Erakuslehioak gara

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzanlantzeko Unitate Didaktikoa

Norberaren erabakietanpublizitatearen eragina

murrizteko giltzak

Aurkibidea1. Atala: Unitate didaktikoa .................................... 3

1. Sarrera .............................................................................................. 4

2. Helburu orokorrak ........................................................................ 5

3. Gaitasunak ...................................................................................... 7

4. Edukiak ............................................................................................ 8

5. Jarrerak ........................................................................................... 9

6. Metodologia ................................................................................... 9

7. Ebaluazioa ..................................................................................... 10

8. Harremanen bukaerako taula ................................................ 11

2. Atala: Ikaskuntza-blokeak .............................. 12

1. Blokea: Publizitatea .................................................................... 13

2. Blokea: Publizitate ez-zilegia eta elikadura-industria ....... 18

3. Blokea: Elikadura-industria, boterea eta osasuna: Nork

egiten ditu legeak? Nork hartzen ditu erabakiak? .......... 22

3. Baliabideak ........................................................ 30

4. Ikasleak ebaluatzeko errubrika ..................... 38

1. AtalaUnitate didaktikoa

3

bai eta beharrezko tresnak ere hezkuntza mundu osoko biztanleriarentzako tresna eraldatzaile bilaka dadin. Beraz, ezinbestekoak dira ikuspegi kritikoagoa eduki ahal izateko oro har sistemaren gainean, eta erreakzioak eragiteko eta arazoak konpontzen jakiteko. Finean, asmoa da, behin proiektua bukatutakoan, kontsumoan eta elikaduran aztura-aldaketa arduratsuagoa eragin izana.

Unitatea hiru bloketan dago egituratuta:

1. Publizitatea2. Publizitate ez-zilegia eta elikadura-industria3. Industria, boterea eta osasuna: nork egiten ditu legeak? Nork hartzen ditu erabakiak?

Unitatean aurrera egin ahala, publizitatearen munduan ere sakontzen da.

Gidak bi atal ditu. Lehenengoan, unitate didaktikoaren osagai nagusiak azaltzen dira: hiru bloke didaktikoak osatzen dituzten edukiak aurkezten dira, baita bloke bakoitzaren helburu nagusiak eta zehatzak ere. Landuko diren edo unitate didaktiko honek sustatuko dituen gaitasunen berri ematen da. Jarraian, lan metodologikoaren zenbait alderdi azaltzen dira, hala nola ebaluazioa, eta, azkenik, laburpen-taula bat informazio guztia biltzeko eta laburbiltzeko. Bigarren atalean, blokeetan banaturiko ikaskuntza-jarduerak ageri dira.

Baliabide didaktiko hau sortu da diziplinen arteko materiala izan dadin; hala, hainbat ikaskuntza-arlotatik lan daiteke, nahiz eta komeni den azpimarratzea eduki gehienak lotuta daudela Gizarte Zientzien eta Informazioaren eta Komunikazioaren Teknologien curriculum-arloekin.

Jaten dugun hori baldinbagara, publizitatea gara?

Hausnarketa hori egokia da elikadura-industriako publizitatearen mundurako atea irekitzeko, eta hark eragin du baliabide pedagogiko hau, izena jartzearekin batera.

Alimentacción VSF Herrien Bidezko Elikadura elkarteak bultzaturiko ekimena da, gizarte- eta hezkuntza-mailan eragiteko. Ikaskuntzako hezkuntza-komunitatearentzako sentsibilizazio-, hezkuntza- eta euskarri-proiektua da. Unitate hau sortu da Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan (DBH) lan egiten duten profesionalentzat. Alimentacciónaren helburua da kontzientzia kritikoa eragitea eta ekintza sustatzea gure elikadura-ereduak jendartean, ekonomian eta ingurumenean sortzen dituen ondorioei dagokienez. Hala, ekimen honek bestelako eredua sustatzen du, elikadura-burujabetzaren printzipioetan oinarrituta eta genero-ikuspegia barneratuta, landa-mundu biziaren alde eginda.

Unitate didaktiko hau “Somos publicidad”, Alimentacción ekimenaren baitan dago. Kasu honetan, gaiak gehiago erreparatzen dio elikadura-industriaren baitako publizitateari: zein elikagai-mota sustatzen duen, nola eragiten digun kontsumitzaileoi, publizitatearen arriskua haurrentzako ordutegietan, salmenta- eta marketin-estrategia zilegi eta ez-zilegiak, eta nazioarteko eta estatuko lobbyen parte-hartzea mundu osoko eta gure etxeetako hezkuntza-politiketan. Laburbilduta, bigarren hezkuntzako ikasleek ezagutzen ez duten mundu batean sartuko gara, publizitatearen aurpegi biak ezagut ditzaten.

Unitate didaktiko honen helburua da derrigorrezko bigarren hezkuntzako irakasleentzako baliabidea izatea, ikasleen artean ondokoak sustatzeko: jasotzen duten eta jaso beharko luketen publizitate-mota ezagutzea eta horretaz jabetzea, norberarentzako elikagai-mota egokienaz eta Lurra planetarako elikadura-ekoizpen mota egokienaz ohartzea, hala nola pentsamendu kritikoa eta etorkizunari begirako ikuspegia garatzea. Azken bi horiek Alimentacción ekimenaren xede nagusietako baten muina dira,

1. Sarrera

4

5

2. HelburuakPrograma hau diseinatuta dago helburu nagusi bat eta 3 zehatz betetzeko; horiek egituratzen dituzte programa osatzen duten 3 bloke didaktikoak.

Helburu nagusia

Kontzientzia kritikoa eragitea publizitateak gure kontsumo-azturetan duen eraginaren gainean, elikadura-industriak erabiltzen duen publizitate engainagarria ezagutzea eta kontsumitzaileen jaki-erosketan aztura-aldaketa bultzatzea.

Helburu zehatzak

1. Publizitatearen esanahia eta estrategiak ezagutzea, bai eta publizitate engainagarriaren kontzeptua ere.

Publizitatea kontzeptu anitza da, hau da, ez du adosturiko definizio bakarra. Erakunde bakoitzak bere interesen arabera definitzen du, eta munduko herrialde askok haien interes sozial, politiko eta komertzialen arabera arautzen dute. Funtsezkoa da ezagutza-oinarri bat eskaintzea hurrengo helburuak landu ahal izateko eta ikasleak kontzeptu-mailan kokatzeko.

Honela definitzen da publizitate engainagarria: “Edozein modutan, aurkezpena barne, hartzaileak okertzera eramaten dituen publizitate oro, edo eragiten duena eta, izaera engainagarria duela-eta, haien jokabide ekonomikoari eragin diezaiokeena, edo, arrazoi horiengatik, lehiakidea kaltetzen duena edo kalte dezakeena”.

Beraz, ikus dezakegu publizitate engainagarria publizitate ez-zilegi mota bat dela. Hau da, ez dator bat legearekin eta, horrenbestez, salagarria da.

Garrantzitsua da, era berean, publizitatea eta bere estrategiak ezagutzea, jakitea zeran datzan publizitate engainagarria eta zein testuingurutan topa dezakegun. Horrek lagunduko digu gure elikadura-kontsumoari buruzko iritzi kritikoak sortzen eta ez honen sugestionatuta egoten publizitate-mota horren eraginez.

2. Produktuen salmentak areagotzeko elikadura-industriaren estrategiak ezagutzea (bereziki publizitatearen arlokoak).

Hasiera-hasieratik, oso argi eduki behar da ondokoa: nekazaritza-industriak eta elikadura-burujabetzak oso ikuspegi desberdinak dituzte elikadurari dagokionez; izan ere, lehenengoarentzat negozioa da, eta bigarrenarentzat, aldiz, giza eskubidea.

Publizitatearen industriaren eta elikadura-industriaren (ia erabat nekazaritza-industriako ereduak irudikatuta) artean sorturiko mendekotasuna ezagutzeak eta ulertzeak informazio gehiago ahalbidetzen digu, eta elikadura-kontsumorako ondo oinarritutako iritzi kritikoa eratzen laguntzen du. Halaber, lagundu egiten du legez kontra egindakoak ikusgaiago jartzen, bai eta lobbyekiko gobernuen konplizitatea ere, industriaren aldeko politikak eta enpresek etekinak lor ditzaten pentsaturiko ekonomia-eredua sustatzen dituzten neurrian, pertsonen osasun eta ongizaterako eredua bultzatu ordez.

Elikadura-industriak, bereziki azukrearenak, hainbat jardunbide eta tresna erabiltzen ditu nagusiki hiru gauza lortzeko:

Berme zientifikoa eta herri-administrazioena eskuratzeko haien diskurtso, proposamen eta produktuetarako.

Elikadura txarraren benetako arrazoiak ezagutzera ematen dituzten proposamenak blokeatzea eta pantaila babesle moduan jokatzen duten beste batzuekin ordezkatzeko. Pantailok benetakoak dirudite, gerturatzen zaren arte. Haien irudia osasunarekin lotzeko, hots, zabaltzen dituzten mezuek ideia jakin hau gara dezaten: elikadura osasungarria sustatzeaz arduratzen dira eta elikadura txarraren kontrako borroka aktiboan parte hartzen dute.

Baieztapen horiek sinets ditzagun, haien estrategia eta arma guztiak erabiltzen dituzte, eta, hala, fundazioen, eskolen, laborategien eta abarren egundoko egitura sortzen dute haien lehentasunen arabera baliatzeko.

gomendagarriena guretzat. Horrexegatik da hain garrantzitsua unitate didaktiko hau. Begiak irekitzea, publizitatean ikusten duguna eta horretaz dakiguna ebaluatzea, bestelako balio-judizioak eraikitzea eta ikaskuntzak eskuratzea, zein kontsumo-mota egin nahi dugun aukeratzeko gai izan gaitezen. Laburbilduta, oinarrituriko erabakiak hartzea, arduratsuak izanik gure gorputzarekin, ondorio sozialekin, unean uneko produktuaren ekoizpen-katearekin eta lan horrekin lotutako jendearekin, eta Lurra planetarekin.

Ondoko taulan, helburu nagusiak jaso ditugu, eta nola dibertsifikatzen diren bloke bakoitzerako helburu zehatzetan:

Erreakzionatzeko eta begiak ireki ahal izateko, bertatik bertara ezagutu behar dira antzezpen horretan baliatzen diren teknikak eta parte hartzen duten konplizeak.

3. Aztura-aldaketa sustatzea kontsumo informatuago eta arduratsuagorako.

Iragarkiek etengabe bonbardatzen gaituzte, formatu-mota guztietan eta edonoiz zein edonon: kaletik gabiltzanean, musika entzuten dugunean, gimnasioan edo lanean, merkataritza-gunean, autobusean, metroan... Iragarki horiek gugan bultzatzen duten kontsumitzeko modua ez da beti osasungarriena eta

Bloke didaktikoa Helburu zehatzak Ikaskuntza-helburuak

1. Publizitatea

2. Elikadura: giza eskubidea ala negozioa: elikadura-industriaren estrategiak

3. Susmoa eragiten eta hobeto kontsumitzeko aukerak bilatzen: beharrezko informazioa eta erosi aurretik jasotzen duguna. Aztura-aldaketa sustatzea kontsumo informatuago eta arduratsuagorantz egiteko

Publizitate engainagarriaren esanahia eta estrategiak ezagutzea.

Produktuen salmenta areagotzeko elikadura-industriaren estrategiak ulertzea (bereziki publizitatearen arlokoak).

Ulertzea zer den Kontsumitzaile Arrunt normalean informatua eta dezente arretatsua

• Publizitatearen, publizitate ez-zilegiaren eta engainagarriaren kontzeptua ezagutzea.• Publizitatearen estrategiak ezagutzea.• Publizitate-baliabideak bereiztea.• Publizitateak sustatzen dituen estereotipoak ezagutzea (sozialak, generokoak, kontsumokoak, etab.).

• Jakien etiketak ulertzea.• Industriak kontsumitzaileak haren produktuetara erakartzea lortzeko baliatzen dituen erakargarriak ezagutzea.

• Ulertzea elikadura-industriaren eta pertsonen eta erakunde zientifikoen eta legegileen arteko eragina eta harremanak.• “Errealitatea” eta “iritzia” bereizten ikastea.• “Susmo” eta “zorroztasun” jarrera garatzea egia bilatzeko, elikaduraren eta osasunaren gaineko artikulu eta iritzi ustez zientifikoei dagokienez.

1. taula. Bloke didaktikoak eta helburuak

6

7

3. GaitasunakEspainiako Errege Akademiak (RAE) honela definitzen du gaitasuna: “Zerbait egiteko edo kontu jakin batean esku hartzeko trebezia edo egokitasuna”. Hau da, trebetasunen, ezagutzen eta jarreren konbinazioa da, testuingurura egokituta, ahalmena ematen duena jendartean zuzen jokatzeko. Gida didaktiko honek hainbat esparrutako gaitasun anitz jorratuko ditu, batzuk sakonago, eta jada badaudenek garapen-bidean jarraitu ahal izango dute.

