Elikadura-sistemak -...

84
gure osasunean eta planetan dituzten ondorioak Elikadura burujabetzan oinarritutako proiektu bidezko lana. 3. DBHrako curriculum-exenplifikazioa Elikadura-sistemak:

Transcript of Elikadura-sistemak -...

Page 1: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

gure osasunean eta planetan dituzten ondorioakElikadura burujabetzanoinarritutako proiektu bidezko lana. 3. DBHrako curriculum-exenplifikazioa

Elikadura-sistemak:

Page 2: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

Diseinua eta ilustrazioa: Laura Fernández BlancoInprimaketa: GráficasUncillaItzultzailea: Iñigo GallastegiISBN: 978-84-16257-42-3Lege-gordailua: BI-859-2019

Financia:

Aitortu-EzKomertziala-LanEratorririkGabe4.0EspainiaLanhonekCreativeCommonslizentziadu.Baimendutadagolanhaukopiatzea,banatzeaetapublikokikomunikatzeaegileaaitortzenbadaetahelburukomertzialekinerabiltzenezbada.Ezindalanhaualdatu,eraldatuedolanhonetatikbestebateratorri.Lizentziaosoa:https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.eu

ArgitalpenhonekGarapenerakoNazioartekoLankidetzakoEspainiakoAgentziaren(AECID)diru-laguntzaizandu.ArgitalpenarenedukiaHegoaInstitutuarenetaVSF-JusticiaAlimentariaelkartearenerantzukizunosoadaetaezduzertanAECIDreniritziaadierazi.

Argitaratzaileak:

CalleFloridablanca66-72,local508015BartzelonaTel.•934237031•[email protected] www.vsf.org.es•www.alimentacción.net

ZubiriaEtxea.UPV/EHUAvda.LehendakariAgirre,81•48015BilboTel.946017091•Fax:[email protected]

ArabakoCampusekoLiburutegia.UPV/EHUNievesCano,33•01006GasteizTel.•Fax:945014287 [email protected]

Elikadura-sistemak: gure osasunean eta planetan dituzten ondorioak.

Elikaduraburujabetzanoinarritutakoproiektubidezkolana.3.DBHrakocurriculum-exenplifikazioa.

Argitalpen honen edozein atal inprimatu nahi baduzu PDFa eskuragarri duzu helbide honetan: https://www.alimentaccion.net/es/recursos/elikadura-sistemak-gure-osasunean-eta-planetan-dituzten-ondorioak-elikadura-burujabetzan

Page 3: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

ESKERONAK

Argitalpen hau Alimentacción,programarenparteda.Programahorrenmarkoan egindako lan guztiak honako hauek osatutako KomisioPedagogiko baten laguntza eta ikuskapena izan du: Carlos Puerta

(BerritzeguneZentralekozientziaaholkularia,Euskadi);AliciaGarcía(Genero-BerdintasunaholkulariaetaDesazkundekokidea,Euskadi);JordiMenéndez(VSF-JusticiaAlimentariakokidea,Madril);ClaraGarcía-Pleyán(pedagogianeta feminismoanespezializatutako aholkularia, Catalunya);Alicia LópezdeMunain (EHNE-Bizkaia sindikatuko hezkuntza teknikaria, Euskadi) JuanjoCelorio(unibertsitateirakaslejubilatuaetaHEGOAinstitutukokidea,Euskadi);Amaia del Río (HEGOA institutuko Hezkuntza teknikaria eta feminismoanaditua,Euskadi).

Era berean, dokumentu honek Ingurugela-Ceidako (Eusko Jaurlaritzareningurumen-hezkuntza zerbitzua) pedagogia aholkulariak diren Joseba MartínezenetaJoseIgnacioGuzmánenekarpenakizanditu.Horiekhasierakozirriborroaereberrikusizuten.Horrexegatik,haieniradokizunguztiakeskertunahidizkiegu.

Azkenik,eskerrakemandieguVSF-JusticiaAlimentariaGlobalerakundearenAlimentacción programaren koordinazio taldeko kideei -Antoni Camps,Illes Balears; Mª Lidón Martrat, Catalunya; Patricia Gómez, Euskadi; eta CristinaVicente-Almazán eta AnnaMuñoz, País Valenciá). Izan ere, horiekdokumentua osatzen lagundu digute, lehenengo zirriborroari ekarpenakeginez eta lurralde desberdinetako Bigarren Hezkuntzako irakasleekinegiaztapenakeginez.

Page 4: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

4

AURKIBIDEA

Koadroen aurkibidea ...................................................................................................................6

Irudien aurkibidea .........................................................................................................................7

Aurkezpena ......................................................................................................................................8

Helburu orokorra ........................................................................................................................10

Curriculumaren zehaztapena ...............................................................................................10

Zehar-konpetentziak/-elementuak...............................................................................12

Oinarrizkodiziplinabarnekokonpetentziak..............................................................13

Etapakohelburuak.3.DBH-koedukienikasgaikakoetaautonomia-ekidegokakozehaztapenarekinbatetortzea...............................16

Euskadi...............................................................................................................................16

Illes Balears.....................................................................................................................19

Catalunya........................................................................................................................22

Comunitat valenciana..............................................................................................24

Edukimultzoenetaebaluazio-irizpideenzehaztapena ikasgaikaetaautonomia-erkidegoka.3.DBH......................................................... 27

Gai-proposamena ......................................................................................................................30

Metodologia ..................................................................................................................................34

Page 5: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

5

Proposamenaren garapena ...................................................................................................38

1.Fasea.Motibazioa..................................................................................................................38

2.Fasea.Aldezaurretikoideiak....................................................................................... 40

3.Fasea.Ikerketa-proiektua................................................................................................42

1.Urratsa.Arazo/ikerketa-kasubatmugatzea.......................................44

2.Urratsa.Informazioabiltzeaetaaukeratzea.......................................44

3.Urratsa.Informazioasistematizatzea.......................................................50

4.Urratsa.Informazioaaztertzea.......................................................................51

5.Urratsa.Sintesiaketaondorioaklantzea................................................ 54

6.Urratsa.Komunikazioa.......................................................................................56

Ebaluazioa .................................................................................................................................... 60

Generokobehaketariburuzkoerrubrika. Jantzitzan/kbetaurrekolilak!!!.........................................................................................61

Oinarrizkokonpetentzienebaluazio-errubrika.......................................................63

Talde-lanariburuzkoebaluazio-errubrika.................................................................66

Edukienebaluazio-errubrika..............................................................................................69

Ikasleekebaluatzendute..................................................................................................... 73

Baliabideak ................................................................................................................................... 74

Bibliografia ....................................................................................................................................79

Eranskinak .................................................................................................................................... 80

Page 6: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

6

KOADROEN AURKIBIDEA

1.koadroa.Zehar-konpetentziak/-elementuak.....................................................................12

2.koadroa.Oinarrizkodiziplinabarnekokonpetentziak....................................................13

3.koadroa.Euskadi...................................................................................................................................19

4.koadroa.IllesBalears........................................................................................................................22

5.koadroa.Catalunya.............................................................................................................................23

6.koadroa.ComunitatValenciana..................................................................................................24

7.koadroa.Edukimultzoenetaebaluazio-irizpideen zehaztapenaikasgaikaetaautonomia-erkidegoka.3.DBH.......................................... 27

8.koadroa.Proiektuetanoinarritutakoikaskuntza...............................................................36

9.koadroa.Aldezaurretikoideienzundaketa........................................................................ 40

10.koadroa.Ikerketa-prozesuaerraztekourratsak.............................................................43

11.koadroa.Gidoiteknikoaegitekoeskemarenadibidea...............................................58

12.koadroa.Generobehaketariburuzkoerrubrika..............................................................61

13.koadroa.Oinarrizkokonpetentzienebaluazio-errubrika..........................................63

14.koadroa.Talde-lanariburuzkoebaluazio-errubrika....................................................66

15.koadroa.Edukienebaluazio-errubrika.................................................................................69

16.koadroa.Ikasleekebaluatzendute........................................................................................ 73

Page 7: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

7

IRUDIEN AURKIBIDEA

1.irudia.Ekonomialineala.....................................................................................................................31

2.irudia.Ekonomiazirkularra.............................................................................................................32

3.irudia.Elikadura-triangelua...........................................................................................................45

4.irudia.Nolasortzendanekazaritza-industria?..................................................................46

5.irudia.Elikagaienetiketatzea........................................................................................................ 47

6.irudia.Blogakomunikazio-baliabidebezala......................................................................48

7.irudia.Filmlaburrenlanketa..........................................................................................................49

8.irudia.Fitxategia....................................................................................................................................50

9.irudia.Idatzizkotestuenazterketa............................................................................................52

10.irudia.Ikus-entzunezkotestuenazterketa........................................................................53

Page 8: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

8

Curriculum-exenplifikazio honen bitartez Bigarren Hezkuntzakoikastetxeetan genero-ikuspegia duen elikadura burujabetzatxertatzekoerabilgarridirenhainbat iradokizunemannahidiegu

irakasleei,zeharkakoetadiziplinartekoikuspegibatetik.

Dokumentuzabalaeginnahi izandugu; aldebatetik, lan-ildodesber- dinak jorratzeko eta horren inplementazioan irakasleek erabakiakhartzekoaukeraematenduena(adibidez,berenikasgaitikdiziplinartekoproiektuari ekarpena egiteko eduki egokienak zehazteko orduan) eta,bestetik,honakohauen inguruan ikuspegi jakinbatbermatzekobeharadinaargibideetazehaztapenakematendituena:irakaskuntza-ikasketaprozesua,hezkuntzakritikoetaeraldatzailearekikokoherentzia1eta,jaki- na, aukeratutako gaia ulertzea, hau da, elikadura sistemak eta horiekgureosasuneanetaplanetanduteneragina.

Izandaitezkeenegoera,motibazio,tradizioetatestuingurudesberdinakdirelaeta,proposamenakegituramalguadu.Horrenhelburua,ikastetxebakoitzak,edukiosoagaratugabe,behardituenaldaketakegitekoaukeraemateada, ohikounitatedidaktikoekinezbezala.Hala, dokumentuakbestelako izaera du eta, hortaz, ez du irakasleen esku-hartzearenalderdiguztiakzehaztendituenohikoegiturabat(helburuorokorraketaespezifikoak,edukiensekuentziazioa,metodologia,denbora-plangintza,jarduerak,materialak...). Izanere,antzekobarneantolakuntzabatbaduere,dokumentuakhonakohaufrogatunahidu:posibleda,ProiektuetanOinarritutako Ikaskuntza (POI)metodologiarenbitartez,gai jakinbateninguruan, hain zuzen, genero-ikuspegidun elikadura burujabetzareninguruanirakasgaidesberdinenarteankoordinatutakodiziplinartekolanbatantolatzea.

Hala ere, egitura komun bat proposatzen dugu. Ikasleek, taldeka,elikadura sistemei buruzko ikerketa bat egin beharko dute, gizarte-eta ingurumen-ikuspegi batetik eredu bidezkoagoak lortzeko propo- samenak identifikatuko dituena, eta horiek bideo baten bitartezezagutzeraemangodituzte.

Dokumentuhau,beraz,BidezkoElikaduraketaHegoaksustatzendutenAlimentacción programaren barruan eskaintzen diren baliabideetakobatda.Ekimenakmerkataritzakokapitalismoneoliberaleanoinarritzendengureelikaduraereduhonek (ekoizpena, banaketa,merkaturatzeaeta kontsumoa) sortzen dituen ondorio sozialen, ekonomikoen etaingurumenekoen inguruan kontzientzia kritikoa sortzeko eta hezkuntza ekintzasustatzekohelburuadu.

Horrekin batera, programak kualitatiboki esanguratsuak diren etagenero-ikuspegidunelikaduraburujabetzarenprintzipioetanoinarritzendiren eredu alternatiboak hedatu nahi ditu. Printzipio horiek, bada,herriek eta komunitateek beren elikadura-sistemaren inguruan

AURKEZPENA

1. Ikuspegi hori Alimentacción programaren markoan garatu dugun “Hezkuntza kritikoa eta eraldatzailea Bigarren Hezkuntzako zentroetanElikaduraBurujabetzagenero-ikuspegitiktxertatzekoesparruteoriko-pedagogikoa”dokumentuan azaltzen dugu.Hemen: https://www.alimentaccion.net/es/recursos/hezkuntza-kritikoa-eta-eraldatzailea-bigarren-hezkuntzako-zentroetan-elikadura-burujabetza

Page 9: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

9

AURKEZPENA

erabakiakhartzekoeskubideababestendute.Azkenfinean,honakohauda helburua: pertsona guztiek elikadura osasungarria eta iraunkorraeta bizi-baldintza duinak izatea, gizarte bidezkoagoak eta bestelakoekoizpenetakontsumoereduaksortzekobideanaurreraeginez.Ereduhoriek, bada, planetan duten eragina minimizatu eta ekosistemakleheneratzenlagundubeharkodute.

Alimentacción programa lau lurralde hauetan garatzen ari da: Illes Balears, Comunitat Valenciana, Catalunya eta Euskadi. Hori dela eta,exenplifikazio honek erkidego horien curriculum-dekretuak kontuanhartudituedukiaketakonpetentziakantolatzeko.Halaber,programarenhainbat partaidek egin edo inplementatu dituzten unitate didaktikoakkontuan hartu ditugu; izan ere, exenplifikazio hau, bestelako eredubat barik, prozesuaren fase desberdinetan horiek txertatzen etaerreferentziatzat hartzen dituen proposamen bat dela ulertzea nahidugu.Nolanahiere,ikusikodugunez,Alimentacción sareko lurralde eta eragilehorietatikkanpoereantzekotasunakaurkitzenditugueta,hortaz,horerecurriculum-exenplifikaziohauerabiltzeazentzuadu.

Page 10: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

10

Exenplifikazio honen bitartez lan-eredu posible bat aurkeztendugu.Horiirakasleekerabakiakhartzekoetalan-ildodesberdinakirekitzeko behar adina irekia da baina eredua artikulatzen duten

zenbait elementu zentral ditu. Hala, 3. DBHko lehen hiruhilekoangaratzeko proposamena da, diziplinarteko izaera duena (Biologia etaGeologia,GorputzHezkuntza,GaztelaniaetaLiteraturaetaGeografiaetaHistoria).Proposamenarenardatztematikoa,bada,elikadurarenarazoada eta Proiektuetan Oinarritutako Ikaskuntza du lan-metodologia.Logikoadenez,proposamenhonekezdubeste irakasgaibatzuekerepartehartzekoetaardatztematikohorilantzekoaukerabaztertzen.

HELBURU OROKORRA

CURRICULUMAREN ZEHAZTAPENA

Atalhonetan,dekretuetanzehaztutakokonpetentzien,helburuen,irakasgaien, eduki-multzoen eta ebaluazio-irizpideen arteansor daitezkeen erlazioak aurkeztuko ditugu. Alimentacción

programan parte hartzen duten lau lurraldeetan, (Catalunya, Euskadi,ComunitatValencianaeta IllesBalears)dekretuhorieketapabakoitzaarautzendute.

Kasu guztietan, hautespen bat egin dugu eta, genero-ikuspegidunelikadura burujabetzak espero diren ikaspenei egindako ekarpenabistaratzeko helburuz, lantzen ari garen gai honetaramoldatu dituguebaluazio-irizpideak:elikadura-sistemaketahoriekgureosasuneanetaplanetandituztenondorioak.

Jakina,lauirakasgaihoriekaukeratuizanakezduesannahi,inondikinora,horiekgaiaulertzenetaaipatutakohelburuaketakonpetentziaklortzenlagun dezaketen bakarrak direnik. Aitzitik, oso interesgarria litzatekebeste ikasgai batzuek ere diziplinarteko proposamen honetan partehartzea,testuhonetanaurkeztendituguniradokizunakkontuanhartuz.

Halaber,irakasleekerabakibeharkodituztelandukodirenedukizehatzaketagaratukoetaebaluatukodirenhelburuaketakonpetentziak.

Bestalde, honako hau azpimarratu nahi dugu: proposamen hauexenplifikaziobatda,hauda,izandaitezkeengidaguztienartekobat.

Jarraian, aurrerago ikusiko ditugun koadroak azalduko ditugu, landuduguncurriculum-zehaztapenhorrenlogikalaburbiltzendutenak.

Page 11: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

11

CURRICULUMARENZEHAZTAPENA

} 1. koadroa. Zehar-konpetentziak/-elementuak.Koadrohorretan,laulurraldeetakobakoitzak itemhorieiemandako izenabiltzendugu.Autonomia-erkidego batzuetan, zeharkako konpetentziak etaelementuak bereizten dira; hala ere, egitura eta, horren barruan,elementu komunak irudikatzen dituen sintesia aurkeztea erabakidugu.

} 2. koadroa. Oinarrizko diziplina barneko konpetentziak. Kasuhonetan,oinarrizkodiziplinabarnekokonpetentziakbiltzenditugu(izenaldaketatxikiekinlaulurraldeetakodekretuetanageridirenak)etaexenplifikaziohonetarako egokiak diren ebaluazio-irizpideak seinalatzen ditugu,berenformulazioaaukeratutakogairamoldatuz.

} 3tik 6ra arteko koadroak. Etapako helburuak. 3.DBHko edukien ikasgaikako eta autonomia-erkidegokako zehaztapenarekin bat etortzea. Exenplifikazioak hartzendituen lau lurraldeetakobakoitzarentzat eta3. DBHko lau irakasgaietako bakoitzarentzat (Biologia eta Geologia,GorputzHezkuntza,GaztelaniaetaliteraturaetaGeografiaetaHistoria),ikasgaikako etapako helburuen, eduki-multzoen eta ebaluazio-irizpideenatekoelkarrekikotasunazehaztenda.

} 7. koadroa. Eduki multzoen eta ebaluazio-irizpideen zehaztapena ikasgaika eta autonomia-erkidegoka. 3. DBH. Hau da, 3. DBHko lauirakasgaietako bakoitzerako lurraldeka zehaztutako eduki-multzoenlaburpenkoadroa.

Page 12: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

12

1.koadroa.Zehar-konpetentziak/-elementuakC

ATA

LUN

YA

EU

SK

AD

IC

OM

UN

ITA

T V

AL

EN

CIA

NA

ILL

ES

BA

LE

AR

S

Ko

mu

nik

azio

rako

ko

np

ete

ntz

iak

Hizkuntza-

komunikaziorakoetaikus-

en

tzu

ne

zko

ko

np

ete

ntz

iaHitzezkoetahitzikgabeko

kom

un

ikaz

iora

ko e

ta

kom

un

ikaz

io d

igit

ale

rako

ko

np

ete

ntz

ia

Irak

urk

eta

ren

su

stap

en

a Ir

aku

rriz

ko u

lerm

en

a

Ah

ozk

o e

ta id

atzi

zko

ad

iera

zpe

na

Ikus-entzunezko

kom

un

ikaz

ioa

Irak

urr

izko

ule

rme

na

Ah

ozk

o e

ta id

atzi

zko

ad

iera

zpe

na

Ikus-entzunezko

kom

un

ikaz

ioa

Art

era

ko e

ta k

ult

ura

rako

ko

np

ete

ntz

ia

Ko

np

ete

ntz

ia

me

tod

olo

gik

oak

Informazioarenlanketaeta

kon

pe

ten

tzia

dig

ital

a

Ikas

ten

eta

pe

nts

atze

n

ikas

teko

ko

np

ete

ntz

iaInformazio-eta

Komunikazio-Teknologiak

Informazio-eta

Komunikazio-

Tekn

olo

gia

k

Konpetentzia

mat

em

atik

oa

Ikas

ten

ikas

teko

ko

np

ete

ntz

ia

Ko

np

ete

ntz

ia

pe

rtso

nal

akA

uto

no

mia

rako

ko

np

ete

ntz

iaEkimenerakoetaespiritu

ekintzailerakokonpetentzia.

Ekintzailetza

Ekintzailetza

Elk

arb

izit

zan

e

ta m

un

du

an

biz

itze

an

oin

arri

tuta

ko

kon

pe

ten

tzia

e

spe

zifik

oak

Ingurunefisikoaren

eza

gu

tzar

ako

eta

in

tera

kzio

rako

ko

np

ete

ntz

ia

Norberaizatenikasteko

kon

pe

ten

tzia

Elkarbizitzarakokonpetentzia

Heziketazibikoaeta

kon

stit

uzi

on

ala

Heziketazibikoaeta

kon

stit

uzi

on

ala

Konpetentziasozialeta

zibikoa

ZE

HA

R-K

ON

PE

TE

NT

ZIE

N D

EFI

NIZ

IOA

Hit

zezk

o e

ta h

itzi

k g

abe

ko k

om

un

ikaz

iora

ko e

ta k

om

un

ikaz

io

dig

ital

era

ko k

on

pe

ten

tzia

. Hitzezkoetahitzikgabekokomunikazioaeta

komunikaziodigitalamoduosagarrianerabiltzeada,kom

unikazioegokiak

etaeraginkorrakegitekoegoerapertsonal,sozialetaakadem

ikoetan.

Ikas

ten

eta

pe

nts

atze

n ik

aste

ko k

on

pe

ten

tzia

. Ika

stek

o et

a la

n eg

iteko

ohiturak,ikastekoestrategiaketapentsam

enduzorrotzaizateada,

ikasitakoaerabilietabestetestuinguruetaegoerabatzuetaratransferitzea,

norberarenikaskuntzaautonom

iazantolatzeko.

Elk

arb

izit

zara

ko k

on

pe

ten

tzia

.Pertsonenarteko,taldekoeta

komunitatekoegoeretanelkarrekikotasun-irizpideakerabilizpartehartzea

da,gainerakopertsoneiaitortuznorkbereburuariaitortzendizkion

eskubideaketabetebeharrak,etahorrela,ekarpenbategiteanorberaren

etaguztiononari.

Eki

me

ne

rako

eta

esp

irit

u e

kin

tzai

lera

ko k

on

pe

ten

tzia

. Ekimenezjarduteaetaprozesuekintzaileaausarteta

eraginkorkudeatzeadaegoeraetatestuingurupertsonal,

sozial,akademikoetalanekoetan,ideiakekintzabihur

daitezen.

No

rbe

ra iz

ate

n ik

aste

ko k

on

pe

ten

tzia

.Bizitzakohainbat

egoeraetaesparrutannorberarisortzenzaizkion

sen

tim

en

du

ez

eta

pe

nts

ame

nd

ue

z h

ausn

artz

ea

eta

norberakegitendituenekintzezgogoetaegitea,eta,

horiengaineanegitendenbalioespenarierreparatuta,

haieksendotzeaedodoitzea;finean,pertsonaren

autorrealizaziorakobideaegiteaberedimentsioguztietan,

etengabekohobekuntzarenbidez.

Iturria:Egileabera,lurraldebakoitzekocurriculum-dekretuetanoinarrituz.Zehar-konpetentziendefinizioaHeziberri2020Planetikhartudira(EuskoJaurlaritzarenHezkuntzaSaila).

Page 13: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

13

CURRICULUMARENZEHAZTAPENA

CA

TALU

NY

AE

US

KA

DI

CO

MU

NIT

AT

VA

LE

NC

IAN

AIL

LE

S B

AL

EA

RS

Ko

mu

nik

azio

rako

ko

np

ete

ntz

iak

Hizkuntza-

komunikaziorakoetaikus-

en

tzu

ne

zko

ko

np

ete

ntz

iaHitzezkoetahitzikgabeko

kom

un

ikaz

iora

ko e

ta

kom

un

ikaz

io d

igit

ale

rako

ko

np

ete

ntz

ia

Irak

urk

eta

ren

su

stap

en

a Ir

aku

rriz

ko u

lerm

en

a

Ah

ozk

o e

ta id

atzi

zko

ad

iera

zpe

na

Ikus-entzunezko

kom

un

ikaz

ioa

Irak

urr

izko

ule

rme

na

Ah

ozk

o e

ta id

atzi

zko

ad

iera

zpe

na

Ikus-entzunezko

kom

un

ikaz

ioa

Art

era

ko e

ta k

ult

ura

rako

ko

np

ete

ntz

ia

Ko

np

ete

ntz

ia

me

tod

olo

gik

oak

Informazioarenlanketaeta

kon

pe

ten

tzia

dig

ital

a

Ikas

ten

eta

pe

nts

atze

n

ikas

teko

ko

np

ete

ntz

iaInformazio-eta

Komunikazio-Teknologiak

Informazio-eta

Komunikazio-

Tekn

olo

gia

k

Konpetentzia

mat

em

atik

oa

Ikas

ten

ikas

teko

ko

np

ete

ntz

ia

Ko

np

ete

ntz

ia

pe

rtso

nal

akA

uto

no

mia

rako

ko

np

ete

ntz

iaEkimenerakoetaespiritu

ekintzailerakokonpetentzia.

Ekintzailetza

Ekintzailetza

Elk

arb

izit

zan

e

ta m

un

du

an

biz

itze

an

oin

arri

tuta

ko

kon

pe

ten

tzia

e

spe

zifik

oak

Ingurunefisikoaren

eza

gu

tzar

ako

eta

in

tera

kzio

rako

ko

np

ete

ntz

ia

Norberaizatenikasteko

kon

pe

ten

tzia

Elkarbizitzarakokonpetentzia

Heziketazibikoaeta

kon

stit

uzi

on

ala

Heziketazibikoaeta

kon

stit

uzi

on

ala

Konpetentziasozialeta

zibikoa

ZE

HA

R-K

ON

PE

TE

NT

ZIE

N D

EFI

NIZ

IOA

Hit

zezk

o e

ta h

itzi

k g

abe

ko k

om

un

ikaz

iora

ko e

ta k

om

un

ikaz

io

dig

ital

era

ko k

on

pe

ten

tzia

. Hitzezkoetahitzikgabekokomunikazioaeta

komunikaziodigitalamoduosagarrianerabiltzeada,kom

unikazioegokiak

etaeraginkorrakegitekoegoerapertsonal,sozialetaakadem

ikoetan.

