ELKARRIZKETA:MEL AINSCOW ETAGORDON L. …...eskola euskarazkoa izan dadila. Arrotxapea auzoan...

hik hasihh

E L K A R R I Z K E T A : M E L A I N S C O W E T AG O R D O N L . P O R T E R • E K A R P E N A :E S K O L A K O N G I E R A K U S T E N A L D UK O L O R E A K I K U S T E N ? • I Z U R A K OO Z T I B A R R E I K A S T O L A • B E R R I A K

834 euro • 2003ko ABENDUA euskal heziketarako aldizkaria

Lanbide Heziketarenosasuna

Ahuleziak eta indarguneak

GAIA

83. zenbakia. 2003ko abendua ❘ hik hasi ❘ ‚‚‚3

5 editoriala6 kronika

8 gaia

LANBIDE HEZIKETAREN OSASUNAAhuleziak eta indarguneak

14 elkarrizketaMEL AINSCOW ETA GORDON L.PORTER

24 ekarpenaEskolak ongi erakusten al du koloreakikusten?Txema Preciado

30 kultura eta hizkuntza aniztasunaDidaktika integratzailearen ekarpenakItziar Aramaio

34 nazioartea Hezkuntza eztabaida estatu frantsesean

35 berriak

40 Muga guztien gainetik... euskaraz!Izurako Oztibarre ikastola

Argitaratzailea:XANGORINErrekalde hiribidea, 59. Aguila eraikina, 1. solairua. 20018 DONOSTIA GIPUZKOA. Tel: 943/ 371 408

Fax: 943/ 372 154; www.hikhasi.com; Posta Elektronikoa: [email protected]; Lege Gordailua: SS-1001/95. ISSN: 1135-4690 Erredakzio burua:Ainhoa Azpiroz.Erredakzioa: Joxe Mari Auzmendi, Ixiar Eizagirre. Erredakzio batzordea: Mikel Estonba, Mari Karmen Irastorza, Kristina Mardaraz, Josi Oiarbide, Fito

Rodriguez, Maite Saenz, Xabier Sarasua eta Arantxa Urbe. Aholkulkariak: Jaione Apalategi, Abel Ariznabarreta, Bego a Bilbao, Mariam Bilbatua, Felix BasurkoAines Duafau, Xabier Isasi, Irene Lopez-Go i, Izaskun Madariaga, Kepa Perez Urraza, Lore Erriondo, Idoia Fernandez, Amaia Vazquez, Lontxo Oihartzabal, Juanjo

Ota o eta Pruden Sudupe. Administrazioa: Arantxa Goiburu. Diseinua: TRAM¥Graf!k Maketazio, aurreinpresioa: Xangorin.Inprimategia: ANtzA S.A.L.Azaleko irudia: Hik Hasi. Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak Onetsia 2003-XI-24 . Kopurua: 3.500 alehik hasiko artikuluez edonon eta edonoiz balia zaitezke. Kasu horietan iturria aipatzea eskertuko genizuke.hik hasik ez ditu bere gain hartzen bertan plazaratutako iritziak ezta bat etorri ere derrigorki haiekin.

aurkibidea8

HEZKUNTZA, UNIBERTSITATE ETA IKERKETA SAILA

DEPARTAMENTO DE EDUCACION,UNIVERSIDADES E INVESTIGACION

14elkarrizketa

MEL AINSCOW ETA GORDON L. PORTER

Berritzeguneek antolatutako Guztiontzakoeskola biltzarrean eskola barneratzaileaz

mintzatu ziren.

gaiaLANBIDE HEZIKETAREN OSASUNAAurten Donostian Martuteneko lanbide eskola itxidute, eta datorren urtean Oreretako Zamalbide itxikoda. Horretarako zein arrazoi dauden eta lanbide esko-len egoera nolakoa den aztertu dira gai honetan.

hik hasiren harpidedun izan nahi dut, urtean 10 ale eta atera daitezkeen ale bereziak etxean jasoaz

Izena..........................................1. Deitura................................

2. Deitura ...............................Tel.:............................................

Helbidea .....................................................Posta Kodea................

Herria....................................Herrialdea...........................

Ikastetxea...................................Herria......................................

IFZ-NAN ......................................................................................

Aurrezki Kutxa edo Bankua

Entitatea Sukurtsala K.D. Zenbakia

Sinadura

HARPIDETZA SARIAK

(BEZ barne)

30 euro

hik hasiEuskal

heziketarakoaldizkaria

Errekalde hiribidea, 59Aguila eraikina 1. solairua

20.018 DONOSTIA. GIPUZKOA

Tel: 943/ 37 14 08Faxa: 943/ 37 21 54

hik hasikzure parte-hartzea

ezinbestekoa duharpide zaitez!

30 eur30 euro uro urteantean10 aldizkari eta prezio bereziak topaketetan eta argitaratzen ditugun gainontzeko materialetan

www.hikhasi.com


editoriala

Herri, nazio, estatu eta gainontzekoegituraketetan hezkuntzak garrantzihandia duela ezagutzea ona da une ho-netan gertatzen ari diren eztabaidak etaindar jarrerak ulertu ahal izateko.

Frantziar estatuan datozen 15 urte-tarako hezkuntza sistemaren garapenildoak eztabaidatzen ari dira. Hain egi-tura zentralista duen estatua Europakobeharretara egokitzen joateko dezen-tralizazio mota bat planteatzen ari da.Hori bai, nazioa eta estatua kontzeptuberean sartuz, eta horren ondoriozfrantsesa estatuko hizkuntza ofizial ba-kartzat mantenduz.

Dena den, hona hemen eztabaidanjarritako puntu batzuk:

“- Zein dira eskola errepublikarra-ren balioak eta zer egin gizarteakonar/beregana ditzan?

- Zein izan beharko luke eskolareneginkizunak Europan eta datozen ha-markadetarako?

- Zein berdintasunetara jo beharkoluke eskolak?

- Hezkuntzaren esparruan, nola de-finitu eta banatu estatuaren eta lurral-detako kolektiboen arteko ardurak etarolak?

- Beharrezkoa al da ikastetxeei au-tonomia gehiago ematea eta horrekinbatera ebaluazioa egitea?”...

Espainiar estatuan, bestalde, deneieragingo dien dekretu eta lege organi-koen bidez botereak bere ikuspegi po-litikoa ezarri nahi du. Ildo horretatikhor ditugu Humanitateen dekretua,Ka-litate Legea, Lanbide Heziketaren Le-gea eta abar.

Aurreko neurrien aurrean, Nafarro-an hartzen ari diren erabakiak ditugualde batetik, eta EAEn hartu nahiko lira-tekeen eta hartzera behartuta daude-nen arteko aldeak ezintasuna sortzendu, bestetik.

Hori guztia aztertuta, eta euskalikuspegitik begiratuta, Euskal HerriakBere Eskolak proposamen bat egin du.Besteren artean zera dio: “Euskal He-rriak, munduko gainontzeko herriek

Hezkuntzako ez-

tabaiden aurrean,

euskal ikuspegitik

kriterio propioak

eta komunak izatea

litzateke egokiena.

bezala, inguruak ezarritako erronkeierantzuteko era berezia izan du. Eran-tzun propio hauek kultur ondare bihur-tzen joan dira, beste herriekiko hartue-manen bidez aberastutako ondarea,hain zuzen ere. Hezkuntza izan da kul-tur ondare hori belaunaldiz belaunalditransmititu eta eraberritzeko akuilua.Egun, globalizazioaren eta uniformiza-zioaren aurrean, kultur aniztasunarenbalioa aldarrikatzen den honetan, bes-telako mundu baten eraikuntzarakogeure ekarpena egin nahi dugu...”

Beste une batean hala dio: “...Eus-kal Herriari eragiten dioten hezkuntzaerabakiak Euskal Herrian bertan hartubehar dira, euskaldunon arteko ezta-baida libre eta demokratikoaren bidez.Gu geu baikara hobekien dakigunak zernolako hezkuntza beharrak ditugun...”

Hori guztia hausnartuta, bakoitzakatera ditzala bere ondorioak, eta behinondorioetara iritsita, ez al litzateke osa-sungarria horiekin koherentziaz joka-tzea?

abenduaHezkuntza, etorkizuna prestatzeko

eztabaida guztien erdigunean

6 ❘ hik hasi ❘83. zenbakia. 2003ko abendua

kronikaZ e n t r o a k i r e k i n t z e , i x t e n ,

Partzuergoko haur es-kolek ateak ireki dituzte

Abenduko lehen egunotan ateakzabalduko dituzte Euskal AutonomiaErkidegoan Partzuergoaren bidez sor-tutako haur eskola askok. 0-3 urteko1.000 haur hartzeko beste eskola ireki-ko dituzte urtebetean HaurreskolakPartzuergoko udalek. Eta urtero 1.000haur gehiagori erantzuteko baldintzakjarri beharko ditu Partzuergoak. Anje-les Iztueta Eusko Jaurlaritzako Hez-kuntza sailburuak esan du datorren ur-tetik aurrera EAEn jaiotako haurren er-diek izango dutela lekua haur eskole-tan, sare publikoko eta pribatuko es-kaintzari esker.

Azaroan sinatu zuten Haurresko-lak protokoloa Eusko Jaurlaritzak etaEudelek. Protokoloaren bidez, haur es-kolak kudeatzeko zein ardura izango

dituen Jaurlaritzak eta zein Eudelek hi-tzartu dute. Hemendik aurrera besteaukerarik ez dagoen kasuetan udalekipiniko dute eskola egiteko lekua, etaudalak arduratuko dira eskolak zain-tzeaz, hornitzeaz eta garbitzeaz. Jaurla-ritzak oinarrizko ekipamenduak or-dainduko ditu. Partzuergoak, berriz,langileen soldatak jarriko ditu. Hau-rreskolak protokoloaren bidez, beste-tik, baldintza berdinetan geldituko diraPartzuergoaren bidez sortutako haureskolak eta EAEko 38 udalerritan aspal-ditik martxan dauden haur eskolak (az-ken urteetan Jaurlaritzaren diru lagun-tzak jaso dituztenak).

Gurasoen patrikari zenbateko zu-loa egingo dion 0-3 urteko haurra Par-tzuergoak sortutako eskolara bidaltze-ak, horixe da askoren galdera. Gehie-nera jota, hilero 180 euro ordaindu be-harko zaizkio eskolari haur bakoitza-gatik. Kuota ezberdinak daude, hau-rrak eskolan pasatzen duten orduenarabera. Zentro horiek irekita egongodira egunean 11 orduz. Baina haur ba-koitzak, gehienera jota, egunean 8 ordupasa ditzake eskolan. Hala, egunean 4ordu edo gutxiago pasatzen dituztenhaurrek 135 euro ordaindu beharko di-tuzte, eta 4 ordutik gora ematen dute-nek 180 euro. Familiei bekak eta diru la-guntzak ere emango zaizkie.

Seaskak lortu zuen azkenikFrantziako Hezkuntza

Ministeritzarekin bilkura egitea.Adostutako eguna atzeratzenjardun zuen Ministeritzak, etaazkenik azaroaren 12an bildu

ziren, Parisen. Gai nagusiak biziren: Seaskak lehen mailarako93. irakasle postua izatea eta

Seaskaren murgiltze ereduarenlegezko koadroa adostea.

Ordu t´erdiko bilera izan zen.Harrera ona egin zieten

Seaskako ordezkariei (FilgieClaveri lehendakariari eta

Pantxika Ibarburu zuzendariari),eta tonu egokian gauzatu zen

bilera. Ministeritzakoordezkariek jarrera ona agertu

omen zuten. Baina hitzak haizeak eraman

ditu. Frantziako HezkuntzaMinisteritzak bilkuran hitz eman

zuen handik 8 egunetara bereerantzuna jakinaraziko ziola

Seaskari. Harrezkero ez baietziketa ez ezetzik, ezer ez dio

erantzun Seaskari. HezkuntzaMinisteritzak arazoari heltzen ez

dion artean, Seaskakmobilizazioekin jarraituko duela

erabaki du.


a l d a t z e n . . . h a u m u g i m e n d u a

Euskaldun guztiok politikokinafarrak gara Tomas Urzainki

Ikasle Abertzaleak-en 15. urteurrena

Azaroaren 15ean Ikasle Eguna os-patu zuten Alegian. Bazen festarakomotibo berezirik gainera: aurten 15 ur-te betetzen baititu Ikasle Abertzaleak(IA) erakundeak. 1988an sortu zen IAEuskal Herri mailako antolakuntza gi-sa, ikasleek dituzten beharrei erantzu-teko eta ikasleen eskubideen alde egi-teko.Bi urterik behin ikasleriaren bil-tzar nazionala antolatzen du IAk, Eus-kal Herriko ikasle guztiei zabalduta.Biltzar horretan zehazten dira hurren-go bi urteetarako norabideak. Alex Ma-rañon IAko kideak hala esaten zuen Be-rria egunkarian:”Gure bitarteko guz-tiak jartzen ditugu jendeak parte har-tzeko. Azkenean, Euskal Herriko ikas-leriak pentsatzen duena islatzen du-gu”.

Ikasle Abertzaleak-ek 15 urte bete-tzen dituen honetan, urrats berri bat

Iruñean azaroak utzi du berearrastoa: 2.700 sinadura aurkeztuzituzten udalean, eskatzeko Arro-

txapea auzoan egiten ari diren haureskola euskarazkoa izan dadila.

Arrotxapea auzoan lehendik badirabeste bi haur eskola ere, eta biek

gaztelaniaz eskaintzen dituzte zer-bitzuak. Iruñean denera euskaraz-

ko bi haur eskola soilik daude, biakTxantrea auzoan. Eskaera, aldiz,

izugarria da: Iruñean gurasoen%64k euskarazko haur eskola nahidu bere haurrarentzat. Arrotxapea

auzoan kopuruak gora egiten dugainera: %71k nahi baitu haur esko-

la euskalduna. Udalak oraindik ez du argitu ea

Arrotxapean eraikitzen ari direnhaur eskolak euskaraz ala gaztela-

niaz jardungo duen. Auzoko guraso-ak jada antolatu dira. 2.700 sina-

dura biltzeaz gain, udaleko alderdie-kin bilerak egin dituzte, eta gaia Iru-

ñeko udalbatzara eramateko as-moa dute gurasoek.

Azaroak utzi du beste aldarrika-penik ere Iruñeko karriketan. San

Frantzisko eskola publikoa lekuz al-datu nahi du Nafarroako Gober-

nuak. Eskola Ezpeleta Jauregiraeraman nahi du , teresatarren ko-

mentura . Eskolako ikasle eta gura-soak aurka daude, teresatarren ko-mentua “arriskutsua, txikia eta le-gez kanpokoa” delako eta aldake-tak “seme-alaben heziketari kalteegiten diolako”. Hala salatu zutenIruñean egindako manifestazioan.Irakasleen klaustroak ere bere ke-

xa azaldu zuen, esanaz aldaketa ho-rrek “ondorio pedagogiko larriak”ekarriko dituela. Irakasleen klaus-

troak asmoa birplanteatzeko eska-tu zien Iruñeko Udalari eta Nafa-

rroako Gobernuari.

etorri da gainera: Nazioarteko IkasleenElkartean onartu berri dutela IA era-kundea. Horrek badu bere garrantzia,batez ere Nazioarteko Ikasleen Elkar-tea NBEren ardurapean dagoen era-kundea delako. Halaxe azpimarratzenzuen Alex Marañonek: “NBEren ardu-rapean dagoen elkarte batek EuskalHerria nazio modura hartzen duen le-hen aldia da. Hori jarri genuen baldin-tza, eta onartua izan da”.

Orain hamabost urte IAn lan eginzutenek ez omen zuten inolaz ere an-tzematen mugimendu honek gaurduen irudia eta prespektiba lortukozuenik.Garai hartan are zailagoa izan-go zen pentsatzea gaur web orria sortu-ko zutenik (www.ikasle-abertzaleak.org), eta aldizkaria ere bideratuko zute-nik. Hamabost urtetan aldaketa han-diak izan dira. Aurrera begira ere badu-te zer eginik, Alex Marañonek azaltzenduenez: “Herri honek behar duen hez-kuntza eredurantz pausoak ematekogaraia da. Izan diren erasoekin, egoe-ra jasangaitza da. Gure oinarrizko ar-loak direnak, euskara eta euskal kultu-ra, kolokan daude, eta horiek indar-tzen joan behar dugu”. Horregatik,Alex Marañonen esanetan, ikastetxee-tan euskal curriculuma ezartzekoproiektuari eta euskal unibertsitateasortzeko proiektuari Ikasle Abertzale-ak erakundeak bere ekarpena egin be-harko dio.

GAIA


Lanbide Heziketaren osasunaAhuleziak eta indarguneak


Oreretako Zamalbide lan-bide eskola datorren ikastur-tean itxiko da. DonostiakoMartutene lanbide eskola, be-rriz, aurten itxi da. Elkarren-gandik hurbil dauden bi eskolaitxita, eta biak D eredukoak.Zer gertatzen da?

Galdera horri erantzun as-moz abiatu gara Zamalbideraeta erabaki hori bultza duenarrazoia garbia dela ohartugara: ikasle falta. Baina, horizergatik gertatzen ari da?Zergatik joan da ikasle kopu-rua jaisten? Hor, motibo uga-ri azaleratu dira.

Oro har, lanbide eskoleneta Lanbide Heziketaren be-raren egoera ez da berdina es-kualde batean zein bestean.Euskarazko ereduaren aldekoapustua egin duten batzuekongi funtzionatzen dute, etabeste batzuek zailtasun gehi-ago dituzte. Ikasle kopurua-ren jaitsierak ez die berdineragiten batzuei zein besteei.Edonola ere, hainbat joeraerrepikatu egiten dira eta ho-rrek kezka sortzen du ba-tzuengan.

G

Bost urte dira Lanbide Heziketaraerreforma iritsi eta ezarri zela. Orduraarteko ikasketa ereduak aldatu eta he-ziketa zikloen abiatzea ekarri zuenerreformak. Geroztik, titulazio zeha-tzagoak eskaintzen dira, betiere merka-tuari begira; zer eskatu, hura eskaini.Horrekin enpresekiko lotura areagotuegin da eta ikasleei lan mundurako sa-rrera erraztu egin zaie. Hori izan da Lan-bide Heziketak azken urteotan edukiduen erakarpenetako bat, eta horrekgizartean prestigioa irabazten lagundudio.

Era berean, gero eta ikasle gehia-gok egiten dute Lanbide Heziketarenhautua. Hala ere, kontuz ibili behar dadatu horrekin. Iaz ikasleen erdia hezi-keta zikloak egiten ari dela esan izan da,baina hori esatean erdi eta goi mailakoheziketa zikloko ikasleak hartzen dirakontuan, hots, 16 eta 18 urtekoak. Be-raz, ezin dira Batxilergoko datuekinkonparatu, horiek 16 urtekoenak soilikdirelako. Esate baterako, 2002-03 ikas-turtean EAEn 34.845 ikasle matrikulatuziren Batxilergoan, eta erdi mailako he-ziketa zikloetan 11.340. Hori erdia bai-no gutxiago da, %17,5, hain zuzen.

Horrek esan nahi du, nahiz eta Lan-bide Heziketan gero eta ikasle gehiagoaritu, oraindik ere indar handiagoaduela Batxilergoak. 2002-03 ikasturte-an 34.845 ikasle zebiltzan Batxilergoaneta 1998-99an 46.384, hots, 11.539 gu-txiago. Erdi mailako Lanbide Hezike-tan, aldiz, 2002-03an 11.340 ziren etalau urte lehenago 10.255, alegia, 1.085gehiago. Goi mailako Lanbide Hezike-tan 3.015 gutxiago zeuden 2002-03an,21.962tik 18.945era jaitsi baitzen.

Erreformak beste aldaketa bat ereekarri zuen: lehen 14 urterekin joatenziren ikasleak lanbide eskoletara eta 19urtera arte egoten ziren. Egun, 16 urte-rekin hasi eta 18 urterekin amaitzen du-te. Horrek, noski, ikasle kopuruarenbeherakadan eragina izan du zentro

guztietan, jaitsiera demografikoarekinbatera. EAEn, esaterako, iaz baino3.600 ikasle gutxiago dabiltza Batxiler-goan eta Lanbide Heziketan.

