ELIKADURAREKIN ETA DIETAREKIN

ERLAZIONATUTAKO GAIXOTASUNAK

DBH 32015/2016 IKASTURTEA

OBESITATEA-Obesitatea, gizentasuna edo loditasuna giza gorputzean gantz gehiegi metatzearen gaixotasuna da.Hilkortasun-tasa gehitzearekin lotzen da. Pertsona obesoetan hainbat gaixotasun askoz ere usuagoak dira, eta bestalde barizeak eta herniak arazo gehiago planteatzen dituzte obesoengan, pisu normala duten pertsonengan baino.

-Pertsona bat obeso izatera nola iristen den azaltzea ez da zaila: behar baino gehiago jaten duelako gizentzen da.

-Gorputza gantz-gehiegikeria hori gastatzera behartzera (kaloria gutxiko dieta gomendatuz eta ariketa fisiko egokiak eginez).

Metodorik seguruena honakoa da: ahoratzen den janariaren kantitatea murriztea, jan-neurri orekatua eginez, bizia mantentzeko behar diren elikagaiak beti ere gordez hala ere.

Askotan argaltzeko botikak ere agintzen ditu medikuak. Garai batean anfetaminak asko erabiltzen ziren (apetitua jaisten baitute), baina gaur egun herrialde askotan erretiratu egin dituzte adikzioa berehala sortzen dutelako.

- https://eu.wikipedia.org/wiki/Obesitate

GINGIBITISA-Gingibitisa hortzoiaren hantura da.

- Normalean,hortzean edo eta hotzoian geratzen diren janari hondakinegatik edo bakterioek eratzen duten xafla batengatik sortzen da. “Muelas del juicio” deituriko hortzen hazkuntzarengandik ere sortu daiteke arazoa.

- Honen ondorioz, hortzoiak gorritu eta erraz hasten direla odoletan; hau da arazo honen ezaugarri nagusia.

- Gingibitis kronikoa garbitasun egoki baten bidez senda daiteke baina bada beste gingibitis-mota bat, larriagoa, zauriak sortzen dituena eta hortzoietan kalte larriak eragiten dituena. Azken hau sendatzeko, hortz klinikara joan eta bertan tratatu beharra dago.

http://klinikabaiona.com/eusk/hortzetako-arazoak-arruntak/https://eu.wikipedia.org/wiki/Gingibitishttps://es.wikipedia.org/wiki/Gingivitis

TXANTXARRA● Ehun gogorren suntsipena da eta txantxarra gehiago handitzen bada dentina erasotu eta

hortz-mamira heltzen da.

● Janarien hondarrek errazten dute azido laktikoa sortzen duten bakterioen hazkuntza eta edari eta jakiek dituzten azukre eta azidoekin erlazionatu ohi izatenda

● Txantxarraren kontra eraginkorrak diren substantziak badira, xilitola, kolutorio antimikrobiarrak eta fluorra, esate baterako. Baina onena, denetan eraginkorrena, norberaren listua da. Noski, hortzak ongi eta maiz garbitzeak ere laguntzen du. Edo, hobeto esanda, ongi eskuilatzeak. Izan ere, hortzetako pasta ez da uste bezain beharrezkoa.

https://eu.wikipedia.org/wiki/Txantxarhttp://zientzia.eus/artikuluak/txantxarraren-aurka-onena-listua/

SALMONELOSIA

Salmonelosia enteritis bat da, hots, hesteetako patologia bat, eta ur eta janari kutsatuen bidez transmititzen da (oilaskoa, arrautza eta esnekiak izanik janaririk arriskutsuenak).

Eragile patogenoa dosi handitan irentsi ondoren heste meharreko mukosan atxikitzen da.Bakterioak bere zelula horman duen endotoxinak hesteetako zelulak kaltetzen ditu, sabeleko mina eta beherakoak eraginez.

ITURRIA:https://eu.wikipedia.org/wiki/Salmonelosi

Anorexia● Anorexiaren ezaugarriak gorputz-itxuraz gehiegi kezkatuta

egotea eta argaltzen gogo gehiegi ipintzea dira. ● Kausa orokorrena pisua irabaztea da, jendeak pisua

irabaztea beldurra dio, hauek dira kausa normalenean.