Jarraian, gida honetan proposaturiko jarduerek sendotuko dituzten gaitasunen zerrenda duzue:

3.1 Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna• Prest egotea elkarrizketa kritiko eta eraikitzailerako.• Ahozko eta idatzizko testuak sortzea, gertueneko errealitateari buruzko ideiak, sentipenak, esperientziak eta iritziak argi eta txukun adierazteko moduan.• Landutako gaiei buruzko testu jakin batean errealitatea eta iritzia bereiztea eta mezu ez-esplizituak ulertzea.• Ulermen-trebeziak eskuratzea hizkuntzaren erabilera sozial eta komertzialen gainean, hizkuntza-estereotipiak saiheste aldera.

3.2 Oinarrizko gaitasuna zientzian eta teknologian• Frogetan eta argudioetan oinarritutako erabakiak hartzea.• Datuak eta horien egiazkotasuna errespetatzea.• Grafikoak eta irudikapen matematikoak aztertzea.

3.3 Gaitasun digitala

• Landutako gaiekin lotutako informazioa bilatzea, topatzea eta antolatzea, informazioaren teknologiak erabiliz.• Hainbat lengoaia kudeatzea (testuala, numerikoa, ikonikoa, bisuala, grafikoa eta soinuduna) esku arteko edukiak lantzeko.• Baliabide teknologikoak erabiltzea arazoen berri emateko eta berauek konpontzeko.

3.4 Ikasten ikasteko gaitasuna

• Jakitun izatea norberak zer dakien eta zer ez.• Nork bere burua ikasteko motibatzea.• Ideiak eta konponbideak elkarrekin eraikitzera bideratutako lankidetza eta elkarlaneko ikaskuntzako dinamikak ezagutzea.• Azalpen zentzudunak bilatzea ekintzak ulertzeko, aztertutako informaziotik ondorioak ateraz.• Norbere ideiak eta iritziak kontrastatzea gainerako ikaskideei entzunez, ahozko jardueren eta ikasgelako eztabaiden bitartez.

3.5 Gaitasun soziala eta herritartasuna• Berdintasun-kontzeptuak ulertzea, diskriminaziorik eza gizon eta emakumeen artean, talde etniko eta kulturalen artean.• Iritzi kritikoa garatzea landutako gaien ez bestelako errealitate eta fenomeno sozialen ezagutzaren bidez (elikadura-industriaren interes ekonomikoak, osasuna, generoa, publizitatea...).• Elkartasuna, interesa, koherentzia eta arazoak konpontzeko nahia adieraztea.• Interesa izatea garapen sozioekonomikoan eta gizarte-ongizatea hobetzen laguntzeko.• Pentsaera kritikoa garatzea, eskura dugun informazioa aztertzen, eraikitzen eta berriz balioesten lagun dezan.• Etorkizunari begirako ikuspegia izatea, jabetzearekin batera gure ekintzak zenbat eta iraunkorragoak izan, orduan eta ziurrago egongo garela etorkizun hobea izango dugula, bai gutako bakoitzak, bai munduko gainerako biztanleriak.

3.6 Gaitasun kulturala eta artistikoa

• Adierazpen-askatasuna aintzat hartzea.• Landutako gaiekin lotutako adierazpen kulturalak ezagutzea eta balioestea.

3.7 Autonomia pertsonalerako gaitasuna• Erantzukizunak nork bere gain hartzea eta erabakiak hartzea proposatutako jarduerak ebazteko prozesuetan.• Kontzientzia etikoa garatzea norbere ekintzen arrazoien eta ondorioen gainean.• Helburu zehatzak ezartzea (banakoak eta kolektiboak) jarduerak egiteko.• Eguneroko bizimoduan jokabidea hobetzeko aukerak aintzat hartzea (ikasgelako taldearekiko, jendartearekiko, kontsumoarekiko, elikadurarekiko, institutuarekiko, etab.).

4. EdukiakUnitate didaktiko honen edukiak funtsezko 3 bloketan banatzen dira:

1. Publizitatea:

a. Publizitatearen kontzeptua.b. Publizitate-estatistikak.c. Publizitatearen estrategiak eta baliabideak.d. Publizitateak sustatzen dituen estereotipoak.

2. Publizitate ez-zilegia eta elikadura-industria:

a. Publizitate ez-zilegiaren kontzeptua.b. Jakien etiketak.c. Ondokoetan oinarritutako engainuak: “osasungarriak”, “funtzionalak”, “elikagarriak”, “naturalak”, “etxekoak”.

3. Elikadura-industria, boterea eta osasuna: nork egiten ditu legeak? Nork hartzen ditu erabakiak?

a. Elikadura-industriaren ikuspegiak elikaduraren gainean.

b. Elikadura-industriaren eta herri-administrazioen arteko harremana.c. Elikadura-industriaren eta hedabideen arteko harremana.d. Elikadura-industria eta zientzia.

8

9

5. JarrerakGaitasunak lantzeaz gain, ondoko jarrerak ere bultzatuko dira:

• Erantzukidetasuna eta elkartasuna munduarekin eta planetarekin.• Kontzientziazioa kontsumo-azturen eta egungo arazoen (osasunarekin, ingurumenarekin, ekonomiarekin eta jendartearekin lotuak) arteko harremanen gainean.• Kontzientzia kritikoa publizitatearen munduaren gainean.• Bizi-aztura osasungarriak, batik bat elikadurarekin lotutakoak.• Erantzukizun-sena garatzea kontsumitzeko orduan.

6. MetodologiaUnitate didaktiko honetan, ikasleak dira protagonistak, eta jarduerak diseinatuta daude jarrera aktibo eta arduratsua sustatzeko. Proiektuak parte hartzera gonbidatzen du. Jarduerak pentsatuta daude ikaskuntza eraikitzailea eta testuinguruan jarria sustatzeko:

• Eraikitzailea, ikasleek eurek eraikiko baitituzte beren ezagutzak, haien interpretazioen, pertzepzioen eta esperientzien arabera, aurretiko ezagutzak eta ondoren eskuratuko dituztenak oinarri.

• Testuinguruan jarria, zeren eta ikasleen inguruneak benetako aukerak eskainiko dizkie ikasitakoa aplikatzeko: erostera joateko, kaletik paseatzeko edo metroan sartzeko orduan, aldizkariak eta egunkariak irakurtzean, albistegiak ikustean edo, beste barik, telebista aurrean daudenean (publizitate esplizitua zein subliminala), besteak beste.

Hemen topatuko dituzten jardueretako asko ebatzi beharreko arazo edo egoera zehatz bat dakarren ikaskuntzan daude oinarrituta. Proiektuak hiru ataza dauzka informazioa bilatzeko, artikuluak irakurtzeko, diagramak eta grafikoak aztertzeko, idazkiak laburbiltzeko eta sortzeko, material grafikoak eratzeko, ahozko aurkezpenak eta eztabaidak egiteko, kasuak aztertzeko eta rol-jokoak antzezteko. Ikaskuntza horren ardatza ikasleak dira, integratzailea da, elkarlanekoa eta errepikakorra.

Talde-lanaren metodologiak ibilbide luzea du. Izan ere, eginkizunak banatzeko gaitasuna garatzen du, hala nola rol arduratsua barneratzea eta autonomia, norbanakoarena zein talde-mailakoa, bai eta ikaskuntza soziokulturala ere, ezagutzak eta jarduerak egiteko lana taldeko gainerako kideekin partekatzen diren heinean.

Azkenik, nabarmendu beharra dugu jarduerak berariaz diseinatuta daudela ikaskuntza induktiboa sustatzeko, zehatzetik orokorrera. Gomendatzen dizuegu jarduerak ageri diren ordenan egitea; hala, esperientzia aberasgarriagoa eta osatuagoa izango da irakasleentzat nahiz ikasleentzat.

• Aintzat hartu ikasleak gai diren harremanak ezartzeko elikadura-azturen, publizitate-estrategien, kontsumo-ereduaren eta jendarte eta ingurumenaren gaineko ondorioen artean.• Behatu ikasleek aktiboki parte hartzen duten eginkizun kolektiboetan, besteen ideiak errespetatzen dituzten, denek batera egin beharreko eginkizunen planifikazioan eta antolaketan parte hartzen duten, konponbideak bilatzen eta erantzukizunak euren gai hartzen dituzten.

Unitate didaktiko honetan iradokitako ebaluazio-jarduerek hainbat bide ematen dituzte: eguneroko behaketa, irakasleen aintzat hartze objektiboa, ikasleen autoebaluazioa eta taldekako autoebaluazioa, kolektiboa.

Programaren amaieran, ebaluazio-errubrika adibide bat topatuko duzue ikasleak ebaluatzeko, eta, era berean, autoebaluaziorako errubrika bat ere paratu dugu (berbera izan daiteke, baina sinplifikatua funtsezko lau helburu didaktikoekin); horiek prozesuaren hasieran erabiliko ditugu ikaskuntza-emaitzen berri emateko eta berauek adosteko (haiengandik zer espero den hobeto jakin dezaten).

Ikastetxeko curriculum-programazioan proposatzen den unitate didaktikoaren sarrerak bide ematen du jada aurreikusitako ebaluazio-mekanismoak erabiltzeko, ahalmena ematen dutenak aintzat hartzeko noraino eskuratu dituzten ikasleek ezagutzak eta lortu nahi diren gaitasunak -orokorrak eta zehatzak-.

Jarduera hauen ebaluazioa ebaluazio orokorrerako metodologian txertatuko da, curriculum-arlo guztiei aplikatzen zaiena. Ebaluazio horretarako funtsezko osagai bat da ikasleek jarduerak egin bitartean irakasleek egiten duten behaketa, ariketa batzuk egitearekin batera, jakin ahal izateko ikasleek zein mailatan barneratzen dituzten ezagutzak eta trebetasunak.

Hauek dira ebaluazio-irizpideak:

• Aintzat hartu nola egiten diren taldekako jarduerak eta komunikatiboak.• Behatu hitz egiteko eta entzuteko jarrera.• Aintzat hartu haien iritziak egoki eta gainerakoenak errespetatuta adierazten dituzten.• Gaiekin lotutako kontzeptuen barneratzea.• Aintzat hartu behaketa-gaitasuna, emandako informazioak aztertzeko, kontrastatzeko eta sailkatzeko gaitasuna.

7. Ebaluazioa

10

11

8. Harremanen bukaerako taula

Edukiak

a. Publizitatearen kontzeptua.b. Publizitate-estatistikak.c. Publizitatearen arloko estra-tegiak eta bitartekoak.d. Publizitateak sustatzen dituen estereotipoak.

Ezagutzea publizitatearen esanahia eta arlo horretako berariazko estrategiak, bai eta publizitate engainagarriaren kontzeptua ere.

• Ezagutzea publizitatearen, publizitate ez-zilegiaren eta publizitate engainagarriaren kontzeptuak.• Antzematea publizitatearen arloko berariazko estrategiak.• Bereiztea publizitate-bitar-teko motak.• Ezagutzea publizitateak sus-tatzen dituen estereotipoak (sozialak, generokoak, kontsu-mokoak, etab.).

1. jarduera: Publizitatea da….2. jarduera: Publizitate-bitar-teko ohikoak eta ezohikoak.3. jarduera: Publizitateak eta estereotipoek transmititzen dituzten mezuak.

1. Publizitatea

Helburuak Ikaskuntza-helburuak Jarduera

Edukiak

a. Publizitate ez-zilegiaren kontzeptua.b. Jakietako etiketak.c. Erakargarrietan oinarritu-tako iruzurrak:“osasungarriak”, “funtzionalak,“elikagarriak”, “naturalak” “etxekoak”.

Ulertzea elikadura-industria-ren estrategiak (bereziki publi-zitatearen arlokoak) produktu gehiago saltzeko.

• Ulertzea jakietako etiketak.• Ezagutzea industriak era-biltzen dituen erakargarriak kontsumitzaileak haren pro-duktuetara erakartzeko.

4. jarduera: Azter ditzagun etiketak.5. jarduera: Publizitate zilegi ala ez-zilegia? Publizitate-erakargarrien auzitegia.

2. Elikadura: giza eskubidea ala negozioa: elikadura-industriaren estrategiak

Helburuak Ikaskuntza-helburuak Jarduera

Edukiak

a. Elikadura-industriaren ikus-pegiak elikadurari buruz.b. Elikadura-industriaren eta herri-administrazioen arteko harremana.c. Elikadura-industriaren eta hedabideen arteko harrema-na.d. Elikadura-industria eta zientzia.

Aztura-aldaketa sustatzea kontsumo informatuagoa eta arduratsuagoa egiteko.

• Ulertzea zer den Kontsu-mitzaile Arrunt normalean informatua eta dezente arretatsua.• Ulertzea zer nolako eragi-na eta harremanak dauden elikadura-industriaren eta pertsona eta erakunde zienti-fikoen eta legegileen artean.• Ikastea “errealitatea” eta “iritzia” bereizten.• “Susmo” eta “zorroztasun” jarrera garatzea egia bilatzeko orduan, elikadurari eta osa-sunari buruzko ustezko artikulu eta iritzi zientifikoei dagokienez.

