1 Grafikoa: Emakumezkoen okupazio‐tasa (20‐64 urte tartean) EB‐27, Espainia, Euskal AE eta Gipuzkoan, (%).

Iturria: Egileak egina EUROSTAT eta EUSTATeko datuekin

0

10

20

30

40

50

60

70

2000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

EB‐27

España

C.A. de Euskadi

Gipuzkoa


360

E‐2 Grafikoa: Gizonezkoen okupazio‐tasa (20‐64 urte tartean) EB‐27, Espainia, Euskal AE eta Gipuzkoan, (%).

Iturria: Egileak egina EUROSTAT eta EUSTATeko datuekin E‐3 Grafikoa: 18‐24 urte bitarteko emakumezkoen garai aurreko eskola uzte tasa 2000‐2011.


0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

2000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

EB‐27

España

C.A. de Euskadi

Gipuzkoa

10,3

8,7

9,9

9,9

9,1

9 8,5 9,3

11,1

8,5 9 9,310

,1

8

8,6

10,3

7,8

6,1 6,9

6,9

9,9

8,5

8,3

8

0

5

10

15

20

25

30

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

EU 27

Espainia

Euskal AE

Gipuzkoa

Eranskinak

361

E‐4 Grafikoa: 18‐24 urte bitarteko gizonezkoen garai aurreko eskola uzte tasa 2000‐2011.

Iturria: Egileak egina EUROSTAT eta EUSTATeko datuekin .

E‐5 Grafikoa: Goi‐mailako hezkuntza maila (30‐34 urteko adin taldea). Emakumezkoak


18,1

15,9 16

,7

19,3

18,9

13,8 15 15

,2 16,8

16,6

12,7

8,7

18,8

15,1

15,6

19

21,6

12

13,9

16,7

15,5

12,6

10,6

7,4

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

EB‐27

Espainia

Euskal AE

Gipuzkoa

22,7

23,2 24,5 26

28,5 30

31,5 32,9 34,3 35,6 37,2 38,5

30,4

33,3 35

,8

36,3

39,2

43 43

44,6

44,7

44,9 45,9

0

36,5

35,8

34,2 35,6 37

,8

42,5

45,6

48,7

47,1

50,8 52,3

49,7

33,8

31,6

28,9

34,5

31,2

37,9

44,7 47

41,7

47,3

54,6

54,4

0

10

20

30

40

50

60

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

EU 27

Espainia

Euskal AE

Gipuzkoa


362

E‐6 Grafikoa: Goi‐mailako hezkuntza maila (30‐34 urteko adin taldea). Gizonezkoak.


22,2

22,4

22,6 24

25,3 26 26,3 27,2 28

28,9 30

30,8

27,9 29

,4 31

31,8 32,7 34

,5

33,5 34,8

35,3

34,3 35

,7

0

24,5

23,5 25

,3

28,7 29,4

28,7 30

,6

29 29,5

31,8

34,7 35,6

15,3

20,6

19,6 21

,4

25,1

25,4

29,7

27,4

30,3

35,3

34

38

0

5

10

15

20

25

30

35

40

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

EU 27

Espainia

Euskal AE

Gipuzkoa

Eranskinak

363

2. ERANSKINA: LEONTIEF‐EN ALDERANTZIZKO MATRIZEAREN

GARAPEN MATEMATIKOA.

??z?? z?? z??z?? z?? z??z?? z?? z???

?

Oinarrizko taulako edozein i errenkadatan ondorengoa betetzen da: i sektoreak beste sektore

batzuei egindako salmentak + azken eskarira joaten diren i sektorearen salmentak = i

sektorearen barne ekoizpena.

z11 ? z12 ??? z1n ? D1 ? Z1z21 ? z22 ??? z2n ? D2 ? Z2

?zn1 ? zn2 ??? znn ? Dn ? Zn

?

Bitarteko kontsumoak (???), koefiziente tekniko (???) eta barne ekoizpenarekin (Z?) ordezkatu

daitezke, hau da:

??? ?????? ? ??? ? ??? ? ??

Beraz,

z11 ? z12 ??? z1n ? D1 ? Z1z21 ? z22 ??? z2n ? D2 ? Z2

?zn1 ? zn2 ??? znn ? Dn ? Zn

? ?a11?? ? a12?? ??? a1n?? ? D1 ? Z1a21?? ? a22?? ??? a2n?? ? D2 ? Z2

?an1?? ? an2?? ??? ann?? ? Dn ? Zn

?

Matrizialki idatzita:

??a?? a?? a??a?? a?? a??a?? a?? a???

? · ?Z?Z??Z?? ? ?

D?D??D?? ? ?

Z?Z??Z??


364

?D?D??D?? ? ?

Z?Z??Z?? ?

??a?? a?? a??a?? a?? a??a?? a?? a???

? · ?Z?Z??Z??

?D?D??D?? ? ?

1 0 00 1 00 0 1

??Z?Z??Z?? ?

??a?? a?? a??a?? a?? a??a?? a?? a???

? · ?Z?Z??Z??

Idazkera matrizial sinplikatua erabiliz:

D ? I · Z ? A · Z ? ?I ? A? · Z

D: Azken eskariaren zutabe matrizea

I: Identitate matrizea

A: Koefiziente teknikoen matrizea

Z: Barne ekoizpenaren zutabe matrizea

?I ? A??? · D ? Z

Leontieff‐en alderantzizko matrizea: ?I ? A???

Eranskinak

365

3. ERANSKINA:

E‐1 Taula: Herri‐administrazioa jarduera‐adarraren koefiziente teknikoak eta produkzio biderkatzailea.

A matrizea (I‐A)‐1 matrizea 75. zutabea 75. zutabea

(Erk) 1. Nekazaritza 0,000268419 0,000537801

(Erk) 2. Abeltzaintza 7,90803E‐05 0,000183746

(Erk) 3. Basogintza 4,25163E‐06 5,42745E‐05

(Erk) 4. Arrantza eta akuikultura 2,72104E‐05 5,58246E‐05

(Erk) 9. Ez‐metalezko meak 5,66884E‐07 0,000354496

(Erk) 10. Okela‐industriak 0,000889157 0,00144

(Erk) 11. Esne‐industriak 0,000134068 0,000205082

(Erk) 12. Arrain‐kontserbak 2,49429E‐05 0,000137362

(Erk) 13. Ogia eta errotaritza 0,000563766 0,00080192

(Erk) 14. Bestelako elikagai‐industriak 0,001992313 0,00237

(Erk) 15. Edariak 0,000246594 0,00162

(Erk) 17. Ehunaren industria 2,74939E‐05 3,60129E‐05

(Erk) 18. Jantzigintza eta larrugintza 0,00038293 0,000423585

(Erk) 19. Larruaren eta oinetakoen industria 1,84237E‐05 2,1433E‐05

(Erk) 20. Zurgintza 8,90008E‐05 0,000851139

(Erk) 21. Papergintza 0,004527984 0,00609

(Erk) 22. Argitalpena eta arte grafikoak 0,010464108 0,01507

(Erk) 23. Petrolioa fintzea 0,007967835 0,01538

(Erk) 24. Oinarrizko kimika 1,41721E‐05 0,000474006

(Erk) 25. Industri kimika 0,000282875 0,000869472

(Erk) 26. Azken kimika 0,000106007 0,00034797

(Erk) 27. Kautxua eta pneumatikoak 5,61215E‐05 0,000322125

(Erk) 28. Plaztikozko artikuluak 0,000536556 0,00130486

(Erk) 29. Beiragintza 4,05322E‐05 0,000208758

(Erk) 30. Zementua, karea eta igeltsua 4,81851E‐06 0,000328027

(Erk) 31. Bestelako ez‐metalezkoak 5,72553E‐05 0,00245

(Erk) 32. Altzairugintza 2,29588E‐05 0,00153

(Erk) 33. Ez‐burdinazko metalgintza 8,50326E‐06 0,000233671

(Erk) 34. Galdategiak 8,50326E‐05 0,000322456

(Erk) 35. Metalezko eraikuntza 0,000206913 0,00186

(Erk) 36. Forja eta estanpazioa 0,000177151 0,000348334

(Erk) 37. Ingeniaritza mekanikoa 0,000269837 0,000925907

(Erk) 38. Metalezko artikuluak 0,000124148 0,000812282

(Erk) 39. Makina erreminta 0 1,99812E‐05

(Erk) 40. Etxeko aparatuak 9,38193E‐05 0,000150396

(Erk) 41. Bestelako makineria 0,00094953 0,00373

(Erk) 42. Bulego‐mak. eta informatika‐tres. 0,001353152 0,00166

(Erk) 43. Material elektrikoa 0,000132934 0,00206

(Erk) 44. Material elektronikoa 6,3491E‐05 0,00075524


366

aurreko orriaren Jarraipena A matrizea (I‐A)‐1 matrizea 75. zutabea 75. zutabea

(Erk) 45. Doitasun handiko materiala 0,000120746 0,000384908

(Erk) 46. Automobilak eta horien piezak 0,001091535 0,00220

(Erk) 47. Ontzigintza 0 4,90906E‐05

(Erk) 48. Bestelako garraio‐materiala 0 3,18146E‐05

(Erk) 49. Altzarigintza 0,000460877 0,0006571

(Erk) 50. Bestelako manufaktura‐ind. 0,002252513 0,00238

(Erk) 51. Birziklatzea 0 1,55292E‐05

(Erk) 52. Energia elektrikoa 0,017671468 0,02975

(Erk) 53. Gasa eta ur‐lurruna 0,004902978 0,00950

(Erk) 54. Ura 0,006057153 0,00706

(Erk) 55. Eraikuntza 0,02287291 0,04362

(Erk) 56. Automobilak saldu eta konpontzea 0,002431081 0,00331

(Erk) 57. Handizkako merkataritza 0,003505042 0,00962

(Erk) 58. Txikizkako merkataritza 0 9,09128E‐06

(Erk) 59. Ostalaritza 0,009821262 0,01306

(Erk) 60. Burdinbide‐garraioa 0,00015731 0,000206246

(Erk) 61. Errepidezko zama‐garraioa 0,000996015 0,00322

(Erk) 62. Lehorreko bestelako garraioa 0,004306049 0,00540

(Erk) 63. Itsasoko garraioa 0,000519266 0,000693078

(Erk) 64. Aireko garraioa 0,002006769 0,00251

(Erk) 65. Garraiori erantsiak 0,005818779 0,01632

(Erk) 66. Komunikazioak 0,032878409 0,04228

(Erk) 67. Bankuak 0,012699047 0,01920

(Erk) 68. Aseguruak 0,000677426 0,00214

(Erk) 69. Finantza‐laguntzaileak 0,000540524 0,00132

(Erk) 70. Onibar‐jarduerak 0,012060736 0,01935

(Erk) 71. Makineria alokatzea 0,000988645 0,00232

(Erk) 72. Informatika‐jarduerak 0,019336122 0,02430

(Erk) 73. Ikerketa eta garapena 0,005690946 0,00933

(Erk) 74. Enpresen bestelako jarduerak 0,074759783 0,10195

(Erk) 75. Herri‐administrazioa 0 1

(Erk) 76. Merkatuko hezkuntza 0,001394534 0,00162

(Erk) 77. Merkatuaz besteko hezkuntza 0 0

(Erk) 78. Merkatuko osasuna 0,001458592 0,00219

(Erk) 79. Merkatuaz besteko osasuna 0 0

(Erk) 80. Merkatuko gizarte‐zerbitzuak 0 1,21651E‐05

(Erk) 81. Merkatuaz besteko gizarte‐zerbitzuak 0 0

(Erk) 82. Guztiontzako saneamendua 0,004918567 0,00640

(Erk) 83. Elkarte‐jarduerak 0,001131783 0,00148

(Erk) 84. Jolas‐ eta kultur‐jarduerak 0,002910098 0,00367

(Erk) 85. Gizabanakoentzako zerbitzuak 0,00022732 0,000264349 (Erk) 86. Etxeko zerbitzua 0 0

Guztira 0,289 1,454

Iturria: Egileak egina, Eustat‐en I‐O taula simetrikoan oinarriturik. 2005.