EAEn 176 lanbide eskola daudeegun eta 139 heziketa ziklo daude au-keran. Eskaintza gehiena A ereduanegiten da. Araban, esaterako, Gasteiz-tik kanpo ez dago ezer euskaraz, eta hi-riburuan esku bateko behatzekin kon-tatzeko adina. Gipuzkoaren kasuan,euskarazko eskaintza soilik egiten du-ten zentroak 16 dira; euskaraz zein gaz-telaniaz 24 eta gaztelania hutsean 25.Bizkaian A ereduko eskolak gailentzendira, eta askogatik; 68 dira erdal eredu-koak, 6 euskal eredukoak eta 10 eredubiak eskaintzen dituztenak.

Edozein modutan, gauza bat da es-kaintza, eta bestea matrikulen araberaosatzen diren taldeak. Sarritan, A eta Dereduko eskoletan ez da jende nahiko-rik izaten bi talde osatzeko, eta denakbakar batean biltzen dituzte. Horrelakokasuetan, noski, A eredua nagusitzenda gehienetan. Nafarroan Iruñeko Do-napea eskolan, Altsasun, Leitzan, Be-ran eta Elizondo dago euskaraz ikaste-ko aukera.

Hizkuntzaren aldetik, beraz, orain-dik ahalegin gehiago egin beharra da-go. Izan ere, beherakogo mailetan ikas-leek D eredua hautatzen baldin badute,gerora ere ikasketak euskaraz jarraitze-ko aukera bermatu behar zaie.

Nolako osasuna dute lanbide eskolek?


Zamalbide lanbide eskola ixtera doaOreretako Zamalbide lanbide

eskolak 25 urte beteko ditu dato-rren ikasturtean, baina ezin esanliteke urteurrena ospatuko due-nik, ateak itxi egingo baititu. Geroeta ikasle gutxiago zituela ikusi-rik, administrazioak datorrenikasturtean ixteko erabakia hartuzuen. Iaz 50 ikasle zeuden; 2. mai-lan zeuden 15ek ikasketa bukatuzituzten, eta gainontzeko 35 aur-ten ari dira 2. maila egiten. 1. mai-larik ez da eskaini 2003-04rako.Beraz, 35 horiek izango dira Za-malbideko azken ikasleak.

Josu Berra zuzendariak etairakasleek ikasle kopuruaren be-herakadaren arrazoiak aztertudituzte, eta horren atzean fakto-re bat baino gehiago daudela ikusidute.

Aurten Donostian Martutenekolanbide eskola itxi dute eta datorrenurtean zuena. Kasualitatea al da biakD ereduko zentroak izatea?

D ereduko eskola gehiago badaudeeta ondo funtzionatzen ari dira. Donos-tialdean eta Oarsoaldean, ordea, eus-karazko eskaintza ez da erakargarria.Euskararen aldeko inplikazioa dauka-gun sektore batzuk hori bultzatzen ariginen, eta horren aldeko apustua egingenuen, baina gazteengan ez du era-kargarritasunik.

Egia da administrazioaren aldetikere ez dugula laguntza handirik eduki.Ez du ezer egin D ereduaren alde. Ikas-tetxeoi nahi duguna egiteko esatendigute eta ez dago inolako planifika-ziorik.

Dena dela, berriro diot, hori gure es-kualdean gertatzen den fenomenoa da,beste leku batzuetan ongi baitabiltza.

Ikastetxea ixteko arrazoi bakarrahori al da?

Ez, noski, faktore bat baino gehiagodaude. Lehendabizi jaitsiera demogra-fikoa dago. 16 eta 18 urteko ikasle ko-purua etengabe ari da jaisten. Mementohonetan punturik baxuena 14 urtekoikasleetan dago, DBHko 3. mailan. Be-raz, beste bi urtetan jaisten jarraitukodu. Gero igotzen hasiko da, baina poli-ki-poliki, ez jaitsi den bezain azkar.

Lehen OHO bukatu eta LanbideHeziketara ikasleen %25 etortzen zen,baina %25 hori 1.000 ikaslek osatzenzuten, eta gaur egun 74k. Ehunekoakmantentzen dira, baina ez da gauza be-ra 10.000tik edo 1.000tik izan. Kopuruhoriekin taldeak osatzea zaila suerta-tzen da.

Zailtasun hori eskola batzuetansoilik nabaritu al duzue?

Ez, baina eskola handietan ez dutxikietan bezainbesteko eraginik. Bo-lumen handiko eskoletan talde bat gu-txiago osatzen bada, ez du eraginik.Talde batekoak beste batean sar daitez-ke eta kito. Gure kasuan, ordea, bost zi-klo genituen, erdi mailako hiru eta goimailako pare bat; administrazioa etaelektronika ikasketakoak. Kasu horre-tan, ezin ditugu elektronikako ikasleakadministraziokoekin nahastu, ikaske-tak zeharo desberdinak baitira. Iaz bos-tetik talde bat galdu genuen, aurten lau-rekin ari gara eta lauetan ere kopuru mi-nimoekin: 11-12 ikasle.

Horri guztiari dispertsioa eta eskolahandien erakarpena gehitu behar zaio.

Eskola handietara joateko joera aldago, bada?

Bai, ikasleek zentro handietara joannahi dute. Gure kasuan, DonostiakoUsandizaga-Peñaflorida instituturaedo Irunera jotzen dute. Donostiakoak1.000 ikasle ditu eta hara joan nahi dute,berdin zaie zein hizkuntz eredu eskain-tzen duen. Horri baino garrantzi gehia-go ematen diote giroari, martxari, jen-dea egoteari... Hori gehiago baloratzendute talde txikiak dituen hurbiltasuna,


GGAIALanbide HeziketaAhuleziak eta indarguneak

Euskal Herriko hainbat lanbide es-koletan ez dute bizi Zamalbideko ego-era iluna. Noski, denek dituzte kezkaketa hobetzeko gauzak, baina erronkahoriei aurre egiteko indarrez aurkituditugu.

Jaitsiera demografikoa dela eta,ikasle kopurua guztietan jaitsi da. EAEniaz baino 3.600 ikasle gutxiago dabiltzaaurten Batxilergoan eta Lanbide Hezi-ketan. Iurretako lanbide eskolan iazbaino 90 ikasle gutxiago dituzten aur-ten, baina hala ere 450 inguru dira oro-tara. A eta D ereduak daude aukeran,eta ikasleen erdiak baino zertxobaitgehiagok euskarazko eredua aukera-tzen du. 19 talde daude guztira, 12 eus-karazkoak eta 7 gaztelaniazkoak.

Iurretako lanbide eskolak D ere-duaren aldeko apustua egin zuen etahango irakasleek borondatea eta kon-promisoa erakutsi dituzte. Ingurukoherrietatik ez ezik, urrutiagotik ere joa-ten dira euskaraz ikasi nahi dutenak.Josu Palacios eta Julian Torres irakasle-ek diotenez ikasle gehienak aurreko

Beste eskola batzuenegoera

ikasketak D ereduan egin dituztenakdira. B ereduan ikasitako batzuk A ere-dura pasatzen dira, eta beste batzukDra. “Eskualde honetan B ereduanikasitakoek euskara maila ona duteeta D ereduan jarrai dezakete. BainaGaldakao, Zornotza eta beste zenbaittokietakoek arazoak izaten dituzte es-kolak euskaraz jarraitzeko. Sarritaneuskaraz esandakoa gaztelaniaz erre-pikatu behar izaten zaie ez dutelakoulertzen”.

Elizondoko lanbide eskolan ez dahorrelakorik gertatzen. Mikel Iriarteikasketa burua bertako ikasle izana daeta orduko giro erdalduna euskaldunbihurtu dela dio. Ikasketen %90 euska-raz ematen dute eta euren erronka ahalduten gehiena euskaraz egitea da. A+Deredua daukate, eta eskolan 30 urte da-ramatzan Joxe Urroz zuzendariak dioe-nez eredu elebiduna hobea iruditzenzaio euskarazko eta erdarazko lerroakedukitzea baino. “Irakasle guztiak ele-bidunak izatea hobe da. Erdiak eus-kaldunak eta beste erdiak erdaldunak

arreta eta baldintzak baino.Gizarteko fenomeno berbera gerta-

tzen da: jendea gune komertzial han-dietara joaten da eta auzoetako dendakezinean daude. Gune horietara ez doazerosketak egitera soilik, hango giroa-gatik, jendeagatik... ere joaten dira. Joa-ten ez badira, zerbait galtzen dutela di-rudi. Eta eskolan ere hori sumatzen dut.

Ikasleek Batxilergoa aukeratzeakeraginik ba al du Lanbide Heziketan?Horrek kentzen al dizkio ikasleak?

Bai, noski, hori da beste faktoretakobat. Oraindik ere ikasle gehiagok egi-ten du Batxilergorako hautua. Bakoi-tzera %50 joaten direla esaten da, bainadatuak ez dira errealak. Lanbide Hezi-ketako %50 horren barruan maila ertai-nekoak (16 urte) eta goi mailakoak (18urte) daude eta azken hauek unibertsi-tateko datuekin konparatu behar dira,ez Batxilergokoekin. Adibidez, gureeskualdean Batxilergoa %75,5ak hau-tatu zuen iaz eta maila ertaineko hezi-keta zikloak %22,4k. Batxilergoko 2.mailako ikasleen artean %61 unibertsi-tatera pasa zen eta %39 goi mailakoLanbide Heziketara. Beraz, kontuz ibilibehar dugu datuekin.

Zer gertatzen da, Lanbide Heziketakez al du prestigiorik hartu oraindik?

Oraindik unibertsitate fenomenoadago. Orokorrean, gurasoek seme-ala-bek euren ikasketa mailak gaindi ditza-ten nahi dute. Horrez gain, ez dituzteseme-alabak 18 urterekin lantegi bateanlanean ikusten, oraindik umeak irudi-tzen baitzaizkie. Hori ere gizartean ger-tatzen ari den fenomeno bat da: oraindela urte batzuk adin horretarako denoklanean ginen, baina gaur egun 17-18 ur-tekoa ez dugu lanerako ikusten.


izango balira, dena erdaldunduko lu-kete”.Zuzendariaren eta bere taldearenjarrera garantzitsuak direla gehitzendu. “Guk euskaraz egiten badugu, er-daldunek badakite zer egin behar du-ten: euskara ikasi. Ni Frantziara joatennaizelarik, frantsesa ahal dudan be-zala mintzatzen naiz, eta bestela isilikegoten naiz. Hemen ere bide hori daerrazena eta azkarrrena euskaldun-du nahi badugu”.

Ikasle erdaldun gutxi daude esko-lan eta denek euskaraz solas egitekomoduan dakite. Liburu gehienak gazte-laniazkoak dira, baina apunteak euska-raz ematen dituzte eta azalpenak erebai gehienetan. “Denek dakite euska-raz egiten dugula. Eskola sortu zutenguraso erdaldunek euskaraz egiteanahi zuten, bazekitelako hori zela be-raien seme-alabak integratzeko bidea.Aldiz, baserritarrak ziren gaztelaniazegin nahi zutenak, euskara bai baitze-kin eta ez baitzuten euskaraz egitekobeharrik ikusten”.

Ikasle Aber-tzaleak-ekokide AlexMarañonezkorragoagertzenda. Euska-razko es-kaintza ez delahandia dio, batezere ikastetxe, eskualde eta ikasketa ze-hatzetara mugatzen dela. “Gainera, he-ziketa ziklo berrienak, erakarga-rrienak, berritzaileenak eta lan mun-duari begira pisu handiena dutenakgaztelaniaz daude”.

Euskara ez ezik, ingelesa izango dahurrengo eztabaida puntua. Izan ere,Eusko Jaurlaritzaren asmoa ikasgai ba-tzuk ingelesez irakastea da. Hori ez damartxan jarri oraindik, baina ingelesteknikoa ikasgai bezala ematen da.“Orain arte Batxilergoan ematen zen,baina gaur egun Lanbide Heziketanere bai. Garrantzitsua da, makinetakoargibide guztiak ingelesez egoten bai-tira” diote Iurretako irakasleek.

Hiriko eskoletako giroakerakartzen ditu ikasleak

Zamalbidetik bezala, Elizondotikere ikasleak Iruñera joateko joera ba-dute, eta hori Nafarroa osoan nabari-tzen dela diote Elizondokoek. “Bi nu-kleo sortu dira: Iruñea eta Tutera, etahorra joaten dira Lizarratik, Tafalla-tik, Altsasutik, hemendik... Baina horiez da ikasleen kasuan soilik gertatzen”dio Iriartek. “Gaur egun mugitzeaarrunta bihurtu da. Jende aunitz joa-ten da Iruñera lanera. Inertzia bat da.Edonola ere, harritzekoa da kanporajoatea hemen han adina baliabide edogehiago, ratioa txikiagoak, arreta hur-bilagokoa... dituztela jakinda, baina16 urtetan hemen egon ondoren, saltsanahi dute eta adin horretan ulertzekoada”.

Prestigioa jokoan Batxiler-goaren eta Lanbide Heziketa-ren artean

Oraindik Batxilergoak eta uniber-tsitateak ikasle asko erakartzen badituere, Lanbide Heziketara gero eta jendegehiagok jotzen duela diote Iurretakoeta Elizondoko eskolakoek. Lana aur-kitzeko aukera gehiago eskaintzen di-tuela ikusten omen dute ikasleek. Urro-zek ofizio bat jakiteari ematen dio ga-rrantzia. “Lanbide eskolatik ateratzendirenek lanbide bat ikasten dute etaBatxilergoan aritzen diren askok ho-rren falta izaten dute gero unibertsita-tera joaten ez badira”.

“Prestigioa, azken finean, zure bi-zia aurrera ateratzea da eta horrekbere gisara ekarriko du Lanbide Hezi-ketan gero eta ikasle gehiago egotea”argudiatzen du Iriartek.

Erreforma eta kontraerre-forma

Lanbide Heziketaren erreformakheziketa zikloen ugaritasuna eta espe-zializazioa ekarri zuen, eta orain, legeberriarekin berriro gauzak aldatzeradoaz. Urrozek dioenez, “hainbestekoespezializaziorik ez dute eskatzen lan-tegietan. Badirudi abantaila handia-

goa dela, baina niri iruditzen zait tek-nikoki ez dagoela hainbeste espeziali-zatu beharrik”.

Kontraerreformak ekarri duena ze-ra izan da: filosofia, historia eta horrela-ko ikasgaiak enborreko bezala ezar-tzea. “Ikasgai horiek oso garrantzi-tsuak dira, ados, baina lehenagotikhoriek lantzen egon dira DBHn. Tek-nologiako eta praktikako orduak ken-du dizkiete eta matematikan zein lite-raturan ez dira hobeki prestatuta etor-tzen. Orduan, zerbaitek huts egitendu” dio kezkaturik Urrozek. “Nik egi-aztatuko nieke zer alde dagoen mate-matika soila eta matematika aplikatuairakastearen artean. Ez da gauza bera2+2=4 irakastea edo tailerrean txapakneurtzen jardutea gero zehatz-me-hatz mozteko. Askoz ere interes gehia-go jartzen dute bigarren kasuan. Ho-rregatik diot, berriro formazio trake-tsera itzultzen ari garela. Oso garran-tzitsua da filosofia jakitea, baina lehe-nik ofizioa jakin behar da”.

Kalitatea ere hitzetik hortzera era-biltzen da enpresetan, baina Urrozekkontzeptu hori gainditu egin behar de-la dio. Enpresa guztiek kalitatea baldinbadute, zerbait gehiago behar dela iriz-ten du eta hiru gauza aipatzen ditu: in-tuizioa edukitzea, egiteko gaitasunaedukitzea eta egitea.

MotibazioaIkasleen motibazioak ere zeresana

ematen du sarritan. Ikasleak ikastekogogo handirik gabe joan ohi direla esa-ten dute zenbait irakaslek. Ikasleek ezdute hori ukatzen, baina motibazioa“irakaskuntza ereduaren baitan” da-goela dio Alex Marañonek. “Ziur nagoikasketa prozesua erakargarria egitenbaldin bada, ikasleak motibatutaegongo direla. Memento honetan ikas-le bati ikastea gustatzen al zaion gal-detzen badiozu, automatikoki ezetzesango dizu. Zergatik? Ikastea gauzakmemorizatzearekin, apunteak hartze-arekin, azterketekin... identifikatzenduelako. Irakasteko eredu horrek ez dumotibatzen”.


Lanbide hastapenakMotibazio falta ez da Lanbide Hezi-

ketako arazoa, inondik ere. Aurretik,DBHn ere arazo bera dago, eta horrekbultzatakoa da eskola porrota. Ikasleasko dira DBH gainditzen ez dutenak.Eta zer egin dezakete horiek? Batxiler-goa edo Lanbide Heziketa ikastekoDBH gaindituta eduki behar dutenez,lanbide hastapenen aukera daukate.Zenbait lanbide eskoletan, heziketa zi-kloekin batera, lanbide hastapenekoikasketak ematen dituzte, eta DBHgainditu gabe dutenei ofizio bat ikaste-ko aukera ematen diete.

Lanbide hastapenaren eta heziketazikloen arteko beste desberdintasunbat zera da: askoz ere praktikoagoakdirela (gutxienez %90 praktikoa da) etaez dutela goitik erabakitako programa,hots, eskolak berak diseinatzen duikasleen beharren arabera. Betiko ira-kaskuntza modua alde batera utzi etamakinetan lan praktikoa egiten hastendira, eta horixe da ikasleek nahi izatendutena.

Elizondoko lanbide eskolan ikasle-en %30 lanbide hastapenetan dabil.Galdaragintza, soldadura, administra-zioa eta merkataritza txikia dituzte au-keran. Zuzendariak dioenez, ikasleakpozik joaten dira. “DBH gainditu ezduten ikasleak birziklatzen ditugu etabeharrezkoa ikusten dugu. Eskolannazkatuta egoten dira hainbeste mate-matika eta literaturarekin, eta honaetorri eta soldadura ikasten hastendira, txapak ebakitzen, tailerreko ma-kinak erabiltzen... eta hori beste gauzabat da beraientzat”. Zenbait ikasleren-gan izugarrizko aldaketa antzematenomen da, ondoren heziketa zikloren batikasten jarraitu nahi izaten dutelarik.

EAEn DBH gainditu ez dutenakhasten dira lanbide hastapenetan, bai-na Nafarroan DBH bukatu ez dutenak,alegia, 15 urtekoak. “Aspertu eta neka-tu baino lehen ekarri behar direla ikus-ten dugu. Hori beharrezkoa da, eta ho-rregatik, Nafar Gobernua lehenbaile-hen hasiko da 15 urterekin eskolatikateratzeko aukera zabaltzen”.

GGAIALanbide HeziketaAhuleziak eta indarguneak

Goierri Fundazioareneredu integrala

Goierri Fundazioa lanbide eskolabaino zerbait gehiago da. Prestakun-tza, enplegua eta ikerketa biltzen di-tuen zentroa da, eta Goierrin errefe-rentzia dena.

Ordizian kokatuta dagoen Fun-dazioa hasieran “escuela de apren-diz” bezala sortu zen eta 1984anGoierri lanbide eskola bilakatu zen.Bost urte beranduago fundazio izate-ra pasa zen eta horrek bestelako ba-besa eman zion eskolari, atzean bai-larako bost udaletxe eta hiru enpresajartzea ekarri baitzuen. Gaur egun, 18udaletxe eta 40 enpresa daude funda-zioan.

Bilakaera horrek eragina izan dueskolaren eboluzioan ere, eta pixka-naka-pixkanaka eskolaren eskaintzaeta zerbitzuak gehituz joan dira. Me-mento honetan irakaskuntzarekin e-ta lan munduarekin zerikusia dutenhainbat arlo asetzen ditu:

- Goierri lanbide eskola: erdi etagoi mailako heziketa zikloak eskain-tzen ditu.

- Lanbide hastapenak: DBH gain-ditzen ez duten ikasleek heziketa zi-kloak ezin dituztenez egin, lanbidehastapenetara jo dezakete.

- Goikerri zerbitzu teknologikoa:enpresei aholkularitza, formazioa etalaguntza teknikoa ematen dien zerbi-tzua da, batez ere lau eremutan: gal-daragintza, mekanika, automatismo-ak eta sistemak eta antolakuntza.

- Ikaslan: azken ikasmailako ikas-

leek praktikak egiteko erakunde au-tonomoa da eta enpresa bezala fun-tzionatzen du. Ikasleek egun erdizikasi eta beste egun erdiz lan egitendute. Bailarako enpresentzako lanaegiten da bertan.

- Enplegu zerbitzua: ikasleak lanmunduan sartzeko lanak egiten ditu:informatu, aholkatu, prestatu, laneskaintzak bilatu, bitartekari lanaegin...