● Osasun zentroan Onarpen beharrezkoa da:○ Malnutrizioa oso larriak eta bizi-seinaleak aldaketak ez

da.○ Noiz familia harremanak eutsiezinak dira, eta hobe da

gaixoaren isolatu.● Anbulatorioan tratamendua eraginkorra denean da:

○ Goiz detektatu da.○ Ez pasarte bulimia eta oka eta han familia

lankidetzarekin duen konpromisoa da.

Bibliografia: http://www.dmedicina.com/enfermedades/psiquiatricas/anorexia.html http://dietas.about.com/od/Dieta/a/por-Que-Se-Produce-La-Anorexia.htm

6-BULIMIABulimia jate nahaste bat da, aseezineko janaldi handiak egin eta ondoren errua, depresioa eta lotsa eragiten dituena. Gaixotasun hau 19 urte inguruan ematen da. Gaixoak, gatazkatsuak, oldartsuak eta intoleranteak izaten dira, presio sozialen, etxeko lanen eta ... aurrean.Pertsona hauek, ezin dituzte jatera behartzen dituzten inpultsoak kontrolatu, baina errudun sentitzearen eta lotsaren ondorioz oka egitera edo laxanteak hartzera behartzen dituzte edo baita ez jatera ere. Bulimikoek astean hamabost aldiz edukitzen dituzte betekadak eta okaldiak.

Beharrezkoa da, diziplina anitzeko hurbilketa bat erabili bulimia gaixoek aurkezten dituzten konplikazio fisiko eta psikologiko guztiak estaltzeko. Tratamenduaren helburua pertsonaren autoestimua eta auto-onarpena hobetzeko, oreka emozionala berreskuratzeko eta bizimodu osasuntsua bat hartzeko da.

Azken hamarkadetan nahaste horretarako estrategia terapeutiko ugari garatu dute. Gehienetan aplika terapiak artean, besteak beste, banakako psikoterapia, taldea edo familia, autolaguntza-taldeak, eta tratamendu farmakologikoa.

Gaixotasun honen ondorio larriena heriotza da baina hala ere tratamendu luze batekin sendatzera iritsi daiteke.https://eu.wikipedia.org/wiki/Bulimiahttp://www.webconsultas.com/bulimia/tratamiento-de-la-bulimia-281

Kolesterola Arazo Kardiobaskularrak

Animali-jatorriko produktuek soilik ematen digute kolesterol osagarri hori edo “dietatik datorrena”. Haragiari, hegaztiei, moluskuei, gaztari, esne-gainari, gurina eta arrautza-gorringoei buruz ari gara.

ARTERIETAN DEPOSITATU EGITEN DA, ODOLAREN PASOA ATZERATU ETA ZAILDU, ATEROSKLEROSIA SORTUZ ETA INFARTOAK ETA ABARRAK ERAGIN DITZAKE.ELIKADURA ZAINDU BEHAR DA HAU GERTA EZ DADIN.

TOXIKAZIOAtoxikazioa kutsatutako elikagai solido edo likidoak hartzean agertzen den gaixotasuna da. Elikagaiak kutsatzen dituzten ohiko eragileak bakterioak, birusak, onddoak eta bizkarroi txikiak dira, edo haien

toxinak. Kategoria berean ere sartzen dira hainbat perretxikok sortutako pozoitzeak edota substantzia kimiko kaltegarriez kutsatutako elikagaiak Kasu ia gehienetan gaitzaren transmisioa gorotz-aho bidetik burutzen da. Gaitz hauen ohiko sintomak digestiboak dira beste sintoma klinikoak ere ager daitezke,

mikrobio edo eragile patogenoaren arabera.❏ Elikagai kutsatu batean hainbat mikrobio patogeno egon daitezke, gaitz desberdinen eragileak.

Gaitzaren sintomatologia mikrobio eragilearen menpe dago, baina orokorrean sintoma nagusiak digestiboak dira: goragaleak, beherakoak, gorakoak, sabeleko mina, nekea eta ia beti sukarra.

ANEMIA● Anemia dagoenean odolak oxigenoa garraiatzeko duen gaitasuna murriztuta dago eta

ondorioz gorputzeko ehunek eta organoek ohi baino oxigeno gutxiago jasotzen dute.