6. jarduera: Nekazaritzako in-dustriaren zazpi aginduak, egia ala gezurra?7. jarduera: Batzordea8. jarduera: Nire lurraldeko baliabideak

3. Susmoak eragiten eta bestelako aukerak bilatzen hobeto kontsumitzeko: beharrezko informazioa eta erosi aurretik jasotzen dugunaestrategiak

Helburuak Ikaskuntza-helburuak Jarduera

2. AtalaIkaskuntza-blokeak

12

Publizitatea eguneroko bizimoduan topatzen dugu, dela lanerako edo eskolarako bidean irratia entzuten dugunean, dela kafea hartuz eguneko kazeta irakurtzen dugunean. Aitzitik, zer da publizitatea zehazki? Non aurki dezakegu? Publizitateak definizio anitz ditu, bai eta araudi desberdinak ere lurraldearen, kulturaren, politikaren eta abarren arabera. Jarduera honekin, hobeto ezagutu ahal izango dugu zer dakigun publizitateari buruz eta zer jakin beharko genukeen hobeto ulertzeko nola erakartzen dituzten gure apetak, publizitatearen subjektuak garen heinean.

Iraupena: 60 minutuLekua: IkasgelaLan-metodologia: Bakarkako lana, taldeetan eta, azkenik, gela osoakBaliabideak: DIN A4 orriak edo norbere lan-koadernokoa. Ikasle bakoitzarentzat bat. / Blu-tack (Itsasgarria) /5/6 DIN A5 kartoi meheak, koloretakoak, ahal bada / Errotuladorea edo bolalumaOndokora egoki daiteke: Euskara, gaztelania edo atzerriko hizkuntza

1. BlokeaPublizitatea

1. Jarduera: Publizitatea da...

Lehenengo jarduera honen helburua da publizitatearen kontzeptua ezagutzea.

Saioaren hasieran, hainbat irudi erakutsiko dizkiegu powerpoint batean (eranskinean); irudiotan ageri dira “publizitatea” aurrez aurre izaten dugun eguneko hainbat une, eta galdetuko diegu zein diren, haien ustez, publizitate arrunta, zein ez eta zergatik.

- Jarraian, nork bere definizioa idatzitakoan, ikasleak 4 laguneko taldetan banatuko ditugu. Orduan, haien definizioak bateratuko dituzte, eta bakarra osatu; DIN A5 koloretako kartoi mehe batean idatziko dute. 15 minutu izango dute erabakitzeko nola nahi duten definitu berba hori eta, idatzitakoan, arbelean edo ikasle guztiek ikusteko moduko pareta batean itsatsiko dute. - Taldeen definizioak banan-banan irakurriko dira, ozenki. Bakoitzaren alderdi nagusiak nabarmenduko dira. Jarraian, irakasleak ondoan ageri diren hainbat erakunde eta entitateren publizitateari buruzko definizioak irakurriko ditu, eta horien kopia bana emango die taldeei:

OME: “Ideien, ondasunen edo zerbitzuen aurkezpen publikoa eta sustapena, babesle batek ordaindua, hainbat bitarteko komunikatiboren bidez kontsumitzaileen arreta produktu batera bideratzeko asmoz”.

Hiztegi espainiarra: “Izaera komertzialeko berrien edo iragarkien zabalkundea balizko erosleak, ikusleak, erabiltzaileak eta abarrak erakartzeko”.

IEC: “Jendea produktu edo zerbitzu bat kontsumitzera edo erabiltzera bultzatzea helburu duen komunikazio-tekniken multzoa; helburu hori lortzeko egindako ekintzen multzoa, hain zuzen ere”.

13

O’Guinn, Allen eta Semenik, Publizitatea liburuan: “Publizitatea da ahalegin ordaindua, informazio-hedabide masiboek konbentzitzeko asmoz transmititua”.

Publizitatearen Lege Orokorraren 2. artikulua (34/1988 Legea, azaroaren 11koa): “Publizitatea da komunikazio-forma oro, pertsona fisiko edo juridiko batek, publikoak edo pribatuak, egina merkataritza-, industria-, artisau- edo lanbide-jarduera bat egikaritzean, zuzenean edo zeharka ondasun higigarrien eta higiezinen, zerbitzuen, eskubideen eta betebeharren kontratazioa sustatzeko.”

Taldeen definizioak eta irakasleak irakurritakoak aditu ondoren, eztabaida egingo dute denen artean definizio bakarra osatzeko. Emaitza kartoi mehe txiki batzuetan idatzi, eta gelan eskegiko dira, talde bakoitzaren definizioekin eta adostutakoarekin batera.

Irakasle eta ikasleentzako zenbait datu interesgarri hausnarketa eragiteko:

• Kataluniak 945,9 milioi euroko inbertsioa jasotzen du, 400 hedabide katalanak dira eta gainerako 545 Espainiakoak eta beste herrialde batzuetakoak.

• Katalunian gehien iragartzen diren sektoreak: elikadura, edertasuna eta higienea, automobilgintza, banaketa, finantzak, garbiketa, osasuna eta moda; inbertsioaren % 71 bideratzen da horietara.

Moldaketak:

Edozein hizkuntzatako curriculum-jarduera batera moldatzeko, jarduerari hizkuntza aldatu beharko litzaioke, dela katalana, dela gaztelania, ingelesa, frantsesa, italiera, alemana, txinera... eta lexikoa ikasleen ulermen-mailara egokitu behar da.

Proposatzen diren ariketa alternatiboen baitan, publizitateari buruzko ideia nagusien gaineko idazlana edo ikaskideen aurreko ahozko azalpena egin behar da.

14

Iraupena: 60 minutuLekua: IkasgelaLan-metodologia: Bakarkako lana eta gela osoaBaliabideak: Arbela, ikaslearen liburuxka /Orri zuriaOndokora egoki daiteke: Matematikak, Gizarte Zientziak

2. Jarduera: Ohiko eta ezohiko publizitate-baliabideak

Jarduera honen helburua da bereiztea publizitate-baliabideak eta euren produktuak edo zerbitzuak iragartzen dituzten enpresek erabiltzen dituzten marketin-estrategiak, baita horiek gure bizimoduan duten presentzia ezagutzea ere.

Saio honen hasieran, aurreko jardueran emandako ohiko eta ezohiko publizitatearen definizioak berreskuratuko dira, eta ikasleei eskatuko zaie ezagutzen dituzten ohiko eta ezohiko publizitate-baliabideen zerrenda egiteko. Asko aterako ez balira, hemen duzue arbeleko zerrenda osatu ahal izateko zerrenda bat. Eranskinetan ere testu bat aurkituko duzue irakasleei terminoak azaltzen lagun diezaieketen kontzeptuen gainean.

Ohiko baliabideak: Prentsa (aldizkariak, igandekariak, egunkariak), Telebista, Internet, Zinema Ezohiko baliabideak: Babes -eta mezenasgo- ekitaldiak; Kirola babesteko ekitaldiak; Saltokiko animazioa; Urtekariak, gidak eta direktorioak; Postontzietako liburuxkak; Azokak eta erakusketak, Babesturiko jolasak; Posta elektroniko pertsonalizatuak; Marketin mugikorra; Telefono bidezko marketina; Merchandisinga karteletan, poltsetan eta abarretan; Publizitate-opariak; Fidelizazio-txartelak eta Enpresa-publizitatea: aldizkariak, buletinak eta memoriak.

Behin zerrenda eginda, ikasleek item bakoitza 1etik 3ra puntuatu beharko dute arbelean; hala ere, aldi berean, euren liburuxketan egin daiteke. Puntuazio-sistema izango da ikasleek bide horiek ikusi dituzten aldi-kopuruaren araberakoa:

1- Ez dut askotan ikusten.2- Askotan ikusten dut.3- Beti ikusten dut.

Ikasleek item bakoitza puntuatzen amaitutakoan, boluntario batek edo irakasleak berak item bakoitzaren batuketa egin, eta emaitza idatzi beharko du ondoan.

Gainerako datuekin, ikasleek barra-grafikoa egin beharko dute, publizitate-baliabidea eta batuketaren emaitza jarrita. Hala, behin amaituta, ikusi ahal izango da zein baliabide duten presentziarik handiena eta txikiena ikasleen bizimoduan.

Emaitza gorabehera, ikasleek, bakarka nork bere liburuxkan, euren bizimoduan presentzia handiena duten 3 publizitate-baliabideak hautatu beharko dituzte, eta nabarmen daitezen margotu, ikasgelako 3 ezagunenekin bat ez etorri arren.

Saioa amai daiteke emaitzen inguruko hausnarketa eginez edo galdetuz zer-nolako eragina duen publizitateak haien bizimoduan, zenbat publizitate-minutu edo -ordu ikusten duten egunean...

15

Hona irakasle eta ikasleentzako hainbat datu interesgarri hausnarketa egiteko:

• 2002an, publizitate-inbertsioa 71 milioi eurokoa izan zen; 2013an, berriz, 896 milioi eurokoa.• Espainian, publizitate-inbertsioa 10.000 milioi eurotik gorakoa da. Inbertsioaren % 40 ohiko baliabideei dagokie, eta gainerako % 60a ezohikoei; halere, azken horien gaineko inbertsioa ohiko baliabideetan egiten dena gainditzen hasia da.• Telebistan egiten da ohiko bideen inbertsioaren % 40.• Publizitateak gure erosteko asmoan eragiten du, iragarkien edukiarekin eta mezuarekin ez ezik, kolore- eta irudi-hautaketarekin, usain eta sentsazioekin ere. • Adibidez: Apple produktuen dotoretasun grafikoa, zinemako krispeta-usaina edo arropa-denda batzuetako usaina. Proposa iezaiezue ikasleei esperientzia-mota horiek komentatzea.

Moldaketak:

Gizarte Zientzietarako, jarduera hau saio bat gehiagorekin luza liteke munduko hainbat tokitako publizitatearen azterketa egiteko, publizitatearen eta gizartearen arteko lotura ikustearren. Matematiketarako, gaiarekin loturiko buruketak egin litezke, esaterako, baliabideen presentziaren ehunekoak kalkulatu, etab.

16

Iraupena: 60 minutuLekua: LekuaLan-metodologia: Lana talde handietan, antzezpenakBaliabideak: Ondokora egoki daiteke: Ingelesa, Teknologia, Tutoretza edo Hizkuntzak

3. Jarduera: Publizitateak helarazten dituen mezuak eta estereotipoak

Honako jarduera honen helburua da ondokoak ezagutzea: publizitateak helarazten dizkigun mezuak, sustatzen dituen bizi-estiloak, publizitate-kanpainetan ageri diren estereotipoak eta jendarteko norbanakooi nola eragiten diguten.

3 edo 4 telebista-iragarki irakurriko dira, eta helburua izango da talde handietan aztertzea. Iragarkiok baliabideen atalean topatuko dituzue; hala ere, egoki deritzezuenak erabil ditzakezue.

Jarduera hau egiteko, iragarkiak ikasgelan irakurri eta antzeztu beharko dituzte hala nahi duten ikasleek. Ikasle edo arduradun bat beharko da iragarkiaren tokia eta parte hartzen duten pertsonaiak deskribatzeko. Behin antzezpena amaituta, irakasleak ondoko galderak egingo ditu:

1. Zein produktu saltzen du iragarki honek?2. Zein da eslogana?3. Nor du xede?4. Zein emozio eragiten saiatzen da, edo eragitea lortzen du?5. Zein dirudi protagonisten estatus soziala?6. Egiten dute jardueraren bat? Zein?7. Zein pertsona-mota irudikatzen da iragarkian?8. Zuen ustez, zein estereotipo helarazten dute?9. Zein eragin izan dezake, zuen ustez, haurrengan?10. Eta zuengan?

Moldaketak:

Iragarkiak irakurri ordez, ikasgelan ikus daitezke proiektore edo arbela digitalaren laguntzaz. Loturak baliabideetan topatuko dituzue.

Tutoretza, hizkuntzak, informatika: testu edo produktu bisual bat irakurri, filmatu edo ekoiztu kontrapublizitatearen teknika erabilita.

Nola? Iragarki bat hautatuta, baliabide batekoa ala bestekoa, bere mezua eraldatuz eta egia aldarrikatuz.

Zer da kontrapublizitatea? Kontrapublizitatea publizitatearen kritika bat da, mezuen edukiak aldatuz egiten dena. Hau da, protesta-modu gisa, produktu bat hartu, eta eslogana, elikadurari buruzko informazioa, erabiltzen dituen irudiak eta abar aldatzea.

Baliabideetan, testu idatzi bat topatuko duzue, elikadura-sektoreko merkataritza-marka ezberdinei buruzko hiru berri jasotzen dituena. Gomendatzen dizuegu jarduera egin aurretik testua irakurtzea, kontrapublizitate-kanpaina egiteko modua argi baitezake. Horrez gain, kontrapublizitatearen adibideak topatuko dituzue.