Eranskinak

367

4. ERANSKINA:

Establezimenduak eta enplegua jarduera-adarraren (A10 eta A64) eta herrialde historikoaren arabera. 2011-I-1

Zenb. % Zenb. %


5.422 8,5 75.203 25,7

04. Erauzteko industriak 14 0,0 153 0,105. Elikagaien, edarien eta tabakoaren industria 514 0,8 4.941 1,706. Ehunen industria, janzkiak egitea, larruaren eta oinetakoen industria 246 0,4 826 0,307. Egurraren eta artelazkiaren industria, altzariak izan ezik; otargintza eta espartzugintza 279 0,4 1.157 0,408. Paperaren industria 80 0,1 2.201 0,809. Arte grafikoak eta grabatutako euskarrien erreprodukzioa 360 0,6 1.458 0,510. Kokea lortzeko eta petrolioa fintzeko fabrikak - - - - 11. Industria kimikoa 57 0,1 1.125 0,412. Botiken fabrikazioa 3 0,0 x x13. Kautxu produktuen eta plastikoen fabrikazioa 176 0,3 3.525 1,214. Metalikoak ez diren beste produktu mineral batzuen fabrikazioa 137 0,2 1.689 0,615. Metalurgia; burdinazko, altzairuzko eta burdin aleaziozko produktuen fabrikazioa 79 0,1 6.563 2,216. Produktu metalikoen fabrikazioa, makineria eta ekipoak salbu 1.776 2,8 17.909 6,117. Informatikako, elektronikako eta optikako produktuen fabrikazioa 82 0,1 3.311 1,118. Material eta ekipo elektrikoen fabrikazioa 112 0,2 4.622 1,619. Beste inon sailkatu gabeko makineriaren eta ekipoen fabrikazioa 412 0,6 12.885 4,420. Ibilgailu motordunen, atoien eta erdiatoien fabrikazioa 46 0,1 2.326 0,821. Beste garraio material baten fabrikazioa 37 0,1 x x22. Altzarien fabrikazioa; manufakturako beste industria batzuk 475 0,7 3.216 1,123. Makineria eta ekipoen konponketa eta instalazioa 326 0,5 1.474 0,524. Energia elektrikoaren, gasaren, lurrinaren eta aire girotuaren hornidura 76 0,1 383 0,125. Ura hartu, araztu eta banatzea 32 0,1 304 0,126. Hondakin urak hartu eta tratatzea; hondakinak bildu, tratatu eta deuseztatu; balorizazioa; deskontaminazioko jarduerak eta hondakinak kudeatzeko beste zerbitzu batzuk 103 0,2 1.719 0,6

03. Eraikuntza 9.816 15,4 24.496 8,427. Eraikuntza 9.816 15,4 24.496 8,404. Handizkako eta txikizkako merkataritza; ibilgailu motordunen eta motozikleten konponketa; garraioa eta biltegiratzea; ostalaritza 23.987 37,6 76.635 26,2

28. Ibilgailu motordunen eta motozikleten salmenta eta konponketa 1.220 1,9 4.570 1,629. Handizkako merkataritza eta merkataritzako bitartekariak, ibilgailu motordunen eta motozikletena salbu 4.092 6,4 14.743 5,030. Txikizkako merkataritza, ibilgailu motordunak eta motozikletak salbu 10.023 15,7 25.585 8,731. Lurreko eta hodi-sare bidezko garraioa 3.496 5,5 9.225 3,232. Itsas garraioa eta barruko bide nabigagarrietatik eginikoa 10 0,0 23 0,033. Aireko garraioa 1 0,0 x x34. Biltegiratzea eta garraioarekin uztartutako jarduerak 428 0,7 3.235 1,135. Posta zerbitzuak 197 0,3 x x36. Ostalaritza 4.520 7,1 17.850 6,105. Informazioa eta komunikazioak 1.096 1,7 5.633 1,937. Argitalpena 154 0,2 858 0,338. Zinemako, bideoko eta telebista saioetako jarduerak, soinu grabazioak eta musika edizioak; irrati eta telebistako saioak programatu eta eskaintzeko jarduerak 350 0,5 1.365 0,5

39. Telekomunikazioak 95 0,1 673 0,240. Programazioa, aholkularitza eta informatikarekin uztarturiko beste jarduera batzuk; informazio zerbitzuak 497 0,8 2.737 0,906. Finantza jarduerak eta aseguruetakoak 1.646 2,6 6.661 2,341. Finantza zerbitzuak, aseguruak eta pentsio fondoak salbu 689 1,1 4.624 1,642. Aseguruak, berraseguruak eta pentsio fondoak, derrigorrezko Gizarte Segurantza salbu 178 0,3 734 0,343. Finantza zerbitzuen eta aseguruen jarduera lagungarriak 779 1,2 1.303 0,407. Jarduerak higiezinekin 1.966 3,1 2.318 0,844. Jarduerak higiezinekin 1.966 3,1 2.318 0,8

08. Jarduera profesionalak, zientifikoak eta teknikoak; administrazio jarduerak eta zerbitzu lagungarriak 9.401 14,7 32.820 11,2

45. Jarduera juridikoak eta kontabilitateari lotutakoak 3.064 4,8 6.756 2,346. Arkitektura eta ingeniaritzako zerbitzu teknikoak; saiakerak eta azterketa teknikoak 2.138 3,4 4.597 1,647. Ikerketa eta garapena 122 0,2 2.934 1,048. Publizitatea eta merkatu azterlanak 436 0,7 1.486 0,549. Beste jarduera profesional, zientifiko eta tekniko batzuk; albaitaritzako jarduerak 1.137 1,8 1.914 0,750. Alokairu jarduerak 360 0,6 993 0,351. Enpleguarekin uztartutako jarduerak 56 0,1 1.903 0,752. Bidaia-agentzien, bidaia-agentzia handizkarien eta erreserba zerbitzuen jarduerak eta horiekin guztiekin uztartutako jarduerak 262 0,4 603 0,2

53. Segurtasun eta ikerketa jarduerak; zerbitzuak eraikinetako eta lorezaintzako jarduerak; bulegoko administrazio jarduerak eta enpresentzako lagungarri diren beste jarduera batzuk 1.826 2,9 11.634 4,0

09. Herri administrazioa eta defentsa; derrigorrezko gizarte segurantza; hezkuntza; osasun eta gizarte zerbitzuetako jarduerak 5.264 8,3 56.117 19,2

54. Herri Administrazioa eta defentsa; Derrigorrezko Gizarte Segurantza 401 0,6 13.268 4,555. Hezkuntza 1.945 3,1 20.917 7,256. Osasun jarduera 2.471 3,9 13.844 4,757. Gizarte zerbitzuen jarduerak 447 0,7 8.088 2,810. Arte, aisialdi eta entretenitzeko jarduerak eta beste zerbitzu batzuk 5.170 8,1 12.547 4,358. Sormen, arte eta ikuskizun jarduerak; liburutegi, agiritegi eta museoko jarduerak eta beste kultur jarduera batzuk; zori jokoen eta apustuen jarduerak 787 1,2 2.381 0,8

59. Kirol, aisialdi eta entretenitzeko jarduerak 607 1,0 2.516 0,960. Elkartegintzako jarduerak 1.333 2,1 2.771 0,961. Ordenagailuen, norberaren beste gauza batzuen eta etxean erabiltzeko artikuluen konponketa 401 0,6 746 0,362. Beste zerbitzu pertsonal batzuk 2.042 3,2 4.133 1,4Guztira 63.768 100,0 292.430 100,0(x)Isilpekotasun arrazoiak direla-eta babestutako laukia

Iturria: EUSTAT. Jarduera Ekonomikoen Gidazerrenda

KOP. Enplegua


368

5. ERANSKINA: ONA ANALISIARI DAGOKIONA

E‐2 Taula: Korrelazio matrizea. Ingurumena.

Korrelazio matrizea

HON_1 ENE_1 GAR_1 GAR_2 GAR_3 GAR_5 GAR_6 UR_1 BER_1

HON_1

ENE_1

GAR_1

GAR_2

GAR_3

GAR_5

GAR_6

UR_1

BER_1

1,000 ,048 -,416 -,042 -,409 ,187 ,088 ,036 -,075

,048 1,000 -,135 ,054 -,072 -,051 ,344 ,181 -,136

-,416 -,135 1,000 ,356 ,374 -,382 ,129 ,051 ,139

-,042 ,054 ,356 1,000 ,018 -,318 ,399 ,195 ,028

-,409 -,072 ,374 ,018 1,000 -,396 -,060 ,016 ,021

,187 -,051 -,382 -,318 -,396 1,000 -,236 -,216 -,163

,088 ,344 ,129 ,399 -,060 -,236 1,000 ,363 -,040

,036 ,181 ,051 ,195 ,016 -,216 ,363 1,000 -,015

-,075 -,136 ,139 ,028 ,021 -,163 -,040 -,015 1,000


Eranskinak

369

E‐3 Taula: Autobalioak. Ingurumena.

ONA

Autobalioak

Guztira Bariantzaren %Bariantza %

metatua

1 2,343 26,028 26,028

2 1,825 20,273 46,301

3 1,084 12,043 58,344

4 ,900 10,005 68,349

5 ,789 8,765 77,114

6 ,702 7,806 84,920

7 ,489 5,432 90,351

8 ,438 4,869 95,220

9 ,430 4,780 100,000


Eros

keta e

ta K

ontr

ataz

io P

ublik

o Be

rder

ako

Ekim

enak

. Gip

uzko

a H

erri

alde

ko k

asur

ako

aplik

azio

a

370

E‐4 Taula: Korrelazio matrizea. Gizarte‐Koh

esioa.

Eranskinak

371

E‐5 Taula: Autobalioak. Gizarte‐kohesioa.

ONA Autobalioak

Guztira Bariantzaren % Bariantza %

metatua

1 3,993 21,015 21,015

2 2,462 12,958 33,974

3 1,668 8,781 42,754

4 1,438 7,567 50,321

5 1,383 7,278 57,599

6 1,244 6,546 64,144

7 ,979 5,153 69,297

8 ,863 4,540 73,837

9 ,809 4,257 78,094

10 ,710 3,737 81,831

11 ,598 3,149 84,980

12 ,536 2,822 87,802

13 ,508 2,673 90,476

14 ,449 2,364 92,840

15 ,406 2,137 94,977

16 ,363 1,912 96,889

17 ,265 1,393 98,281

18 ,195 1,026 99,307

19 ,132 ,693 100,000

Eros

keta e

ta K

ontr

ataz

io P

ublik

o Be

rder

ako

Ekim

enak

. Gip

uzko

a H

erri

alde

ko k

asur

ako

aplik

azio

a

372

E‐6 Taula: Korrelazio‐matrizea. Eko

nomia.

Eranskinak

373

E‐7 Taula: Autobalioak. Ekonomia.

ONA Autobalioak

Guztira Bariantzaren % Bariantza %

metatua

1 5,795 27,595 27,595

2 3,399 16,185 43,779

3 2,786 13,267 57,046

4 1,955 9,311 66,357

5 1,443 6,872 73,229

6 1,062 5,056 78,285

7 ,858 4,087 82,372

8 ,616 2,933 85,305

9 ,519 2,472 87,776

10 ,440 2,097 89,873

11 ,401 1,910 91,783

12 ,319 1,518 93,301

13 ,289 1,376 94,677

14 ,228 1,087 95,763

15 ,220 1,049 96,812

16 ,185 ,879 97,691

17 ,169 ,803 98,494

18 ,136 ,649 99,143

19 ,104 ,496 99,639

20 ,050 ,240 99,879

21 ,025 ,121 100,000

Eros

keta e

ta K

ontr

ataz

io P

ublik

o Be

rder

ako

Ekim

enak

. Gip

uzko

a H

erri

alde

ko k

asur

ako

aplik

azio

a

374

E‐8 Taula: Korrelazio matrizea. Irau

nkortasuna

.

Eranskinak

375

E‐9 Taula: Autobalioak. Iraunkortasuna.