Ikas

ten

eta

pe

nts

atze

n ik

aste

ko k

on

pe

ten

tzia

. Ika

stek

o et

a la

n eg

iteko

ohiturak,ikastekoestrategiaketapentsam

enduzorrotzaizateada,

ikasitakoaerabilietabestetestuinguruetaegoerabatzuetaratransferitzea,

norberarenikaskuntzaautonom

iazantolatzeko.

Elk

arb

izit

zara

ko k

on

pe

ten

tzia

.Pertsonenarteko,taldekoeta

komunitatekoegoeretanelkarrekikotasun-irizpideakerabilizpartehartzea

da,gainerakopertsoneiaitortuznorkbereburuariaitortzendizkion

eskubideaketabetebeharrak,etahorrela,ekarpenbategiteanorberaren

etaguztiononari.

Eki

me

ne

rako

eta

esp

irit

u e

kin

tzai

lera

ko k

on

pe

ten

tzia

. Ekimenezjarduteaetaprozesuekintzaileaausarteta

eraginkorkudeatzeadaegoeraetatestuingurupertsonal,

sozial,akademikoetalanekoetan,ideiakekintzabihur

daitezen.

No

rbe

ra iz

ate

n ik

aste

ko k

on

pe

ten

tzia

.Bizitzakohainbat

egoeraetaesparrutannorberarisortzenzaizkion

sen

tim

en

du

ez

eta

pe

nts

ame

nd

ue

z h

ausn

artz

ea

eta

norberakegitendituenekintzezgogoetaegitea,eta,

horiengaineanegitendenbalioespenarierreparatuta,

haieksendotzeaedodoitzea;finean,pertsonaren

autorrealizaziorakobideaegiteaberedimentsioguztietan,

etengabekohobekuntzarenbidez.

2.koadroa.Oinarrizkodiziplinabarnekokonpetentziak

LAU LURRALDEETAN DAUDENAK

EBALUAZIO-IRIZPIDEAK GENERO-IKUSPEGIDUN ELIKADURA BURUJABETZAN IKUSPEGIAREKIN LOTZEA

Hizkuntza-komunikaziorako konpetentzia. Hizkuntza erabiltzeko, ideiak adierazteko eta beste pertsona batzuekin hitzez edo idatziz komunikatzeko gaitasuna da.

Elikadurarengaiadiziplinartekoikuspegikonplexubatenbitartezlantzendutentestuakformatudesberdinetanulertzea(ahozkoak,idatzizkoak,ikus-entzunezkoak...).

Senkritikoaetaetikoagaratzea,elikaduraburujabetzahonelaulertzeko:herrieketapertsonekelikaduraosasungarria,iraunkorra,tokikoaetakulturalkiegokiaizatekoeskubidea.

Elikaduraburujabetzariburuzkolanareninguruankomunikazioeraginkorraetakonstruktiboaezartzeahonakohauekin:

i. hezkuntza-komunitateabera-familiak,eskolakontseilua...-;

ii. ingurukogizarteeragileak-ekoizleak,tokikomerkatuta,dendatxikiak,kontsumotaldeak...-;eta

iii.erakundeak-udala,kontseilaritzak...-.Helburualandutakoproiektuetansortutako proposamenak partekatzea (ekoizpen eta kontsumo eredu alternatiboakelkarrekineraikitzeareninguruan)etaekoizpenetakontsumoeredualternatiboakelkarrekinsendotzeada.

Modukritikoetaeraginkorbateankomunikatzenikastea;ideiaksortuz,ezagutzaegituratuzetadiskurtsoarietanorberarenekintzeietaeginkizuneikoherentziaetakohesioaemanez.

Elikagaienindustriarennarratibaetadiskurtsopublizitarioakkritikokiaztertzea,publizitateiruzurtiaetadiskriminaziozkoestereotipoak(gizarte-klasea,generoa...)identifikatuz.

Pertsonenetaplanetarenosasunazaintzendutenelikagaienkalitateanoinarritutakonarratibaalternatiboaksortzea.

Formarizeinedukieidagokienez,komunikazioezsexistakoestrategiakgaratzea,ikasleenganhartzailepasiboakizatetikinformaziokritikoetaeraldatzaileekoizleakizateraigarotzekogaitasunagaratuz.

Konpetentzia matematikoa eta zientzia eta teknologiarako oinarrizko konpetentziak. Lehenengoa eguneroko arazoak konpontzeko arrazoibide matematikoa aplikatzeko gaitasuna da; zientziarako konpetentzia gure inguruko errealitatea azaltzeko ezagutza eta metodologia zientifikoak erabiltzeko gaitasuna da; eta teknologiarako konpetentzia gizakion nahi eta premiei erantzuna emateko ezagutza eta metodo horiek aplikatzeko gaitasuna da.

Arrazoibidematematikoaaplikatzeaelikadurarenarazoareningurukokausa-ondoriosekuentziakzehazteko,etaizakibizidunenetaplanetarenosasunakaltetzendutensistemakzeintzukdirenetasistemaalternatibo,iraunkoretaekologikoakzeintzukizandaitezkeenidentifikatzeko.

Irudikapenetaobjektumatematikoak(taulak,grafikoak,formulak,estatistikak...)beharbezalaerabiltzea,elikadurarenarazoarietagenero-ikuspegidunelikaduraburujabetzaalternatibeilotutakoegoerakulertzenetainterpretatzenlagundudezaketeninformazioaedodatuaksintetizatzeko.

Elikadurarenarlokoaurrerapenzientifikoenetateknologikoeninguruanikuspegikritikobatgaratzea,ereduagroindustrialenetaagroekologikoenarteanerabakiarrazoituakhartuahalizateko.

Balioetajarreraegokiakhartzea,bizitzafisiko/mentalosasungarrialortzekoetainguruneiraunkorra,bidezkoaetaekitatiboafinkatzenlaguntzeko.

Zientziarenetateknologiarenneutraltasunazalantzanjartzenduenikuspegikritikoagaratzeaetagenerokojoerakidentifikatzea.

Page 14: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

14

LAU LURRALDEETAN DAUDENAK

EBALUAZIO-IRIZPIDEAK GENERO-IKUSPEGIDUN ELIKADURA BURUJABETZAN IKUSPEGIAREKIN LOTZEA

Konpetentzia digitala.

IKTak segurtasunez eta kritikoki da, informazioa lortzeko, aztertzeko, sortzeko eta partekatzeko..

Alfabetatzeetahezkuntzadigitala.

Internetekoetasaresozialetakoinformaziohartzaileakritikoakizatetikedukidigitalenekoizlekritikoak,informatuaketaarduratsuakizaterapasatzekobeharrezkoakdirenezagutza,jarreraketagaitasunakgaratzea.

Internetekoedukidigitalenarteaninformaziogarrantzitsuaidentifikatzenlagundukodutenirizpideakzehazteaeta,zentzuhorretan,internetenikasgaieiburuzkobilaketadoituakegitenikastea.

Genero-ikuspegidunelikaduraburujabetzareningurukoedukidigitalaksortzea,elkarrekinegindakoproiektubidezkolanarenemaitzakbiltzendituztenak.

Gailudigitalakmezukritikoakformatudesberdinetanhedatzekoetakomunikatzekotresnabezalaerabiltzea(testuak,blogak,ikus-entzunezkoak...).

Ikasten ikasteko konpetentzia. Konpetentzia nagusietako bat da eta, helburu bat lortze aldera, ikasleak ikasketa hasteko eta mantentzeko, bere eginkizunak eta denbora antolatzeko eta banaka zein elkarrekin lan egiteko gaitasuna garatzea dakar..

Ahozko,idatzizko,ikus-entzunezkoadierazpenaetakomunikazioa,etaadierazpenetakomunikaziodigitalerakogaitasunakhobetzekogogoaizatea,mahai-inguruetanetaeztabaidetanargudiosendoakerabiliahalizateko.

Besteiritzibatzukentzutekoetanorbereikuspuntuaaldatzekoirekieraizatekogaitasunaksortzea,demokraziansakontzekoezinbestekoakdirenak.

Norkbereburuarigalderakegiteko,erantzunanitzakidentifikatzekoetabalioestekoetaerabakietikoak,arrazoituaketakritikoakhartzekoestrategiakgaratzekojakin-minaizatea.

Honetazohartzea:nolaerlazionatzendiraikaspenberriakaurretikoezagutzarekin(horizabalduzetahobetuz);etanolajartzendituztezalantzaneta,kasuarenarabera,gainditzenlaguntzendutelandutakogaieninguruanaurretikzeudenideiak.

Proiektubidezkolanaksortzenduenlankidetza-eremuahonetarakoaprobetxatzea:a)partehartzeko,besteekikoharremanerakoetakomunikazioeraginkorrerakogaitasunengarapeneannorberarenaukerakesploratzeko;etab)taldekideekerabilitakoikasketa-estrategiadesberdinakbehatzekoetahorietatikikasteko,batezeregenero-ikuspegidunelikaduraburujabetzariburuzkoikerketa-lanetan(informazioabiltzea,iturriakegiaztatzea,analisia,elkarrizketak,bisitak;analisi-,sintesi-etakomunikazio-gaitasuna).

Konpetentzia motorra. Modu autonomoan, kritikoan, sormenezkoan eta adierazgarrian, arlo motorreko hainbat egoerari aurre egitea; bizimodu osasuntsu baten bitartez, ongizate integrala lortzen laguntzen duten jarduera fisiko eta kirol praktika ohiturak hartzeko.

Osasunintegralazaintzekoetahobetzekoetabizitzaorekatubatizatekoezinbestekoelementugisa,egunerokoanjarduerafisikoaberariaztxertatzea-horrekduenedozeinadierazpenenbitartez-,horrilotutakobarrukoetakanpokoalderdiguztiakidentifikatuz.

Page 15: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

15

CURRICULUMARENZEHAZTAPENA

LAU LURRALDEETAN DAUDENAK

EBALUAZIO-IRIZPIDEAK GENERO-IKUSPEGIDUN ELIKADURA BURUJABETZAN IKUSPEGIAREKIN LOTZEA

Konpetentzia sozial eta zibikoak. Beste pertsona batzuekin harremanak izateko eta bizitza sozial eta zibikoan modu aktibo eta demokratikoan parte hartzeko gaitasunak dira.

Elikadurarenarazoaikuspegiekosistemikobatetiklantzea,tokiko-globalikuspegibaterabilizetagizarteetaingurumenjustiziarenprintzipioetanoinarrituz.

Nekazaritza industriaren ekoizpen ereduak gizartean eta ingurumenean sortzendituenondorioaketahonakohauekinduenerlazioaidentifikatzea:bidegabekeriakhanditzea,desberdintasunakerreproduzitzeaetabizidugunkrisiekologikoalarriagotzea.

Genero-ikuspegidunelikaduraburujabetzarenprintzipioakezagutzeaetahorrek gizartea aldatzeko duen ahalmen politiko eraldatzailea kritikoki argudiatzea.

Genero-ikuspegiatxertatzea,proiektubidezkolanakjorratzendituenekoizpen ereduek emakumeei eta gizonei egokitzen dizkieten rolak eta emakumeenganetagizonengandituztenondorioakaztertzeko.

Gizarte-etaingurumen-justiziairizpideetanoinarritutakoerabakiakhartzenlagundukoduensenetikoagaratzea.

Bizitzareniraunkortasunasustatzearren,herritarrekonarditzaketenaldaketaindibidualakidentifikatzea,kontsumo-,besteekikoharreman-etaelikadura-ereduakaldatzeaekarrikodituztena,besteakbeste.

Hainbateremutan(familian,eskolan,udalean...)sentsibilizazioekintzetanetaherritarkritikoakprestatzekoekintzetanesku-hartzekolektiboasustatzendutenekimenakproposatzea.

Ekimen-sena eta espiritu ekintzailea. Ideiak ekintza bilakatzeko behar diren gaitasunak dira, hala nola, sormena edo arriskuak hartzeko eta proiektuak planifikatzeko eta kudeatzeko gaitasunak.

Genero-ikuspegidunelikaduraburujabetzariburuzkolanarekinlotutakoarazobataukeratzeaetahorretansakontzea,banakaedoelkarrekinhartzekokonponbideaktopatzealdera

Ideiakekintzabihurtzea,sormenarenbitartez,moduerrealistanetatestuinguruarenbeharretaradoituz

Eskolaproiektuetanekonomiasozialetasolidarioarenprintzipioetanoinarritutakonegozio-ereduaksortzea.

Elikadurarenarazoareninguruanegindaitezkeenproiektuakimajinatzea,diseinatzeaetaburutzea;kontsumoarduratsuetabidezkobatenaldekosentsibilizazioko,kontzientziahartzekoetajarreraaldatzekokonpromisoak/ekintzakekarrikodituztenak.

Hobekuntzakidentifikatzenlagundukoduenjarraipensistemabatezartzea,proiektuabideonetikjoateaetabesteekimenbatzuetanaplikatuahalizangodirenikaspenakateratzenlagundukodutenebaluazio-irizpideakbermatzealdera.

Kontzientzia eta kultura adierazpenak. Musikaren, arte plastikoen eta eszenikoen edota literaturaren bitarteko adierazpenaren garrantzia aintzat hartzeko gaitasunari dagozkio.

Taldeanlanegitea,egingodirenbideoklipakardaztukodituennarrazio-gidoiarenideianagusiaklankidetzarenbitartezzehazteko-agroekologiaren,bidezkokontsumoarduratsuarenetabizitzareniraunkortasunarenalde-.

Genero-ikuspegiamoduesplizituanbistaratzea.

Kapitaletaboteremetaketanbarik,pertsonenongizateanoinarritzendirenelikadurarenetabizitzarenmundu-ikuskeraezeurozentrikoetanoinarritutakoproduktuaksortzea.

Bideoarengidoiteknikoaetanarratiboataldeansortzea.

Ikus-entzunezkoproduktubatsortzea;elikaduraosasungarri,ekologikoetakulturalkiegokiarekikokonpromisoaerakustendutenemozioak,bizipenaketaideiakadierazteko,irudikatzekoetakomunikatzekomodubezala.

Iturria:Egileabera.

Page 16: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

16

3tik6raartekokoadroak.Etapakohelburuak.3.DBH-koedukienikasgaikakoetaautonomia-ekidegokakozehaztapenarekinbatetortzea

3. k

oad

roa.

Eu

skad

i

IKA

SG

AIA

ETA

PA

KO

HE

LB

UR

UA

KE

DU

KI-

MU

LTZ

OA

KE

BA

LUA

ZIO

IRIZ

PID

EA

K

Bio

log

ia e

ta

Ge

olo

gia

1Gizakiarenorganismoariburuzkoezagutzazientifikoa

erabiltzea,norberarengorputzarenfuntzionam

endua

nahizosasuntsuegoteaahalbidetzenduten

baldintzakazalduz,horrenbidezosasuna

zaintzekoohiturakgaratzekoetanorberarennahiz

komunitatearenongizateahobetzeko.

2.Ekosistemenfuntzionam

enduariburuzkoezagutza

zientifikoaerabiltzea,haietangertatzendiren

interakzioakazalduz,etaekosistemenorekaeta

huraaldatzendutenfaktoreakdeskribatuz,horren

bideznaturabalioestekoetakudeatzekonahizhartaz

gozatzeko,zientziaketateknologiakgizartearekin

eta

ing

uru

me

nar

eki

n d

itu

zte

n in

tera

kzio

ak ik

usp

eg

i kritikozaztertzeko,etagarapeniraunkorrarenalde

moduaktiboanetaarduratsuanpartehartzeko.

4.Gaizientifikoeiburuzkoinformazioalortzea

zenbaititurritatik,barneanhartutainformazioaren

teknologiak,kontuanhartutagaizientifikoeiburuzko

lanakfuntsatzekoetabideratzekobaliagarritasuna,

etagaihorieiburuznorkberejarrerakhartzea,

funtsatutaetaikuspegikritikoz.

5.Zientzieiburuzkoinformazioadutenmezuakmodu

aktiboanetakritikoaninterpretatzea,etamezu

zientifikoaksortzea,ahozkonahizidatzizkohizkuntza

zuzenerabiliz,baietabestenotazio-etaadierazpen-

sistemabatzukere,zehaztasunezkomunikatuahal

izat

eko

eta

zie

ntz

iare

n e

spar

ruan

aza

lpe

nak

eta

argudioakemanahalizateko.

Edukikomunak

(B1).

B1.

1 Gidoibatoinarrihartuta,ikerketak(…)

egitealanzientifikoarenberezkometodologia

etaestrategiakaplikatuz,etahaiengarapena

balioesteaetaemaitzakinterpretatzea.

B1.

3 Bereiritziaeratzea,adierazpenak

zehaztasunezegitea,etaproblema-egoerei

buruzkoargudioakematea,informazio

zientifikoabilatuz,hautatuzetainterpretatuz.

Pertsonaketa

osasuna(B3).

Ikerketa-

proiektua(B6).

B3

.7 Osasunetagaixotasunkontzeptuen

esanahiakoinarrihartuta,haiekbaldintzatzen

dituztenfaktoreakidentifikatzea

B3

.8 Ohituraetabizi-estiloosasungarriak

izatearengarrantziabalioestea,nutrizioan

partehartzendutenorganoek,aparatueketa

sistemekbeharbezalafuntzionadezaten,

etaadibideenetaegoerapraktikoenbidez

azaltzea.

B6

.14

Ingurukoekosistemabatiburuzko

ikerketasoilakegitea,osagaiaketadesorekak

eragitendituztenfaktoreakidentifikatuz,eta

aintzathartzeaekosistemakbabesteareneta

kontserbatzearengarrantzia.

Page 17: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

17

CURRICULUMARENZEHAZTAPENA

3. k

oad

roa.

Eu

skad

i

IKA

SG

AIA

ETA

PA

KO

HE

LB

UR

UA

KE

DU

KI-

MU

LTZ

OA

KE

BA

LUA

ZIO

IRIZ

PID

EA

K

Gaz

tela

nia

eta

lit

era

tura

1.Hizkuntzarenzenbaiterabilera-eremutansortutako

ahozko,idatzizkoetaikus-entzunezkodiskurtsoak

ulertzea,baietahaienedukianahizformamodu

kritikoaninterpretatzeaere,zenbaitmotatako

komunikazio-egoereiaurreegiteko.

2.Baiahozetabaiidatzizmodutxukun,koherente

etazuzeneanespresatzeaetainteraktuatzea,eta

horretan,errespetua,kooperazioaetaespiritukritikoa

hartzeaoinarri,zenbaitkomunikazio-premiarimodu

eraginkorreanerantzuteko.

4.Norberakhautatutakoidatzizko,ahozkonahizikus-

entzunezkoliteratura-testuerreferentzialezgozatzea,

norberarenesperientziarizentzuaemateko,m

undua

ulertzekoetasentsibilitateestetikoanaurreraegiteko.

7.IKTakmodukritikoetaautonomoanerabiltzea,

informazioaeskuratu,komunikatuetalankidetzan

jarduteko.

Ah

ozk

o

kom

un

ikaz

ioa:

hitzegitea,

en

tzu

tea

eta

e

lkar

reki

n

sola

sean

jardutea(B2).

B2

.1Hainbateuskarritandaudenahozko

testuakulertzea,zentzuorokorrazohartuzeta

informazioegokiahautatuz.

B2

.4 G

izar

teko

ah

ozk

o h

arre

man

eta

n p

arte

hartzea.

Idat

zizk

o

kom

un

ikaz

ioa:

ir

aku

rtze

a e

ta

idaztea(B3).

B3

.2 Hainbateuskarritandaudenidatzizko

testuakulertzea,zentzuorokorrazohartuz

etainformazioriketadaturikgarrantzitsuenak

hautatuz.

B3

.3 Azalpen-etaargudio-testueraginkorrak

egitea,argiaketaegituratuak.

Go

rpu

tz-

He

zku

ntz

a

1.Jarduerafisikoetakirol-jardueraosasungarria

zehaztendutenalderdiguztiakidentifikatzeaeta

aztertzea,modukontzienteanbalioestekoongizatea

lortzekodakartzanonurak,alderdiguztietan,eta

gizarteakosasunari,jarduerafisikoari,kirol-jarduerari,

gorputzarentratamenduarietagorputz-irudiariburuz

duenikuspegiajarrerakritikozaztertzea.

B.2

.5 Elikaduraorekatuakosasunerakoduen

gar

ran

tzia

z h

ausn

artz

ea

Page 18: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

18

Iturria: Egilea bera, Heziberri 2020 Planaren Oinarrizko Hezkuntza Curriculumean oinarrituz.EuskalAutonomiaErkidegoa,2015.Hemen:http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.eus/contenidos/informacion/heziberri_2020/eu_2_proyec/adjuntos/OH_curriculum_osoa.pdf

3. k

oad

roa.

Eu

skad

i

IKA

SG

AIA

ETA

PA

KO

HE

LB

UR

UA

KE

DU

KI-

MU

LTZ

OA

KE

BA

LUA

ZIO

IRIZ

PID

EA

K

Ge

og

rafia

eta

H

isto

ria

8.Gauregungogizarteenarazoakzeindiren

jakitea,haienjatorrihistoriko-sozialakaztertuz,

etaerrealitateaketaegoerakebaluatuz.Horren

guztiarenhelburuadahaiekikoiritzipertsonal

kritikoaetaarrazoituaizatea,etaekintzaalternatibo

eraginkorraksustatzeaetaabianjartzea,zenbait

eskalatan,pertsonenartekoetagizarte-taldeen

artekoharremanakhobetzekoetabaliabidenaturalak

ardurazerabiltzeko.

9.Gizarte-fenomenoakzuzentzendituztenprozesuak

etamekanismoakzeindirenjakitea,gertaera

sozialen,politikoen,ekonomikoenetakulturalen

artekoloturakaztertuz.Jakintzahorigauregungo

gizarteenbilakaeraazaltzendutenkausakugariak

direlaulertzekooinarriaizangoda,baitaHistoriaren

ikuspegiarrazoituaetakritikoaedukitzekoere,eta

horrieskerherritarrokgizarteahobetzekomoduan

egongogara.

11.Talde-lanakegiteaetaeztabaidaetadebateetan

partehartzeajarrerakonstruktiboa,irekia,arduratsua,

krit

iko

a e

ta t

ole

ran

tea

izan

da

eta

irit

ziak

eta

proposamenakbeharbezalaarrazoituta.Orobat,

de

sad

ost

asu

nak

eta

elk

arri

zke

ta g

izak

ien

ate

ko

gatazkaketagatazkasozialakkonpontzekobidea

delaikusibeharkodute,etataldekolan-teknikak

landukodira,baisormenezkolorpenkomunbat

izateko,baitapertsonarenetataldeareninterakzio

nagusidengizarteanegokitxertatzekoere.

12.Informaziogeografikoaetahistorikoalortzea.

Horretarako,ahozkoinformazioa,informazio

grafikoa,ikonobidezkoa,estatistikoaeta

kartografikoaplanifikatu,aukeratuetaerlazionatu

behardute(informazioahainbatiturritatiklortuko

dute,komunikabideaketainformazioareneta

komunikazioarenteknologiakbarne).Informazio

horilaburbilduegingodute,etalortutakoemaitzak

besteeim

oduantolatuanetaulergarrianazaltzen

jakinbeharkodute.

Gizaespazioa.

An

tola

keta

ekonomikoa,

sozi

ala

eta

politikoa(B2).

B2

.1 Ekonomia-eragileeta-erakunde

nag

usi

ak e

zag

utz

ea

eta

ge

ro e

ta

me

nd

eko

tasu

n h

and

iag

oko

eko

no

mia

n

elkarrekikozereginkizundutenjakitea,

etajakintzahorihurbilekozenbaitegoera

ekonomikoaztertzekoetabalioesteko

erabiltzea.

B2

.3 EuskalHerriko,EspainiakoetaEuropako

nekazaritzarenezaugarribatzukidentifikatzea

etagauregungoarazobatzukadieraztea.

B2

.12

Jardueraekonomikoeneta

norbanakoenetataldeenportaeren

ingurumen-eraginakingurunehurbilekokasu

batenbidezdeskribatzea,ongibereiztea

zerjardueradirengarapenjasangarriaren

aldekoaketazerjarduerakeragoztenduten

hura.

Page 19: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

19

CURRICULUMARENZEHAZTAPENA

4. k

oad

roa.

Ille

s B

ale

ars

IKA

SG

AIA

ETA

PA

KO

HE

LB

UR

UA

KE

DU

KI-

MU

LTZ

OA

KE

BA

LUA

ZIO

-IR

IZP

IDE

AK

Bio

log

ia e

ta

Ge

olo

gia

2.Arazoakkonpontzekoestrategiazientifikoak

erabiltzea,halanola,aurkeztutakoarazoen

interesakeztabaidatzea,hipotesiakformulatzea,

kon

po

ntz

eko

est

rate

gia

k e

ta d

ise

inu

esperimentalekoestrategiaklantzea,egindako

ike

rke

tare

n a

plik

azio

ak e

ta o

nd

ori

oak

ko

ntu

an

hartzeaetakoherentziaorokorraikertzea.

4.Hainbatiturrierabiliz,IKTakbarne,zientzia-gaiei

buruzkoinformazioalortzeaetahorienedukia

baloratzea,gaihorieningurukolaneioinarri

ematearrenetahoriekbideratzearren.

5.Banakaedotaldeanzientzia-gaiakaztertze

aldera,biologia-etageologia-ezagutzan

oinarritutakojarrerakritikoakhartzea.

6.Osasunpertsonalaetakomunitarioasustatzeko

lagungarriakdirenjarreraketaohiturak

garatzeaeta,elikadurari,kontsumoari,droga-

menpekotasunarietasexualitatearidagokienez,

gau

r e

gu

ng

o g

izar

tear

en

arr

isku

ei a

urr

e e

gite

n

lagundukodutenestrategiakematea.