17

Iraupena: 60 minutuLekua: IkasgelaLan-metodologia: Hasieran galderak eta, ondoren, hausnarketa talde handian. Etiketen azterketa talde txikitanBaliabideak: Semaforoaren koloreetako kartoi meheakOndokora egoki daiteke: Gaztelania, Atzerriko hizkuntza

4. Jarduera: Azter ditzagun etiketak

Jarduera jakien etiketak ulertzearekin dago lotuta, 3 atal hauetan banatuta dago:

0. Aurretiko prestaketa: aldez aurretik, eskatu ikasleei etxetik produktuak ekartzeko jarduera etiketa horiekin egin ahal izateko.

1. Hasierako galderak, taldeak produktuen etiketen inguruko ulermen-maila ikusteko. Galderak honako hauek izan litezke:

a) Erreparatu ohi diezue kontsumitzen dituzuen elikadura-produktuen etiketei?b) Zer espero duzue ematea aditzera etiketa batek?c) Zer jakin nahi duzue produktu bati buruz haren etiketaren bidez?d) Zer topatu ohi duzue?e) Zer da erakutsi behar den garrantzitsuena?f) Badakizue zer den Eguneko Gutxi Gorabeherako Kopurua /Eguneko Kopuru Gomendatua?g) Eta nork ematen ditu jarraibide horiek?

2. Etiketa baten azterketa: hainbat produkturen etiketak banatuko dira ikasgelan. Lauko taldetan, ondokoak aztertu beharko dituzte:

a) Produktuak daraman azukre-kopurua, semaforoaren metodologiaren bidez sailkatu ahal izateko: “azukre-kopuru handia, tartekoa edo txikia”.b) Gainera, honako alderdi hauei erreparatu, eta taula-formatuan idatzi beharko dute:Letra-estiloa eta -tamaina, koloreen erabilera, etiketaren atalen banaketa, erabilitako terminologia/lexikoa, irudiak edo argazkiak, heldu edo haur batentzako EGGK/EKG eta elikadura-informaziorako erabilitako kantitateak.

3. Konparazioa eta hausnarketa: irakasleak azaldu beharko du ondoren produktu horiek sailkatu beharko dituztela “semaforoaren” arauaren eta azukre- eta gantz-kontzentrazioaren arabera. Talde bakoitzak erabaki

Jarduera-bloke honetan, beste alderdi batzuetan sakonduko dugu, eta erabiliko dugun ikuspegia izango da informazio gutxi izatetik kontsumo arduratsuagoa egiteko erremintak izatera igaro den kontsumitzailearena. Besteak beste, produktuen etiketak landuko dira, oso garrantzitsua baita etiketak ulertzea gure gorputzari zer ematen ari gatzaizkion jakiteko. Horrez gain, elikadura-industriak erabiltzen dituen erakargarriak aztertuko ditugu, ondo identifikatzen jakiteko eta, beraz, noiz kontsumitzen ditugun erabaki ahal izateko.

2. BlokeaElikadura: giza eskubidea ala negozioa: elikadura-industriaren estrategiak

18

beharko du zein koloreren arabera sailkatuko duen produktua, eta arbelean edo kolore bakoitzerako ezarritako tokian (kartoi meheetan, esaterako) itsatsi beharko du.

Azkenik, elikagaiak sailkatuta ditugunean, irakasleak hausnartzera animatuko ditu ikasleak. Produktuaren etiketaren azterketa amaitutakoan, irakasleak hausnarketa bideratu beharko du; ikasleei esango die erreparatu behar diotela ontziko informazioak eman nahi duen “irudi bisual eta orokorrari” (irudi osasungarria, ideala, naturala...) eta, behin produktuen etiketa aztertuta, produktuari emandako semaforoaren sistemaren bidezko sailkapenari.

4. Garrantzitsua da jakitea zer iritzi duten buruturiko jardueraren inguruan, erabilgarriago deritzoten semaforoaren etiketa-sistemari, zerbait gehiago ikasi duten, etab.

Zein da semaforoaren etiketa-sistema? Lotura honetan, Azukre Planeta txostenetik ateratako azalpena topatuko duzue. Bertan, zertan datzan azaltzen da, produktuaren elikadura-osagaiek etiketa berdea, horia edo gorria izateko bete beharreko mugak, bai eta elikadura-industriak produktuak etiketatzerakoan erabiltzen dituen trikimailu batzuk ere. Orrialdeak: 51-59.

Moldaketak:

Jarduera edozein hizkuntzari egokitzeko, saioa argudiozko testu bat idatziz luza daiteke, produktuen kontsumitzaile gisa semaforoaren etiketa-sistemaren alde edo kontra.

Iraupena: 60 minutuLekua: IkasgelaLan-metodologia: LantaldeakBaliabideak: Ordenagailuak edo Interneterako sarbidea duten sakelako telefonoak / Testu inprimatua edoonline / Material suntsikorra eta liburuxkakOndokora egoki daiteke: Matematikak, Kimika eta Biologia

5. Jarduera: Publizitate zilegi ala ez-zilegia? Publizitate-erakargarrien epaimahaia

Honako jarduera honetan, rol-jokoan ariko gara: ikasleek egungo iragarkiak ebaluatu, eta zilegi edo ez-zilegitzat joko dituen organo arduraduneko kide izango dira; haien esku egongo da zein publizitate-motarekin egongo den josita gure ikuseremua.

Lan-metodologia honakoa izango da: “ikerketa-taldeak” osatuko dituzte eta talde bakoitzak kasu bat aztertuko du, eta gainerako taldeen aurrean aurkeztu amaieran. Talde bakoitzak elikagai-mota bat aztertuko du: elikagai osasungarria, elikagai funtzionala, elikagai elikagarria, elikagai naturala eta etxeko edo artisau-erako elikagaia.

1. taldea – Funtzionala: Actimel

2. taldea - Elikagarria: Puleva Max 3 DHA omegarekin +Burdina

19

3. taldea - Naturala: Bimbo, % 100 naturala

4. taldea – Artisau-erakoa: Artisau-erako “All Natural” urdaiazpiko egosia

5. taldea - Lighta: Lays Patata Lightak

Taldeek Gezur Ustela txostenaren dagokien atala (beherago adierazita) irakurri beharko dute ondoko galderei erantzun ahal izateko. 40 minutu izango dute horretarako.

- Zein da elikagai-mota egokitu zaizue?- Zein ezaugarri bete behar ditu elikagai horrek izen horrekin etiketatzeko?- Elikagai hori erraz aurki daiteke supermerkatuan?- Bila ezazue produktuaren etiketa. Zuen ustez, irakurterraza da?- Zuen ustez, eman zaion izena (funtzionala, elikagarria, etab.) egokia da?- Zein da produktua sustatzeko eslogana?- Badakizue etiketa bat egoki irakurtzen? Zer esan nahi du EGGK/EKG?- Azaldu labur zertan datzan semaforoaren etiketa-sistema. Konponbide eraginkorra dela uste duzue?- Behin etiketen eta erakargarrien inguruko araudia irakurrita, uste duzue aztertu behar izan duzuen produktuak arauak betetzen dituela? Beharrezkoa izanez gero, azter ezazue produktua egiteko prozesua. - Zuen ustez, indartu egin beharko lirateke publizitate ez-zilegiaren aurkako neurriak? Zer gerta liteke indartuko ez balira?

Behin etiketen azterketa amaituta, irakasleak taldeak bildu, eta animatuko ditu proposatzera zein neurri hartu beharko lituzkeen administrazioak, haien ustez, iruzur horiek ekiditeko, edo eurek zer egin lezaketen herritar gisa, kontsumitzaile gisa...

Taldeek orrialde hauek irakurri beharko dituzte:1. taldea: 33-37 or.2. taldea: 37-55 or.3. taldea: ?4. taldea: 65-73 or.5. taldea: 37-55 or.

Gomendatzen dugu irakasleak osorik irakurtzea Gezur Ustela txostenaren 3. kapitulua. Esteka:http://vsf.org.es/sites/default/files/docs/informe_mentira_podrida_breve_repaso_a_la_ailmentacion_charlatana.pdf

Moldaketak:

Matematiketan, eragiketak edo buruketak egin daitezke; adibidez: egunean 2 l inguru Coca-cola edaten duen familia batek zenbat azukre kontsumitzen duen hilero edo urtero. Horrez gain, ehunekoak kalkula daitezke eta nutrizio-osagai bakoitzak grafikoan zer irudikatzen duen kalkula daiteke, eta zenbat hartzen duten ikusi.

Kimika eta biologian, jarduera elikaduran gehiago ardaztuta, honako hauek egin daitezke: ikasleek kontsumitu ohi dituzten elikagai-motekin loturiko jarduerak, haien nutrizio-balioa aztertu, gorputzean eragiten dituzten onurak eta kalteak aztertu, etab.

20

Horrez gain, kontsumitu ohi diren elikagaiak erabilita, laborategian esperimentuak egin daitezke, esate baterako:

- Coca-cola bat irakinarazi, ura lurrundutakoan gelditzen diren osagaiak ikusteko.Esperimentuaren esteka: https://youtu.be/KXkfP99qHy8

- Hartu hiru hanburgesa eta hiru patata-anoa, batzuk Burger Kingekoak, beste batzuk McDonald’sekoak eta azkenak azokako elikagaiekin egindakoak. Interesgarria da produktu bakoitzaren deskonposizio-prozesua ikustea. Esperimentuaren esteka: https://www.youtube.com/watch?v=CHtC-pnkn1w

21

Iraupena: 60 minutuLekua: Ikasgela edo informatika-gelaLan-metodologia: Ikasgela osoa, zutik eta mahaiak baztertutaBaliabideak: Ondokora egoki daiteke: Biologia

6.Jarduera: Nekazaritza-industriaren zazpi aginduak, benetakoak ala gezurrezkoak?

Elikadura-industriaren komunikazio-estrategiak aztertuz gero, ondoriozta dezakegu bere ekintzak bideratzen dituzten 7 gako dituela. Jarduera honen helburua da ikasleek 7 adierazpen horiei buruz hausnartzea eta haien alde edo kontra agertzea. Gomendatzen dugu irakasleak VSFren honako txosten hau irakurtzea jorratu beharreko gaien inguruko informazioa izateko: Confiad en mí. Puertas giratorias, conflictos de intereses y amistades peligrosas entre la industria alimentaria y los organismos de salud.

Esteka: https://vsf.org.es/sites/default/files/docs/informe_lobby_lobo.pdf

Jolasaren dinamika:

Ikasle guztiak ikasgelaren erdian egongo dira, zutik eta adi. Irakasleak esaldi bat irakurriko du eta minutu batzuk izango dituzte erabakia hartzeko. Baieztapena egia dela uste badute, eskuinera mugitu beharko dute; gezurra dela uste badute, ordea, ezkerrera.

Bloke honetan, elikadura-industriaren, boterea duten organoen eta zientzialarien artean sortzen den harremana aztertuko dugu, baita harreman-sare horretatik erator litezkeen ondorioak ere. Errealitatea eta iritzia desberdintzen ikasiko dugu, eta, horrela, kontsumo-ohiturak aldatzen lagunduko digun irizpidea sortu ahal izango dugu.

Elikadura-industriak bere irabaziak babesten dituzten aholkularitza-enpresa eta lobbyak dauzka. Horrez gain, elikadura-fundazioak eta laborategi zientifikoak dauzka, eta horiek behar duen guztia bermatzen diote eta sinesgarritasuna kentzen diete beste erakunde batzuek, OMEk esaterako, egindako txosten mediko eta zientifikoei, horiek argitaratzen dituzten emaitzek ez dietenean mesede egiten. Harreman-sare hori ezagutzea garrantzitsua da kontsumitzaile eta herritar gisa informatuta egoteko eta ikuspegi orokor eta osoagoa izateko elikadura-industriaren eta horrek jendartearen kontsumo- eta elikadura-azturetan duen eraginaren gainean, baita haiek bezain informatuta ez dauden herritarrei dakarkien arriskuaren gainean ere.

Azkenik, ikasleen inguruko bestelako kontsumorako baliabideen eta kontsumitzailearentzako arretaren mapa osatuko da.

3. BlokeaSusmoak pizten eta hobeto kontsumitzeko aukerak bilatzen: beharrezko

informazioa eta erosi aurretik jasotzen dugun informazioa

22

Behin taldeak eginda, irakasleak eskatuko die euren erabakiak argudiatzeko. Nahi beste ikasleri galdetu ahal zaio, jarduera zenbat luzatu nahi den. Euren argudioak azaldutakoan, irakasleak industriaren baieztapenaren inguruko hausnarketarako datu bat emango du. Ondoren, berriz jarriko dira ikasgelaren erdian eta irakasleak beste baieztapen bat irakurriko du. Horixe izango da dinamika, 7 baieztapenak irakurri arte.

Behin baieztapenak irakurrita, proposatzen dugu borobilean jartzea, irakaslea barne. Irakasleak ikasleei galdetuko die zer iruditu zaien jarduera, inoiz hausnartu duten kontu horiei buruz, etab. Jarraian, baieztapenak eta hausnarketarako datuak dituzue.

Baieztapenak eta informazio-datuak:Baieztapenak letra lodiz idatzita daude: Informazio-datuak, berriz, letra etzanez.

