ELKARRIZKETA: MIKEL OLANO • ESPERIENTZIA: LITERATURA .... hik hasi.… · ELKARRIZKETA: MIKEL...

hhELKARRIZKETA: MIKEL OLANO • ESPERIENTZIA: LITERATURA KLASIKOAIKASLEEN ESKURA • IRRIAK OARSOALDEAN • GALDEIDAZUE: TXABI ARNAL• PILOTARI IKUS GUNEA • ATZEKO ATETIK: ANTXINE MENDIZABAL

169hik hasi4 EURO • 2012KO EKAINA EUSKAL HEZIKETARAKO ALDIZKARIA

Euskal Herriko hezkuntzaren historiarako dokumentazio-gunea

GAIA

aurkibidea8gaia

HEZKUNTZAREN ONDARE HISTORIKOAGunea Donostian dago, EHUk Gipuzkoako Campusean ireki berriduen Carlos Santamaria Zentroan. Ez da, ordea, hezkuntzarekin hertsiki lotuta dagoen ondare horiguztia jendarteratzeko eta ezagutarazteko GARAIAN taldeak abianjarri duen ekimen bakarra; espazio fisiko horretaz gain, ataridigitala antolatu du sarean ere.

16elkarrizketa

MIKEL OLANO27 eskola txiki daude gaur egun Gipuzkoan, eta hilabete honenhasieran euren 25. festa ospatu dute Larraulen. Data biribilaospatzeko, haatik, festaz gain hainbat ekitaldi egin dituzte.

Argitaratzailea: XANGORIN Errekalde hiribidea, 59. Aguila eraikina, 1. solairua. 20018 DONOSTIA GIPUZKOA. Tel: 943/ 371 408 ; www.hikhasi.com; Posta Elektronikoa:[email protected]; Lege Gordailua: SS-1001/95. ISSN: 1135-4690. Erredakzioa: Joxe Mari Auzmendi, Ainhoa Azpiroz, Ainara Gorostitzu eta Arantxa Urbe. Erredakzio batzordea: Nerea Agirre, Izarne Garmendia, Miren Guilló, Mari Karmen Irastorza, Pello Jauregi, Iñigo Larrañaga, Aritz Larreta, Josi Oiarbide, Maite Saenz, Xabier Sarasua. Aholkulkariak: Nerea Alzola, Abel Ariznabarreta, Felix Basurko, Begoña Bilbao, Mariam Bilbatua, Aines Dufau, Luis Mari Elizalde, Lore Erriondo, Guillermo Etxeberria, Gurutze Ezkurdia, Idoia Fernandez, Xabier Isasi, Irene Lopez-Goñi, Izaskun Madariaga, Karmele Perez Urraza, Amaia Vazquez, Lontxo Oihartzabal, Fito Rodriguez eta Matilde Sainz. Administrazioa: Arantxa Goiburu. Diseinua: Graf!k. Maketazioa: Xangorin. Inprimategia: ANtzA S.A.L. Azaleko irudia: Euskal Herriko hezkuntzaren historiarako dokumentazio-gunea. Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak onetsia (2012-05-24). Kopurua: 3.600 ale.

hik hasiko artikuluez edonon eta edonoiz balia zaitezke. Kasu horietan iturria aipatzea eskertuko genizuke. hik hasik ez ditu beregain hartzen bertan plazaratutako iritziak ezta bat etorri ere derrigorki haiekin.

5 editoriala

6 kronika8 gaiaEUSKAL HERRIKO HEZKUNTZAREN HISTORIARAKO DOKUMENTAZIO-GUNEA16 elkarrizketaMIKEL OLANO. Gipuzkoako Eskola Txikietako lehendakaria

24 esperientziakLiteratura klasikoa ikasleen eskura

28 esperientziakIrrien Lagunak Oarsoaldean

30 galdeidazueZergatik hitz egin behar diogu heriotzaz haurrari? Nolalagunduko digu haur-literaturak?Txabi Arnal

35 berriak

36 nora joango gara?Pilotari ikus gunea

38 Atzeko atetikAntxine Mendizabal. Editorea

www.hikhasi.com

169. zenbakia. 2012ko ekaina • hik hasi • 5

e d i t o r i a l ae k a i n a

Hezkuntzak garrantzitsua dirudi Frantziako Estatuan

Gobernu berria du Frantziako Esta-tuak. François Hollande presidente be-rriak izendatu du Hezkuntza ministroa,Vicent Peillon.

Deigarria izan da presidente berria-ren hauteskunde-kanpainak, nagusiki,bi ardatz izatea: hezkuntza eta gazteria,hain zuzen. Eta boterea iritsi orduko,kanpainako programan iragarri bezala,hasi dira aldaketak hezkuntza arloan.Zenbait indarrean dira dagoeneko; au-rreko gobernuak hartutakoak eta hez-kuntza-komunitateak begi onez ikusiez zituenak, batzuk. Beste hainbat gai,mahai-gainean jartzeko prest azaldu dira: eskola-erritmoak eta eskola-egu-tegia, besteak beste.

Aldaketa horiek egiteko, ordea, adostasun-aldi bat zabalduko dute, guraso elkarte eta sindikatuekin. Alda-keten helburu behinenak dira, ikasleenemaitzen batez bestekoa hobetzea, es-kola porrota gutxitzea eta ikasleen arte-ko desberdintasunak leuntzea. Antza,hezkuntza eragileekin adostu nahi di-tuzte. Peillonen lehen jarrera, beraz, in-

rio izango dituzten.Gainerako herrialdeak, Arabak,

Bizkaiak, Gipuzkoak eta Nafarroak, Es-painiako Estatutik datorren murrizke-ta-zaparradaren pean jarraitzen dute.Hango ministroak ere argi azaldu duzein den bere jardunaren helburu behi-nena: lehenik murrizketak egin eta ge-ro erreformak.

Leku eta egoera guztietatik izaten omen da zer ikasia. Murrizketen harira,hezkuntza publikoaren izatea mahai-gainera datorrela dirudi. Ferry aipatudenez, harek ere eskola publikoa, lai-koa, doakoa eta derrigorrezkoa aldarri-katu eta ezarri zuela gogoratu behar.Hitz ederrak, eta batez ere bidezkoa-goa izango den jendarte batek defen-datu beharrekoak, dudarik gabe. Bainazer esanahi izango du hitz horretakobakoitzak eraiki behar dugun, jada eraikitzen ari garen Euskal Herria kon-tuan izango duen Hezkuntza-Siste-man? Eztabaida interesgarria, egin be-harrekoa, hitzen esanahi labankorreanberriro gal ez gaitezen!

teresgarria izan da, hezkuntza-komu-nitatea kezkatzen duten hainbat gai eragileekin eztabaidatzeko boronda-tea agertu baitu.

Hala ere, orain arte Frantziako hez-kuntza agintariek egin dituzten adie-razpenetan behin eta berriro aipatu du-te Jules Ferry eta harek sortutako esko-la. Ferryren itzalak bat baino gehiago ohartazi du. Izan ere, hura izan zen XIX.mendearen amaieran Frantziako Esta-tuan “eskola publikoa, laikoa, doakoaeta derrigorrezkoa” indarrean jarri zue-na, “iraultzen aroa ixteko”. Ordutik, mi-to bihurtu da, balio eztabaidagarriengainean finkatu zituen ikuspegi ezker-tiar batetik begiratuta eskolak izan be-har dituen ezaugarri horiek.

Lapurdiko, Nafarroa Behereako etaZuberoako eskolek, Frantziako Estatu-tik datorkien aire argi-ilun horiei hez-kuntza-agintariek euskarazko hez-kuntzari izango dioten begirunearengaineko kezka gehitu diote. Ikustearda, beraz, lehen begiratuan interesga-rriak diruditen urrats horiek zein ondo-

Kanpainako ardatznagusiena izan ondoren,hezkuntzan eginbeharrekoaldaketak adostu nahidituzte eragileekin. JulesFerryren itzal luzeak eragindu hainbaten artean.

6 • hik hasi • 169. zenbakia. 2012ko ekaina

Nafarroako 0-3 urtekohezkuntza-zikloaren gaineko

Lege-dekretua zalantzan jarri etahezkuntza komunitatearen artean

gai horren gaineko eztabaida-rako tartea zabaltzeko eskatu

diote 15.000 lagunek berensinadurekin Nafarroako

Gobernuko Iribas kontseilariari.Era berean, inposaketaren

bidetik ezarri nahi duenerreforma errefusatu dute.

Kontseilariak, ordea, muzin egindie aurketu zaizkion eskaerei.

Bestalde, landa eremukoeskolak babesteko eskatuko

diete Nafar parlamentuari. Azkenurteetan zenbait itxi ondoren,

gaur egun 75 daude, askoarriskuan. Artean, 50 inguru

udalek onartu dute landaeremuko eskolen aldeko mozioa.

“Landako eskolak ez diraerrentagarriak, baina argi dago

ezin dugula ekonomiarenarabera erabaki” adierazi duteekimena sustatu duten landaeskoletako hainbat gurasok.

Jardunaldiak egin zituztenzentro horien lanaz eta egoeraz.

kronika

“Presazkoa dirua aurreztea da orain; gero etorriko da garrantzitsue-na, erreformak egitea”. Jose IgnacioWert Espainiako Estatuko Hezkuntzaministroak esandako hitzak dira.

Horretarako, irakasleei lan-orduakgehitu dizkiete eta ikasle gehiago pilatudituzte taldeko, maisu-maistrak kan-poratzeko. Guztia, dirua aurreztekohelburu hutsarekin.

Uda ondoren hasiko dira, berriz, erreformak egiten hezkuntzan. Erre-forma horien asmoa, ikasleen arteko al-deak Lehen Hezkuntzatik bertatik has-tea da: horretarako, ikasleen eskola-es-pedientea izango da erabiliko duten irizpidea, soilik. Era horretan, zaildu egingo dute DBHko titulua lortzea.DBHri urte bat kenduko diote. Errefor-men xede bakarra, Goi-mailako ikas-ketetan jende gutxiago egotea da.

Erantzuna Iruñetik eta GasteiztikEusko Jaurlaritzako lehendakariak

hitzeman zuen ez duela murrizketarikegingo. Ondoren, Hezkuntza sailakMadrilgo murrizketek eskumenak urratu dituztela salatu zuen, eta haienaurkako helegitea aurkeztu zuen. He-legiteak bi punturen aurka jo du: ira-kasleen eskola-orduen igoera eta or-dezkapenen gutxitzea.

Nafarroako Hezkunza kontseila-riak, bere aldetik, adierazi du ez dituz-tela bere egingo Madrilek proposatuta-ko neurri guztiak. Hala ere, bi ikaslegehiago jarriko dituzte gelako eta ira-kasleek eskola-ordu gehiago eman beharko dituzte.

Egoera larriaren aurreanAraban, Bizkaian eta Gipuzkoan

LAB, ELA eta EILAS sindikatuek grebadeialdia egina zuten maiatzaren 31ra-ko. Azken bi sindikatuek, ordea, bertanbehera utzi zuten deialdia, sindikatuguztiek bat egiten duten arren egoera-ren analisian.

Nafarroako irakasleek, bere alde-tik, batasuna eskatu diete sindikatuei.Denek greba deitu zuten maiatzaren22, 29 eta 31rako. BHko irakasleek gre-ba mugagabea hasi zuten, eta Ikasle Abertzaleek Ikasle Altxamendua pres-tatu dute. Gainera, manifestazioak eginzituzten gurasoek eta ikasleek.

Lehenik murrizketak erreformak ondoren


"Gure idazle, zinemagile, bertsolari eta bestelako sortzaileetan inbertitu behar da, masiboki, euskara atsegin egiteko, astialdia euskalduntzeko".

Pedro Miguel Etxenike

Arabako, Bizkaiko etaGipuzkoako 2.000 ikasletik gora

bizikidetza bultzatzekoproiektuetan lanean ari dirajada. Hainbat erakunde eta

eragilek sinatutakobizikidetzarako akordioaren

helburua da hezkuntzanelkartasun ekintzak bultzatzea

eta giza eskubideakerrespetatzea. Sinatzaileenartean daude, besteak beste,Ikastolen Elkartea, Kristau

Eskolak, EHIGE gurasoelkarteak, eta Arabako, Bizkaiko

eta Gipuzkoako hiruunibertsitateak.

Gogoratu, ikasturtea amaituaurretik, hiru herrialde horietako

ikastetxe guztiek ElkarbizitzaPlan propioa izan behar dutela.

Aurrera begira, akordioraelkarte gehiago biltzea esperodu Hezkuntza sailburuak. Batudiren azken lauak, Sarean, BIHE,

Unesco Etxea eta GernikaGogoratuz izan dira eta pozikagertu zen hori ikusita. Haren

arabera, hezkuntza egoki ari daaurrera egiten, “Euskal

hezkuntza gizarteak eskatzenduen neurrietara ongi egokitutadago eta, nire ustez, bide onean

goaz”. Zalantza gutxi dituakordioaren ibilbideaz:

“Bizikidetzarako akordioak“etorkizun oparoa dauka”.

Hezkuntza gaia aztergaiFrantziako Estatuan

Hilabete honetan egin dituzte hau-teskundeak Frantziako Estatuan. PSFalderdiko François Hollande izango daerrepublikako presidente.

Hollandek dagoeneko izendatu duHezkuntza ministroa: Vicent Peillon. Eta honek osatu du bere taldea, hez-kuntza sistema barru-barrutik ongi eza-gutzen duten kideak, hain zuzen.

Antza, haren izendapena nahikoaongi ikusia izan da, hautes-kanpainanzehar hezkuntza gaiez arduratu baita eta, horretaz gain, ongi ezagutzen baitulangintza: zazpi urtez filosofia irakasleizan da.

Hollandek kanpainan adierazi zue-nez, Hezkuntza eta Gazteria bere lege-aldiaren bi lehentasunak izango dira.

Izendapenarekin batera iritsi diralehen aldaketak eta berrien iragar -penak.

Lehen aldaketakHauteskunde kanpainan hezkun -

tza-programak berebiziko garrantziahartu zuen. Orain hartu dituen neurrienartean, aurreko gobernuak kaleratu zi-tuen irakasle-laguntzaileak berriz kon-tratatzea dago.

Matematiketan, Frantsesean eta Atzerriko Hizkuntzan ikasleen batezbesteko emaitzak hobetzea izango daHezkuntza ministroaren buruhaustee-tako beste bat. Lan horretan, ordea, ezdituzte baliabideak soilik hobetuko:Peillonek mahai-gainean nahi ditu Lehen mailako ikasleen ordutegiak etaeskola-erritmoak. Hala, epealdi bat zal-du nahi du guraso, sindikatu eta beste-lako hezkuntza-eragileekin asteko eskola-egunak eta eguneko eskola- orduak aztertzeko.

Kontuan izan behar da azken urtehauetan Lehen Mailako ikasleek eskolaaskotan 4 eskola-eguneko astea egitenzutela, jai izaten zutela asteazkenetan.Bestalde, gero eta eskola-eskakizunhandiagoek, informazio ugaritzeak, eta curriculum berriek eskola-ordute-gia egokitzea eskatzen dutela iritzi dio-te. Proposamena ere egin dute: kon -tzentrazio handiena eskatzen duten ar-loak goizean lantzea eta arratsalderakouztea Soin-hezkuntza eta Arte-hezkun -tza. Mahai-gainean dauden proposa-menak dira: hezkuntza komunitateak,mementuz, begi onez begiratzen ditu.

G A I A


Euskal Herriko hezkuntzaren historiarako dokumentazio-guneaHezkuntzaren ondare historikoari zabaldutako atea

Aktak, dokumentuak, ikasliburuak,ikasleen eta irakasleen koadernoak, agiriak, audio- eta irudi-grabazioak, li-buru zaharrak eta berriak... Euskal Hez-kuntzarekin lotura duten gisa horreta-ko hamaika ale aurkitu, eskuratu, azter-tu eta sailkatu dituzte EHUko Hezkun -tzaren Teoria eta Historia Saileko iker -tzaileek.

80ko hamarkadan hasi ziren lan ho-ri egiten, eta, ordutik, bulegoetan pila -tzen joan dira hezkuntzaren ondarea osatzen duten dokumentu horiek guz-tiak.

Bilketa horren sustatzaile nagusiaHezkuntzaren Historiako Katedraduneta GARAIAN taldeko ikertzaile ezagunPauli Davila izan zen. Unibertsitatekosail horretan burutu ziren proiektueta-tik eta ikerketetatik jasotako dokumen-tazio guztia sailkatu zuen.