● Hilekoaren gaitik, zaurien gaitik, hemolisiaren abiadura oso bizkorra duzunean, odolaren ekoizpena kaltetuta eta murriztuta dagoenenean, burdin (Fe) gabeziaren ondorioz sortutakoa…

● Batzutan anemia beste gaitzaren sintoma baita, eta gaitz honen asaldurak tratatuz anemia bera sendatzen da. Odoljario bortitzaren ondorioz denean, odol-transfusioak behar dira. Burdin gabeziaren ondorioz denean, burdin osagarria hartu.

● https://eu.wikipedia.org/wiki/Anemia

10-Hipertentsio arterialaTentsio arteriala igotzen denean gertatzen da, edo balore normale-tik gora duzunean, Bi eratakoak daude:

- Lehen kasua, arruntena izan ohi dena (kasuen %90-95), etiologia ez ezagunekoa da, hau da, ez dira arrazoiak ezagutzen eta genetikoa dela onartzen da. - Bestea aldiz, gaixotasun endokrino, baskular, giltzurrunekoek edo zenbait sendagaik eragindakoa da.

Hipertentsio zailesteko edo kentzeko honako hauek baztertu behar dira, gatzaren gehiegizko kontsumoa, bizimodu sedentarioa edo geldikorra, estresa, tabakismoa, alkoholismoa eta loditasuna. Hipertentsioa zendatzekohainbat tratamendu daude: Angiotentsina, Diuretikoak...

https://eu.wikipedia.org/wiki/Hipertentsio#Sailkapena

HALITOSIAHalitosia ahotik datorren usain txarra da, sudurretik nahiz ahotik kanporatzen den airean gai sulfuratuen proportzioak gora egiten duenean agertzen da.

Gaixotasun hau sendatzeko hainbat modu dituzu:

Dietako proteinen kopurua murriztea

Jatorduen arteko tarteak gutxitzea

Usain fuerteko janaririk ez ahoratu eta ur asko edan

Kafea, tabakoa eta alkohola utzi.

Ahoko higiene egokia mantendu (horretarako hortzak, haginak eta mihia ondo garbitu)

Hortzetako haria ere erabili

Eragile antibakterianoak dituzten ore eta kolutorioak ere erabili

https://eu.wikipedia.org/wiki/Halitosihttp://elclavo.com/wp-content/uploads/2015/01/halitosis.jpg

BIHOTZ ERREAKardiaseko esfinterra behar bezala ixten ez denean, urdaileko azidoak gorantz ateratzen dira, hestegorrira eta hemen babes mukosarik ez dagoenez, paretak kaltetu egiten dira eta bihotz errea sortu.

Janaria urdailean sartzen denean, hestegorriaren bukaeran dauden muskulu batzuek (beheko hestegorri-esfinterrak) itxi egiten dute urdailaren eta hestegorriaren arteko lotunea. Ondo ixten ez bada, urdaileko edukia hestegorrira itzul daiteke (errefluxua), hestegorria narrita dezake, eta bihotzerrea eta beste sintoma batzuk eragin ditzake.

Arrisku-faktoreen artean, hauek nabarmentzen dira: haurdunaldia, zenbait elikagai (txokolatea, janari minak, koipeak, espeziak…), alkohola eta medikamentu batzuk.

TRATAMENDUA:Maalox, Mylanta, Gelusil, Rolaids y Tums medikamentoak lasaitu egin al dute

SISTOMAK: Azidotasuna bularrean

http://pirosis.info/sintomas/

https://es.wikipedia.org/wiki/Pirosis

CROHN GAIXOTASUNA-Jatorri ezezaguneko digestio-aparatuko hantura kronikoa eragiten du,

agerraldi eta gutxiagotzeak tartekatuz.

-Faktore ezezagun bat edo batzuek (mikrobio, antigeno, dietako

osagaiak) zelula immunitarioak aktibatzen dituzte, hauek zitozina eta

hantura bitartekariak askatuz.

-Beherakoa da sintomarik ohikoena. Bestela, tenesmoa, tripako mina eta

sukarra sarriago pairatzen dute Ultzeradun kolitisaren gaixoek, ordea,

ondesteko odoljarioa maizago edukitzen dute.

-Gaixotasuna arina denean beherakoaren kontrako sendagaiekin nahikoa da (difenoxilatoa, atropina eta loperamida). Kasu larrienetan aldiz baraua, zain-barnetiko kortikoideak, hidratazioa eta transfusioak beharrezkoak dira.https://eu.wikipedia.org/wiki/Hesteetako_hanturazko_gaixotasun

14.KOLON ESPASTIKOAHeste suminkorraren sindromea esaten zaio heste meharreko nahiz heste lodiko mugimenduen gehitze espontaneo eta anormalari.