ONA Autobalioak

Guztira Bariantzaren % Bariantza

% metatua

1 5,281 24,003 24,003

2 4,480 20,364 44,367

3 2,164 9,836 54,203

4 1,559 7,085 61,288

5 1,229 5,587 66,875

6 ,954 4,335 71,209

7 ,890 4,044 75,253

8 ,800 3,636 78,889

9 ,712 3,236 82,125

10 ,678 3,081 85,206

11 ,548 2,492 87,698

12 ,492 2,235 89,933

13 ,450 2,045 91,978

14 ,372 1,691 93,668

15 ,316 1,435 95,104

16 ,241 1,094 96,198

17 ,215 ,975 97,173

18 ,202 ,920 98,094

19 ,156 ,711 98,804

20 ,132 ,599 99,403

21 ,102 ,463 99,866

22 ,029 ,134 100,000


376

6. ERANSKINA: UDALMAP‐EK JASOTZEN DITUEN ADIERAZLEAK

E‐10 Taula: Udal Iraunkortasunaren Adierazleen Panela ardatz eta arloen arabera.

EKONOMIA / LEHIAKORTASUNA Ekonomi egitura 1 Nekazaritza eta arrantza sektorearen balio erantsi gordina (%) 2 Nekazaritza eta arrantza sektorean okupatutako biztanleria (%) 3 Industri sektorearen balio erantsi gordina (%) 4 Industri sektorean okupatutako biztanleria (%) 5 Eraikuntza sektorearen balio erantsi gordina (%) 6 Eraikuntza sektorean okupatutako biztanleria (%) 7 Zerbitzuen sektorearen Balio erantsi Gordina (%) 8 Zerbitzuen sektorean okupatutako biztanleria (%)

Lan merkatua 9 Jarduera tasa (%) 10 Emakumezkoen jarduera tasa (%) 11 Gizonezkoen jarduera tasa (%) 12 Okupatuen tasa (%) 13 55 eta 64 urte arteko okupazio tasa (%) 14 Emakumezko okupatuen tasa (%) 15 Gizonezko okupatuen tasa (%) 16 Gazte landunen tasa (%) 17 Gizarte Segurantzako afiliatuak (biztanleen ‰) 18 Okupatuen tasa: genero‐arraila (p.p.) 19 Erregistratutako langabetuak (16 eta 64 urte arteko biztanleen ‰) 20 Erregistratutako luzaroko langabetuak (16 eta 64 urte arteko biztanleen ‰) 21 45 urte edo gehiagoko langabetu erregistratuak (45 eta 64 urte arteko biztanleen ‰) 22 Kontratu errotazioaren indizea (kontratuak/pertsona) 23 Emakumezkoen kontratu txandakaketako indizea. (kontratuak/emakumezkoa) 24 Gizonezkoen kontratu txandakaketako indizea. (kontratuak/gizonezkoa)

Enpresa egituraketa 25 Mikroenpresek sortutako lanpostuak (%) 26 Industri establezimenduen batez besteko tamaina 27 Industri sektoreko establezimenduak (%) 28 Eraikuntza sektoreko establezimenduak (%) 29 Zerbitzuen sektoreko establezimenduak (%)

Ekonomia dinamismoa 30 Udalerriaren binztanleko BPG 31 Udal BPGaren urteko hazkunde‐tasa metatua azken bost urteetan (%) 32 Urtean erregistratutako kontratuak (biztanleen ‰) 33 Urtean erregistratutako kontratu mugagabeak (%) 34 Urtean kontratatutako pertsonak (biztanleen ‰) 35 Emakueei egindako kontratu mugagabeak (%) 36 30 urtez azpikoei egindako kontratu mugagabeak(%) 37 45 urtez gorakoei egindako kontratu mugagabeak (%) 38 Enpleguaren zifrako urte arteko aldakuntza (%) 39 Establezimenduen saldo garbia (biztanleen ‰) 40 Establezimenduen altak (biztanleen ‰)

Biztanleriaren ekonomia baliabideak 41 Errenta gordina per capita (€) 42 Errenta pertsonal erabilgarria (€) 43 Errenta pertsonalaren urteko hazkunde‐tasa metatua 1997 eta 2001. urteen artean (%) 44 Lanetik sortutako errenta pertsonala (%) 45 Errenta pertsonalaren urteko hazkunde‐tasa metatua 2001 eta 2003. urteen artean (%) 46 Oinarrizko errenta jasotzen duten bizikidetza‐unitateen kopurua (biztanleen ‰)

Eranskinak

377

47 Gizarte Larrialdiko Laguntzak jasotzen dituzten bizikidetza‐unitateen kopurua (biztanleen ‰) 48 Kotizazio gabeko pentsioen jasotzaileak (biztanleen ‰)

Biztanleriaren turismo gaitasuna 49 Turismoko ostatuko plazak (biztanleen ‰) 50 Ostalaritza establezimenduak eta jatetxeak (biztanleen ‰) 51 Txikizkako merkataritzaren dentsitatea (biztanleen ‰) 52 Txikizkako merkataritzako azalera biztanle bakoitzeko. (m² / biztanleen ‰) 53 Noizean behingo ondasunen merkataritzaren dentsitatea (biztanleen ‰)

Hezkuntza 54 Gutxienez bigarren mailako ikasketak gainditu dituzten 25 eta 64 urte arteko biztanleak (%) 55 Gutxienez bigarren mailako ikasketak gainditu dituzten 20 eta 24 urte arteko biztanleak (%) 56 Unibertsitateko ikasketak bukatu dituzten 18 eta 64 urte arteko biztanleak (%).

Udaleko ekonomia‐finantza kudeaketa 57 Udalaren gastu likidatua biztanle bakoitzeko (€) 58 Udalaren zerga‐bilketa biztanle bakoitzeko (€) 59 Udalaren zor bizia biztanle bakoitzeko (€) 60 Udalaren inbertsio garbia biztanle bakoitzeko (€)SIZIALA / BIZI KALITATEA

KOHESIO SOZIALA / BIZI KALITATEA Demografia 61 Biztanleriaren urte arteko aldaketa (%) 62 Biztanleriaren aldaketa azken hamarkadan (%) 63 Haur indizea (%) 64 Zahartze‐indizea (%) 65 Gainzahartze‐indizea (%) 66 Mendekotasun demografikoko indizea

Biztanleriaren mugimendu naturala eta migrazioak67 Jaiotza‐tasa gordina (biztanleen ‰) 68 Hazkunde begetatiboko tasa (biztanleen ‰) 69 Kanpoko migrazio‐saldoa (biztanleen ‰) 70 Biztanleria atzerritarra (%) 71 EB‐15etik kanpoko biztanleria atzerritarra (%) 72 EB‐25etik kanpoko biztanleria atzerritarra (%)

Etxebizitza 73 Etxebizitza‐dentsitatea egoitza‐lurzoruan (Etxebizitza/ Ha.) 74 Hutsik dauden familia‐etxebizitzak (%) 75 50 urtetik gorako antzinatasuna daukaten familia‐etxebizitzak (%) 76 Familia‐etxebizitza nagusien erosotasun‐indizea 77 Aurri‐egoeran, egoera txarrean edo eskasean dauden eraikinetako familia‐etxebizitza nagusiak (%) 78 Etxebiden dauden etxebizitza‐eskabideen kopurua (‰ biztanle) 79 Etxebizitza babestuen (BOE) beharraren estaldura azken bost urteetan (% eskabide) 80 Etxebidek azken bost urteetan adjudikatu dituen etxebizitza babestuak (BOE) (‰ biztanle) 81 Azken bost urteetan etxebizitza berriak egiteko emandako baimenak (‰ biztanle) 82 Azken bost urteetan amaitu diren etxebizitza babestuak (‰ biztanle)

Urbanizazioa 83 Udal hiri‐lurzorua (%) 84 Bizitegietarako lurzoru urbanizagarria (%) 85 Biztanle‐dentsitatea (bizt./km2) 86 Edonor sartzeko udal eraikin irgarriak (%) 87 Etxebizitzen eraikinak, bi solairu edo gehiagokoak eta igogailurik gabekoak (%)Gizartearen ongizatea88 Udalek Gizarte Zerbitzuetan egiten duten gastu arrunta biztanle bakoitzeko (€) 89 Udalek Gizarte Zerbitzuetan egiten duten gastu osoa biztanle bakoitzeko (€)


378

90 Eguneko zentroen (3. adinekoak eta urrituak) betetze‐maila (%) 91 Egoitza‐zentroen (3. adinekoak eta urrituak) betetze‐maila (%) Oinarrizko azpiegiturak 92 Ur hornidurarako sistemaren errendimendu‐tasa (%) 93 Argiteria publikoa (biztanleen ‰) 94 Gas kanalizatutako familia etxebizitza nagusiak (%) Erabilpen orokorreko ekipamenduak 95 Haur Hezkuntzaren unitateak (0 eta 2 urte arteko 100 biztanleko) 96 Liburutegi publikoetako liburukiak biztanle bakoitzeko 97 Zinema‐aretoak (guztira) 98 Zinema‐aretoen edukiera (1.000 biztanleko guztira dagoen besaulki kopurua) 99 Farmaziak 10.000 biztanleko 100 3. adinekoentzako eguneko zentroetako plaza kopurua (65 urteko eta gehiagoko biztanleen ‰) 101 3. adinekoentzako egoitza‐zentroetako plaza kopurua (65 urteko eta gehiagoko biztanleen ‰) 102 Urrituentzako eguneko zentroetako plaza kopurua (biztanleen ‰) 103 Urrituentzako egoitza‐zentroetako plaza kopurua (biztanleen ‰) 104 Umeen jolaseko gune publikoak (2‐12 urte arteko 1.000 biztanle bakoitzeko) 105 Banku bulegoak 10.000 biztanleko 106 Posta bulegoak 10.000 biztanleko 107 Gasolindegiak 10.000 biztanleko 108 Komun publikoak 10.000 biztanleko 109 Telefono‐kabinak (telefono kabina kopurua, 1.500 biztanleko) 110 Ospitaletara distantziak Gizarte segurtasuna 111 Udaltzain kopurua (‰ biztanle) 112 Delitu indizea (‰ biztanle) 113 Udalerrian izan diren trafiko istripuak, Ertzaintzak erregistratutakoak (‰;biztanle) 114 Udalerrian Ertzaintzak erregistratutako ibilgailuek harrapatutako oinezkoak (‰; biztanle)

INGURUMENA Hondakinak 115 Etxean guztira sortutako hondakinak, biztanle eta eguneko (kg./ biz./egun) 116 Hondakin arriskutsuen sorkuntza (kg/biztanleko) 117 Etxeko hondakinak biltzeko edukiontziak (1.000 biztanleko) 118 Beira biltzeko edukiontziak (1.000 biztanleko) 119 Papera biltzeko edukiontziak (1.000 biztanleko) 120 Ontziak eta plastikoak biltzeko edukiontziak (1.000 biztanleko) 121 Pilak biltzeko edukiontziak (1.000 biztanleko) 122 arropa/ehunakbiltzeko edukiontziak (1.000 biztanleko) 123 Kutsatuta bide dauden udal lurrak (%)Ura 124 Ur eskaera osoa, biztanle eta eguneko (litro/ biztanle/egun) 125 Industriaren ur eskaera, biztanle eta eguneko (litro/ biztanle/egun) 126 Kontsumorako uraren osasun kalifikazioaEnergia 127 Instalatutako potentzia fotoboltaikoa (kwp / 10.000 biztanle) 128 Instalatutako potentzia eolikoa (kw / 10.000 biztanle) 129 Instalatutako potentzia hidraulikoa (kw / 10.000 biztanle) 130 Instalatutako eguzki‐azalera termikoa (m2 / 10.000 biztanle)

Ingurumen Kontzientziazioa 131 Ingurumen ziurtagiria duten udaleko establezimenduak (%) 132 Energia eraginkortasunaren ziurtagiria duten etxebizitzak (CADEM) (%)

Garraio eta mugikortasuna 133 Udalerrian garraio eta komunikazio azpiegituretarako dagoen azalera (%) 134 Udalerrian errepideetarako dagoen azalera (%)

Eranskinak

379

135 Udalerriko bidegorri sarea (km / 10.000 biztanle) 136 Bizi den herritik kanpo lan egiten duen 16 urte edo gehiagoko biztanleria okupatua (%) 137 Bizi den herritik kanpo ikasten duen 16 urte edo gehiagoko ikasle biztanleria (%) 138 Ibilgailu parkea (ibilgailu /biztanle) 139 Taxia gidatzeko lizentziak (10.000 biztanle) 140 Udalerrien arteko irisgarritasuna 141 EAEko gainerako udalerrietara joateko batez besteko denbora (min)

Berdeguneak eta eremu babestuak 142 Udalerrian parke, lorategi eta berdeguneek hartzen duten azalera (% hiri lurzoruaren aldean) 143 Udalerrian parke, lorategi eta berdeguneek hartzen duten azalera (m2/biztanle) 144 babes bereziko udal azalera (%)

Iturria: http://eu.eustat.es/about/datos/acerca_udalmap_e.pdf


380

7. ERANSKINA: GIPUZKOAKO TOKIKO ADMINISTRAZIOEI IGORRITAKO

GALDETEGIA.