Euskal Herriko UnibertsitatekoHezkuntzaren Teoria eta Historia Saila-ren bulegoetan pilatzen ari zen materialhorrek dokumentazio-bilduma zabalaosatu du pixkana. Dokumentazio guz-tia antolatzeko, datu-base bat diseinatueta ezarri zuten dokumentazio eta bi-bliografia horrekin. Datu-base horrek,hain zuzen, bildutako materialarenfuntsak bilatzea eta berreskuratzea erraztu zuen.

Bilketa- eta ikerketa-lanarekin ba-

tera, kezka bat sortu zen ikertzaileentaldean: nola ezagutarazi hezkuntzaondarea eta, horrekin batera, ikertzailetaldeek eta unibertsitateak berak egitendituzten lanak?

Ikerketak eta lanak jendarteratzekobeharra sortu zen, beraz: ikertzailearenbulegotik atera eta jendearen esku jar -tzekoa. Espazio bat sortzea izan zen bi-de horretan egin zuten lehen urratsa,interesa zuten guztiek bilduma eskura-garri izan zezaten. Dokumenturen batikusi nahi duenak ez du jada ikertzaile-aren bulegora joan behar; orain, iker-keta-zentro batera joan daiteke, doku-mentazio-zentro batera. Zentro edogune hori dagoeneko abian da Gipuz-koako Campusean, Carlos SantamariaZentroan, hain zuzen.

Ondoren, sarean eskaini zen doku-mentazio hori ezagutzeko aukera,web-orriaren bidez. Bai bata eta baibestea Hezkuntzarako Azterketa His-toriko eta Konparatuetarako GARAIANtaldeak koordinatzen ditu.

Bi espazioek dokumentazio kopu-ru esanguratsua biltzen dute. Eta, ber-tan, askotariko materialak aurki daitez-ke: etengabeko gaurkotze-lanak dituz-ten bibliografia-funtsak, argazkiak, le-geria, ikasliburuak eta ikus-entzunez-ko hainbat material.

G

EHUko Hezkuntzaren Teoria etaHistoria Sailak hezkuntzaren gaineko ikerketak egiten ditu. Sailhorren bulegoetan, ikerketa horiekegiteko hamaika dokumentu, liburu,testigantza eta abar pilatu dira urtehauetan guztietan.

Dokumentazio hori Euskal Herriko hezkuntzaren historian interesa duen ororen esku jarri nahizuen Hezkuntzarako Azterketa Historiko eta Konparatuetarako GARAIAN taldeak.

Gunea Donostian dago, Gipuzkoako Campusean ireki berriduten Carlos Santamaria Zentroan.

Ez da, ordea, hezkuntzarekinhertsiki lotuta dagoen ondare horiguztia jendarteratzeko eta ezagutarazteko GARAIAN taldeak abian jarri duen ekimen bakarra; espazio fisiko horretaz gain, besteespazio bat antolatu du sarean ere:Euskal Herriko Hezkuntzaren Historiarako Dokumentazio-Gunea-ren ataria, hain zuzen.www.ehu.es/euskal-hezkuntza/euskara/

Gunea bizirik dago, eta orain arte bildutakoak eskaintzen ditu.Berorren helburua, ordea, EuskalHerriko eskola-ondarea bildu etazabaltzea da. Horretarako, orain arte dutena osatu nahi dute. Egitasmoan parte hartu nahi dutenekin harremanetan jartzekotresna ere bada web-orria.


Ikertzailearen bulegoan zegoena


Hezkuntzaren historia

Dokumentazio-zentroan laneantopatu ditu hik hasik Pauli Davila, JoxeGarmendia eta Luis Mari Naya irakasleeta ikertzaileak. GARAIAN taldeak Car-los Santamaria eraikinean bertan anto-latu eta ikusgai jarri zuen “Eskola Koa-dernoak” erakusketa jasotzetik etorriberriak dira. Dokumentazio-zentroazer den, zertan den eta aurrera begirazer asmo dituzten azaldu dute.

Euskal Herriko Hezkuntzaren His-toriarako Dokumentazio Guneak hiruhelburu argi ditu:

1. Euskal Herriko hezkuntzaren on-dare historikoa osatzen duen doku-mentazioa berreskuratzea eta zaintzea.

2. Ikerketa-lana erraztea, lehenmailako iturrien eta bestelako doku-mentazio-materialaren bidez.

3. Euskal Herriko hezkuntzaren his-toriari buruzko dokumentazioa hez-kuntza-sistemaren eta, oro har, herritarguztien esku jartzea.

Helburuei buruz hasi dira lehenik,eta helburua “hemen daukagun mate-riala jendeak ezagutzea eta erabiltzea”dela adierazi du Pauli Davilak. Jendeaknola erabil dezakeen ere azaldu du: “Era guztietako materialak ditugu,hainbat jatorritakoak. Web-orriaren bi-dez ezagutaraziko dugu materiala: nor-bait tesi bat egiten ari bada, edo beste era bateko lanen bat, web-orrian mate-rial horren berri izango du, eta, guneraetortzen bada, dokumentua bera ikusiahal izango du. Informazioa eskain -tzen dugu guk, baina, era berean, erre-ferentzia eskaintzen dugu, lehen maila-ko iturria lortzeko”.

Gunean dauden dokumentu gehie-nak sarean daudela azaldu du gero. Do-

Denoi zabaldutako gunea

kumentuak ez dituzte sarean osorik ipi-ni: “Dokumentuen lehen orrialdeaksoilik daude sarean, interesatuak ikus-teko zein dokumentuz ari garen, etanon dauden esango diogu: guneandauden, edo beste nonbait; eta azkenkasu horretan, hemendik bideratukoditugu dokumentua dagoen lekura”.

Gunearekin, ate bat zabaldu dute,Unibertsitateko Sail horrek hezkuntza-ren ondarearen gainean osatu duen bil-duma ikus dezan jendeak. “Bada jen-dea hainbat lan egiten ari dena, eta ho-na etorri, eta ikertzaile gisa hasten da.Haientzat, oso erraza da gure lan egite-ko modua, eta ez du dokumentu batenbila handik hona ibili beharrik”, dio Da-vilak, guneko apalen artean gidari-lanaegiten ari den bitartean.

Eta dagoeneko badira ate hori ze-harkatu eta dokumentu horien arteanmurgildu diren lagunak. “Une hauetan,guregana hurbildu dira masterrak edodoktoregoak egiten ari diren lagun ba -tzuk, zenbait institututako irakasleak,eta gure ikasleak”, dio Joxe Garmen-diak. Gaur egun, guneak baditu erabil -tzaileak, beraz. “Dugun ondarea osatueta sozializatu nahi dugu “, gaineratu du

Garmendiak.Bildu duten hezkuntza-ondarea

Euskal Herri osokoa da: hau da, Araba-ko, Bizkaiko nahiz Gipuzkoako onda-rea bildu dute, baina baita Nafarroakoa,Lapurdikoa, Nafarroa Beherekoa etaZuberoakoa ere. Izan ere, herrialdeguztietan dituzte harremanak eta kon-taktuak: Bizkaiko ARAKA ikerketa-tal-dearekin eta beste hainbat unibertsita-tetako eta erakundetako taldeekin.

Dituzten harremanez dihardugula,arlo horretan egin duten saiakera aipa-tu du Davilak: “Saiatu gara, nolabait,gure taldea finkatzen eta, gero, gure unibertsitate barruko eta kanpoko harremanak egiten. Beste zentroekin eta erakundeekin ere harremanetangaude, eta elkarlanean ari gara: Auña-mendi Entziklopediako taldearekin etaEusko Ikaskuntzarekin, besteak bes-te”. Harremanetan daude Euskal Herri-tik kanpoko unibertsitateekin eta iker-keta-taldeekin ere. Harreman horien emaitza dira martxoan Donostian eginziren “Eskola Koadernoa” erakusketaeta jardunaldiak, Bilbon ARAKA tal -deak antolatuta maiatzean egingo di -renak.


G A I A DOKUMENTAZIO-GUNEA

Hezkuntzaren ondarea

DOKUMENTUAK-Ikastetxe publikoei, erlijiosoei, ekimen pribatuko fundazioei zein ikastolei buruzko dokumentazioa.-Probintzia-erakundeetako akten kopiak.-Diputazioen arteko posta-trukea.-Ikuskapenen eta irakasleen inguruko espedienteak.-Hainbat erakunderen arteko posta-trukea.-Institutuen eta eskolen memoriak.-Euskal Unibertsitatearen sorrera.-Hezkuntza- eta alfabetizazio-zentroen gaineko estatistika-serieak.-Euskara irakasteko testuak, eta abar.-Gerrako haurrak.-Ikastetxeetako argazkiak.-Ikasliburuak.-Maisu-maistrei egindako elkarrizketak.

EUSKAL HERRIKO HEZKUNTZAREN HISTORIARI BURUZKO BIBLIOGRAFIA

MEDIATEKABideoak, argazki propioak.

IKASLIBURUAKEskolako liburuak: zaharrak eta berriak.

IKERKETAK, TESIAKHezkuntzan aurkeztu diren tesi gehienak.

Gunean jasotako dokumentazioa

Euskal Herriko Hezkuntzaren Do-kumentazio Gunea irekita dago nahiduenarentzat; unibertsitateko jendeariez ezik, jende guztiari zabaltzen zaio.Interesa duenak, beraz, GARAIAN tal-dearekin harremanetan jarrita, aukeradu gunean dutena ikusteko eta iker -tzeko.

Oraingoz, gunearen espazioa Car-los Santamaria Zentroan dago. Ikerke-ta-gunea egin dute, eta sarearen bidezjendarteratu dute. Aurrera begira, be-rriz, hauxe dio Davilak, esku artean as-paldiko ikasliburu zahar bat erakustendigun bitartean: “Denborarekin, ego-kia litzateke espazio bat antolatzea, du-gun ondarea bistaratzeko; beste gunebat, zabalagoa, non erakusketa bat egongo litzatekeen”.

www.ehu.es/euskal-hezkuntza/euskara/ webguinean da Hezkuntza-rako Azterketa Historiko eta Konpara-tuetarako GARAIAN taldeak hainbaturtetan bildu duen hezkuntza-ondareajendarteratzeko bigarren tresna.

Webgunean ikusgai dauden edu-kiak Carlos Santamaria Zentroan dago-en guneak berak dituenak dira. Hala ere, lehen aipatu dugunez, webguneandauden dokumentuak ez daude oso-rik, dokumentu bakoitzaren lagin bateskaintzen da. Izan ere, atariaren hel-burua gunean bilduta daudenen era-kusleiho izatea da. Beraz, jendartera -tzeko bide garrantzitsua da webgune-an. Horretaz gain, gunea kudeatzenduen GARAIAN taldeko kideekin ha-rremanetan jartzeko bidea eskaintzendu, “iradokizunak” atalaren bidez. Atalhorretan, informazioa eskatu eta emandaiteke, zentroa ikusteko eskaera egindaiteke, kontsultak egin daitezke, eta abar.

GARAIAN taldekoak harremane-tan daude hainbat ikerketa-zentro etaartxiborekin, eta, horri esker, datu-basegarrantzitsua osatzea lortu dute. Hitzar-menak egiten dituzte haiekin, “baina ezdira nahi bezain errazak eta bideraga-rriak”.

Hauek dira datu-basera datozen ja-torrizko artxiboetako batzuk: EuskalHerriko lurralde historikoetako eta he-rrietako artxiboak, Espainiako estatu-ko administrazioaren artxibo oroko-rrak, Valladolideko Unibertsitateko ar -txiboak, Espainiako Artxibo HistorikoNazionala, eta abar. Horiez gain, badirahainbat ikastetxetatik eta erakundeta-tik datozen funtsak ere: Bigarren Hez-

kuntzako institutuetatik, eskoletatik,arte- eta lanbide-eskoletatik, eskolapribatuetatik eta dohaintza pribatueta-tik datozen funtsak, hain zuzen.

Memoria digital handi horrek hain-bat datu-basetara sartzea ahalbidetzendu. Datu-baseotan, honako hauekkontsulta daitezke:

Dokumentuak Dokumentuak dira, oraingoz, web-

gunean oinarriak. Atal horretan, lehenmailako iturrietatik datorren doku-mentazioa dago; gaur egun, 3.000 do-kumentu daude sailkatuta, horietakobatzuk pdf euskarrian, eskanerretik pa-satu ondoren. Dokumentazio-gunean,ordea, 5.000 dokumentutik gora dituz-te oraindik, pixkanaka datu-basean ipi-niko dituztenak.

BibliografiaEuskal Herriko hezkuntzaren histo-

riari buruzko bigarren erreferentzia osatzen dute. Dokumentazio-gunean,gaiarekin zerikusi zuzena duten 2.000liburu eta artikulu baino gehiago di -tuzte.

MediatekaAtal hori argazkiz eta bideoz osatu-

ta dago. Euskal Herriko eskolen eta es-kolako eszenen argazkiak daude ikus-gai. Bideoz grabatutako ikasle ohien iritziak eta hitzak aurki daitezke, era be-rean. Atal hori, batik bat, BiharduguEuskara Elkarteari esker hornitu dute; izan ere, elkarte horren egitasmoa denwww.ahotsak.com webgunean, hez-kuntzari buruzko grabaketa ugari dau-de sailkatuta.

IkasliburuakEskolan erabilitako euskarazko

zein gaztelaniazko liburuak bildu di-tuzte. Gehienak XX. mendearen hasie-ratik gaur egunera artekoak dira.

BaliabideakAtal horretan, berriz, hezkuntzaren

historiarako interesgarriak izan daitez-keen hainbat webgunerekin egin dai-tezkeen loturak eskaintzen dira: estatis-tikak, ikastetxeak/unibertsitateak, li-burutegiak/artxiboak eta Hezkuntza-ren Historiarako Baliabideak.


Web-orria gunearen erakusleiho


Dokumentazio-gunearen eta web-orriaren gaineko xehetasunak erakutsizizkioten hik hasiri GARAIAN taldekohiru ikertzaileek. Behin eta berriro adierazi zutenez, bi bitarteko horiek oso zutabe garrantzitsuak dira eginda-ko lana eta hezkuntza-ondarearen gai-nean bildutakoa ezagutarazteko.

Gunearen eta web-orriaren atzean,ordea, aurretiazko lan mardula dago, biekimenen oinarri dena. Prozesu horiguztia ezagutzeko, ikertzaileen bule-goan eta lanean murgildu da hik hasi.

“Lehen-lehenik, ikerketa behar da.Ikerketaren gainean osatzen da, ondo-ren, taldea. Taldeak, ikerketa egin on-doren, aukera du horrelako gauzak egiteko. Beraz, orain arte ezagutu ditu-gunak, hots, gunea, ataria, erakusketaeta jardunaldiak, ez daude “ikerketarenbarruan, ikerketaren emaitza dira”. Ikerketa bat egiteko, proiektua aurkez-tu behar da: lan-metodologia prestatubehar da, dokumentuak nondik atera-ko dituzten azaldu behar da, eta abar.

Esate baterako, ikerketa-taldea osa-tu dute ARAKA Bizkaiko ikerketa-tal-deak eta GARAIAN taldeak, ikerlan ze-hatz baterako. Bien artean egingo duteikerketa, elkarlanean. GARAIANekweb-orria eta dokumentazio-zentroaditu. Ikerketa kudeatzeko osatzen dataldea, baina, ikerketarik egitea lortzenez bada, taldeak ez du oinarririk.

Ikerketa egin ondoren, esparru akademikorako artikuluak idatziko di-tuzte euskaraz, gaztelaniaz eta ingele-sez, hemengo eta sona handiko nazio-arteko aldizkarietan. Horrela, jendeari

zabaltzen saiatuko dira. Izan ere, dirupublikoarekin egiten dira ikerketa ho-riek. “Ezin dira gure etxean geratu, gu-retzako etekin gisa soilik; nolabait, itzu-li egin behar diogu jendarteari”, dio Da-vilak. “Mundu indibidual honetan, ge-ro eta gehiagotan gertatzen den gauzada: nik hartzen dut diru publikoa, eta ni-retzat erabiltzen dut; ez dut jendartera -tzen. Nik uste dut zor bat badugula he-rriarekin, eta, ideia horretan sakonduz,urratsak egin behar ditugula”, gainera-tu du Garmendiak.

Ikerketatik erakusketara Adibide batekin argitu du abiapun-

tu ikerketa bat duen prozesua. Oraindela 4-5 bat urte, ikerketa bat egin zutenhezkuntza pribatuari buruz, “La SalleGipuzkoan” izena zuena. Ikerketa sa-kona eta zabala izan zen. Lana argitara-tu egin zuen taldeak liburu mardul ba -tzuetan, Gipuzkoako Foru Aldundiare-kin, Kutxarekin eta La Sallerekin batera.Jendeak, beraz, eskura du ikerketa ho-ri, eta, gainera, egindako lana nazioar-teko hezkuntza-arloan izen handiaduen aldizkari batean argitaratu dute;Gipuzkoa eta bertako La Salleko esko-len lana nazioarteko hezkuntza-komu-nitatean zabaldu da, era horretan.