7.Biologiaetageologiaezagutzakgizakion

premiakasetzekoetamundukoarazoeiburuzko

erabakietanpartehartzekodutengarrantzia

ulertzea.

8.Zientziaetateknologiarenetagizarteeta

ing

uru

me

nar

en

art

eko

inte

rakz

ioak

eza

gu

tze

a etabaloratzea,baitairaunkortasunerakobidean

aurreraegitekokonponbideegokiakbilatu

etaaplikatubeharraere.Horretarako,gaurko

gizarteakdituenarazoeiarretabereziaeman

beharkodiegu,batezereBalearUharteetan

eraginzuzenadutenhoriei.

Metodologia

zientifikoa(B1).

B1.

2 Informaziozientifikoabilatzea,aukeratzeaeta

interpretatzeaetainformaziohoriberezkoiritzia

sortzeko,horimoduzehazteanadieraztekoeta

ing

uru

me

nar

eki

n e

ta o

sasu

nar

eki

n lo

tuta

ko a

razo

ei

buruzargudiatzekoerabiltzea.

Pertsonak

etaosasuna,

osa

sun

are

n

sustapena(B4).

B4

.3 Osasunetagaixotasunkontzeptuen

ezagutzarenbitartez,horietaneragitenduten

faktoreakidentifikatzea.

B4

.11 Elikaduraetanutrizioabereiztenjakiteaeta

nutrientenagusiaketahorienoinarrizkofuntzioak

ezagutzea.

B4

.12

Dietaketaosasunaerlazionatzeaadibide

praktikoenbitartez.

B4

.13

Elikaduraonbateketaariketafisikoak

osasuneanduengarrantziaargudiatzea.

Page 20: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

20

4. k

oad

roa.

Ille

s B

ale

ars

IKA

SG

AIA

ETA

PA

KO

HE

LB

UR

UA

KE

DU

KI-

MU

LTZ

OA

KE

BA

LUA

ZIO

-IR

IZP

IDE

AK

Gaz

tela

nia

eta

lit

era

tura

4.Autonomiazetaespiritukritikozgizarte

komunikabideaketaInformazioetaKomunikazio

Teknologiakerabiltzea,informazio,iritzieta

sentimendudesberdinakhainbatformatutan

jasotzeko,interpretatzeko,lantzekoeta

aurkezteko.

5.Ahozedoidatziztestuinguruakademiko,sozial

etakulturaletan,m

odukoherenteetaegokian,

elkarrieragitea,adierazteaetaulertzeaeta

begirunezkoetalankidetzazkojarrerabat

hartzea.

13.Informazioaeskuratzearren,aukeratzearren

eta

tra

nsm

itit

zear

ren

eta

lan

aka

de

mik

o

zehatzak,argiaketakoherenteaksortzearren,

inp

rim

atu

tako

itu

rria

k ze

in it

urr

i dig

ital

ak

erabiltzea.

16.Komunikazio-egoerabakoitzaridagokion

hizkuntza-erregistroaerabiltzearengarrantzia

aintzathartzea..

Ah

ozk

o

komunikazioa.

Entzuteaeta

hitzegitea(B1).

B1.

1Hainbateremuko-pertsonala,akademikoa/

eskolakoaetasoziala-ahozkotestuakulertzea.

B1.6Jendaurreanhitzegitenikastea,egoeraformal

zeininformaletan,banakazeintaldean.

Idat

zizk

o

komunikazioa.

Irak

urt

zea

eta

idaztea(B2).

B2

.3 Literaturatestuakedolanakirakurtzeanjarrera

kritikoaerakustea,adostasunedodesadostasun

jarrerakidentifikatzekoaukeraematenduen

irakurketaburutsubatenbitartez,betierebesteen

irit

ziak

err

esp

eta

tuz.

Go

rpu

tz-

He

zku

ntz

a

1..Jarduerafisikoamaizetasistematikoki

praktikatzeakosasunindibidualetakolektiboan,

garapenpertsonaleanetabizi-kalitateandituen

onurak,arriskuaketakontraesanakezagutzea

etaaintzathartzea.

2..Fenomenosoziokulturaltzathartzendiren

gorputz-etaosasun-ereduenetagorputz-

etakirol-adierazpenenmanifestazioen

aurrean,jarrerakritikoaerakusteaetaohitura

osasungarriakezartzea.

Osasuna(B1).

B1.

1 Ekintzamotorreanetajarduerafisikoaren

inte

nts

itat

ea

kon

tro

latz

eko

me

kan

ism

oe

tan

partehartzendutenfaktoreakaintzathartzea,

norkberepraktikanaplikatzeaetaosasunarekin

erlazionatzea.

Page 21: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

21

CURRICULUMARENZEHAZTAPENA

Iturria: Egilea bera, honetan oinarrituta: Balear Irletako 34/2015 DEKRETUA, maiatzaren15ekoa, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako curriculuma ezartzen duena. Hemen: http://www.caib.es/eboibfront/es/2015/10308/564908/decreto-34-2015-de-15-de-mayo-por-el-que-se-establl

4. k

oad

roa.

Ille

s B

ale

ars

IKA

SG

AIA

ETA

PA

KO

HE

LB

UR

UA

KE

DU

KI-

MU

LTZ

OA

KE

BA

LUA

ZIO

-IR

IZP

IDE

AK

Ge

og

rafia

eta

H

isto

ria

1.Gertakaripolitiko,ekonomikoetakulturalen

pro

zesu

ak e

ta m

eka

nis

mo

ak e

ta h

ori

en

art

ean

sortzendirenharremanakidentifikatzea.

Ezagutzahorigizarteenbilakaeraetahorien

araz

o n

agu

siak

aza

ltze

n d

itu

zte

n k

ausa

k ulertzekoerabiltzea.

2.Eremuaetabaliabideakerabiltzerakoan,eskala

desberdinakerabiliz,ingurunefisikoaren

oinarrizkoelementuakidentifikatzea,aurkitzea

etaaztertzea,baitahorienetagizataldeen

artekointerakzioakere.Interakziohorienondorio

ekonomikoak,sozialak,kulturalak,politikoaketa

ingurumenekoakbalioztatzea.Balearirletako

baliabideenerabilerarenarazoespezifikoak

ezagutzea.

3.Lurraldeagizarteenetaingurumenarenarteko

interakzioenemaitzabezalaulertzea;izanere,

giz

arte

ek

ing

uru

me

n h

ori

ku

de

atze

n d

ute

eta

horretangaratzendira.

9.Geografiarenetahistoriarenberezkometodoak

etateknikakerabiliz,hainbatiturritiklortutako

-ingurumenfisikoetasoziala,liburutegiak,

hedabideaketaInformazioetaKomunikazio

Teknologiak-informaziomotadesberdinak

-ahozkoa,grafikoa,ikonikoa,estatistikoaeta

kartografikoa-bilatzea,aukeratzea,ulertzeaeta

erlazionatzea;informaziohorilortunahiden

helburuarenaraberalantzeaetabestebatzuei

moduantolatuetaulergarribateanigortzea.

10.Taldelanetanetaeztabaidetanjarrera

konstruktibo,kritikoetatolerantebatezparte

hartzea,iritziakondooinarrituzetaelkarrizketa

giza-etagizarte-arazoakkonpontzekofuntsezko

bidetzathartuz.

Giz

a e

spaz

ioa

(B1).

B1.

3 BalearIrleketaEspainiak

aurreandituzteningurumen-

arazoaketa-erronkak,horien

jatorriaetahoriekkonpontzeko

bideakereezagutzeaetaaztertzea.

B1.

12 G

arap

en

irau

nko

rrar

en

ide

ia

etahorrenondorioakulertzea.

Page 22: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

22

5. k

oad

roa.

Cat

alu

nya

IKA

SG

AIA

ETA

PA

KO

HE

LB

UR

UA

KE

DU

KI-

MU

LTZ

OA

KE

BA

LUA

ZIO

-IR

IZP

IDE

AK

Nat

ura

ren

Z

ien

tzia

k:

Bio

log

ia e

ta

Ge

olo

gia

4.Eskolaeremuanikertzekomodukoarazo

zientifikoakidentifikatzeaetaebaztea,ikerketa

esperimentalakdiseinatzea,egiteaeta

komunikatzeaeskatzendutenak.

11.Gizakionesku-hartzeakingurumenean

dit

ue

n o

nd

ori

oak

sai

he

ste

n e

do

min

imiz

atze

n

dituztenneurriakhartzea,irizpidezientifikoak

erabiltzendituztenak.

12.Gizabanakoarenetagizarteareneremuetan,

gizagorputzarendetekzio-etaerantzun-

est

rate

gia

k e

zag

utz

ean

oin

arri

tze

n d

ire

n

prebentzio-neurriaketaohituraosasungarriak

hartzea.

14.Elikaduraanitzekoetaorekatukoohiturak

garatzea,osasunasustatzendutenaketa

jokabidearriskutsuak,elikaduraarazoak

etahorrilotutakogaixotasunaksaihesten

dituztenak.

Teo

ria

eta

ge

r-ta

era

esp

eri-

mentalak(B2).

B2

.2 Bestebatzuekegindakoikerketeiburuzko

dokumentuakkritikokiirakurriz,gaisozio-zientifiko

polemikoeninguruannorberarenikuspuntua

argudiatzea,emandakoprozeduraketaarrazoiak

baloratuahalizateko.

Giz

a n

utr

izio

a (B4).

B4

.5 Elikaduraorekatubatengarrantziajustifikatzea,

zelulekbehardituztennutrienteaketadietareneta

osasunarenartekoharremanaaipatuz.

B4

.11 Elikaduraanitzarenetaorekatuareneta,

orokorrean,ohituraosasungarriengarrantzia

baloratzea.

Kat

alan

a e

ta

gaz

tela

nia

1..Informazioaeskuratzeaetaeguneroko

idatzien,hedabideenetaidatziakademikoen

edukiainterpretatzeaetabaloratzea,horiek

ulertuahalizateko.

3.Informazioabilatzekoetakudeatzeko

estrategiakgaratzea,ezagutzaeskuratzeko

helburuz.

4.Idatziakomunikazioegoerarenarabera

(hartzailea,asm

oa)etaideiaksortuzeta

antolatuzplanifikatzea.

9.Diskurtsoahasteko,m

antentzekoeta

amaitzeko,ahozkointerakzioestrategiak

komunikazioegoerarenaraberaerabiltzea.

Irak

urr

izko

d

ime

nts

ioa

(B1).

B1.

2 Eguneroko,gizarteharremanetako,bizitza

akademikoaketahedabideetakoidatziakirakurtzea,

ulertzea,interpretatzeaetabaloratzea,zentzu

orokorraantzemanez,informaziogarrantzitsua

identifikatuz,informaziozehatzakateraz,inferentziak

eginez...

Idat

zizk

o

dim

en

tsio

a (B2).

B2

.6 Egunerokobizitzaren,gizarteharremanen,

bizitzaakademikoarenetahedabideenerabilera

eremuarekinerlazionatutakotestuakidaztea,eta

horienhelburuarekinerlazioadutenak.

Ah

ozk

o

dim

en

tsio

a (B3).

B3

. 10

Jendaurreanhitzegitenikastea,egoeraformal

zeininformaletan,banakazeintaldean.

B3

.11 Eztabaidaetamahai-inguruetanpartehartzea,

pixkanaka,komunikazioharremanaarautzen

dutenarauetaramoldatuz:koherentzia,kohesioa,

zuzentasuna,egokitasuna.

Page 23: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

23

CURRICULUMARENZEHAZTAPENA

5. k

oad

roa.

Cat

alu

nya

IKA

SG

AIA

ETA

PA

KO

HE

LB

UR

UA

KE

DU

KI-

MU

LTZ

OA

KE

BA

LUA

ZIO

-IR

IZP

IDE

AK

Nat

ura

ren

Z

ien

tzia

k:

Bio

log

ia e

ta

Ge

olo

gia

4.Eskolaeremuanikertzekomodukoarazo

zientifikoakidentifikatzeaetaebaztea,ikerketa

esperimentalakdiseinatzea,egiteaeta

komunikatzeaeskatzendutenak.

11.Gizakionesku-hartzeakingurumenean

dit

ue

n o

nd

ori

oak

sai

he

ste

n e

do

min

imiz

atze

n

dituztenneurriakhartzea,irizpidezientifikoak

erabiltzendituztenak.

12.Gizabanakoarenetagizarteareneremuetan,

gizagorputzarendetekzio-etaerantzun-

est

rate

gia

k e

zag

utz

ean

oin

arri

tze

n d

ire

n

prebentzio-neurriaketaohituraosasungarriak

hartzea.

14.Elikaduraanitzekoetaorekatukoohiturak

garatzea,osasunasustatzendutenaketa

jokabidearriskutsuak,elikaduraarazoak

etahorrilotutakogaixotasunaksaihesten

dituztenak.

Teo

ria

eta

ge

r-ta

era

esp

eri-

mentalak(B2).

B2

.2 Bestebatzuekegindakoikerketeiburuzko

dokumentuakkritikokiirakurriz,gaisozio-zientifiko

polemikoeninguruannorberarenikuspuntua

argudiatzea,emandakoprozeduraketaarrazoiak

baloratuahalizateko.

Giz

a n

utr

izio

a (B4).

B4

.5 Elikaduraorekatubatengarrantziajustifikatzea,

zelulekbehardituztennutrienteaketadietareneta

osasunarenartekoharremanaaipatuz.

B4

.11 Elikaduraanitzarenetaorekatuareneta,

orokorrean,ohituraosasungarriengarrantzia

baloratzea.

Kat

alan

a e

ta

gaz

tela

nia

1..Informazioaeskuratzeaetaeguneroko

idatzien,hedabideenetaidatziakademikoen

edukiainterpretatzeaetabaloratzea,horiek

ulertuahalizateko.

3.Informazioabilatzekoetakudeatzeko

estrategiakgaratzea,ezagutzaeskuratzeko

helburuz.

4.Idatziakomunikazioegoerarenarabera

(hartzailea,asm

oa)etaideiaksortuzeta

antolatuzplanifikatzea.

9.Diskurtsoahasteko,m

antentzekoeta

amaitzeko,ahozkointerakzioestrategiak

komunikazioegoerarenaraberaerabiltzea.

Irak

urr

izko

d

ime

nts

ioa

(B1).

B1.

2 Eguneroko,gizarteharremanetako,bizitza

akademikoaketahedabideetakoidatziakirakurtzea,

ulertzea,interpretatzeaetabaloratzea,zentzu

orokorraantzemanez,informaziogarrantzitsua

identifikatuz,informaziozehatzakateraz,inferentziak

eginez...

Idat

zizk

o

dim

en

tsio

a (B2).

B2

.6 Egunerokobizitzaren,gizarteharremanen,

bizitzaakademikoarenetahedabideenerabilera

eremuarekinerlazionatutakotestuakidaztea,eta

horienhelburuarekinerlazioadutenak.

Ah

ozk

o

dim

en

tsio

a (B3).

B3

. 10

Jendaurreanhitzegitenikastea,egoeraformal

zeininformaletan,banakazeintaldean.

B3

.11 Eztabaidaetamahai-inguruetanpartehartzea,

pixkanaka,komunikazioharremanaarautzen

dutenarauetaramoldatuz:koherentzia,kohesioa,

zuzentasuna,egokitasuna.

Iturria:Egileabera,honetanoinarrituta:Kataluniako187/2015DEKRETUA,abuztuaren25ekoa, derrigorrezkobigarrenhezkuntzako ikasketen antolaketari buruzkoa.Hemen:https://www.siis.net/documentos/legislativa/503987.pdf

5. k

oad

roa.

Cat

alu

nya

IKA

SG

AIA

ETA

PA

KO

HE

LB

UR

UA

KE

DU

KI-

MU

LTZ

OA

KE

BA

LUA

ZIO

-IR

IZP

IDE

AK

Go

rpu

tz-H

ezk

un

tza

1.Osasunaridagokionez,norberarenegoera

fisikoahobetzekoedomantentzekolan-

planaaplikatzea.

2.Ariketafisikoanohituraosasungarriak

txertatuz,bizimoduaktibobatenondorioak

baloratzea.

Egoerafisikoa

eta

osa

sun

a (B1).

B1.

5 Elikaduraorekatuareneta,

egitendenjarduerafisikoaren

arabera,beharrezkoegokitzapenen

garrantziaonartzea.

Giz

arte

Zie

ntz

iak:

Geografiaeta

His

tori

a

3.Etorkizunagaurkoerabakienetaekintzen

emaitzaizangodelaulertzeko,oraina

iraganarenemaitzadelaulertzea.

5.Eremugeografikokoelementuenarteko

harremanakazaltzea,lurraldeangiza

jarduerakiraunkortasunirizpideenarabera

kudeatzeko.

7.Politika-,ekonomia-etalurralde-antolaketa

eredudesberdinaketahorieksortzen

dituztendesberdintasunakaztertzea,

horiekpertsonenbizitzanduteneragina

balioztatzekoetaekintza-proposamenak

garatzeko.

11.Gizarte-arazogarrantzitsueninguruan

berezkoiritzibateratzea,pentsam

endu

kritikoagaratzeko.

13.Justiziaren,askatasunarenetagizoneta

emakumeenartekoberdintasunaren

defentsarenaldeagertzeaetahorrekin

konprometitzea.

Jarduera

eko

no

mik

oa

eta

an

tola

keta

politikoa(B2).

B2

.1Adierazlesozio-ekonomikoak

erabiliz,baliabideenbanaketaren

desorekakaztertzea,izan

dai

tezk

ee

n k

ausa

k e

ta o

nd

ori

oak

azalduz,etagarapeniraunkorra

laguntzekoneurriakidentifikatzea.

B2

.2Mundukoetabatez

ereEuropakoekonomiaren

funtzionam

enduarenalderdi

desberdinakaztertzea,herrien

interdependentziaetazenbait

politikaekonomikonabarmenduz.

B2

.3Nekazaritza-eremuaketa

berenezaugarriakaztertzeaeta

mundukonekazaritza-paisaia

nagusiakbereiztea.

B2

.4Industria-eremuak

deskribatzeaetaaztertzeaeta

zenbaitpaisaiaindustrialbereiztea.

Mundukoindustria-ekoizpeneremu

edoekoizpen-gunenagusiak

identifikatzeaetaglobalizazio

eko

no

mik

oan

gau

r e

gu

ng

o

loka

lizaz

io e

ta d

esl

oka

lizaz

io

faktoreakidentifikatzea.

Page 24: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

24

6. k

oad

roa.

Co

mu

nit

at V

ale

nci

ana

IKA

SG

AIA

ETA

PA

KO

HE

LB

UR

UA

K(E

z d

ira ik

asg

aika

esp

ezifi

katz

en

, be

raz,

eta

pak

o

he

lbu

ru o

roko

rre

tatik

cu

rric

ulu

m-e

xen

plifi

kazi

o

ho

ne

kin

ze

riku

si h

and

iag

oa

du

ten

ho

riek

auke

ratu

d

itug

u)

ED

UK

I-M

ULT

ZO

AK

EB

ALU

AZ

IO-I

RIZ

PID

EA

K

Bio

log

ia e

ta

Ge

olo

gia

i)Gelanikasketakooperatiboa,diziplinarteko

proiektuak,InformazioetaKomunikazio

Teknologienerabileraetahezkuntza

inklusiboarenpraktikatxertatzendituzten

metodologiadidaktikoberritzaileakgaratzea.

k)Konpetentziakeskuratzeanoinarritutako

ikasketaraetaikaskuntzarabideratutako

materialdidaktikoaksortzea.

Metodologia

zientifikoa

etaikerketa-

proiektua(B1).

B1.

4 Ikerketadokumentaledoesperimentalbaten

abiapuntubezala,arazoesanguratsuakplanteatzea,

fenomenonaturaleiburuzkogalderakeginez,eta

hipotesiegokiakproposatzea,esperimentazioaren

edobehaketarenetaarrazoiketarenbitartezhoriek

egiaztatzeko.

B1.

6 Lanedoproiektuindibidualakedokolektiboak

planifikatzeaetaingurumenariburuzkotalde-

ikerketaproiektubatgaratzea.

Pertsonaketa

osasuna(B2).

B2

.6 Elikadura-ohiturapertsonalaketakulturalak

etanutrizioprozesufisiologikoakbereiztea,

elikagaiennutrientemotanagusiaketaberen

funtzioakidentifikatzea,baitadietaorekatubaten

ezaugarriakere;elikadura-ohituraosasungarriek

etaariketafisikoaegiteakongizateahanditzeko

etaobesitateaprebenitzekodutengarrantzia

justifikatuz,etaelikadura-jokabidearazoenaurrean

laguntzekopremiaonartuz.

Page 25: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

25

CURRICULUMARENZEHAZTAPENA

6. k

oad

roa.

Co

mu

nit

at V

ale

nci

ana

IKA

SG

AIA

ETA

PA

KO

HE

LB

UR

UA

KE

DU

KI-

MU

LTZ

OA

KE

BA

LUA

ZIO

-IR

IZP

IDE

AK

Kat

alan

a e

ta

gaz

tela

nia

i)Gelanikasketakooperatiboa,diziplinarteko

proiektuak,InformazioetaKomunikazio

Teknologienerabileraetahezkuntza

inklusiboarenpraktikatxertatzendituzten

metodologiadidaktikoberritzaileakgaratzea.

k)Konpetentziakeskuratzeanoinarritutako

ikasketaraetaikaskuntzarabideratutako

materialdidaktikoaksortzea.

Entzuteaeta

hitzegitea(B1).

B1.

1Ikasleeninteresekinbatdatozengaurkotasun-

gaieiburuzkokomunikazioharremanetanmodu

aktiboanetabegirunezpartehartzea.

B1.

3Berezkoiritzibatsortzearren,hainbat

motako,tipologiakoetaerregistrokoahozkoeta

ikus-entzunezkotestuakinterpretatzea,eremu

pertsonal,akademikoetasozialekoak;testuraeta

entzutekohelbururaegokitutakoahozkoulermen

estrategiakmoduautonomoanerabiliz.

Irak

urt

zea

eta

idaztea(B2).

B2

.5 Sormenaerabilizetahausnarketareneta

elkarrizketarenbitartez,ikasleentzatmotibatzaileak

direngaieiburuzkolanedoproiektuindibidualak

egitea,lan-proiektubatenfaseeijarraitzendietena

eta

aza

lpe

ne

zko

ed

o a

rgu

dio

zko

pro

du

ktu

ori

gin

al

batlortzekohelburuadutenak.Gidenlaguntzaz

prozesuaetaemaitzaebaluatzea;etalortutako

emaitzakmodupertsonaleankomunikatzea.

Go

rpu

tz-

He

zku

ntz

a

i)Gelanikasketakooperatiboa,diziplinarteko

proiektuak,InformazioetaKomunikazio

Teknologienerabileraetahezkuntza

inklusiboarenpraktikatxertatzendituzten

metodologiadidaktikoberritzaileakgaratzea.

k)Konpetentziakeskuratzeanoinarritutako

ikasketaraetaikaskuntzarabideratutako

materialdidaktikoaksortzea.

Egoerafisikoa

eta

osa

sun

a (B1).

B1.

4 Jarreraetabizimoduosasuntsuenetagorputz-

irudiaren,aisialdikojardueren,jarduerafisikoaren

etakirolarenetagaixotasunenetaadikzioen

prebentzioarenartekoharremanaaztertzeaeta,

gauregun,jokabidehoriekbizitzapertsonalean

dutenonuraknabarmentzea.

Page 26: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

26

6. k

oad

roa.

Co

mu

nit

at V

ale

nci

ana

IKA

SG

AIA

ETA

PA

KO

HE

LB

UR

UA

KE

DU

KI-

MU

LTZ

OA

KE

BA

LUA

ZIO

-IR

IZP

IDE

AK

Ge

og

rafia

eta

H

isto

ria

i)Gelanikasketakooperatiboa,diziplinarteko

proiektuak,InformazioetaKomunikazio

Teknologienerabileraetahezkuntza

inklusiboarenpraktikatxertatzendituzten

metodologiadidaktikoberritzaileakgaratzea.

k)Konpetentziakeskuratzeanoinarritutako

ikasketaraetaikaskuntzarabideratutako

materialdidaktikoaksortzea.

Giz

a e

spaz

ioa

(B3).

B3

.3 Eremugeografikokogizarteetapolitika

era

gile

en

eki

ntz

ak o

inar

rizk

o g

izar

te p

rem

iak

ase

beharrarekinlotzea,etamerkatu-ekonomiaren

testuinguruan,jarreraetaintereshoriek

ingurumenean,gizarteanetaekonomianondorioak

dituztelaerakustendutenadibideakaukeratzea;

pro

zesu

eko

no

mik

o e

ta p

olit

iko

esa

ng

ura

tsu

ak

hobetoulertzeko.

B3

.4Tam

ainadesberdinetakoeremugeografikoen

dinam

ikaetafuntzionam

enduaketahoriek

dituzteninterkonexioenglobaltasunaaztertzea

etahorienadibideakematea,honakohauek

erreferentziagisahartuta:produktueta

ondasunenetainformazioarenhartu-emana,

biztanleenlekualdaketa,etaerabakipolitikoaketa

ekonomikoak.

B3

.6 Jarrerakritikoahartuz,zenbaitgizarte-,

ekonomia-edolurralde-politikarenegokitasuna

balioztatzea-gatazkapolitikoak,gizarte

desberdintasunaketaingurumenarazoaksortzeko

ahalmenarenarabera-,etagizaeskubideaketa

gar

ape

n ir

aun

korr

a e

rre

spe

tatz

ean

oin

arri

tuta

ko

proposamenaksortzea.