- Unibertsitatea: mekanikan espe-zializatutako Industria IngeniaritzaTeknikoa ikasteko aukera dago. Mon-dragon Unibertsitatearekin egindakohitzarmen baten bidez unibertsitateikasketa hori ikas daiteke. 2005. urteanaterako da lehen promozioa.

Goierri Fundazioaren ezaugarrie-tako bat bailarako enpresetara egoki-tzea izan da. Udaletxeekin eta enpre-sekin duten erlazioaren ondorioz, iaikasle denek lana aurkitzen dute. Ho-rretarako, noski, enpresek behar du-tenari erantzutea giltzarria dela ikus-ten dute. Modako heziketa zikloak etaespezialitateak eskaintzeari muzineginez, bailarako enpresek eskatzendiotenari lehial izan dira beti.

melainscow

EEskola barneratzaileagoak lortzeko, eskolan

lan egiteko moduak aldatu egin behar dira.Eskolako kultura aldatu behar da

Manchester Unibertsitateko irakaslea


Berritzeguneek Donosti-an antolatu zuten Guztien-tzako eskola biltzarreanparte hartu zuen Mancheste-rreko Unibertsitatean Hez-kuntzako irakasle eta Iker-keta dekano ohi honek.Hezkuntzari lotutako be-

re jardunean hainbat era-kundetan parte hartu izandu. Besteak beste, UNESCO-ko, UNICEFeko eta Save TheChildreen-eko aholkulariada. UNESCOren irakasle-ak prestatzeko Hezkuntzapremia bereziak gelan proi-ektuaren zuzendaria izan da.Proiektu horren barruanmunduko 80 herrialde bainogehiagotan egiten dira jar-duerak. Cambridge Uni-bertsitatean Guztiontzakohezkuntzaren kalitatea ho-betzen ikerketa eta gara-pen proiektua koordinatuzuen. Eta Hirietan bikainta-suna lidergoa garatzekotaldeko partaidea da. Ma-drilgo Hezkuntza Ministeri-tzari hezkuntza politika bar-neratzaileei buruzko ahol-kuak ematen ere jardun da.Ikerketa ugaritan murgil-

duta egon da betidanik etaargitalpen sorta bat ere ka-leratua du. Gehienak eskolabarneratzailearen inguruko-ak dira, eta gai hori izan daelkarrizketaren ardatz.

Eskola barneratzailearen kon-tzeptua arras berria da. Zer egon dahorren aurretik historikoki?

Hezkuntza sistema barneratzaile-az mintzatzean atzera begiratu behardugu, historiara. 100 urte soilik atzeraegiten badugu, konturatuko gara hez-kuntza jende aberatsaren esku bainoez zegoela, eta normalean mutilaksoilik joaten ziren. XIX. mendean hasizen hezkuntza poliki-poliki orokor-tzen, eta XX. mendean neska-mutilgehienek eskolara joateko aukerazuten.

Baina urritasunak dituzten hau-rren auzia beti hor egon da. Banatutaegoten ziren eta beraien hezkuntzaerakunde konkretu batzuen boron-datearen baitan gelditzen zen. Gurasoelkarteak, karitate taldeak eta eliza zi-ren erakunde horiek. Urritasuna zu-ten haurrei eskaintzen zien hezkuntzaez zen ofiziala, borondatezkoa baizik.

XX. mendean hainbat aldarrika-pen eta borroka egon ziren haur ho-riek hezkuntzarako eskubidea zutelakonbentzi zitezen gobernuak. HoriXX. mendean gertatu zen, eta interes-garria da. Zeren, orain dela hilabetebatzuk Katalunian izan nintzen, etaoraindik eskola bereziak badaudelaikusi nuen, gehienbat guraso elkar-teek antolatutakoak. Gobernuak or-daintzen ditu irakasleak, baina eskolagurasoena da.

Beraz, gaur egun oraindik ere in-darrean dago haur horiek hezkuntza-rako eskubidea dutela errebindika-tzea. Ingalaterran, esaterako, 1970 ar-te hezkuntza sisteman integratu gabe-ko haur taldeak zeuden eta urte horre-tatik aurrera onartu zuen gobernuakzailtasun larriak zituzten haurrak hez-kuntzan sartu behar zutela.

Horrenbestez, heziketa berezia-ren historiari so eginez gero, berehalakonturatzen gara etengabeko borro-ka egin behar izan dela taldetik kan-pora utzitako haur horien alde, hots,haur horiek integratzeko. Horrela,XX. mendearen bukaeran intregra-zioaz hitz egiten zen, eta gaur egunbarneratzeaz.

Bi kontzepturekin aurkitzen gara:hezkuntza integratzailea eta barnera-tzailea. Zein da bien arteko desberdi-nasuna?

Ez dago batere argi. 1994an Nazio-arteko Biltzar bat egin zen SalamancanUNESCOk antolatuta. Bertan munduosoko gobernuetako eta gobernuzkanpoko erakundetako ordezkariakbildu ziren heziketa bereziaren etorki-zunaz eta egin beharko litzatekeenazeztabaidatzeko. Bertan zera erabakizen: hurrengo urratsa barneratzearenideia garatzea zela.

Ia 10 urte pasa dira ordutik, etaoraindik ere ez dago argi zein den inte-grazioaren eta barneratzearen artekoaldea. Herrialde guztietan dago nahas-mena eta ez dago adostasunik. Denaden, nik badut nire iritzia eta hori azal-duko dizuet.

Niretzat integrazioa bereziak zirenikasleak ildo orokorrean sartzeko saia-kera bat zen. Beraz, haurrak prestatuegiten ziren, haurrak babestu egiten zi-ren, eta posible baldin bazen eskolaarruntera bidaltzen ziren, gehienetanauzoko eskolara auzoko gainontzekohaurrekin batera. Finean, haurrak pres-tatu eta bultzatu egiten ziren. Gakoazen haurrek sisteman egoteko gai izanbehar zutela eta onartuak izan beharzutela, betiere zegoen eredura egoki-tzen edo moldatzen baldin baziren.Puzzle bat edukitzea bezala da: haurrapieza bat da eta zuk puzzlean jartzenduzu. Beraz, urritasuna duen haurra


melainscow

E

rriak edozein direlarik ere, haur guztiakbarneratuko eta heziko dituzten eskolagaratuak eta aurreratuak dituen hez-kuntza sistema bat sortu ahal izateko bi-deak aurkitzeko gai al gara? Hezkuntzasistema barneratzaileak haur guztieierantzun behar die,eta arrisku-an, baz-tertu-ta

edokanpo-ratuta sentidaitezkeen hau-rrei ere bai. Horrek izan behar du hel-burua.

Barneratzearen ikuspegi horrekherrialde, lurralde, eskualde, herri etaauzo guztietako zentroetan galdera batjartzen du erdigunean: zer egin behardugu aurrera jotzeko? Zein da eskolazdugun ikuspuntua? Zein aldaketa dirabeharrezko norabide horretan mugigaitezen?

Integrazioa baino askoz ere zaila-goa da, askoz ere jende gehiago inpli-katzea eskatzen baitu. Barneratzeakgaldera honi erantzutea dakar: nola ga-ra dezakegu hezkuntza sistema anizta-sunari erantzun diezaion? Ados nagoSalamancan agertu zen argudioarekin,hau da: sistemaren antolaketan, curri-culumean, irakasteko moduan, harre-manetan, baliabideetan... egiten badi-tugu aldaketak, sistema bera aldatuegingo da, eta hori onugarria izango dahaurrentzat. Horrenbestez, memento

Zer da normalaizatea? Ikuspuntuhorrek pertsonanormalak eta

anormalak daudelapentsatzera garamatzaeta bien arteko marrabat ezartzera. Ikuspegi

barneratzaileaknormaltasunarendefinizioa zabalduegiten du guztiaknormalak garela

esanez, eta ez du axolazein ezaugarri,

hizkuntza, kultura,erlijio, urritasun fisikoedota adimen urritasunditugun, normaltasunak

denak barneratzengaitu eta

puzzlean ondo egokitzen bada, ongietorria izango da.

Hurbilketa hori nahiko arrakasta-tsua izan da nazioartean eta gaur egunherrialde askotan urritasunak dituztenhaurrak auzoko eskolara joaten dira.Duela urte batzuk hori pentsaezinaizango zatekeen.

Baina hurbilketa horren muga zerada: haurra ez baldin bada egokitzen,agur esaten zaio. Haurra egokitzen bal-din bada, jarrai dezake. Oso ongi. Ez da-go arazorik. Haatik, haurra zaila baldinbada edo eskatzen zaion guztiari eran-tzuten ez baldin badio, kanpora bidal-tzen da berriro.

Barneratzea, ordea, beste modu ba-tera pentsatzea da. Filosofia aldadatzeaesan nahi du, gai bati ikuspegi anitzeta-tik begiratzea. Nik esango nuke barne-ratzea ez dela haurrak egokitzea, baiziketa sistema aldatzea. Hortaz, “haur hauhezkuntza sisteman egokitzen da” esanbeharrean, honakoa galdetuko genu-ke: nola garatu beharko genuke hez-kuntza sistema haur guztiek bertanegoteko eskubidea izan dezaten?

Orduan, nola definituko zenukeeskola barneratzailea?

Barneratzaileak guztientzako esko-la esan nahi du, guztiei toki egin behardiela. Noski, ez da erraza, epe luzekoproiektua baizik. Baina norabidea mar-katzen duen galdera zera da: ezauga-


honetan oso ondo moldatzen ez direnhaurrak hobeto ibiliko dira, guztientzatizango da onuragarria.

Zein da eskola barneratzailearenmuina edo zutabea?

Eskola barneratzaileagoak lortze-ko, eskolako lan egiteko moduak alda-tu egin behar dira. Eskolako kultura al-datu behar da. Eskola gehienetako kul-tura oso indibidualista da, bakoitzakberea planifikatzen du, bakoitzak berekabuz egiten du lan, bakoitzak berearazoak konpontzen ditu, eta denek bi-ziraun egin behar dute, bakoitzak bereburua zaindu behar duelarik. Barnera-tzaileagoak diren eskoletan elkarrekinplanifikatzen dute eta arazoei elkarre-kin bilatzen diete irtenbidea. Horrela,babes, laguntza eta kolaborazio gehia-goko giroa lortzen da. Noski, hori hau-rrentzat ez ezik, irakasleentzat ere onada, lan egiteko leku hobea eta atsegina-goa lortzen baita.

Irakasleen jarrera eta lan egitekomodua desberdina al da eskola barne-ratzaileetan?

Irakasleek elkarrekin lan egin be-har dutenez, horretarako denbora be-har dute; alegia, elkarrekin planifika-tzeko, gelan elkarrekin egoteko… Psi-kologoek, aholkulariek eta kanpotiklaguntzera etortzen direnek ere lan egi-teko modua aldatu behar dute, irakas-leekin lankidetza gehiago eginez.

Horregatik da garrantzitsua integra-ziotik barneratzera dagoen aldea. Ohi-ko eskoletan irakasleak bakarrik etaabandonatuta sentitzen dira, euren ara-zoei bakarrik egin behar diete aurre. Es-kola barneratzaileetan, aldiz, irakasle-ak ez daude bakarrik, talde bateko par-taide dira eta talde horrek babesa eta la-guntza ematen die; taldekideekin min-tza daitezke aholkuak eta laguntza ja-sotzeko. Hor dago aldaketaren muina.

Zein da gela barneratzaile bateneta ez barneratzaile baten arteko des-berdintasuna?

Nik ez nuke gela barneratzaileaz etaez barneratzaileaz hitz egingo, baizik

etagelabarne-ratzaileazeta barneratzaile-agoaz.

Orduan, gela barneratzailea-goan harreman gehiago egon ohi da.Irakasleek ikasle bezala ikusten duteeuren burua, etengabe esperimenta-tzen dute, eta haur bakoitza taldeanbarneratzeko moduak bilatzen saia-tzen dira, betiere beren esperientziatiketa zailtasunetatik abiatuta. “Nola era-kar ditzaket ikasleak? Nola lortu gaiakinteresgarriak izan daitezen? Nola bila-katu nire jarduna esanguratsu ikasleen-tzat?”. Horrelako kezkak izaten dituzteirakasleek.

Beste modu batera esanda, irakas-leak ikasle sentitzen dira, ikasle berri-tzaileak, eta horrez gain, gainontzeko-ak ere ikasle bezala ikusten dituzte.Hau da, badakite haurrak beraiek era-gile garrantzitsuak izan daitezkeelagelan.

Gela barneratzaileago batean ira-kasleak hitz egin, planifikatu eta antola-tu egiten du, noski, baina ikasleek ereplanifika eta antola dezaten arduratzenda. Ikasleek elkarri laguntzen diote,elkarrekin egiten dituzte proiektuaketa oso aktiboak izan daitezke gelan.

Modu horretan, ikasle guztiekgehiago ikasten dute, gehiago inplika-tzen dira, ingurunearekiko aktiboago-ak izaten dira, eta noski, guztiek emai-tza hobeak erdiesten dituzte. Horrekguztiak irakasleak babestu egiten ditu,eta konturatzen dira esperimenta deza-ketela, arriskatu daitezkeela, sekulaegin gabeko gauzak egin ditzaketela…

Gela barneratzaileagoetan irakas-

leek el-karrekin egiten dute lan,

elkarrekin planikatzen dute. Gela bate-an irakasle bi edo hiru elkar litezke nolairakatsi behar duten eztabaidatzeko etaerabakitzeko.

Egoera hori nahiko erradikala suer-tatzen da herrialde gehienetan. Egun,oraindik, eskola batera joaten bagara,irakasle bakoitza bere gelan sartuta iku-siko dugu, atea itxita eta 30 ikaslerekin.Ondoren, irakasle gelan kafea hartukodu, baina ez du jakingo beste irakasleakzer egiten ari diren.

Eskola barneratzailea lortzekoegin beharko liratekeen aldaketazehatz batzuk aipatuko al zenituzke?

Hezkuntza barneratzaileak haurguztiak bere baitan hartzen dituenez,ez dago zertan izendatu eta bereizi be-har. Hori da lehenengo gauza.

Bigarren puntua normaltasunakontzeptuari lotua dago. Zer da nor-maltasuna? Zer da normala izatea?Ikuspuntu horrek pertsona normalaketa anormalak daudela pentsatzeragaramatza, eta bien arteko marra batezartzera. Ikuspegi barneratzaileaknormaltasunaren definizioa zabalduegiten du guztiak normalak garela esa-nez, guztiak gizakiak garela esanez, etaez du axola zein ezaugarri, hizkuntza,kultura, erlijio, urritasun fisiko edotaadimen urritasun ditugun, normaltasu-nak denak barneratzen gaitu eta. De-nak biltzen dituen gizarte barneratzaile


E

bat nahi baldin badugu, hurrengo haureta gazte belaunaldia prestatu eginbehar dugu gizarte barneratzaile bate-an bizitzeko gai izan dadin.

Zer egin da orain arte? Zer deri-tzozu?

Azken 10 urteotan herrialde asko-tan eskola batzuk aurrerapausoakeman dituzte. Gai hau aztertu dute etaaurrera nola egin ikasi dute. Baina nire-tzat arazoa da eskola bakanak direlahori egiten dutenak, hots, pertsona in-dibidualak, normalean eskola aldatunahi duten pertsona gogotsuak, gar-tsuak eta karismadunak. Noski, pertso-na horiengandik asko ikas dezakegulapentsatzen dut, baina ez da nahikoa.

Orduan, zer gehiago egin beharda?

Aldaketa sakonak eta benetakoeboluzioa nahi baditugu, sistema osoaaldatu behar dugu, ez eskola bakan ba-tzuk. Eskola guztiek norabide bereanjardun behar dute eta horretarako ko-munitate osoak pentsatu eta sinestubehar du sistema barneratzailean.

Horrek liderrak eskatzen ditu esko-

la barruan, beren gelatik atera eta elka-rrekin lan egingo duten irakasleak, hez-kuntza komunitatearengandik eta fa-miliengandik gertuago dauden esko-lak, eta eskolaren ikuspegi hori beraduten hezkuntza politika, politikoaketa administrariak. Teknikoki errazada, baina sozialki oso konplexua da.

Zein dira traba nagusiak?Traba ugari daude eta horietako ba-

tzuk fisikoak dira. Adibidez, eraikun-tzak ez dira egokiak, baina hori errazkonpon daiteke. Beste eragozpen ba-tzuk curriculumari lotutakoak dira,beste batzuk irakasteko moduari, bestebatzuk ebaluazioaren gainekoak etabeste batzuk harremanei lotutakoak.Edonola ere, trabarik nagusiena per-tsonen pentsamendua da. Baliabideakhobeto ustiatzea edo errekurtso gehia-go edukitzea teknikoki erraza da. Zaile-na denen arteko adostasuna lortzea da,denak elkarrekin lan egitea, egiten aridena guztiek modu berean ulertzea.Aurretik daukagun esperientziak mu-gak jartzen dizkigu. Zentzu horretan,esperientziarik ez dutenak errazagomoldatzen dira. Esperientzia duten ira-

Aldaketasakonak eta

benetako eboluzioanahi baditugu,sistema osoa

aldatu behar dugu,ez eskola bakanbatzuk. Eskola

guztiek norabideberean jardunbehar dute eta

horretarakokomunitate osoak

pentsatu etasinestu behar du

sistemabarneratzailean

melainscow


kasleei zaila egiten zaie inoiz egin ezduten zerbait egitea. Nolabait esatea-rren, beti maleta batekin ibiliko baginabezala da, non hor gordetzen ditugunaurreko ideiak eta esperientziak. Ho-rietako batzuk erabilgarriak izan litez-ke, baina beste batzuk arazoak sortze-ko baino ez dira.

Zenbateko garrantzia ematen dio-zu familiarekin eta inguruko erakun-deekin lan egiteari?

Hori funtsezkoa da. Familiarekin,erakundeekin, gobernuarekin, gober-

nuz kanpoko era-kundee-

kin,ai-

sialdi-ko taldee-

kin eta abar lankide-tzan aritzea funtsezkoa da eraldaketasakonak egiteko. Alderdi guztiak elka-rrekin aritzea ezinbestekoa da. Eta horizaila da. Izan ere, gure gizartean nora-bide horretan joan nahi ez duen jendeabadago, hots, eskola barneratzaileaknahi ez dituen jendea. Beraz, eztabaidaeskolaz haratago doa; komunitate oso-ak erabaki behar du nolako eskola mo-ta nahi duen.

Euskal Herrira etorri zara. Nolaikusi duzu hemengo egoera?

Beste herrialdeekin konparatuta,nahiko errekurtso daukazue, eta hez-kuntza barneratzailearen alde pausogarrantzitsuak eman dituzue. Horrezgain, Hezkuntza sailburua horrelakobiltzarretan dirua jartzeko prest dago,eta horrek adierazten du garrantziaematen diola. Biltzarrak garestiak dira,

baina era berean, errazak dira. Ez duzuezer aldatu behar. Biltzarra antolatu etakito. Argazkiak atera, sailburuak hitzal-dia eman, atzerriko jendea ekarri etaabar. Finean, biltzarrek ez dute balioezer aldatzeko. Baina, gauza positibo-ak ere badituzte: esanahi indartsuaduen sinbolo bat sortzen dute, eta horigarrantzitsua da aurrerapausoak ema-teko. Herrialde batzuetan horrelakorikez dago, eta hori okerrago da.

Europan non garatu da gehien hez-kuntza barneratzailea?

Gehienbat Eskandinaviako herrial-deetan: Norvegian, Suedian, Danimar-kan, Finlandian eta Islandian. Orain de-la 200 urte jada integratuta zeuden. Nor-vegian, esate baterako, “guztientzakoeskola” XVIII. mendetik zetorren filo-sofia izan da. Herrialde horiek oso de-mokratikoak eta parte-hartzaileak izandira, tradizio indartsua dute horretan,eta eskoletan hori islatu egin da.

Kontinentean behera eginez gero,Holandan, Belgikan, Frantzian, Alema-nian, Britania Handian… tradizionalkisistema baztertzaileak izan dituzte. Bri-tania Handian, adibidez, sistema baz-tertzaileak egon dira, baina ez urritasu-nak dituzten haurren kasuan soilik, bai-ta klase bazterketakoak ere. Aberatsen-tzako eskolak eta behartsuentzako es-kolak zeuden; erlijio honentzako esko-lak eta erlijio harentzako eskolak. He-rrialde horietan banaketaren ideiaegon da, Eskandinavian ez bezala.