Salletarrei buruz aipamen bat eginnahi izan du Garmendiak: “Salletarrekeuskal hezkuntzan egin duten ekarpe-na handia izan da. Bruño argitaletxeasortzeaz gain, Errepublika garaian eus-karaz idatzitako liburu ugari argitaratuzituzten”.

Gaur egun, Espainiako estatuko

ministerioak lagundutako ikerketa batdaukagu: “Elizaren eta erakunde priba-tuen hezkuntza-ekimena frankismogaraian”. Orain, gai horien gaineko ma-teriala biltzeko garaia da. Bilketa egite-ko, Espainiako Estatuko Administra-zioaren Artxibo Nagusira, Ikastolen El-kartera eta Valladolideko eta Salaman-cako artxibategietara joango dira. Hantopatutako materiala eskanerretik pa-satu, fotokopiatu eta, ondoren, sailkatuegingo dute. Sailkatzeak ematen omendie lan handiena: dokumentu bakoitzairakurri behar dute erreferentzia lortze-ko, eta, gero, zein deskribatzaile jarri erabaki behar dute.

Sailkatu eta gero, karpeta bateangordeko dute dokumentazioa, eta In-terneten esekiko dute. “Gainera, horiguztia euskaratu egin behar dugu”, dioGarmendiak, eta bitarteko gutxi dituz-tela eta ia lan militantea egiten dutela ere esan du.

Handik eta hemendik, liburu zaha-rren azoketan edota partikularren ekar-penetatik material ugari lortu omen du-te. Eskuratutako bitxikerien artean, Re-glamento de la Asociación Altos Hor-nos de Vizcaya eta Organización Sin-dical Española aipatu dituzte.

Era berean, Madrilen lehenengo ikastolei buruzko oso material politalortu dutela adierazi dute. Izan ere, ga-rai hartan, eskola bakoitzak txosten batbidali behar zuen derrigorrean. Ikasto-len Elkartean ere lortu dute dokumen-tazioa. Aipatu behar da, gainera, taldeaharremanetan dagoela zentro publiko-ekin, pribatuekin eta ikastolekin.

G A I A DOKUMENTAZIO-GUNEA

Hezkuntzaren ondarea

Ikerketak guztiaren abiapuntu




Estatu Batuetan etaIngalaterran, badirana zioarteko hedape-na duten eta hezkun -tzaren historiaz ari di-ren hainbat aldizkari,sona handikoak ba -tzuk, His tory of education, esatera-ko. Aipatutako ikerke-tei esker, Euskal Herri-ko hezkuntzaren his-toriari buruzko infor-mazioa irakur daitekealdizkari horietan. Berorietan, Europa-ko eta munduko ikertzaile garrantzit-suenek argi tara tzen dituzte beren la-nak. “Lanean ari gara nazioartera begi-ra. Europan, behintzat, badakite iker-keta horiek guztiak ez direla herrikogauzak soilik”, esan du Davilak. He-mengo hezkuntza erakutsi nahi dute,Euskal Herrian eta munduan.

Horrek ospea ematen dio egindakoikerketari, eta, bide batez, Euskal He-rria munduari erakusteko balio du.

Etorkizunari begira ari dira, batez ere, ikertzaileak. Eta begiratu horretan,hainbat erronka definitu dituzte:

Euskal Herriko hezkuntzaren histo-ria eta hezkuntzaren etorkizuna landueta jendarteratu.

Eztabaida eta ikerketarako guneazabaldu.

Euskal Herriko ondarea kontuan izanik, erakusketak antolatu.

Bildu duten eta bilduko duten on-darea sailkatu eta jendearen eskura ja-rri.

Beste erakundeekin eta instituzioe-kin elkarlanean aritu.

Hezkuntzaren bidez herria erakusten

Bi urte dira “Hezkuntzaren HistoriaEuskal Herrian” izena zuen biltzarra an-tolatu zutela, Eusko Ikaskuntzarekinbatera. Han aurkeztutako txostenekin,aldizkari bat argitaratu zuten, eta hori izan zen Euskal Herriaren hezkuntza-ren historia zabaltzen hasteko abiapun-tua. Duten materialarekin, ikerketa bategiten saiatuko dira, erakusketa batprestatzen, biltzar bat antolatzen, edotazabaltzeko baliagarria zaien beste eki-menen bat antolatzen.

Erakusketaren gaineko ideiak bil -tzen aritu dira, batean eta bestean. Iaz,esaterako, museoz museo ibili zirenMurtzian, Salamancan, Katalunian, on-darea antolatzeko moduak eta dituztenmaterial motak arakatzen.

Ondare historikoaren inguruan eratutako elkarte bat ezagutu zuten. Eta, orain, lanean hasi dira Espainiakoestatuan eta Europan, eskola-ondarehistorikoaren arloan.

Eskola-koadernoak bilduta zituenZamorako talde baten berri izan zuten,eta erakusketa hori Euskal Herrian egi-tera gonbidatu zuten. Bi helburu zituengonbidapenak: alde batetik, materialhorren inguruan zer dagoen erakustea;eta, bestetik, hemengo materiala esku-ratzen ahalegintzea. “Erakusketa ikus-tera etorri den zenbait jendek esan diguetxean badituela halako koadernoak,bereak edo bere aurrekoenak, eta eka-rriko dizkigula”, adierazi du, pozik, Da-vilak.

“Eskolako Koadernoak” erakuske-ta zabalik egon zen martxoan, CarlosSantamaria Zentroko areto batean.

Erakusketan ikusgai zeudenen ar-tean, Zamorako Unibertsitateko mu-seo-gune pedagogikoa, Zamorakohezkuntzako pertsonaia ezagunak,hainbat hezkuntza-lege eta Bigarren Errepublikako eta frankismo garaikohezkuntza legeak, gelak eta eskolakokoadernoak zeuden.

Garrantzi handikoak dira eskola-koadernoak. Izan ere, haietan idatzitadaudenak oso baliotsuak dira, duelahamarkada gutxi arte haurren belau-naldiek ezagutu zituzten eskola-ere-duak eta motak deszifratzeko eta inter-pretatzeko.

Koadernoak, beraz, oso baliaga-rriak dira, eskolako historia ikertzekodokumentu-iturri gisa. Erakusketan ikus zitekeenez, aztertu dituzten arloakkoadernoaren euskarria eta itxura, ko-adernoaren jabetza, edukia eta koader-no motak izan dira.

Haurren koadernoekin batera, ira-kasleenak eta eskolako koaderno ofi-zialak zeuden ikusgai.

Erakusketa, ondarea ikusgaiegiteko


G A I A Internet eta eskolaGero eta aukera gehiagoG A I A DOKUMENTAZIO GUNEA

Hezkuntzaren-ondarea

Irakasle bat erretiratzen denean eta,beraz, eskolako atea betiko ixten due-nean, zenbat bizipen eta eskarmentuuzten ote du? GARAIAN ikerketa-talde-ko ikertzaileen ustez, jakintza eta esko-la eta, bide batez, jendartea eta munduabizitzeko eta interpretatzeko ikuskeraoso bat galtzen da betiko.

Zamorako museo-gunean, erretira-tutako irakasleek beren bizitza profe-sionaleko testigantza idazten dute koa-derno batean. Koaderno hori “Bizitza-ko historiak” izeneko artxiboan biltzendute.

Jakintza eta testigantza horien gale-ra saihesteko, ekimen bat ipiniko duteabian heldu den ikasturtean, EHUkoHezkuntzaren Teoria eta Historia saile-an. Erretiratutako irakasle euskaldu-nen testigantzak bilduko dituzte berenikasleen bidez, horretarako propio egin dituzten koadernoetan.

Dei egin nahi diote hezkuntza-ko-munitateari eta jendarteari, oro har, hikhasiko orrialdeen bidez.

Eskoletan eta etxeetan zokoratutadauden koadernoek, ikasliburuek, agi-riek, argazkiek, grabazioek eta abarrekhistoria kontatzeko eta garai baten le-kukotasuna emateko duten balioaz ja-betzea, eta bota aurretik hezkuntza-on-darearen bilketaz arduratzen den talde-

Hezkuntza ibilbideen testigantzak

Hezkuntza komunitatearideia

ren batekin harremanetan jartzea dahelburua.

Euskal Herriko hezkuntza-ondareabiltzea, sailkatzea eta denon eskurajartzea da asmoa. Garrantzitsua da gurehistoria hezkuntzaren historiaren bi-dez idaztea. Gustura hartuko dituztejendearen iradokizunak, informazioakedo materialak. Horretarako, nahikoa dawww.ehu.es/euskal-hezkuntza/euskara/webguneko iradokizunak atalean oharbat idaztea, edo saileko (34) 943018263-943 018264 telefonora deitzea.

“Irakasleek, gurasook eta udalekosaturiko elkarlan markoa ideala dahezkuntzarako eta herriproiekturako”

Gipuzkoako Eskola Txikietako Koordinakundeko lehendakaria

mikel olanoE L K A R R I Z K E TA


18 • hik hasi • 169.zenbakia. 2012ko ekaina

mikelolano

E

“Unibertsitatemailako formazioa etaprestakuntza faltanbotatzen dugu bai.

Eskola txikia bera, adinaniztasuna, proiektukalan egitea… irakasleekhorrelako gauza asko ezdituzte unibertsitatean

entzun ereegin.

”

Mikel Olano Gipuzkoako Eskola Txikietako Koordinakundeko lehenda-kariak Altzok eskolan hartu du hik hasialdizkaria. Eskola ederra da Altzokoa,berria, eta tamaina ederrekoa. Bainaberehala argitu du, “hau ez da eskola txikien errealitatea, hau helburua da, eta salbuespena”. Azpiegitura aldetikegoera okerragoan ei daude Gipuzkoa-ko eskola txiki asko eta asko, eta horienegoera hobetzea da Koordinakundea-ren lanetako bat, eta helburu nagusiaeskola txiki bat bera ere ez dezatela itxi.

27 eskola txiki daude gaur egun Gi-puzkoan, eta hilabete honen hasieraneuren 25. festa ospatu dute Larraulen.Data biribila ospatzeko, haatik, festazgain hainbat ekitaldi egin dituzte, otsailean Andatzako eskola txikiari laguntzeko egindako ekitaldiekin hasieta datozen hilabeetan ere jarraitukodutenak, eskola txikien azken 25 urteo-tako ibilbidea, gaur egungo egoera etageroko erronkak jasotzen eta azaltzendituen dokumentala egin baitute, etaberau zabalduko baitute nonahi.

25 urte daramatzazue festan, 25 urtealdarrikatzen. Lehenengo festa hartan“eskola txikiak bizirik, herri eta auzotxikiak bizirik” erreibindikatu zenuten,oraindik ere aldarrikapen hori bera eginbehar da?

Bai, hori da, aldarrikapena ez da al-datu. Orduan ere oso garbi ikusten zu-ten zein zen helburua: eskola txikiak bi-zirik nahi ditugu, eskola biziak eta herribiziak nahi ditugu; eta, gaur egun ere,horixe bera da helburua, bete-betean.Horregatik, aldarrikapen hori, oraindikere, beharrezkoa da gaur egun, dudarikgabe.

Gipuzkoa mailan, mugimenduagorpuztua dago, baina zaila da man-tentzea. Honaino iritsi, eta eutsi eginbehar diogu daukagun honi. Baina ezhori bakarrik, ahal baldin bada, hazi egin behar dugu. Momentu honetan 27eskola txiki daude, baina Gipuzkoanherri asko daude oraindik harago, es-kola horren desioa daukatenak. Eta ho-ri da beste helburua, eskola txikia nahiduten herri horiei laguntzea. Baina mo-mentu honetako gure erronka nagusiada daudenei eustea, ez dezatela bat be-ra ere itxi.

Ez dago eskola txikien definizio zehatzik,baina, ze ezaugarri dituzte?

Ezaugarri adierazgarriena gela ba-ten barruan adin aniztasuna egotea da;gela berean lehenengo eta bigarrenmailakoak, adibidez, batera daude, edo hirugarren eta laugarrengoak… biurtetako ikasleak nahastuta egotea daezaugarri nagusietako bat. Eta hori, az-ken batean, hezkuntzan eta pedago-gian metodo bat da.

Horrez gain, eskola txikiak herri txi-kietan kokaturik egoten dira; nekazal


kutsu nabarmena duten herrietan, etaeuskararekin harreman estua daukate-netan. Horrez gain, teorian, sei gela bai-no gehiago ez ditu eduki behar eskolahorrek.

Eskola txikietan hezkuntzako me-todologia bat aplikatzen da, eta horre-tarako, herri hauetako irasleek forma-zio berezia jasotzen dute metodologiaezagutu dezaten eta proiektu bidez la-na egin dezaten.

Nekazal giroa, euskara, herri txikiak…herriaren ezaugarriak eskola txikienezaugarri bihurtzen dira, beraz?

Irakasleek proiektu bidez lantzendituzte ezaugarri horiek, herriaren iza-era kontuan baitaukate proiektuek, ne-kazal eta euskal kutsua daukate proiek-tuek. Irakasleekin jorratzen diraproiektuak baina herritarrek ere partehartzen dute, adibidez, aitona-amonakeskolara etorri eta beren bizipenakkontatzen dituzte; baratze proiektu batdago, baita ere….

Adin aniztasuna, adibidez, muga ez etaeskola txikietan aukera bezala erabiltzenduzue, metodologia pedagogiko gisa.Guraso bezala, ze aberastasun ikustendizkiozue gela barneko adinaniztasunari?

Gurasoen artean denetarik dago.Hasiera batean, askok ez dute ulertzengela berean adin desberdinetako hau-rrak egotea, eta ikasle batzuek besteeierakusten aritzea; eta kosta egiten da ulertzea zergatik norberaren umeak irakatsi behar dion beste bati, gurasobatek pentsa lezake ez ote lukeen bereumeak hobe andereñoarekin gehiagoaurreratzea? Hor talka bat sortzen da, errezeloak eta galdera asko sortzenzaizkie gurasoei, ezegona eta kezkahandia. Daukagun hezkuntza tradizio-ak esaten du urte bakoitzeko umeekgela batean egon behar dutela, eta haie-kin irakasle bat egon behar dela, etahark azaldu behar dizkiela gaiak.

Eskola txikietan gauzak nola direnoso ondo azaldu behar zaizkie guraso-ei, errezelo horiek gainditu eta kezkakargitzeko. Gu konbentzituta gaude es-

kola txikietan erabiltzen den metodo-logiarekin, hobeto ikasten dela azaldudigute, eta orain, guraso bezala, iritziformatu bat daukagu horri buruz. Ira-kasleek eta jardunaldietara etorri direnaditu eta pedagogoek azaldu izan digu-te metodologia hau ikasteko era berezibat dela. Ume txikienak handiagoa erreferente bezala hartzen du, eta esa-ten digute irakasleari baino gogo gehia-gorekin egiten diola kasu. Aldiz, zaha-rragoaren kasuan, dakien zerbait txi-kiagoari azaldu behar dio, eta dakienhori erreforzatzeko era bat da beste la-gun txiki bati azaltzea; eragiketa hori egiteko garaian berari sendotua geldi -tzen zaio ikasi duen hori, ulermena era-batekoa izan behar du besteari hori azaltzeko. Adituek esaten digute hez-kuntzan hori harribitxi bat dela.

Azkenik, badira gurasoak metodo-logia eta sozializazio-modu horrexega-tik euren umeak eskola txikietara era-maten dituztenak.

Metodologia horren bidez, ikasle guztiakpasako dira, txikienak izatetik handienakizatera, eta denek rol guztiak jokatukodituzte, etxean ez bezala.

Urte batean azalpena jasotzen arikoda ume bat, eta hurrengo urtean umehorri egokituko zaio txikiago bati gau-zak azaltzea, eta erreferente izatea. Ikusten denez, hori oso funtzionala da.Eta emaitzak ikusten ditugu, gainera.Gure umeak bigarren ziklo bat egiterajoaten direnean, hor daukagu neurgai-lua. Adibidez, Altzoko umeak Alegirajoango dira, beste batzuk beste herribatzuetara, eta hor ikusiko bagenu gu-re umeak atzeraturik sartzen direla…baina, orain arte ikusten dugu ondo do-azela umeak, orduan, aurrera.

Eskola txikietako pedagogia-eredu haueskola handietan ere aproposa izanliteke?