1. Elikadura-industria obesitatearen eta elikadura txarraren kontrako borrokarekin konprometitutako eragilea da. Bazenekiten elikadura-industriak fundazio asko dituela osasunaren sustapenean adituak eta zientzia-solasaldiak eta -sinposioak antolatzen dituztenak? Eta ez hori bakarrik; horrez gain, elkarte edo enpresen bidez, ikasleei prestakuntza eskaintzen diete, hala nola, Tomás Pascual Nutrizio Katedra edo Danone Katedra, zeintzuetan elikadurari buruzko ikastaroak edo prestakuntza ematen dituzten, betiere abiapuntua izanik azukrea ez dela txarra, kontsumitzailearen erantzukizuna baizik.

2. Azukrea beste edozein elikagai bezain beharrezkoa da. Bazenekiten zientzia-ikerketak finantzatzen eta zabaltzen dituztela eta horiek zalantzan jartzen dutela gehiegizko azukre-kontsumoaren eta azterketa medikoekin lotutako gaixotasun askoren arteko kausa-ondorio harremana? Adibidez, duela gutxi OMEk ikerketa bat argitaratu zuen eta gomendatu zuen azukre ez-esentzialen ahorakinak, hau da, azukre zuria eta azukre finduak, ez duela izan behar egunean 25 gramotik gorakoa. Hori baino kontsumo handiagoak pixkanaka areagotzen ditu obesitatea, gehiegizko pisua, diabetesa eta halako gaixotasunak izateko aukerak. Elikadura-industriaren bermea duten fundazio zientifikoek, ordea, komunikatuak zabaldu dituzte emaitzok zalantzan jartzeko eta euren ikerketa zientifiko eztabaidaezinen emaitzak erakusteko.

3. Ez dago elikagai onik, ezta txarrik ere, dena da dietaren araberakoa. Beti positibo agertzen dira, hobe da ez jakinaraztea elikagai edo osagai jakin batzuen gehiegizko kontsumoak osasunerako dituen arriskuak, esaterako, lantegi industrialetan ekoizturiko elikagai gehienek daramatzaten olio finduak, gehigarriak, gantzak, azukreak...

4. Obesitatea ohitura txarrekin, sedentarismoarekin eta ariketa fisiko ezarekin loturiko arazoa da. Elikadura-gomendioak honako hauek izaten dira: askotariko dieta, osasungarria, orekatua, bizimodu sedentarioa, etab. Oso kontzeptu generikoak denak, baina horiek eta kontzeptu bakoitzaren definizio zientifikoak oso bestelakoak dira.

5. Elikadura txarra norberaren arazoa da, erosketa egiteko orduan edo jatorduan hautaketa txarra egitearekin lotua. Bazenekiten guren moduko kontsumitzaile askok ez dituztela produktuen etiketak ulertzen, ez direlako argiak? Bazenekiten elikadura-industria arautzeko planak eratzeko saiakera egin den bakoitzean, haren etekinak handitzera bideratuta egon ezean, planok gomendio-txosten bilakatu direla? Eta nola ahaztu egun osoan pairatzen dugun publizitate-kopurua, publizitate-mota? Hanburgesak, patatak, opilak, saiheskiak txingarretan erreak, oilasko frijitua, nuggetak, hur-krema, txokolatezko opilak, txokolatezko hartzatxoak... Horiek guztiek gure elikadura-ingurua osatzen dute, eta horrek eragin handia dauka norbanakoen hautaketan, betiere elikadura-industriaren alde.

23

6. Familiak dira haurren obesitatearen erantzule nagusiak. Ez al dute erantzukizunik publizitateak eta marketinak osasun-arazoei edo elikagai osasungaitzen kontsumoari dagokienez? Ez al dira publizitate-kanpainak azukre-kopuru handia izanda haurrak erakartzeko pertsonaiak erabiltzen dituzten produktuen erantzule? Normala al da elikadura ekologikoa aurretik prestaturiko produktuak baino garestiagoa izatea?

7. Ez dago ebidentzia zientifikorik gehiegizko azukre-kontsumoaren eta gaixotasunen artean. Batez ere obesitatearen, gehiegizko pisuaren eta azukrearen kontsumoarekin loturiko bestelako gaixotasunen kasuan. Kointzidentzia ematen du, ezta? Bitxia bada ere, Espainiako Elikadura Federazioak, besteak beste, Bimbo, Campofrío, Coca-Cola, Grefusa, McDonald’s, Nestlé, Puleva eta Telepizzaren babesa dauka. Gregorio Varela Moreiras presidenteak, San Pabloko CEU Unibertsitateko Elikadura eta Bromatologia katedradunak, ondokoa esan zuen: “Azukreari egozten zaion arazo nagusia da gizendu egiten duela. Baina hori ez da egia; ez, behintzat, beste elikagai batzuekin alderatuz gero. Elikagaiek berez ez dute gizentzen edo argaltzen, haiek osatzen duten dietak baizik”. Varela jauna Ministerioaren Elikaduraren Liburu Zuriaren koordinatzaile nagusia izan zen.

Moldaketak:

Jarduera hau Biologian luza daiteke, azukrearen, gantz asearen eta abarren gehiegizko kontsumoaren ondorioak aztertuz. Horrez gain, OMEren azken ikerketaren eta manufakturaturiko haragiaren kontsumoaren inguruko informazioa bila daiteke.

Iraupena: 60 minutuLekua: IkasgelaLan-metodologia: Talde-lanaBaliabideak: Ondokora egoki daiteke:

7. Jarduera: Batzordea

Jarduera honetan, produktu berri bat aurkeztu nahi duen enpresaren rola hartuko da. Produktuak, merkaturatu aurretik, institutuko adituen batzordetik igaro beharko du, eta batzordeak, publizitatea errealitatearekin bat badator, produktua onartuko du eta erabakiko du jendartera daitekeen (osasunerako arriskurik ez badakar) eta publizitate-kanpaina edo etiketa aldatu behar ote den.

Nola egingo da? Lehenik eta behin, kontuan hartu behar da zenbat rol behar ditugun.Ondokoak dira beharrezkoak:4 Enpresariak3 Zientzialariak, produktua bermatuko dutenak2 Diseinatzaileak, produktuaren publizitatea eratuko dutenak3 Zientzialariak, adituen batzordekoak, produktua aztertuko dutenakBatzordearen presidente 1Batzordearen presidenteorde 1Batzordeko 6 kide Moderatzaile 1

24

Gainerakoak hainbat herrialdetako herritarrak izango dira, galderak egiteko eta azken erabakian parte hartzeko bertaratuak.

Jardueraren prestaketa:

Ikasgelako txoko batean, enpresa osatzen duen taldea (enpresariak, zientzialariak eta diseinatzaileak) bilduko da; beste txoko batean, batzordeko zientzialariak, kideak, presidentea eta presidenteordea; eta, azkenik, beste batean, moderatzailea eta herritarrak. Talde bakoitzari jarraibide idatzi batzuk emango zaizkio, informazio orokorra eta antzeztu behar dituzten pertsonaien inguruko deskribapena adierazita. Pertsonaien prestaketak eta informazioak 20-30 minutu hartuko dituzte. Gainerako denbora eskola prestatzeko eta balioespen-prozesua hasteko izango da.

Garrantzitsua da talde bakoitzak dagokion informazioa jasotzea, bestela jarduera ez da hain dibertigarria eta osatua izango.

Pertsonaiak eta oinarrizko informazioa:

Enpresa-taldea:

Helburua: zuen produktua aurkezten duzuen bezala balioestea; hau da, ahalik eta etekin ekonomiko handiena ateratzeko eta merkatuko liderra bihurtzeko. Bestelako edozein aldaketak arrakasta neurritsua ekarriko luke, eta ez luke zuen produktua nabarmenduko.

Aurkeztuko duzuen produktua hanburgesa bat da, ez duena ez gantz aserik, ez azukrerik. Polita eta ikusgarria da, goxoa, eta egundoko zaporea du. Bi elementu horiek ezabatzea lortu duzue, baina, haien ordez, produktu kimiko bat erantsi behar izan diozue, produktu deritzona, antza Osasun eta Elikadura Agentziaren azterketa guztiak gainditu dituena.

Hanburgesa aurkezteko diseinuak artelan baten itxura dauka: arbelezko teila batean aurkeztuko duzue, artisau-itxura duten “de luxe” motako patata frijitu batzuekin lagunduta. Hanburgesa egurrezko mahai baten gainean egongo da, eta atzealdean azalduko dira artasoroak, makinak lanean, baserritarrak barazkiak jaki-tokitik kamioi batera eramaten eta zoriontsu paseatzen diren behi eta idiak.

Eslogana ondokoa izango da: “Naturak, azkenik, filosofoen harria eman digu: Magnus, gizentzen ez duen hanburgesa”.

Badakizue fabrikazio-prozesua ez dela ekologikoena izan. Are gehiago, hanburgesa baserri industrialetan ekoiztu da, behiak pentsu artifizialaz elikatu dira, toki txikietan ukuiluratu dira, hormonez eta antibiotikoez tratatu dira eta langileen lan-eskubideak urratzen dituzten hiltegietan hil dira..

Etiketaren informazioa irudien bidez ematen da, ez da oso argia, baina elikagai bakoitzaren ehunekoak koloretan jasotzen ditu. Kopuruak 100 gramokoak dira, hanburgesak 400 gramo izan arren.

Pertsonaiak: bakoitzak rol bat hartu beharko du; haien izaera, ezagutzak eta abarrak desberdinak izango dira.

Eman ondokoa enpresari bakar bati: ingeniaritza genetikoan graduatu zinetenetik, elkarrekin lan egiten duzuen lagun-taldea zarete. Anbizio handia duzue, beti erakarri zaituzte arrakastak. Elkarrekin Magic Burger enpresa

25

sortu zenuten eta arrakasta handia izan zuen lehen bi urteetan: errezeta berriak eta berritzaileak, prezio herrikoiak, arreta-zerbitzu ona... Baina zuen konpainia hasi zenean merkatuan behera egiten, galera ekonomiko larriak jasaten eta gero eta bezero gutxiago izaten, gizentzen ez duen hanburgesa bat egitea bururatu zitzaizuen. Orain, zuen helburua lortzear zaudete, alegia, Magic Burger suspertzea.

Zuotariko batek baino ez du jakingo, pertsonaia gisa, zuen laborategiek produktuari egindako azken probaren emaitzak negatiboak izan direla. Zuk, jakinaren gainean egonda ere, emaitzak ezkutatu zenituen, ezin baituzu onartu zuen enpresak porrot egitea. Emaitza horien ondorioetariko bat zen “produktu” horren kontsumo jarraituak intsulina-ekoizpena handitzen duela eta horrek osasun-arazoak sor ditzakeela: gehiegizko pisua, obesitatea, diabetesa, bihotzeko arazoak...

Zientzia-taldea:

Produktua bermatzen duten 3 zientzialari: aspaldi, enpresarekin lan egin zenuten “Elikadura Osasungarrirako Delta Fundazio”an egiten dituzuen azterketa medikoen bidez, Cola Cao, Chocolates La Casada, Coca-Cola, Magic Burger eta Fish and Chips inc. enpresek finantzatuta. Ez da beharrezkoa esatea azken probaren emaitzen berri izan duzuela, baina, horrez gain, jakin badakizue enpresaren aldeko testigantza emateak eta produktua balioesteak etekinak ekarriko dizkizuela. Azken batean, zientziak huts egin dezake, eta egia ez da egia betiko.

Diseinu-taldea:

Produktuaren publizitatea eratuko duten 2 diseinatzaile: Publizitatean eta Marketinean graduatu berri zareten bi diseinatzaile zarete eta hauxe da zuon lehenengo lanetariko bat. Zuek bestelako ideia bat zenuten kanpainarako, futuristagoa, ez Magic Burgerreko enpresariek eskatu bezain “etxekoa edo baserrikoa”, baina, bezeroak beti duenez arrazoia, ez zineten gehiegi tematu. Hala ere, jatorrizko diseinua onartuko ez balitz ere, beste eredu bat daukazue aurkeztu ahal izateko. Pertsonaiak eta oinarrizko informazioa:

Batzorde-taldea:

Europako Batasuneko Osasun eta Elikadura Agentziako batzordeko kideak zarete. Zuen eginkizuna da elikadura-produktuen proposamen berriak entzutea, aztertzea eta onartzea ala gaitzestea, baita ezezkoa emateko arrazoiak adieraztea ere. Aurten, lehenengo aldiz, herritarren epaimahaia txertatu duzue prozesuan, eta gaur probatuko duzue aurrenekoz. Hori dela-eta, moderatzaile bat kontratatu duzue saioa bidera dezan.

Langile onak zarete eta lan-etika zuzena duzue.

Produktuaren merkataritza-ideia aztertu behar duzue, elikadura-edukiez galdetu, jakin zerk egiten duen berezi eta zergatik, ekoizpen-prozesuaz galdetu, etab. Ziurtatu behar duzue dena behar bezala dagoela, ez dela kontsumitzailea engainatzen eta ez dagoela osasunaren kontrako erasorik.