Latindar herrialdeak interesgarriakiruditzen zaizkit. Azken urteotan izu-garrizko aldaketak egon dira Portuga-len, Italian eta Espainian politika arlo-an. Diktaduratik demokraziarako pro-zesuek bertako hezkuntza sistemetaneragin dute.

Munduan zehar zer esperientziadaude?

Hego Afrikan apartheid-aren ondo-rengo garaian asko eztabaidatu zenhezkuntza motaren inguruan. Apar-theid egoeratik gizarte demokratikorapasa behar bazen, zein eskola sistemabehar zen? Hori zen galdera.

Munduan zehar herrialde askotanari dira eskola barneratzailearen alde-ko urratsak ematen, bai herrialde abe-ratsetan eta bai herrialde behartsuetan.Hego Afrika aipatu dut lehen; Austra-lian izugarrizko aurrerapausoak emandituzte; Txilen, Perun, Brasilen… erebai. Mugimendu handia dago.

Hortaz, nola ikusten duzu etorki-zuna?

Esan dudan bezala, mugimenduabadago, baina ez du esan nahi beti au-rrerapausoak ematen direnik, ez baitaerraza eta arazorik gabe gauzatzen.Baina mugimendua badago eta horrekbadu bere historia atzetik: haur eta gaz-teei eraginkorrago irakasteko moduaknola garatu ikasten ari dira herrialdeak.

Ni baikor nago. XX. mendean ildohori nagusituko dela uste dut. Hezkun-tza herrialde gehienen agendan dago,batez ere Mendebaldean. Hezkuntzariburuzko eztabaida sozialak eta politi-koak ugaritzen ari dira eta hori ona da.

Ziur nago aurrerago joan gaitez-keela, ez dakit noraino, baina aurrera-go joan gaitezke, hori bai.

gordon l.porter

EKanadako Maine Unibertsitatekoirakaslea

Arrakasta lortzeko gela berezirikez dugula behar erakutsi dugu


Zer da hezkuntza barneratzaileazuretzat?

Urritasunak dituzten ikasleek auzo-ko eskolan ikasten duten hezkuntzasistema da, non bere adinekoekin ego-ten diren, urritasunik ez duten ikaslee-kin batera, eta beraien gaitasunen etabeharren araberako irakaskuntza ema-ten zaien.

Zein dira eskola normalaren etabarnetzailearen arteko desberdinta-sunak heziketa bereziari dagokio-nez?

Eskola normalean arazoak dituenikaslea psikologoarengana bidaltzendu irakasleak, eta psikologoak egitendu plangintza, berak erabakitzen dunora bidali, eskola berezi batera era-man edo ez... Irakasleak ez du ezer egi-ten. Garai batean irakasleak ez zuenpsikologoaren txostena irakurri ereegiten. Irakaslea libre gelditzen da etagustura. Baina gero ikasle gehiago etorri-ko dira, eta irakaslea beti ihesi ibiliko da.

Eskola barneratzailean, aldiz, ikas-leak irakaslearekin jarraitzen du. La-guntza jasotzen du, noski, baina gelabarruan. Psikologoa berari laguntzenegoten da eta hark egiten duena ikus-ten du.

Hezkuntza barneratzailea duen es-kola batean lana irakasle arruntek eginbehar dute, eta gainerakoek lagundu.Laguntzaileen, logopeden, psikologo-en... zeregina irakasle arruntari lagun-tzea da.

Zer behar da hori guztia martxanjartzeko? Zein dira funtsezko oina-rriak?

Eskola barneratzaileak oinarrizkobost praktika ditu: Ikasleentzako La-guntza Taldea, irakasle laguntzailea,maila anitzeko irakaskuntza, irakasle-en prestakuntza pertsonala eta arazoakkonpontzeko estrategia sortzaileak.

Zer da Ikasleentzako LaguntzaTaldea?

Eskola barneratzaileetan Ikasleen-tzako Laguntza Taldeak daude eta ber-tan parte hartzen dute ikasleari eta ira-

kasleari laguntzen dioten guztiek: zu-zendariak, psikologoak, aholkulariek,gurasoek, profesionalek… Talde ho-rrek erabakitzen du irakasle laguntzai-leek norekin eta zenbat denbora egonbehar duten. Taldearekin batera, zu-zendaria ere funtsezko eragilea da. Osogarrantzitsua da jarrera ona edukitzea,lan taldearekin batera aritzea, eskolanibiltzea eta bulegoan sartuta ez egotea,arazoei adarretatik heltzea eta liderraedo erreferentzia izatea.

Bigarren elementua irakasle la-guntzailea da. Zein da bere eginkizu-na?

Irakasleekin, gurasoekin eta besteprofesionalekin kolaboratzen du ikas-leek arrakasta izan dezaten ikasketaprozesuan. Bere zeregina irakaslearilaguntzea denez, denbora gehien ge-lan irakasleari laguntzen pasa behar du,eta ez eskolan. Bera bakarrik egotenbaldin bada haurrarekin, irakasleak ezdu ezer ikusten eta ikasten. Horregatik,irakasle arruntarekin egon behar dudenbora gehien curriculuma nola an-tolatu erakusten, arazoa nola bideratuerakusten… Irakasle arruntarekin ba-tera hartu behar du parte, estrategiaksortu, aholkuak eman, gomendioakegin… Irakasle arruntaren entrena-tzailea izango litzateke, nolabait esa-tearren.

Kanadatik etorri zen Gor-don L. Poter jauna Guztien-tzako eskola biltzarrera.Presque Isleko Maine Uni-bertsitateko Hezkuntzakoirakasle elkartua da eta In-clusion InterAmericana era-kundeko lehendakaria. Hezi-keta barneratzailearen ere-duez eta estrategiez mintza-tu zen hitzaldian, lan horre-tan eskarmentua duen gizo-na baita: 20 urteko esperien-tzia du eskola barneratzaile-etan eta funtsezko liderraizan da bere erkidegoan, pro-bintzian eta haietatik kanpoeskola programa barnera-tzaileak sortzeko orduan.Kanadan 1982an hasi zi-

ren eskola barneratzailea-ren ideia zabaltzen. GordonL. Porterren probintzian,New Brunswick-en, 1982tik1985era jardun zuten ideiahori lantzen eta 1986an pro-bintzia osoan zabaldu zen.Gaur egun eskola barnera-tzaile gehien dituen herrial-dea da.Ez da harritzekoa, berez,

Gordon L. Porter mundu oso-an zehar aritzea horrelakoikastetxeak sortzen etaaholkuak ematen.


Eskola arruntean oraindik ere ira-kasle laguntzaileak eta gela bereziakez al dute pisu handia?

Bai, hala da. Oraindik ikaslea lagun-tzailearen eskuetan uzten da eta ustedut hurrengo urratsa hori aldatzea izanbehar duela: hots, urritasunak dituenikaslearentzat onena bere ikaskideekineta irakaslearekin egotea dela kontura-tzea eta errekonozitzea, eta ez gela be-rezian egotea. Hobe da irakasle bere-ziarengana bidaltzea baino irakasleberezi hori gelan egotea irakasle arrun-tari laguntzen. Ikasle bat denbora laburbaterako gelatik ateratzea eta irakaslebereziarengana bidaltzea ozeanora ha-rriak botatzea bezala da.

Baina, gela batean urritasun asko-tariko ikasleak baldin badaude, nolaerantzun guztiei?

Proportzio naturala gordetzen da.Haurrak komunitatean bizi dira eta es-kolak komunitateari erantzun behardio. Edonola ere, normalean gela be-rean ez dira arazodun asko egoten.Noski, premiadun ikasle gehiago bal-din badaude, irakasleari laguntzagehiago ematen zaio. Irakasle batzuekegun osoan behar izaten dute laguntza,eta beste batzuek ordu bakanetan.

Zer ezaugarri edo prestakuntzabehar ditu irakasle laguntzaileak zureustez?

Lan hori egiteko ohiko gelan arra-kasta duena aukeratuko nuke, ez hasiberria den irakasle bat. Ezagutza izateaona da, baina esperientzia profesionalahobea. Horregatik, gela barruan arituden bat aukeratuko nuke. Horrez gain,animoa galtzen ez duen pertsona izanbehar du, baikorra, positiboa…

E

Hezkuntzabarneratzailea dueneskola batean lana

irakasle arruntek eginbehar dute, eta

gainerakoek lagundu.Laguntzaileen,

logopeden,psikologoen...

zeregina irakaslearruntari laguntzea

da

gordon l.porter


Zenbat irakasle laguntzaile ego-ten dira eskola barneratzaileetan nor-malean?

Hasieran asko egoten ziren, bainagaur egun irakasle arruntak trebeagoakdiren heinean, gutxiago. Gutxi gorabe-hera 200-250 ikasleko 10-12 irakaslearrunt eta irakasle laguntzaile bat izanohi dira.

Zer diozu irakasle arrunten pres-takuntzaz?

Prestakuntzarik onena elkarlaneanaritzea da. Arazoak sortzen direneandenen artean erantzutea eta elkarri ba-besa ematea funtsezkoa da. Horrega-tik, elkarri laguntzeko irakasle taldeaksortzen dira, irakasle laguntzaile batburu dutelarik. Talde horietan arazobati irtenbidea bilatzen saiatzen dira 30minutuko saioan.

Horrela, “adituengandik datozenirtenbideekiko” menpekotasuna gal-tzen dute eta lankidetza bultzatzendute. Laguntzailerik onenak lankideakizan ohi dira.

Maila anitzeko irakaskuntza dahirugarren ezaugarria. Zer esan nahiduzu horrekin?

Ikasleen behar askotarikoei eran-tzuten dien eredua da. Ikasle guztiakgela arruntean onartzen ditugu, bainabakoitzaren maila edo erritmoa des-berdina denez, bakoitzari bere neurriraerantzun beharko zaio. Irakasleak pre-mia bereziak zein diren ikusi beharkodu eta hori kontuan izanda jokatu be-harko du. Adibidez, gai bat lantzerako-an, mailakatu egin beharko du eta lauurrats eman beharko ditu. Lehendabizigelako oinarrizko kontzeptuak identi-fikatu. Bigarrenik kontzeptuak nolaaurkeztuko diren zehaztu. Hirugarre-nik ikasleentzako praktikarako meto-doa ezarri. Eta azkenik, ebaluazio mo-dua erabaki. Hori guztia, ikasle guztienpremiak kontuan hartuz egin behar da.

Ez al dago arriskurik ikasle jakinbatzuengan interpretazio okerrak egi-teko, eta ondorioz, dagokiena bainomaila baxuagoa eskaintzeko?

Douglas Williamsdoktorearen ikerketekdiote haur baten ga-rapena zein izangoden ondoen iraga-rriko duena bera-rekin dagoenaizango dela,hots, bere ira-kaslea. Zentzuhorretan, teo-riek diotenarijaramon eginbeharrean, ira-kasleari eginbehar zaio. Esa-te baterako, urri-tasun jakin ba-tzuetako haurrekezin zutela elebi-dun izan esan izanda. Noski, hori sines-ten badugu eta haurraktestuinguru elebakar ba-tean sartu, ez dugu lortuko e-lebidun izatea. Orain, testuin-guru elebidun batean, ikasle horikognitiboki prest baldin badago, la-guntzarekin garatuko du elebitasuna.Beraz, aldagairik garrantzitsuena daikasle hori norekin dagoen.

Zer onura ekarri dio eskola barne-ratzaileak gizarteari?

Orain dela 27 urte Peter Pan izene-ko eskola berezi bat zegoen gure he-rrian. Eskola hura nolakoa zen jakitekokuriositatea neukan. 10 urteko semeakeskola haren ondotik pasa behar zue-nez berera joateko, zuzendariarentza-ko gutun bat eramateko esan nion.Egun batzuk pasa ziren, eta gutunaoraindik etxean zegoen, nik utzitakoleku berean. Semeak ez zion eskolaribegiratu ere egin. Peter Pan ez zen niresemeak ikusi nahi zuen leku bat, eta ezzuen nahi lagunek handik ateratzenikus zezaten. Ez zen ohiko lekua, ez zi-ren pertsona arruntak joaten hara.

Gaur egun, berriz, egoera aldatuegin da. Nire biloba eskola barneratzai-le batean dabil, eta semeak ez bezalaikusten ditu gauzak: gelan era guztieta-

koikaski-

deak ditu, ezdu ikaskide desberdinik ikusten. Gi-zartearentzat aurrerabidea da ikuspegihori.

Douglas Williams doktoreak dio es-kolan zenbat eta aniztasun gehiagolortu, orduan eta emaitza hobeak lortu-ko ditugula gure ikasleekin.

Azken batean, arrskasta lortzekogela berezirik ez dugula behar erakutsidugu. Hezkuntza barneratzaileak ikus-pegi positiboagoa du irakasleei etaikasleei begira.

Orain arteko esperientziak ikusi-ta, nolako iritzia dute adituek eskolabarneratzaileari buruz?

LGEE Lankidetzarako eta GarapenEkonomikorako erakundeak zera zioen1999an: “New Brunswick hezkuntzabarneratzailearen prozesuaren aitzinda-ri izan da gero eta haur gutxiago bidali di-tuelako eskola berezietara, azkeneanderrigorrezko hezkuntzako ikasle guz-tiak zentro arruntetan egotea lortu arte”.


Ekarpena

Dena den, bere baitan artikuluakduen balioa gutxiesteko inongo asmo-rik gabe, neuk, ordea, zailtasunak di-tuztenek kopuru ikaragarri handiagoaosatzen dutela uste dut, baita egoera bi-ziki kezkatzekoa dela ere, oro har, ira-kasleak (eragile garrantzitsuak izanda)muin-muinean sartuta baitaude. Eznaiz, jakina, ezintasun fisiologikoez ari,ezta bereziki “Haur Hezkuntzako etaLehen Hezkuntzako lehenengo zikloa-ri” buruz ere, kolore fenomenoa haute-mateko eraz baizik, euskal ikuskeraz,hain zuzen.

Koloreak erakustea <gauzakiek di-tuzten koloreak bereiztea eta izenda-tzea> dela irakasle kopuru handi batekuste duelakoan nago, eta horretarakolamina koloredunak, margoak edotainguratzen gaituzten gauzakiak (gehi-en-gehienak artifizialki sortutakoak)erabili behar direla. Uste oker eta ikara-garri murriztailea da hori.

Koloreak ez dira hor dagoen zerbaiteta izena ipintzea nahikoa dugun zer-bait. Ez. Koloreak ikusten ikasi egitendugu, halako eratan eta halako testuin-gurutan (halako fenomeno, gauzaki,egoera zenbaitetan) azaltzen zaizkigu;horiek bereizten, identifikatzen etaizendatzen erakusten digute eta horre-la ikasten dugu koloreak ‘ikusten’, hau-tematen. Prozesu honetan, beraz, hiz-kuntza ezinbestekoa dugu koloreakhautemateko eta, era berean, baztertuezinezko erreferentzia testuinguru kul-turala. Panorama honetan eskolak fun-tzio ikaragarri garrantzitsua jokatzen

Kolorearen pertzepzioa: ikas-gelan duen eragina Hik Hasi 75.zenbakian irakurri nuen eta kolo-reak ikusteko zailtasunak dituenikasle kopuru bat badagoela ain-tzat hartu behar dugula oharta-razten gaitu. Kolore hautematefenomenoa aztertu nahian, kolo-reak ikuspuntu fisiologikotik az-tertzera pasatzen da ( kolorea-ren pertzepzioa begiaren erreti-nan dauden kono izeneko zelulabatzuei esker gauzatzen da ),ohiko patologiak aipatzeko gero.Eta artikuluaren izenburuan ezezik, aldizkariaren azalean zeinaurkibidean kolore hitza plura-lean etortzea ikuskera baten islaez ote den nago.

Eskolak ongi erakusten al dukoloreak ikusten?

Txema PRECIADOEHUko Donostiako Irakasle Eskolako irakaslea

duelakoan nago eta ez duela euskalikuskeratik –oro har– egiten iruditzen zait.

Koloreari buruzko irakaskuntzareninguruan (tamalez, gaurkotasunik gal-du ez duena) ezjakintasuna bikoitzadela aspaldian idatzi nuen: “alde bate-tik, gaiari berari dagokiona (fenomenohau zer den, nola sortzen den, ea bizi-dun ororengan hedatuta dagoen...), etabestetik, euskaldunak eta euskal kultu-ran parte-hartzaileak garen heinean,kolorearen alde kulturalari dagokiona,hots, euskal kulturak berezko haute-matea (izan) duenaz ohartzea / oharta-raztea” (Preciado, 1992: 19).

Kolorearen izaeraKolorearen fenomenoa nola sor-

tzen den azal daiteke ezaguna duguneskema honekin:

- Argi iturria (naturala –eguzkia, ka-su– zein artifiziala –fluoreszente batenaedo–).

- Ezinbestean tartean dagoena (at-mosfera: nitrogenoa, ozonoa, oxige-noa, ura, hautsa...) eta, baldintza ba-tzuk medio, erradiazio elektromagneti-koen osagaiak xurga, iragaz, heda, isla,zeihar edota nahas ditzakeena. Aireandauden zatiki ñimiñoek eguzkiarenargi izpiak barreiatzen dituzte guk, esa-terako, urdina ikusteko moduan (edoilunabarrean gorrixka...).

Horrekin batera sarri egoten da ob-jektu edo gauzaki bat (sagarra, enbo-rra...) argi izpiek bertan joz edo zehar-katuz (beira, azetatoa, filtroak...) edogauza biak eginez.


- Jasotzailea, detektatzailea. Gurekasuan begia da (erretina, bereziki, etabertan hiru motatako konoak daude),baina berarekin soilik ez da lortzen ko-lore sentsazioa.

- Horri nerbio sistema eta garunagehitu behar zaizkio, bertako nerbiobultzadak baitira kolore sentsazioa sor-tzen dutenak, eta gero eta gehiago eza-gutzen den zonaldean daude (“Anato-mistek kortex ildaskatuaren oinarrian<V4> deituriko zatia antzeman dute,espektro neurrien analisian espeziali-zatutako zatia. Zati horren lesio batekez luke itsutasuna ekarriko, baizik etakoloreen pertzepzioaren galera”. Ran-cillac: 1992, 29).

Horrela, bada, kolorea gure begi es-perientziaren aspektu bat da, aldagaiaskoren menpe dagoena; zentzu hone-tan eskema honek balio badigu ere,ezin da, besterik gabe, erabatekotzat jo,bertan beste osagai batzuk kontuanhartu behar baitira: aldi berean ikustendiren beste gauzakien koloreek duteneragina, ezagutu eta ikasitakoaren ga-rrantzia, argiaren bidean tartekatzen di-ren elementuen xurgapena edo isla,hautematean sortzen diren aldaketak,konoen nekea...

Gauzakien koloreakKolorea, nahiz eta abstraktua izan,

berehalako esperientzia da, zuzeneanemozioetan eragina duena, eta gauza-kien edota fenomenoen ezaugarri gisaagertzen zaigu (ikatzaren belztasuna,elurraren zuritasuna, belardiaren ber-detasuna, odolaren gorritasuna...). Ko-lorea gauzakien ezaugarri bezala ikus-teko joera oso hedatuta egon da, etaikuskera horrek gaurkotasunik ez due-la galdu esan daiteke. Zenbateraino he-datuta dagoen antzemateko, 'moder-noa' omen den hiztegi batek oinarrizkokoloreak nola azaltzen dituen ikusibesterik ez da egin behar: “zuri: esnea-ren edo elurraren kolorekoa; beltz: ika-tzaren edo ebanoaren kolorekoa; gorri:odolaren kolorekoa; berde: belarrarenedo muskerraren kolorekoa; marroi:gaztaina kolorea...” (Elhuyar-Elkar,1994).

Baina gauzakiak eta fenomenoakezaugarritzeko balio badu, arazoa dagauzakietan bertan kolorea fisikoki ko-katzea. Izatez, ez da egia, kolorea ezbaita ikusten diren gauzakien berezkoezaugarri fisikoa, argiak gauzaki horiekargitzen dituenean sortutako gertaerabaizik: “Kanpoko mundua kolore ga-bea da. Kolore gabeko materiaz eta ko-lore gabeko energiaz osaturik dago.Kolorea behatzailearen inpresio sen-tsorial bezala existitzen da (…), koloreaez dago guk ikusten dugun lekuan. Ko-lore berdea ez dago uraza hostoan. Go-rria ez da soineko baten oihalaren jabe-tza (…). Kolorearen estimuluak beha-tzaile baten ikusmena kolorearen sen-tsazioa sortzera motibatzen dueneanbaino ez da sortzen kolorea. Behatzai-lerik ez baldin badago, edo itsua baldinbada, ez dago kolorea sortzeko aukera-rik. Eta kolorearen estimulua akroma-topiko baten begietara iristen baldinbada, kolorearen sentsazioa beste batizango da” (Küppers, 1980: 21-22).