Jardunaldi batzuk izan berri ditugu,eta Kataluniako landa-eremuetako ira-kasleak etorri dira, eta haiek esaten du-te gure eredua luxu bat dela hezkuntza-ren kalitate aldetik. Katalunian hortazkonturatu dira, eta eskola txikien ere-

dua eskola handiagoetara eraman nahidute. Baina horretarako, lehenik etabehin, mentalitatea aldatu egin behar-ko litzateke. Katalunian, adibidez, uni-bertsitatean ere irakasle izateko forma-zio berezi bat daukate eskola zehatzhauetarako. Hemen irakasleen forma-zio hori faltan botatzen dugu.

Eskola txikietan lana egiteko irakasleekformazio berezia jaso beharko lukete?

Unibertsitate mailako formazioa eta prestakuntza faltan botatzen dugu,bai. Eskola txikia bera, adin aniztasuna,proiektuka lan egitea… irakasleek ho-rrelako gauza asko ez dituzte unibertsi-tatean entzun ere egin. Hona irakasleberri bat etortzen denean, bertako ira-kasleek murgilarazi behar dute meto-dologia berrian, eta irakasle hori ez ba-dago oso konbentzitua ez da sartuko eta ahal duen denbora motzenean aldeegingo du. Gogo berezia eta inplika-zioa eskatzen zaizikio eskola txikira etortzen den irakasleari, plus bat, herri-ko proiektu horrekin identifikatzekoeskatzen baitzaio. Bera unibertsitatetiketortzen da eta eskola txikian ikustendu gauzek ez dutela han ikasi bezalafuntzionatzen. Batzuek ahal dutendenbora gutxien ematen dute; bestebatzuk, berriz, hau dela bidea ikusi etamurgildu eta hemen sartzen dira. For-mazioa falta zaie irakasleei, behin he-men daudenean, eskola txikira iritsi di-renean, orduan hasten dira formazioajasotzen eta mintegietara joaten.

Eskola txikiek irakasleei plus bateskatzen dietela esan duzu, gurasoei erebai?

Eskola txikiek alde guztiei eskatzendiete plus bat. Herri proiektu bat da, etahor hiru hanka daude: batetik, guraso-

20 •hik hasi • 169. zenbakia. 2012ko ekaina

mikelolano

E

ak noski; bestetik, irakasleak eta hiru-garrenik, udala. Herrietako proiektuhauek aurrera joan daitezen nahi badu-gu, bertan dabilen jendea jende kon-prometitua izan behar da, ondo fun -tzionatuko badu. Irakasleak ere asko-tan pixka bat gehiago eman beharra izaten du. Gurasoak ere sinetsi egin be-har du proiektu honetan, elkarlan batbeharrezkoa baita guraso, irakasle etaudalaren artean.

Zein da udalaren papera eskolatxikietan?

Udalaren papera funtsezkoa da. Udalak ere plus bat jarri beharra dauka,ze eskola txiki hauetan hezkuntzatikkanpokoak diren mila arazo sortzen di-ra, mantenimendua, gela falta… Gabe-zia horiei aurre egiteko, udalaren pape-ra funtsezkoa da, eta bere egin behar dueskola-proiektu hau, inplikatu egin be-har da udala eskolan, herri proiektu batbaita. Hiru hanka horiek —guraso, ira-kasle eta udala— herri txiki bateko es-kola ondo joan dadin nahi badute, ezin-bestekoa dute hiru hanken arteko el-karlana, baina elkarlan erreala, gogoa-rekin.

Hiru agente horien arteko interakzioafuntsezkoa da, ezta?

Hori oinarrizkoa da. Gurasoak geu-re aldetik joaten bagara, adibidez, frik-zioak sortzen dira irakasleekiko; Udalaere ez badago erabakiak hartzeko lan-mahaian, gero errezeloak sortzen dira.Helburua da eskola dagoen herri ba-koitzean hiru hanka horiek funtziona -tzea, eta ez da erraza. Gauza bat da go-goa edukitzea, baina jakin egin beharda, baita ere, mugak errespetatzen. Ba-tak bestearen esparruak ez gainditzeaoso inportantea da. Hor joko arauakdaude, lana eta elkarlana egin behar di-ra, baina, beti ere parametro batzuenbarruan. Eta ez da erraza.

Eskola txiki hauek, batik bat, es-kaintzen dutena hurbiltasuna da, gertu-tasuna eta konfiantza. Baina hurbilta-suna eta konfiantza hori kudeatzen ja-kin egin behar da, ze askotan eramatengaitu gaizkiulertuetara eta haserreeta-

ra, eta hori ekidin egin behar da. Taldebakoitzak jakin behar du elkarlana egi-ten errespetatuz, formak gordez.

Beste muturrera ere ez dugu joanbehar orain, gaizkiulertuak egon ezdaitezen ezertan sartzea ere ez da bi-dea. Konfiantza hori gehienean oso po-sitiboa da, baina ez baldin bada ondokudeatzen, arazoak etor litezke.

Beharrak eraman zaituztete adinaniztasuna bultzatzera geletan, etaemaitza onak dituen pedagogia-eredubatera; eta beharrak, baita ere,irakasleek, gurasoek eta udalekelkarrekin lana egitera. Premiak muga ezeta aukera bezala planteatzen dituzueladirudi.

Hala da. Ikasi dugu zer markotanmugitu behar dugun, irakasle, gurasoeta udalaren arteko elkarlana bultzatu-ko duen eredua da markoa, eta horrenbarruan nahi duzun guztia eztabaidatu-ko dugu, baina marko hori ez dugu za-lantzan jartzen, eta ez gara hortik atera -tzen, badakigulako daukagun ereduakemaitza onak ematen dituena. Elkarla-na marko horren barruan egin behardugu, ze egia da, hori ideala da. Ez ba-karrik hezkuntzarako, baizik eta herriproiekturako.

Proiektu pedagogikoa da, baina zeukaipatu duzu, eskola txikiena herriproiektua ere badela.

Ume horiek txiki-txikitatik erroakhemen botatzen ari dira, eta hainbat ekintza sortzen ditu horrek herrian, ko-adrilak egiten dituzte, ekintzak eskola-ren bueltan eta herrian bertan egiten di-tuzte. Ume horiek erabat herriri lotuakdaude. Pentsa ekintza horiek guztiak,kirola… beste nonbait egingo balituz-kete, herri hori zer izango litzateke?Hutsa.

Bizia ematen dio eskolak herriari,hori nabarmena da. Hala ikusi duguguk hemen Altzon, eskolarik ez zegoe-netik gaur egunera. Umeak eskolatik ateratzen direnean herrian bertan dau-de, proiektu bidez egiten dituzten ekintzak herri mailan egiten dituzte, as-teburuan, eskolari lotutako ekintzak

“Eskola txikietangauzak nola diren oso

ondo azaldu beharzaizkie gurasoei,

errezeloak gainditu etakezkak argitzeko. Gukonbentzituta gaude

eskola txikietanerabiltzen den

metodologiarekin.

”


–pilota…- herrian egiten dituzte. 12 ur-terekin joango dira Alegira, eta ordura-ko, hemen bota dituzte erroak. Inber -tsio bat da eskola herriarentzat.

Guk eskola ikaragarria daukagu,baina hau salbuespena da, gehienetanoso baldintza kaxkarretan daude esko-lak, edo txikiak gelditu zaizkie… kasuhorietan udalak lagundu egin behardu, ze ulertzen da inbertsio bat egiten a-ri dela, ez da eskatu zaiona besterik ga-be ematen duela, ez da giru, inbertsiobat egiten ari dela ulertzen du, hori da fi-losofia. Inbertitzen ari da ze eskola ho-rretara doazen umeak herritarrak izan-go dira. Hori da herri txikien etorkizu-na. Beti erabiltzen ditugu betiko esaeraponposo horiek, “eskola bizia, herri bi-zia”, eta horrelakoak, baina egia da! Ezdira klixeak! Herri honi orain eskolakenduko bazenio, paralisi totala izan-go litzateke herriarentzat. Geroari begi-ra, eskola herrian edukitzea oinarriz-koa da.

Eskola txikien aldeko aldarrikapena,azken batean, herri txikien aldekoaldarrikapena ere bada. Badirudiglobalizazio garai hauetan handitzeadela helburua, denok bizi behar dugulahirian… baina zuek besterikaldarrikatzen duzue.

Orain arteko eredu hau, herri txikihauek bizi daitezen da aldarrikapena.Donostiatik hasi eta Eskoriatzarainodena batu eta herri handi bat izan beharomen du denak… bada, hori nahi due-narentzako, nik ez dut eredu horretansinesten. Nik nire herri txikian sinestendut, eta nahi dut nire herri txikia man-tentzea herri txiki bezala. Eta horretara-ko behar dut eskola.

Lehen komentatu dugu ea eskola txikienproiektu pedagogikoak balio ote dueneskola handiagoetarako, eta orain, eskolatxikien eta herriaren arteko atxikimendueredu honetatik zer ikas lezakete eskolahandiagoek?

Gauza asko. Eredu hau, nire ustez,oso oinarrizkoa da. Nik entzuten duda-nean ez dakit nongo umeek ez dakitelaoilaskoa nolakoa den, imajinatzen du-

tela oilaskoa harategian saltzen dutenbezala, edo esnea poltsatik etortzen de-la… bai, bai, agian matematiketan osoonak izango dira, baina garen gauze-kin, gure lurrarekin, gure historiare-kin… ez baldin badaukagu lotura bat,ume horiek ez dute errorik izango, umehoriek mundu birtual batean biziko di-ra. Hemen, hasteko, kokatu egiten dira,eta hori oso inportantea da. Non gaude,nondik gatoz? Umeak kokatu egiten di-ra, eta ingurua interpretatzen ikastendute. Hemengo umeek ezagutzen di-tuzte haritza, pagoa… hegan ikustendute eta badakite zapelaitza dela. Etagainera, matematiketan oso ondo joandaitezke, batak ez du bestea kentzean.Eskola txikiko umeak lurrarekin loturadauka, eta bere ingurua interpretatze-ko gai da.

Zer gertatzen ari zaigu ditxosozkokrisi honekin? Agian eredu guztia alda-tu behar dugu, eta horretarako inpor-tantea da txiki-txikitatik hastea. Eta ho-rrek ez du esan nahi matematikarik ika-si behar ez dutenik, berdin-berdin ikasibehar dute, eta kimika ere bai, eta bes-tea eta bestea... Baina herriari lotua egoteak osagarri oso inportantea ema-ten dio umeari, eta hori herri handiago-etan egitea ere oso inportantea izangolitzateke.

Gurasoen inplikazioa eskola txikietanezinbestekoa dela esan duzu. Zuekkoordinakundean bilduta zaudeteGipuzkoan, baina herrialde bakarrazarete.

Koordinakundea sortu zen ezauga-rri berdineko herri asko geundelako, eta guztion arteko elkarlanak babesa emango zigulako, eta gauzak bidera -tzeko, eta arazoak dituen herri horri,nahi badu behintzat, laguntza emate-ko. Babesa sentitzen da ondoan zureantzeko eskola txikiak dituzunean.Bestela, bakarrik sentitzen da bat. Dele-garitzak eskola txiki bat itxi nahiko ba-lu, adibidez, koordinakundeak buru-belarri lagundu beharko luke, ahaleginguztiak egin behar ditu hori gerta ez da-din. Baina, lehenik eta behin, oinarriakfuntzionatu behar du eskola bakoitze-

an; arazoen aurrean tokian tokiko gu-raso, irakasle eta udalak emango diotesoluzioa, eta koordinakundea dago la-guntzeko, edo aholkuak emateko, edobabesa emateko.

Irakasleek ere koordinatzaile batdaukate, eta harekin harremanak edu-kitzeko, edo Hezkuntza Sailarekin, edo Udalen elkartearekin hitz egitekoere, koordinakundea edukitzea beha-rrezkoa da.

Hemen [Gipuzkoan] beste herrial-deetan ez dagoen inplikazioa dago.Bizkaian sortu nahi dute koordinakun-dea, baina ez dute hain argi ikustenkontua. Araban harik eta dispertsoa-goa da egoera. Nafarroan landa eremu-ko eskolek badute indarra, baina ezdaukate Gipuzkoakoek duten esta -tusa.

Duela urte batzuk hartu zenuten Araba,Bizkaia eta Nafarroako eskola txikienarteko elkarlanerako konpromisoa.Zertan da?

Bai, hartu genuen elkarlanerakokonpromisoa, eta erlazioak badauzka-gu. Helburu nagusietako bat delegari -tzaren aurrean eskola txikiak figura be-reizi bat hartzea da. Nafarroan badutelanda-eremuko eskola bezala estatusa,eta hemen eskola txiki bezala ageri di-ren arren, delegaritzaren organigra-man trataera berezi bat izan dezaten es-katzen dugu, estatus berezi bat, izenda-penetik harago doana. Ezaugarriakkontuan izan, eta beste eskoletatik des-berdina den hezkuntza-eredu bat dute-la aitortzen duen estatusa onartzea es-katzen dugu Gipuzkoatik. Eskola txi-kiak bereziak garela aitortzen dute bai,desberdin funtzionatzen dugula, bainahori ez dago idatzita.

22 •hik hasi • 169. zenbakia. 2012ko ekaina

mikelolano

E

“Eskola txikiakbereziak garela aitortzen

dute bai, desberdinfuntzionatzen dugula,

baina hori ez dago idatzitaeta Hezkuntza Sailarieskatzen diogu estatus

desberdin batedukitzea.

”

Estatus berezitu bat edukitzeak, zertanlagunduko luke?

Lehenik eta behin, batzorde bat es-katzen dugu. Delagaritzarekin eskola txikietako edozein gai aztertu, eztabai-datu eta erabaki behar denean, batzor-de bat egotea, hezkuntza saileko or-dezkariekin eta irakasle, guraso eta udalen ordezkariekin. Eskola txikieidagozkien gai guztiak batzorde horre-tatik pasako lirateke. Horrek gainera,Bizkaia eta Araban ere aldaketa ekarri-ko luke, batzorde horrek erkidego mai-lan funtzionatuko bailuke, eta mugi-mendu handia sortu beharko luke.

Iparraldeko eskola txikiekin ba aldaukazue harremanik? Hango egoeraezagutzen duzue?

Arabakoekin, Bizkaikoekin eta Na-farroako eskola txikiekin badugu ha-rremana, baina Iparraldekoekin, egiaesan, ez, eta beharko luke, ze ezaugarrieta behar asko seguru oso antzekoak izango direla.

Koordinakunde bezala, helburuetako batbatzordea sortu eta eskola txikienestatusa onartzea da, baina eguneanegunean, zein dira zuen beharrak?

Mantentzea da egunean egunekogure helburua, argi eta garbi. Eskola txi-ki bat bera ere ez dadila itxi. Hori da oi-narria, erronka eta helburua. Jakitungara oso momentu txarrean gaudela,krisia dela eta ez dela, eta handik eta he-mendik datozen murrizketak direla etaez direla.

Murrizketek zuei bereziki eragingodizuete?

Datorren urteari begira, eskola txi-kietako mapa dagoen bezala gelditukodela esan digute. Baina irakasle bat ezordezkatzea, adibidez, oso zulo handiada eskola txiki batentzako. Edo ratioakaldatzea, eta horrek gelak eta eskolakixtea ekarriko luke, eta horrek ikaraga-rrizko murrizketa ekartzen du. Adi gau-de, eta tentu, zer gerta litekeen: Eskolatxiki bat ixten baldin badute, bidea ire-kia dute. Erronka da eustea, nolabaiteustea. Etorriko dira garai hobeak, eta

orain,garai txarre-tan daukagunari eutsi egin behar zaio,garai hobeetan gauzak hobetu ahal iza-teko. Eustea de helburua, ze bestela,delegaritzak ematen dizun aukera daeskola txiki hori itxi eta umeak ondokoherriko eskolara bidal tzea. Beraiekdiote eskola txiki asko oso egoera txa-rrean ikusten dituztela, aitortzen duteegoera, baina ezin dutela esaten dute,eta edo mantendu edo alboko herrirajoanarazten dituzte. Horregatik, hain-bat eta hainbat herri sufri tzen ari dira.

Ixteko egoeran edo egoera txarrean badaeskolarik?

Egoera txarrean daude eskolak az-piegiturari dagokionez, eta eskola uga-ri daude egoera horretan. Eskola gutxibatzuk badaude egin berriak eta ede-rrak direnak, baina hori ez da eskola txikien errealitatea, hori salbuespenada. Eskola txikien errealitatea da orain-dik ere asko eta asko oso azpiegituraprekarioekin daudela, modulo prefa-brikatuetan daudela, edo udalak uztendien lokala oso txiki gelditu zaiela…Horrela eskola mordoxka dauzkagu.Hori hobetu egin behar da, zalantzarikgabe. Hau [Altzoko eskola] da helbu-rua, baina ez da errealitatea, salbuespe-na baizik. Horretara iristen lagundu behar dugu, dauden egoeraz kon -tziente izanda. Horren alde borroka egin behar da.