Batzordearen presidente 1: bigarren urtea duzu karguan. Oso serioa zara, zure lana gustuko duzu, baita dena ondo irtetea ere.

26

Batzordearen presidenteorde 1: bost urte daramatzazu karguan eta zure lanaz aspertzen hasia zara. Etxera joan, bikotekidearekin egon, eta krispetak jan bitartean, Netflix ikusteko gogoa besterik ez duzu. Jasotzen duzun diruagatik jarraitzen duzu lanean.

Batzordeko 6 kide: Ondoko izaerak banatu behar dituzue zuon artean:- Berritsua- Txantxazalea- Sarkastikoa - Buruan nahaste-borrastea daukana: ez zara ezertaz ohartzen eta beti egiten dituzu galdera desegokiak. Hala ere, noizean behin egiten duzu galdera onen bat.- Dena gaizki iruditzen zaiona, konbentzitzen zaila dena.- Sukarra daukazu eta atseden hartzera joan nahi duzu, baina ez dizute uzten; hortaz, baietz esango diozu guztiari.

Produktua aztertuko duten batzordeko 2 zientzialari: urteak daramatzazue adituen batzordearekin lan egiten, eta lana gustuko duzue. Gaztetan, hainbat elikadura-enpresatan lan egin zenuten, baina erabaki zenuten mundu hori uztea eta zuen burua agentziara aurkeztea bidegabekeriak antzematen laguntzeko.

Zuotariko batek baino ez du jakingo agian azken azterketa bat egon daitekeela, eta horrek ondorioztatzen duela errezetaren osagai baten gehiegizko kontsumoak osasun-arazoak eragin ditzakeela, obesitatea eta diabetesa, kasu. Hortaz, zure helburua izango da hori jakitera ematea, produktu osasungaitz berria ez dadin merkaturatu.

Beste zientzialariak, ordea, produktua onartuko du; halere, horretarako, eskaera egingo du elikadura-gomendioa hobeto azal dadin, bereziki nabarmenduta ez dela gomendatzen produktuaren ohiko kontsumoa.. Moderatzaile 1: zure zeregina da saio osoan partaideek ordenari eta errespetuari eustea. Hitz egiteko txanda eman behar diezu herritarrei, batzordekideei eta enpresa-taldeari.

Saioa honela egituratuko da:1. Bertaraturiko guztien agurra eta aurkezpena.2. Produktuaren aurkezpena: izena, osagaiak, publizitate-kanpaina eta produktua bermatzen duten zientzialariak.3. Galdera-txanda: hasteko, herritarrek egingo dituzte galderak; ondoren, batzordeko kideek; eta, azkenik, presidenteordeak eta presidenteak.4. Bozketa, eskua altxatuta. Berdinketa egonez gero, presidentearen botoak balio bikoitza izango du.5. Balioespenaren emaitzaren berri eman: onartua edo gaitzetsia.6. Jarduera baloratzeko txanda.

Gainerakoak hainbat herrialdetako herritarrak izango dira, eta haien helburua izango da galderak egitea eta azken erabakian parte hartzea. Oso desberdinak zarete, hortaz, nahi duzuen pertsonaia hauta dezakezue: gaztea, aitona-amona, enpresaria, lore-saltzailea, pilates- edo spinning-irakaslea... Nahi duzuen bezalakoak izan zaitezkete: astunak, jatorrak, atseginak, oharkabeak, serioak, etab. Erabateko askatasuna duzue.

Adi entzun behar dituzue enpresako kideek ematen dituzten azalpenak, ahal denean galderak egin ahal izateko.

27

Prozedura-gomendioa:

Batzordearen saioa honela egituratuko da:

1. Bertaraturiko guztien agurra eta aurkezpena.2. Produktuaren aurkezpena: izena, osagaiak, publizitate-kanpaina eta produktua bermatzen duten zientzialariak.3. Galdera-txanda: hasteko, herritarrek egingo dituzte galderak; ondoren, batzordeko kideek; eta, azkenik, presidenteordeak eta presidenteak.4. Bozketa, eskua altxatuta. Berdinketa egonez gero, presidentearen botoak balio bikoitza izango du.5. Balioespenaren emaitzaren berri eman: onartua edo gaitzetsia.6. Jarduera baloratzeko txanda.

Iraupena: 60 minutuLekua: IkasgelaLan-metodologia: Taldekako lana; amaitzeko, gela osoak mapa osatuko du.Baliabideak: Interneterako sarbidea (ordenagailua, sakelako telefonoa, tableta) / Lurraldearen mapa handia /Post-it erako etiketak / Koloretako errotuladoreak.Ondokora egoki daiteke: Tutoretza, Informatika

8. Jarduera: Nire lurraldeko baliabideak

Jardueraren helburua da ikasle guztien arteko baliabide-sarea sortzea, 5. jardueran ateratako proposamenak praktikan jarri ahal izateko. Baina zein baliabide-mota? Ikasleek ondokoak bilatu beharko dituzte: alde batetik, kontsumo-baliabide alternatiboak, hala nola, elikadura, arropa, teknologia, etab.; bestetik, herritar gisa erabil ditzaketen baliabide zibilak, adibidez, publizitate-kanpaina ez-zilegia edo eduki ezegokia salatzeko, jardueretan jorraturiko gaiekin loturiko prestakuntza-tailerrak eta mintegiak, etab.

Adibidez: herritarrak artatzeko zerbitzuak, kontsumitzailearentzako zerbitzuak, gertuko tokiko dendak (elikadura ekologikoko dendak, kooperatibak), hiri-ortuak, udal-azokak eta gazteen interesekoak diren gaiekin loturiko tailerrak eskaintzen dituzten auzo-etxeak.

Jarduera garatzeko, talde txikitan 4 edo 5 kokaleku bilatu beharko dituzte; denda/zerbitzuari buruzko informazioa jaso, eta txartel batean deskribapen motza idatzi beharko dute: harremanetarako informazioa, oinarrizko kokapena eta toki horri zerbait desberdina ekarri ahal izango liokeen.

Txartelak egin heinean, mapa handian itsatsiko dira. Behin amaituta, ikasgelan zein institutu sarreran jar daiteke, web-orrialderako kopia bat egin, etab.

Moldaketak:

Tutoretza: inguruko baliabideen mapa bat sortu, ikasleen prestakuntzan eta udalerriak eskaintzen dituen baliabideetan ardaztuta. Adibidez: gazteen emantzipaziorako bulegoa, ikasleentzako arreta, hezkuntza-zentroak, akademiak, etab.

28

Informatika: online mapa bat edo institutuko web-orrialdeko atal bat sortu.

Publizitatearen arloko jardunbide egokien dekalogo generikoa: jarduerari bestelako amaiera emateko, proposatzen dugu denon artean publizitatearen arloko jardunbide egokien dekalogoa egitea, publizitatea hobetzea helburu, bidezkoa, benetakoa eta egokia izan dadin.

29

Atziri Martínez Aguirre irakaslea.UPAEP Bestelako publizitate baten erronkak, ezohiko baliabideen erabilera Egun, publizitate-mezuak barra-barra jasaten ditugu hedabide guztietan; informazioaren eta eduki komertzialen arteko mugak gero eta uztartuago daude, eta gero eta zailagoa da enpresen arteko bereizketa egitea.

Gaur egun, iragarleek aurre egin behar diete beren burua informatzeko eta komunikatzeko baliabide ugariren artean hautatzeko aukera duten kontsumitzaileei, harremanetan egoteko marka asko eta erosketa-aukera mugagabeak dituzten horiei. Gero eta zailagoa da kontsumitzailearen arreta erakartzea eta hura konbentzitzea: jada ez da lehiatzen soilik merkatu-kuota kentzen dizuten beste marka batzuekin, baizik eta milaka informazio-mezurekin ere bai, eta horiek eragin dute publikoek beren burua entrenatu izana interesa eragiten ez dien informazioari muzin egiteko. Egoera horrek eragin du iragarleek eta publizitate-agentziek kanal eta forma komunikatibo berriak bilatu behar izatea, haien zerbitzu edo produktua xede-publikoari hurbildu ahal izateko. Halaxe jaio da ezohiko publizitatea: ez da oinarritzen hedabide masiboetan (telebista, zinema, prentsa edo irratia) lekua erosteko publizitate-formula tradizionalean, baizik eta beraren targeta erdiesteko modu desberdinen bilaketan. Publizitate-mota hori zuzeneko elkarreraginean aritzen da publikoarekin, kontsumitzailearekin hitz egiten du, azkar ematen dio feedbacka iragarleari, harridura eragin nahi du, beraren merkatua asko segmentatzen du, aurrekontu mugatua dauka eta baliabide alternatiboen, below the line direlakoen, bidez garatzen da. Baina zein da komunikazioa ohiko baliabideetatik at? Benetan da eraginkorra? Publizitate-forma

Baliabideak2. Jarduera: Ezohiko publizitatea, hedabide eta euskarri alternatiboak

kontsumitzaileak erakartzeko

horien aukerak asko dira, eta egunero ugaritzen dira sortzailea eta berritzailea izateko bilaketa etengabeari esker. Publizitate hori nitxo-entzuleriara bideratuta dago, zuzeneko harremanaren bidez komunikatzen da haiekin eta halaxe harritzen ditu, eta xede-publikoarekin berehalako feedbacka eskuratzen da. Besteak beste, honako hauek aipa litezke: zuzeneko marketina, mailinga, postontzietan banatzea, publizitate-opariak, saltokiko publizitatea, azokak eta erakusketak, harreman publikoak, gailu mugikorretako publizitatea, merchandisinga, marketin birala, babesletza, presentzia instituzionala, katalogoak edo urtekariak, saltokiko animazioa, Publicity, Product Placement, packaging, gerrillako publizitatea (hiri-marketina ere deitua), skinvertising, advergame, usaimen-marketina edo aromarketing eta enpresaren irudi korporatibo osoa: langileak tratatzeko modua, bezeroak tratatzeko modua, telefonistak nola erantzuten duen, banatzaileak nola janzten diren... Ezohiko baliabideetan oinarritutako publizitate-komunikazio horren ardatz nagusia komunikazioaren pertsonalizazioa da, eta asko erabiltzen da marka-aktibazioetan, hor egiten baita ahalegina bezeroarekin bestelako harreman-mota bat ezartzeko. Komunikazio-mota horrek markaren eta bezeroaren arteko zuzeneko harremana nabarmentzen du, xede du bezeroa ezagutzea, identifikatzea, harritzea eta harengan zirrara eragitea, haren behar eta nahiak ase nahi ditu, fidela izatea nahi du, eta harreman emotibo estuak izan nahi ditu harekin. Juan Salvador Victoriak (2002, 50. or.) “one to one” informazio-transmisioaz hitz egiten du, marketinaren munduan erabiltzen denaz; informazio-transmisio horrek nabarmendu nahi du, masengana bideratutako komunikazioari dagokionez, mezuen indibidualizazioa eta hartzaile/kontsumitzailearen gero eta esangura handiagoa. Ezohiko baliabideen garrantzi horrek aukera ematen die norbanakoei aktiboki parte hartzeko publizitate-mezuan, errepikapenean oinarritutako prozesu komunikatibo aldebakarrekoak baztertuta, inpertsonalak eta oso kontrolagarriak; ezaugarri horiek baliabide tradizionalei edo above the line deritzenei dagozkie.

30

Above the line vs. Below the line Iragarlearen helburua kontuan hartuta, hau da, dirua irabaztea, zalantzan jarri beharko litzateke below the line baliabideak benetan ote diren nahikoa eraginkorrak above the line oinarri duten kanpainak baztertzeko, eta haren publikoarekin komunikatzea eta hura konbentzitzea hobeto lortzeko. Egun, enpresek jada ez dituzte onartzen errentagarritasunaren aldetik zuritu gabeko inbertsioak, ez eta garrantzitsuak ez diren batez besteko aurrekontuak ere. Hala, zein publizitate-motak birkokatuko du benetan iragarlea inbertsio-kontuetan? Baliabide tradizionalak zaharkituta geratu ote dira? Hedabideen panorama aztertuz gero, konturatuko gara etengabe aldatzen ari direla: kontsumitzaileen ohiturak bilakatu egin dira, erosleek egun kontrol handia dute marken gainean, hala nola kontsumitzen dituzten hedabideen eta kontsumitzeko moduaren gainean. Erabiltzaileak bihurtu dira marken izenean hitz egiten duten mezuen igorle, eta markekin elkarreraginean aritzen dira, harremanen eta sentsazioen publizitatea da; xedea da fideltasuna sortuko duten loturak sortzea, beraz, iragarleak jada ezin dira komunikatu masekin telebistako publizitate-etenaldietan, hainbeste urtez egin izan duten bezala.