Iturria:Egileabera,honetanoinarrituta: Valentziako Erkidegoko87/2015DEKRETUA,ekainaren5ekoa,curriculumaezartzeneta Derrigorrezko Bigarren HezkuntzakoetaBatxilergokoantolamendu orokorra garatzenduena.Hemen:https://www.docv.gva.es/portal/portal/2015/06/10/pdf/2015_5410.pdf

Page 27: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

27

CURRICULUMARENZEHAZTAPENA

7.koadroa.Edukimultzoenetaebaluazio-irizpideenzehaztapenaikasgaikaetaautonomia-erkidegoka.3.DBH

IKA

SG

AIA

ED

UK

I-M

ULT

ZO

AK

EB

ALU

AZ

IO-I

RIZ

PID

EA

K

CA

TALU

NY

AC

OM

UN

ITA

T

VA

LE

NC

IAE

US

KA

DI

ILL

ES

BA

LE

AR

S

Bio

log

ia e

ta

Ge

olo

gia

Ikerketa,

Metodologia.

B2

.2 Gaisozio-

zientifikopolemikoen

inguruanberezko

iku

spu

ntu

a argudiatzea.

B1.

4 Ik

erk

eta

d

oku

me

nta

l ed

o

esperimentalbaten

abiapuntubezala

araz

o g

arra

ntz

itsu

ak

planteatzea.

B1.

6 B

anak

ako

edotalde-lanak

edo-proiektuak

planifikatzea.

B1.

1 eta3Ikerketak

egitea,berezkoiritzia

eratzea.

B1.

2 Informazio

zientifikoa

inte

rpre

tatz

ea

eta

arg

ud

iatz

eko

erabiltzea.

Nutrizioa,

pertsonak,

osasuna.

B4

.5 Elikadura

orekatubaten

gar

ran

tzia

justifikatzea.

B4

.11Elikadura

anit

z e

ta o

reka

tu

bateneta,

orokorrean,ohitura

osa

sun

gar

rie

n

garrantziabaloratzea.

B2

.6 Ohitura

pe

rtso

nal

ak

etakulturalak.

Elikaduraohitura

osa

sun

gar

rie

n

gar

ran

tzia

justifikatzea.

B3

.7 Osasun

etagaixotasun

kon

tze

ptu

ak

ezagutzea.

B3

.8Ohituraetabizi-

est

ilo o

sasu

ng

arri

ak

izat

ear

en

gar

ran

tzia

balioestea.

B6

.14

Ing

uru

ko

ekosistemabati

buruzkoikerketa

soilakegitea,

de

sore

kak

identifikatuzetahori

babesteareneta

kontserbatzearen

gar

ran

tzia

ain

tzat

hartuz.

B4

. 3, 1

1, 1

2

eta

13Osasun

etagaixotasun

kontzeptuakulertzea.

Elikaduraeta

nutrizioabereiztea.

Die

tare

n e

ta

osa

sun

are

n a

rte

ko

loturaezartzea.

Elikaduraonaren

gar

ran

tzia

ain

tzat

hartzea.

Page 28: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

28

IKA

SG

AIA

ED

UK

I-M

ULT

ZO

AK

EB

ALU

AZ

IO-I

RIZ

PID

EA

K

CA

TALU

NY

AC

OM

UN

ITA

T

VA

LE

NC

IAE

US

KA

DI

ILL

ES

BA

LE

AR

S

Gaz

tela

nia

eta

lit

era

tura

Ah

ozk

o

komunikazioa.

Entzuteaetahitz

egitea.

B3

. 10

eta

11

Jendaurreanhitz

egitea.Eztabaidetan

partehartzea.

B1.

1Komunikazio-

har

rem

ane

tan

par

te

hartzea.

B1.

3 Ahozkoetaikus-

en

tzu

ne

zko

te

stu

ak

ulertzea.

B2

.1 Hainbat

eu

skar

rita

n d

aud

en

ah

ozk

o t

est

uak

ulertzea,zentzu

oro

korr

az o

har

tuz

eta

informazioegokia

hautatuz.

B2

.4 G

izar

te

inte

rese

ko g

aie

i buruzkoahozko

har

rem

ane

tan

par

te

hartzea.

B1.

1 Hainbat

eremuko(pertsonala,

akad

em

iko

a/e

sko

lako

a e

ta

soziala)ahozko

testuakulertzea.

B1.

6 Jendaurreanhitz

egitenikastea.

Idat

zizk

o

komunikazioa.

Irak

urt

zea

eta

idaztea.

B1.

2 Eguneroko,

gizarte-

harremanetako,

bizitzaakademikoko

etahedabideetako

testuakirakurtzea,

ule

rtze

a in

terp

reta

tze

a e

ta

aintzathartzea.

B2

.6 Helburuari

dag

ozk

ion

te

stu

ak

idaztea.

B2

.5 B

anak

a e

ta t

ald

ean

lan-proiektuak

egitea,azken

em

aitz

a lo

rtze

ko

beharrezkoakdiren

faseeijarraituz.

B3

.2 Hainbat

eu

skar

rita

n d

aud

en

id

atzi

zko

te

stu

ak

ulertzea,zentzu

oro

korr

az o

har

tuz

etainformaziorik

eta

dat

uri

k g

arra

ntz

itsu

en

ak

hautatuz.

B3

.3 Azalpen-eta

argudio-testu

era

gin

korr

ak

egitea,argiaketa

egituratuak.

B2

.3 T

est

ue

n

irak

urk

eta

kri

tiko

a e

ta

burutsuaegitea.

Page 29: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

29

CURRICULUMARENZEHAZTAPENA

IKA

SG

AIA

ED

UK

I-M

ULT

ZO

AK

EB

ALU

AZ

IO-I

RIZ

PID

EA

K

CA

TALU

NY

AC

OM

UN

ITA

T

VA

LE

NC

IAE

US

KA

DI

ILL

ES

BA

LE

AR

S

Go

rpu

tz-H

ezk

un

tza

Egoerafisikoaeta

osasuna.

B1.

5Elikadura

ore

katu

a iz

ate

are

n e

ta

horijarduerafisikoaren

araberamoldatzearen

gar

ran

tzia

ain

tzat

hartzea.

B1.

4 Jarrera

etabizi-estilo

osa

sun

gar

rie

n e

ta

gorputz-irudiaren

artekoharremana;

gaixotasunak

prebenitzea.

B.2

.5 Elikadura

ore

katu

ak

osa

sun

era

ko

du

en

gar

ran

tzia

z hausnartzea.

B1.

1 Ekintza

motorrekofaktoreak

etajarduera

fisikoarenkontrol

me

kan

ism

oak

identifikatzea;

osa

sun

are

kiko

erlazioa.

Ge

og

rafia

eta

H

isto

ria

Jarduera

eko

no

mik

oa

eta

antolaketapolitikoa.

Gizaespazioa.

B2

.1 Baliabideen

banaketandauden

desorekak,horien

kausaketaondorioak,

eta

gar

ape

n ir

aun

korr

a la

gu

ntz

eko

ne

urr

iak

aztertzea.

B2

.2 Munduko

ekonomiaaztertzea,

he

rria

lde

en

art

eko

in

terd

ep

en

de

ntz

ia

nabarmenduz.

B2

.3 Munduko

nekazaritza-eremuen

ezaugarriakaztertzea.

B2

.4 Industria-

eremuakaztertzea.

Mundukoekoizpen-

gu

ne

nag

usi

ak

aurkitzeaeta,

globalizazio

eko

no

mik

oar

en

barruan,lokalizazio-

etadeslokalizazio-

faktorenagusiak

identifikatzea.

B3

.3 G

izar

te e

ta

po

litik

a e

rag

ilee

n

jarduerakeremu

geografikoan;

merkatu-ekonomia

testuingurubatean

ing

uru

ne

an e

mat

en

direnondorioak.

B3

.4 Dinam

ikak,

interkonexioaketa

produktuenhartu-

em

ana

azte

rtze

a.

B3

.6 Politiken

egokitasunmaila→

→gatazkak,jarrera

krit

iko

a →g

iza

garapen(GG)eta

gar

ape

n ir

aun

kor

(GI)proposamenak.

B2

.1 Ekonomia-

era

gile

eta

-erakundenagusiak

eza

gu

tze

a e

ta g

ero

e

ta m

en

de

kota

sun

h

and

iag

oko

e

kon

om

ian

elk

arre

kiko

ze

r e

gin

kizu

n d

ute

n

jakitea,etajakintza

horihurbilekozenbait

eg

oe

ra e

kon

om

iko

az

tert

zeko

eta

balioestekoerabiltzea.

B2

.3 N

eka

zari

tzar

en

e

zau

gar

ri e

ta a

razo

batzukidentifikatzea.

B2

.12

Inguruhurbileko

kasubat;jarduera

eko

no

mik

oe

n

ingurumen-

eraginak,garaparen

jasangarriarenformak

bereiziz.

B1.

3 Ingurumen-

araz

oak

eza

gu

tze

a etaaztertzea.

B1.

12 G

arap

en

ir

aun

korr

are

n id

eia

etabereinplikazioak

ulertzea.

Iturria:Egileabera.

Page 30: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

30

2. Eskubide-ikuspegia. Desberdintasunen azterketan zentratzen da honako helburu hauekin: aldebatetik,banaketabidegabehorietaboteredesorekakkonpontzekoekintzak sustatzea;etabestetik,pobreziaetabazterketaezabatzea.Beraz,pertsoneketakomunitateekbereneskubideekin,kulturarekinetalurraldeekinbatdatozenberezkogizarte-etapolitika-ereduakgaratzekobaldintzaksortunahidute,ikuspegikritikoak,anitzaketafeministakerabiliz.

3.Egiaesan,ereduagroindustrialaetaereduagroekologikoaesploratzenditugunheinean,fasehorietakobakoitza lantzeko ikuspegiaetasortzendituztenondorioakerabatdesberdinakdirelaohartukogara.Esatebaterako, lehenengoereduak tratatugabekohondakinaskosortzenditu,osokutsagarriaketaingurumen-eragin handikoak; bigarrenak, aldiz, ekoizpen eredua ingurumen-eragina minimizatzekohelburuzantolatzendu,ekosistemakleheneratzeko-ziklonaturalakerrespetatuz-etahondakinkopuruminimoasortzeko (edo,behintzat,horiekerabileraberrietarakoberreskuratuzedobirziklatuz).Azkenhonenkasuan,ikuspegiaintegralada.

4.HitzhoriekBoaventuradeSousaSantosekematendienzentzuarekinerabiltzenditugu:“Hegoaldeglobala ez da, beraz, kontzeptu geografiko bat, herrialde horietako biztanle gehienak hegohemisferioan bizi badira ere. Aitzitik, kapitalismoak eta kolonialismoak mundu osoan sortzen duengiza-sufrimenduaren metafora bat da, baita hori gainditzeko edo minimizatzeko erresistentziarenaere. Horrexegatik, Hegoaldea antikapitalista, antikoloniala eta anti-inperialista da. Hegoalde horiIparralde globalean ere aurkitzen dugu, baztertutako, isilarazitako etamarjinatutako biztanleengan,hauda,paperikgabekoetorkinengan,langabeengan,gutxiengoetnikoetaerlijiosoetan,sexismoarenbiktimengan,homofobianetaarrazakerian”(2011:35).

GAI-PROPOSAMENA

Proiektua arazo garrantzitsu batean zentratuko da, elikadurarengaian, alegia. Izan ere, hori gai konplexua da eta jakintza-eremudesberdinetatiklandubeharradago.Horiulertzeko,beraz,ikuspegi

ekonomikoak,politikoak,sozialak,kulturalaketaeskubidekoaktxertatubeharditugu2,besteakbeste;betieregeneroko inplikazioak,bizitzareniraunkortasuna eta -gizarte eta ingurumen- justiziaren etika kontuanhartzendutenazterketakeginez.

Exenplifikazio honek elikadura ikertzea proposatzen du, honakohauek biltzen dituen ziklo batean oinarrituz: i) lehengaien erauzketaeta erabilpena; ii) elikagaien ekoizpena -hain zuzen ere, nekazaritzaeta abeltzaintza ekoizpena-; iii) elikagaien eraldaketa; iv) banaketa; v)kontsumoa;etavi)hondakinenkudeaketa3.

Azterketa honen bitartez, alde batetik, ingurumenean eta gizarteaneragin handia duen eredu agroindustrialaren -ekonomia lineala-funtzionamenduaren arrastoari jarraitu ahal izango diogu. Eraginhori bistakoa da bizi dugun krisi ekologiko sakonari eta hegoaldeglobaleko gizarteen pobreziari eta desberdintasunei erreparatzendiegunean.Horiek,gainera,iparraldeglobalarenekintzarenondoriozlarriagotzen dira4.

Page 31: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

31

GAI-PROPOSAMENA

LEHENGAIA EKOIZPENA KONTSUMOA HONDAKINA

Bestetik, genero-ikuspegidun elikadura burujabetzaren proposame-narekin bat datorren eredu agroekologikoa -ekonomia zirkularra-ezagutukodugu.Horialternatibabatdagauregungoelikadura-eredua-ren aurrean, gizarte-justizia eta ingurumen-iraunkortasun irizpideetanoinarritzenbaita.

Munduglobalizatubateanbizigara.Horretan,erauzketanoinarritutakosistema kapitalista ekoizpen-eredu posible bakar bezala aurkeztudigute -horregatik esaten dugu hori hegemonikoa dela- eta, hala,sistema hori planeta osora hedatu da tokiko eta eskualdeko ekonomiei kalte eginez eta gure buruak gizarte-, hezkuntza- eta komunikazio-baliabideenbitartezkolonizatuz.Horrenondorioz,kulturaindibidualistaeta hiperkontsumista sortu eta hedatu da eta hori oztopo handi batda guztion ona eta bizitzaren iraunkortasuna bilatzen duten eredualternatiboabilatzearidagokionez.

Ekoizpen-bide kapitalista ekonomia lineal batean oinarritzen da,planetaren mugak eta pertsonek eta komunitateek bizitza duina,bidezkoa eta iraunkorra izateko dituzten premiak kontuan hartzen ezdituena.Izanere,ereduhorrekkrisiekologikosakonalarriagotzenduetamundukogehiengohandiakbaztertzenditu,pobrezia,desberdintasunaeta bazterkeria handituz. Sistema hori erauzi-produzitu-kontsumitu-botalogikaduensistemabatda.

1.irudia.Ekonomialineala

Page 32: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

32

LEHENGAIA

EKOIZPENA

KONTSUMOA

HONDAKINA

BIRZIKLATZEA

Beste ekoizpen-eredu batzuk, ordea, ziklo naturalak, planeta etapertsonak eta beren lurraldeak eta kulturak errespetatzen saiatzendira; lehengaiak modu jasangarri batean erabiltzen saiatzen dira,energia fosilen erabilera murriztuz eta, horien ordez, energia garbieta berriztagarriak erabiliz; behar den kontsumo horretarako ekoiztendute; tokiko ekonomia sustatzen dute, merkaturatze bide laburrak;eta hondakinenmurrizketa eta berrerabiltze- eta birzilatze-estrategiaerabiltzendituztebaliabideakahaliketagehienaprobetxatzeko.Horida,hainzuzenere,ekonomia zirkularra.

2.irudia.Ekonomiazirkularra

Errealitatearenazterketakritikoaegitekoetaelikadurariburuzkoarazoakhobetoulertzekoezinbestekoada,eredubatarenetabestearenlogikasozioekonomikoakaztertzean,ikuspegifeministatxertatzea.

Emakume baserritarrek mendeetan zehar honako lau hauek hartudituzteberengain:pertsonenzaintza-lanerreproduktiboa-;elikagaienekoizpena (lurra landuz, abereaz haziz, baliabideak -ura, haziak...-kudeatuz,belaunaldizbelaunalditransmititutakoezagutzaketajakintzakbilduz, ziklo naturalak errespetatuz eta beraien familiak elikatuz) -lan

Page 33: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

33

GAI-PROPOSAMENA

6.“Agentzia”emakumeek aldaketaren eragile eta gizarte eraldaketen sustatzaile dinamiko bezalagaratzenduten gaitasuna da.Azkenfinean,munduan eragiteko eta hori eraldatzeko gaitasunada.Emakumeenagentzia-gaitasuna handitzeko beharrezkoakdirahonako hauek: hezkuntzan eta gizartean emandako suposizio patriarkalak eta androzentrikoak deseraikitzeko prozesuak;errealitateaetamenperatze-

5.“Zaintzak”,bada,pertsonei eta komunitateei ongizate fisiko,psikiko,afektiboeta emozionala ematekojarduerakdira.Jarduerahoriek askotarikoak etadesberdinakdira egoeren eta testuinguruen araberaetagenero,senidetasun eta adin kategoriek zeharkatzendituzte.Hala,historikoki,emakumeei eman zaiezaintzarenardura,lan horiei ez ikusia eginez,baliogutxiemanezetabizitzareniraunkortasunerako duten garrantzia gutxietsiz.

produktiboa-; eta komunitatearen kudeaketa, antolaketa eta zaintza-lankomunitarioa-.Historikokihoriguztiaeremupribatukoaizandaeta,hala,aldebaterautzietaezdabeharbezalaaintzathartuizan.Bestalde,nekazaritza lanaren eremupublikoa gizonen eskuetan izan da, horiekizanbaitiratransakzioekonomikoakegindituztenak;plazaetaazoketanproduktuaksalduz,abereensalerosketaeginezeta,orokorrean,lurrarenjabeizanez.

Eredu kapitalistaren hedapenaren ondoriozgenero-desberdintasun hori larriagotu eginda.Kapitalismoak-kostutxikienarekinirabaziekonomiko handiena bilatuz- nekazaritza-industria bultzatu du eta multinazionalhandien eskuetan utzi du elikadura. Lur-pilaketa, ekoizpenaren mekanizazioa etaeraldaketa-, banaketa- eta merkaturatze-sistemakkonplexuagobihurtzekoprozesuenondorioznekazariaskoberen lurraldeetatikkanporatu dituzte. Hala, emakumeakdirelarikegoeraahuleneangeratudirenak.

Zentzu horretan, elikadura burujabe-tzareneredualternatiboakdesberdin-tasunhoriekkontuanhartzenditueta ikuspegi feministatxertatzen du bestelako eredu bidezkoak,iraunkorrak, osasungarriak eta kulturalkiegokiaklortzekobideanaurreraegiteko.Ikuspegihorrek,bada,honakohau proposatzen du:

Zaintza lanen ardurakidetza. Bizitzareniraunkortasunerakofuntsezkoakdiren zaintzak5 emakumeen eskuetan egon ohi dira baina horiekbirbanatu beharra dago, gizonen eta emakumeen artean moduekitatiboanbanatuz.

Emakume baserritarren lana aintzat hartzea, honako hauei dagokienez: elikagaiakekoiztea,haziakgordetzea,jakintzaetaezagutzaherritaretazientifikoak sortzeaeta transmititzea, etaekosistemenoreka zaintzen,ziklo naturalak errespetatzen eta bioaniztasuna mantentzen dutennekazaritzapraktikakmartxanjartzea.

Emakume baserritarrak ahalduntzea.Emakumebaserritarraksubjektupolitikotzathartzea,beraienagentzia-gaitasuna6sendotuzetaberaienborrokak,erresistentziaketaproiektupolitikoakbistaratzenlagunduz.

Page 34: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

34

METODOLOGIA

Gauregungoelikadura-sistemeiburuzkolanarenbitartezikaskuntzaesanguratsuaetaikasleenparte-hartzeaktiboasustatunahidugueta honako hauei lotutako gaitasunak garatzen lagundu nahi

dugu: ikerketa, tokiko-global errealitatea modu konplexuan ulertzea,planteatutako arazoei sormenkidetzazko konponbideak bilatzea etaeraldaketa ekintzekiko konpromisoa. Hori guztia eta komunikaziogaitasunak garatzea dira, hain zuzen, proposamenaren elementunagusiak.

Exenplifikaziohonetarako,beraz,ProiektuetanOinarritutakoIkaskuntza(POI) metodologiaren bitartez lan egitea proposatzen dugu. Horrekikasleeiematendieberenikasketa-prozesuarenprotagonismoa.

POImetodologiakdiziplinartekoprogramabatgaratzenlagundukodu,konplexutasunez eta zeharkakotasunez sortutako jakintzen, edukieneta interpretazio-markoen arteko harremanak eta loturak ezartzenlagundukoduena.

POImetodologiatxertatzendutenikerketaprozesueiesker,ikasleakgaiizango dira elikaduraren negozioaren atzean dauden testuinguruak eta interesak ulertzeko; hori konplexutasunez aztertzeko; ekoizpen-ereduagroindustrialak eta agroekologikoak irudikatzen dituzten kontrako eredu horietan ematen diren erauzketa-, ekoizpen-, banaketa-, kontsumo-eta hondakinen kudeaketa-prozesuen arteko desberdintasunakidentifikatzeko.Etahoriguztiabehatzekoetabaloratzekoplanteamenduetikoaeta ikuspegiekosistemikoa, feministaetaeskubidekoaerabilikodugu.

Page 35: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

35

METODOLOGIA

Gaiaren inguruan taldeakgaratubeharkoduen ikerketa-lanakhainbatestrategiatxertatukoditu:

1. Lankidetza-planbatezartzea;

2. Harreman-eskemaketamapakontzeptualaksortzea;

3. Iturrianitzerabiltzea;

4. Informazioa aztertzea, horretan eragileak, interesak etaikergaiaren ezaugarrien kausak identifikatzea beharrezkoadelarik.

5. Gizartean orokorrean eta kolektibo jakinetan sortzen direneraginaketaondorioakulertzea;

6. Bidezko eta berdintasunezko alternatibak bilatzea eta,aldaketa lortze aldera, maila indibidual eta kolektiboanonargarriakdirenkonpromisoakzehaztea;

7. Ikasitakoa publiko jakin batekin partekatzeko komunikazio-kanalbatzehaztea.Estrategiahorrekhiruhelburuhauekditu:

} Ikasleei prozesuan zehar ikasitakoari buruzko informazioaematea;

} Informazioa modu egituratuan sistematizatzeko etaantolatzekoaukeraematea;

} Hartzaileengangauregungoelikadura-sistemekpertsoneneta planetaren osasunean sortzen dituzten ondorioei buruzko kontzientzia sortzea eta genero-ikuspegidunelikaduraburujabetzari lotuta izandaitezkeenalternatibakezagutzeraematea.

Page 36: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

36

8.koadroa.ProiektuetanOinarritutakoIkaskuntza

LAN-PROZESUARI DAGOKIONEZ

1. Motibazio-fasea.Ikasleentzatmotibagarriadenjarduerabatproposatzea,landukodengaiaezagutzekojakin-minapiztendienaetalan-prozesuanpartehartzerabultzatzendituena.

2. Aldezaurretikoideiak.Ikasleekkontzientziahartzenetaproiektuareninguruandakitenhoriadieraztendute.

3. Ikerketa-faseahipotesibatekinabiatzenda.Horrekinbateraprozesuabideratukoduengalderaeragilebatizangodugu.Taldebakoitzakbereibilbidea,erabilikodituenbaliabideak,behardueninformazioaetaabarzehaztukodu.

4. Amaierakolanbategingodute,formatuarenaraberaproduktudesberdinakemangodituena(testua,ikus-entzunezkoa,aurkezpena,horma-irudia,lanartistikoa,maketa,bloga...).Exenplifikaziohonetanamaierakoproduktuhoribideobatizateaproposatzendugu.

TALDE-LANARI DAGOKIONEZ 1. Taldebakoitzaosatukodutenikasletaldeaeratzea(gutxienez3,gehienez5).Talde

heterogeneoaizateakomenida,gaitasundesberdinakdituena.

2. Lan-prozesuaelkarrekineztabaidatzeaetazehaztea,norberarenetataldearenardurakbetetzekokonpromisoarekin.

3. Arazoarenhasierakoazterketa.Horreninguruanikasleekaldezaurretikdituztenezagutzakpartekatzea.Gaiak,ikuspegiakedoaztertzekoalderdiakproposatzea.

4. Antzekoeginkizunakekitatibokibanatzea(hauda,kideguztiekikertzendute,aztertzendute,idaztendute...;lanjakinbatzukhobeto-edoerrazago-egitendituztenhoriekberenlankideaklaguntzeaetaezagutzaedogaitasunhoripartekatzealortunahidugu).

5. Ikerketaetaazterketalana.Banakakolanerako,lanapartekatzeko(ziklodesberdinakizanditzakete),aztertzekoetaedukieneztabaidarakoepeakzehaztukodira.

6. Emaitzenzirriborroakomunikatzea.Taldebakoitzakgainontzekotaldeekinpartekatzenetakontrastatzendituztebereondorioak.Hala,lanakideenekarpenekinedoiradokizunekinaberastekoaukeraematenda.

7. Akordioaklortzeaetalanaegitea.Formatuaaukeratzea:testua,aurkezpena-impress,powerpoint,prezi...-,ikus-entzunezkoa,artistikoa.

8. Komunikatzea.Horretan,kidebakoitzakantzekoardurabatizateakomenida.

Iturria:Egileabera.

Page 37: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

37

METODOLOGIA

Irakasleen rola

Irakasleen rola funtsezkoadaprozesuabideratzekoeta taldeekgelanegitendutenlanalaguntzeko.Arretabereziaeskainibehardiegutaldeenbarnedinamikei, POImetodologiagidatzenduenfilosofiagauzatzeko;hau da, elkar-laguntzaren, lankidetzaren, gaitasunak batzearen,autonomiaren eta pentsamendu kritikoa garatzearen bitartez ikasketaerraztunahiduenfilosofia.

Halaber,ikusikodugunez,horrekikasleakmotibatzea,beraieninteresekinkonektatzea, zalantzak argitzea eta fase bakoitzean orientabideaemateaeskatzendu; emaitzazgain ikasketa-prozesua aintzat hartzenduen eta ikasleak tartean sartzen dituen ebaluazio-sistema ezartzea,ikaslebakoitzakbereikasketaetaprozesuosoaebaluatzekoaukeraizandezan.