Eranskinak

381


382

Eranskinak

383


384

BIBLIOGRAFIA

Bibliografia

387

ERREFERENTZIA BIBLIOGRAFIKOAK

ADGER, N. (2001). Social Capital and climate change. Tyndall Centre for Climate Change

Research, Working Paper nº 8. School of Environmental Sciencies, University of East

Anglia.

AGUADO, I. (2005). La Agenda 21 como instrumento de Desarrollo Sostenible. Bilbo: EHU.

AGUILAR, S. (1999). Supranacionalización y descentralización: nuevos escenarios de la política

ambiental. S. Aguilar, N. Font, & J. Subirats en, Política Ambiental en España.

Subsidariedad y desarrollo sostenible (or. 13‐49). Valencia: Tirant lo blanch.

AGUILERA, F., & ALCÁNTARA, V. (1994). De la economía ambiental a la economía ecológica.

Barcelona: Icaria.

AHO ET AL. (2006). Creating an Innovative Europe. Report of the Independent Expert Group on

R&D and Innovation following the Hampton Cout Summit and chaired by Mr. Esko

Aho. Luxembourg: European Commmission.

ALLENDE, J. (2000). Medio Ambiente, ordenación de territorio y sostenibilidada. Bilbo: Euskal

Herriko Unibertsitateko argitalpen zerbitzua.

ASAMBLEA NACIONAL CONSTITUYENTE DE ECUADOR. (2008). Constitución de la Replública de

Ecuador.

http://www.asambleanacional.gov.ec/documentos/constitucion_de_bolsillo.pdf

helbidetik eskuratua

ATKINSON, A. (1995). La sostenibilidad como resiliencia en sistemas agroecológicos. A.

Cadenas en, Agricultura y Desarrollo Sostenible (or. 281‐300). Madrid: Ministerio de

Agricultura, Pesca y Alimentación.

AYRES, R. U. (2008). Sustainability economics: Where do we stand? Ecological Economics,

281‐310.

AZQUETA, D. (1994). Valoración económica de la calidad ambiental. Madrid: McGraw Hill.

BALDWIN, R. (1995). Does sustainability require growth? I. Goldin, & L. A. Winters en, The

Economics of Sustainable Development (or. 51‐78). Cambridge: Cambridge

University Press.

BARTON, J. R. (2006). Sustentabilidad urbana como planificación estratégica. EURE, 32(96),

27‐45.

BERGH, J. V. (1996). Ecological Economics and the theory of the state. Aldershot: Edward

Eldgar.

Tesiaren izenburua

388

BERMEJO, R. (2001a). Desarrollo sostenible y humano. P. Ibarra, & K. Unceta en, Ensayos

sobre el desarrollo humano. Barcelona: Icaria.

BERMEJO, R. (2001b). Economía sostenible: Principios, conceptos e instrumentos. Bilbo:

Bakeaz.

BERMEJO, R., ARTO, I., HOYOS, D., & GARMENDIA, E. (2010). Menos es más: del desarrollo

sostenible al decrecimiento sostenible. Lan Koadernoak 52 ‐ Hegoa(52). Hegoa.


BIFANI, P. (1999). Medio Ambiente y Desarrollo Sostenible. Madrid: IEPALA.

BIGG, T., & DODDS, F. (1997). The UN Commission on Sustainable Development. F. Dodds en,

The way forward. Beyond Agenda 21 (or. 15‐36). United Kingdom: Earthscan.

BOLTON, P. (2008). Protecting the Environment through Public Procurement: The Case of

South Africa. Natural Resources Forum, 32, 1‐10.

BOOTH, D. (1998). The environmental consequences of growth. Steady‐state economics as an

alternative to ecological decline. London: Routledge.

BOSERUP, E. (1970). Women's role in Economic Development. New York: St. Martin's Press.

BOSWORTH, T. (1993). Local authorities and sustainable development. European Environment,

3, 13‐17.

BOUWER, M., DE JONG, K., JONK, M., BERMAN, T., BESANI, R., LUSSER, H., . . . SZUPPINGER, P. (2005).

“Green Public Procurement in Europe 2005 ‐ Status Overview. AJ Haarlem, the

Netherlands: Virage Milieu & Management.

BOWEN, F., COUSINS, P. D., LAMMING, R. C., & FARUK, A. C. (2001). The role of supply

management capabilities in green supply. Production and Operations Management,

10(2), 174‐189.

BOWER, M. E. (2006). Green Public Procurement in Europe 2006: Conclusions and

Recomendations. Virage Milieu & Management .

BRAMMER, S., & WALKER, H. (2011). Sustainable procurement in the public sector: an

international comparative study. International Journal of Operations & Production

Management, 31(4), 452‐476.

BRANDER, L., OLSTHOORN, X., OOSTERHUIS, F., & FÜHR, V. (2003). Triggering innovation. C.

Erdmenger en, Buying into the Environment: Experiences, Opportunities and

Potential for Eco‐Procurement (or. 94‐113). Sheffield: Greenleaf.

Bibliografia

389

BULL, G., NILSSON, S., WILLIAMS, J., RAMETSTEINER, E., HAMMETT, T., & MABEE, W. (2001). Wood

procurement policy: an analysis of critical issues and stakeholders. Forestry

Chronicle, 77(2), 325‐340.

BURGUILLO, M. (2002). Comercio internacional y desarrollo sostenible. Boletín Económico de

Información Comercial.

BUSTELO, P. (1992). Economía del desarrollo. Un análisis histórico. Madrid: Editorial

Complutense.

CABALLERO, G. (2011). Economía de las instituciones: de Coase y North a Williamson y

Ostrom. Ekonomiaz(77), 15‐51.

CALABUIG, C. (2008). Agenda 21 Local y gobernanza democrática. Bases para una gestión

orientada al proceso. Tesis Doctoral. Valencia: Universidad Politécnica de Valencia.

CARLSSON, L., & WAARA, F. (2006). Environmental concerns in Swedish Local Government

Procurement. K. V. Thai, & G. Piga en, Advancing Public Procurement (or. 257‐279).

Boca Raton: PrAcademics Press.

CARPINTERO, Ó. (2003). Los costes ambientales del sector servicios y la nueva economía: Entre

la desmaterialización y el "efecto rebote". Economía Industrial, IV(352), 59‐76.

CARROLL, M., & STANFIELD, J. (2003). Social Capital, Karl Polanyi and American Social and

Institutional Economics. Journal of Economics Issues, 37(2), 397‐404.

CENTRE FOR EUROPEAN POLICY STUDIES; COLLEGE OF EUROPE. (2012). The uptake of green public

procurement in the EU27. Brussels: European Commission, DG Environment.

CEPS. (2012). The uptake of green public procurement in the EU27. Brussels: European

Union.

CHENERY, H. B., & WATANABE, T. (1958). International comparisons of the structure of

production. Econometrica, 26(4), 487‐521.

CHERCHYE, L., & KUOSMANEN, T. (2013.eko 01k 10). BENCHMARKING SUSTAINABLE

DEVELOPMENT:A SYNTHETIC META‐INDEX APPROACH.

http://128.118.178.162/eps/othr/papers/0210/0210001.pdf helbidetik eskuratua

CLEMENT, S., PLAS, G., & ERDMENGER, C. (2003). Local Experiences: green purchasing practices

in six European cities. C. Erdmenger en, Buying into the Environment: Experiences,

Opportunities and Potential for Eco‐Procurement (or. 69‐93). Sheffield: Greenleaf.

CLÉMENTIN, B., & CHEYNET, V. (2006). Introducción: El Decrecimiento sostenible. Hacia una

economía saludable. V. Cheynet, B. Clémentin, S. Latouche, M. Bonaïuti, F. Scheider,

Tesiaren izenburua

390

J. Grivernald, . . . D. Cheynet en, Objetivo decrecimiento (J. Fernández de Castro,

Itzul., or. 11‐22). Barcelona: El lector universal.

CLERICI, N., BODINI, A., & FERRARINI, A. (2004). Sustainability at the Local Scale: Defining Highly

Aggregated Indices for Assessing Environmental Performance. The Province of

Reggio Emilia (Italy) as a Case Study. Environmental Management, 34(4), 590‐608.

COASE, R. (1960). The problem of social cost. Journal of Law and Economics, 3(1), 1‐44.

COLEMAN, J. (1988). Social Capital in the creation of human capital. American Journal of

Sociology, 94, S95‐S120.

COM (2003) 585 final. (2003). Communication from the Commission. Structural Indicators.

Brussels: Commission of the European Communities.

COMISIÓN DE LAS COMUNIDADES EUROPEAS. (1998). Colaboración para la integración ‐ Una

estrategia para la integración del medioambiente en las políticas de la Unión

Europea (COM(1998) 333 final). Bruselas: Oficina de Publicaciones Oficiales de las

Comunidades Europeas.

COMISIÓN DE LAS COMUNIDADES EUROPEAS. (2001). Desarrollo sostenible en Europa para un

mejor mundo: Estrategia de la Unión Europea para un desarrollo sostenible.

Propuesta de la Comisión ante el Consejo Europeo de Gotemburgo.

COMISIÓN DE LAS COMUNIDADES EUROPEAS. (2009). Más alla del PIB. Evaluación del progreso en

un mundo cambiante. COM (2009) 433 final. Brusealas.

COMISIÓN DE LAS COMUNIDADES EUROPEAS. (COM (2001)274). Community law applicable to

public procurement and possibilities for integrating environmental considerations

into public poricurement. Bruselas: Comisión de las Comunidades Europeas.

COMISIÓN DE LAS COMUNIDADES EUROPEAS COM(2001) 274 final. (COM(2001) 274 final).

Comunicación interpretativa de la comisión sobre la legislación comunitaria de

contratos públicos y las posibilidades de integrar los aspectos medioambientales en

la contratación pública. Bruselas: Comisión de las Comunidades Europeas.

COMISIÓN EUROPEA, COM(2011) 896 final. (2011). Propuesta de directiva del parlamento

europeo y del consejo relativa a la contratación pública. Bruselas.

COMMISSION OF THE EUROPEAN COMMUNITIES. (COM (2008) 397 final). Sustainable Consumption

and Production and Sustainable Industrial Policy Action Plan. Brussels, 16.7.2008:

Commission of the European Communities.

COMMISSION OF THE EUROPEAN COMMUNITIES. (COM (2008) 400 final). Public Procurement for a

Better Environment. Bruselas 16.7.2008: Commission of the European Communities.

Bibliografia

391

CONSTANZA, R. (1991). Assuring sustainability of Ecological Economic Systems. R. Constanza

en, Ecological Economics: The Science and Management of Sustainability (or. 331‐

343). New York: Columbia University Press.

CRUZ, I. (2006). Human Development assessnent through the Human‐Scale Development

approach: integrating different perspective in the contribution to a sustainable

Human Development Theory.

DALES, J. (2002). Pollution, property & prices. Ab essay in policy‐making and economics.

Cheltelnham: Edward Elgar.

DALY, H. (1987). The economic growth debate. What some economists have learned but

many have not. Journal of Environmental Economics and Mangement, 14, 323‐336.

Daly, H. A. (1989). Introducción a la Economía en estado estacionario. H. Daly en, Economía,

Ecología, Etica (or. 11‐43). México: Fondo de Cultura Económica.