Orain, kable bidezko telebista, bere kanal-eskaintza zabalarekin, zappinga eta Internetera igotako saioak dira mehatxurik handiena hedabide horretarako. Orduan, hedabide masiboetara bideratutako inbertsioa murriztu egin da? Mexikon, AAMren (Hedabideen Agentzien Elkartea) txosten baten arabera, 2011n telebista irekiak jarraitu zuen izaten hedabiderik erabiliena, eta 35,520 milioi peso inbertitu ziren horretan; 2012ko lehen hiruhilekorako, inbertsio hori % 2,8 hazi zen.[1] Egun, telebistako kanpaina baten produkzioa oraindik da oso garestia, bai produkzio komertziala, bai osteko transmisioa telebista-euskarri desberdinetan. Halere, zer dela-eta bideratzen dira hedabide horretara kanpaina-aurrekontu handienak? Neurri batean, markak lehiakideek mehatxatuta sentitzen dira sarritan, ez dute nahi atzean geratu, ahalik eta ikusle-kopuru handienaren aldeko apustua egiten dute, eta telebistako kanpainak egin behar izaten dituzte ez galtzeko haien posizionamendua merkatuan.

Ohiko komunikazio-moduen haustura errealitatea da, agertzen ari diren formatu berriek erakusten dute hori, modan jartzen direnek, ugaldu egiten direnek, joerak markatzen, edonon agertzen eta kopiatzen diren horiek. Publizitate-agentziek zuzeneko publizitate-mota interaktibo horretara egokitu beharko dute; urrun dago telebistan oinarritutako kanpaina intrusiboetatik, non kontsumitzaileak era pasiboan ikusten duen iragarleak transmititu nahi dion iragarki-kopurua. Oraingo publizitateak ahalegina egiten du publikoa mezuaren partaide izan dadin, publikoak bere egiten du eta jarrera aktiboa izaten du markari dagokionez. Publizitate hori publikoei hurbildu, eta haiekin konektatzen du bizipen eta sentsazioen bidez.

Orain, beharrezkoa da nork bere publikoarekin duen etengabeko eta zuzeneko komunikazioa kudeatzen jakitea. Pertsonak gero eta konektatuago daude haien artean Interneti eta gailu mugikorrei esker, ezohiko baliabideetan egindako ekintzak, esate baterako, marka-aktibazioak, publicity, harreman publikoak, gerrilla-ekintzak, street marketing edo skinvertising, batzuk aipatzearren, sarearen bidez partekatzen dituzte internautek, eta fenomeno biralak bihurtzen dira; publizitate hori oso merka da, eta oso azkar zabaltzen da milaka kilometrora. Finean, publizitatearen arloko profesional batentzat ezinbestekoa da below the line hedabideen mekanika ezagutzea, bai modu positiboan erabiltzeko marka, produktu edo zerbitzu bat sustatzeko, bai haren kontra gerta daitezkeen ekintza negatiboei aurre egiteko, izan ere, ez da ahaztu behar orain kontsumitzaileek sarearen bitartez daukaten komunikazio-boterea. Denbora bat itxaron beharko litzateke jakiteko forma eta kanal berritzaileen ezaugarri horiek ez ote diren gehiegi haziko, ez ote duten merkatua berriz ere barra-barra beteko eta haien eraginkortasuna murriztuko, eta publizitatearen arloko profesionalek ez ote dituzten berriz jo beharko ohiko hedabideak haien komunikazio-arazoen konponbidetzat.

31

Erreferentzia bibliografikoak:

CASTELLS, Manuel (2012): Comunicación y Poder. Mexiko: S. XXI argitaletxea.DONAN, Michael eta Lucas Gavin (2006): Publicidad de guerrilla. Bartzelona: Gustavo Gili.MÉNDIZ, Alfonso (2007): Nuevas formas publicitarias. Malaga: Imagraf.LI, Charlene eta Josh Bernoff (2008): El Mundo Groundswell. Bartzelona: Urano.VICTORIA, Juan Salvador (2001): Nueva Publicidad, Comercio Electrónico y Demás Propuestas Interactivas. Malaga: Imagraf.ZYMAN, Sergio (2003): El fin de la publicidad como la conocemos. Mexiko: McGraw-Hill. Erreferentzia elektronikoak:

DEL PINO, Cristina (2007): “Nueva Era en la Comunicación Comercial Audiovisual: el Marketing Viral”, Pensar la Publicidad: Revista Internacional de Investigaciones Publicitarias, I. Lib., 2. zk., 63-76 or. ISSN: 1887-8598.Hemen eskuragai: http://revistas.ucm.es

32

1. Iragarkia: Casa Tarradellas

Hainbat irudi agertzen dira: arto-zelaiak, makinak larreetan, eskuak arto-aleak biltzen... horrekin batera, ikaragarrizko musika entzuten da. Off-ahotsa hasten da. Hitz egiten duen bitartean, pizza bat nola egiten den ikusten dugu, artisau-eran. Ondoren, jaki pila bat: barazkiak, hestebeteak, gaztak... Off-ahotsak etena egiten du, amona batek harrizko labe batetik pizza bat atera bitartean. Usaindu, eta mahai gainean jartzen du, familia osoak jan dezan. Azkenean, Casa Tarradellas markako pizza-motak erakusten dira, bai eta enpresaren logotipoa ere.

Off-ahotsa: Casa Tarradellasen, larre hauetako gariarekin, gure pizza guztien orerako irina egiten dugu. Izan ere, hasiera-hasieratik zaintzen ditugu etxeko pizzen osagai guztiak.

Casa Tarradellaseko pizzak. Etxean bezala, inon ez.

Esteka: www.youtube.com/watch?v=2z96p87QCfI

2. Iragarkia: Heineken. Armairua

Ingurunearen deskribapena: etxe batean egiten ari den festa pribatu batean gaude, bikote batek antolatu du. Festako jendea heldua da, 40 urte ingurukoak gehienak. Denak daude dotore jantzita. Jabeak etxea erakusten die lagunei. Aldi berean, musika moderno eta soila entzuten da, bai eta jendearen elkarrizketa lasaiak ere.

3. Jarduera: Publizitatea eta estereotipoak

1. emakumea: Hemendik egongelara itzultzen gara, hauxe logela da eta...

Ekintza: emakumeak armairu baten ateak irekitzen ditu eta jantzitegi erraldoi bat agertzen da, arropaz, zapatez, bitxiez gainezka... Emakumeak eroen pare hasten dira garrasika armairuaren tamainagatik, eta besarkatu ere egiten dute jabea, zoriontzearekin batera. Bat-batean, beste gela batean gizonak entzuten dira oihuka. Emakumeak gela horretara heltzen direnean, armairutzarra duen emakumearen senarra ikusten dute bere lagunekin. Heineken garagardoz beteriko diseinuzko armairu baten barruan daude. Harrituta begiratzen diete. Irudia ilundu egiten da. Eslogana agertzen da: Pentsatu berde; eta Heinekenen logotipoa ere bai.

Esteka: www.youtube.com/watch?v=K0ivMyL9XMI

3. Iragarkia: Alto Palermo

Hainbat egoeratan, gizon batzuk beren bikotekideen izenak oihukatzen agertzen dira, laguntza eskatzen ari zaizkie arazo bat dutelako. Esate baterako:

Gizon bati mikrouhina lehertu zaio, beste batek ezin du atetik sartu ogitarteko handi-handia daramalako eskuetan, aita bati galtzak puskatu zaizkio, beste kasu batean fusibleak erre dira, euria hasi da lorategian egunkaria irakurtzen zegoela, familiaren zaldia hil egin

33

da, bainuontziko aparra gehiegi hazi da eta gainezka dago...

Orduan, ahots batek zera dio: Utz ditzakezu bakarrik apur batean? Badezakezu. Alto Palermo politago dago zuretzat, zatoz ikustera. Alto Palermo, emakumeen pasioa. Guztia dago merkataritza-gune baten eta erosketa-poltsak aldean daramatzaten emakumeen irudiz hornituta.

Esteka: www.youtube.com/watch?v=KCvMkm7-04k

4. Iragarkia: iPhone 6

Deskribapena: irudietan, mundu osoko jendea agertzen da egunerokoan iPhonea erabiltzen. Hasieran, hiruzpalau iruditan, telefonoaren oinarrizko funtzionamendua, hobekuntzak eta halakoak erakusten dituzte. Ondoren, irudietan jendea agertzen da iPhonea baliatzen, argazkiak egiten lagunekin batera, mutil bat igogailu batean dotore jantzita eta telefonoaren kolore berria erakusten, jendea posta bat irakurtzen jatetxe bateko sukaldean, haur bat albisteak irakurtzen zerealak gosaltzen dituen bitartean, berrikuntza teknologiko gehiago, mutilak bola-jokoan, gizon bat errezeta bat prestatzen, iPhonarekin grabaturiko irudiak eta, bukatzeko, 3 mutil terraza batean hiriko argiak gauez ikusten. iPhone 6 irakurtzen da pantailaren erdian, eta, aldi berean, rock-musika entzuten da. Une jakinetan, pertsona ospetsuak agertzen dira eskuko telefonoa erabiltzen: Selena Gomez abeslaria selfie bat egiten, Bill Hader aktorea sukaldean egiten saiatzen eta Steph Curry NBAko jokalaria.

Off-ahotsa: Hauxe da iPhone 6S berria, eta ez da aldatu gehiegi, ezpada orain zure atzamarraren presioari erantzuten diolako. Hala, gauzak pip batekin ikus ditzakezu, eta pop batekin ireki erabat. Hori aldatzen da abesti bat entzuten duzunean, mezu bat irakurtzen duzunean, e-posta bat, berriak. (Etena) Egon, zuk irakurtzen dituzu berriak? (Ahots baten erantzuna: Iep) Jakina baietz. Orain, horrela alda dezakezu appa, horrela sar zaitezke lekuetan, eta hauxe da kolore berria: urre arrosa, ikusgarria. Horrez gain, Siri eskurik gabea da, zauden tokian zaudela. Ei, Siri! Aizu, Siri (Japonieraz). Orain, kamerak 4k-n grabatzen ditu bideoak, beraz, zure filmen kalitatea ere bestelakoa da, egundokoa! Selfieak eurak ere aldatu dira, orain zure pantaila da flasha! Honek milaka zale izango ditu. Zure argazkiak ere aldatu dira; orain, ukitze hutsarekin bizidunak bilakatzen dira, eta beno, hauxe da aldatu den guztia.

Esteka: www.youtube.com/watch?v=cDgZc4sb7-E&nohtml5=False

Iragarki hauek soilik dira baliagarriak ikasgelan ikusiz gero:

KH7 “Sukaldea”:www.youtube.com/watch?v=zoQcmfDnWq8

McDonald’s “Happy Meal” (Ingelesez):www.youtube.com/watch?v=6mWZUKbAhi8

BMW 1. Saila:www.youtube.com/watch?v=wzBmoNi86yw&nohtml5=False

34

El compromiso Danone

Danone transnazionalari eta bere “Elkarrekin bizitza ereiten dugu” marketin-kanpainari buruzko artikulua.

Danone transnazionalak marketin-maniobra handinahia abiatu du Espainian, “Elkarrekin bizitza ereiten dugu” (EBED) izenekoa, eta asmoa da elkartasuna jogurt eta natillen erosketa hutsera mugatzea. Datozen asteotan Danone markako produktu bat saltzea lortzen den bakoitzean, multinazional frantsesak hazi bat emango du opari Gurutze Gorriak Afrikan dituen hainbat proiektutarako. Lehen, digestioa Actimelekin egiten zen; orain, aldiz, prezio berean, mundua aldatzea lortzen da, edo, behintzat, hala iragartzen da kanpainaren webgunean, letra handi-handiz eta harridura-marken artean.

Halere, EDEBek konpondu nahi duen elikadura-krisiaren sorrera ez da elikagaien ekoizpenik eza, baizik eta elikaduraren munduan ekoizpen-etapa guztiak kontrolatzen dituen eta pixkanaka lehiakide txikiak ezabatzen ari den botere korporatiboaren beste arrazoi batzuk. Hementxe dugu Danone, planetako lehenengo esne-industria intentsiboa, botilaratutako uren mundu-mailako bigarrena eta bigarrena, halaber, “haur-elikaduran”, beste “lidergo” batzuen artean, esaterako: munduko nekazarien abeltzaintza suntsitzea eta, ondorioz, ekoizle txikiak ekonomikoki itota uztea.

Danonek, urtean 14.000 milioi euroko salmentak izaten dituen multinazionalak[i], 550.000 euro bideratuko ditu hiru urtean[ii] EDEBera, hau da, 183.000 euro

3. Jarduera: Publizitatea eta estereotipoak

a) Moldaketetarako testu osagarria

urtean, salmenten % 0,0013, alegia. Garapenerako lankidetzaren alorrean, 183.000 euroko proiektu bat ñimiñoa da; kasu honetan, publizitate-kanpaina baten bidez goraipatu dute, eta kanpaina hori, ziur baino ziurrago, EDEBi egingo dion ekarpena baino askoz ere garestiagoa izango da. Izan ere, 2006an bakarrik, Danonek 1.000 milioi euro gastatu zituen publizitatean[iii] mundu osoan, horietatik 80 Espainian. Badago beste modu bat zenbatesteko zer-nolako ahalegin ekonomikoa dakarkion Danoneri proiektu solidario honek. Lana hartu dugu kalkuluak egiteko, jogurt, natilla eta abar bakoitzagatik irabazten dituen 3 bat zentimo horiek oinarri. Badakizue zenbat denbora behar duen Danonek aipatu 183.000 euroak finantzatzeko beharrezko dirua lortzeko? Bada, 6 milioi unitate saldu beharko ditu, eta hori hurrengo 14 orduetan lortuko du!