Eta hau ez pentsa orain dela gutxikokontua denik, ez horixe! Gauzakiek ko-lorea zutela, haien ezaugarria zela etahaiek ikusteko argiak egiten zuen gau-za bakarra ahalbidetzea zen usteakgaurkotasuna galdu zuen, behinikbehin, Descartesek 1630. urtean gauza-kien kolorearen sortzailetzat argiaidentifikatu zuenez geroztik. Bainadenboran atzera ere joan gaitezke lasaiasko ideia honekin topo egiteko: Epi-kuro bera gauzakien kolorea argiare-kin aldatzen zela ohartu zen eta gauza-kiek berez kolorerik ez zutela ondo-rioztatu zuen; ildo horretatik, ezagunaden John Gageren hitzak (1993: 16)ekar ditzakegu hona beste izenekin

aberasteko: “Lukreziok (...), Demokrito-ri eta Epikurori jarraituz, kolorearen irre-alitate fisikoa demostratu nahi zuen”.

Edonola ere, kolorea abstraktuaizanda, zaila egiten zaigu gauzakitik atirudikatzea eta gauzakien gainaldea-ren nolakotasunarekin lotzen dugu,baldintzak aldatuta ere, gauzakiak ha-lako ezaugarriekin ikusten jarraitzeko:“Paperezko orri batek argia irradiatzendu; ikuspegi fisikotik begiratuta ber-dexka da hosto berdedun zuhaitz ba-ten azpian jartzen baldin badugu; etahorixka da kandela baten argipean begi-ratzen baldin badugu. Desberdintasu-nak desberdintasun, gure pertzepzioa-rentzat zuria da, edo hobe esanda, zuri-tzat hartzen dugu” (Lersch, 1971: 353).

Ildo beretik, bitxiak izaten dirahainbat fenomenoren aurrean errotu-rik dauzkagun usteak; adibidez, ortza-darraren aurrean askok pentsatzen dubegiak itxiz gero (edota begirada beste


tokitara zuzenduz gero) ortzadarrakhor jarraitzen duela, hots, begiralearenbeharrik ez dagoela ortzadarra izateko;harridura ere adierazten du askok begi-rale bezainbat ortzadar dagoela en-tzundakoan. Baina benetan harrigarriadena zera da: XXI. mendean hori pen-tsatzea (Aristotelesek ekarpen horiegin zigun ortzadarra izateko hiru osa-gai behar-beharrezkoak zirela esatean:eguzkia, ura eta... begia! -atzo goizekokontua, beraz!-). Eta ikus fenomenohonekin jarrai daiteke: ortzadarra zazpikoloretakoa delako kontu hori ere (edoNewtonen argiaren deskonposaketa-rena nahi bada) esperientzian oinarri-tutakoa baino gehiago ikasia dela...

Baina denok berdin ikustenal dugu? Desberdintasun kul-turalak

Ikuspuntu fisiologikotik desber-dintasunik ez badago ere, denok ez du-gu estimulu beraren aurrean erantzunberbera ematen, eta ez naiz gizabana-koaren alderditik begiratzen ari, kultu-raletik baizik. Ulertu behar dugu kolo-rea, funtsean, sentsazioa dela eta horrilotuta dagoela informazioa, errealita-tea egituratzeko informazioa. Eta gau-zakien berezko ezaugarri fisikoa ez de-nez, gugandik at ez dagoen sentsazioadenez, hots, abstrakzioa denez, hiz-kuntza behar du izateko: hizkuntza-rik gabe kolorerik ez! Eta sentsazio-ak gizabanakoarenak izanda ere hiz-kuntza giza taldeari dagokio: beraz, ko-lore ikuskeraz aritzean testuinguru kul-turala ezinbesteko erreferentzia dugu.

Hizkuntza eta pentsaera erlaziona-tuz egindako lanak aipa zitezkeen, baieta aldagai horien erlazio sarean kultu-ra ere sartzen dutenak (eta, nola ez, al-dagai uztarketa hori ikuspegi eboluti-boaren pean egindako apurrak erebai). Edonola ere, ikerketak bat datoz,argi eta garbi elementu bakarra ez delaesateaz gain, hizkuntzak duen zalan-tzarik gabeko garrantzia azpimarratze-an. Luria-ren liburu ezagunenetako ba-ten (1980) aipua ekar daiteke hona adi-bide gisa: “Kolorearen pertzepzioa ezda independentea hizkuntzaren egitu-

erabilia (izan) dela? (Preciado, 1994).Zenbat dago ohartuta zenbait tokitan“azul” ere erabiltzen dela (“ate azule,kotxe azule”) baita bereiztu ere “ur-din”etik? Gorriaren esanahia (kroma-tismoari soilik lotuta) “rojo-rouge” bai-no harantzago doa: tabako gorria,gorringoa, urre gorrizko biza-rra... Edota abereekin erabilita “ma-rroi” adiera ere hartzen duela, zenba-tek daki? Akaso sugegorria gorria alda?... (eta nahi beste luza daiteke sokahau).

Horrekin batera aipatu beharre-koa da askotan ohiko erabilerak des-kribatzea baino sailkatzea bilatzen de-la. Horrela aurkituko ditugu, kolorezehaztasunen gainetik a rdo gorri,a rdo beltz, ardo zuri/ elorri zu-ri, elorri beltz/ horma zuri, hor-ma beltz/ babarrun beltz, baba-rrun gorri, babarrun zuri/ onttogorri, ontto zuri... Kasu horietankolore hitz bakoitzak oso eremu se-mantiko zabala hartzen du, aipatuta-ko ustezko kidetasun horrek porrot e-ginez (“vino rojo, vino negro, vinoblanco”!!). Bitxia da, zinez, kultura ba-tek nola ezaugarritzen dituen inguru-ko fenomenoak edota gauzak eta nolaerabiltzen dituen –besteak beste– hitzhauek horretarako: sagarren arteandugu, esaterako, sagarbeltza, gor-danxuria, musugorri, ernetaxuri , erneta beltza, urdanxuri...eta tokian tokiko izendapenak “gorrigarratza, moko baltza, sagar zurixe,urdin sagarra...” (Ondarroa, 1984: 19).

Horren harira (eta beste eremutansartu gabe: gibelurdin, mutxur-din...), animaliak ezaugarritzeko ereamaigabeko zerrenda osa daiteke:s a t u rdin, lepazuri, lepaori, pa-p a rgorri, muturgorri, buztan-gorri... eta interesgarria izaten daegiaztatzea ea erdarazkoen parekoakmaila berean ezaugarrituta dauden:“arigorri (arete rubio), buztanbaltza(dorada), arraingorri (perlón), arrain-baltza (borracho, perlón negro), per-loi gorri (golondrina)...” (Zubikarai,1983). Kolore hitz horiek animaliekin(eta bizidunekin, oro har) erabiltzen

ra lexikoarekiko eta semantikoarekiko”.Kolorearen gaia dela eta, gaur egun

hizkuntza batetik beste batera salto sa-murregia egiten dugulakoan nago,mundu garatua deitzen den honetan,behinik behin. Aspaldikoak dira izadia-rekin harreman estuak izan genituengaraiak eta inoiz baino hiritartuagoakgaren honetan, globalizazioaren ama-raunean kateatuta edo, gertu gertuko-ak ditugu funtsezko koloreen ohikoparekatzeak: gorri, “rouge”, “red”, “ro-jo”, “rot”.../ berde, “vert”, “green”, “ver-de”, “grün”.../ urdin, “blue”, “blue”,“azul”, “blau”.../ zuri, “blanc”, “white”,“blanco”, “wei_”... eta horrela, ‘uniber-tsalak’ (mendebaldekoak, mundu ga-ratuarenak) omen diren parametrotanerortzeko arrisku bizian gaude (Precia-do, 1977), koloreen erabilera nagusi etaustez guztiz baliagarria dena ezerengainetik gailenduz. Ikuskera kartogra-fiko edo etiketatzailea litzateke hau:“Horren arabera, mundua zati askozosatuta dago eta hizkuntza bakoitzakbere etiketa ipintzen dio zati bakoitza-ri” (Mühlhäusler, 1994: 12).

Zalantzarik gabe kidetasun horieta-ra mugatzeak txirotu egiten du bertakokulturatik dagoen ikuskera. Eremu ze-hatzagoetara eraman dezakegu gogoe-ta hau: adibidez, zer ulertzen dute esko-latutako gazteek a g u re ileurdinakentzutean?, akaso “abuelos marchososcon el pelo tintado de azul”?, eta a rd iu rdin, behi urdin, asto... urdinentzutean?, agian “oveja, vaca, burro...azules”?, eta abelgorri edo behigo-r r i entzutean?, eta kopeta beltz, la-r rea gorrituta dago, begizuri, ar-toa urdinduta dago... Edo, gertukoadibide batekin, haurrei propio zuzen-dutako abesti batetik ateratakoa (Tako-lo, Pirrutx eta Porrotx-en “Aitona uju-ka”), zer ulertzen dute ganaduari u rd i-n aeta gor r i adeitzean? Zenbat (ikaslezein irakasle) dago jabetuta euskal era-bileran urdina, esaterako, batik bat Gi-puzkoa aldean hedatuta eta gailendutadagoen “azul” adierazteaz gain (eta al-derdi kromatikoari soilik mugatuz, ña-barduretan sartu gabe), “gris”, “zuri”,“marroi” edota “berde” ere adierazteko


nen eguneroko mintzairan eragiten du-ten gaztelaniazko esapideak ere ugaridira (“chistes verdes”, “novela rosa”,“cine negro”, “humor negro”, “magianegra”, “prensa amarilla”, guda garaiko“los rojos”, “quedarse en blanco”...).Edozein modutan ere, azpimarratze-koa da ikusten ez diren errealitateakezaugarritzeko zein sarri erabiltzen di-ren (haize zuria, haize min go-rria, haize beltza, min gorri, minzuri, arrisku gorrian egon, ez-pain gorrian ibili...). Ezin argiagogeratzen da, beraz, koloreak ez direnbeste adierak ere badituztela hitz ho-riek eta Mitxelenak aipatutako adibidepolit batek biribil dezake esandakoa:“<Zoramen gorrian geure buruari begi-ra luzaroan biziak baldin bagara>. Oha-rra: "111, 273. gorrian: ez du hemen ko-lorea adierazten, ezta mendiren bat go-rria dela esaten dugunean esan nahi du-guna ere; gaztelaniazko 'en puro éxta-sis' edo halakoren bat litzake” (Mitxele-na, 1972: 69).

Hari horri tiraka, ezin ahaztu betida-nik izan dugun erabilera sinbolikoa etaadibiderik ez zaigu faltako, zenbaitetanmendebaldeko sinbologiarekiko aldeaagerian geratzen dela kontuan hartuta.Horrela zuria garbitasuna, xahutasuna,birjintasuna... adierazteko erabilia da,baina euskaraz hitz honek badu besteesanahirik ere: aipatutako lanerako es-kasa den langile zuri, gizon zuri(fidagaitza), asto, zaldi, idi... zuri(nagiak, alperrak -zaldi urdin erenagikeriaren adierazle izan daiteke-)b a rnezuri, zakurzuri, sabelzuri(tranparia), elezuri (lausengatzaile),zuritu nahian ibili... Beltza dela-eta, zera aipa daiteke: garai bateko ba-serritarrek, botere sendagarriak zitue-lakoan, aker beltz bat izaten zutelakortan artaldea zaintzeko edo ka tubeltza etxeko zorionaren zaintzailezela (“katu beltza etxean, txantza onaetxean”)... Gorr iaren inguruan ez daadibiderik falta: oilasko lumago-r r i a k edo o i la rgorr iak birilitatehandiaren adierazgarri dira, gona go-r r i a amodioa zein lizunaren seina-lea... Gorriak, finean, bizitza gartsua eta

grina antsiatua adierazten du, indarra-ren eta minaren sinboloa da.

Testuinguru honetan, ikaragarriaberatsa da atsotitzek jasotzen dutenikuspegia eta hemen ere kromatismoa-ri atxikitakoak ez dira gutxi (“oilo bel-tzak arrautz zuria, gezurrak tarteanegia”, “lekuan, lekuan ardiak, beltzenartean xuriak”, “gizon bizarbeltz, horribidea erts / gizon bizargorri, aldara bi-detik horri / gizon bizarzuri, tirrit horri”,“xuri guztiak ez dira irinak, ez beltz guz-tiak ikatzak”, “oterrean asto beltza iku-si”, “antxuan zuri, bildotsean gorri, ardi-tan beltz, zer?”, “eguzki zuri, laster euri”,“arrats gorri, bihar eguzki zuri”, “prakabeltzean ari zuria”, “zozoak beleariipurbeltz”...). Baina eremu hau utzita,ezin uka harantzagokoek ere multzohandia osatzen dutela: “gizon eztarrizuri ta emakume eztarri beltzetik gordegagizuz, jauna, orai eta beti”, “alferrakeskuko larrua guri, moltsa zuri, athorrabeltz”, “beharrak, mutur beltza”, “ipa-rra baltza danian baltz, gorri danian go-rri, fina izan da be, zakarra”, “kalegorrinhamar seme gorri”, “martxoan airea go-rri, goizeko elhur berri”, “gizon edarra,bierrien -lanean- zurixe –alfer-”, “eze-zagunak erosi dezala gure mando urdi-ña”, “hilak, begia beltz”, “diru xuria -zi-larra-, egun beltzentzat”... Horiez gain,badira itxura kromatikoa eta harantza-goko esanahiak uztartuz osotutakoakere: “ogiaren alboan, otasa beltz; berebeltzean ere, lotsarik ez”, “zilarria xuria,

direnean, ez dira kolore homogeneo e-ta zehatzak, ñabarduraz beteak baizik;adibide gisa, “miru beltza: lumadi ma-rroi-gorrixka iluna”, edo ‘azul’ adiera-ren arrastorik ez duen “mirotz urdina:arrak burua eta bizkarra grisa. Hegoakgrisak, punta beltz-beltzak eta bi lerrobeltz. Emeak bizkarra arre iluna eta he-goetan bi lerro beltz baino gehiago”(Barandiaran / Irazabalbeitia, 1988: 40-41).

Ezin gara gelditu toponimoei erre-ferentziarik egin gabe, errekak, men-diak, herriak, auzoak, abizenak etaabar osatuz: urbeltz, iturbaz, osinbeltz, arriurdineta, lurgorri ,mendigorria, arrigorrista, pago-zurieta, ategorrieta, txagorri-txu, ikazbalzeta, iturrigorri, ira-baltza, gorriti , arrigorri, arrigo-rriaga, mendibeltz, iturzurieta,u rdiñola, iralarueta eta abar.

Kromatikoa baino haran-tzago doan fenomenoa

Ohartzen ez bagara ere, koloreeta-rako erabili ohi ditugun izendapenekaskotan gainditzen dute eremu kroma-tikoa eta testuinguru askotan erabiltzenditugu kromatikoak ez diren ezauga-rriak adierazteko. Horrela, elurra zu-rian beltza! diogunean ageri-ageri-koa da bi kolore-izenak ez daudelamaila berean, ume gorriak ez dirakoloreagatik izendatuak izaten, langi-le zuria ez da hegoafrikar batengan-dik bereizteko erabiltzen, lana beltzegin ere aurkituko dugu. Adibideetansartutan, etxe gorria geratu, beltzasakatu, ele zuriko pertsona, negugorrian egon, haize beltza, irrizurikoa, goiz gorria da oraino,azken beltzean, patrika zuritu,kopeta beltz, istilu gorriak izan,egun gorrian gertatu, mokozuri,alfer gorri bizi, astegun zuri,gose gorri, ohian beltzean, lurragorritu, izerdi zurikoa izan, mu-turbeltz (arrotzei), beltzuria egin,gorriak eta bi ikusi... gisa honeta-ko esapideak ez ezagutzea beltza dagero!

Gizarte mailan irmoki finkaturikdugu horrelako erabilera eta euskaldu-


hatz beltza ondotik”, “obe da aurpegigorri, ze ez biotza balzki”...

Berebat, gauza bitxirik ere aurki de-zakegu beste eremutan, esaterako, gai-xotasun batzuen itxura eta hauek sen-datzeko osagarrienak kontuan hartzenduen ikuskera; izan ere, gaixotasun ba-tzuek osasunaren galera dakarte, giza-kiaren itxura (kolorea) aldatuz: zurbil-du, gorritu, horitu, belztu... eta koloreantagonikoen zenbait gauza erabiliegiten da osagarri gisa horretarako; adi-bidez, halako intsektu eta sugeen zizta-dak gorritzen duen aldea, gozatzekoasmoz, porru freskoen zuriuneaz igur-tzi (Barriola, 1979).

Eta beste kolore hitzekinzer?

Euskarak kolore hiztegi urria duelaesan daiteke, ohiko erabileran kolorehitz asko eta asko maileguetatik hartu-takoak baitira; oinarrizkoei dagokie-nez, hor ditugu “berde, more, marroi,gris, laranja, arrosa...”, beste hauekinsartu gabe; “teja, crudo, beige, pista-cho, hueso, crema, butano...” Horieta-ko askotan eta euskarak berez dituenzenbaitetan ere metonimia dugu oina-rri, kolorea izendatzean bide erabilie-netarikoa izan dena (gaztaina kolo-rea, urre kolorea, hauts kolorea...).Baina, zer dela eta ditugu hainbestemaileguzko kolore hitz? Ez al dago eus-karaz horrelako koloreak adieraztendituen hitzik? Euskal kulturak murriz-tuago al dauka kolore mundua? Zerga-tik mailegatzen dugu kolorea bera?(Preciado, 1996) Galdera zehatzagoe-tara joz, nola liteke Euskal Herrian hainnagusia den berde kategoria (eta area-go iraganeko garaietan, izadiarekin es-tuki erlazionaturik) adierazteko euskalhitzik ez izatea? (Preciado, 1995).

Toponimoak eta abere motak sail-katzerakoan propio utzi ditut bazterre-an miaz agertzen diren beste izenda-pen batzuk: a r r inaba r reta, arn a-b a r, sai arre, suge nabar, begi na-b a r, asto nabar, oilo nabar, goiznabar, behi arre, katu nabar, idinabar, igel nabar....Galde al dezake-gu erabilera arruntean zein literaturan

oso hedatuta dagoen nabar koloreazeinekin pareka dezakegun erdarazkoadieran? Eta a r re kolorearekin nola jo-katu? Eta ubel-ekin? Eta tokian tokikobeste hauekin: laru, beilegi, uger,uher, amuzko...? Eta, egokitasunariarreta gehiegirik jarri gabe, luza daite-keen zerrendarekin: hits, beluri, be-lio, oztin, mora...? Eta ez gara sartukohitz konposatuak diren urdinarbe,u rd ina r re, gorbeltz... edota amai-gabeko zerrenda osatzen duten hitzeratorriekin: gorrasta, gorrantz,gorrail, horasta, zurikail...

Azpimarratu nahi dut, beraz, bestekolore hitzik ere badagoela; dena den,era orokorrean zera esan dezakegu:edo aipatutakoen beste forma batzukdirela (orlegi, musker); edo esanahiaez datorrela bat kolore zehatz batekineta bereziki bizidunei atxikita agertzendirela (nabar); edo ez daudela erabathedatuta, zonalde batekoak direla bai-zik (musk); edo kolorea baino itxuraorokorra hartzen dela kontuan (beluri“eguzkia beluritu zaigu / se nos ha pali-decido el sol”. Azkue, -1906- 1969).

Baina horiekin gehiago sartu gabe,ez legoke gaizki aintzat hartzea oina-rrizko euskal hitzen eta erdarazkoen ar-teko kidetasun erabatekoa zalantzanjartzen duten beste datu batzuk ere:hor i dela eta, Euskal Herrian beste bierabilera ezagutzen dira kategoria ho-rretarako: beilegi eta l a r u. Leku ba-tzuetan azken hauek dira erabiltzen di-ren forma bakarrak: Arratia aldean le-henengoa eta laru, berriz, Arrasate al-dean. Berebat, azpimarra daitekehoriak gorriarekiko duen menpekota-suna, adibideek agerian uzten dutenez:“arroltze gorringoa, napar ardi muturgorriak, ipar-gizon bilo gorriak” (Larza-bal, 1975: 402), “tabako gorria”, edo gu-re hizkuntzari buruzko hiztegirik zaha-rrenetatik ateratako hau: “Ruuja cosa:gauça oria” (Landuccio, -1562- 1958: 187).