Dar, H. A. (2004). On making human development more humane. International Journal od

Social Economics, 31(11/12), 1071‐1088.

DE LOS RÍOS, R. (2012.eko 02k 25). Género, salud y desarrollo: un enfoque en construcción.

http://www.ops‐oms.org/Spanish/DD/PUB/PC541‐3‐18.pdf helbidetik eskuratua

DE WEERDT, H., VAN ASSCHE, J., & DEVUYST, D. (1996). The role of local authorities in achieving

sustainable development. B. Nath, L. Hens, & D. Devuyst en, Sustainable

Development (or. 291‐312). London: European Center for Pollution Research.

DEFRA. (2006). Procuring the Future ‐ The Sustainable Procurement Task Force National

Action Plan. London: DEFRA.

DEFRA. (2006). Procuring the Future ‐ The Sustainable Procurement Task Force National

Action Plan. London: DEFRA.

DEL RÍO GONZÁLEZ, P., CARRILLO‐HERMOSILLA, J., & KÖNNOLLÄ, T. (2010). Enfoques y políticas de

eco‐innovación. Una visión critica. Ekonomiaz(75).

DIETZ, S., & NEUMAYER, E. (2007). Weak and strong sustainability in the SEEA: Concepts and

measurement. Ecological Economics, 61, 617‐626.

DOLFSMA, W., & DANNREUTHER, C. (2003). Subjects and boundaries: contesting social capital‐

based policy. Journal of Economic Issues, 37(2), 405‐413.

DOMAR, E. D. (1946). Capital Expansion, Rate of Growth, and Employment. Econometrica,

14(2), 137‐147.

DUBOIS, A., GURIDI, L., & LÓPEZ, M. (2011). Desarrollo Humano Local: de la teoría a la práctica.

Bilbo: Hegoa.

Tesiaren izenburua

392

DUBOIS, J., & MAHIEU, F.‐R. (2002). La dimension sociale du déveleppement durable:

reduction de la pauvreté ou durabilité sociale? J.‐Y. Martin, & L. Guillaume en,

Développement Durable: Doctrines, Pratiques, Evaluations (or. 73‐94). Paris: IRD

Editions.

EASTERLIN, R. A. (1974). Does Economic Growth Imporve Human Lot? Some Empirical

Evidences.

http://graphics8.nytimes.com/images/2008/04/16/business/Easterlin1974.pdf


ECLAC. (2011.eko 3k 3). Time for equality – Closing Gaps, Opening trails .

http://www.eclac.cl/publicaciones/xml/1/39711/100604_2010‐115‐SES‐33‐3‐

Time_for_equality_doc_completo.pdf helbidetik eskuratua

ECORYS. (2012). The number of Jobs dependent on the Environment and Resource Efficiency

improvements. Rotterdam: ECORYS.

ECOTEC. (2002). Analysis of the EU Eco‐Industries, their Employment and Export Potential.

Birminghan: ECOTEC.

EDLER, J., & GEORGHIOU, L. (2007). Public Procurement and innovation ‐ Resurrecting the

demand side. Researdh Policy, 36, 949‐963.

EKINS, P., & NEVWBY, L. (1998). Sustainable wealth creation at the local level in an age of

globalization. Regional Studies, 32(9), 863‐877.

EKONOMIA ETA PLANGINTZA ZUZENDARITZA. EUSKO JAURLARITZA; EUSTAT; IKEI RESEACH & CONSULTANCY.

(2009). Udalmap, Euskal Autonomia Erkidegoko Iraunkortasuneko udal adierazleak.

Urteko txostena. Eusko Jaurlaitza, Eustat.

ENERGIAREN EUSKAL ERAKUNDEA ‐EEE. (2012). Euskadi Energia 2011. Bilbo: Energiaren Euskal

Erakundea.

ENVIRONMENTAL PROTECTION AGENCY. (1999). Final Guidance on Environmental Preferable

Purchasing for Executive Agencies. Federal Register, 64(161), 45810‐45858.

EOI. (2011). Green jobs. Empleos verdes en España 2010. Madrid: Fundación EOI.

ERDEMENGER, C. (2003a). Public purchasing: a new, old policy tool. C. Erdemenger en, Buying

into the Environment: Experiences, Opportunities and Potential for Eco‐Procurement

(or. 1‐9). Sheffield: Greenleaf.

ERDMENGER, C. (Ed.). (2003b). Buying into the Environment. Experiences, opportunities and

potential for eco‐procurement. Sheffield, UK: ICLEI.

Bibliografia

393

ERDMENGER, C. (2003c). Introduction. ICLEI en, Buing into the Environment. Experiences,

opportunities and potential for eco‐procurement (or. 9‐17). Sheffield, UK: Greenleaf

Publishing.

ERNST&YOUNG. (2006). Eco‐industries, its size, employment, perspectives and barriers to

growth in an enlarged EU. European Commission ‐ DG Environment.

ERRIDGE, A., & HENNIGAN, S. (2007). Public Procurement and Social Policy in Northern Ireland:

The Unemployment Pilot Project. G. Piga, & K. V. Thai en, Advancing Public

Procurement: Practices, Innovation and Knowledge‐Sharing (or. 280‐303).

PrAcademics Press.

ESCOBAR, A. (2011). Una minga para el posdesarrollo. Signo y Pensamiento, XXX(58), 306‐312.

EUROPE AID. (2010). The Cotonou Agreement. Eskuratze‐eguna: 2012.eko 06k 08. Iturria:

Consolidated version of the APC‐EU Partnership Agreement:

http://ec.europa.eu/europeaid/where/acp/overview/documents/cotonou‐

consolidated‐fin‐ap‐2012_en.pdf

EUROPEAN COMMISSION ‐ DG FOR EMPLOYMENT, SOCIAL AFFAIRS AND INCLUSION. (2012). Employment

and Social Development in Europe 2011. Brussels: European Union.

EUROPEAN COMMISSION. (1992). The Fifth Environmental Action Programme: Towards

Sustainability. Brussels.

EUROPEAN COMMISSION. (2003). Reserach Investment Action Plan. Brussels: European

Commission.

EUROPEAN COMMISSION. (2004). Buying green! A Handbook on Environmental Public

Procurement. Brussels: European Commission SEC(2004).

EUROPEAN COMMISSION. (2010). Buying Social. A Guide to Taking Account of Social

Considerations in Public Procurement. Luxembourg: Publications Office of the

European Union.

EUROPEAN COMMISSION. (2011.eko 3k 3). Europe 2020 a strategy for smart, sustainable and

inclusive growth. COM(2010) 2020 final: http://eur‐

lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:2020:FIN:EN:PDF helbidetik

eskuratua

EUROPEAN COMMISSION COM (2003) 302 final. (2003). Communication on Integrated Product

Policy. Building on Environmental Lif‐Cycle thinking. Brussels.

EUROPEAN COMMISSION. (SEC (2011) 853 final). Impact and Efectivenessof EU Public

Procurement Legislation . Brussels 27.6.2011: European Commission.

Tesiaren izenburua

394

EUROSTAT. (2012.eko 09k 12). Europe 2020 Strategy ‐ towards a smarter, greener and more

inclusive EU economy? Eskuratze‐eguna: 2012.eko 10k 16. Iturria:

http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS‐SF‐12‐039/EN/KS‐SF‐12‐

039‐EN.PDF

EUROSTAT. (2012.eko 10k 11). Regional Yearbook 2012. Eskuratze‐eguna: 2012.eko 10k 16.

Iturria:

http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/product_details/publication?p

_product_code=KS‐HA‐12‐001

EUSKO JAURLARITZA ‐ INDUSTRIA, BERRIKUNTZA, MERKATARITZA ETA TURISMO SAILA. (2011.eko 12k 13).

Euskadiko Enegia Estrategia 2020 (3E2020). Eskuratze‐eguna: 2012.eko 10k 15.

Iturria: http://www.eve.es/web/Eve/files/2d/2d93a28e‐9a55‐4097‐b746‐

e05bea573e3e.pdf

EUSKO JAURLARITZA. (2002). Garapen Jasangarriaren Euskal Ingurumen‐Estrategia. IHOBE.

http://www.ingurumena.net helbidetik eskuratua

EUSKO JAURLARITZA. (2006). Ingurumenaren aldetik Iraunkorra den Euskal Kontsumo Plana

(2006‐2010). Eusko Jaurlaritza.

EUSKO JAURLARITZA. (2011.eko 5k 18). Agenda 21.

http://www.ingurumena.ejgv.euskadi.net/r49‐

5832/eu/contenidos/informacion/agenda21/eu_943/ag21_indice_e.html helbidetik

eskuratua

EUSKO JAURLARITZAKO INGURUMEN SAILA. (2012.eko Apirilak 3). Eusko Jaurlaritzaren erosketa eta

kontratazio publiko berdearen porgrama 2011‐2014. Laburpen exekutiboa.

http://www.irekia.euskadi.net/assets/a_documents/1749/Documento_ejecutivo_P

CCPV_EU.pdf?1324375604 helbidetik eskuratua

EUSTAT. (2012). Euska AEko txosten sozioekonomikoa. 2012. Vitoria‐Gasteiz: EUSTAT.

EVANS, L., NUTTAL, C., MOUAT, A., & EWING, D. (2010). Assessment and Comparison of National

Green and Sustainable Public Procurement Criteria and Underlying Schemes.

European Commission.

FAITH‐ELL, C., BALFORS, B., & FOLKENSON, L. (2006). The application of environmental

requirements in Swedish road maintenance contracts. Journal of Cleaner

Production, 14(2), 163‐171.

FERGUSON, J. M. (1948). Hisotria de la Economía. México: Fondo de Cultura Económica.

FERNÁNDEZ, A., PAREJO, J. A., & RODRÍGUEZ, L. (2002). Política Económica. Madrid: McGraw Hill.

Bibliografia

395

FERRERO, G. (2004). De los proyectos de cooperación a los procesos de desarrollo. Hacia una

gestión orientada al Proceso. PhD. Dissertation. Valencia: Universidad Politécnica de

Valencia.

FIELD, B. (1995). Economía ambiental: un introducción. Santafé de Bogotá: McGrawHill.

FIELD, B., & FIELD, M. K. (2003). Economía Ambiental (3ª ed). Madrid: McGraw‐Hill.

FINLAND'S EU PRESIDENCY. (2006). Demand as a Driver of Innovation – towards a More Efficient

European Innovation Policy. Jyväskylä, Finland: eu2006.fi.

FLIPO, F., & SCHNEIDER, F. (2008). Proceedings of the First Conference for Ecological

Sustainability and Social Equity. Paris.

FONTELA, E. (2000). Medio Ambiente, recursos naturales y desarrollo económico. Ekonomia

Gerizan, 7.

FOURNIER, V. (2008). Escaping from the economy: the politics of degrowth. International

Journal of Sociology and Social Policy, 28(11/12), 528‐545.

FRENCH/GERMAN/UK GOVERNMENTS. (2004). Towards An Innovative Europe. A Paper by the

French, German and UK Governments. http://www.hm‐

treasury.gov.uk/media/C0B/BF/towards_innov_europe_200204.pdf helbidetik

eskuratua

FRIEDMAN, J. (1973). La estrategia de los polos de crecimiento como instrumento de la

política de desarrollo. F. Perroux, J. Friedman, & J. Tinbergen en, Los polos de

desarrollo y la planificación nacional, urbana y regional (or. 27‐56). Buenos Aires:

Ediciones NUeva Visión.

FURTADO, C. (1987 {1980}). Breve introducción al desarrollo. Un enfoque multidisciplinar.

México: Fondo de Cultura Económica.

GAINDEGIA,UEU. (2007). Bizkaiaren egoera Euskal Herriaren eta Europar Batasunaren aldean.

Andoian, Gipuzkoa: Gaingedia.

GALINDO MARTÍN, M. Á., & MALGESINI, G. (1993). Crecimiento Económico: principales teorias

desde Keynes. Madrid: McGraw‐Hill.

GALINDO, M. Á. (2011). Crecimiento Económico. Información Comercial Española, 39‐55.