Zer jaten dugu jaten dugunean?

Ondoko artikulu honen pasarte bat: ‘Soja, Vuelta y Vuelta’. Gustavo Duch. L’Informatiu, 2012ko maiatzak 30

Halere, osagai nagusiak falta ziren: haragia. Indioilarra gutxi gorabehera % 60an da indioilar, oilaskoa % 50ean oilasko eta urdaiazpikoa % 70ean urdaiazpiko. Gainerako osagaiak patataz eta sojaz osatzen dira. Neskatila batek esan zuen: “Orduan, iruzur egiten digute, indioilarra ordaintzen dugulako, baina benetan

35

erdia indioilar eta erdia patata eta soja ematen digutelako.

Cuidat+ Vuelta y Vuelta Indioilar Sortak

Campofríoren Vuelta y Vuelta Indioilar goxo-goxoak, gatz eta gantz urrirekin. Zure afaria berehala presta dezazun, 2 minutuan, plantxan edo mikrouhinean. Proteina ugarirekin eta azukre gutxirekin.

OSAGAIAK: Indioilar-bularkia (% 65), ura, antioxidatzaileak (E-326, E-316), egonkortzaileak (E-420, E-451, E-407, E-415), almidoia, destrosa, gatza, soja-proteina, kloruro potasikoa, aromak, espezieak, kontserbatzailea (E-250). Estaldura apaingarria: karamelu-koloratzailea (E-150d).

ALERGENOAK: Esne-proteina aztarnak izan litzake.

Zerealak

Kezkagarri baino kezkagarriagoak dira Facuak guztira 155 zereal-barietateren gainean egindako merkatu-ikerketa baten ondorioak. Azukre-maila handiak produktuen 134tan, gantz saturatu gehiegi haietako 25etan, eta gatzaren kasuan gehiegizko mailak produktuen 35etan.

Publizitateak pentsarazten badigu ere zerealetan oinarritutako gosariak osasungarriak eta elikagarriak

direla, gogoeta egin behar dugu produktu horiek gomendagarriak ote diren, batik bat txikienentzat. Hona hemen aipatu ikerketak zabaldutako zenbait datu: Haurrentzako zerealen 39 barietateetatik 32n, azukrea % 20,9 eta % 51,3ren arteko tarte izugarrian dago.

Lau zereal azukretsuenek propio bideratzen dute haien marketina haurrengana: Little Manen Flakers Sugar, 51,3 gramo azukre produktuaren 100 bakoitzeko; Auchanen Birdies, 50 gramo; Eroskiren Readys, 45 gramo; eta Kellogg’sen Smacks, 45 gramo.

Hemen, interesgarria da nabarmentzea: Igelaren begiak. Behera begira daude, apalategietan produktua helduen parean dagoelako, baina haurrei so dago

Coca-Cola Mundu guztiak daki edari gaseoso gozoak, Coca-Cola modukoak, kaltegarriak direla osasunerako. Aitzitik, gutxik azal dezakete zehazki zein eragin duen produktu-mota horrek gure gorputzean.

Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) “Minbiziaren Kontrako Kodea” aurkeztu berri du; 12 gomendio jasotzen ditu gaixotasuna prebenitzeko, besteak beste, edari azukredunen kontsumoa murriztea. Baina zergatik da produktu hori hain arriskutsua gure osasunerako? Hona hemen eragiten dituen ondorioetako batzuk: pisua hartzen da, arnasketa-arazoak, zahartze goiztiarra, eragin txarra nerbio-sisteman eta garunean.

36

Kinder arrautza

María José Lubertino legegile buenosairestarrak ez zuen onartu “Kinder” arrautzen koloreen araberako bereizketa, eta kexu agertu zen “ume bat jaiotzen denetik, baldintzatutako aukerak eskaintzen zaizkielako”. “Neskatilek txikitatik izango balute pilotarekin edo

autoekin jolasteko aukera, emakumezko futbol-jokalari edo auto-gidari gehiago egongo lirateke. Mutikoek txikitatik emango baliete jaten haien jostailuzko jaioberriei, aita gehiago egongo lirateke haien haurrak zaintzen” adierazi zuen.

(...) Nestlék 2010ean irabazi zituen diru-sarrerak Guatemalako barne-produktu gordina baino handiagoak dira. Izan ere, guztien artean eragiten dituzten diru-sarrerak urteko 450.000 milioi dolarrak baino handiagoak dira (330.000 miloi euro), munduko herrialde azpigaratu guztietako BPGren baliokidea. El idealista.com / zure elikadura kontrolatzen duten 10 enpresak.

Palma-olioaren ekoizpen masiboaren ondorioei buruz gehiago jakiteko:www.tierra.org/spip/IMG/pdf/Aceite_de_Palma.pdf

b) Kontrapublizitatearen ikus-entzunezko adibideak

Intxaurrekin aberasturiko esneahttps://youtu.be/geK_88uaui8

Ogi % 100 naturala:https://www.youtube.com/watch?v=hlgfoAj55CU

37

Ikasleak ebaluatzeko errubrika

38

Gutxiegi

- Ez da inplikatzen eta ez ditu betetzen eginkizunak.- Lan-giro txarra sortzen du.- Kritikak egiten dizkie ikaskideei, baina ez ditu besteenak onartzen.

- Ez ditu egiten edo ez da asko inplikatzen.- Ez du laguntzen lan-giro egokia sortzen.- Ez ditu onartzen gainerako ikaskideen kritikak eta gomendioak.

- Inplikatu ohi da.- Lan-giro egokia sortzen lagundu ohi du.- Gainerako ikaskideen kritikak eta gomendioak onartu ohi ditu.

- Beti inplikatzen da.- Lan-giro egokia sortzen laguntzen du.- Gainerako ikaskideen kritikak eta gomendioak onartzen ditu.

Taldekako eginkizunak

Nahiko Ondo Oso ondo

Gutxiegi

- Ez du inolako jarduerarik egiten.- Ez daki bere denbora antolatzen.

- Ez ditu egin proposaturiko jarduera gehienak.- Ez dirudi dakienik bere denbora eta egin beharreko eginkizunak antolatzen.

- Jarduera gehienak egin ditu.- Jakin ohi du bere denbora eta egin beharreko eginkizunak antolatzen.

- Egin beharreko jarduera guztiak egin ditu.- Badaki bere denbora eta egin beharreko eginkizunak antolatzen.

Norberaren erantzukizuna

Nahiko Ondo Oso ondo

Gutxiegi

- Ez du egiten ez ahozko aurkezpenik, ez idatzizkorik.

- Ahots-tonu entzungaitza.- Urduri egoten da eta ez zaio guztiz ondo ulertzen.- Esaldiak ez ditu ondoegi egituratzen eta argudioak ez daude ondo oinarrituta.- Ez du erabiltzen gaiarekin lotutako lexiko askorik.- Ortografia- eta gramatika-akatsak egiten ditu.

- Ahots-tonu argi eta ozena.- Esaldi egituratuak eta ondo oinarritutako argudioak.- Gaiarekin lotutako lexiko gutxi erabiltzen du.- Normalean, ez ditu egiten ortografia- eta gramatika-akatsak.

- Ahots-tonu argi eta ozena.- Esaldi ondo egituratuak eta ondo oinarritutako argudioak.- Gaiarekin lotutako lexikoa erabiltzen du.- Ez ditu egiten ortografia- eta gramatika-akatsak.

Mintzamena eta idazmena

Nahiko Ondo Oso ondo

39

Gutxiegi

- Ez du ezagutzen publizitatearen kontzeptua.- Ez du ezagutzen inolako publizitate-estrategiarik (ez-zilegia ala ez).- Ez du ulertzen zer diren estereotipoak publizitatean, eta ez daki antzematen.- Ez du ulertu zer diren lobbyak.

- Ez daki ondo bereizten publizitatea eta publizitate ez-zilegia.- Ez ditu ezagutzen publizitatearen arloko teknika eta estrategia gehienak, izan ez-zilegiak ala ez.- Ez daki irakurtzen eta aztertzen produktuen etiketak.- Ez dirudi antzematen dituenik publizitateak sustaturiko estereotipoak, ez eta horren ondorioak norbanakoengan zein jendartean.- Ez du ulertzen lobbyen eta elikadura-industriaren arteko harremana.

- Badaki zer diren publizitatea eta publizitate ez-zilegia.- Ezagutzen ditu publizitatearen arloko teknika eta estrategia gehienak, izan ez-zilegiak ala ez.- Irakurtzen eta aztertzen ditu produktuen etiketa gehienak.- Ezagutzen ditu publizitateak sustaturiko estereotipo gehienak, bai eta horren ondorioak norbanakoengan zein jendartean.- Ulertzen du lobbyen eta elikadura-industriaren arteko harremana.

- Badaki zer diren publizitatea eta publizitate ez-zilegia.- Badaki antzematen publizitatearen arloko teknika eta estrategia gehienak, izan ez-zilegiak ala ez.- Badaki irakurtzen eta aztertzen produktu baten etiketa.- Ezagutzen ditu publizitateak sustaturiko estereotipoak, bai eta horren ondorioak norbanakoengan zein jendartean.- Ulertzen du lobbyen eta elikadura-industriaren arteko harremana.

Kontzeptuen barneraketa

Nahiko Ondo Oso ondo

Gutxiegi

- Ez du parte hartzen eztabaidetan.- Ez du proposamenik egiten gelako jarduerak egiteko orduan.- Intolerantea da ikaskideen iritziei dagokienez.

- Ia ez du parte hartzen edo ez du interesik agertzen gelako eztabaidetan.- Ez du galderarik egiten gaiekin lotuta.- Ez du ekimenik eta sormenik agertzen gelako jarduerak egin bitartean.- Ez die arretarik jartzen ikaskideen argudioei, eta jarrera itxia agertzen du.

- Sarri parte hartzen du gelako eztabaidetan, eta interesa agertzen du.- Zalantzak dituenean, gaiekin lotutako galderak egiten ditu.- Ekimena eta sormena agertzen ditu gelako jarduerak egiteko orduan.- Arretatsu eta jarrera irekiaz entzun ohi ditu ikaskideen argudioak.

- Sarri parte hartzen du gelako eztabaidetan, eta interesa agertzen du .- Gaiekin lotutako galderak egiten ditu.- Ekimena eta sormena agertzen ditu gelako jarduerak egiteko orduan.- Arretatsu eta jarrera irekiaz entzuten ditu ikaskideen argudioak.

Parte-hartzea

Nahiko Ondo Oso ondo

40

Gutxiegi

- Ez du gaiaren gaineko interesik.- Ez dago motibatuta azturak aldatzeko.- Ez du elkartasunik agertzen txiroekiko eta planetarekiko, eta, gainera, haiekiko errespeturik gabeko komentario desegokiak egiten ditu.

- Ez da kritikoa jasotzen duen informazioarekiko.- Ez ditu aintzat hartzen ikuspegi desberdinak arazo bati aurre egiteko.- Ez dirudi oso jabetuta dagoenik kontsumo-azturen eta egungo arazo askoren (osasunaren eta ingurumenaren arloetakoak, ekonomikoak eta sozialak) arteko harremanaz.- Ez du gogo handirik agertzen elikadura aldatzeko eta aztura osasungarriagoak izateko, ez eta kontsumo arduratsuagoa egiteko ere.- Ez du elkartasun eta enpatia handirik agertzen gizarte- eta ingurumen-arazoei dagokienez.

- Hasi da kritikoagoa izaten, jaso duen informazioari esker.- Ikuspegi desberdinak aintzat hartzen diru arazo bati aurre egiteko orduan.- Hasi da jabetzen zer harreman dagoen kontsumo-azturen eta egungo arazo askoren (osasunaren eta ingurumenaren arloetakoak, ekonomikoak eta sozialak) artean.- Hasi da prest agertzen elikadura-aldaketa osasungarriagoa egiteko, kontsumo arduratsuagoa egitearekin batera.- Elkartasuna eta enpatia agertzen ditu, baina irmotasun eskasaz. Besteek diotenaren arabera jokatzen du.

- Kritikoagoa da, jaso duen informazioari esker.- Ikuspegi desberdinak aintzat hartzen diru arazo bati aurre egiteko orduan.- Jabetuta dago zer harreman dagoen kontsumo-azturen eta egungo arazo askoren (osasunaren eta ingurumenaren arloetakoak, ekonomikoak eta sozialak) artean.- Prest dago elikadura-aldaketa osasungarriagoa egiteko, kontsumo arduratsuagoa egitearekin batera.- Elkartasuna eta enpatia agertzen ditu hurbileko zein urruneko errealitate eta pertsonekiko. Bai eta planetaren kontserbazioari dagokionez ere, izan ere, ulertzen du zein harreman dagoen kontsumoaren eta ingurumen- eta gizarte-inpaktuaren artean.

Jarrera eta balioak

Nahiko Ondo Oso ondo

Finantziaketa