Udalaren inplikazioa eta behar iza-nez gero elizaren inplikazioa eskatukodugu, lokalak dauzkaten erakundeeninplikazioa behar dugu. Momentu ho-netan oso zaila da eskola berri bat egi-tea, erakundeek ere ikusi ikusten dutebeharra badagoela, baina orain ez dutesortuko.


e s p e r i e n t z i a k

rrela, kultura idatziak zentzu komuni-tarioa hartzen du.

Gasteizko Berritzeguneko pedago-go eta hezkuntza aholkulari Miguel Lo-zak dioenez, “irakurketaren ikuspegikomunikatibo eta dialogiko horrek as-kotariko irakurleen arteko hausnarketaeta elkarrizketa bultzatuko duen “ko-munitate interpretatzailea” sortuko du.Ohiko irakurketa egilearen eta irakur-learen arteko harreman pribatu gisa ulertzen da; irakurketa dialogikoa, al-diz, komunitatea eraikitzeko tresna batda: irakaspenak sortzeaz gain, pertso-nen arteko loturak sortzen ditu, hitzen,sentimenduen eta esperientzien truke-aren bidez”.

Irakurketa dialogikoak, beraz, ba-karka egiten dugun irakurketa aberastuegiten du, eta kultura, jendartea eta nor-banakoa eraldatzeko erreminta prezia-tu bilakatzen da. Ikuspegi horretatik, li-burua abiapuntu hartuta irakurleek be-

Liburuak irakurtzeko eta haietazhitz egiteko era berezi bat da Tertulia Li-terario Dialogikoa. Tertulia mota ho-rrek, alfabetatze kognitibo soilaz gain,sozializazio-prozesu zabalago batenardatz gisa hartzen du irakurketa. Ho-

ren artean dituzten elkarreraginak dirafuntsa. Hortaz, irakurketa dialogikoak,literatura partekatutako plazer bihur -tzeaz gain, elkarrekin hausnartzeko etaelkarrengandik ikasteko balio du.

Bartzelonako unibertsitateko so-ziologiako katedradun Ramon Flechakhauxe dio: “Tertulian, bizitzaz eta litera-turaz ikasten dugu, elkarrekin hitz egi-ten dugun bitartean”.

Josebe Alonsok eta Marta Solerrek,hurrenez hurren Bilboko eta Bartzelo-nako unibertsitateetako irakasle dire-nek, hauxe azpimarratu dute: “Irakur-keta dialogikoa ikasketa dialogikoarenprintzipioetan oinarritzen da, eta, on-dorioz, baditu zenbait osagai, testuin-guru guztietan zaindu beharko geni-tuzkeenak”. Osagai horien artean, hiruhauek dira garrantzitsuenak: motiba-zioa eta zentzuaren sormena, testuenulermen partekatua eta dimentsio ins-trumentala.

Literatura klasikoa ikasleen eskura

William Shakespeare, JulioVerne, Miguel de Cervanteseta literaturako beste klasikohandi batzuk LekeitiokoEskola Publikora iritsi dira.Hainbat mendetan goraipa-tuak izan diren maisu handihorien lana ikasle guztieneskura jarri nahi dute berta-ko irakasleek. Horretarako,Klasiko Unibertsalen TertuliaLiterario Dialogikoak proiek-tua jarri dute abian.“Helduentzako literatura”gisa sailkatuta dauden arren,kulturalki ipinitako etiketahori apurtu nahi dute, lanklasiko horiek irakurriz etaeztabaidatuz: lekeitiarrekfrogatu nahi dute ikasle guztiek ahalmena dutela lanhoriek ulertzeko eta gozatze-ko. Aurtengo KarmeleAltzueta HezkuntzaBerriztapen saria jaso duesperientziak.


lako, ados daudelako, atentzioa emandielako, eta abar. Gerta liteke ikaslerenbatek saiorako ez ezer aukeratzea. Ezda ezer gertatzen, baina kontuan hartubehar da, sarritan gerta ez dadin.

Ikasle bakoitzari txanda iristenzaionean, aukeratu duen esaldia, para-grafoa edota hitza zergatik aukeratuduen adierazi beharko du. Guztiek txanda betetzen dutenean, eztabaida edo txanda librea zabalduko da. Unehorretan, guztiek hitz egiten dutelaziurtatu behar da, koaderno batean ho-rren jarraipena eginez, adibidez.

Ikasleren batek saio batean ez baduparte hartu, aintzat hartuko da, eta hu-rrengo saioan parte hartzera bultzatu-ko da. Bestalde, hitz egiteko moduakzaintzeko eskatuko zaie ikasleei: beste-ek esandakoaren bizkar, ezin da ez ba-rrerik egin ez eta iraindu ere.

Ikasleek azaldutako gaien gaineanadostasunak bultza daitezke; baina, ados jartzerik lortzen ez bada, ez da ezer gertatzen.

Tertulian, ikasle bakoitzak bere ko-adernoa eta liburua izan behar ditu. Az-kenik, saio amaieran, hurrengo egune-rako zenbat orri irakurriko dituzten era-baki behar da.

Tertulia Literario Dialogikoarenhelburuak

- Ikasle guztien artean irakurzaleta-suna bultzatu.

- Ikasleak motibatu eta ilusioz bete.

Tertulia-Dialogiko saio batSaioa hasi aurretik

Saioa hasi aurretik, ikasleei tertulialiterarioak zer diren azalduko zaie: no-lakoa den irakurketa era hori eta norba-nakoen iritziak zer garrantzi duen; libu-ru klasikoak zer diren eta zergatik ira-kurtzen ditugun; irakurri ondoren zeregin behar duten: ideia edota esaldi esanguratsuak aukeratu, koadernoa-ren erabilera azaldu, eta aukeratutakoaapuntatu (hasierako hitza izan daiteke,edo esaldi bat, edo paragrafo bat). Ge-lako tertulia nola egingo dugun ere azalduko diegu: txandak egingo dira,eta bakoitzak aukeratu duena azaldu-ko du, eta zergatik aukeratu duen esan-go du. Tertuliaren azken zatian, guztionartean eztabaida egingo dutela azaldu-ko zaie; eta, horretarako, gutxieneko arau batzuk errespetatu beharko dituz-te: besteei hitz egiteko txanda eman,besteek esandakoa entzun, norberarenarrazoiak ez zaizkiela besteei inposatubehar gogoratu, eta abar.

Horren ondoren, denen artean au-keratuko dute irakurriko den liburua; ikasleak txikiak direnean, ordea, ira-kasleak aukeratuko du.

Liburua aukeratu ondoren, etxeanedo eskolan irakurriko duten erabaki -tzeko garaia izango da: irakasleak ikas-leek dituzten gaitasunen arabera era-baki beharko du, eta gurasoen inplika-zioa sustatzen saiatu beharko du.

Azkenik, saio bakoitzeko zenbat orri irakurri beharko dituzten erabaki-ko da; irakasleak ikasleekin adostu be-harko du hori, ikasleen gaitasunen etaohituren arabera.

Saioan bertanAldez aurreko lan horien ondoren,

saioan bertan, ikasle guztiek beren txanda izango dute aukeratutakoa edoidatzitakoa adierazteko, ulertu ez dute-

- Testuei buruzko hausnarketa eta ulermena bultzatu ikasle guztien artean.

- Irakurketa norberaren eta taldea-ren bizipenekin lotu.

- Irakurketaren bidez besteekin el-karrizketak sortu.

- Irakurketaren balioa eta erabilga-rritasuna balioetsi.

- Liburu klasikoen esparrua ikasleguztiengana hedatu.

Aipatutako helburuez gain, tertuliadialogikoak baditu beste helburuhauek ere:

- Irakurketaren ulermena hobetu.- Ahozko adierazpena garatu.- Irakurketaz gozatu.- Entzuteko ohiturak sortu.- Ahozkotasuna landu.- Idatzizko komunikazioa hobetu

eta sustatu.- Autoestimua sustatu.- Izaera kritikoa eta solidarioa ga -

ratu.- Senideen eta jendartearen testuin-

gurua eraldatu.


- Kultura guztien balioespen baiko-rra sustatu.

- Oinarrizko konpetentziak garatu.- Nolakoak izan nahi dugun eraba-

ki, eta gure ideiak eraldatu, besteek esandakoa entzunez.

Eskolako partaideen iritziakLekeitioko eskola publikoko par-

taideei Tertulia Literario Dialogikoeiburuz galdetuta, erantzun baikorrak eman dituzte:

Ikasleen iritzia“Tertuliak mundialak dira, “nagu-

siek” izan ohi dituzten eztabaidak irte-ten direlako, eta baita oso gai garrantzi -tsuez hitz egiten dugulako ere: maita-suna, erlijioa, gure sentimenduak etabesteenak…” (A., 10 urte)

“Tertuliak gustuko ditugu, ikastekomodu berri bat delako, eta gure arteanberba eginez eta eztabaidatuz ikastendugulako. Batzuetan liburua gure bizi -tzan gertatutakoarekin konparatzendugu, eta hori gustatu egiten zaigu” (J.,8 urte)

“Gauza bat ez dakigunean, galdetuegiten dugu, eta, horrela, guztion arte-an komentatzen dugu” (Y., 9 urte)

Etxekoen iritzia“Eskolan klasikoak irakurriko zire-

la jakin genuenean, pixka bat beldurtuegin ginen, gaur egun ez baitira horre-

- Ikasleen eta irakasleen arteko el-karrizketa hobetu.

Tertulia Dialogiko Literarioan, Le-keitioko eskola publikoko ikasle guz-tiek hartzen dute parte. Etxean edo es-kolan (adostutakoaren arabera), au-rrez zehaztutako orrialdeak irakurrikodituzte liburutik. Irakurketa hori egite-rakoan, garrantzitsua da tertulia-koa-dernoan paragrafo edo ideia esangu-ratsuren bat jasotzea: ikasleari deigarriaegin zaiolako, ez duelako ulertu, nor-beraren bizitzarekin zerikusia duelako,eta abar. Jasotako hori ikaskide guztie-kin partekatuko du gero.

Koadernoetan jasotako ideia guz-tiak komentatuko dira, eta ikasle guz-tiek aukera bera izango dute hitz egite-ko eta besteek esaten dutena entzutekoeta eztabaidatzeko.

Irakasleen lana tertuliadialogikoetan

- Irakasleak proposatu eta adostukodu saio bakoitzean zenbat orrialde ira-kurriko diren.

- Hitz egiteko txandak emango ditu.- Eztabaida gidatuko du: isilik dau-

den edo hitz gutxien egiten duten ikas-leak animatuz eta, alderantziz, maizhitz egiten dutenak isilaraziz.

- Ikasleen arteko adostasunak bul -tzatuko ditu, horretarako aukera dago-enean.

- Ikasten ari diren beste gai edo arlobatzuekiko loturak sortzen ahalegin-duko da.

- Tertulia dialogikoek eraginak di-tuzte ikasleengan. Tertuliek dituztenondorioen artean, hauek aipatu di -tuzte:

- Literatura-lanari buruzko askotari-ko iritziak partekatu.

- Sentipenak eta pentsaerak tru -katu.

- Kalitatezko literaturarekin gozatu.- Berdintasunezko elkarrizketa-gu-

neak sortu: argumentuen indarra ba-lioztatu.

- Irakurketa partekatu senide edobeste kide batzuekin.

- Elkartasuna garatu: “paragrafoak”trukatu.

lako liburuak irakurtzen… Baina ideia-rekin bat egin genuen, eta gustura hartugenuen” (P., 5. mailako guraso bat).

“Klasikoen proiektua dela-eta, etxean elkarrekin irakurtzen hasi gara.Oso kuriosoa da, txikitan guk geuk ira-kurritako liburuak baitira… Baina orain beste modu batera irakurtzen di-tuzte. Agian, modu horretan, seme-ala-bek gehiago ikasten dute, irakurketakbeste zentzu bat hartzen duelako. (J., 3.mailako guraso bat)..

Irakasleen iritziak“Hasiera batean, mesfidati geun-

den: ez genekien lanak gure ikasleakmotibatzeko modukoak izango zirenala ez. Baina gure beldurrak besterik ezziren. Seguruenik guk geuk izan ge-nuen esperientzia ezkorragatik…” (J.,bigarren mailako tutorea).

“Sinestezina. Ez nuen irudikatzentertulia-euskarri horretan klasikoen ira-kurketak izan zezakeen aberastasuna.Egia da liburuak ondo aukeratu behardirela, eta euskaraz ez dago aukera za-balik, baina, bi edo hiru hizkuntza era-biliz gero, ez dago arazo handirik. Ho-rrez gain, azpimarratzekoa da, baita ere, irakasleok gure ikasleekin batera ikasten dugula, guztion arteko elkarre-kintzan. (B., seigarren mailako tuto -rea).•


e s p e r i e n t z i a k

ka sendo eta iraunkorra eratzea” da. Asmo handiko egitasmo hori “herri-

ko taldeen, eragileen, herritarren eta erakundeen arteko lankidetzatik gara-tuko da”, behetik gora, eta izaera parte-hartzailea eta inklusiboa izango du.

Egitasmo horren esparrua hau-rrentzako aisialdia izanik ere, haurrak,gazteak eta helduak integratu nahi dituIrrien Lagunak Oarsoaldean egitas-moak. Haurrak izango ditu protagonis-ta, eta gainerakoak, aldiz, parte-har -tzaile eta laguntzaile izango dira. Izan ere, beste helburuetako bat belaunal-dien arteko harremana da.

SORguneak ikertegiaMondragon Unibertsitateko Huma-

nitate eta Hezkuntza Zientzien Fakulta-teko (HUHEZI) SORguneak ikertegiakegin du egitasmo horren esparru teori-koa. SORguneak ikertegiak funtsez-kotzat jotzen dituen bost oinarri teori-koak goitik behera betetzen dituelakoIrrien Lagunak Oarsoaldean egitasmo-ak. Hauek dira bost oinarri horiek:

1. Euskaraz bizitzeko nahia birsor -tzeko zeregin garrantzitsua du euskal

Izen hori du Oarsoaldean (Gipuz-koa) Irrien Lagunak Klubak eta Oarso-aldea Garapen Agentziak abian jarriduten egitasmoak. Oarsoaldea bailaraLezok, Oiartzunek, Pasaiak eta Errente-riak osatzen dute.

Egitasmoak “haurrentzako aisia-proiektu hezitzaile, euskaldun, herritareta parte-hartzailea izatea” du xede.Helburu nagusia, berriz, “herri-dinami-

kulturak.2. Euskarazko ekimen askok etekin

ez-material gisa garrantzi handia dute,eta, horregatik, zaindu eta babestu eginbehar dira, baita merkatu-arauetatik ere.

3. Tokian tokiko gizarte-eragileaketa tokian tokiko eragile publikoen in-darrak norabide berean jarriz, herri etaauzoetako kulturgileen- kolektiboen-eta sor tzaileen arteko lotura sustatzeakomeni da.

4. Beharrezkoa da euskarazko kul-tura-produktuen hegemonia eta eredueta gune propioak babestea eta bultza -tzea.

5. Beharrezkoa da transmisioa, sor-mena eta zaletasuna bultzatuko dituz-ten eskualdeak, herriak eta tokian toki-ko ekimenak sustatzea eta taldeen ba-lioespena indartzeko ekintzak antola -tzea, kultura-eragile guztiei begira.

Egitasmoaren ezaugarriakSORguneak ikertegiak lau ezauga-

rri funtzional eman dizkio egitasmoari: 1. Laborategi-izaera: orain arte, egi-

tasmo berri eta bakarra delako, eta herrieta komunitate batzuei berariaz begira-koa delako, izango da laborategia. Izanere, egindako urratsek, hartutako era-bakiek eta konpromisoek hurrengo urratsak bideratuko dituzte. Egitasmo-aren izatea eta diseinua egin ahala ze-haztuko da eta joango da gorputza har -tzen, beraz. Behetik gora, modu hori-zontalean eta zehar-lerroetan garatukoda, gainera.