Ikasleek banakako lana eta talde lana balioztatzeko erabiliko denebaluazio-sistema hasieratik ezagutzea oso garrantzitsua da. Hala,ebaluazioglobala-prozesuosoarena-etaulerkorra-ezkonpetentziaketaedukiak lortzekoabakarrik,baiziketa taldean lanegiteko,genero-ikuspegia txertatzeko, talde-lana dinamizatzeko eta modu kritiko etaarduratsuan parte hartzeko gaitasunak garatzekoa ere- dela jakinbeharkodute.

Ikasleek informazio hori prozesu hasieratik izatea lagungarria izandaitekelanaantolatzekoetaPOImetodologiarenaraberaegituratutakoproposamenhonekbiltzenditueneginkizunezetajarduerezarduratzeko.

Hala,hasieratikizangodituzteexenplifikaziohonenamaieranaurkeztukoditugunebaluazio-errubrikak:

} Generokobehaketariburuzkoerrubrika.Jantzitzan/kbetaurrekolilak!!!

} Oinarrizkokonpetentzienebaluazio-errubrika

} Talde-lanariburuzkoebaluazio-errubrika

} Edukienebaluazio-errubrika

} Ikasleekebaluatzendute

Page 38: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

38

7.Exenplifikaziohonetan ikasleek ikus-entzunezkomateriala egin dezaten proposatzendugu,bainairakasleekbestekomunikaziobidebatzukesploratzeko aukera dute.Beraz,ikasleekhala nahi dutenean testu edo artikulu laburrakeginahalizango dituzte (sare sozialetan hedatzekoerebaliodutenak).Horrela,komunikazio aukerak handitzen dira etakomunikazio-tresnaeta-estilodesberdineninguruan ikasteko aukeraematenda.

Instagramer, youtuber, influencer… Horiek ingelesetik hartutako hitzakdira eta sare sozialen erabilerari lotutako zenbait rol identifikatzenlaguntzen digute. Hitz horiek, bada, bideo laburren bitartez beren

-bizitzari,gaurkotasunari,modari,joereiburuzko-ikuspegiaketairitziakpartekatzen,aholkuakematenedoplanakiradokitzendituztenpertsoneidagozkie.Horrela,pertsonahoriekberensarearijarraitzendiotenjendekopuruahanditzealortzendute.

Proiektu bidezko lanari ekiteko, ikasleak influencer/eragin-sortzaile7 bilakatzeaproposatzendugu,hauda,elikaduraosasungarri, jasangarrietabidezkobatenaldekojoera-sortzaile.Moduargi,kritikoetaeraginkorbatean,gizarte-etaingurumen-justiziahandiagoasortzendutenbesteelikadura-eredu batzuetara ibili beharra komunikatzeko gaitasunagaratzenlagundunahidiegu.

Beraz, esku-hartzearen hasieran martxan jartzen bada ere, jarduerahorrek amaieran ematen ditu emaitzak. Izan ere, hori garatzeko-amaierakoproduktubezalaproposatutakoikus-entzunezkoenedukiaksortzeko- ikasleek proiektu bidezko lanak dakarren ikerketa-prozesuaeginbeharizangodute.

Hasieratikkapsula/bideokliptematikoenatzeandagoenlanarenegituraezagutzea komeni da:

1. Ikasleekmotibatzendituenelikadurariburuzkoarazoeningurukoinformaziobildubehardute(produktuarenarabera:freskagarriak,janari lasterra, snackak...; osagarrien arabera: azukrea, gatza,gantzaseak,gehigarriak,kontserbagarriak....;ekoizpen-ereduarenarabera: industriala, intentsiboa, ekologikoa; gertutasunaren ara-bera:produktukilometrikoak,sasoikoproduktuak;sortzendituenondorioen arabera: planetan, generoari dagokionez, ekoizle etakontsumitzaileenbizitzahobetzeariedokaltetzearidagokionez).

Gaiariburuzkoinformazioabilduetaaztertu,horrilotutakoarazoakulertu (kausak, irismena, tokiko/mundumailakoondorioak...), zernolako eragina duen ulertu eta hori konpontzeko alternatibakidentifikatu. Ikerketa prozesuak berak, bada, informazio zehatzaetanahikoaemangodu.

PROPOSAMENARENGARAPENA

1. FASEA. MOTIBAZIOA

Page 39: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

39

PROPOSAMENARENGARAPENA

2. Edukiasortzea(izenburua,laburpena,#etiketak/hashtag-ak,saresozialetanjarraitzea...),bideoklipareniraupenak3-5minutuartekoaizanbeharduela kontuanhartuz.Denborahorretaramoldatzekobaina batez ere edukia interesgarria izan dadin, egitura soilekogidoibateginbeharkodute.Horretanhonakohau identifikatukodute:

a. landukodutenarazoa-grabazioajakin-minapiztenduenideiabatekinhasteakomenida-,

b. horizergatikgertatzendenazaltzea,

c. horiulertzenlagundukodutenbizpahiruideianagusiak,eta

d. egindaite(z)keenalternatibabat(zuk)proposatzea;horiikustenduenakegoerahobetzeko/aldatzekozeregindezakeenjakindezan.

3. Bideoa grabatzean kontuan hartu beharreko jarraibide hauekezagutubehardituzte:

a. Originaltasuna eta sormena. Ez edukian bakarrik, baizik etahorierakustekomoduanere.

b. Alderdi teknikoak. Grabazio-ekipoei dagozkie, baina baitaargiztapenari, plano-motari, antzeztokiei, musikari, atzekoplanoeietagerokoedizioariere.

c. Bideoaren iraupen kontrolatua. Komeni da bideoa 3-5minutukoaizatea.

4. Bideoaren fitxa. Bideoak ordenatzeko garrantzitsua da, baitasortu dugun kanalaren beraren barruko bilaketa zein bilaketaorokorrakerraztekoere.Fitxakhonakoinformaziohauizanbehardu:izenburua,deskribapena,etiketak,iraupenaetadata.

5. Ikasleekkanalbatsortubeharkodute(gelaosokoa)etahorretaraprozesuan sortzen diren bideo guztiak igoko dituzte. Izenlabur, adierazgarri eta iradokitzailea izan beharko du eta horiidentifikatzekoirudibataukeratukodute.

6. Bideo bakoitzak sortzen dituen erantzunak bildu eta aztertukodituztesustatuedohobetubehardenhorrenerreferentziabezalahartzeko.

Page 40: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

40

2. FASEA. ALDEZ AURRETIKO IDEIAK

Ikasleekelikadura-sistemari (ekoizpena-banaketa-kontsumoa-honda-kinen kudeaketa) buruz aldez aurretik dituzten ideiak aztertzekoestrategia ugari dugu: galdetegiak, eztabaida gidatuak, arazoen

ebazpena, ideia-jasa, argumentu-lanketa argazkietan, marrazkietan,bideoetanetaabarretanoinarrituz.

Bakarbatedokonbinaziobaterabildezakegukomenidenarenarabera.

Honakohauproposatzenduguadibidebezala:

9.koadroa.Aldezaurretikoideienzundaketa

IKASGAIA LANTZEKO PROPOSAMENA

GEOGRAFIA ETA HISTORIA

Baaldakizuzerdirenelikagaikilometrikoak?

Zeindaemakumeekelikagaienekoizpeneandutenpapera?

Zergatikdaudeurrunetikdatozenelikagaiak?

Norkekoiztenditunireelikagaiak?

Bidezkoprezioaordaintzenalduguelikagaiengatik?

BIOLOGIA ETA GEOLOGIA

Gauzaberaaldaelikaduraetanutrizioa?

Bizi-funtzioakgaratzekofuntsezkoakdirenzenbaitnutrienteaipaditzakezu?

Zureelikadurabataldatordietaorekatubatekin?

Baaldagoerlaziorikelikadurarenetaosasunarenartean?Zergatik?

GAZTELANIA ETA LITERATURA

Defini ezazu: Elikagai freskoa; Sasoiko produktua; Elikagai prozesatua; Kontserba;Elikagaiizoztua.

Presta ezazu gidoi bat gelan gaiari buruz egingo den eztabaidarako zure ideiakantolatzeko:zergatikdagarrantzitsuaazalerahandibateanedodendatxikibateanedoazokabateanerostea?

Prentsa-izenburua: “Txiroak obesoak dira”. Adierazpen horren aldeko edo kontrakoargudioak eman, gelan eztabaidatu eta gero artikulu honetan ematen deninformazioarekinegiaztatu(ikusEranskinak).

GORPUTZ-HEZKUNTZA

Baaldagoerlaziorikariketafisikoarenetaelikadurarenartean?

Zeresannahiduondoetaosasungarrijateak?

Zeintzukdiraelikadura-ohituraosasungarriakezizatearenondorioak?

Page 41: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

41

PROPOSAMENARENGARAPENA

GORPUTZ-HEZKUNTZA

Iturria:Egileabera.

Aldez aurreko ideiak ezagutzea -gazteek horietaz jabetu behar dute-erabilgarria izango da hurrengo faseei dagozkien pausoak emateko,baina honen barruan okerrak, nahasiak edo faltsuak diren aurretikoideieiarretaeskaintzeakomenidahoriekzalantzanjartzenlaguntzekojarduerarenbatburutzearren.

Adibidez,elikaduraetanutrizioasinonimotzathartzekotan,honakohaugaldediezaiekeguikasleei:izandaitekeondoelikatutakopertsonabateknutriziotxarraizatea?Hortiksortutakoeztabaidakhasierakohausnarketaharago eramaten, kontraesanak identifikatzen, sinesmenak zalantzanjartzen lagunduko die (ikasketaren psikologian gatazka kognitiboderitzona)etagerokoikerketa-prozesuanikasketaberriakmodusendobateanbarneratzekojarrerahobeapiztukodie.

https://www.astursalud.es/documents/31867/36150/5.+Lengua.pdf/0dad3e53-b7a9-7884-39a3-9d7ab5b97412

Page 42: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

42

Horrierantzutekoikasleekhonakohaueginbeharkodute:a) ikerketaprozesuagaratu;b)horretatikateratzendirenondorionagusiaknabar-mendu; c) herritarrak sentsibilizatzeko/kontzientziatzeko estrategiabatidentifikatu;etad)horimartxanjarri.

Lantaldeak eratzea(3-5kidekoak):

Komenidaikasleekbereklantaldeakberaiennahienaraberaosatzea.Hala ere, beharrezkoa balitz, irakasleek horretan parte hartzeaproposatzen dugu, batez ere desberdintasun handiak ekiditearren;hau da, taldeak beren artean homogeneoak -lanerako ahalmenaridagokionez-etabarruanheterogeneoakizandaitezen.Horrenbitartezprozesuan sortutako ikasketa aberastendutengaitasundesberdinakizatealortunahidugu.

3. FASEA. IKERKETA-PROIEKTUA

Proiektuak, kapitalismoaren ekoizpen- eta kontsumo-ereduekelikaduraren sektore zabalean sortzen dituzten ondorioak argitunahiditu,iraunkortasuneanetaelikaduraburujabetzanoinarritutako

eredueksortzendituztenhoriekinalderatzeko.Horretarako,nekazaritza-industriaren eta agroekologiaren arteko konparazioak egingo ditugu,lehengaiak erauztetik hondakinak sortzera/murriztera edo tratatzera (edoez)artekoprozesuarijarraituz.

Honako Hipotesihauerabilikodugu:

Etagaldera eragile hau egingo dugu:

Gauregungoelikadura-sistemaksortzendituenondorionegatiboeiburuzkoinformaziozehatzetakritikoakherritarrenarteanagroekologiarenaldekokontzientziakritikoahanditzenlagundukolukegizarte-etaingurumen-justiziasortzailebezala,elikaduraburujabetzareneremuan.

Nolakontzientziatukozenituzkezureingurukoakgizarteeremuanbidezkoaetaingurumeneremuaniraunkorradenelikaduraosasungarriaizatekobeharrariburuz?

Page 43: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

43

PROPOSAMENARENGARAPENA

10.koadroa.Ikerketa-prozesuaerraztekourratsak

Iturria:Egileabera.

Ikerketa-arazoa/ -kasua mugatzea

Informazioaren sistematizazioa

Informazioa aztertzea

Sintesiak eta ondorioak ateratzea

Komunikazioa

Informazioa bilatzea eta aukeratzea

Zerjakinbehardugu?Aukeraketa-irizpideakZeriturrimotaerabildezakegu?Nonaurkiditzakegu?

OinarrizkokontzeptuakZerdioteiturriek?Informazioaantolatzea

Zerdakigugaiariburuz?Zerinterpretazioemandezakegu?Zeintzukdiraondorionagusiak?

Zer aurkeztu nahi diegu gainontzeko taldeei -ikasleak,gurasoak,ikastetxea,auzoa...-lanarenemaitzabezala?Nolaaurkeztukodugu?Komunikazio-kanalaaukeratzea

Fitxategibatsortzea

Zerikertunahidugu?1

2

3

4

5

6

Page 44: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

44

Zer ikertu nahi dugu?

2. urratsa. Informazioa bilatzea eta aukeratzea

Zer jakin behar dugu?

Biologia eta Geologia

Elikagaienezaugarriak(elikagaiensailkapena,nutrientemotak,funtzioak,elikagaieneraldaketak...)

Zeintzukdiraelikagaiosasungarriedodietaorekatubatenezaugarriak?Zer dira nutrizio-profilak eta zertarako balio dute? Eraginik al duteetiketatzearenetapublizitateareningurukoarauetan?

Elikaduraburujabetzarenereduaereduagroindustrialarenalternatibaalda?

Zerelikadura-eredudirapertsonenbizitzarakoetaplanetareniraunkortasunerakoonuragarriagoak?

1. urratsa. Ikerketa-arazoa/-kasua mugatzea

Page 45: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

45

PROPOSAMENARENGARAPENA

Bioteknologia (Genetikoki Eraldatutako Organismoak, pestizidak, herbizidak,ongarriak...).Etorkizunekoelikadura,joerak,arazoak...

Nekazaritza industrial konbentzionalak errendimendu handiko haziaketa ongarriak behar ditu hazkuntza arin bat lortzeko eta pestizidaketa herbizidak behar ditu laboreak izurrien eta gaixotasunen aurreanbabesteko. Zer dira Genetikoki Eraldatutako Organismoak (GEO)?Gauza bera al dira GEOak eta transgenikoak? Nortzuk kontrolatzendituztehaziak,noreneskudaude?Haziindustrialenekoizpen-sistemakbioaniztasuna bermatzen al du? Zentzuk dira pestizidak eta ongarrikimikoak modu intentsiboan erabiltzeak lurrean eta ekosistemetandituenondorioak?

Alternatibak,dietaosasungarriak

3.irudia.Elikadura-triangelua

Iturria: https://www.gezondleven.be/files/voeding/Healthy-Living-2017-Food-Triangle.pdf

UNITATE DIDAKTIKOA: Azukrea,gozo-garratza.

UNITATE DIDAKTIKOA: Nork ematen digu jaten? Gure osasuna etaplanetarenamultinazionaleneskuetan(Batezere2.Uda:Zeintzukdiraosasuntsuegotenlaguntzendigutenelikagaiaketazeintzukgaixotzengaituzte?Etanutrizio-profileiburuzkoariketak).

Page 46: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

46

Geografia eta Historia

} Merkatu-nekazaritza.Nekazariakereduagroindustrialarenmenpe.

} Elikaduraburujabetza.Nekazariakereduagroekologikoarenmenpe.

} Ekonomialineala.Zerda?

} Ekonomiazirkularra.Zerda?Nolaartikulatzenduerauzketa-ekoi-zpen/eraldaketa-banaketa-kontsumo-hondakinzikloa?

} Nolakoazenelikaduraereduagroindustrialahedatuaurretik?

} Tokiko-globalikuspegia.Herrialdepobretuenetaaberastuenartekoloturasozialetaekonomikoakelikaduraridagokionez.

} Zeintzukdiraemakumeeknekazaritza-ekoizpeneanbetetzendituz-ten/beteizandituztenrolak?Etaetxeko/familiarenelikaduran?Ereduekitatiboagoaketaardurakideagoaklortzekobideanalgaude?

} Eredubienondoriosozialakhonakohaueidagokienez:lurraklortzea,lekualdatzeaketamigrazioak,generokoinpaktuak,lan-baldintzak,bizitzaduina,gosea,obesitatea.

} Eradubataketabesteaningurumeneandituenondorioak.

4.irudia.Nolasortzendanekazaritza-industria?

Iturria:Egileabera.

Page 47: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

47

PROPOSAMENARENGARAPENA

} Nolaeragitendutepublizitate-mezuekgureburuarenirudiaerat-zean,guregorputzakhautematekomoduan,edertasuntzathartzendugunhorrenkarakterizazioan?

} Nolalotzenditupublizitateakelikagaijakinbatzuenkontsumoaosasunarekinetaedertasunarekin?

} Zerirakurketaegindezakegugenero-ikuspegiedoikuspegifemi-nistabatetik?

Gaztelania eta Literatura

Irakurrizko ulermena. Publizitate-hizkuntza. Elikagaien publizitatea (janari lasterra,gozokiak,elikagaidietetikoak...).

5.irudia.Elikagaienetiketatzea

Iturria:Egileabera.(Ikus“Gezurustela”kanpaina:https://justiciaalimentaria.org/mentira-podrida#top)

Idatzizko adierazmena eta ahozko komunikazioa. Ikus-entzunezkohizkuntza (gidoinarratiboaketateknikoak,ekoizpena,edizioa,emisioa).Elikaduraosasungarria.

Diskurtsoetikoaketaestetikoak.

UNITATE DIDAKTIKOA: Nork ematen digu jaten? Gure osasuna etaplanetarenamultinazionaleneskuetan(Batezere1.UDa:Zergatikdaudegoseaetaobesitateamunduan?;etaZergatikjatenduguhaintxarto?3.UDko3.5Jarduera).

JARDUERA: Emakumebaserritarrenbizi-historia.

UNITATE DIDAKTIKOA: Lanakbanatzea:ardurakidetza.

Page 48: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

48

} Elikadura/nutrizioa/osasunaharremana.Jarduerafisikoarenpaperaetanutrizio-beharrakezaugarrienarabera(adina,sexua,egunerokojarduera,aniztasunfuntzionala...).

} Kirola,elikadura,osasuna.Kontsumo-gizarteeilotutakoelikadu-ra-ereduakaztertzea(dietak,bitamina-gehigarriak,nutrizio-pres-takinindustrialak,prestakinfarmakologikoak...).Horiekelikaduraosasungarrietaagroekologikobatenekarpenekinalderatzea.

} Gorputzarenkultua,edertasun/gorputzosasuntsukontzeptuarilotutakopremiaestetikoak...

6.irudia.Blogakomunikazio-baliabidebezala

Iturria:Egileabera.

UNITATE DIDAKTIKOA: Publizitateagara

UNITATE DIDAKTIKOA: Nork ematen digu jaten? Gure osasuna etaplanetarenamultinazionaleneskuetan(Batezere3.UDa:Zergatikjatenduguhaintxarto?).

Gorputz-Hezkuntza

Page 49: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

49

PROPOSAMENARENGARAPENA

7.irudia.Filmlaburrenlanketa

Iturria:BartzelonakoLestonnaceskolako4.DBHko ikasleekegindakobideoarenfotogramabat(2016-2017). https://vimeo.com/221597717.

Zer iturri mota erabil dezakegu?

} Testuak,Artikuluak,Dokumentuak

} Bideoak/Filmak/Filmlaburrak/Dokumentalak…

} Blogak/Weborriak/Atariak

} Saresozialak(Facebook,Twitter,Instagram,Pinterest,Youtube...)

} Wikipedia

} Datuestatistikoak(Taulak,Grafikoak...)

} Irudiak,Argazkiak,Kartelak

} Mapak,Planoak

} Ahozko testigantzak

Non aurki ditzakegu?

} Liburutegiak

} Internet

} Prentsa

} Elkarteak,GGKEak,Gizarte-mugimenduak,PlataformaketaHainbatkolektibo

} Erakundepublikoak

UNITATE DIDAKTIKOA:

Zori(txarreko)erruleta

Page 50: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

50

Informazioa biltzeko, hainbat iturri ditugu. Interesgarria izan daitekeirakasleekinformazioaaurkeztekomoduariburuzkohausnarketatxikibatproposatzeaetaiturrihoriekegiaztatubeharraazpimarratzea-batezere,egoera jakinbat interpretatzenduteniturriezaribagara,kasuhonetanelikadurari, elikadura-sistemei eta beren gizarte- eta ingurumen-ondorioei dagokiona-. Horretarako, irakasleek hegemonikoak ez direnikuspegiakeskaintzendituztenhedabideezkonbentzionalenzerrendaemandezakete.Askosakondugabe,honahemenzenbaiterreferentzia:

} ATTAC TV:http://www.attac.tv/

} Ekologistakmartxan:https://www.ekologistakmartxan.org/es/

} REASEuskadi:https://www.economiasolidaria.org/eu/reas-euskadi

} Alimentacción:https://www.alimentaccion.net/

} JusticiaAlimentaria:https://justiciaalimentaria.org/

} EHNE.EuskalHerrikoNekazarienElkartasuna:http://www.ehne.eus

} Elikaherria.ElikaduraBurujabetza:https://www.elikaherria.eus/category/elikadura-burujabetza-2/?lang=es

3. urratsa. Informazioaren sistematizazioa

Fitxategi bat sortzea

Asmoa talde txikietako kide ba- koitzak topatu eta kontsultatu duen informazioasistematizatzeada,gainon-tzekokideekinpartekatuahalizateko.

Horretarako, iturri guztiak eta bildutakodokumentazio guztia fitxen bitartezantolatu beharra dago; izan ere, horiekerraz kontsulta daitezke prozesuaren hurrengofaseariekiteko.

8.irudia.Fitxategia

Iturria:Egileabera.

Page 51: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

51

PROPOSAMENARENGARAPENA

Fitxakoinarrizkodatuakizangoditu,beharrezkoadeneandokumentua(testuaedoikus-entzunezkoa)berreskuratuahalizateko.

Irakasleekdatu-basebezalaerabildaitekeenaplikaziorenbateanfitxahoriekiraultzeakomenidenerabakikodute,gelakotaldeguztieneskuraegondaitezen.

4. urratsa. Informazioa aztertzea

Oinarrizko kontzeptuak

Behinbehardeninformazioguztiabildutaetasistematizatuta,azterketahasibainolehen,zenbaitkontzeptuargitzeaproposatzendugu:

Lan produktiboa • Lan erreproduktiboa

Lanaren sexu-banaketa • Berdintasuna/Ekitatea • Zaintza-lana

Nekazaritza intentsiboa • Nekazaritza estentsiboa

Nekazariak • Baserritarrak

Hazi industrialak eta transgenikoak • Hazi tradizionalak eta tokiko barietateak

Ongarri kimikoak • Ongarri naturalak

Pestizida kimikoak • Izurriteak kontrolatzeko metodo natural alternatiboak

Monolaborantza • Polilaborantza

Zer diote iturriek? Informazioa antolatzea

Hauxedaikerketa-prozesuantaldeekbilduduteninformaziobaliagarriaateratzeko eta lotzeko momentua. Horren helburua honako hauekhobetoulertzeada:elikaduraren ingurukoarazoak,elikadura-ereduak,ekoizpen-banaketa-kontsumo sistemak eta horiek pertsonen etaplanetarenosasuneanetabizitzandituztenondorioak-ez indibidualakbakarrik,baiziketasozialak,eskubidekoak,generokoak,etab...-.

Horretarako, ikasleek idatzizko zein ikus-entzunezkodokumentuetatikhartutako informazioa aztertzeko lagungarriak izan daitezkeenbi fitxaaurkeztenditugu.

Page 52: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

52

IDATZIZKOTESTUAK

9.irudia.Idatzizkotestuenazterketa

Iturria:Egileabera.

Dokumentuaren irakurketa arretatsua

▪ 1.irakurketa,testuosoarena ▪ 2.irakurketakontzeptueta/edohitzberriakidentifikatzeko.Esanahiakberrirobilatzea

▪ 3.irakurketaideianagusiakidentifikatzekoetaazpimarratzeko

Kontzeptu-mapa edo -eskema egitea

Beste testu batzuekin alderatzea eta gai beraren inguruko interpretazio desberdinak biltzea

Lantzen ari garen gaiaren azalpen-/ulertze-egitura bat sortzea

▪ Sarrera(gaiaaurkeztea) ▪ Deskribapena(adibideakematendituztendatuaketaegoerak)

▪ Kausak(testuinguruhistorikoaaztertzea)

▪ Ondorioak ▪ Konklusioak(azalpenezkointerpretazioak;berezkoekarpenak)

Page 53: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

53

PROPOSAMENARENGARAPENA

IKUS-ENTZUNEZKOAK

10.irudia.Ikus-entzunezkotestuenazterketa

Iturria:Egileabera.

1 Banakako lana. Planteatzenduengaiareneta hori aurkezteko moduaren lehenengo inpresiobatizatekoikusibideoosoa

2 Bideoa berrikusi, oraingoan arreta handiagoz,aginteaerabilizirudiageldituzeta/edoatzeraeginezetapaperbateanoharrak idatziz:

} Ezagutzenezditugunhitzak,kontzeptuberriak,kokatubeharditugungunegeografikoak,datugarrantzitsuak

} Ideia nagusiak

3 Idatzi dugun guztia erabiliz, bideoaren egitura irudikatzen duen eskema egitea (gaiarisarrera,adibideak,ematendirenazalpenak,ateratzendirenondorioak...)