Halaber, u rdin hitza nagusiki“azul, bleu” adierazteko erabili badaere, ezin da hartu esanahi bakarreko-tzat –lehenago azpimarratu dudan be-zala-, asko baitira dituen adierak: gazte-laniazko “gris” eta “cano”, “pardo”,

edota kontrajarritzat jo daitezkeen “su-cio” eta “fina, tersa, blanca” esanahiakere bai, arloaren arabera, esanahi bat e-do bestea hartuz: “Urdiña ganaduetanzuri ta arreuneak daukazana da; gizo-netan azal-urdiña zuria da; ule-urdiña,ule-zuria” (Azkue, -1906- 1969). Bestal-de, gaztelaniazko “azul” koloreari bu-ruz are gehiago esan dezakegu: kolorehori adierazteko beste era bat ere baze-goen (erronkarieraz), R. Mª de Azkuekjaso zuenez: “Erronkarierazko dunduhitzak indar gehiagorekin adieraztendu kolore hau (urdina)”.

Landucciori kasu eginez gero, gal-detzekoa da hiztegia idatzi zuen ga-raian (Arabako euskalkian eta XVI.mendean) gaztelaniazko “azul” adie-razteko erabiltzen ote zen urdin, ezbaita horrelakorik agertzen, eta baiordea “azul”: “Azul cosa = gauça azul”(69 or.). “Urdin” hitza erabiltzen denbesteetan, “cano” (69 eta 78 orr.), “mo-ho” (156 or.) edo “pardo” (167 or.) adie-razlea agertzen da.

Badago, beraz, zer hausnartua, etaildo horretatik, maileguzko kolore hi-tzen bi ezaugarri azpimarratu nahi di-tut, hitz euskaldunei egotzi ezin zaiz-kienak: kolorea bereziki adierazten du-tela eta inguruetako hizkuntzekiko da-goen kidetasuna. Jatorriz hitz euskal-dunak direnak, ordea, ez dira muga-tzen kolorea adieraztera eta esanahiugaritakoak dira.

Eskolaren garrantzia etazenbait galdera

Egun, ikuspegi zabal batetik, hala-ko balio unibertsaldun itxurarekinagertzen diren joera uniformatzaileaknagusi dira gure gizartean, eta besteezertan baino argiago, komunikazioa-ren eta informazioaren eremuetan ikusdaiteke pentsamolde hori. Aldez edomoldez, denok globalizazioaren ama-raunean gaude eta koloreak irakaskun-tzan duen tratamendua ikusi besterikez dago aipaturiko joera nagusiarenadierazle dela ohartzeko.

“Egoera honetan, erakunde bezalaeskolak jokatzen duen papera nabar-mendu nahi dut, erakusten dena ho-


mogeneitatearen parametroetatik ezbaita aske gelditzen. Ilustrazio garaitikmamitzen joan den ideia zera da: ikas-ketaren eta ikasten denaren gune nagu-sia/bakarra eskola dela eta, interes ba-tzuk tarteko, gaurdaino iritsi dela esandaiteke. Hori eskolatuek zein ez esko-latuek barneratu dute, eta beste ezagu-pen motak gutxitzea ekarri izan du, es-kola ezagutzak lortzen diren leku ba-kartzat edota nagusitzat hartzen baita”(Preciado, 1997: 95).

Hautemate prozesuaren ingurukoazterketek agerian jarri dute testuingu-rua atzemateko orduan ikasitakoak etaezagututakoak nola eragiten duen gurehautematea. Ildo horretatik, berezikiegungo gizakiongan eskolatzeak (in-plikatzen duenak) izugarrizko eraginaduela azpimarratu nahi dut, batez ere(adina dela eta) gazteengan. Gauzakikasi dugunaren arabera 'ikusteko' joe-ra dugu eta ondorioz, izaten ditugunsentsazioak ezagututako eredu batenarabera sailkatzen ditugu. Koloreare-kin bereziki, ikasten denak etxean edo-ta inguru hurbilean entzundakoari le-hentasuna hartzen dio, esperientziasubjektiboen gainetik estandarizazioagailentzen baita, eta horrela, jasotzen di-ren ezagutzak eskolatuta dauden gazte-en esperientzien osagarri izan beha-rrean, zenbait kasutan liskarrak, gataz-kak sortzen dituzte (Preciado, 1993).

Panorama honetan, galdetzekoa dakolore fenomenoa hautemateko ga-raian ea gure eskoletako haurrek ez oteduten etenik jasaten euren aurreko be-launaldiekin: egoki ulertzen al dituztekoloredun itxurari egotzitako esapi-deak: a rdi urdin, sugegorri, katunabar... ? Gure aurrekoen ikuskerarieusten al diote inguruko gauzak ezau-garritzerakoan: a r r i u rdineta, lurgorri, gibelurdin, larrea gorritu-ta dago, urtxuri...? (Egoki) ulertzenal dute kromatismoari zuzendutakoakez diren etxea gorri geratu, langilezuri, beltza sakatu, zoramen go-rrian egon... eta gisako esapideak?Euskaraz hitz egitean, euskal ikuskeraislatzen al dugu ala kaikuz eta abarkazjantzitako erdararena? Ohar gaitezen

hitzen atzetik errealitatea egituratzekoera dagoela, arazoa ez baitago kolore-ak izendatze hutsean, askoz harantza-go baitoa: funtsean, kolore fenome-noaren berezko hautematea bazter-tuz, mendebaldean nagusi den eske-ma erabiltzen da eta izenekin baterakontzeptuak eta errealitatea egitura-tzeko era bat geureganatzen ari gara,geurea ahanzturan utziz. Jorge Otei-zak (izen ospetsuen katea eginez) ildoberetik hala dio: "Cassirer-ek dioenbezala Humboldt aipatzen duenean“hizkuntzen arteko desberdintasunerreala ez da soinu edo zeinuen des-berdintasuna, ikuspegi kosmikoen e-ta munduaren ikuskeren desberdinta-suna baizik” (-1963-1984: 49).

Koloreak hautematerakoan kultu-rak duen papera, zalantzarik gabe, ga-rrantzi handikoa da, eta orain arte azal-dutakoan beste gai batzuk jorratu ga-be gelditu badira ere (ingurumenakduen garrantzia, bilakaera kulturala...edota zeharka azaldutako izadian es-tuki erlazionaturik bizitzetik industria-lizatutako gizarte honetara igarotzea,telebistaren eta bestelakoen eragi-na...), edozein modutan, agerikoa damendebaldeko era nagusi horren etageurearen artean desegokitasunakazaltzen direla koloreak ikusteko,izendatzeko, ulertzeko. Erabilera ere-muak daude, jakina, baina azken fine-an, euskal kulturan murgilduz gero,erredukzionismo sinplistatan ezin ga-ra erori: “ba al dago gorri hitzak koloremota bat soilik adierazten duela esan-go duenik?” (Preciado, 92: 85)

Joera nagusiaren indarra ukatu ga-be, hor dagoela jakinda, jakin ere jakinbehar dugu ikuspegi bateratu nagusihorrek (akaso homologazio konple-xuak jota) itsu gaitzakeela eta geureabezalako errealitate ukatuak, isilara-ziak edota (zoritxarrez) oharkabeakahanzturan geldi litezkeela (betikoote?). •

- BARANDIARAN, M. J.; IRAZABAL-BEITIA, I.: “Kantauriko mendiak, ezagutubeharreko parajea”, inElhuyar, 17 (1988),36-41.

- BARRIOLA, I. M.: Medicina popularen el País Vasco, Ed. Vascas, Donostia,1979.

- ELHUYAR-ELKAR: Euskal hiztegimodernoa, Elhuyar kultur elkartea /Elkar,S.L., Usurbil, Donostia, 1994.

- GAGE, J.: Color y cultura, Siruela,Madril, 1993.

- KÜPPERS, H.: Fundamentos de la te-oría de los colores, Gustavo Gili, Bartzelo-na, 1980.

- LANDUCCIO, N.: Dictionarium lin-guae cantabricae, Seminario “Julio de Ur-quijo”, Donostia, 1562-1958.

- LARZABAL, P.: “Euskaldunak eta ko-loreak”, inEuskera XX, (1975), 401-405.

- LERSCH, P.: La estructura de la perso-nalidad, Scientia, Bartzelona, 1971.

- LURIA: Los procesos cognitivos, Fon-tanella, Bartzelona, 1980.

- MITXELENA, K.: Mitxelenaren idaz-lan hautatuak (P. Altunak prestatua),Mensajero, Bilbo, 1972.

- MÚHLHÁUSLER, P.: “Salba dezagunBabel”, inUnescoren albistaria, 94 (1994),10-15.

- ONDARROA: “Gure errian artzen zi-ran sagarren izenak”, in Ondarroa, 19(1984).

- OTEIZA, J.: Quosque tandem...! En-sayo de interpretación estética del almavasca, Hordago, 1963- 1984.

- PRECIADO, Tx.: “Koloreari buruzkoirakaskuntzaren egokitasuna Euskalerri-ko testuinguruan”, in Tantak, 8 (1992),EHUko Argitarapen Zerbitzua, 19-45.

- PRECIADO, Tx.: “Bizitakoa versusikasitakoa: horia eta urdina gatazka ho-nen adibideak”, in Tantak 9 (1993), EHU-ko Argitarapen Zerbitzua, 103-120.

- PRECIADO, Tx.: “Zer da urdin?”, in Ze-har, 26 (1994), Artelekuko aldizkaria, 9-11.

- PRECIADO, Tx.: “Zergatik berde ka-tegoria adierazteko euskal hitz jatorrikez?”, in Jakin, 87 (1995), 77-100.

- PRECIADO, Tx.: “Euskaldunak ko-lorerik ez”, in Jakin 92 (1996), 75-82.

- PRECIADO, Tx.: “Unibertsalismoa-ren arrapadalan”, in Revista de Psicodi-dáctica, 3 (1997), 93-112.

- RANCILLAC, B.: Ver y comprender lapintura, Ediciones del Prado, Madril,1992.

- ZAPIRAIN, L. eta beste: “Kolorearenpertzepzioa: ikasgelan duen eragina”, inHik Hasi, 75 (2003), 30-34.

- ZUBIKARAI, A.: “Arrain eta itxaski ba-tzuen izenak”, inOndarroa (1983), 49-57.

BIBLIOGRAFIA- AZKUE, R. M.: Diccionario Vasco -

Español - Francés, Gran Enciclopedia Vas-ca, Bilbo, 1906- 1969.


1 Ikasle horien ia erdia, % 48, iberoamerikarra da; % 23 afrikarra; % 21 europarra; % 6 asiarra; eta % 3 beste lurralde batzuetakoa.

Euskal Herriko ikastetxeetan,orain arte, ama hizkuntzatzateuskara, frantsesa edo gazte-lania duten haurrak izan ditugubatik bat. Azken hamarkadetan,euskal irakasleek lan izugarriaegin dute ikasle horiek euskal-duntzen.

Gaur egun, aldiz, ama hizkuntza-tzat gaztelania edo frantsesa ez bestehizkuntza bat edo batzuk dituzten haurerdaldunekin topo egiten ari gara. Ira-kasleek ez dituzte ezagutzen hizkuntzahoriek; eta, jatorri, kultura nahiz erlijioaskotarikoak izateaz gain, besteak bes-

te, egoera sozioekonomiko kaxkar ba-teko eta immigrazio mugikor batekopartaide dira; hau da, ez dira lurralde edokomunitate batean urte luzeetarako ge-ratzen, leku batetik bestera dabiltza.

Arrazoi horiek bide, ikasle erdal-dun horien euskalduntzeak (bai lin-guistikoki, bai kulturalki) hainbat sek-toreren edota profesionalen elkarlanaeskatzen du. Orain arte, haur erdaldu-nei euskara irakasteko orduan, berezi-ki, irakasleen eta hizkuntzalarien lananabarmendu da. Gizarte laguntzaileen,psikopedagogoen eta horrelakoen la-guntza ere hor zegoen, baina eskolazkanpoko zerbitzuak ziren. Orain, aldiz,arestian aipatu dugunez, egoera zaba-lagoa da eta hizkuntzalarien, pedago-goen, psikopedagogoen, itzultzaileen,gizarte laguntzaileen, ikerlariren etaabarren arteko koordinazioa beha-rrezko da.

Datuek adierazten dutenez (EuskoJaurlaritza, 2002), azken urteotan EAEnikasle etorkinen matrikulazio tasa bi-koiztu egin da. 1995-1996 ikasturtean1.942 ikasle etorkin zeuden, 2001-2002 i-kasturtean, aldiz, 5.415 zeuden. Bestal-de, horien matrikulazio tasa azken urtee-tan % 40 ari da urtero igotzen, eta gauregun, EAEko ikasle guztien % 1,8 dira

1.

Bilakaera hori dela eta, nahiz etaoraindik kopurua handia ez izan, urte-tik urtera bikoizten doanez, euskal ira-kaskuntzaren hainbat sektorek eta gi-zarteko eragileek hainbat jardunaldi,hitzaldi, mintegi... martxan jarri berri di-tuzte, egoera horri ahalik eta ongienerantzuteko gogoz.

Sektore guztiak bat datoz mementohonetan haur etorkinen eskolatzearibegira kezka nagusia zein denadosteko orduan: haur etorkinei nolairakatsi gure hizkuntza ahalik eta den-bora gutxienean.

Euskal Herrian bigarren hizkuntza-ren irakaskuntzan jada bide bat ongijorratua dugu (euskara gaztelaniazmintzo diren haurrei ahalik eta laste-rren irakastea), eta horko esperientziabaliagarri gerta dakiguke errealitateberri horri aurre egiteko. Baina, idatzihonen hasieran esan dugun legez,oraingo honetan haur horiek aurkitzendituzten zailtasun ugariren artean, hiz-kuntzarenaz gain, kulturarena, erlijioa-rena, egoera ekonomiko nahiz sozialkaxkarrarena eta abar daude; beraz,nahiz eta kezka nagusia hizkuntzarenaizan, ezin dugu gure arreta guztia hor ja-rri. Arrazonamendu honen adibide du-gu, esaterako, haur iberoamerikarrenkasua. EAEko ikasle etorkinen ia erdiak

Itziar ARAMAIOEuskal filologoa

kultura eta hizkuntzaaniztasuna eskolan

Didaktika integratzailearenekarpenak


eraginahizkuntzan,lurraldeetako errealitate linguistikoa,hizkuntza gutxituak munduan zehar,hizkuntza vs. kultura...). Proiektu ho-riek euskarri didaktikoak sortzen etaberaien ikasgeletan esperimentatzendituzte, kultura eta hizkuntza aniztasu-na curriculumeko ikasgai guztietanlanduz. Horien prestakuntzan LehenHezkuntzako, Bigarren Hezkuntzakoeta unibertsitateko irakasleek hartzendute parte eta kontuan izaten da, bai

Didaktika inte-gratzaileak haur

etorkinen integra-zio kulturala

nahiz linguistikoabideratu nahi

ditu. Ez da zuze-nean hizkuntzen

irakaskuntzazarduratzen, baina

2. hizkuntzarenikaskuntzan inpli-

katurik daudenhainbat arlo jorra-

tzen ditu

iberoamerikarrak dira (Eusko Jaurlari-tza, 2002). Gure ikastetxeetara heltzendirenean aurkituko luketen jauzi baka-rra hizkuntzarena balitz, hauen etorre-rak ez liguke kezka handirik sortuko,EAEn hainbat urte baikabiltza gaztela-nia ama hizkuntzatzat duten haurrakeuskalduntzen. Baina Victoria Mendo-zak (Mendoza, Victoria, 2002), kulturaanitzetako ADISKIDETUAK elkartekolehendakariak, behin eta berriro dioenlegez, Iberoamerikatik datozen haurrekgehienetan aurkitzen duten jauzirikhandiena kultura arlokoa da

2.

Haur etorkinak gure ikastetxeetaraheltzen direnean, jabetzen dira bai be-raien hizkuntza eta baita kultura ere ezdirela aintzat hartzen eskolako egune-roko ekintzetan, eta horrek jauzia arehandiagoa egiten du. Jauzi horrek era-gin zuzena du, besteak beste, gure hiz-kuntzaren ikasketan, beraien integra-zio sozialean, emaitza akademikoetaneta egoera psikologikoan (Dasen, P.,2001, Berthelier, 1993). Beraz, argi da-go, integrazio kulturalaren alorra ereezin dugula alde batera utzi.

Beste herrialde batzuetan, aldiz, as-palditik ari dira gai hau lantzen, berezi-ki, etorkin ugari dituzten lurraldeetan.Esaterako, hor ditugu aitzindarien arte-an Frantzia, Suitza edota Erresuma Ba-tua. Herrialde horietan, didaktika inte-gratzailea bideratu nahi duten hainbatproiektu daude martxan.

Didaktika integratzaileak haur etor-

kinen integrazio kulturala nahiz lin-guistikoa bideratu nahi ditu. Horretara-ko, besteak beste, ikasgelako haur guz-tiei kultura eta hizkuntza aniztasunareninguruko hezkuntza zabala eskaintzenzaie, aniztasun horren aurrean haurguztiek (bai etorkinek eta bai berta-koek) jarrera positiboa izan dezaten.

Oro har, denbora luzerako proiektupedagogikoak izaten dira; ez dira zuze-nean hizkuntzen irakaskuntzaz ardu-ratzen; eta, eskolako ekintzak edo ikas-gelan burutzen diren jarduerak (ipui-nak irakurri, abestiak ikasi, musika en-tzun...) egiteko orduan, ikasgelakohaur guztien kultura eta hizkuntzakerrespetatzen eta kontuan hartzen dira,nahiz eta hizkuntza edo kultura gutxi-tuak izan.

Ikastetxeko jardueretan haur etor-kinen gurasoek ere parte hartzen dute.Izan ere, uste da ikastetxeetako hizkun-tza eta kultura aniztasunari erantzunegokia emateko ezinbestekoa dela gu-raso denen arteko elkarlana.

Bestetik, sarri askotan, beti ez esate-arren, irakasleak ez daude prest erreali-tate berri horri aurre egiteko, eta beraz,didaktika integratzailea bideratu nahiduten proiektuek irakasleentzako ikas-taro bereziak eskaintzen dituzte.

Jarrera positiboak sorta-raziz

Orain arte esandakoaz gain, berezi-ki Language Awareness (Hawkins, E:1987) mugimenduaren ildotik doazenproiektuek (EVLANG –hik hasi, 79-,EOLE –hik hasi, 77-, JALING) kulturaeta hizkuntza aniztasunaren aurreanikasleei jarrera, gaitasun eta jakintzapositiboa sorrarazi nahi diete. Jarrerapositiboa kultura eta hizkuntza anizta-sunaren aurrean eta hizkuntzak ikaste-ko orduan. Gaitasun positiboa hizkun-tzaren ikaskuntzan laguntzen dutengaitasun metalinguistikoen eta kogni-tiboen lanketan. Eta jakintza positiboamunduan hizkuntzen inguruan bizi di-ren gai errealen aurrean (migrazioen

2 Kontuan izan behar da haur etorkinen gehiengoa A ereduan matrikulatzen dela. 2001-2002 ikasturteko EAEko datuak hauek dira: A ereduan % 65; B ereduan % 23; eta D ereduan %12.


ikasgelako haurren kultur eta hizkuntzaaniztasuna, bai inguruan bizi dutenerrealitate kultural zein linguistikoa.

Didaktika integratzailea bideratunahi duten proiektuak martxan jarri di-tuzten ikastetxe guztietan, esperientziaoso positibotzat jo izan da, ikastetxeorotan landu beharrekotzat –etorkinakizan edo ez–. Ikastetxe horiek, bereziki,hiru lorpen nabarmentzen dituzte:

1. Ikasle etorkinen jarrera aldaketa:ikasle etorkinek nota hobeak ateratzendituzte eta ikasgelan askoz gehiagoparte hartzen dute. Ez dira gutxietsiakedo desberdinak sentitzen. Beraien ja-torria ezagutu ondoren harro sentitzendira, denek errespetuz eta berdintasu-nean tratatzen dituztela ikusten baitute(proiektua martxan jarri aurretik ez be-zala). Proiektu integratzaileetan lehenpertsonan parte hartu duten haur etor-kinen esanetan, didaktika integratzai-leak pertsona legez indartsuago eginditu, eta sozialki integratzerako orduanere autoestimua igo die.