2. Sexuen arteko berdintasuna: ko-puruaz gain, garrantzitsua da sexuei es-leituko rolek sortzen dituzten funtzio-

IRRIEN LAGUNAK Oarsoaldean

Haurrentzako aisialdi-eskaintza hezitzailea, euskalduna, herritarra etaparte-hartzailea sortzea daabian jarri den egitasmoberriaren xedea.Horretarako, egitasmoanburu-belarri parte hatzera,ekarpenak egitera eta gainerako herritarrei zer dennahi dutena azaltzera bultzatu nahi dituzte hau-rrak, ez baitira ikusle edo kontsumitzaile hutsak. Bidebatez, etorkizuneko herri-eragileak bilatu nahi dituzteeskoletan. Irrien Lagunak Kluba,SORguneak ikertegia etaOarsoaldea Garapen Agentziadira egitasmo handi horrensustatzaileak. Auzolan erraldoi baten hastapenaizango da, Oarsoaldean.


erabaki-guneetan haurrak egongo di-ra, gainerako kideen parean.

Egitasmoa hezitzailea den neu-rrian, kontuan hartzen ditu natura, kul-tura, zientzia, osasuna eta elkartasuna.Guztietan eragiteko xedea du, eta ere-mu horietako guztietako eragileak era-karri eta lanean jarri nahi ditu: herrigin -tzakoak, erakundeetakoak eta udaleta-koak.

Irrien Lagunak Oarsoaldean egi-tasmoan, berebiziko garrantzia du pro-zesuak. Eta bi ardatz zehaztu dira, batezere, horren baitan:

- Zer: antolatzen den horrek zer hiz-kuntza, zer kultura, zer aisia, zer hezi-keta mota, zer balio, zer herrigintza- eredu, zer saretze-maila eta abar elika -tzen dituen.

- Nola: oso kontuan izan beharkodu egiten denaren oinarriak demokra-tikoak, berdintasunezkoak, parte-har -tzaileak eta irekiak diren edo ez. Egin,sortu eta diseinatu ahala, “ekimen ho-rrek balioztatzen joan behar du, nahita-ez”. Hala ere, prozesuaren garrantziakezin du ekarri jomugan lorpenik edo egitasmo zehatzik ez izatea.

Lan-batzordeak abian Eskolara begira ere badago haurrei

entzun nahi dien egitasmo hori. Eskole-tako neska-mutilak herrigintzakoproiek tuetan integratu nahi ditu, gauregungo parte-hartzaile aktibo eginnahi ditu, alegia. HUHEZIko fakultate-an, badute ikasgai bat, JARDUERA SO-ZIOKULTURALAK izenekoa. Ikasgai

namendu desberdi bereiztaileak kon-tuan izatea, bai emakumeen kasuan etabaita haurren kasuan ere. Izan batzor-deetan, lan-taldeetan, agerpenetan,antolakuntzan edo edozein lanetan.

3. Herrien autonomia: egitasmoaherri bakoitzaren araberakoa izangoda, herriaren gogoaren, indarraren, iru-diteriaren, beharren edo funtzioen ara-berakoa, hain zuzen. Ondorioz, bere-zia izango da herri bakoitzean egingodena, “proiektu bera eta komuna izan-da ere”.

4. Eskualdeko koordinazioa: ezin-bestekoa da herrien arteko koordina-zioa, lan-sistemari eta marko orokorra-ren aplikazioari dagokienez. Nork berebidea eginagatik, guztien artean parte-katua izan behar du, eta elkar elikatubehar dute. Guztien artean egindakobide horrek eskualdearen izaera in-dartzeko eta bertan identifikazio- etalan-eremu bat sakontzeko balio deza-ke.

Bestalde, Irrien Lagunak eta he-rrietako kulturgintza ongi ezkon daite-zen, eta herrian herriko batzorde nagu-siak onartu gabeko errepikapenik, or-dezkapenik edota kanpotik ezarritakoekimenik izan ez dadin, egitasmoak hi-ru printzipio bete behar dituela uste duSORguneak ikertegiak. Dagoena ez or-dezkatzean datzan printzipioa da lehe-na; bigarrena, ez dagoena sortzeko au-keraren printzipioa da; eta, azkenik, hi-rugarrenak herrietako bestelako pro-zesuak kontuan hartzea eta, ahal dela,bateragarri edo osagarri egitea du xede.

Haurren parte-hartze erreala,oinarrizko printzipioa

Haurrak ez dira egitasmoaren kon -tsumitzaile hutsak, ezta gonbidatuak ere. Haurren parte-hartzea erreala izan-go da, zintzotasunez onartutakoa. Ho-rren ondorioz, programazio horien di-seinuan, antolaketan, eztabaidan eta

horretan dituzten Oarsoaldeko ikasle-ak egitasmoan lanean jarriko dituzte,praktika moduan. Izan ere, “irakasleakherri-eragile izan behar du”, egitasmoabultzatzen duten kideen iritziz.

Egitasmoak, epe laburrera, herri-batzordeak eta lan-taldeak jarriko dituabian, egitasmo zehatzak diseinatzekoeta gauzatzeko. Era berean, lan-sistemajarraitu eta dinamikoa bideratu nahi du-te. Epe ertainera, berriz, 2012ko iraileaneskualdeko jaieguna antolatzea litzate-ke asmoa. Epe luzera, azkenik, hau-rrentzako urtebeteko programazio kul-tural hezitzaile jarraitua osatu nahi duteherri bakoitzean.

Martxoaren 24an egin zuten lehenurratsa. Egun horretan, Jakintza Truke-rako Topagunea egin zuten herriko eragileek, taldeek, elkarteek, ikastetxe-ek, agintariek, haurrek eta herritarrek;bildu, eta, nork beretik emanez, jakin -tza trukatuz, ekarpenak eginez eta ezta-baidatuz, ekimena zer izan daitekeen irudikatu zuten, egitasmoari gorputzaematen hasteko. Auzolan handi batenlehen pausoa izan zen. Denek elka-rrengandik ikasi nahi dute, euskaraz,auzolan horretan.•

Zergatik hitz egin behardiogu heriotzaz

haurrari? Nola lagunduko digu

haur-literaturak

Heriotzaren gaia ez da atsegina,noski, baina unibertsala da, halabeha-rrezkoa. Batzuei galdera hau sortzenzaie: eta horren garrantzitsua al da gaihori? Denoi gertatuko zaigun zerbait,dudarik gabe, ez da albistea, arrunta da,egunerokoa, ohikoa. Denoi gertatu be-harrekoa bada, orduan, zergatik ezku-tatzen dugu?

Pentsatzen dut heriotza hezkun -tzan ez dela lantzen, edo eskolan herio -tzaz ez dela hitz egiten, besteak beste,askotan geu ez garelako eroso senti -tzen gai hori aipatzerakoan. Beste arra-zoi bat izan daiteke, agian, pentsatzeaheriotzaz hitz egitea haurrarentzat txa-rrerako izan daitekeela, larritu edo na-hastu egingo dugula. Baina, nire iritziz,justu kontrakoa eragingo dugu: bate-tik, haurrak gehiago balioetsiko dudaukana; eta, bestetik, lasaiago sentitu-ko da, buruan zerabilen korapiloa as-katzen lagundu baitiezaiokegu.

Lehen Hezkuntzan, eta batez ereHaur Hezkuntzan, haurrak jakin-minhandikoak direla ikasi dut irakasle izannaizen garaian, beste gauza askoren artean: haurra etengabe prestatzen ariden biziduna dela, eta gauza guztiei bu-ruz jakin nahi duela, desatsegina izan arren.

Garai horretako irakasle-eskar-mentuak erakutsi dit, era berean, esko-lako curriculumak ez diela heltzen “gaideserosoei”. Bitxia da. Inguruneko ikasgaiko curriculumak edo ikaslibu-ruak aztertzen baditugu, ikusiko dugubizitza, garapena, ugalketa, eta abar azaltzen direla, zikloaren aldi guztiak erakusten direla; heriotza, aldiz, ez daaipatu ere egiten.

Heriotza eta beste gai deseroso ba -tzuk sortzen direnean ikastaldean, or-dea, irakasleei baliabideak eta tresnakfalta zaizkie. Niri, behintzat, falta zi -tzaizkidan, eta falta zaizkit oraindik. Ezdugu sekula gai hori jorratu, ez digute azaldu, ez dugu azaldu, ez dakigu nolaesplikatu, ez dugu baliabiderik, eta,gehienetan, ez dakigu heriotzarekinzer egin. Ondorioz, baztertu egiten dugu.

Horri guztiari hau ere gehitu behardiogu: nahiko zabalduta dago heriotza

galdeidazue

?Txabi ARNAL

EHUKO GASTEIZKO IRAKASLE ESKOLAKO IRAKASLEA ETA IDAZLEA



Nahiko zabalduta dagoheriotza ez delagai egokia haurrekin lantzeko.Hortaz, tabuenzakuan ezkutatzen dugu.

?

ez dela gai egokia haurrekin lantzeko,haur bati azaltzeko. Hortaz, sexuare-kin, homosexualitatearekin eta bestehainbat gairekin batera, tabuen zakuanezkutatzen dugu heriotzaren gaia. Etaezkutatze hori familian eta komunika-bideetan ere gertatzen da. Irakasleok eta, oro har, helduok geure buruari gal-detu beharko genioke zergatik ezkuta -tzen dugun era horretara horren natu-rala eta unibertsala den gai bat, denoigertatu behar zaigun gertaera bat.

Heriotzaren gaia tratatzeko era ho-rrek zerikusi handia du, nire ustez, gauregungo bizitzeko moduarekin. Gureherriak txikiagoak zirenean, herrita-rrek parte hartzen zuten hileta bat ger-tatzen zenean; familia eta hildakoa agurtu egiten zuten; familiari lagunduegiten zioten, eta familia babestu egitenzuten. Gaur egun, aldiz, gaixoak ospi-talera eraman, eta, hiltzen direnean,handik tanatoriora eramaten ditugu;ezkutatu egiten ditugu: badirudi gaixo-tasuna eta heriotza ez daudela ongi iku-siak. Ospitalera edo tanatoriora erama-ten ditugunean, haurrengandik urrun-du egiten ditugu. Hortaz, heriotza hel-duoi dagokigun gai bihurtu da. Ohiturabihurtzen ari da kultura hori, eta ez duasko laguntzen heriotza ikusteko eran.

Oso garrantzitsua da haurrekin hitzegitea: baita gai horiez ere. Aurrez au-rre, itzuli-mitzuli ibili gabe, eta haurrakulertuko du, bere neurrian. Beraz, hori-

xe da oinarrizkoena, funtsezkoena:haurrari esatea, eta egia esatea.

Izan ere, askotan, errealitatea gezurbaten atzean gordetzen dugu. Hori osokaltegarria da haurrarentzat, mina bi-koiztu egiten baitiogu. Haurrak absen -tzia nabarituko du, eta, egun batean egia esaten diogunean, gainera, gezu-rra esan geniola konturatuko da, eta gu-reganako konfiantza ezbaian geratukoda.

Ez da erraza, ordea, haurrari maiteduen norbait hil dela esatea. Etxekoekhaurra ezagutu behar dute, jakiteko zer,noiz eta nola esan. Baina abiapuntuahorixe da: esan egin behar zaie, eta le-henbailehen, gainera. Esateko lan ho-rretan, oso kontuan hartzekoak diranorberaren sineskerak. Sinesmendu-nek, akaso, erantzun gehiago, argudiogehiago, izan ditzakete, haurrak eginditzakeen galderetarako. Norberakkontatu behar du heriotza, bere sines-menak kontuan hartuta edo sinesmenaabiapuntu izanik; baina, betiere, zergertatu den kontatu behar zaio haurra-ri. Jokabide horrek asko lagunduko diohaurrari doluan.

Yalom psikiatra juduak umezurzte-gi batean egin zuen ikerketak baieztatuegiten du jokaera horren egokitasuna.Umezurtz batzuei hasieratik esan zi -tzaien han zergatik zeuden; beste ba -tzuei, berriz, beste erantzun bat emanzieten, behin-behinekoa. Ikerketarenondorioak argiak izan ziren: hasieratik

egia jakin zuten haurrek dolua azkar etaongi egin zuten. Gezurra esan zitzaie-nek, aldiz, ezin izan zuten dolua osatu,egia jakin zuten arte. Horren ondorioz,dolu fasea luzatu egin zitzaien, eta minluze eta handia bizi izan zuten. Ikerketahorrek argi adierazten du, beraz, zeinfun tsezkoa den haurrari hasieratik egia esatea.

Horregatik, izugarri poztu nintzenHeriotzaren Pedagogia izeneko ko-rrontearen berri izan nuenean. Hez-kuntza- eta didaktika-arloetan orain ar-te inor gutxi urratzen ausartu den bide-etan barrena gidari lanak egiten ahale-gintzen da korronte hori, hezitzaileei eta helduei begira.

Haurrek galera bat izan duteneanbehar duten laguntzaz, sentimenduaklibreki adierazten uzteaz, hala nahi du-

Erlbrusch, W. (2007). El pato y la muerte

tenean maite duten hori agurtzen uzte-az eta nahi dutenean heriotzaren gaine-an libreki hitz egiteko aukera izateazmintzo dira Heriotzaren Pedagogiandabiltzan pedagogoak. Haien iritziz, era horretan jokatzeak, heriotza desmi-tifikatzeaz gain, heriotza ulertzen la-guntzea dakar, eta txikienei beren mi-nari eta beldurrei era naturalean aurreegiten laguntzea, galera ahalik eta trau-ma gu txienarekin onartzearen alde lanegitea eta pausoak ematea.

Nola azaldu, baina, haurrariheriotza?

Haur bati heriotza kontatzeko, ego-kia izan daiteke liburu bat (ipuin bat, al-bum bat) erabiltzea. Ezin dugu, ordea,guztia liburuaren gain utzi; liburua tres-na bat besterik ez da. Heriotzaren Peda-gogia korronteak heriotza azaltzekohainbat jarduera proposatu ditu. Jar-duera horiek bi multzotan bereizten ditu:

Prebentzio-jarduerak: heriotza gerta-tu aurretik egin beharreko jarduerak di-ra, beste edozein motatako jarduerak egiten diren gisara. Ez da beharrezkoataldean heriotza bat gertatzea –senide-ren batena, edo maskotaren batena–,jarduera horiek egiteko: heriotza trata-tu egin behar delako, landu egin behardelako, egin behar dira.

Jarduera aringarriak: heriotza gerta-tu ondoren egiten direnak dira.

Nire ustez, garrantzitsuagoak diralehenengoak. Askotan, heriotza batgertatu denean bilatzen ditugu tresnakedo jarduerak heriotzaz hitz egiteko, eta, beharbada, une hori ez da apropo-sena haurrarentzat, ez da mementoa,minduta baitago. Horregatik, pentsa -tzen dut heriotza gaitzat duten liburuaketa materialak aurretik landu behar di-rela.

Haurrentzako albumak aztergaiNire asmoa heriotzaren gaiaz ari zi-

ren euskarazko albumak aztertzea zen.Ohartu nintzen, baina, aurkitu nuen al-

bum kopurua ez zela tesirako corpusaosatzeko adinakoa.

Horregatik, era batera edo besteraheriotza jorratzen zuten gaztelaniazko57 album inguratu nituen, liburutegie-tan, German Sanchez Ruperez Funda-zioan eta hainbat aldizkaritako errefe-rentzietan aurkitutakoak.

Albumak aukeratu nituen, HaurHezkuntzan askotan erabiltzen den ge-neroa delako. Albumetan, testuaren etamarrazkien bidez kontatzen dira isto-rioak: biek kontatzen dituzte istorioak,eta bien artean osatzen dituzte.

Albumak aukeratzerakoan erabilinuen beste irizpide bat gaurkotasunada: albumak bizirik egotea nahi nuen,norbaitek eskuratzeko interesa ba-zuen, erraz topatzeko. Horregatik, az-tertutako albumak 1980tik 2008ra bitar-tean argitaratutakoak dira.

Albumak aztertzen hasi aurretik ba-neuzkan hipotesi batzuk. Pentsatzennuen, horrelako gai deseroso bati bu-ruz aritzerakoan, arlo didaktikoari emango zitzaiola lehentasuna: haurrei ipuin-formatuan heriotza nola kontatuizango zutela kontuan.

Nire harridurarako, ordea, liburuhorietan arlo didaktikoak oso pisu txi-kia du. Baziren album batzuk oso di-daktikoak zirenak, baina gutxi, % 10 ereezta: aztertutako 57etatik 5 edo 6 beste-rik ez dira sortu interes didaktikoare-

kin. Gainera, liburu didaktiko horiek,batez ere, lehen hamarkadakoak dira.Joera, beraz, gero eta literarioagoa da;herio tzaz hitz egiten dute, baina natu-raltasunez.

Bestalde, hainbat ikuspegitatiklantzen dute heriotza: motak edo zer-gatiak askotarikoak direlako, hildako-ak desberdinak direlako, eta abar. Hau-rraren ikuspegitik ere heltzen diote he-riotzari, haurrentzako liburuak direla-ko eta, nolabait, irakurlearekiko kon-plizitatea bilatzen dutelako.

