ERLAZINO FUNTZINOAZENTZUMENAK

IKUSMENAren organoa begia da.

Argia begi niniaren bidez sartzen da. Irisa uzkurtu eta dilatatu egiten da, zenbat argi pasatu dan

graduatzeko. Kristalinoak, objetuak fokuratzen dauz. Erretineak, kristalinoak fokuratutako irudiak jasoten dauz

eta hor lehenengo irudia sortzen da. Ikusmen nerbioa, irudiak garunera igortzen dau eta guk

ikusten dogun irudia sortzen da.

DASTAMENAren organoa mihina da eta USAIMENArena sudurra.

Dastamen papilak mihinan dagoz, eta halan beiztutako zaporeak garunera doaz dastamen nerbioaren bidez.

Airea sudurretik sartzen da eta sudur hobietara doa. Airea pituitariara heltzen da eta hor usain sentsazinoak

garunera doaz, usaimen nerbioaren bidez.

ENTZUMENAren organoa belarria da.

Soinua belarritik sartzen da eta kanpoko entzumen hoditik aurrera doa.

Soinua tinpanora heltzen da eta bibratzen hasten da. Mailu, ingude eta estribo izeneko hiru hazurtxotik igaroten

da soinua, eta barruko belarrira heltzen da. Barraskiloak, bibrazinoak jasoten dauz, seinale bihurtzen

dauz eta garunera doaz, entzumen nerbioaren bidez eta garunean soinuak interpretatzen dira.

IKUMENAren organoa azala da eta azala epidermisaz eta dermisaz osotuta dago.

Dermisan, ikumen nerbio amaierak ikumen sentsazinoak jasoten dauz.

NERBIO SISTEMEANerbio sistemearen zelulak neurona deitzen dira. Neuronak estimuluak alkarri igorten deutsiez, bulkada elektrikoen bidez. Nerbio sistemeak, bi zati nagusi daukaz: nerbio sistema zentrala eta nerbio sistema periferikoa.

Nerbio sistema zentrala: entzefaloz eta bizkarrazur muinaz osotuta dago. Entzefaloa garunez, zerebeloaz eta bizkarrazur erraboilez osotuta dago.

Garuna entzefaloren zatirik handiena hartzen dau. Oroimena, emozinoak eta borondatezko ekintzak kontrolatzen dauz.

(adibidez, ibiltea edo idaztea)

Zerebeloa orekea eta mogimendua koordinatzen dau.

Bizkarrazur erraboileak, entzefaloa eta bizkarrazur muina lotzen dauz eta ohartu bako mogimenduak kontrolatzen dauz.

(adibidez, arnasketea, bihotzen taupadak edo betuleen mogimenduak)

Bizkarrazur muina, bizkarrazurraren barruan dago. Nerbio ehunezko kordoi bat da, nerbioen bidez gorputz atalak entzefaloagaz lotzen dauz eta ekintza erreflexuez arduratzen da.

Nerbio sistema periferikoa bi zati daukaz: zentzumen nerbioak eta nerbio motorak.

Zentzumen nerbioek, bost zentzumenek jasotako informazinoa entzefalora eroaten dabez.

Nerbio motorrek, entzefaloak erabagitako erantzuna muskuluetaraino eroaten dabe.

LOKOMOZINO APARATUABi zatitan banantuta dago: hazur sistemea eta muskulu sistemea

HAZUR SISTEMEAGure gorputzari formea emoteaz eta eusteaz arduratzen da. Hazurrek eta kartigoloek osotzen dabe.

Hazurrak organo gogorrak eta zurrunak dira. Hiru motatako hazurrak dagoz: hazur luzeak (adibidez, femurra), hazur laburra (adibidez, eskuko hazurrak) eta zapalak (adibidez,

frontala). Hazur bi edo gehiago alkartzen diranean, artikulazinoak

osotzen dabez. Bi motatako artikulazinoak dagoz: finkoak eta mogikorrak.

Finkoak, lotura oso estua danean eta hazur horrek ez dira mogitzen, adibidez,garazurraren zatiak.

Mogikorrak, hazurrak mogimenduak, txikiagoak edo handiagoak egiten dabezanean, adibidez ukondoa eta

orkatilea.

Kartilagoak malguak eta gogorrak dira, organoak osotzen dabez, adibidez, belarria edo sudurra, eta artikulazinoak estalten dabez.

MUSKULU SISTEMEAMuskuluak, uzkurtzean, laburtu egiten dira, eta erlaxatzean, luzatu. Gure gorputzeko tendoiak, muskuluak eta hazurrak lotzen dauz.

EGILEA: DAYANNARA