4 Talde txikian elkartzea. Aurrekofaseetanbakoitzakidatziduenapartekatzea.Eskemakomuna sortzea

Page 54: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

54

5. urratsa. Sintesiak eta ondorioak ateratzea

Zer dakigu gaiari buruz? Zer interpretazio eman dezakegu? Zeintzuk dira ondorio nagusiak?

Fase honetan, garrantzitsua da ezagutza-eremu desberdinetanikasitakoarenarteanerlazioaksortzea; izanere,horrela, ikasleakgaiariburuzko interpretazio konplexuak eta sakonak emateko gai izangodira. Leku desberdinetako nekazariek partekatzen dituzten arazoakidentifikatu ahal izango dituzte, baita ekoizpen-eredu desberdinek-agroindustrialak eta agroekologikoak- munduko hainbat lekutanemakumeenetagizonenbizitzansortzendituztenondorioak,planetaneta ekosistemetan sortzen dituzten ondorioak eta bioaniztasunakontserbatzean/leheneratzeanduteneraginaere.

Taldeekikertutakogaiakberreskuratzenditugu;ikuspegihorrenaraberaantolatu beharko baitituzte informazio- eta azterketa-prozesuarenondorionagusiak.

Elikadura burujabetzaren eredua eredu agroindustrialaren alternatiba al da?

Ikasleek, beraz, alderatu ditugun eredu bietako bakoitzaren ezaugarrinagusiakidentifikatubehardituzte.

Nekazaritza industriala globalizazio neoliberalaren markoan. Merkatu-nekazaritza.

} Korporazioetamultinazionalhandiakelikadurarennegozioan.Biote-knologia,errendimenduhandikohaziak,ongarriaketapestizidak.

} Inpaktusoziala:dependentzia;desberdintasunaetapobreziaarea-gotzea;lekualdatzeaketamigrazioak.

} Inpaktuaemakumeenbizitzan:beraienekarpeneietaezagutzeiezikusiaegitea,eskubide-desberdintasuna(adibidez,lurrarenjabet-zan).

} Hiperkontsumoarenkultura,ikuskizunarenkultura,gorputzakeste-tikakonbentzionalgenerizatzailearenmenpejartzendituenkultura.

} Bizi-estiloak,zabor-jana,janarilasterra.

} Inpaktuekologikoa:berotzeglobala,deforestazioa,energiafosilakagortzea,hondakingehiagosortzea.

Page 55: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

55

PROPOSAMENARENGARAPENA

Elikadura burujabetza, gizarte bidezkoagoak eta ekitatiboagoak lortzeko alternatiba agroekologikoa.

} Ekosistemenikuspegiintegrala,osagarrisozialaerekontuanhartzenduena.

} Nekazaritza-sistemairaunkorrak.Elikagaiosasungarriakekoiztea.

} Erresilientzia.Labore-txandaketa,baliabidenaturalak,bioaniztasuna,lurrabirsortzea...

} Landa-eremuaberpiztea.Lurraldeakontrolatze,nekazaritza-edoabeltzaintza-ustiategitxikiak.

} Gizartejustizia.Baldintzaduinaknekazarientzat,jakintzaketaeza-gutzakberreskuratzeaetaaintzathartzea,komunitateasendotzea,parte-hartzea,sareaketaaliantzak.

} Genero-ekitatea.Emakumeenpaperalanda-eremuan,elikagaienekoizpenean,pertsonenzaintzan,etxekoelikaduranetakontsu-moan.

} Merkaturatzezuzena,tokikomerkatuak,gertukonekazaritza,tokikoetasasoikoproduktuak.

} Kontsumobidezkoaetaberriztagarria.

} Energiaberriztagarriak,hondakinakmurriztea,birziklatzea.

Zer elikadura-eredu da onuragarriagoa pertsonen bizitzarako eta planetaren iraunkortasunerako?

Galderahorrierantzuteko,ondorioetaneredubatetaezbesteaaukeratuizanaren arrazoiak argudiatu beharko ditugu, honako irizpide hauekkontuan hartuz:

} Osasuneandituenondorioak

} Pertsonenetakomunitateen(ekoizleenetakontsumitzaileen)bizit-zandituenondorioak.

} Gizarte-justiziaetagenero-ekitateirizpideak.

} Ingurumen-iraunkortasuneandituenondorioak.

Page 56: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

56

6. urratsa. Komunikazioa

Taldeek lana aurkezteko erabiliko dituzten komunikazio-gailuakprestatzeko momentua heldu da. Elikadura osasungarriaren, genero-ikuspegidunelikaduraburujabetzarenetagizartebidezkoak,ekitatiboaketazaintzaileaksortzekobehardengizarte-aldaketarenaldekoeragin-sortzaile/influencer bihurtzea proposatu zaienez, lehenik, bideoakzeinsaresozialetan(Instagram,Youtube,Facebook,Twitter...)eskegikodituztenerabakibeharkodute.Nolanahiere,gelarenkontuedokanalbatsortzeakomenida;horretaralanguztiakiraulikodira.

Prestaketa. Komunikazio fasehori ereproposamenak sustatzenduenHezkuntza kritikoaren printzipioetan oinarritzeko, bideoak guztionarteanegiteakomenida,baibideoklipbatenekoizpenaeskatzendituenlanguztieidagokienez,baifilmlaburrarenprotagonismoaridagokionez.Hala,erreproduzitukodentestuataldekokideguztienarteanbanatzekoaukera dago. Aitzitik, pertsona bakarreko planoak grabatu nahiizatekotan, hainbat klip egin daitezke, serie bat osatuz, taldeko kidebakoitzakkapsulabatenprotagonistaizatekoaukeraizandezan.

Halaber, bideo bakoitzerako gidoi bat izan behako dute, oinarrizkoeskemahonenaraberakoa:

} Sarrera(arazoaaurkeztea)

}Garapena(testuinguruaetazergatiaklaburkiazaltzea)

}Ondorioak(zeintzukdirapertsonengan,komunitateetan eta planetan dituzten ondorioak)

} Alternatibak(zereginditzaketepertsonek,banakaetaelkarrekin,elikadura-eredubidezkoak,osasungarriaketairaunkorraklortzekobideanaurreraegiteko)

Page 57: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

57

PROPOSAMENARENGARAPENA

Lantaldeentzako proposamenak:

1. Gaia aurkeztu: “Gaur elikadura osasungarriari buruz hitz egingo dugu”; gerointeresa pizten duengaldera bat egin: “Ba al dakizu zer jaten duzun?”. Honahemenbesteadibidebatzuk:

} “Elikagaiprozesatueietaultraprozesatueiburuzhitzegingodugu”.Baalzenekiten“Azukrefinduen,koipeosasungaitzenetagatzarenkontsumoaetengabehanditudelaazken30urteotanetaosagaihorien%70elikagaiprozesatuetan“ezkutatzen”direla”?Iturria: https://www.eldiario.es/tribunaabierta/ali-

mentacion-enferma_6_750035016.html

} “Baaldakizuezerelikaduramotakgaixotzengaituen?”(koipe,azukreetagatzgehiegi).“Espainiakobiztanleen%44kezinduelikaduraosasungarriaizanhorrenkostualtuagatik;etaelikaduradesegokiarilotutakogaixotasunak,halanola,diabetesa,minbiziaetaarazokardiobaskularrakEspainiakoosasunarazonagusiadira”.Iturria: https://www.eldiario.es/tribunaabierta/alimentacion-en-ferma_6_750035016.html

} “Zergatikdagogeroetapertsonaobesogehiago?”“TheNewEnglandJour-nalofMedicinealdizkarianargitaratutakoikerketabatenarabera,munduan,2.000pertsonakbainogehiagokdituzteobesitatearietagehiegizkopisuarilotutakoosasunarazoak”.Iturria:https://www.agenciasinc.es/Noticias/Una-de-cada-tres-personas-en-el-mundo-tiene-obesidad-o-sobrepeso

2. Jarraian, arazoa azaldu (datu deigarriak erabil ditzakezue), baita horrektestuinguruzabalagobatekinduenloturaedoaldatunahidugunegoerahorrenkausakere,besteakbeste.

3. Ondorioak.Landutakogaiapertsonengan-gizarteandituenondorioakargiazaldubehar dituzue (honako hauei dagokienez: osasuna, genero-desberdintasuna,inpaktu ekonomikoa, manipulazioa, gure elikaduraren gaineko kontrol falta,menpekotasuna, lekualdatze behartuak...), baita ekosistemetan eta planetanere(bioaniztasunagaltzea,lurrennarriadura,kutsadura...).

4. Alternatibak eskaini. Bideoaren ikusleen esku dauden irtenbideak azaldu,elikadura- eta kontsumo-ohitura aldaketak proposa itzazue... Halaber,interesgarria izan daiteke ekintza kolektiboagoak eskaintzea, orokorrean,elikaduraburujabetzalortzenlagundiezagukeenedozer(ikastetxeaneragitea,kontsumo-taldeak sortzea, tokiko ekoizleei erostea, agroekologia sustatzea,bestepertsonabatzukkontzientziatzea...).

Page 58: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

58

Gidoiteknikoaprestatzekoegituraerrazbaterabiltzeaproposatzendugu:

11.koadroa.Gidoiteknikoaegitekoeskemarenadibidea.

IKUS-ENTZUNEZKOAREN IZENBURUA. GIDOI TEKNIKOA

1. eszena. Barrualdea – Eguna ____/__/__

Zkia. Planoa Bideoaren deskribapena

Audioaren deskribapena

Etiketak Iraupena

1 Laburra?

Erdikoa?

Panoramikoa?

Ikaslerikgabekogelabatikustenda.Zakarrontziarenplanolaburra;horretangozoki-etaopil-bilgarriakikustendira.Xsartzen da eta kezka aurpegiajartzendu.

Hau gertatzen al dazuregelanere?Hitz egin dezagun jolas-orduetanjatenditugunhamaiketakoei buruz.Txokolatezkopalmerak ala fruta-mazedonia?

#elikagaiultraprozesatuak

#elikagaifreskoak

45seg.

2

KONTUAN HARTZEKOA

Argihitzeginetaerritmobiziamantendu-ezmotelegiaezarinegia-.

Doinua mezuaren edukira egokitu -sorpresa, zalantza, galdera,harridura,interesa...-.

Erabiltzenditugunkontzeptuteknikoeiburuzkoazalpenlaburetaargiakeman.

Kontuz, hizkuntzaren erabilerarekin, hizkuntza inklusiboa eta ezsexistaerabili.Genero-ikuspegiabistaratu:zernolakoeraginadukontatzen ari garen horrek emakumeengan, zer egin dezakegusistemaekitatiboagoaksustatzeko.

Dekoratuazaindu.Orokorreanplanolaburedoerdikoakerabiltzendireneanere,dekoratuerakargarriakerabiltzea-lantzenarigarengaiarekinzerikusiadutenak-betidalagungarria.

Mezuadagarrantzitsuena.Horregatik,ezdakomenimugimendugehiegiren bidez (eskuenak, besoenak...) arreta desbideratzea.Horrekezduesannahijokaerazakaredoserioaizanbehardugunik-izan ere, umorea baliabide ona da- baina ez dugu publikoadistraitubehar,edukiaargieta“zaratarik”gabeheldadin.

Page 59: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

59

PROPOSAMENARENGARAPENA

Bideoaren grabaketa, edizio eta produkzio fasean,HezkuntzaPlastiko,IkusizkoetaIkus-entzunezkoirakasleenlaguntzaizateakomenida.

Behinklipakeditatuta,gelako lanakezagutzeraematekosortudugunkontu edo kanalera igotzeko momentua da. Horretan lagungarriakizangodiraedukieiematendizkiegun#etiketaketa#hashtagak.

Gainera, horiek ikusten dituzten pertsonak beren iradokizunak uzteraanimatzeakomenida.

Proposameneaninplikatutakoirakasleeketaikasleekelkarrekinprestadezakete aurkezpen bat ikastetxean.Horretara,gainontzekoirakasleezeta ikasleezgain, familiak (deialdiaprestatzekoetahedatzekoGurasoElkartearen laguntza izandezakegu)etaproiektuanpartehartudutengizarte-eragileakgonbidatzeakomenida.

Halaber,filmlaburretarikobatzukfilm labur- edo dokumental-jaialdiren bateraaurkezteaereinteresgarriaizandaiteke.

} Evennial..Zinemaldiaketaikus-entzunezko,argazki-,kultura-edoarte-lehiaketakantolatzeko,ezagutzeraematekoetakudeatzekoplataforma.https://evennial.com/es/festivals

} Festival de cine lento.Guadalajaranospatzendenzinemaldibatda.ContrapicadoFilmsetaElRinconLentoekimenek2011ansortuzutenhori,jendeairudienbitartezberenideiaktransmititzeraani-matzekoetapublikoaribestelakozinebatikustekoaukeraematekohelburuz.Horrenezaugarrinagusia“geldotasunaren”edo“bizitzageldoaren”ideiada,hauda,gizabanakoekberenbizi-kalitateahobedezaten,berendenborakontroladezatenetagauregungoeko-nomia-etagizarte-sistemarekinkritikoakizandaitezenlaguntzendutenekintzamultzobat(Ingurumenaetapertsonakerrespetat-zea,kontsumoarduratsua,kulturababestea,desazkundea,bizitzaetaaisiaalternatiboa,lankidetza,elikaduraburujabetza,ekonomiasoziala...). http://contrapicado.es/festival-de-cine-lento/

} Cortos en femenino.Emakumeekegindakofilmlaburrak https://cortosenfemenino.net

} TRAMA.Emakumeekegindakozine-,bideo-etamultimedia-erakus-taldieneta-jaialdienkoordinakundea. https://tramabcn.wordpress.com/

GARRANTZITSUA.Momentuona izandaitekehonakohauzundatzeko:zein neurritan dago prest ikastetxea epe ertain eta luzean elikaduraburujabetzaren aldeko konpromisoak hartzeko; adibidez, kafetegianelikagaiosasungarriaksartzeko,auzoaribegirasentsibilizazio-kanpainabatburutzeko;eskola-ortubatmartxanjartzeko...

Page 60: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

60

EBALUAZIOA

Prozesuan ardaztua, parte hartzekoa eta globala. Ezagutzak-kognitiboak,emozionalak,prozedurazkoak-ulertzea/eskuratzea/barneratzea baloratzeaz gain, subjektu kritiko eraldatzaileak

sortzen laguntzen duten gaitasunak garatzera bideratzen dena:erantzukizuna,kontzientziakritikoa, ikuspegifeminista,ekitatearekikoeta gizarte-justiziarekiko konpromisoa bizitzaren iraunkortasunarenalde.

Hala,5errubrikahauekproposatzenditugu,ProiektuetanOinarritutakoIkaskuntzaren metodologia aplikatzean sortzen den ikasketa-prozesuarendimentsiodesberdinakebaluatzeko:

} Generokobehaketariburuzkoerrubrika.Jantzitzan/kbetaurrekolilak!!!

} Oinarrizkokonpetentzienebaluazio-errubrika

} Talde-lanariburuzkoebaluazio-errubrika

} Edukienebaluazio-errubrika

} Ikasleekebaluatzendute

Page 61: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

61

EBALUAZIOA

12.koadroa.Generobehaketariburuzkoerrubrika

BIK

AIN

Ge

ne

ro-e

kita

tea

eta

b

izik

ide

tza

on

a

OS

O O

NG

I

Har

rem

an e

kita

tib

oak

izat

eko

ahal

men

han

dia

NA

HIK

O

Ge

ne

roar

en

era

gin

a iz

an d

eza

kete

n

ten

tsio

ak

GU

TX

I

Ge

ne

ro-

de

sbe

rdin

tasu

na

No

la s

ort

u d

ira

tald

eak

? Ta

lde

b

ere

izia

k al

a m

isto

ak

sort

zeko

joe

ra d

ute

?

Tald

e o

reka

tuak

sortzendituzte.

Tald

e g

eh

ien

ak m

isto

ak

dira.

Orokorreanbereiziak,

batzukmistoak.

Erabatbereiziak.

No

la b

anat

zen

dir

a ro

lak

tald

ee

n b

arru

an?

Tald

ee

tako

ze

nb

at

bo

zera

mai

le d

ira

ne

skak

?

Rolaktxandakatzen

dir

a p

ert

son

a g

uzt

iek

gaitasundesberdinak

lan

du

dit

zate

n

(lidergoa,ordezkaritza,

komunikazioa...).

%60bainogehiago.

Tald

e g

eh

ien

eta

n

eg

inki

zun

ak e

ta r

ola

k ekitatibokibanatudira,

bainaezguztietan.

%60inguru.

Tald

e g

eh

ien

eta

n

banaketakgeneroko

joeradu.

%30inguru.

Ne

ske

k la

gu

ntz

a e

ta

bitartekaritzarolak

hartzendituzte,

lide

rgo

a e

do

ordezkaritzabaino

gehiago.

Batereez.

Lan

tald

ee

tan

g

arra

ntz

i be

ra e

mat

en

za

ie n

esk

en

eta

m

uti

len

be

har

eta

in

tere

sei?

Ne

ske

n e

ta m

uti

len

beharraketainteresak

entzuten,baloratzen

eta

ain

tzat

har

tze

n

dira,garatzenari

de

n la

nar

eki

n d

ute

n

koh

ere

ntz

iare

n

araberaetainolako

desberdintasunikgabe

generoaridagokionez.

Ne

ske

n e

ta m

uti

len

beharreietainteresei,

ustez,kasuberaegiten

zaie,bainaam

aierako

lan

eta

n m

uti

len

irit

zie

k p

rese

ntz

ia h

and

iag

oa

dute.Beraz,inplizituki,

ne

ske

n e

karp

en

ak e

z diraberdinbaloratzen.

Neskenbehareta

interesei,ustezkasu

egitenzaie,bainaoso

presentziagutxidute

amaierakolanean.

Neskenbeharrak

eta

inte

resa

k bigarrenmaila

bateangeratzen

dira,beraien

eka

rpe

nak

gutxiestendituzte

edoezzaizkiebehar

adin

a g

arra

ntz

ia

ematentalde-

lanarengarapenean.

Hit

za k

en

tze

n

dio

te e

lkar

ri h

itz

eg

ite

rako

an?

Hit

za e

rre

spe

tatz

en

duteetabesteei

entzutendiete.

Ia e

z d

iote

hit

za e

lkar

ri

ken

du

eta

ho

ri g

ert

atu

d

en

ean

ez

da

ge

ne

roko

arrazoiengatikizan.

Bat

zue

tan

hit

za k

en

du

dioteelkarrietabatez

ereneskeikendudiete.

Etengabekendudiote

hitzaelkarrietabatez

ereneskei.

Jantz itzan/k betaurreko lilak!!!

Zaintza-ikuspegia

Nesken ahalduntzea

Hizkuntza inklusiboa, ez sexista

Ezagutza ez androzentrikoa

Botere-harreman ez autoritarioak

Eskubide-kontzientzia eta -praktika

Page 62: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

62

BIK

AIN

Ge

ne

ro-e

kita

tea

eta

b

izik

ide

tza

on

a

OS

O O

NG

I

Har

rem

an e

kita

tib

oak

izat

eko

ahal

men

han

dia

NA

HIK

O

Ge

ne

roar

en

era

gin

a iz

an d

eza

kete

n

ten

tsio

ak

GU

TX

I

Ge

ne

ro-

de

sbe

rdin

tasu

na

Ge

rtat

u iz

an a

l da

ge

ne

ro a

rraz

oie

ng

atik

o

gat

azka

rik

ed

o

ten

tsio

rik?

Tald

eak

har

mo

nia

o

na

du

eta

ge

ne

ro

arra

zoie

ng

atik

so

r d

aite

zke

en

gat

azka

k e

rre

gu

latz

e a

lde

ra

modupositiboanesku

har

tze

ko g

aita

sun

a garatudu.

Ia e

z d

a te

nts

iori

k e

go

n e

ta t

ald

eak

n

orm

alta

sun

ez

kon

po

nd

u d

itu

izan

direnak.

Ten

tsio

ak iz

an d

ira

zentzuhorretan,baina

pu

ntu

alak

izan

dir

a e

do

ezdaargiidentifikatzen

ge

ne

roar

eki

n lo

tuta

dauden.

Errespetufaltak,

gutxiespenaketa

dis

krim

inaz

ioak

em

an

diraneskenedobeste

ed

oze

in p

ert

son

are

n

aurka,itxurariedo

ge

ne

roko

est

ere

oti

po

ei

lotuta(“maritxu”,“mari-

mutil”,lodiaedoargala

izatea”,etab.).

Ed

uki

ak g

en

ero

-ik

usp

eg

iz la

nd

u

dit

uzt

e?

Emakumeek

elik

adu

ran

du

ten

rola(lanproduktiboa,

erreproduktiboa,

zain

tzak

oa

eta

komunitarioa)

bistaratzenduten

informazio-iturriak

erabilibeharraz

jabetzendira.

Elikadura-ereduen

eg

oki

tasu

na

baloratzean

horietakobakoitzak

em

aku

me

en

gan

d

ue

n e

rag

ina

(positiboa/negatiboa)

kontuanhartudute,

baitagizoneneta

em

aku

me

en

art

ean

e

kita

tea

sust

atze

ko

dutenahalmenaere.

Iabetijabetu

dir

a e

mak

um

ee

k e

likad

ura

n d

ute

n

rola(lanproduktiboa,

erreproduktiboa,

zain

tzak

oa

eta

komunitarioa)

bistaratzenduten

informazio-iturriak

erabilibeharraz.

Elikadura-ereduen

eg

oki

tasu

na

baloratzean

horietakobakoitzak

em

aku

me

en

gan

du

en

eragina(positiboa/

negatiboa)kontuan

hartudute.

Zenbaitkasutanjabetu

dir

a e

mak

um

ee

k e

likad

ura

n d

ute

n

rola(lanproduktiboa,

erreproduktiboa,

zain

tzak

oa

eta

komunitarioa)

bistaratzenduten

informazio-iturriak

erabilibeharraz.

Batzuetan,elikadura-

eredubakoitzak

em

aku

me

en

gan

du

en

eragina(positiboa/

negatiboa)kontuan

hartudute.

Ezdiraiainoiz

jabetzenemakumeek

elik

adu

ran

du

ten

rola(lanproduktiboa,

erreproduktiboa,

zain

tzak

oa

eta

komunitarioa)

bistaratzenduten

informazio-iturriak

erabilibeharraz.

Ezdiraelikadura-

eredubakoitzak

em

aku

me

en

gan

du

en

eragina(positiboa/

negatiboa)seinalatzeko

gai.

Iturria:Egileabera.

Page 63: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

63

EBALUAZIOA

13.koadroa.Oinarrizkokonpetentzienebaluazio-errubrika

Ko

np

ete

ntz

ia e

sku

ratz

e-m

aila

Ko

np

ete

ntz

iak

Ikas

keta

est

and

arra

kB

IKA

IN

Lort

zen

du

OS

O O

NG

I E

z g

uzt

izN

AH

IKO

Z

ailt

asu

ne

zG

UT

XI

Ez

du

lort

zen

Hiz

kun

tza-

kom

un

ikaz

iora

ko

kon

pe

ten

tzia

Modukritikoetaeraginkor

bateankomunikatzen

ikastendu,ideiasortuz,

ezagutzaegituratuz,

diskurtsoarietabere

eki

ntz

a e

ta la

ne

i ko

he

ren

tzia

eta

ko

he

sio

a emanez.

Diskurtsoargi,egituratu,

zeh

atz

eta

inte

resg

arri

a e

gite

ko g

ai d

a e

ta m

od

u

krit

iko

eta

era

gin

kor

bateankomunikatzendu.

Dis

kurt

so e

git

ura

tua

eg

iteko

gai

da

eta

mo

du

egokiankomunikatzendu.

Diskurtsoanezagutza-

hu

tsu

ne

ak a

ntz

em

ate

n

diraetaegiturapixkabat

nahasiada.Komunikazioa

hobetzekomodukoada.

Dis

kurt

soa

kao

tiko

a d

a e

ta

ezduegituralogikorik.

Komunikazioaezda

eraginkorra.

Ko

np

ete

ntz

ia

mat

em

atik

oa

eta

zie

ntz

ia

eta

te

kno

log

iara

ko

oin

arri

zko

ko

np

ete

ntz

iak.

Elikadurarilotutako

aurrerapausozientifikoei

buruzkoikuspegikritikoa

garatzendu,eredu

agro

ind

ust

rial

en

eta

e

red

u a

gro

eko

log

iko

en

artekohautuetanerabaki

arrazoituakhartzeko.

Betigizarte-eta

ingurumen-justizia

iriz

pid

e e

tiko

ak

txertatzenditueta,

horietanoinarrituz,

aurrerapausozientifiko

eta

te

kno

log

iko

ak

balioztatzenditu,horiek

bizitza,pertsonaketa

pla

ne

ta z

ain

tze

ko

etababestekoduten

ahalmenarenarabera.

Gehienetangizarte-eta

ingurumen-justizia

iriz

pid

e e

tiko

ak

txertatzenditueta,

horietanoinarrituz,

aurrerapausozientifiko

eta

te

kno

log

iko

ak

balioztatzenditu,horiek

bizitza,pertsonaketa

pla

ne

ta z

ain

tze

ko

etababestekoduten

ahalmenarenarabera.

Batzuetangizarte-eta

ingurumen-justizia

iriz

pid

e e

tiko

ak

txertatzenditueta,

horietanoinarrituz,

aurrerapausozientifiko

eta

te

kno

log

iko

ak

balioztatzenditu,horiek

bizitza,pertsonaketa

pla

ne

ta z

ain

tze

ko

etababestekoduten

ahalmenarenarabera.

Ezditugizarte-eta

ingurumen-justizia

irizpideetikoaktxertatzen,

ezta,horietanoinarrituz,

aurrerapausozientifiko

eta

te

kno

log

iko

ak

balioztatzenere,horiek

bizitza,pertsonaketa

pla

ne

ta z

ain

tze

ko

etababestekoduten

ahalmenarenarabera.