Nire beste hipotesi baten arabera,erlijioak pisu handia izango zuen, hala-ber. Ez zen horrela gertatu. Albumetan,bizitza ziklo bat dela azpimarratzen dabatez ere, eta oso gutxitan ematen da azalpen erlijioso bat: ez dira % 10era iristen. Uste dut haurrarentzat egokiadela hori; izan ere, 6 urteko haurrarenpentsamendua ez da batere abstraktua,eta egiazta dezakeena soilik aipatzenzaio album gehienetan, lege fisikoak esaten duena: lege fisiko eta unibertsa-lak esaten du jaio eta hil egiten garela, alegia. Beraz, albumak ikuspegi laikobatetik eginda daude.

Izan nuen beste ezustekoa sexuentrataera izan zen. Nire hipotesiaren ara-bera, sufrituko zuena eta sentimen-duak adieraziko zituena neskatoa, nes-ka, emakumea izango zen. Sexuen tra-taera, ordea, oso orekatua da aztertu di-


Toledo, N. (2006). La Muerte pies ligeros

tudan albumetan; hau da, batez ere do-lua haurrek bizi dute, eta ia neurri bere-an sufritzen dute neskek eta mutilek. Eta oreka hori ez da alde kuantitatiboansoilik agertzen, biek sufritzen eta azale-ratzen baitituzte sentimenduak; are ha-rrigarriagoa da hori, kontuan izaniksentimenduak adieraztea beti emaku-mearen rola izan dela. Are gehiago, he-riotzarekin oso lotuta dagoen senti-mendu bat, beldurra, batez ere mutilekadierazi edo azaleratzen dute. Herio -tzaren aurrean oldartzea, ez konfor-matzea, hori batez ere neskek agertzendute. Aitzitik, laguntzeko zeregin edofuntzioari dagokionez, dolua egiten ariden haurrari laguntzen diona emaku-mea da beti: haurrari gertatutakoa azaltzen diona, haurra babesten duena,eta abar, emakumea da: ama, amama...beti emakumea. Gizonari ez zaio ba-bes- edo laguntza-funtzio hori egitekoaukerarik ematen. Arlo horretan, se-xuen ikuspegitik, beraz, ez da batere orekatua.

Azterketan nabarmen agertu den

beste alde bat albumen ausardia da. Al-bumetan, hiltzen dena batez ere aitonada. Hori bizilegea da, naturala da, bizi -tzan, gehienetan, horrela gertatzen de-lako eta datu demografikoek ere horidiotelako. Haur-literaturak, baina, ezdu ukatzen ama ere hil daitekeela: al-bum batzuetan hala gertatzen da, amada hiltzen dena. Eta hori ausardia han-diz jokatzea da, haurrarentzat ama bai-ta pertsonarik garrantzitsuena. Besteba tzuetan, haurra bera da hiltzen dena.

Bestalde, heriotza bortitzak gerta -tzen dira: gerra agertzen da, adibidez.Ez da ezkutatzen, beraz, heriotza erabortitzean ere gertatzen dela.

Esku artean nuen beste hipotesi bathauxe zen: haur-literatura dela kon-tuan izanik, egileek, askotan, filtro mo-dura animaliak erabiliko zituzten. Izanere, ez da gauza bera heriotza anima-lien bidez kontatzea, edo gizon-ema-kumeen bidez kontatzea. Albumetan,zenbaitetan, animaliak dira hildakoak,baina ez dira % 25era iristen. Beraz, esan genezake heriotza naturaltasunez

erakusten dutela.Albumen azterketak beste alde bat

utzi du argitan: gaur egungo literaturan,oraindik ez da erakusten heriotzarenalde fisikoa; hilotza ez da erakusten, eztestuan eta ezta irudietan ere. Horrekinbatera, denbora iragatearen eta gaixo-tasunaren ondorio fisikoak ere ez diraerakusten.

XXI. mendearen lehen urteetan, bi-koiztu egin da heriotza gai nagusi dutenhaurrentzako lanen kopurua. Alta, he-

Baina haurrakbizitzak aldeilunak eta tristeak badituela jakinbehar du.Haurrak jakin dezan beldurraz, abenturaz,bizitzaren atseginaz.

?


Ramón, E. (2003). No es fácil, pequeña ardilla

Erlbrusch, W. (2007). El pato y la muerte

Voltz, C. (2008). “La caricia de la mariposa”

riotzaren inguruko haur-literatura deidiezaiokegun horretan, hainbat azpi-tabuk hor jarraitzen dute. Zenbait he-riotza-arrazoik ezin aipatuzkoak izatenjarraitzen dute. Heriotza leundu egitenda. Lan horietan, heriotza adinekoei eranaturalean gertatzen zaien gertaera gi-sa aurkezten jarraitzen da, ez zaie gaz-teei ia inoiz gertatzen, gainera. Ez dagobortizkeriarik, ez istripurik, ez gaixota-sun terminalik, eta are gutxiago suizi-diorik.

Doluaren osaera egokiaHaur-literatura ausartaren hariari ti-

raka, J. William Worden psikologiako irakasleak dio dolua ongi osatzeko,haurrak bi behar ase behar dituela: aldebatetik, babestuta edo lagunduta senti-tu behar du, pertsona bat izan behar duondoan, sentitzen duena kontatu ahalizateko; bestalde, haurrak hildakoa agurtzeko aukera izan behar du. Wor-denen ikerketen arabera, haurrak hil-dako lagun maiteari agur esateko auke-ra baldin badu, agur esaten badio, dolufasearen edo aldiaren lehen etapa jadagainditua izango du. Aztertutako al-bum askotan, haurrari aukera ematenzaio hiletan, elizkizunetan eta halako agurretan parte hartzeko, eta haurrakparte hartzen du. Haurra heriotzarahurbiltzeko modu bat da, eta oso inte-resgarria da hori. Beraz, alde horretatikere, haur-literatura ausarta da, haurra errealitate horretara hurbiltzen duela-ko. Ausarta eta egokia, gainera.

Aztertutakoak aztertuta, esangonuke heriotzaren gaiak haur-literatura-ren interesa piztu duela. Pixkanaka, ge-ro eta liburu gehiago argitaratzen dira,heriotzaren gaia jorratzen dutenak. Az-tertutako 57 albumetatik, 31 azken zor -tzi urteotan argitaratutakoak dira. Datuhorretatik ondoriozta daiteke heriotza-ren gaiak baduela interesa literatura-rentzat. Kontua litzateke interes horrenjatorria zein den aztertzea: egoeraren araberakoa den; egilearen ekimenezgertatu den, hau da, sortzeko askatasu-nagatik izan den; edo argitaletxeak,jendarteak eta ikastetxeek eskatu dute-lako gertatu den. Gerta daiteke hez-

kuntzan gai horren inguruan sortutakonolabaiteko moda baten eragina izateaugaltze hori, eta horrek badu arriskua:norbaitek pentsa dezake jada bete delazegoen hutsunea. Datozen urteek era-kutsiko dute hori horrela den ala ez.

Erronka handi bat dugu aurrez au-rre, tabu bihurtu ditugun gai “deseroso”horien gainean hitz egiteko. Datozenurteetan, era naturalean idatzi beharkogenuke, modu naturalean, haien gai-nean. Izan ere, haurrak abentura nahidu, emozioa nahi du, sentitu egin nahidu. Gai horiek agertu egin behar dute literaturan, baina ez soilik deserosoakdirelako, gainerako gai guztien pare agertu behar dutelako baizik: haurrakjakin dezan beldurraz, abenturaz, bizi -tzaren atseginaz... Baina haurrak bizi -tzak alde ilunak eta tristeak ere baditue-la jakin behar du.

Jaiotzeak heriotza du zor esaerazaharrak laburbil dezake, askotan, ez-kutatzen dugun errealitate horren ma-mia: heriotza beti egongo da, ezin duguezer egin; gertatuko zaigu, eta gertatu-ko zaie. Hala ere, haurrekin gai horre-taz hitz egiten badugu eta gaia natural-tasunez ateratzen badugu, zama hori eramaten lagundu egingo diegu, edozama hori arinago eramaten, behintzat.Lan horretan, tresna egokiak izan dai-tezke albumak. Eta hiltzen jarraitukodugu, eta tristea izango da, beti. Baina,norberak horrelako gertaera baten au-rrean egin behar duen dolua egiteko,tresna egokiak eskain diezazkiekegu.

Hainbat titulu aipagarriLehen esan dudanez, album

gehienen balio literarioa oso handiada, eta, horregatik, eta ez soilik jorra -tzen duten gaiarengatik, liburutegie-tan eta ikastegietan egon behar lukete.Hala ere, honako hauek aipatuko ni-tuzke, besteak beste:

-Van Ommen, Sylvia: R egaliz,Kokinos, 2005: balio literario handikoliburua da, eta, gainera, heriotzari bu-ruz hitz egiten du haur batzuen ikus-pegitik, hildakorik egon gabe. 4 urte-tik gorako haurrentzat.

Voltz, Christian: La caricia de lamarip os a, Kalandraka, 2008: hau-rrak aitonari galdetzen dio hil den amonari buruz. Marrazkigileak, colla-gearen bidez, amona agerrarazten du,aitonaren kontakizunak irauten duenbitartean. Proposamen egokia herio -tza aipatzeko, batzuk joan arren gel-ditzen direnak aipatuz. 6 urtetik gora-ko haurrentzat.

SCHÖSSOW, Peter: ¿Cómo esp os ible?: La his tor ia de E lvis , Ló-guez, 2006: album honetan, neska ba-ti txoria hil zaio. Parkean dabiltzan la-gunek lagundu egingo diote minaarin tzen. 6 urtetik gorako haurrentzat.

Voltz, C. (2008). “La caricia de la mariposa”

¿Como es posible?! La historia de Elvis.


Bide eginean jarraitzen dugu zuen

ekarpenekin eta parte-hartze

handiagoarekin aberastu nahi dugularik.

Hik Hasi proiektua irekia

den heinean, interesa duen edonoren

parte-hartzea gustu handiz hartzen dugu.

Jar ezazu zure aletxoa euskal

hezkuntzaren

aldeko ekimen honetan.

berriakekaina

SUA! karta-jolasaberria

Txatxilipurdi elkarteak karta-jolasa argitaratu du.Miren Amurizak kokatu ditu XVII. mendearen hasiera-

ko udazkean Nafarroako mendialdean karta-jolaseko Mari,Inkisidorea, eta herritarra pertsonaiak. Sua! jolasa izateazgain, eztabaidarako, azpijokorako, emoziorako eta abarre-rako balio du. 10 urtetik gorakoentzat moldatuta dago, eta8-24 jokalarirentzako dago egokitua. Txatxilpurdi elkarte-an eta ELKAR dendetan salgai, 10 eurotan.

Informazio gehiago nahi duenak helbide honetara jodezake: kultura@txatx ilipurdi.com

Aisialdia giltza!jardunaldiak Bilbon

“Bakearen bidean eta gatazka egoeretan, aisialdia gil -tza! jardunaldiak antolatu ditu Bizkaiko Urtxintxa Eskolak.Ekainaren 8an eta 9an izango dira Bilborock aretoan. Aldiberean, Arriagan, haur, gazte eta familientzako dinamiza-zioak antolatuko dituzte publiko zabalarentzat. Urtxintxak25 urte bete ditu aurten eta hilabetez hilabete hainbat ekin -tza egin dituzte. Jardunaldiak hezkuntza-formalean eta ez-formalean interesa duen edonorentzat prestatu dira. Izena emateko epea, maiatzaren 21etik ekaina 1 bitartean izangoda. www.urtx intxaes kola.org


BIHE (Bigarren Hezkuntzako Zu-zendarien Elkartea), EHIGE (EuskalHerriko Ikasleen Gurasoen Elkartea) eta SAREAN elkarteek (Lehen Hez-kuntzako zuzendarien elkartea) “Eus-kal Eskola Publikoa haratago” ize-neko dokumentua aurkeztu zutenmaiatzaren 3an Bilbon.

Berrikuntzen aldetik, ikastetxeeta-ko hezkuntza proiektua hobeto garatuahal izateko behar den autonomian ja-rri zutela indarra litzateke adierazga-rriena: arlo guztietako autonomian.

Azaldu zutenez, “Lan-prozesu luzebaten emaitza da dokumentu bizi hau;izan ere, hezkun tza-komunitatearen

Euskal Eskola Publikoa haratago

ekarpenak jaso tzeko asmoa dugu. Eus-kal hezkuntza sistemari buruzko edo-zein eztabaidetan kontuan hartzekodokumentua izatea espero dugu”.

Dokumentuaren helburuak:- Legedian etengabe ematen ohi di-

ren aldaketek, desoreka eta eragin ne-gatiboa egin diote ikastetxeetakoproiektuen jarraipenari. Aldaketa ho-riei aurre egiteko beharrak, eta EuskalHerriko Hezkuntza Sistemaren berezi-tasunek, Euskal Eskola Publikoaren identitate propioa joan dira modela -tzen.

- Azken urteotan ikastetxe publiko-etan egin diren praktika pedagogikoek

hezkuntzaren hobekuntzari egin diz-kioten ekarpenen mamia biltzea eta es-kolei eta gizarteari ondare hori proiek-tatzea.

- Dokumentuarekin ere aitorpenaegin nahi diote gizarteari: “Askotan ja-betzen gara eskola publikoetan egitenden kalitatezko lan duinak ez duela me-rezi duen oihartzun publikorik izaten.Horregatik, dokumentuaren arrazoie-tako bat da gizarteari eskola publikoa-ren errealitatea eta nahiak azaltzea zu-zenean protagonista garenen eskutik.Dokumentua bera ez da nahikoa ikas-tetxe publikoetan egiten den guztia azaltzeko, baina bai sintesi on bat, jadaegiten dena eta egin nahi duguna azal -tzeko”.

- Bestalde, “Dei egiten diegu hirita-rrei eta denon ordezkariak diren ardu-radunei, kalitatezko eta euskaldunaden eskola publikoa berma dezaten,Euskal Herriak duen gizarte-ondare ga-rrantzitsuenetako bat delako. Hez-kuntza Publikoa kohesio soziala, eus-kal gizarte justuagoa eta herri bezala bi-zikidetza iraunkor bat sustatzeko oina-rrizko baliabidea da".

Dokumentu osoa helbide honetan:www.euskaleskolapublikoa.eu

BIHEko Xabier Mendizabal eta Josu Etxaburu eta EHIGEko Lurdes Imaz, Bilbon.

Euskadiko Eskola Kontseiluaren kezka

Kezka handia agertu du EuskadikoEskola Kontseiluak Espainiako Gober-nuko Hezkuntza Ministerioak iragarri-tako neurrien aurrean.

Kaleratu duten prentsa-oharreandiotenez, “ez da adostasunik bilatu Au-tonomia Erkidegoekin, ezta ere Hez-kuntza komunitatearekin”. Kontsei-


luaren iritziz, ordea, neurriek zein ga-rrantzitsuak diren ikusirik, “komeniga-rria zatekeen”.

Hartu dituzten hainbat neurriri egi-ten dio aipamena prentsa-oharrak: ira-kasleen lan-jarduna luzatzea proposa -tzen duenari, irakasle titularra gaixotuzgero ikasleek 10 ikastegun ordezkorik

gabe igarotzea dagokionari, eta ikasge-lako ikasle ratioari buruzkoari, besteakbeste. Azkenik, derrigorreko hezkun -tza ahuldu ordez indartu egin beharkolitzatekeela azaldu du Eskola Kontsei-luak, “ondorengo ikasketak behar adi-nako bermearekin jarraitzeko behar dituzten gaitasunak berdin barneratudi tzaten ikasle guztiek”. Oharrak ja-rraitzen du esten, “irakaskuntzari beretokia eta ospea eman behar zaizkio, ira-kasleen prestakuntza eta langintza egokituz eta epe ertain-luzerako hez-kuntza politikak diseinatuz hezkuntzakomunitate osoa barne hartuko dutenadostasun zabaletan”.

2012ko HIK HASIUdako Topaketak

EHUko 2012ko udaikastaroak

EHUko 2012ko Uda Ikastaroen eskaintza oso zabala da: ikastaroak eta mintegiak, kongresuak, eskolak, jardunaldiprofesionalak, tailerrak... guztira 113. Horietatik 85 gaztela-niaz dira, 18 euskaraz eta 10 ingelesez. Euskaraz eskaini direnikastaroak hauexek dira:

- Gobernantza demokratikoa eta herritarren partaidetzapolitika publikoetan.

- Genero sistemetan sustraituta dagoen indarkeria: begi-rada bat gazteen errealitateari.