2. Bertakoen eta haur etorkinen ar-teko harremanen hobekuntza nabaria.

3. Guraso etorkinen interes handi-agoa eskolarekiko.

Guretzat ere baliagarria daOrain artekoa irakurri ostean, ira-

kurleren batek galde dezake: bainahonek guztiak Euskal Herriaren kasu-rako balio ote du? Eta bereziki, hauretorkinei euskara irakasteko balio aldute mota honetako proiektuek?

Lehenengo galderari erantzutekogogoz, egia da bai, Euskal Herriko ego-era, esaterako, Ingalaterrarekin edo

Austriarekin konparatzen badugu,errealitate linguistikoari dagokionezbehintzat, desberdina dela; Euskal He-rria elebiduna baita eta, hizkuntzetakobat, euskara, hizkuntza gutxitua baita.Hala ere, adibidez, hor dugu Katalunia-ko kasua. Katalunia ere herrialde elebi-duna da, eta hizkuntzetako bat, katala-na, hizkuntza gutxitua da. Kataluniakbai EVLANG proiektuan, bai JALINGenparte hartu du, eta proiektu horien ber-tako arduradunen hitzetan, lortu direnemaitzak oso positiboak izan dira, baiintegrazio kulturalari eta bai linguisti-koari dagokienez. Jakinekoa da Kata-luniako biztanleriaren elebitasun tasaaskoz altuagoa dela Euskal Herrikoabaino, eta horrek gauzak zaildu egitendituela haur etorkinak Euskal Herrianlinguistikoki zein kulturalki integratze-ko orduan. Baina kontuak kontu, gureegoera linguistikoaren antzekoa biziduten herrialdeetan didaktika integra-tzailea bideratu nahi duten proiektuakoso positibotzat jo baldin badira –hauretorkinen integrazio kulturalari begirabesterik ez bada ere–, guk ere, kontuanbehintzat, hartu beharko genituzke.

Haur etorkinei euskara irakastekoorduan didaktika integratzailea bidera-tu nahi duten proiektuak lagungarri otediren edo ez galderari dagokionez, gukbaietz esango genuke. Izan ere, motahonetako proiektu askotan –bereziki“Language Awareness” mugimendua-ren ildotik doazenak–, hizkuntzarenalorrean, besteak beste, hizkuntza des-berdinen arteko berdintasunak eta des-berdintasunak, familia bereko hizkun-tzak, jatorri bera duten hitzak, hizkun-

tza gutxituak... ezagutzeaz eta era sin-ple batean aztertzeaz gain, ikasgelanburutzen diren ekintzetan gelako haurguztien ama hizkuntzak kontuan har-tzen saiatzen dira. Horrela, hizkuntza-ren alorrari begira behintzat, beste hel-buru askoren artean, honako bi haueklortzen dira: hizkuntza berri bat ikasteaerrazago izatea haur guztientzat etaikasle guztiek ikasle guztien edo gehie-nen ama hizkuntzan oinarrizko hitznahiz esaldi batzuk jakitea.

Kontuak kontu, egia da bai, proiek-tu hauek zuzenean ez direla arduratzenhizkuntzen irakaskuntzaz. Baina biga-rren hizkuntzaren ikaskuntzan inplika-turik dauden hainbat arlo, komunikati-boa, soziala, emozionala eta auto-iru-dia, ongi asko jorratzen dituzte, eta go-goan izan behar dugu, sarri askotan, bi-garren hizkuntzaren ikaskuntzan aldehoriek indar gehiago dutela, adibidez,material didaktiko ona izateak baino.(Gebhard, J.G & Oprandy, R., 1999).

Gure ustez, beraz, mota honetakoproiektuetatik badugu zer ikasirik, etaegokitzapenak eginez, baliagarri gertadakizkiguke gure gizarteak behar duenkultura eta hizkuntza aniztasuna esko-lan lantzeko.

Hala ere, argi dago gure herrian fe-nomeno berria dela haur etorkinen eto-rrera gero eta handiago hau, eta horrek,didaktika integratzaileak eskain die-zazkigukeen laguntzez gain, erantzunon bat emateko beste hainbat ikerlaneskatzen dituela; esaterako, giro eus-kaldunetara zein erdaldunetara hel-tzen diren haurren euskalduntze pro-zesuaren datu enpirikoak, material di-daktiko egokia sortzea, ikasgeletanhaur horiekin zer gertatzen den ze-hazki ikustea... •

OHARRA: artikulu hau 2003ko aza-roan EHUn Itziar Idiazabal zuzendarinuela doktoretzako ikerlan legez aurkeztunituen lanetako baten laburpena da. Lanhau ikusi edota gai honen inguruko infor-mazio gehiago nahi lukeenak, edota motahonetako proiektuetan erabiltzen den ma-terial didaktikoari begiratu bat eman nahiliokeenak, nirekin harremanetan jartzeabaino ez dauka.

82. zenbakia. 2003ko azaroa ❘ hik hasi ❘ ‚‚‚33

HitzaldiakHitzaldiakKultura eta hizkuntza aniz-

tasuna eskolan gaiaren inguru-ko kezkei erantzunak emateko,interesgarriak gerta daitezkeenHITZALDIAK

✎ II. Mercator InternationalSymposium

Non: TARRAGONANoiz: 2004ko otsailaren 27tik 28raInformazioa:[email protected]

✎ Language, Attitudes andEducation in Muntilingual cities

Non: BRUSELA

Noiz: 2004ko maiatzaren 27tik 28raInformazioa:[email protected]

✎ Second Symposium on Inter-cultural, Cognitive and SocialPragmatics

Non: SEVILLANoiz: 2004ko maiatzaren 26tik 28raInformazioa:[email protected]

✎ I. Congreso Internacional TICy Autonomia Aplicadas al Aprendi-zaje de las Lenguas

Non: CASTELLON

Irakurleen txokoaIrakurleen txokoa

Haur etorkinen integrazio linguistiko/kulturalari begira daudenHaur etorkinen integrazio linguistiko/kulturalari begira daudenmaterial didaktikoen trmaterial didaktikoen trukaketa dinamika bat egin nahi da ukaketa dinamika bat egin nahi da

Euskal Herriko berritzeguneetan, ikastetxeetan, euskaltegietan eta abarretan haur etorkinen integrazio linguisti-ko/kulturalari begira dauden material didaktikoen eta jolasen zerrenda bat egin nahi da, denok jakin dezagun EuskalHerrian zer dagoen jada egina eta zer ez.

Zuk material didaktikorik baldin baduzu, mesedez, jarri nirekin harremanetan ([email protected]), esanezzer duzun eta zer euskara mailako haur etorkinentzat den. PARTE HAR EZAZUE, DENON HOBERAKO DA ETA!

Txoko honetan galderak egiteko aukera luzatzen dizugu

Kultura eta hizkuntza aniztasunaren inguruko kezkak, galderak eta zalantzak badituzu, idatz iezaguzu bihauetakoren batera: [email protected] edo [email protected] Hartu-emanetarako bide honekindauzkagun kezkak denon artean eta elkarri gure esperientziak kontatuz bidera ditzakegu. Anima zaitez!

Zure izena edo ikastetxearen izenarekin batera, helbide elektronikoa jartzera eskatzen dizugu, erantzunaemateko zurekin zuzenean harremanetan jar dadin nahi duen oro.

Galdera planteatzen dutenen antzeko esperientziarik izan baduzu eta proposamenik, aholkurik edo irado-kizunik baldin baduzu, erantzun ieizaiezu, eskertuko dizute eta!

Noiz: 2004ko maiatzaren 26tik 28raInformazioa:www.taaal.uji.es

✎ 7th International Conferen-ce of the Association for Langua-ge Awareness

Non: LLEIDANoiz: 2004ko uztailaren 19tik 21raInformazioa:[email protected]


Nazioartea

Eztabaidaren aurkezpenaLehenbizi egungo eskola denaren

balantzea egingo litzateke 1989koOrientazio Legetik abiatuta, ondorendatozen 10-15 urtetarako izango direnbalizko ildo nagusiak erabaki ahal izateko.

Eztabaidaren antolaketa2003ko azaroaren 17tik 2004ko ur-

tarrilaren 17ra bilera irekiak antolatukodira, bai azpi departamenduen espa-rruan, bai ikastetxeetan eta irakaskun-tzaren lehenengo mailako zirkunskrip-zioetan.

Eztabaidagune horietara ahalik etapertsona gehien erakartzea da xedea.Ez dago, beraz, hezkuntza sistemarisoilik legokion barruko eztabaidarik,ezta sistemaren eragileei erreserbatu-takorik ere.

Eztabaidaren aroakHiru fase izango ditu proiektuak:* Eztabaida publikoa* Orientazio Lege baten proiektua* Parlamentuko aurkezpena

BatzordeakEskolaren etorkizunerako eztabai-

daren batzordeak bi helburu ditu: aldebatetik, 2003ko neguko eztabaida na-zionala bultzatzea eta laburbiltzea2004ko martxorako, eta bestetik dato-zen 15 urtetarako hezkuntza sistema-ren garapen ildoak jasoko dituen txos-tena egitea 2004ko irailerako.

Lau konpromiso eztabaidarako1.- Eztabaida bat ekintzarakoErrepublikako presidenteak eta Le-

hen Ministroak hala nahita, eztabaidadiagnostiko bateratu batera bideratuta-ko da biharko eskola eraikitze aldera.Horren emaitza Gobernuak 2004arenamaierarako Parlamentura eramangoduen lege proiektuan burutuko da, ha-la nola neurri zehatz batzuetan.

2.-Denekin eta denentzako ezta-baida

Denak, hiritar, guraso, ikasle, hez-kuntza nazionaleko langileria oro, iri-tzia ematera gonbidatzen dira:

* Herrietan antolatuko diren bilere-tako batera joanez edota gaurtik2004ko otsaila bitartean eskoletanizango direnetara.

* Edo bestela 2004ko iraila bitarteanweb gunean ekarpenak eginez eta ez-tabaidetan parte hartuz.

3.-Eztabaidaren gardentasunaEztabaida eta ekarpen guztien la-

burpenak web gunean emango dira ar-gitara, edozeinek izango duelarikhaiek ezagutzeko modua.

4.- Batzorde independenteaEskolaren etorkizunerako eztabai-

da nazionalaren batzordea Ikerketa,Gazteria eta Hezkuntza NazionalekoMinisteritzak bultzatu du, baina inde-pendenteki burutuko du bere egi-tekoa.

GogoetabaideakEskolaren inguruan antolatzen di-

ren bilera publikoek etorkizuneko go-goeta bat egitera gonbidatzen du:

* Zer-nolako eskola nahi dugudatozen 15 urtetarako, eta nola er-dietsi hori?

Eztabaida erraztu eta elikatzeko,batzordeak parte-hartzaile guztiei gaibatzuen zerrenda proposatzen die, go-goeta beharrezkoa baita posible eta ko-menigarri diren garapen ildoak defini-tzeko. Gai denak eztabaidatzea ezinez-koa denez derrigorrezko epe mugatuhorretan, eztabaiden antolatzaileek etadinamizatzaileek 22 gai horietako ba-tzuk aukeratuko dituzte bileretan. Gal-dera horiek eztabaida nazionalari eki-teko 22 era desberdin eskaintzen di-tuzte.

Hezkuntza eztabaidaestatu frantsesean

1.- Zein dira eskola errepublikarra-ren balioak eta zer egin gizarteakonar/beregana ditzan?

2.- Zein izan beharko luke eskolareneginkizunak Europan eta datozen ha-markadetarako?

3.- Zein berdintasunetara jo beharkoluke eskolak?

4.- Beharrezkoa al da gazteentzakoeta helduentzako hezkuntza banatzeaeta lehentasuna ematea lan munduari?

5.- Zer ezagupenezko, gaitasunez-ko eta jokabidezko arau menderatu be-harko lituzkete ikasleek derrigorrezkohezkuntzaren maila bakoitzaren amaie-ran?

6.- Nola egokitu beharko litzatekeeskola ikasleen aniztasunera?

7.- Nola hobetu Lanbide Heziketa-ren ezagutza eta antolaketa?

8.- Nola motibatu eta lan eginaraziikasleei era eraginkorrean ?

9.- Zein behar dira izan ikasleen eba-luazioen, noten eta azterketen funtzi-oak eta ereduak?

10.- Nola antolatu eta hobetu ikasle-en orientabidea?

11.- Nola prestatu eta antolatu goimailako ikasketetarako sarrera?

12.- Nola lagun dezakete gurasoeketa eskolaz kanpoko eragileek ikasleekeskolan arrakasta izan dezaten?

13.- Nola jokatu zailtasun handikoikasleekin?

14.- Nola eskolatu urritasun handiakedo gaixotasun larriak dituztenikasleak?

15.- Nola jardun eraginkorki indar-keriaren eta bortxakerien aurka?

16.- Nolako harremana beharko li-tzateke hezkuntza komunitateko kide-en artean, bereziki, gurasoen eta irakas-leen artean, eta irakasleen eta ikasleenartean?

17.- Nola hobetu ikasleen eskolakobizi kalitatea?

18.- Hezkuntzaren esparruan, noladefinitu eta banatu estatuaren eta lurral-detako kolektiboen arteko ardurak etarolak?

19.- Beharrezkoa al da ikastetxeeiautonomia gehiago ematea eta horrekinbatera ebaluazioa egitea?

20.- Nola hobetu beharko litzatekeeskolak dituen baliabideen erabilera?

21.- Berdefinitu beharko ote liratekeeskolaren funtzioak?

22.- Nola prestatu, aukeratu eta eba-luatu irakasleak eta nola hobetu berenprestakuntzarako ikasketak?

Bide eginean jarraitzen

dugu zuen ekarpenekin

eta parte-hartze

handiagoarekin aberastu

nahi dugularik.

Hik Hasi proiektua irekia

den heinean, interesa

duen edonoren parte-

hartzea gustu handiz

hartzen dugu.

Jar ezazu zure aletxoa

euskal hezkuntzaren

aldeko ekimen honetan.

Berriakabendua

Argitalpenak

Nola zuzendu andereño gaizto batMiren Agur Meabe

GILTZA

“ Andereño berria ez zait gustatzen.Barre gutxi egiten du, begirakune zo-rrotzak botatzen ditu eta, gainera,mantal grisa darabil”. Irakasleen etaikasleen harremanen ikuspegi barre-garri eta samurra ematen du ipuinak.Sei urtetik aurrerakoei zuzendua da•

Lehen sorospenak eta uretako salbamendua

Edurne LizarazuLizar Irazusta

DAKITLehen Sorospenei buruz euskaraz

idazten den lehen liburua da hau. Ira-kaskuntza munduari begira eginaga-tik, edozein irakurlerentzat baliagarriada. Istripu edo ezbehar bakoitzaren au-rrean zer egin azaltzen du, koloretako400 argazki baino gehiagorekin lagun-duta•

Sugea lilipeanAsisko Urmeneta

DESCLÉE

Kurru Kurru Kurru. Hegaztiek le-rro lerro geziak marrazten dituzte zeruzolan. Eta geziok etengabe pasatzen a-ri dira gure buruen gainetik. Gure ehiz-tariak prestaketa lanetan dauzkaguhegaztiei jarraitzeko: larru, makil, aiz-kora, guztiak prest dituzte.

-Eta nora zoaz? -galdetu diot Urga-ri.

- Mamuthen atzetik...•

Multimedia bilduma Egile askoren artean

IBAIZABAL

Bildumak sei CD-ROMetan istorioezberdinak jasotzen ditu, ahotsez, ani-mazioz, elkarreraginez, hots efektuz e-dota musikaz kontatuta. Horri eskeraskoz errazagoa da irakurketa eta uler-mena. Haur, gazte eta helduentzat ba-dira irakurgaiak; CD-ROM bakoitzakzehazten du zein adini zuzendua den.Pertsona elbarrientzat egokitutako ti-tuluak dauzka•

Anton KaikuKoldo Izagirre

ELKAR

Irakurtzen lehen pausoak ematenari direnei zuzendua dago Batela Sai-leko ipuin hau. Anton Kaikuri euskal-dunen herrira etorrita gertatutakoakkontatzen ditu. Entzuten duen guztiasinetsi eta agintzen dioten huraxe egi-ten du, baina ostikoka hartzen dutebazterretan. Zergatik haserretzen otezaizkio horrela euskaldunak? Zer giza-je xelebrea, euskaldun jende hau!•

Kuxkuxero press Pako Aristi

EREIN Aitonaren ordenagailuan kuxkuxe-

atzen hasi dira Enara eta Mireia . “Albis-teak” jartzen duen karpetan klikatu, etahantxe agertu dira, egun hartarako aito-nak aukeratu eta idatzi dituen albisteguztiak. Pantailaren bidez, kazetaritza-ren tripatan sartzeko abentura hasikoda hortik aurrera. Hamaika urtetik au-rrerako kuxkuxeroentzat espreski ida-tzia da•


Espainiar eta frantziar estatuakhezkuntza arloan burutzen ari diren be-rrantolaketa eta hartzen ari diren eraba-kien aurrean, 200 sinatzaileen ordezka-riek azaroaren 8an batzarra burutu zu-ten EHUko Donostiako Campus-ean.Bertan, Durangoko azokarako 1.000sinatzaile lortzea eta abenduaren20an Iruñean manifestaldia egiteaerabaki zuten.

Protokoloa prestatzekoaztertu dituzten puntuak

- Euskal Herritik Mundura, eta Mun-dutik Euskal Herrira...

- Hezkuntza sistema propioa eraiki-tzeko urratsak...

- Hezkuntza sistema propioa, eus-kaldunoi ukatutako eskubidea...

- Frantziar hezkuntza sistema: zaha-rrak berri...

- Espainiar hezkuntza sistemarenberrantolaketa...

- Inposaketarik ez! Euskal HerriakBere Hezkuntza...

Protokoloaren konpromi-so orokorrak

Protokolo honi atxikimendua adie-razten diotenek honako konpromisohauekin bat egiten dute:

1. Espainiar eta frantziar estatuakhezkuntza arloan burutzen ari diren

inposaketaren aurrean jarrera kritikoaizango dugu. Madrilen eta Parisen har-tutako erabakien zein berauetatik era-tortzen diren neurrien zilegitasun ezasalatuko dugu.

2. Geure esku dagoen guztia egingodugu, beti ere norberaren ahalmeneneta aukeren arabera, euskal ikastetxeeta fakultateetan espainiar hezkuntzaberrantolaketa eraginkorra izan ez da-din, eta frantziar hezkuntza sistemakeuskal nortasunaren eta euskararenaurka hartzen dituen neurriak bertanbehera gera daitezen.

3. Geure eremutik hezkuntza siste-ma propioaren alde lan egiteko kon-promisoa berresten dugu. Hor ditugu,zentzu honetan, heldu beharrekoerronka garrantzitsuak: haur eskolaeuskalduna eta hezitzailearen eraketa,lanbide heziketaren euskalduntzea,euskal kurrikuluaren osaketa, murgil-tze ereduen ezarpena, euskal uniber-tsitatearen sorrera edota tokian toki be-harrezkotzat jotzen direnak.

Inposaketarik ez!Euskal Herriak bere hez-

kuntzaGoiko bi hauek izango dira Iruñean

abenduaren 20an egingo den manifes-taldiaren lemak.

Zer egin ikastetxeetan?Ikastetxe bakoitzean nazio mani-

festaldia eta protokoloa lantzeaz ardu-ratuko diren pertsonak behar dira; ira-kasleak, gurasoak zein ikasleak. Horre-tarako ditugun bitartekoak hauek dira:

o Agiria eta protokoloa. Gaiaikastetxeko hainbat gunetan lantzekoerabil daitezke: eskola kontseiluan edobaliokideetan, guraso elkarteko bilku-ran, ikasle ordezkarien bileran,irakasleen klaustroan...

o Esku-orriak. Ahalik eta zabal-kunde handiena izatea komeni da.

o Kartelak. Ikastetxeko leku “es-trategikoetan” ipintzeko.

Garrantzitsutzat jotzen dute mani-festaldiaren eta protokoloaren inguruanbatzar, hitzaldi edo eztabaidaren bat an-tolatzea ikastetxean. Bertan parte har-tzeko ikastetxez kanpoko norbait joateanahi izanez gero, antolatzaileekin harre-manetan jartzea besterik ez dago.