Page 64: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

64

Ko

np

ete

ntz

ia e

sku

ratz

e-m

aila

Ko

np

ete

ntz

iak

Ikas

keta

est

and

arra

kB

IKA

IN

Lort

zen

du

OS

O O

NG

I E

z g

uzt

izN

AH

IKO

Z

ailt

asu

ne

zG

UT

XI

Ez

du

lort

zen

Ko

np

ete

ntz

ia d

igit

ala

Genero-ikuspegidun

elikaduraburujabetzari

buruzkoedukidigitalak

sortzenditu,horietan

elk

arla

ne

an e

gin

dak

o

pro

iekt

ue

n e

mai

tzak

bilduz.

Ikus-entzunezko

materialaksortzenditu,

konplexuak,originalaketa

berritzaileakdirenaketa

elikadurarenproblematika

etaalternatibakulertzen

laguntzendutenak.

Ikus-entzunezkohainbat

grabaketa-teknika

konbinatzendituetaIKT

edosoftware-tresnak

txertatzenditu.

Ikus-entzunezkomaterial

originalaksortzenditu,

elik

adu

rare

n a

rlo

ko

arazoetaalternatiba

nag

usi

ak e

zag

utz

era

ematendituztenak.

Ikus-entzunezkozenbait

grabaketa-teknika

konbinatzenditueta

IKTetasoftware-tresna

batzuktxertatzenditu.

Ikus-entzunezkomaterial

originalaksortzenditu,

elik

adu

rare

n a

rlo

ko

zenbaitarazoeta

alternatibaerakusten

dituztenak.Ediziorako

etazabalkunderakoIKT

errazakerabiltzenditu.

Ikus-entzunezkomaterial

soilaksortzenditu,gaia

mo

du

de

seg

itu

ratu

an

lantzendituztenak.

Ediziorakoeta

hedapenerakoIKTerrazak

erabiltzekozailtasunak

ditu.

Ko

np

ete

ntz

ia s

ozi

al

eta

zib

iko

ak

Elikaduraren

problematikaikuspegi

ekosistemikobatetik

lantzendu,tokiko-global

ikuspegiaerabilizeta

gizarte-etaingurumen-

justiziarenprintzipioetan

oinarrituz.Beharrezkoak

dir

en

ald

ake

tak

identifikatzenditu:

indibidualak(kontsumo-

etaelikadura-jarraibideak

aldatzea)etakolektiboak

(eremudesberdinetan

he

rrit

arta

sun

kr

itik

oa

sort

zeko

eta

sentsibilizatzeko

eki

ntz

eki

n in

plik

atze

n

lag

un

tze

n d

ute

n

ekimenak:fam

ilian,

eskolan,udalerrian...).

Ho

ne

tara

ko g

ai d

a:

elikadurarenproblematika

diz

iplin

arte

ko ik

usp

eg

i konplexubatetik

lantzeko,gauregungo

ere

du

ag

roin

du

stri

alar

en

ondorioakebaluatzeko,

ere

du

ag

roe

kolo

gik

oa

gizarte-etaingurumen-

justiziaalternatiba

bezalaulertzekoeta

genero-ikuspegidun

elikaduraburujabetza

lortzekobeharrezkoak

direnaldaketaindibidual

etakolektiboekin

konprometitzeko.

Ho

ne

tara

ko g

ai d

a:

diz

iplin

arte

ko e

zag

utz

ak

erabiliz,elikaduraren

problematikaaztertzeko;

gau

r e

gu

ng

o e

red

u

agro

ind

ust

rial

are

n

on

do

rio

latz

en

ak

aipatzeko,eredu

agro

eko

log

iko

a gizarte-etaingurumen-

justiziaalternatiba

bezalahartzeko;eta

genero-ikuspegidun

elikaduraburujabetza

lortzearren,zenbait

aldaketaindibidual

etakolektiborekin

konprometitzeko.

Elikaduraren

problematikari

buruzkoezagutzak

ditu,diziplinarteko

ikuspegibatetik.Eredu

agro

ind

ust

rial

eta

ag

roe

kolo

gik

oar

en

ezaugarribatzuk

ezagutzenditu.Kontsumo

ard

ura

tsu

are

n a

lde

ko

aldaketarenbategiteko

konpromisoahartzendu.

Zai

ltas

un

ak d

itu

elikadurarenproblematika

mo

du

eg

itu

ratu

an

aurk

ezt

eko

eta

ere

du

ag

roin

du

stri

alar

en

ondorionegatiboen

irismenaulertzeko.Ez

dugenero-ikuspegidun

elikaduraburujabetza

lortzekobeharrezkoak

dir

en

ald

ake

teki

n

kon

pro

mis

o s

en

do

a hartzen.

Page 65: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

65

EBALUAZIOA

Ko

np

ete

ntz

ia e

sku

ratz

e-m

aila

Ko

np

ete

ntz

iak

Ikas

keta

est

and

arra

kB

IKA

IN

Lort

zen

du

OS

O O

NG

I E

z g

uzt

izN

AH

IKO

Z

ailt

asu

ne

zG

UT

XI

Ez

du

lort

zen

Eki

me

n-s

en

a e

ta

esp

irit

u e

kin

tzai

lea

Ideiakekintzabihurtzea,

mo

du

err

eal

ista

eta

sormenezkobateaneta

test

uin

gu

ruar

en

pre

mie

i egokituz.

Genero-ikuspegidun

elikaduraburujabetzaren

ildotik,proiektu

kolaboratiboak

(sentsibilizaziokoak,

eraginekoak,

ekoizpenekoak...)

asmatzeko,planifikatzeko

etagauzatzekogaida,

elik

adu

rare

n a

rlo

ko

arazoetarikobati

era

ntz

un

a e

mat

eko

helburuz.

Proiektukolaboratibo

batmartxanjartzeko

lan

eta

n g

og

oz

par

te

hartudu,elikaduraren

problematikarierantzuna

emateko.

Batzuetangenero-

iku

spe

gid

un

elik

adu

ra

burujabetzarenaldeko

zenbaitekintzatanparte

hartudu.

Genero-ikuspegidun

elikaduraburujabetzaren

ald

eko

eki

ntz

ak

martxanjartzekoardura

gai

no

ntz

eko

kid

ee

n e

sku

uztendu,profilbaxukoeta

konpromisogutxikolanak

beregainhartuz.

Ko

ntz

ien

tzia

eta

ku

ltu

ra a

die

razp

en

ak

Genero-ikuspegiamodu

esplizituanbistaratzea.

Ikus-entzunezkoproduktu

batsortzea;elikadura

osasungarri,ekologikoeta

kult

ura

lki e

go

kiar

eki

ko

konpromisoarenadibide

direnemozioen,bizipenen

eta

ide

ien

ad

iera

zpid

ea

etakomunikabideadena.

So

rme

ne

zko

eta

kalitatezkoikus-

en

tzu

ne

zko

ak e

gite

ko g

ai

da.Hizkuntzainklusiboa

etaezsexistaerabiltzeko

gaida.Edukiakgenero-

ikuspegibaterabiliz

aurk

ezt

en

dit

u e

ta

elikaduraosasungarri,

eko

log

iko

eta

ku

ltu

ralk

i egokibatenaldeko

alternatibakeskaintzen

ditu.

Ikus-entzunezkoak

egitekogaida,hartzaileek

elikadurarenproblematika

ule

r d

eza

ten

lag

un

tze

ko

beharrezkoakdiren

gutxienekoedukiekin.

Hizkuntzainklusiboaeta

ezsexistaerabiltzekogai

da.Genero-ikuspegia

kon

tuan

har

tze

n d

u e

ta

elikaduraosasungarri,

eko

log

iko

eta

ku

ltu

ralk

i egokibatenaldeko

biekintzabehintzat

proposatzenditu(bata

indibidualaetabestea

kolektiboa),edozein

pe

rtso

nar

en

esk

u

daudenak.

Elikadurarenarloko

araz

oe

kin

lotu

tako

edukirenbatlantzen

dutenikus-entzunezkoak

egitekogaida.Hizkuntza

inklusiboaetaezsexista

erabiltzendu.Elikadura

osa

sun

gar

riar

en

aldekoekintzarenbat

proposatzendu.

Arazoareninguruanikus-

entzunezkobategiteko

gaida,bainaezdu

edukiaondoegituratzen.

Ezdukontuanhartzen

genero-ikuspegia

eta

ez

du

hiz

kun

tza

inklusiboaetaezsexista

erabiltzen.Ezduelikadura

burujabetzarenaldeko

alternatibarikeskaintzen.

Iturria:Egileabera.

Page 66: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

66

14.koadroa.Talde-lanariburuzkoebaluazio-errubrika

OS

O G

AI 

GA

I H

OB

E D

EZ

AK

EE

ZG

AI

Tald

e-l

anag

atik

o

go

go

be

tetz

ea

Gogobetetze-

mai

la a

ltu

a ad

iera

zi d

u

tald

ean

lan

eg

in

ahal

izat

eag

atik

e

ta p

roie

ktu

a e

lkar

lan

ean

e

gite

agatik.

Talde-lanean

ero

so s

en

titu

da

eta

elk

arla

ne

an

eg

ind

ako

p

roie

ktu

an p

arte

h

artu

ahalizandu.

Go

go

han

dir

ik

gabeb

ain

a m

od

u e

go

kian

p

arte

har

tu d

u

elk

arla

ne

an

eg

ind

ako

proiektuan.

Ezdaerososentitu

taldeanlanegiten.

Tald

e-l

anak

e

git

ea

Jarrerapositiboa

etaproaktiboa

izan

du,taldeari

beregaitasuna

esk

ain

iz e

ta

tald

eki

de

en

gan

dik

ikasiz.Lan-giro

eg

oki

a so

rtze

n

lag

un

du

du

eta

ta

lde

kid

ee

n

krit

ikak

eta

g

om

en

dio

ak

onartuditu.

Jarreraaktiboa

izan

du

eta

eg

oki

tu

zaiz

kio

n la

ne

taz

ard

ura

tuda.

Lan-giroegokia

sort

zen

lag

un

du

o

hi d

u e

ta

tald

eki

de

en

kri

tika

e

ta g

om

en

dio

g

eh

ien

ak o

nar

tu

ditu.

Be

re e

gin

kizu

nak

beteditu,

gutxienekolana

eg

inezbaina

ge

hia

go

inp

likat

u

gabe.

Ezdulan-giro

eg

oki

a so

rtze

n

lagundueta,

orokorrean,ez

dit

u t

ald

eki

de

en

kr

itik

ak e

ta

go

me

nd

ioak

onartu.

Ezditubeti

eg

oki

tuta

ko

lanakegin,ez

denborarenetaez

formarenaldetik.

Lan-girotxarra

sortzendu;

tald

eki

de

ei k

riti

kak

egitendizkiebaina

ezdituberaien

kritikakonartzen.

Ban

akak

o

era

ntz

uki

zun

aEgokitu

tako

e

gin

kizu

n g

uzt

iak

beteditu.

Osoondo

anto

latz

en

dit

u

lan

ak e

ta m

od

u

era

gin

korr

ean

ku

de

atze

n d

u

denbora.

Eginkizun

ge

hie

nakbete

ditu.

Ondoantolatzen

dit

u la

nak

eta

h

ori

ek

eg

iteko

denbora.

Proposatutako

jardueretako

batzukbesterikez

dituegin.

Lan-planifikazioa

etadenboraren

kud

eaketahobe

ditzake.

Ezdujarduerarik

egiten.

Lan-planifikazioa

kao

tiko

a d

a e

ta

aurr

eik

usi

tako

denborakezdira

nahikoak.

Ikasten ikasteko konpetentzia. Proiektu bidezko lanak eskaintzen duen lankidetza-eremua honetarako baliatzea: a) parte hartzeko, besteekin harremanak izateko edo komunikazio eraginkorrerako gaitasunak garatzeko norberak dituen aukerak esploratzea; eta b) taldekideek erabiltzen dituzten ikasketa-estrategia desberdinak behatzea eta horietatik ikastea, batez ere genero-ikuspegidun elikadura burujabetzari lotutako ikerketa-lanetan (informazioa biltzea, iturriak kontrastatzea, azterketa, elkarrizketak, bisitak; azterketa-, sintesi- eta komunikazio-gaitasuna).

Page 67: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

67

EBALUAZIOA

OS

O G

AI 

GA

I H

OB

E D

EZ

AK

EE

ZG

AI

Pro

iekt

ua

aurk

ezt

ea

eta

ik

us-

en

tzu

ne

zko

ak e

git

ea

Au

rke

ztu

tako

pro

iekt

ua

bikainadaetaedukiak

-genero-ikuspegia

txertatzendutenak-

diz

iplin

arte

ko ik

usp

eg

i batetiklantzenditu.

Osomoduzehaztean

arra

zoit

zen

du

ere

du

ag

roin

du

stri

alar

en

au

rre

an e

likad

ura

burujabetzababestera

daram

anlogika.

Au

rke

ztu

tako

pro

iekt

ua

oso

on

a d

a e

ta e

du

kiak

d

izip

linar

teko

iku

spe

gi

batetiklantzenditu;

genero-ikuspegiaatal

batuetanbesterikez

duerabiltzen.Elikadura

burujabetzababesteko

arg

ud

io n

ahik

o e

mat

en

ditu.

Bid

eo

en

gid

oia

on

a d

a etaikus-en

tzu

ne

zko

e

rre

aliz

azio

a ar

gia

eta

interesgarria.

Au

rke

ztu

tako

pro

iekt

ua

eg

oki

a d

a e

ta e

du

kiak

diziplinenarabera

antolatzenditu;genero-

iku

spe

giaatalbakar

bateanlantzenda.

Elikaduraburujabetza

babestekoarrazoibatzuk

ematenditu.

Aurkeztutakobideoen

gidoiahob

e d

aite

ke

etaikus-entzunezko

errealizazioaapalada.

Au

rke

ztu

tako

pro

iekt

ua

nah

asia

da

eta

eg

itu

ra

esk

asa.Elikadura-

ereduendeskribapenean

okerrakdaude.

Bideoakgidoirikgabe

egindiraetaikus-

en

tzu

ne

zko

em

aitz

a e

skasada.

Par

te-h

artz

ea

Lan

du

tako

gai

en

in

gu

ruan

inte

res

han

dia

adieraztendu,galdera

eg

oki

ak egitenditu,bere

irit

ziak

eta

hau

snar

keta

k partekatzenditu,gelako

eztabaideta

n g

og

oz

par

te

hartzendu,adidago,eta

ge

laki

de

en

arg

ud

ioe

tara

irekitadago.

Lan

du

tako

gai

en

ing

uru

an

inte

resa

ad

iera

zte

n

du,bereiritziaketa

hau

snar

keta

k p

arte

katz

en

ditu,gelakoeztabaidetan

gogozpartehartzendu.

Lan

du

tako

gai

en

ing

uru

an

nolabaitekointeresa

adieraztendu,gelako

eztabaidetanparte

hartzendubereiritziaedo

hau

snar

keta

k e

skat

zen

zaizkioneanbakarrik.

Osointeresgutxi

adie

razt

en

du

lan

du

tako

gaieninguruan,bere

irit

ziak

eta

hau

snar

keta

k za

iltas

un

ez

adie

razt

en

dituetaezinbestekoa

deneanbakarrikparte

har

tze

n d

u g

ela

ko

eztabaidetan.

Page 68: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

68

OS

O G

AI 

GA

I H

OB

E D

EZ

AK

EE

ZG

AI

Jarr

era

eta

bal

ioak

Kritikoagoadajasoduen

informazioariesker.

Elikadurarenproblematika

lan

tze

ko ik

usp

eg

i desberdinakbaloratzen

dituetatokiko-global

dim

en

tsio

a ko

ntu

an

hartzendu.

Kontsumo-ohitureneta

gauregungoosasun-,

ingurumen-,ekonomia-

etagizarte-arazoenarteko

harremanazjabetzenda.

Elikaduraaldatzekoeta

oh

itu

ra o

sasu

ng

arri

ago

ak

eta

ko

nts

um

o

ard

ura

tsu

ago

a iz

ate

ko

gogoaadieraztendu.

So

lidar

ioa

eta

en

pat

iko

a d

a g

ert

uko

ze

in

urr

un

eko

err

eal

itat

e

etapertsonekin,

baitaplanetaren

kontserbazioarekin

ere,kontsumoareneta

ingurumen-etagizarte-

on

do

rio

en

art

eko

lotu

ra

ulertzenbaitu.

Ge

ro e

ta k

riti

koag

oa

da

jasodueninformazioari

esker.

Au

rke

ztu

tako

ara

zoa

tokiko-globalikuspegi

bateanoinarrituz

baloratzendu.

Geroetagehiago,

kontsumo-ohitureneta

gauregungoosasun-,

ingurumen-,ekonomia-

etagizarte-arazoenarteko

harremanazjabetzenda.

Elikadura

osa

sun

gar

riag

oa

eta

ko

nts

um

o a

rdu

rats

uag

oa

izatearren,zenbait

ald

ake

ta e

gite

ko g

og

oa

adie

razt

en

du

So

lidar

ioa

eta

en

pat

iko

a d

a g

ert

uko

err

eal

itat

ee

kin

e

ta p

lan

eta

ren

kontserbazioarekin.

Espiritukritikogutxidu,

daukaninformazioa

errepikatzekojoeradu.

Aurkeztutakoarazoabere

eg

un

ero

koar

eki

n lo

tuta

ko

alderdienaraberabakarrik

lantzendu.

Kontsumo-ohitureneta

gauregungoosasun-,

ingurumen-,ekonomia-

etagizarte-arazoenarteko

harremanazjabetzeko

zailtasunakditu.

Elikaduranzenbait

ald

ake

ta e

gite

ko p

rest

d

ago

ora

in a

rte

izan

dak

o

ere

du

osa

sun

gai

tzar

i e

ta e

uts

iezi

nar

i uko

eg

in

beharezbadio.

Ezdaososolidarioa

eta

en

pat

iko

a aurkeztutakogizarte-eta

ingurumen-arazoekin.

Informaziokritikoki

azte

rtze

ko z

ailt

asu

nak

ditu.

Elikaduraarlokoarazoen

irak

urk

eta

par

tzia

lak

ed

o

loturarikgabekoakegiten

ditu.

Ezdakontsumo-ohituren

etagauregungoosasun-,

ingurumen-,ekonomia-

etagizarte-arazoenarteko

harremanazjabetzekogai.

Ezdagoelikadura

osa

sun

gar

riag

oa

eta

ko

nts

um

o a

rdu

rats

uag

oa

izat

eko

ald

ake

tari

k egitekoprest.

Ezdabateresolidarioa,

ezpertsonatxiroekin,

ezplanetarekin,eta

gainerazoritxarrekoeta

errespeturikgabeko

komentarioakegitenditu.

Iturria:Egileabera.

Page 69: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

69

EBALUAZIOA

OS

O G

AI 

GA

I H

OB

E D

EZ

AK

EE

ZG

AI

Jarr

era

eta

bal

ioak

Kritikoagoadajasoduen

informazioariesker.

Elikadurarenproblematika

lan

tze

ko ik

usp

eg

i desberdinakbaloratzen

dituetatokiko-global

dim

en

tsio

a ko

ntu

an

hartzendu.

Kontsumo-ohitureneta

gauregungoosasun-,

ingurumen-,ekonomia-

etagizarte-arazoenarteko

harremanazjabetzenda.

Elikaduraaldatzekoeta

oh

itu

ra o

sasu

ng

arri

ago

ak

eta

ko

nts

um

o

ard

ura

tsu

ago

a iz

ate

ko

gogoaadieraztendu.

So

lidar

ioa

eta

en

pat

iko

a d

a g

ert

uko

ze

in

urr

un

eko

err

eal

itat

e

etapertsonekin,

baitaplanetaren

kontserbazioarekin

ere,kontsumoareneta

ingurumen-etagizarte-

on

do

rio

en

art

eko

lotu

ra

ulertzenbaitu.

Ge

ro e

ta k

riti

koag

oa

da

jasodueninformazioari

esker.

Au

rke

ztu

tako

ara

zoa

tokiko-globalikuspegi

bateanoinarrituz

baloratzendu.

Geroetagehiago,

kontsumo-ohitureneta

gauregungoosasun-,

ingurumen-,ekonomia-

etagizarte-arazoenarteko

harremanazjabetzenda.

Elikadura

osa

sun

gar

riag

oa

eta

ko

nts

um

o a

rdu

rats

uag

oa

izatearren,zenbait

ald

ake

ta e

gite

ko g

og

oa

adie

razt

en

du

So

lidar

ioa

eta

en

pat

iko

a d

a g

ert

uko

err

eal

itat

ee

kin

e

ta p

lan

eta

ren

kontserbazioarekin.

Espiritukritikogutxidu,

daukaninformazioa

errepikatzekojoeradu.

Aurkeztutakoarazoabere

eg

un

ero

koar

eki

n lo

tuta

ko

alderdienaraberabakarrik

lantzendu.

Kontsumo-ohitureneta

gauregungoosasun-,

ingurumen-,ekonomia-

etagizarte-arazoenarteko

harremanazjabetzeko

zailtasunakditu.

Elikaduranzenbait

ald

ake

ta e

gite

ko p

rest

d

ago

ora

in a

rte

izan

dak

o

ere

du

osa

sun

gai

tzar

i e

ta e

uts

iezi

nar

i uko

eg

in

beharezbadio.

Ezdaososolidarioa

eta

en

pat

iko

a aurkeztutakogizarte-eta

ingurumen-arazoekin.

Informaziokritikoki

azte

rtze

ko z

ailt

asu

nak

ditu.

Elikaduraarlokoarazoen

irak

urk

eta

par

tzia

lak

ed

o

loturarikgabekoakegiten

ditu.

Ezdakontsumo-ohituren

etagauregungoosasun-,

ingurumen-,ekonomia-

etagizarte-arazoenarteko

harremanazjabetzekogai.

Ezdagoelikadura

osa

sun

gar

riag

oa

eta

ko

nts

um

o a

rdu

rats

uag

oa

izat

eko

ald

ake

tari

k egitekoprest.

Ezdabateresolidarioa,

ezpertsonatxiroekin,

ezplanetarekin,eta

gainerazoritxarrekoeta

errespeturikgabeko

komentarioakegitenditu.

15.koadroa.Edukienebaluazio-errubrika

Ikas

gai

aM

ULT

ZO

AE

BA

LUA

ZIO

-IR

IZP

IDE

AK

BIK

AIN

Lo

rtze

n d

uO

SO

ON

GI

Ez

gu

ztiz

NA

HIK

O

Zai

ltas

un

ez

GU

TX

I E

z d

u lo

rtze

n

Bio

log

ia e

ta

Ge

olo

gia

Nutrizioa,

pertsonak,

osasuna.

B4

.5Elikadura

orekatubaten

gar

ran

tzia

justifikatzea(CT).

B3

.8Ohitura

etabizi-estilo

osa

sun

gar

riak

iz

ate

are

n g

arra

ntz

ia

balioestea...(EU).

B2

.6Elikadura-

oh

itu

ra p

ert

son

alak

etakulturalak.

Elikadura-ohitura

osa

sun

gar

rie

n

gar

ran

tzia

justifikatzea(CV).

B4

.13Elikaduraon

bateketaariketa

fisikoakosasunean

du

en

gar

ran

tzia

argudiatzea(IB).

Elikagai

gar

ran

tzit

sue

ne

n

osaeraetafuntzioa

identifikatzeneta

azaltzenditu.Dieta

etabizi-estilo

osa

sun

gar

riak

identifikatzen

dit

u e

ta o

hit

ura

o

sasu

ng

aitz

eta

tik

bereiztenditu.

Osasunakaltetzen

dutengizarte-

praktikajakinak

eza

gu

tze

n d

itu

eta

badakihorieknola

saihestu.

Elikagai

gar

ran

tzit

sue

ne

tako

batzuenosaeraeta

funtzioaidentifikatzen

etaaipatzenditu.

Dietaetabizi-estilo

osa

sun

gar

riak

identifikatzen

dit

u e

ta o

hit

ura

o

sasu

ng

aitz

eta

tik

bereiztenditu.

Elikagai

gar

ran

tzit

sue

ne

n

osa

era

eta

funtzioaaipatzeko

zailtasunakditu.

Dietaetabizi-estilo

osa

sun

gar

riak

identifikatzeko

eta

oh

itu

ra

osa

sun

gai

tze

tati

k bereizteko

zailtasunakditu.

Ezdituelikagai

gar

ran

tzit

sue

ne

n

osaeraetafuntzioa

ezagutzen.Ezditu

dietaetabizi-estilo

osa

sun

gar

riak

eta

o

sasu

ng

aitz

ak

bereizten.

CT:Catalunya

EU:Euskadi

CV

: Co

mu

nit

at V

ale

nci

ana

IB: I

lles

Bal

ear

s

Page 70: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

70

Ikas

gai

aM

ULT

ZO

AE

BA

LUA

ZIO

-IR

IZP

IDE

AK

BIK

AIN

Lo

rtze

n d

uO

SO

ON

GI

Ez

gu

ztiz

NA

HIK

O

Zai

ltas

un

ez

GU

TX

I E

z d

u lo

rtze

n

Gaz

tela

nia

e

ta L

ite

ratu

raA

ho

zko

komunikazioa.

Entzuteaeta

hitzegitea.

B3

. 10

eta

11

Jendaurrean

hitzegitea.

Eztabaidetanparte

hartzea(CT).

B1.

1Hainbat

ere

mu

ko

(pertsonala,

akad

em

iko

a/e

sko

lako

a e

ta

soziala)ahozko

test

uak

ule

rtze

a (IB).