GEC. (2011.eko 3k 3). Green Economic Coalition.

http://www.greeneconomycoalition.org/sites/greeneconomycoalition.org/files/GEC

%20Rio%202012.pdf helbidetik eskuratua

GEORGESCU‐ROEGEN, N. (1971). The Entropy Law and the Economic Process. Cambridge;

Massachusetts: Harvar University Press.

Tesiaren izenburua

396

GEORGESCU‐ROEGEN, N. (1996). La ley de la entropía y el proceso económico. Madrid:

Fundación Argentaria.

GHK. (2007). Links between the environment, economy and jobs. London: GHK in association

wiht CE and IEEP.

GIPUZKOAKO FORU ALDUNDIA. (2012.eko 11k 04). Gipuzkoa Energia Foru Plana.

http://www.energiagipuzkoa.com/energiagipuzkoa/de/sarrera.asp?cod=3138&nom

bre=3138&prt=1&sesion=14 helbidetik eskuratua

GIPUZKOAKO FORU ALDUNDIA. (2012). Gipuzkoako Pobrezia eta Gizarte Bazterketa. Donostia:

Gipuzkoa Berria.

GOLDIN, I., & WINTERS, L. A. (1995). Economics policies for sustainable development. I. Goldin,

& L. A. Winters en, The Economics of Sustainable Development (or. 1‐15).

Cambridge: Cambridge Unib¡versity Press.

GÓMEZ, C. (2000). Población, Medio Ambiente y Crecimiento Económico: ¿Tres piezas

incompatibles del desarrollo sostenible? Ekonomia Gerizan, 7.

GOODLAND, R. (1995). The Concept of Environmental Sustainability. Annual Review of Ecology

and Systematics, 26, 1‐24.

GOODLAND, R., DALY, H., EL SERAFY, S., & VON DROSTE, B. (1997). Medio ambiente y desarrollo

sosteninble: Más allá del Informe Brundtland. Madrid: Trotta.

Grootaert, C. (1998). Social capital: the missing link? The World Bank Social Initiative,

Working Paper nº 3.

HALL, J. (2000). Environmental supply chain dynamics. Journal of Cleaner Production, 8, 455‐

471.

HALL, M., & PURCHASE, D. (2006). Building or bodging? Attitudes to sustainability in UK public

sector housing construction development. Sustainable Development, 14(3), 205‐

218.

HARDIN, G. (1989). La tragedia de los espacios colectivos. H. E. Daly en, Economía, ecología,

ética (or. 111‐124). México: Fondo de Cultura Económica.

HARROD, R. F. (1939). An Essay in Dynamic Theory. The Economic Journal, 49(193), 14‐33.

HARTE, M. (1995). Ecology, sustainability, and environment as capital. Ecological Economics,

15, 157‐164.

HARTWICK, J. M. (1977). Intergenerational Equity and the Investing of Rents from Exhaustible

Resources. The American Economic Review, 972‐974.

Bibliografia

397

HEDIGER, W. (2006). Weak and Strond Sustainability, Environmental Conservation and

Economic Growth. Natural Resource Modeling, 19(3), 359‐394.

HENS, L. (1996). The Rio Conference and Thereafter. B. Nath, L. Hens, & D. Devuys en,

Sustainable Development (or. 81‐107). London: European Center for Pollution

Research.

HIDALGO, A. (1998). El pensamiento económico sobre el desarrollo. De los mercantilistas al

PNUD. Eskuratze‐eguna: 2011.eko 07k. Iturria: Universidad de Huelva:

www.uhu.es/antonio.hidalgo

HIDALGO‐CAPITÁN, A. L. (2011). Economía Política del Desarrollo. La construcción retrospectiva

de una especialidad académica. Revista de Economía Mundial, 28, 279‐320.

HIRCSHMAN, A. O. (1961). La estrategia del desarrollo económico. México: Fondo de Cultura

Económica.

HO, L. W., DICKINSON, N. M., & CHAN, G. Y. (2010). Green procurement in the Asian public

sector and the Hong Kong private sector. Natural Resources Forum, 34, 24‐38.

HOLLING, C. (1973). Resilience and stability of ecological systems. Annual Review of Ecological

Systems (4), 1‐24.

HOLLING, C. (1986). The resilience of terrestrial ecosystems: local surprise and global change.

Sustainable development of the biosphere. en Cambridge: Cambridge University

Press.

HOLLING, C., & SCHINDLER, D. (1994). Biodiversity in the functioning of ecosystems. Biodiversity

loss: Ecological and Economic isssues. en Cambridge: Cambridge University Press.

HOTELLING, H. (1931). The Economic of Exhaustible Resources. The Journal of Political

Economy, 39(2), 137‐175.

HOTELLING, H. (1985). La economía de los recursos agotables. Madrid: Centro de Estudios de

Ramón Araces.

HOTELLING, H. (1994). The Economic of Exhaustible Resources. G. Heal en, The Economic of

Exhaustible Resources. The International library of critical writings in economics. (or.

17‐55). Aldershot: Edward Elgar.

HUTCHINSON, T. W. (1980). Keynes versus los "keynesianos". Madrid: Espasa‐Calpe.

ICLEI. (2007). The Procura+ Manual. A Guide to Cost‐Effective Sustainable Public

Procurement. (2nd Edition. ed.). (I. E. Simon Clement, Ed.) Freiburg, Germany.

Tesiaren izenburua

398

IGPN. (2010). Green purchasing: the new growth frontier. Policies and programmes to

enhace green business growth in Asia, Europe and the United States. Tokyo:

International Green Purchasing Network ‐ IGPN.

IHOBE. (2010). Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen Eskuliburua (3. ed.). Bilbo:

IHOBE.

IHOBE. (2011). Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdearen Eskuliburua. Euskadiko

Administrazio Publikotik bere ezarpenerako eredu eta adibideak (4. ed.). Bilbo.

IHOBE. (2011). Merkatu eta enplegu berdeak 2020. Euskal industriraren egitekoa ekonomia

jasangarria lortzeko. Bilbo: Ihobe.

IHOBE. (2012). Erosketa eta Kontratazio Publiko Berdea, baliabide naturalak eta

ekonomikoak eraginkortasunez erabiltzeko bidea. Bilbo: Ihobe.

IHOBE, UDALSAREA 21. (2012.eko 02k 14). Aalborg + 10 ‐ Etorkizuneko Inspirazioa.

http://www.aalborgplus10.dk/media/pdf2004/aalborg_commitments_basc__final.p

df helbidetik eskuratua

IISD. (2012). Procurement, Innovation and Green Growth: The story so far... Canada: The

Interntional Institute for Sustainable Development.

ILLICH, I. (1978 {1973}). La convivencialidad. Barcelona: Barral.

IMF, OECD, UN, & WB. (2000). A better world for all: Progress towards the International

Development Goals. Wahsington DC, London: Communications Development and

Grundy&Nothedge.

INADA, K.‐I. (1963). On a Two‐Sector of Economic Growth: Comments and a Generalization.

The Review if Economic Studies, 30(2), 119‐127.

IUCN; UNEP; WWF;. (1980). World Conservation Strategy: Living Resource Conservation for

Sustainable Development. Eskuratze‐eguna: 2011.eko azaroak 24. Iturria:

http://data.iucn.org/dbtw‐wpd/edocs/WCS‐004.pdf

JACKSON, D. A. (1993). Stopping rules in principal components analysis: a comparison of

heuristical and statistical approaches. Ecology, 74(8), 2204‐2214.

JACOBS, M. (1996). Economía Verde. Medio Ambiente, desarrollo sostenible y la política del

futuro. Barcelona: Icaria.

JIMÉNEZ HERRERO, L. M. (1992). Medio Ambiente y desarrollo alternativo: gestión racional de

los recursos para una sociedad perdurable. Madrid: IEPALA.

JIMÉNEZ HERRERO, L. M. (1997a). Consumo racional para un desarrrollo sostenible global.

Estudios sobre consumo, 15‐38.

Bibliografia

399

JIMÉNEZ HERRERO, L. M. (1997b). Desarrollo sostenible y economía ecológica: integración

medio ambiente‐desarrollo y economía‐ecológica. Madrid: Síntesis.

JIMÉNEZ HERRERO, L. M. (2000). Desarrollo sostenible. Transición hacia la coevolución global.

Madrid: Pirámide.

JIMÉNEZ HERRERO, L. M. (2001). Desarrollo sostenible y economía ecológica: integración de los

recursos para una sociedad perdurable. Madrid: Síntesis.

JIMÉNEZ HERRERO, L. M. (2002). La sostenibilidad como proceso de equilibrio dinámico y

adaptación al cambio. Información Comercial Española, ICE: Revista de

economía(800), 65‐84.

JIMÉNEZ LATORRE, F., & RAMS RAMOS, C. (2002). Crecimiento Económico en un contexto de

Desarrollo Sostenible. ICE Desarrollo Sostenible(800), 47‐64.

JOLLIFE, I. T. (2002). Principal Component Analysis (2nd ed.). New York: Springer, Verlag.

JUBETO RUIZ, Y., & ARESKURRINAGA MIRANDONA, E. (2010). Garapen‐bideko ekonomiak. M.

Zurbano Irizar, E. Areskurrinaga, E. Bidaurratzaga Aurre, A. Dubois Migoya, H. Franco

Ibarzabal, Y. Jubeto Ruiz, . . . A. Mendizabal Etxabe en, Ekonomia Globala. Gizarte

globalerako oinarri berriak (or. 197‐228). Bilbo: Udako Euskal Unibertsitatea.

KELLY, R., & MOLES, R. (2000). Towards sustainable development in the mid‐west region of

Ireland. Environmental Management and Health, 11(5), 422‐432.

KELLY, R., SIRR, L., & RATCLIFFE, J. (2004). Futures thinking to achieve sustainable development

at local level in Ireland. Foresight, 6(2), 80‐90.

KEYNES, J. M. (1930). A treatesy on Money: Pure Theory on Money vol. I. London: McMillan.

http://scholar.google.es/scholar?hl=es&q=keynes%2C+j.+m.+1930&btnG=Buscar&lr

=&as_ylo=&as_vis=0 helbidetik eskuratua

KEYNES, J. M. (1937). Some economic consequences of a declining population. Eugenics

Review, 29(1), 13‐17.

KEYNES, J. M. (1998 {1936}). Enplegu, interes tasa eta diruari buruzko teoria orokorra. (C.

Busturia, Itzul.) Bilbo: Klasikoak. www.ehu.es/ehg/klasikoak/jaitsi?id=25&f=pdf


KIPPO‐EDLUND, K., HATUA‐HEIKKILA, H., MIETTINEN, H., & NISSINEN, A. (2005). Measuring the

Environmental Soundness of Public Procurement in Nordic Countries. Copenhagen:

Nordic Council of Ministers. www.norden.org/pub/miljo/miljo/sk/TN2005505


KOLSTAD, C. D. (2001). Economía ambiental. México: Osford University Press.

Tesiaren izenburua

400

LAKE, R. W. (1996). the city in 2050: how sustainable? World Transport Policy & Practice,

2/1(2), 39‐45.

LAMMING, R., & HAMPSON, J. (1996). The environment as a supply chain management issue.

Brittish Journal of Management, 7, S45‐S62.

LARRAÑAGA, M., & JUBETO, Y. (2011). Tokiko giza garapena eta genero berdintasuna. Bibo:

Hegoaren Lan Koadernoak 56. zenbakia.

LARRAZABAL ASTIGARRAGA, E. (2011). Contratatción pública con empresas de inserción:

claúsulas sociales y mercados tutelados. Revista de Derecho Social, 54, 217‐242.

LATOUCHE, S. (2008). La apuesta por el decreciminto. ¿Cómo salir del imaginario dominante?

(P. Astorga, Itzul.) Barcelona: Icaria.

LAVEZZI, A. H. (2003). Smith, Marshall and Young on division of labour and economic growth.

European Journal of the History of Economic Thought, 10(1), 81‐108.

LÉLÉ, S. M. (1991). Sustainable Development: A Critical Review. World Development, 19(6),

607‐621.

LEONTIEF, W. W. (1941). Structure of the American Economy 1919‐1929: An Empirical

Application of Equilibrium Analyis. The American Economic Review, 31(3), 608‐610.