Trastorno "funtzional onairea" da, izan ere hesteetako higikortasuna (heste lodiko nahiz heste meharreko mugimenduak) nahasten den arren, ez baita heste-egituretan inolako alteraziorik ikusten. Horregatik ez da ongi ezagutzen sindromearen arrazoia. Argi dagoen gauza bakarra da hesteetako muskuluen funtzioan jarduera ez dela normala, eta horrek nahigabeko mugimenduen alterazioa dakarrela.

Tratamenduaren helburua sintomak arintzea da, heste suminkorraren sindromea ez baita sendatzen. Jan-neurrian aldaketak egitea lagungarri izan daiteke zenbait pazienterentzat, baina ez dago guztiei ondo doakien dieta jakin bat. Zuntz askoko dieta, ariketa fisiko erregularra eta estres emozionala gutxitzeko bestelako neurriak hartzea dira neurririk praktikoenak, eta zenbait kasutan espasmoen kontrako botikak erabili beharko dira. Urdail-hesteetako estimulatzaileak baztertzea (kafeina duten edariak, esaterako) mesedegarria izango da.

http://www.ikasbil.net/web/ikasbil/dokutekako-fitxa?p_p_id=56_INSTANCE_fLB1&p_p_lifecycle=0&p_p_state=normal&p_p_mode=view&p_p_col_id=column-1&p_p_col_count=1&groupId=10138&articleId=468382

ULTZERA

Ultzera zauri txiki bat besterik ez da; esofago edo hestegorrian, urdailean edo heste-meharraren goiko zatian, jariatutako urin

gastrikoek ehunak edo ehun horietako geruzak “liseritu” egin bai dituzte, mina eta bestelako sintoma desatseginak sortaraziz. Sortzen

duen sintoma nagusia mina da; urdail-ahoan nabaritzen da min bizi hori eta pixkana-pixkana baretzen joaten da

Bazila antibiotikoekin eta ainepazolarekin (LOSEC) desagertarazten badugu, berriz, ultzerak berritzeko aukera ia deuseztatzen da.

Iturriak: http://zientzia.eus/artikuluak/ultzera/

KOLONEN MINBIZIA ZER DA ?

Heste-polipo batetik hestearen paretan sortzen den gaixotasuna da.

ZER ONDORIO DITU?

-Ustezko arrazoirik gabe,

uzkiko odolustea.

-Sabeleko min latza.

-Bulto bat sabelean.

BAINA...

PREBENITU DAITEKE?

BAI:

ARIKETA FISIKOA EGINEZ

BERDURAK ETA FRUTAK HARTUZ

PROZESUA

HEMORROIDEAKZer da?

Hemorroidea uzkiaren kanpoaldeko zainen hantura da; mina, erredura, hazkura eta odoljarioa ditu ezaugarritzat.

Nola sotzen dira edo zergatik?Hemorroidearen eragileak dira, besteak beste, idorreria, denbora luzean eserita egotea, jan-edate ugariak egitea, hipertentsioa, etab;

Nola sendatzen da?Zenbait sendagairen eta jan neurri egokiren bidez, eta minbera dagoen aldea garbi zainduz, arindu daiteke hemorroideak sortzen duen kaltea, eta, gainera, hemorroideak handi ez daitezen laguntzen du, baina kirurgia da hemorroidea behin betiko kentzeko biderik hoberena.

https://eu.wikipedia.org/wiki/Hemorroide

18-Miokardio infartua Bihotzaren muskulua den miokardioaren kalte larria da, arteria koronarioetan gertatutako buxadura baten ondorioz gertatzen dena, horrela bihotzera odola ez da ondo iristen eta arazoak larriagoak dira arteriaren itxiera guztizkoa bada.

Diagnostikora heltzeko, hasierako momentuan, nahikoa da anamnesian, EKGn eta proba analitikoetan antzemandako zantzuak. Hortik, beti ere, infartuaren zabalkuntza eta larritasuna aztertzeko, bai eta tratamendu egokiena erabakitzeko ere, koronariografia egin behar da.

TRATAMENDUA

Antiagregatzaileak: Aspirina, Klopidogrel.