- Eskola hobeak denentzat. - Azken aurkikuntza zientifiko-teknologikoak eskolari

begira.- Hezkuntza eleanitza aldaketa metodologikorako tresna. - Bestelako mundu bati begira.- Euskararen erabileraren bilakaera, egoera eta norabi-

dea, datuen argitan.- Auzoak, etxebizitzak eta arkitektura-ondarea biziberri -

tzeko estrategiak.- Herri aldizkarien fenomenoa - 15 urte Interneten komunikatzen: ondo goaz?- Atzerriko unibertsitateetan euskara eta euskal kultura

irakasteko prestakuntza ikastaroa.Horiez gain, 2 Mintegi, 4 Tailer eta Jardunaldi 1 izango

dira.

Uztailaren 3an, 4an eta 5ean izango dira XIII. hik hasi Udako Topaketa Pedagogikoak, Donostian.

Guztira 29 ikastaro eskaini dira. Zenbait ikastaro itxita edo ixtear daude honezkero, baina oraindik ere baduzuebeste hainbatetan izena emateko aukera, kopuru mugatua izanik oraindik bete ez direlako edo partehartzaile mugarikez dutelako. Beraz, horietan izena emateko garaiz zaudehelbide honetan: www.hikhas i.com


Zure helbide elektronikoan Hik Hasiri buruzko azken berriak eta hainbat albiste jaso nahi badituzu, gure buletin elektroni-koan harpidetu besterik ez duzu egin behar. www.hikhasi.com web orrian izena eman, eta etxetik mugitu gabe jasoko duzuHik Hasiren berri!

Gure buletin elektronikoa jaso nahi al duzu?

Datorren hilabeteko eztabaidarako galdera...>>> Hezkuntza egoeraren aurrean, zer proposatuko zenuke?

Hik hasiren web gunean dugun EZTABAIDAGUNEA paperera ekarri dugu. Hilero, web orrian jasoko ditugun iritzienlaburpena izango duzue eta baita hurrengo galdera zein izango den ezagutzeko aukera ere. Hona hemen azkeneztabaidak utzi diguna...

>>> Hik Hasi Euskal Heziketarako Egitasmoak hik hasi aldizkaria kaleratzen du duela 17 urtetik. Orain arte, beraz, hezkuntzaeskolaren arloan jorratu du. Bidean egindako hausnarketaren ondorioz, eskolan egindako lan hezitzaileak etxean egindakoarekinbat joan behar duela ikusi zuen. Horregatik, proposamen hezitzaile berria kaleratu du: Hazi Hezi. Bal al du zentzurik, zure ustez,halako proposamenak?

>Zoragarria iruditu zaitHazi Hezialdizkaria ikastetxean ikusteko aukera izan dut eta zoragarria iruditu zait. Gai asko daude, adin desberdinetakoen -

tzat gainera, eta agian gehiegi du irakurtzeko, baina hilabetekaria ez denez, bada denbora interesa izanez gero udan irakurtzeko.Nire aldetik zorionak egiten ari den lanarengatik. Animo eta eutsi goiari! Luis Mendia

>Zer pentsatua eman ditBai, zer pentsatua eman dit aldizkariak. Alde guztietan ezkortasunari garrantzia ematen ari zaionean halako ekarpena egiteak

zer pentsatua ematen du, bai ala bai. Guraso naizen heinean, zure inguruan zerbait positiboa ikusteak zure odola garbitzen delasentitzen duzu. Egoera txarrean ere, gauza ederrak egin daitezkeela sentitzeak barrua dirdirka jartzen dizu. Halako oparia egitekogaitasuna izateak bihotza handitzen dizu. Bai, segi bide horretatik, pentsalari pentsarazle, edo hobeto esanda, ekimen handiko ekintzaileak! Mirari Goikoetxea

>Behar-beharrezkoa daHazi Hezi irakurri ondoren, ez badut guztia irakurri ere, halako aldizkari baten premia zegoela konturatu naiz. Behar-beha-

rrezkoa da ulertzeko moduan jartzea eta gai bakoitzaren gauzarik inportanteenak jartzea, aldizkarian egiten den bezala. "Umearenloa" eztabaidan ez zela posizionamendurik hartzen pentsatu dut hasieran, baina eztabaida bada, ikuspegi desberdinak jartzea on-gi dago. Hala ere, zer modu den egokiagoa agertuko duzue, ezta? Badakit pentsamendu desberdinak daudela, baina gauza batzukbeti dira beste batzuk baino hobeak. Esker mila egin duzuen aldizkariarengatik, zorte on eta urte askotarako izan dadila... Maite Uranga


argitalpenak

Marko panpinak trapuzko ametsFernando Morillo/ Iban Izagirre

GAUMINIlargi dama, eskuineko begi bat be-

har dut. - Baina baduzu begi bat -ohar-tarazi zion Ilargiak. Markok ez zekien txantxetan ari ote zitzaion. - Bai, bainabegi bakar batez ez dut ondo ikusten! -adierazi zion Markok xuxurla eginez.Marko panpinak trapuzko bihotza du,eta ezker-begia, bihotz-begia. Bainasentitu ezin dituenak sentitzen dituelauste du.•

1512 Nafarroa, in memoriamJuan Luis Landa

EREINGerra... Hamar urte baino gehiagozNafarroa birrindu zuen eta erreinuabehin betirako Gaztelara “atxiki”zuen gerra da eleberriaren oinarria.Egilea, Gaztelako erregeen intereseneta handinahiaren atzaparretanzegoen Nafar erreinuko herriarenlazeria eta zoritxarra erretratatzenahalegindu da irudi ederretan.•

Neure buruaren aldeKoldo ZuazoALBERDANIA

1574an, heriotza ate joka zeukalaigarririk, eta bere bizian leporatuzizkioten salaketa zenbaiti aurreegin nahirik, gertatukoak idatzizjartzea erabaki zuen MartinGaraigordobil otxandioarrak.Gaztetxoa zela, Gasteiza joan zenlanera. Urrun ihes egin zuen,Kapitain bat hil zuelakoan.•

Munduko ipuintxo bat gaueroSilvia Dubovoy AIZKORRI

Zalantzarik gabe, ipuin polit bat entzu-teko unerik egokiena ohera joan aurre-ko unea da. Kontinente bakoitzak,herrialde bakoitzak, baditu bere kultu-ran hainbat ipuin eta alegi. Liburuan,Afrika, Amerika, Asia eta Ozeania etaEuropako batzuk aurkituko dituzu.Istorio horiek gurasoek kontatzea edohaurrek beraiek irakurtzea bizitzarenplazerrik handienetariko bat da.•

Larunbatean BukowskinJohn Andueza

ELKARIrailaren zazpian, Donostiako Bi-

lintx institutuan ikasturte berria hasi da.Urtero legez, tribu ezberdinak nahastu-ko dira bertan: modernoak, frikiak,punkiak, hip-hoperoak eta apatxe ba-kartia.

Nerabe horien unibertso propioanmurgilduko gara. Institutuan norbaitekkamera txiki bat ezkutatuko du neskenaldagelako azken dutxan...•

NikolasTxabi Arnal/ Patxi Gallego

GILTZANikolas mutil afrikarra da ipuineko

protagonista. Duela hilabete batzuk,bere herria utzi zuen, eta gurera etorrizen. Nikolas, altua, atletikoa, eta eba-noa bezain beltza da. Hala ere, ez da igeriketa-txapelduna, heroia baizik,benetako heroia.

Nire ipuin kutunak Tren urdina bil-dumako ipuin berria dugu hauxe. 3 ur-tetik gorakoentzat.•


... nora joangogara?

PILOTARI IKUS GUNEA, pilotakadaz pilotakada eraikitako historiaZein haurrek ez du pilota bat izan eskuartean? Zenbat ote dira pilotalekurik ezduten herriak, herriko txokorik onenean,gainera?Jolasteko edo jokatzeko, pilotalekua etapilota izan dira euskaldunok izan ditugunbitarteko garrantzitsuenetakoak. Zenbatote dakigu, ordea, pilotaz eta pilota-joko-az, euskal kirol horretaz? Eta zenbat,pilotarekin jolasteko tresnez, arauez, ohi-turez? Nork eta noiz asmatu ote zituenpilotarekin aritzeko tresna horiek? Etazenbat ote dakigu pilotak izan dituen etagaur egun dituen jokalariei buruz? Galdera horien eta gehiagoren erantzunaaurki daiteke Senpereko (Lapurdi) PilotariIkus Gunean. Izan ere, hantxe dago Euskal Herrian etaFrantzian dagoen pilotaren museo baka-rra.

Ez da kasualitatea Senpereko he-rriak pilotari museo bat eskaintzea.Senperen, hain zuzen, lau pilota-plaza,bi trinket eta ezkerpareta bat baitaude.Pilotaleku horietako batean arituak di-ra 200 pilotari lizentziadun senperta-rrak; horietako asko munduko txapel-dun izan direnak, gainera.

Pilotariez eta pilotalekuez gain,Senperek badu pilotarekin lotzen duenbeste gertakari bat ere: senpertarra zenJean Dithurbide, Gantxiki, xisterarenasmatzailea.

Gantxikik 13 urte zituen, 1857ko egun batean Donamartia izeneko bere

etxeko gela batean gereziak, ilarrak etaabar biltzeko erabiltzen zuten zumez-ko kapazua hartzea bururatu zitzaione-an. Zer egingo, eta harekin pilotan hasizen. Horra hor lehen xistera: haurrarenirudimenetik ateratako pilotan aritzekotresna.

Donamartia etxeak zutik jarraitzendu Senpereko herrigunetik pare bat ki-lometrora. Hala ere, 2009an Pilotari Ikus Gunea sortu zutenetik, ez dago ha-raino joan beharrik etxe haren barruanzer gertatu zen jakiteko. Izan ere, Sen-pereko herrian bertan dagoen PilotaPlazako turismo-bulegoan bertan, pi-lotaren museoa atondu zuten. Bulego-ko horma batean dago margotuta Do-

namartiako etxe aurrea. Han dagoen atetik sartu, eta zuzenean euskal etxebateko sukaldean sartuko da bisitaria.Han, leihotik bestaldera, pilota-partidabat ikusiko du plaza batean. Berehala,bideo bat agertuko da leiho horretan, irudi zaharrekin.

Horixe da museoak dituen lau are-toetatik lehenengoa, etxeko sukaldea.Gela horretan, Jean Dithurbidek asma-tu zituen xisterak nola egiten diren ikusdaiteke, bertako hormetan. Aretoa pi-lotaren gaineko jakintzari eskaintzenzaio: nola sortu zen, pilotarako tresnaknola egiten diren, eta abar.

Soinuek eta argiek gidatuko dutebisitaria, areto batetik bestera. Ate gai-


i

PILOTARI IKUS GUNEAPilota Plaza, Senpereko turismo-bulegoa64310 SENPERETel.: (33) (O) 5 59 54 11 [email protected]

LEKUASenperen bertan, Pilota Plazaren ondoan dagoen turismo-bulegoan dago

pilotaren museoa.

ORDUTEGIAIrailetik ekainera:As telehenetik os tiralera:9:00etatik 11:30era14:00etatik 17:00etara

Larunbatetan:9:30etik 11:30era

Uztailetik abuztura:As telehenetik larunbatera:9:30etik 11:30era14:00etatik 18:00etara

Igande eta jaiegunetan:9:30etik 11:30era.BISITAKBisita gidatuak eskaintzen dituzte, euskaraz, gaztelaniaz eta frantsesez, 8 urte-

tik gorako haurrentzat. Bisita horietan parte hartzeko, izena eman behar da aurrez;eta taldeak, gutxienez, 20 lagunekoa izan behar du.

Bisitak 45 minututik ordubetera iraungo du.

SARRERABanakoentzat Taldeentzat

Helduak: 5 euro 2,50 euroHaurrak: 2,50 euro 2 euro

12 ur tetik beherakoentzat s arrera doan.

nean argiak pizten direnean, bigarrenaretora joateko tenorea izango da. Bat-batean, trinket bateko pasabide ilunbatean murgilduko da bisitaria, pilota-riek egiten duten bide bera eginez, pilo-takaden soinua lagun duela. Bidean to-patuko dituen telebistetan eta bideo-pantaila handi batean, aukera ederra izango du hainbat partida eta pilotarenberezitasunak ikusteko.

Azkenik, laugarren aretoan, oroi-menaren eta ondarearen gelako argibi-de-tauletan, pilotaren inguruko hain-bat objektu ikusi eta ezagutu ahal izan-go ditu, erakusketa baten bidez. Han-dik pilotalekura irtengo da zuzeneanbisitaria: ikasitakoak praktikan jartze-ko aukera bikaina! •


atzeko atetik

*

Txotxekin eraikitako mundu berriak

Urretxuko Lourdesko Ama ikastolaizan zen nire aurreneko eskola, duelaberrogei urte pasatxo. Eta garaiak kon-tuan hartuta, esatea daukat eskola be-rritzaile batean ibilitakoa naizela: eus-karaz eginiko testu-liburuak izan geni-tuen; euskal literatura ezagutu eta ber -tsotan trebatu ginen; gure historia etakulturaren berri jaso genuen; EuskalHerriko mapa fisikoa eta politikoa ma-rrazten genuen ia egunero –nik neukEuskal Herria urez inguratutako uhar-tea bat zela irudikatzeraino–; euskalkantagintzaren errepertorio osoa ikasigenuen; ordura arte mutilentzat baka-rrik ziren kiroletan zaildu ginen nes-kak; elastiko zuri-berde-gorria estrei-natu genuen; antzerkia egin genuen;

Antxiñe MENDIZABAL ARANBURUEDITOREA ETA IDAZLEA

Tigre helikopteroak erosteko 1.353 milioi euro jarriko ditu Espainiako Gobernuak; hez-

kuntza arloan egin nahi dituen murrizketen ia erdia da hori.

Talde antimilitaristak

dantza talde bat eta abesbatza bat osatugenituen, euskaraz alfabetatu ginen…Heziketa guztiz berria eta berritzailea,zalantzarik gabe.

Lastima, ez gara sexu-heziketa jasozuten belaunaldikoak izan!

Atzera begira, ordea, eskola garai-ko oroitzapen bat daukat batez ere nikgogoan: hiruzpalau urte nituenekoa izango da, ume tropa handi bat, ni tarte-an, lurrean eserita denbora luzean txo -txekin jolasten ginen. Orduan, orainbezala, txotxekin letrak osatzen saia -tzen nintzen ni. Beste batzuek ka-mioiak eraikiko zituzten, edo etxeak, edo espazio-ontziak; baten batek izan-go zuen ilaran jarri eta txotxak zenba -tzeko joera; leihotik begira denbora-pasa egongo zenik ez zen faltako, edoaldamenekoa zirikatzen, eta baita ba-loiari ostiko batzuk emateko kalera irte-teko amorratzen ere. Guztiok genuenlekua gela hartan.

Urteak ez dira alferrik igaro, eta txotxa-saio haiek hasi dira beren frui-tuak ematen; gaur egun, letrak osatzeazgain, ipuinak idazteko gauza ere ba-naiz.

Gure seme-alabak Urretxu-Zuma-rragako ikastolara joaten dira gaur egun, ni ibilitako eraikin berera, futbol-zelai berean jostatzen dira, eta eurenandereño batzuk nireak izandakoakdira. Eta nik ez diot eskola berritzailebati uko egin.

Horregatik pentsatzen dut edozeinheziketa lanarekin batera, haurrari haz-ten lagunduko dion eskola lehenetsibehar dugula. Hazteak geure buruaz eta munduaz dugun irudia gorpuztea,forma ematea, eraikitzea eskatzen du.Sormen ariketa horretan trebatzekohaurrak garatu beharko ditu baliabi -deak, gaitasunak eta konpetentziak.Baina, gainera, ezinbestean landu be-harko du irudimena.

Irudimena gure errealitatetik abia-tuta, mundu berriak sortzeko gaitasunadela dio hiztegiak. Eta nik esango nukegure mundua birsortzeko premia han-dia dugula.

Hori dela eta, ikastolak, akaso, be-rraztertu beharko luke adin guztietakoikasleak lurrean eserita jarri, eta irudi-menari bide emanez, txotxekin josta -tzeko denbora hartzea.

44 • hik hasi • 111. zenbakia. 2006ko urria

ELKARRIZKETA: MIKEL OLANO • ESPERIENTZIA: LITERATURA .... hik hasi.… · ELKARRIZKETA: MIKEL...

Documents

Transcript of ELKARRIZKETA: MIKEL OLANO • ESPERIENTZIA: LITERATURA .... hik hasi.… · ELKARRIZKETA: MIKEL...