LEWIS, W. A. (1968 {1955}). Teoría de desarrollo económico (3. ed.). (R. Stavenhagen, & Ó.

Soberón, Itzul) México: Fondo de Cultura Económica.

Ley 30/2007. (2007). de Contratos del Sector Público.

LI, L., & GEISER, K. (2005). Environmentally Responsibe Public Procurement (ERPP) and its

Implications for Integrated Product Policy (IIP). Journal of Cleaner Production, 13,

705‐715.

LI, T., ZHANG, H., YUAN, C., & LIU, Z. (2012). A PAC‐based method for construction of composite

sustainability indicators. International Journal of Life Cycle Assess, 17, 593‐603.

LINDNER, C. (1997). Agenda 21. F. Dodds en, The way forward. Beyond Agenda 21 (or. 3‐14).

United Kingdom: Earthscan.

MALTHUS, T. R. (1970 {1798}). Primer Ensayo sobre la población (3. ed.). (P. de Azcárate,

Itzul.) Madrid: Alianza.

MANKIW, G., ROMER, D., & WEIL, D. N. (1992). A Contribution to the Empirics of Economic

Growth. The Quarterly Journal of Economics, 107(2), 407‐437.

MARCELLESI, F. (2007). Desarrollo, decrecimiento y economía verde. The Ecologist para

España y Latinoamérica, 31.

Bibliografia

401

MARCELLESI, F., & PALACIOS, I. (2008). Iraunkortasunari buruzko gogoetak garapenerako

lankidetzan sartzea. Cuadernos Bakeaz(88).

MARTÍNEZ, J., & MARTÍN, M. A. (2002). Agenda 21 Local como instrumento de ordenación

territorial: La Mancha Alta Conquense. Estudio Geográficos, 248/249, 711‐731.

MARTÍNEZ‐ALIER, J. (1992). De la Economía Ecológica al Ecologismo Popular. Barcelona: Icaria.

MARTÍNEZ‐ALIER, J. (1999). Introducción a la Economía Ecológica. Barcelona: Rubes.

MARTÍNEZ‐ALIER, J. (2008). Decrecimiento sostenible ‐ Sustainable degrowth. Proceedings of

the First International Conference on Economic De‐Growth for Ecological

Sustainability and Social Equity. Paris.

MATTHEWS, D., & AXELROD, S. (2004). Whole life consideratioins in IT procurement.

International Journal of Life Cycle Assessment, 9(6), 344‐348.

MAX‐NEEF, M. (1994). Desarrollo a escala humana. Barcelona: Icaria.

MCCRUDDEN, C. (2007). Buying Social Justice: Equality, Goverment Procurement, and Legal

Change. New York: Oxford University Press.

MEADOWCROFT, J. (1999). The Politics of Sustainable Development:Emergent Arenas and

Challenges for Political Science. International Political Science Review, 20(2), 219‐

237.

MEADOWS, D. H., MEADOWS, D. L., & RANDERS, J. (1992). Más allá de los límites del crecimientp.

Madrid: El País / Aguilar.

MEADOWS, D. H., MEADOWS, D. L., RANDERS, J., & BEHRENS, W. (1972). Los límites del

crecimiento: un informe del Club de Roma sobre el predicamiento de la humanidad

(1º ed. cast). México: Fondo de Cultura Económica.

MEADOWS, D., RANDERS, J., & MEADOWS, D. (2006). Los límites del crecimiento 30 años después.

Barcelona: Círculo de lectores.

MEBRATU, D. (1998). Sustainability and sustainable development: historical and conceptual

review. Environment Impact Assessment Review, 18(6), 493‐520.

MEHTA, P. (1996). Local Agenda 21: Practical Experiences and Emerging Issues from the

South. Environmental Impact Assessment Review, 309‐320.

MEISTER, M., & JAPP, P. M. (1998). Sustainable Development and the Global

Economy:Rhetorical Implications for Improving the Quality of life. Communication

Research, 25(4), 399‐421.

MERASOVIC, M., & PESTEL, E. (1975). La humanidad en la encrucijada: segundo informe al Club

de Roma. México: Fondo de Cultura Económica.

Tesiaren izenburua

402

MICHELSEN, O., & DE BOER, L. (2009). Green procurement in Norway; a survey of practices at

the municipal and county level. Journal of Environmental Management, 91, 160‐167.

MINISTERIO DE MEDIO AMBIENTE. (2002). Estrategia de Desarrollo Sostenible Española.

Documento de consulta. www.esp‐sostenible.net helbidetik eskuratua

MORGAN, K. (2008). Greening the Realm: Sustainable Food Chains and the Public Plate.

Regional Studies, 42(9), 1237‐1250.

MORRIS, J. (1997). CEMR Local Agenda 21 Basic Guide. Brussels: CEMR.

NACIONES UNIDAS. (1993). Programa 21. Programa de acción de las Naciones Unidas de Rio.

New York: Naciones Unidas.

NACIONES UNIDAS. (1995). Informe de la Cuarta Conferencia Mundial sobre la Mujer.

A/CONF.177/20/Rev.1. Nueva York: Naciones Unidas.

http://www.un.org/womenwatch/daw/beijing/pdf/Beijing%20full%20report%20S.p

df helbidetik eskuratua

NACIONES UNIDAS. (2000.eko 09k 08). Declaración del Milenio.

NACIONES UNIDAS. (2007). Plan de Acción de Bali ‐ Decisión 1/CP.13.

http://unfccc.int/resource/docs/2007/cop13/spa/06a01s.pdf#page=3 helbidetik

eskuratua

NACIONES UNIDAS. (2011). Objetico de Desarrollo del Milenio 8. La alianza mundial para el

desarrollo: es hora de cumplir. Informe de 2011 del Grupo de Tareas sobre el desfase

en el logro de los Objetivos de Desarrollo del Milenio. New York: Naciones Unidas.

Naredo, J. M. (1996). La economía en evolución. Historia y perspectivas de las categorías

básicas del pensamiento económico. Madrid: Siglo XXI.

NAREDO, J. M. (2000). La contribución de la Ciencia Económica al tratamiento de los recursos

naturales y del medio ambiente. Ekonomia Gerizan, 7.

NATURVARDSVERKEt. (2010). Miljöanpassad offentlig upphandling. En fraga om att kunna, vilja

och första. Rapport 6325.

NEUMAYER, E. (2010). Weak versus Strong Sustainability. Exploring the limits of two opposing

paradigms. Cheltenham, UK: Edward Elgar.

NOORGARD, R. (1994). Development betrayed. The end of progress and coevolutionary

revisioning of the future. London & New York: Routledge.

NORDIC INNOVATION. (2012.eko 10k 27). Towards a new innovation policy for green growth

and welfare in the Nordic Region. www.nordicinnovation.org/publications helbidetik

eskuratua

Bibliografia

403

NURKSE, R. (1955). Problemas de formación de capital en los países insuficientemente

desarrollados. México: Fondo de Cultura Económica.

OCHOA, A., & ERDMENGER, C. (2003). Study contract to survey the state of play of green public

procurement in the European Union. Freiburg: ICLEI.

OECD. (1999). The Environmental Goods and Services Industry. Manual for Data Collection

and Analysis. Paris, France: OECD Publications Service.

OECD. (2002). Recommendation of the council on improving the environmental performance

of public procurement.

http://acts.oecd.org/Instruments/ShowInstrumentView.aspx?InstrumentID=46&Inst

rumentPID=43&Lang=en&Book=False helbidetik eskuratua

OECD. (2009). OECD in figures. Paris: OECD.

OECD. (2011). Demand‐side innovation policies. Executive summary. Paris: OECD.

OECD. (2013). Mapping out good practices for promoting green public procurement

GOV/PGC/ETH(2013)3. Paris: OECD.

OIT; CEDEFOP. (2011). Competencias profesionales para empleos verdes: Una mirada a la

situación mundial. Informe en sintésis basado en estudios realizados en 21 paises.

Ginebra: Interntional Labour Organization.

OLAIZOLA, I., & ALVAREZ DE EULATE, N. (2003). Participación en materia ambiental. C. e. San Juan

en, Medio Ambiente y Participación. Una perspectiva desde la psicología ambiental y

el derecho. Bilbao: UPV/EHU.

O'RIORDAN, T., & VOISEY, H. (1997). The political economy of sustainable development.

Environmental Politics, 6(1), 1‐23.

OSE. (2010). Empleo verde en una economía sostenible. Madrid: Observatorio de la

Sostenibilidad en España; Fundación Biodiversidad.

PARLAMENTO EUROPEO . (2011/0438 (COD)). Propuesta de Directiva del Parlamento Europeo y

del Consejo relativa a la contratación pública.

PATTERSON, A., & THEOBALD, K. S. (1996). Local Agenda 21, coompulsory competitive tendering

and local environmental practices. Local Environment, 1, 7‐19.

PEARCE, D. W., & TURNER, R. K. (1995). Economía de los recursos naturales y del medio

ambiente. (C. Abad Balboa, & P. Campos Palacín, Itzul) Madrid: Celeste.

PEARCE, D., & ATKINSON, G. (1998). The concept of sustainable development: an evaluation of

its usefulness ten years after Brundtland. CSERGE Working Paper PA 98‐02.

Tesiaren izenburua

404

PEARCE, D., & MARKANDYA, A. (1989). Blueprint for a green economy. London: Earthscan

Publications Ltd.

PEARCE, D., & TURNER, R. (1995). Economía de los Recursos Naturales y del Medio Ambiente.

Madrid: Celeste Ediciones.

PELLIZONI, L. (2001). The myth of the best argument: power, deliberation and reason. British

Journal of SOciology, 52(1), 59‐86.

PERERA, O. (2010.eko 09k). Procuring Green in the Public Sector: A checklist for getting

started. www.iisd.org helbidetik eskuratua

PERERA, O., CHOWDHURY, N., & GOSWAMI, A. (2007). State of Play in Sustainable Procurement.

Canada; New Delhi: IISD; TERI.

PERES‐NETO, P. R., JACKSON, D. A., & SOMERS, K. M. (2005). How many principal components?

stopping rules for determining the number of non‐trivial axes revisited.

Computational Statistics & Data Analysis, 49, 974‐997.

PERRINGS, C. (1987). Economy and environment. A theoretical essay on the interdependence

of economic and environmental systems. Cambridge: Cambridge University Press.

PERROUX, F. (1964). La economía del siglo XX. Barcelona: Ariel.

PERROUX, F. (1973). Nota sobre el concepto de "polo de crecimiento". F. Perroux, J.

Friedman, & J. Tinbergen en, Los polos de desarrollo y la planificación nacional,

urbana y regional (or. 9‐26). Buenos Aires: Ediciones Nueva Visión.

PIGOU, A. C. (1946 {1920}). La economía del bienestar. Madrid: M. Aguilar.

PIMENTEL, D., HURD, L., BELLOTTI, A., FOSTER, M., OKA, I., SHOLES, O., & WHITMAN, R. (1973). Food

Poduction and the World Energy Crisis. Science, 182(4111), 443‐449.

PLANMILJØ. (2010). Innovative Green Public Procurement of Construction, IT and Transport

Services in Nordic countries. Copenhagen: Nordic Council of Ministers.

PNUD. (1990). Informe sobre el Desarrollo Humano 1990. www.undp.org.

PNUD. (1998). Informe sobre el Desarrollo Humano. Madrid: Mundi Prensa.

POGUTZ, S., & MICALE, V. (2011). Sustainable Consumption and Production. An effort to

Reconcile the Determinants of Environmental Impact. Society and Economy, 29‐50.

PREBISCH, R. (1950). El desarrollo económico y sus principales problemas. New York: Naciones

Unidas, CEPAL.

PREUSS, L. (2007). Buying into our Future: Sustainable Initiatiives in Local Government

Procurement. Business Strategy and the Environment, 16, 354‐365.

Bibliografia

405

PREUSS, L. (2009). Addressing sustainable development through public procurement: the

case of local government. Supply Chain Management, 14(3), 213.

PRICEWATERHOUSECOOPERS; SIGNIFICANT; ECOFYS. (2009). Collection of statistical information on

Green Public Procurement in the EU.