Nitratok: Nitroglizerina ZB, mihipeko nitratoak edo txaplatetan.

Angioplastia (AKTA).

Zubi koronarioak.https://eu.wikipedia.org/wiki/Miokardio_infartu_akutu

19.ESKORBUTOA ETA ABITAMINOSIAKEskorbutoa C bitaminaren eskasiak eragindako gaixotasuna da.

C bitaminaren gabeziak hauskortasun kapilar handia eragiten du, hau beharrezkoa baita azido hialuronikoaren sintesirako. Eskorbutoaren eraginez larruazalean orbainak, hortz-oi esponjotsuak eta mintz mukosoetan odoljarioak agertzen dira. Gaixotasunak aurrera egin ahala, zauriak zornetu eta hortzak erori egiten dira.

Sendatzeko, C bitaminako dosiak hartu behar dira; 100 mg hirutik bost alditara egunean eta C bitamina duten janari gehiago jan.

https://eu.wikipedia.org/wiki/Eskorbuto

GASTROINTERITISA

Gastroenteritisa heste meharraren eta urdailaren aldibereko hantura da. Gai pozoitsuak hartzearen,

elikagaiak behar bezala ez mastekatzearen, edari alkoholdunak edo oso hotzak edatearen, edo

kutsaduraren baten ondorio izaten da.

Goragalea eta beherakoa eragiten ditu; gorputzak ura galtzen duenez, oso arriskutsua izan daiteke.

Tratamendua:

Hidratazioa

Elikatu

Antiemetikoak

Antiespasmodikoak

https://es.wikipedia.org/wiki/Gastroenteritis

ZELIAKIAGaixotasun zeliakoa gaixotasun autoimmune bat da. Gaixotasunak inflamazioak sortzen ditu heste meharrean ZENBAIT LEKALEK DUTEN PROTEINA BATENGATIK: GLUTENA.

HAU JATEAK PROZESU AUTOINMUNEAK, BEHERAKOA, IDORRERIA, HAZKUNTZAREN ATZERAPENA... ERAGIN DITZAKE.

DIETA ZUZEN BAT ERAMAN BEHAR DA, GLUTENIK GABEKOA. GAUR EGUN PRODUKTU ASKO MERKATURATU DIRA GLUTENIK GABEKOAK.

22- LAKTOSARI ALERGIA Laktosa esnearen osagai garrantzitsuenetariko bat da, modu natural batean ugatzean sortzen dena. Laktosa, berez, disakaridoa da, ondoren hesteetan hidrolizatzean bi monosakaridotan bihurtzen da, glukosa eta galaktosan, hain zuzen ere. Hidrolisi hori entzima baten bitartez egiten da, laktasa (hesteetako bazter batean aurkitzen da) izeneko entzimaren bitartez.

Intolerantzia honen arazo nagusia, laktasaren ekoizpena oso txikia denez, hesteetako “MIKROILEETAN, horietan gaitza sortzen da. Kasu hauetan, laktosa gorputzean sartu ondoren, 30 minutu edo2 ordu geroago, honako sintoma hauek azaleratzen ohi dira:

Beherakoa, hantura, sabeleko mina.

Laktosarekiko intolerantzia bi motakoa da:

Lehen mailako intolerantzia:

Bigarren mailako intolerantzia: hesteetako patologia batzuen ondorioz sortutakoa.

ZIRROSI ALKOHOLIKOAAlkoholismoaren ondorioz sortzen da, gibelean eta bere funtzionamenduan kalteak sortuz. Urte askotan gehiegi edateagatik sortzen da. Alkoholaren gehiegizko kontsumoa egunero edo astean egun batzuetan izan daiteke. Gainera, edozein motatako alkoholak eragin dezake gaixotasun hau gibelean inflamazioa eraginez. Gaixotasun hau edukitzeko probabilitatea, alkohol kopuruaren arabera doa eta zenbat denbora zoazen kontsumitzen. Hortaz aparte, hainbat sintoma ere eduki dezake adibidez, digestioan, azalean edota nerbio sisteman edo burmuinean.

Gaixotasun honi aurre egiteko lehenik eta behin alkohola edateari utzi beharko duzu eta gaixotasuna baldin badaukazu, beste gibel bat beharko zenuke hau da, organo transplantea.

https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/spanish/ency/article/000281.htm