Gastuak finantziatzeko asmoz, 5 eta10 euroko bono laguntzak atera dira.Era horretan, ikastetxean lortutako di-rua sartzeko, Euskadiko Kutxako ho-nako kontu korronte haur ireki da:

3035 0086 61 0860027919

Informazio gehiagoTelefonoa: 696 200 570E-mail: hezkuntzadeialdia@eus-

kalerria.org

EHBEk nazio manifestaldia antolatudu abenduaren 20rako Iruñean


Azaroaren 14 eta 15ean ospatu zi-ren Gasteizen EIEF Euskadiko Irakas-kuntzarako Erlijiosoen Federakuntzakantolatutako jardunaldiak. Aurtengogaia hau izan da: ”Eskola eta familia:topaketa eta elkarlanerako gune ba-ten bila”.

Antolatzaileen asmoa gazteen hezi-keta prozesuan familiaren eta irakasle-en arteko laguntza mekanismoei bu-ruzko hausnarketak proposatzea zen.Jardunaldiek hiru zati izan zituzten. Le-henengoan hezkuntzan familiak eta es-

kolak duten zeregina aztertu zen. Biga-rrenean alde bien elkarlanerako gako-ak eztabaidatu ziren. Eta hirugarren za-tian aisialdia, araudiak eta ebanjeli-zazioa.

EIEFk Familia-Eskola-Ekintza-Konpartitua programa martxan jarriadauka. 848 familiek eta 170 irakaslekhartzen dute parte bertan eta helburuada gurasoek eta irakasleek, familiek etaeskolek, seme-alaben eta ikasleen in-guruko heziketa gaien inguruan haus-nartzea.

Eskola eta familiaren elkarlanaaztertu ditu FERE-EIEFk

Berriak

Psikomotrizitatearen hainbat alderdiaztertu dira UNEDen eskutik

Gasteizko Europa jauregia jendez beteta egon zen UNEDeko PsikomotrizitateEskolak antolatutako Psimotrizitate Praktikako VI. Jardunaldietan. Bernard Acoutu-rierrek praktika psikomotorearen sorrera eta oraina aztertu zituen. Alberto Lasak psi-komotrizitatearen eta psikiatriaren arteko lotura egin zuen. Eta Eneko Landaburukosasunarekin lotu zuen psikomotrizitatea. Jardunaldi interesgarri eta emankorraksuertatu dira aurten ere.

Kalitate Legearen aurre-an, Sarean-ek orain arte-ko ildoari eutsiko dio

Sarean Elkarteak XV. topaketak os-pa berri ditu, 110 lagun inguru bildu di-relarik. Alde batetik, Kalitate LegeakHaur eta Lehen Hezkuntzako ikasketaeta antolaketa arloetan izango dituen -eraginak aztertu dituzte. Beste behinere ezarri asmo diren aldaketak inolaere ez direla justifikatzen egiaztatu on-doren, Sarean-ek orain arte jorratutakolan ildo beretik jarraitzea erabaki du.Hori lortzeko, proposamen zehatzakegingo dizkio Hezkuntza Sailari dato-zen hilabeetan.

Bestetik, jardunaldietako lan na-gusia eskoletan dauden pertsona ba-liabideen azterketa izan da. Eskolakhainbat alorretan egiten duen lanaerrekonozitu beharra azpimarratu du-te, eta lan horretan jarraitzeko baliabi-de pertsonalak beharrezkoak direla.Horrela, beharrezkotzat jo dute IKTko(Informazio eta Komunikazio Tekno-logiak) arduradunen formazioa ikas-tetxeko irakasle batek baino gehiagokjasotzea.


Gaztetxulo Euskal Herriko gazte-en hilabetekariak lehiaketa xelebre,erakargarri eta orijinala antolatu du.

Duela hiru urte hasi zuen bereibilbidea hilabetekari honek eta kaze-taritza ausarta, frexkoa eta gaztea he-datu du Euskal Herri osoan zehar.Orain prestatu duen lehiaketa hone-kin irakurleei eman nahi die protago-nismoa.

Hona hemen lehiaketaren oina-rriak:

- Parte-hartzaileak:14 eta 30 urtebitarteko gazte guztiak.

- Modalitateak: albisteak eta ar-gazkiak.

- Nolako lanak?: argazkiak eginedo albisteak idatzi behar dira. Bainabetiko kazetaritza aspergarria aldebatera utzi, eta umoreak izan behardu lanen oinarri. Ziur etxean baduzu-la argazki barregarriren bat. Edo, ezbaduzu, argazkia egin dezakezu. Etaalbisteekin, beste hainbeste: zuri edozure lagunei gertatutako pasadizorenbat, herrian gertatutako zerbait... Al-bistea asmatu ere egin dezakezu.Irudimen apur bat baino ez da behar.Kontua barre egitea da.

Argazkiak zuri-beltzean edo kolo-reetan izan daitezke, eta neurria libreada.

Albisteak euskaraz idatzi behar di-ra -eskuz, idazmakinaz edo ordena-gailuan-, baina ezin dute orrialde batbaino luzeagoak izan.

- Lanak nola aurkeztu?:parte-ha-tzaileak bi modalitateetan lehiatu ahalizango dira. Lanak e-postaz ([email protected]) edo Gaztetxulokoegoitzara (Gaztetxulo, Xelebre Presslehiaketa, Pedro Egaña 2, 1. eskuina,20006 Donostia) bidali behar dira.

- Epea: 2004ko urtarrilak 30. Parte-hartzaileek izen-abizenak, adina, hel-bidea eta telefono zenbakia jarri be-har dituzte.

- Epaimahaia eta epaia:epaima-haian honako hauek egongo dira: Ki-ke Amonarriz umoregilea, JasoneOsoro idazlea, Ander Gillenea argaz-kilaria, Juan Kruz Lakasta Euskalerriairratiko kazetaria, Eli Gorostegi Gaz-tetxuloko argazkilaria eta MartxeloSotes Sorginen Laratza saioko show-man-a.

Saritutako lanak 2004ko martxo-ko Gaztetxulon jakinaraziko dira.

- Sariak: bi modalitateetako ira-bazleei home cinema bana oparitukozaie. Gainontzeko parte-hartzaileenartean hainbat sari zozketatuko dira:euskal selekzioaren bideo jokoak;Gaztetxuloren tangak, gantzontzilo-ak eta kamixetak; Argiaren mahai jo-koak; Gartxot komiki liburuak; SMS:segapotoen mezu sekretuak liburux-karen ehundik gora ale...

Informazio gehiagorako:GaztetxuloTel.: 943 455 138 / 458 408E-posta: [email protected]

Gaztetxulok kazetaritza lehiaketaxelebrea antolatu du

Liburuen xarmabilduma,bereziki irakasleentzakoliburuak

Euskal Idazleen Elkarteak Liburuenxarma bilduma estreinatu du bi lan be-rri argitaratuz: Zer egin dezake ikaslebatek liburu batekin?eta Poesia lantze-ko gida. Bilduma hau bereziki irakasle-entzako prestatutako lanez osatuko da.Lehen liburuak irakurzaletasuna pizte-ko giltzarriak eskaintzen ditu. Eta biga-rrenak ikasgelan poesia lantzeko gako-ak iradokitzen ditu. Liburuak molda-tzen Juan Kruz Igerabide, J. M. Olaizola“Txiliku”, Antton Irusta eta Mª AngelesEtxebarria aritu dira.

Kondaira.com, euska-razko lehendabiziko aldiz-kari elektronikoa

UEUko Historia Sailak Kondaira.com euskarazko lehendabiziko aldiz-kari elektronikoa jarri du edonoren es-kura. Aldizkaria osorik euskaraz izangoda, sei hilabetero agertuko da eta doa-koa izango da. Edukiari dagokionez,historia gaiak izango ditu jorragai. Bate-tik, Euskal Herriko zein mundu zabale-ko edozein gai historiko jorratzen dutenhistoria artikuluak agertuko dira. Beste-tik, historiaren irakaskuntzan baliaga-rriak izan daitezkeen historia materialak(testuak eta mapak) ere eskuragarri jarri-ko dira. Eta azkenik, historialari eta his-toriazale euskaldunen arteko harrema-nak garatzeko eztabaida zerrenda batere jarriko da.

Internet bidezko joko di-daktikoak

Klik eta Klik programa jarri du mar-txan Digital Vasca enpresak Gipuzkoa-ko Foru Aldundiaren eta GipuzkoakoUdalen laguntzaz. 12 eta 15 urte bitarte-ko 500 ikaslek hartuko dute parte hasie-ran. Joko pedagogiko honekin bi gauzalortu nahi dira: teknologia berrietaneuskarak tokia baduela erakustea etatresna pedagogikoak Internet bidez za-baltzea.


Izurako Oztibarre ikastolaLau alokutibo formatan jarduten dueneskola bakarra

tubate-

ra, eta handik Izura he-rrira ekarri zuten azke-nik. Ama Eskolaz gain, Le-hen Maila ere eskaintzen 1999urtean hasi ziren. Haurrak Oztibarreibarretik etortzen dira, eta baita Landi-barretik ere. Lehen Maila bukatuta,ikastolako haurrok Donaixtiko kole-giora joaten dira .

Gaur 3 urtetik hasi eta 11 urtera bi-tarteko 34 haur dituzte. Bi ikasgela osa-tzen dituzte; batean Ama Eskolakoakdaude eta bestean Lehen Mailakoak.Gelan adin desberdinetako haurrakizateak asko aberasten duikas prozesua: txikia-goek beti handie-nei jarraitu nahidiete, jakin-mi-na dute han-diak lantzenari direna eu-rek ere ikaste-ko. Handiak, be-rriz, txikiekiko ar-

du-radun sentitzen dira, eredu.Gutxiago dakitenei irakatsiz

asko ikasten dute.

Toka, noka, zuka eta xukaForma bakoitza zertan bereizten

den azalduko dugu gainetik. Toka etanoka Hegoaldean ere erabiltzen direnformak dira, toka mutilei egiten zaie etanoka neskei. Xuka eta zuka bereiztekoadibide bat jarriko dugu. Euskara ba-tuan edo neutroan, “barnean gira”esango genukena, xuka “barnean gi-txu” esaten da, eta zuka “barnean gi-

tzu”. Edo “etxea polita da”esateko, zuka

“etxea

Eskola txikia da Oztibarre. 1991 ur-tean sortu zen, jabego pribatu batean,Bunuze herrian hain zuzen. Zazpi haurziren sorreran. Bi urtera Donaixtira era-man zuten ikastola, beste jabego priba-

Muga guztien gainetik...euskaraz!

Toka,noka, zuka

eta xuka. Adi-tzaren lau alokutibo formatanmintzo dira Nafarroa Beherean,Oztibarre ibarrean. Euskararenharribitxi bat da hori, bizi-bizirikmantendu dena. Ikastolak onda-re horretan oinarritu behar duelaoso argi dute Izuran. Hau daEus-kal Herriko ikastola bakarra, ge-la barruko jarduna alokutibo for-ma horietan egiten dena.Oztibarre ikastolaren beste

ezaugarria txiki izatearena da.Adin desberdinetako haurrak ge-la berean elkartzen dira, eta ho-rrek ikas prozesua aberastu egi-ten du.

Martta LAKOikastolaren sortzailea

Xole AIRE

Mailis ERROTABEHEREXantiana COUCHINAVE


polita duzu” esango litzateke. Zu alokutiboan gaur jende gutxi

mintzo da, aitatxi eta amatxiak gehie-nik, eta apaizari edo pertsona ezezagu-nen bati zuzentzen direnean. Hala ere,zu alokutiboa ez omen da Hegoaldeko“berorrika” forma ere. Arrunt bereziada. Orain bi belaunaldi, Oztibarre iba-rrean zuka mintzatzen ziren gehien bat,xuka ia batere ez. Aldiz, Donibane Ga-razi inguruan xuka egiten zen asko. Be-raz, eskualdeen arabera bazen diferen-tziarik. Egun xuka mintzatzen diragehienak, eta gazteak kasik ez dirainoiz zu alokutiboan mintzatzen. Bi be-launalditan gauzak erabat aldatu dira,beraz. Gaurko haurrek zu alokutiboaez badute ikastolan ikasten, ez duteatxikiko.

Euskara batuan edo neutroan ezdute sekula hitz egiten bertako hau-rrek. Haurrek xuka, toka eta noka hitzegiten dute. Irakasleek diotenez, horre-tan eragin handia du haurrek aitatxi etaamatxiekin duten harremanak. Etxeberean bizi ohi dira, eta belaunaldienarteko transmisioa segurtatzen da.Nahiz euskara batua edo neutroa ez du-ten sekula erabiltzen, ezagutu egitendute, nonhaitik jasotzen baitute neu-troa (telebistatik, liburuetatik...).

Herri bertako hizkera, ikas-tolako hizkera

Martta da lau irakasletan Izura ber-takoa, eta ikastolaren sorreratik dagoe-na. Marttak lehen egunetik xuka eginzien haurrei. Hala irten zitzaion natural-ki, ez zitzaion neutroan egiterik burutikpasa ere egin. Landibarreko haurraketortzen hasi ziren gero ikastolara, etahaiek toka eta noka egiten zuten aise.

Marttak beharra sentitu zuen berak eretoka eta noka ikastekoa, Landibarrekohaurrek zekarten aberastasunari lekuaegin behar baitzitzaion gelan. Geroemeki-emeki, zu alokutiboa ere lan-tzen hasi ziren.

Harrigarria omen da haurrek zei-nen azkar ikasten dituzten alokutiboformak. Ikasgelan lehenik xuka min-tzatzen hasten dira beti, etxetik dakar-tena horixe baita. Ama Eskolan toka etanoka ikasten dute eta behin forma be-rriok menperatzen dituztenean, or-duan hasten dira zuka. Orain arte zukaikastea Lehen Mailarako utzi izan dute,baina aurten Ama Eskolan jada hasi di-ra zuka, esperientziaz ikusi baitute txi-ki-txikitatik gai direla lau formaklantzeko.

Irakasle bakoitzak formaalokutibo bat

Lau alokutibo formak ikasteko mo-durik onena, ikastolan eguneroko bizi-tzan erabiltzea da. Hori oso kontziente-ki pentsatua dute Oztibarren. Irakaslebakoitzak alokutibo forma bat hauta-tua du, eta ikasleei hasieratik azaltzendie berarekin zein formatan hitz egiteanahi duen. Hala, Marttak zuka hitz egi-ten die beti. Gainerako irakasleek, taldeosoari zuzentzen direnean xuka egitendute, eta haur bakoitzarekin banakajardutean toka edo noka. Haurrek eu-ren artean toka eta noka jarduten dute.Beraz, ikasleek badute alokutibo for-ma bakoitza norekin erabili.

Proiektu hau gauzatzeko, irakasle-

ek alokutibo formak ikasi behar izan di-tuzte. Martta soilik da Oztibarre ibarre-koa. Xole urepeldarra da, Mailis lapur-tarra, Uztaritzekoa, eta Xantia Zuberoa-ko Urrüxtoi-Larrabilekoa. Ikastolaraetorri zirenean ez zekiten forma aloku-tibo horiek erabiltzen. Proiektuan si-nesten dutelako ikasi behar izan dute,eta diotenez, ez da batere erraza; hau-rrek fiteago ikasten omen dute helduekbaino. Irakasleek argi esaten diete hau-rrei ez dakitela eurek bezala mintza-tzen, eta mesedez irakasteko. Haurrekjarrera bikaina omen dute, eta zuzen-ketak eginez irakasleak ikasiz doaz.


Hutsak egiteari beldurra kendu beharizan diote, beraz, irakasleek, eta Xolekazaldu digunez zailena horixe da, zeu-re burua hala entzutea, zeurea ez denmintzaira batean. Irakasleentzat, aditzalokutiboak ikasteaz gain, oso garran-tzitsua da Izura bertan erabiltzen direnhitz bereziak ikasi eta erabiltzea ere.Izura aberatsa baita, aditz mailan parti-kularki, baina baita hiztegi mailan ere.

Bistan da irakasle denek duten in-plikazioa. Horixe omen da proiektuhonen sekretu nagusia: ikastolako ira-kasle eta langileak talde bat izatea, etadenek egitea ahalegina.

Idatziaren arazoaOztibarre ikastolan 1999an hasi zi-

ren Lehen Maila ere ematen. Orduanhasi ziren arazoak. Lehen Mailan hau-rrek idazketa lantzen hasi beharko zu-ten, eta zein formatan idatzi erabaki be-harra zuten irakasleek. Euskara batuaizanagatik ofizialki onartzen denaidatzirako, euren ondasuna lantzea ereoso garrantzitsua ikusten zuten. Azke-nik, erabaki zuten ahulen zegoen for-ma hautatu behar zela idatzian ere lan-tzeko, gal ez zedin. Haurrek neutroanaturalki ikasten dute, eta zu alokuti-boa dagoenez ahulen, horixe hautatuzuten idatzirako. Gurasoei ere oharrakzuka bidaltzen dizkiete.

Idatzirako zuka forma hautatzeak,zailtasunak zekartzan: batetik, ez zego-en testurik alokutiboan idatzirik. Mate-rial guztia irakasleek sortu behar izandute. Bestetik, orain arte ez dago arau-tua nola idatzi behar den alokutiboan.Irakasleek ikertu behar izan dute hori.Aditz taulak osatzeko lanean ari dira.Taulak, aditz neutro bakoitzaren ondo-an aditz hori lau alokutibo formatan no-la esan eta idatziko litzatekeen bilduko

du. Alegia, “euskaltzain ttipien” lanerraldoia egiten dihardutela. Aditz tau-lak osatzeko, Martta eta Xole hiru herri-tako hiru pertsona adinduekin biltzendira astean behin: Izuran XantreteikoEñautekin, Jutsin Arlaneko Gaxuxare-kin eta Arhantsusin LarrondokoAlexandrerekin. Hiruok bere-bereanmantendu dituzte forma alokutiboak,inongo eraldaketarik gabe, ez baituteeuskara neutroaren eraginik izan. Nolaahoskatzen duten erreparatzen dietebereziki. Behin aditz taulak osatzeanEuskaltzaindiari erakusteko asmoa du-te, ikusteko ofizialki zer den onargarri.

Esparru berrietan erabil-tzea erronka

Ikastola barruan oso ongi funtzio-natzen du esperientzia honek. Aurrerabegirako erronka alokutiboan mintza-tzeko ohitura hori beste testuingurue-tara eramatea da. Izan ere, ikastolarakanpoko norbait bisitan datorrenean,nahiz pertsona horrek xuka edo toka-noka jarduteko ohitura izan, automati-

koki neutroan mintzatzen omen dira,bai haurrak eta baita bisitaria ere, euren“txipa” baita eskolako hizkuntza, ofi-ziala, neutroa dela. Mentalitateetan erebada lan bat egiteko, beraz, ikus deza-ten eskolan etxean bezala mintzatzeaaberastasun bat dela.

Gauza bera gertatzen da haurrakDonaixtiko kolegiora joaten direnean;hango haurrekin ez dute toka eta nokajarduten, ezta xuka ere. Neutroan zu-zentzen dira jende berriari. Kezka horimedio, Oztibarreko irakasleek iaz biz-pahiru bilkura egin zituzten Donaixti-ko irakasleekin, euren proiektua aur-kezteko eta ikusteko kolegiokoek zerpentsatzen zuten. Ba omen dute hor bi-de bat egiteko. Bestetik, kolegioan eus-kalkien arazoa ere badute, irakasle as-ko beste eskualdeetatik etortzen baiti-ra. Erabaki nahian omen dabiltza, eairakasle bakoitzak bere euskalkianmintzatu behar duen, denek bertakoeuskalkian egin behar duten edo neu-troan zuzendu behar zaizkien ikasleei.Oztibarreko irakasleek argi dute ez di-rela nor erabaki hori hartzeko, eurak ezbaitira kolegioan. Dena den, eurenikastolako filosofia zein den ez dute za-lantzarik: haur bakoitzak etxetik daka-rren aberastasuna atxikitzea ikastolan,etxetik dakarten hori hartzea eta erabil-tzea, aldez aurretik teorikoki finkatubeharrean zer hizkera behar den hartueskolarako. •

Izura•

Euskaraz jolastekobideoak

Durangon salgai...eta beste hainbat material

ELKARRIZKETA:MEL AINSCOW ETAGORDON L. …...eskola euskarazkoa izan dadila. Arrotxapea auzoan...

Documents

Transcript of ELKARRIZKETA:MEL AINSCOW ETAGORDON L. …...eskola euskarazkoa izan dadila. Arrotxapea auzoan...