PUTMAN, R. (1993). Making Democracy Work. Princeton: Princeton University Press.

QIAO, Y., & WANG, C. (2011). Issues and Challanges in Implementing China’s Green Public

Procurement Program. Journal of Environmental Protection, 1034‐1045.

RASMUSSEN, P. N. (1956). Studies in Inter‐sectoral Relations. Kobenhavn, Amsterdam: North‐

Holland.

REBELO, S. (1991). Long‐Run Policy Analysis and Long‐Run Growth. Journal of Political

Economy, 99(3), 500‐521.

REDCLIFT, M. (2000). El desarrollo sostenible: necesidades, valores, derechos. I. Barcena, & M.

Zubiaga en, Desarrollo sostenible: Un concepto polémico (or. 17‐38). Bilbo: Euskal

Herriko Unibertsitateko Argitalpen Zerbitzua.

Report on the functioning of public procurement markets in the EU:benefits from the

application of EU direcitves and challenges for the future. (30/02/2004).

http://ec.europa.eu/internal_market/publicprocurement/docs/public‐procurement‐

market‐final‐report_en.pdf helbidetik eskuratua

REPÚBLICA DE BOLIVIA ASAMBLEA CONSTITUYENTE HONORABLE CONGRESO NACIONAL. (2009).

Constitución Política del Estado.

http://www.planificacion.gob.bo/files/nueva_constitucion_politica_del_estado.pdf


RICARDO, D. (1973 {1817}). Principios de Economía Política y Tributación. Madrid: Seminarios

y Ediciones S.A.

RICARDO, D. (1995 {1817}). Ekonomia politikoaren eta tributazioaren printzipioak. (B.

Bakaikoa, Itzul.) Bilbo: Klasikoak S.A.

RIMMINGTON, M., SMITH, J. C., & HAWKINS, R. (2006). Corporate Social Responsability and

sustainable public porcurement. Brittish Food Journal, 108(10/11), 824‐837.

ROBBINS, L. (1974). Teoría del Desarrollo Económico en la historia del Pensamiento

Económico. Barcelona: Ariel.

RODRIK, D. (2006). Goodbye Wshington Consensus, Hello Washington Confunsion? A review

of the World Bank's EconomicGrowth in the 1990s: Learning from a Decade of

Reform. Journal of Economic Literature, XLIV, 973‐987.

Tesiaren izenburua

406

ROSENSTEIN‐RODAN, P. N. (1960). Notas sobre la teoría del "gran impulso". H. S. Ellis, & H. C.

Wallich en, El desarrollo económico y America Latina (or. 67‐93). México ‐ Buenos

Aires: Fondo de Cultura Económica.

ROSTOW, W. (1959). The Stages of Economic Growth. The Economic History Review, 12(1), 1‐

16. Eskuratze‐eguna: 2012.eko 01k 09. Iturria: url:

http://www.jstor.org/stable/2591077

RUGINA, A. N. (2000). A critique of pure reason and of practical reason in economics: on the

threshold of a third revolution in economic thinking. International Journal of Social

Economics, 27(5), 521‐562.

SACHS, J. D., & WARNER, A. M. (1999). The big push, natural resource booms and growth.

Journal of development economics, 59, 43‐76.

SACHS, W. (1999). Planet dialectics. Explorations in environment and develpoment. London:

Zed Books Ltd.

SACHS, W., & SANTARIUS, T. (2007). Un futuro justo. Recursos limitados y justicia global.

Barcelona: Icaria.

SALA‐I‐MARTIN, X. (2000). Apuntes de crecimiento económico. Barcelona: Antoni Bosch.

SCHEINEDER, F., KALLIS, G., & MARTÍNEZ‐ALIER, J. (2010). Crisis or opportunity? Economic

degrowth for social equity and ecological sustainability. Introduction to this special

issue. Journal of Cleaner Production, 18, 511‐18.

SCHIEDERIG, T., TIETZE, F., & HERSTATT, C. (2012). Green innovation in technology and innovation

management‐ an exploratory literature review. R&D Management, 42(2), 180‐192.

SCHNEIDER, F. (2010). Degrowth of Production and Consumption Capacities for social justice,

well‐being and ecological sustainability. 2nd Conference on Economic Degrowth for

Ecological Sustainability and Social Equity (or. 1‐20). Barcelona:

Research&Degrowth, ICTA, UAB.

SCHUMACHER, E. F. (2011 {1973}). Lo pequeño es hermoso. (O. Margenet, Itzul.) Madrid: Akal.

SCHUMPETER, J. A. (1967 {1912}). Teoría del desarrollo económico.

SCHUMPETER, J. A. (1994 {1954}). Historia del análisis económico (1. ed.). Barcelona: Ariel

Economía.

SCHUMPETER, J. A. (2002 {1939}). Ciclos Económicos. Análisis teórico, histórico y estadístico del

proceso capitalista. (F. Estapé, Itzul.) Zaragoza: Prensas Universitarias de Zaragoza.

SELMAN, P. (1998). Local Agenda 21: subtance or spin? Journal of Environmental Planning and

Management, 41(5), 533‐554.

Bibliografia

407

SMITH, A. (1994 {1776}). Investigación sobre la naturaleza y causas de la riqueza de las

naciones (8. ed.). México: Fondo de Cultura Económica.

SO, A. Y. (1990). Social change and development: modernization, dependency, and world‐

system theories. Newbury Park, California: SAGE.

SOBEL, J. (2002). Can we trust social capital? Journal of Economic Literature, 40(1), 139‐154.

SOLER‐ROVIRA, J., & SOLER‐ROVIRA, P. (2008). Assesment of aggregated indicators of

sustainability usig PCA: the case of apple trade in Spain. 6th International

Conference on LCA in the Agri‐Food Sector, (or. 133‐143). Zurich.

SOLOW, R. M. (1956). A contribution to hte Theory of Economic Growth. Quarterly Journal of

Economics, 70(1), 65‐94.

SOLOW, R. M. (1974). Intergenerational equity and exhaustible resources. Review of

Economic Studies Symposium, 29‐46.

SOLOW, R. M. (1976). La teoría del crecimiento. Una exposición (Conferencias "Radcliffe"

Pronunciadas en la Universidad de Warwick en 1969). México: Fondo de Cultura

Económica.

SOLOW, R. M. (2009). The Economics of Resources or the Resources of Economics. Journal of

natural resources policy research, 1(1), 69‐82.

SPANGENBERG, J. H., & HINTERBERGER, F. (2002). Post Barcelona ‐ Beyond Barcelona:

Recommendation for the integration of sustainability indicators.

http://web205.vbox‐01.inode.at/Data/seri/publications/documents/02‐

04_Post%2BBeyond‐Barcelona‐eng.pdf helbidetik eskuratua

STEURER, R., BERGER, G., KONRAD, A., & MARTINUZZI, A. (2007). Sustainable Public Porcurement in

EU Member States: Overview of goverment initiatives and selected cases.

Sustainable Public Porcurement in EU Member States: Overview of goverment

initiatives and selected cases, Vienna University of Economics and Business

Administration, RIMAS ‐ Research Institute for Managing Sustainability, Viena.

STIGLITZ, J. E. (1998). Más instrumentos y metas más amplias para el desarrollo. Hacia el

Consenso Post‐Washington. Instituciones y Desarrollo, 13‐57.

STIGLITZ, J. E., SEN, A., & FITOUSSI, J.‐P. (2009). Informe de la Comisión sobre la Medición del

Desarrollo Económico y del Progreso Social. Commission on the Measurement of

Economic Performance and Social Progress. http://www.stiglitz‐sen‐

fitoussi.fr/en/index.htm helbidetik eskuratua

Tesiaren izenburua

408

SUBIRATS, J. (2000a). El factor meridional: ¿Hay una vía propia de la Europa del Sur hacia la

sostenibilida? N. Font, & J. Subirats en, Local y sostenible. La Agenda 21 Local en

España (or. 259‐279). Barcelona: Icaria.

SUBIRATS, J. (2000b). Presentación. N. Font, & J. Subirats en, Local y sostenible. La Agenda 21

Local en España (or. 7‐8). Barcelona : Icaria.

SUSTAINABLE DEVELOPMENT COMMISSION. (2009). Prosperity without Growth? ‐ The transition to

a sustainable economy. http://www.sd‐commission.org.uk/publications.php?id=914


SWAN, T. W. (1956). Economic Growth and Capital Accumulation. Economic Review, 32(2),

334‐361.

TARASCIO, V. J. (1971). Keynes on the sources of Economic Growth. The Journal of Economic

History, 31, 429‐444.

TOBIN, J. (1996). Full employment and growth: theory and policy. Cambridge: MIT press.

TODARO, M. P. (1997). Economic Development. London: Longman.

TORTOSA, J. M. (2009). Sumak Kawsay, Suma Qamaña, Buen Vivir.

http://www.fundacioncarolina.es/es‐

ES/nombrespropios/Documents/NPTortosa0908.pdf helbidetik eskuratua

TREPTE, P. (2004). Regulating Procurement. Oxford: Oxford University Press.

TWYMAN, C. (1998). Rethinking community resource management: managing resources or

managing people in westerm Botswana? Third World Quarterly, 19(4), 745‐770.

UL HAQ, M. (1995). El paradigma del desarrollo humano. Síntesis de Mahbub ul Haq.

Reflexiones sobre Desarrollo Humano. en Oxford University Press, accesible en

http://www.desarrollohumano.cl/pdf/1995/paradigma95_2.pdf.

UNDESA/DSD. (2001). Indicators of sustainable development: framework and

methodologies. New York: UN Division for Sustainable Development.

UNEP. (1978). REPORT OF THE GOVERNING COUNCIL on the work of its sixth session. New

York: United Nations.

UNEP. (2009). Mainstreaming Sustainable Consumption and Production and Resource

Efficiency into Development Planning. United Nations Environment Programme.

UNEP. (2011). Marrakech Task Force on Suntainable Public Procurement led by Switzerland.

Paris: Swiss Federal Office for the Environment (FOEN).

UNEP; UNOPS; ILO; ITC ILO. (2011). Buying for a Better World. A guide on Sustainable

Procurement for the UN System. UNEP.

Bibliografia

409

UNESCAP. (2011.eko 3k 3). Greening Growth in Asia and the Pacific.

http://www.unescap.org/esd/environment/publications/gg_asia_pacific/GreeningG

rowth.pdf helbidetik eskuratua

VALCÁRCEL. (2006). Génesis y evolución del concepto y enfoques sobre el desrrollo.

Documentos de investigación. Pontificia Universidad de Perú.

VILLALBA, U., LARRAÑAGA, M., & JUBETO, Y. (2011). Tokiko Giza Garapena, genero‐ekitatea eta

partaidetza Euskal Lankidetzaren hamar urteko epean. Ekuador, Guatemala, Peru

eta SEAD: 1998‐2008. Bilbo: Hegoaren Lan Koadernoak 55. zenbakia.

WALKER, H., & BRAMMER, S. (2009). Sustainable procurement in the UK public sector. Supply

Chain Management: An International Journal, 14(2), 127‐38.

WBCSD. (2000). Eco‐efficiency. Creating more value with less impact. Geneva (Switzerland):

WBSCD.

WBCSD. (2008). Sustainable Consumption Fact and Trends from a Bussiness Perspective.

Geneva: Worl Business Council for Sustainable Development.

WCED. (1987). Our Common Future, Chapter 2: Towards Sustainable Development.

Eskuratze‐eguna: 2011.eko azaroak 24. Iturria: http://www.un‐

documents.net/wced‐ocf.htm

WOOLCOCK, M. (2001). The place of social capital in understanding social and economic

outocomes. The contribution of Human and Social Capital to Sustained Economic

Growth and Well‐Being. Human Resources Development Canada (HRDC) and OECD.

WORLD BANK. (2005). Economic Growth in the 1990s: Learning from a Decade of Reform.

Washington D.C.: World Bank.

Erosketa eta kontratazio publiko berderako ekimenak · Erosketa eta kontratazio publiko berderako...

Documents

Transcript of Erosketa eta kontratazio publiko berderako ekimenak · Erosketa eta kontratazio publiko berderako...