Jendaurreanhitz

eg

iteko

go

go

a ad

iera

zte

n d

u

betietaoso

mo

du

eg

oki

an

adie

razt

en

dit

u

ideiak.Komunikatu

nah

i du

en

m

ezu

a p

rim

era

n

eg

itu

ratz

en

du.Genero-

iku

spe

gid

un

e

likad

ura

burujabetzaren

gar

ran

tzia

justifikatzeko

arg

ud

io s

en

do

ak

ematekogaida.

Gehienetan,

jendaurreanhitz

eg

iteko

go

go

a ad

iera

zte

n d

u

eta,orokorrean,

mo

du

eg

oki

an

adieraztendituideiak.

Komunikatunahiduen

me

zua

eg

itu

ratz

en

du.Genero-

iku

spe

gid

un

elik

adu

ra

burujabetzaren

gar

ran

tzia

justifikatzekozenbait

arg

ud

io e

mat

eko

gai

da.

Batzuetan,

jendaurreanhitz

egitendubaina

adie

razt

eko

moduahobe

daiteke.Laguntzaz,

kom

un

ikat

u n

ahi

du

en

me

zua

eg

itu

ratz

en

du.Genero-

iku

spe

gid

un

e

likad

ura

burujabetza

alternatibabezala

pro

po

satz

en

du

bainaezduhorren

ald

eko

arg

ud

io

sendorikematen.

Ia e

z d

u

jendaurreanhitz

eg

iten

eta

ide

iak

mo

du

eg

oki

an

adie

razt

eko

zailtasunakditu.

Mezuaezdago

eg

itu

ratu

ta e

ta

ezdagenero-

iku

spe

gid

un

e

likad

ura

burujabetzaren

iku

spe

gia

aza

ltze

ko

gai.

Idat

zizk

o

komunikazioa.

Irak

urt

zea

eta

idaztea.

B2

.5Lan-proiektu

indibidualak

edokolektiboak,

fasedesberdinei

jarraituzam

aierako

produktubat

lortzeko(CV).

B3

.3Azalpen-eta

argudio-testu

era

gin

korr

ak

egitea,argiaketa

egituratuak.(EU).

POIlan-prozesuan

go

go

z p

arte

hartudu,fase

guztieijarraituz,

beregaitasunak

tald

eki

de

eki

n

par

teka

tuz

eta

e

likad

ura

ren

ar

azo

are

n

azte

rke

tari

izae

ra

kritikoaemanez.

Ho

rtik

so

rtu

tako

ikus-entzunezkoak

krit

iko

ak e

ta

propositiboakizan

dira.

POIlan-prozesuan

partehartudu,fase

gehieneijarraituz

etaberegaitasunak

tald

eki

de

eki

n

partekatuz.Hortik

sortutakoikus-

en

tzu

ne

zko

ak

arg

iak

izan

dir

a etaalternatibak

proposatzendituzte.

POIlan-prozesuan

par

te h

artz

eko

laguntzabehar

izandu,fasegutxi

batzueijarraituz.

Ho

rtik

so

rtu

tako

ikus-entzunezkoak

soila

k iz

an d

ira

eta

eta

dir

a o

so

sormenezkoakizan.

Ia e

z d

u p

arte

har

tu

POIlan-prozesuan.

Ho

rtik

so

rtu

tako

ikus-entzunezkoak

kalitatebaxukoak

eta

nah

asp

ilats

uak

izandira.

Page 71: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

71

EBALUAZIOA

Ikas

gai

aM

ULT

ZO

AE

BA

LUA

ZIO

-IR

IZP

IDE

AK

BIK

AIN

Lo

rtze

n d

uO

SO

ON

GI

Ez

gu

ztiz

NA

HIK

O

Zai

ltas

un

ez

GU

TX

I E

z d

u lo

rtze

n

Go

rpu

tz-

He

zku

ntz

aEgoerafisikoa

eta

osa

sun

aB

1.1Ekintza

mo

torr

eko

faktoreak

etajarduera

fisikoarenkontrol-

me

kan

ism

oak

ai

ntz

at h

artz

ea

eta

osa

sun

are

kin

erlazionatzea(IB).

B1.

4Jarrera

etabizimodu

osa

sun

tsu

en

eta

gorputz-irudiaren

etagaixotasunen

prebentzioaren

artekolotura(CV).

B1.

5Elikadura

orekatuareneta,

jarduerafisikoaren

arabera,beharrezko

eg

oki

tzap

en

en

g

arra

ntz

ia o

nar

tze

a (CT).

B.2

.5Elikadura

ore

katu

ak

osa

sun

era

ko

du

en

gar

ran

tzia

z hausnartzea.(EU).

Bizi-estilo

osa

sun

gar

ria

izateko,jarduera

fisikoegokia

eta

elik

adu

ra

osa

sun

gar

ria

konbinatzearen

gar

ran

tzia

identifikatzekogai

da.Modukritikoan

etagenero-

ikuspegiaerabiliz,

go

rpu

tz o

sasu

nts

ua

etapublizitateak

-merkatu-logika

patriarkalbatean

oinarrituz-

esk

ain

tze

n d

ue

n

ed

ert

asu

n/

osa

sun

ideiabereizteko

gaida.

Jarduerafisikoaren

eta

elik

adu

ra

osa

sun

gar

riar

en

g

arra

ntz

ia u

lert

zeko

gaida.Tokiko

elik

agai

en

ko

nts

um

oa

bereeguneroko

oh

itu

ren

art

ean

txertatzendu.

Publizitateakgorputz-

iru

dia

n d

ue

n e

rag

ina

identifikatzendu

eta

kri

tiko

a d

a o

hik

o

edertasun-kanonekin.

Batzuetanbakarrik

lotzenditujarduera

fisikoaetaelikadura

osasungarria.

Publizitateak

gorputz-irudian

du

en

era

gin

a identifikatzendu.

Ezduerlazio

sen

do

rik

iku

ste

n

jarduerafisikoaren

eta

elik

adu

ra

osa

sun

gar

riar

en

artean.Ezda

krit

iko

a g

orp

utz

en

publizitatearekin,

ezt

a sa

ltze

n

direnedertasun-

kanonekinere.

Page 72: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

72

Ikas

gai

aM

ULT

ZO

AE

BA

LUA

ZIO

-IR

IZP

IDE

AK

BIK

AIN

Lo

rtze

n d

uO

SO

ON

GI

Ez

gu

ztiz

NA

HIK

O

Zai

ltas

un

ez

GU

TX

I E

z d

u lo

rtze

n

Ge

og

rafia

eta

H

isto

ria

Jarduera

eko

no

mik

oa

eta

an

tola

keta

politikoa.Giza

espazioa.

B2

.1Baliabideen

banaketaren

desorekak,kausak

etaondorioak,eta

gar

ape

n ir

aun

korr

a la

gu

ntz

eko

ne

urr

iak

aztertzea(CT).

B3

.6Politiken

eg

oki

tasu

na

gatazkak,

jarrerakritikoa

gizaeskubideen

eta

gar

ape

n

irau

nko

rrar

en

p

rop

osa

me

nak

(CV).

B2

.3

Ne

kaza

ritz

are

n

eza

ug

arri

ak

eta

ara

zoak

identifikatzea(EU).

B1.

3 In

gu

rum

en

ar

azo

ak e

zag

utz

ea

etaaztertzea(IB).

Egokitasunezeta

iniziatibaz,hainbat

iturrierabiltzendu

ind

arre

an d

aud

en

elikadura-ereduen

eza

ug

arri

nag

usi

ak

identifikatzeko;

ele

me

ntu

en

(energetikoak,

teknologikoak,

finantzarioak,

ingurumenekoak,

osasunekoak,

gizarte-mailakoak)

arte

ko h

arre

man

a p

rim

era

n

ule

rtze

n d

u e

ta

horiekgizartean,

ekonomian,

politikan,

ing

uru

me

ne

an

eta

ku

ltu

ran

d

itu

zte

n o

nd

ori

oak

ze

haz

tasu

n

han

diz

aza

ltze

n

ditu.Berezkoiritzi

arra

zoit

ua

du

eta

eredudesberdinen

abantailaketa

desabantailak

egokitasunez,

asertibotasunez

eta

ze

haz

tasu

n

kon

tze

ptu

ale

z eztabaidatzeko

gaida.

Iniziatibaz,hainbat

iturrierabiltzenditu

ind

arre

an d

aud

en

elikadura-ereduen

eza

ug

arri

nag

usi

ak

eta

ho

rie

n a

rte

ko

loturakidentifikatzeko,

horiekgizartean,

ekonomian,politikan,

ing

uru

me

ne

an

eta

ku

ltu

ran

d

itu

zte

n o

nd

ori

oak

e

go

kita

sun

ez

azal

tze

n

ditu.Berezkoiritziadu,

nahikoarrazoitua,eta

eredudesberdinen

abantailaketa

desabantailak

asertibotasunez

eta

eg

oki

tasu

n

kon

tze

ptu

ale

z eztabaidatzekogaida.

Laguntzaz,hainbat

iturrierabiltzen

dit

u in

dar

rean

daudenelikadura-

ere

du

en

eza

ug

arri

n

agu

siak

eta

ho

rie

n

arte

ko lo

tura

k identifikatzeko

eta,orokorrean,

horiekgizartean,

ekonomian,

politikan,

ing

uru

me

ne

an e

ta

kult

ura

n d

itu

zte

n

on

do

rio

ak a

zte

rtze

n

ditu.Berezko

iritziadu,ezoso

arrazoitua,eta

eredudesberdinen

abantailaketa

desabantailak

mo

du

eg

oki

an

eztabaidatzeko

gaida.

Lag

un

tza

duenarren,

mo

du

oke

rre

an

erabiltzenditu

iturridesberdinak

ind

arre

an d

aud

en

elikadura-ereduen

eza

ug

arri

nag

usi

ak

eta

ho

rie

n

arte

ko lo

tura

k identifikatzekoeta

horiekgizartean,

ekonomian,

politikan,

ing

uru

me

ne

an e

ta

kult

ura

n d

itu

zte

n

on

do

rio

ak m

od

u

oke

rre

an a

zte

rtze

n

ditu.Arrazoitu

gabekoiritziadu

eta,hortaz,ezda

eredudesberdinen

abantailaketa

desabantailak

argudiatzekogai.

Iturria:Egileabera.

Page 73: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

73

EBALUAZIOA

16.koadroa.Ikasleekebaluatzendute

IRAKASKUNTZA-IKASKETA PROZESUA AUTOEBALUAZIOA

Irakasleen jokabideari buruz

} Irakasleakargiazaldudulan-proposamena,sortu diren zalantzak argitu ditu eta gelako erritmoetaramoldatuda.

} Irakasleaksortuduenikasketa-giroakinterakziosozialpositiboa,talde-laneangogozpartehartzeaetaikastekomotibazioasustatuditu.

} Irakasleakbilaketaaktiboa,lankidetza,etaelkar-laguntzanoinarritutakointerakzioasustatudugelan.

} Irakasleakhainbatikasketa-estrategiaeskainidu pentsamendu kritikoa garatzen laguntzeko etaikerketa-prozesuakerrazteko.

Banakakoa

}Elikadurarenproblematikariburuzkolan-proposamenarekinmotibatutasentitunaiz.

}Talde-lanarieskerelkarrekinlanegitenikasidudala uste dut eta pertsona arteko eta gizarte-harremanetarakogaitasunerabilgarriakeskuratuditudala.

}Gaialantzekoerabilidugungenero-ikuspegiakestereotipoakedojarrerasexistaetadiskriminatzaileakgainditzenlagundudit.

}Nagusidirenelikaduraeredueietaelikadura-eredualternatiboeiburuzgauzaberriakikasiditut.

}Genero-ikuspegiakemakumeenekarpenak,ezagutzaketajakintzaketabereneskubideaketaelikaduraburujabetzarenaldekoproposamenakbistaratzenlagundudit.

} Lankolektiboetanizandudanahaleginpertsonal,erantzukizun-etalankidetza-maila.

}Amaierakoproduktuarekiko(ikus-entzunezkoak)gogobetetzemaila.

}Nirekontsumo-ohiturakhobetzekokonpromisozehatzetaerrealistakhartzekogainaiz.

Proiektuetan Oinarritutako Ikaskuntza (POI) metodologia buruz.)

} Lan-planaargiaetaerakargarriaizanda.

}Elikadurarenproblematikariburuzkoedukiakiradokitzaileaketaerakargarriakizandira.

}POImetodologiakalderdiberriakezagutzekoaukera eman du eta diziplinarteko ikasketa erraztudu.

}Metodologiakpartehartzeaktiborakoetaeztabaidakolektiborakoaukeragehiagoeskainiditu.

}Talde-lanakikerketa-proiektuaaberastudu.

}Taldekideen arteko interakzioak prozesuan sortutako zailtasunak gainditzeko aukera emandu.

} Ikus-entzunezkoakegokiakizandiraikaspenakkomunikatzeko.

Talde-lana

}Taldekokideguztiekberengaitasunenaraberakoekarpenaegindute.

}Taldea ondo antolatu da elkarlanaren errendimendualtuenaklortzeko.

}Gainontzeko taldeekiko eta gela osoarekiko interakzioakosopositiboakizandira.

}Taldeaklan-prozesuansortutakozailtasunakgainditzekogaitasunaizandu,batezeregenerokojoeradutenhoriek.

}Kontsumoalternatibokoproposamenkolektiboakelkarrekinproposatzeko/sortzekogaiizangara.

Iturria:Egileabera.

Page 74: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

74

BALIABIDEAK

Janaria kultura da. Slow Food International.

https://www.youtube.com/watch?v=Mr4Zo1jW_7k

Bide berriak. Elikadura burujabetza. Euskal Herria

https://vimeo.com/87773811

Elkarrekin planeta hoztu dezakegu – Elikadura Burujabetza. Vía campesina eta Grain.

https://www.youtube.com/watch?v=ZlAccOmFdiQ

Page 75: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

75

BALIABIDEAK

Gauzen hiztoria. Workgroup for sustaninable production an consumption.

https://www.youtube.com/watch?v=9GorqroigqM

Irtenbideen historia. The Story of Stuff Project.

https://www.youtube.com/watch?v=cpkRvc-sOKk

Ingurumen-justizia mapa

http://ejatlas.org/

Page 76: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

76

Aztarna ekologikoa neurtzeko. Country Overshoot Days.

https://www.footprintnetwork.org/

Sombra sariak. Ecologistas de acción.

https://www.ecologistasenaccion.org/article34513.html

Lan-banaketa: ardurakidetza. De la Peña, Eva María.

http://www.educarenigualdad.org/documento/?id=1229

Page 77: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

77

BALIABIDEAK

Bideoa: Master Choff osasungarria

https://youtu.be/YQF7e-LzTT4

Lanak: enplegua, zaintzak eta lanaren banaketa sexuala. FUHEM.

http://www.fuhem.es/proyecto_igualdad/pdf/cap_3.pdf

Unitate didaktikoa: Nork ematen digu jaten? Gure osasuna eta planetarena multinazionalen eskuetan. Justicia alimentaria.

https://www.alimentaccion.net/sites/default/files/DAME%20VENENO-SECUNDARIA-PDF-INTERACTIVO-EUSKERA-CAMBIOS%202018.pdf

Page 78: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

78

Nork emanten digu jaten? Disziplinen arteko proiektua “Master choff osasungarria”. Justicia alimentaria.

https://www.alimentaccion.net/s i tes/defaul t/f i les/MASTER-CHOFF-SECUNDARIA-EUSK-PDF-INTERACTIVO_0.pdf

SUGAR: gozo bat oso mingotsa

https://alimentaccion.net/es/recursos/sugar-gozo-bat-oso-mingotsa

Erakuslehioak gara. Norberaren erabakietan publizitatearen eragina murrizteko giltzak. Justicia alimentaria.

https://www.alimentaccion.net/sites/default/files/PUBLIZITATEA-UNITATE%20DIDAKTIKOA_0.pdf

Page 79: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

79

BALIABIDEAK

BIBLIOGRAFIA

} ÁlvarezRivera,Beatriz(2012):Porfolio docente.Valentzia,Trilemaeducación.Hemen:

� http://www.ceice.gva.es/documents/162784507/163142369/Porfolio.pdf

} BahamondeCobo,RafaelArturo(2017):De la agroindustria a la agroecología: una reflexión para el caso ecuatoriano. Hemen:

� http://repositorio.puce.edu.ec/handle/22000/14234

} Egea,Alex;Barbeito,Cécileetal.(2012):Competencias y EpD. La educación para el desarrollo en el currículum escolar desde la perspectiva de las competencias básicas. Barcelona,Edualter/EscoladePau.Hemen:

� http://edualter.org/documents/competencies/mec/mec.pdf

} Gallar, David y Ángel Calle (2017): “La construcción de sujetos políticos y laagroecología: una lucha por lavida”.Dossier Agroecología, un paso más hacia la sostenibilidad de la vida en Boletín Ecos, 39. zkia. FUHEM Ecosocial. pp. 16-22. Hemen:

� http://www.fuhem.es/ecosocial/articulos.aspx?v=10241&n=0

} DeSousa Santos, Boaventura (2011): “Epistemologías del Sur” enUtopía y Praxis Latinoamericana, 16. libk. 54. zkia., uztaila-iraila. 17-39. orr. Universidad del Zulia,Maracaibo,Venezuela.Hemen:

� http://www.redalyc.org/service/redalyc/downloadPdf/279/27920007003/1 �

Page 80: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

80

ERANSKINAK

TXIROAK OBESOAK DIRA

JavierMato(2018kouztailaren14a-16:16)

Urtero,elikagaienzenbaitmultinazionalenexekutiboak,dozenaerdiinguru, nazioarteko inbertitzaile agresiboen aurrean aurkeztendira beren emaitza ekonomikoak azaltzeko. Burtsa-analistek,

diruarenjabeakordezkatzendituztelarik,emaitzakkontuhandizaztertzendituztebainaezduteinoizdesengainuahartzen;izanere,enpresahorienkudeatzaileeknegozio-bolumenarenetairabazienhazkuntzasistematikoaaurkeztendute;geroetaherrialdegehiagorahedatzendirelaegiaztatzendute; gero eta tokikomarka gehiago erosten dituzte, betiko horiek; etamundumailandutenpresentziasendotzendute,inorkerehorieieustekogauza ez delarik. Exekutiboen emaitza horiek saritzen dituzten urtekobonusakzintzoetagusturaordaintzenzaizkie,negozioaprimeranbaitoaazken hamarkadetan. Enpresa horien finantza-zuzendariek power pointsofistikatuakerabiltzendituztehonakohauekerakusteko:ROIanolahaztenden,salmentaknolahaztendiren,markaknolafinkatzendireneta,jakina,nolasaritzendituztenmerkatuekbalorehoriekberenkotizazioakhandituz.Izan ere, elikagaien multinazionalen kudeaketa, bilakaera eta emaitzakgorakogezimultzobatenbitartezlaburbiltzendira.

Oraindikere,gogoandaukagunolaenpresahorietakobatekBalearretarabidalizituenberenzuzendariaketa,22.000miloipezetakoeramaile-txekebatenbitartez,MenorcakoElCaseríomarkaetafabrikaospetsuaerosizuen.Abeltzainak, eskulanak, langileen ezagutzak eta gaztaren zapore berezihorrek haingarrantzi gutxi zutennon lastermultinazionalabertatik joanzen,benetanmerezizitzaienlogoaetaizenaberarekineramanez.Hangoa,ordea,RuizMateos xelebreareneskuetanabandonatutautzi zuten. Egiaesan, El Caserío garrantzirik gabeko oztopo bat zen xerretako gaztarenEspainakomerkatuosoaberemenpe izateko;horixebaitzen,hainzuzenere, enpresaren zuzendaritzak asmatutako estrategia. Negozio-ereduhutsezinaduzunean,arrakastabermatutadagoenean,merkataribatekereez amestutako hori lortzeko prest zaudenean, orduan negozioak egiteaosoerrazada.

Hala ere, ikuspegi etikobatetik, elikagaiennegozioak iruzur handiadira.Ez dago zigor-kodean tipifikatuta, baina lotsagarria da beste edozeinikuspegitik. Ez, multinazional horiek ez dituzte iraungitako produktuaksaltzen,ezduteekilore-olioaoliba-olioaizangobalitzbezalasaltzen,etaezgaituzteosagaiekinengainatzenbaina,halaere,trikimailuakerabiltzendituzte.Denadagardena,bainairuzurtia.Zientifikokidiseinatutakoiruzurra,agintarieketahedabideekhoriizorraezdezaten.

Page 81: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

81

ERANSKINAK

Azken hamarkadetan, enpresa horiek janari-adikzioa sortzen ikasi dute;izanere,laborategiangaratutakozenbatiosagaierabilizkontsumitzaileakberen menpe jartzen dituzte. I+G famatuaz ari gara, baina dastamenariaplikatuta,emaitzenkontuari.Kasubatean,publizitateakberakestrategiahori argitzen du: “once you pop you can’t stop” (pop egindakoan ezinzara gelditu) onartzen du patata-iragarki batek. Izan ere, kimikak horiahalbidetzen du. Normalean, azukre dosi altuak eta karbohidrato osokontzentratuak erabiltzen dituzte, askotan artotik ateratzen dituztenak.Azkenhoriekazukrearenabsortzioaerraztenduteberehalakoasebetetzeaeskainiz. Osagai kimiko horietako bat, glukosa jarabea hain zuzen ere,elikagaiaskotanaurkitzendugubainaeznaturan.Horrekmundukokaloria-ahorakinaren%12osatzendu.Ezdailegala,bainaosasungarriaereez.

Halaber,askotan,osagaikimikohoriekgozagarriekin,koipeekin,gatzarekin,zapore-indartzaileekinedokafeinarekinnahastendituzteetaiaproduktuindustrial guztietan aurkitzen ditugu: pizzetan zein izozkietan, gailetetanzein gosaltzeko zerealetan, freskagarrietan zein patata frijituetan.Txokolatezkoizozkibatek,adibidez,karbohidratohoriezgain,irinfinduak,gatza, olioa, kakaoa, zapore-indartzaileak eta kontserbatzaileak ditu. 37osagaiere izanditzake,osogozagarriadenemaitzabatemanez.Horrenaurrean,FetaSóller-ekaukeragutxiditu.

Azken bi hamarkadetan, zenbait ikertzaile independentek egoera horiezagutzera ematen saiatu dira, batez ere horrek osasunean dituenondorioakikusita.Ondorioakesperodaitezkeenakdira,elikagaihorietakobatzuek, espero ez ditugun horiek ere, kaloria-ahorakina hamarrezbiderkatzen baitituzte. «Janariaren eremua erabat aldatu da [azkenurteetan] mendekotasun-sortzaileak diren janariak agertzearekinbatera -azaltzen du artikulu akademikoetako batek-. Industria aurrekogaraian, gizakiek prozesatu gabeko dieta bat zuten, proteina, ale etaedukiaskokoaetagatzgutxikoa.(...) Industrializazioarekinetaaurrerapenteknologikoarekin,kaloriaugarikodietabateraigaroginen;koipe,azukre,gatz,kafeinaetazapore-indartzaileartifizialugariduna».Pizzaindustrialzatibateklaranjabatekbaino20biderkaloriagehiagoizanditzake.Akademikoaskokelikadurarenmanipulaziohorrenefektuadrogekinlotzendute;izanere,helburuaadikzioasortzeada,fidelizatuzetakontsumoahandituz.

Inorkezditutrikimailuhoriekezagutzenbainakontsumitzailegutxibatzueisenakhonakohauesatendie:produktuindustrialakezdirelaosasuntsuak.Gizartearenbestezatibatekezduhorieresusmatzen,bainabetikomoduanjateanahiagodu.Aitzitik,industriakgeroetaherritargehiagobereganatzenditu.Esatebaterako,AEBkobiztanleen%35obesoada;Espainian%17da,dagoeneko, eta %50k gehiegizko pisua du. Espainian, 1970az geroztik,obesitatea hirukoiztuda, elikaduraren negozioarenmerkantilizazioarekinbatera.Honahemenkontraesana:duelaehunurte,argaltasunapobreen

Page 82: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

82

ezaugarriazen;gaur,ordea,guztizkontrakoada,pobreakobesodaudeezdutelakoondojatekoprestakuntzariketa,ondorioz,janarilasterrerajotzendutelako.

Multinazionalhandieklegeekuztendituztenhutsuneakbetetzendituztenbitartean, gure politikoak ez dira enteratu ere egin, besteak beste, ezdaudelakoesplotazioarekinkezkatuta.Kapitalismobasatiakhauerakustendigu:Adorno pesimistak arrazoia zuen. Konponbidea behar duten arazoasko ditugu baina, zoritxarrez, politikoek konponbide asko dituzte etaarazoenbiladabiltza.Tabakoarekingertatutakoaelikadurarekingertatzenarida,bainamodularriagobatean;bainahoriezdapolitikokizuzenaeta,hortaz,guztiekezikusiaegitendiote.

JavierMatokazetariaetaCESAGekoirakasleada.ElMundo,Acontracorriente.http://www.elmundo.es/baleares/2018/07/14/5b4a0591e2704e2f338b45c4.html

Page 83: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

83

ERANSKINAK

ELIKADURA TRADIZIONALETIK NEKAZARITZA-INDUSTRIARA IGAROTZEA

Urratsik garrantzitsuena laboreen eta abereen banaketa izan zen;izan ere, horrela, korporazioek taldeen arteko funtzio gehigarriak(batez ere, lurrak lantzea, abereentzako bazka eta animalia-

jatorrikoongarrinaturalak)ordezkatukozituzteninputindustrialakeskainiahal izangozituzten.Hala,korporaziohandiaksortuziren,honakohaueksaltzenzituztenak:erregai fosilenkontsumoanoinarritutakonekazaritza-makinak,ongarrikimikoaketaartoerasojairinezegindakopentsuak.Bestealde batetik, abeltzaintza intentsiboko operazioek, bada, nekazaritza-ustiategiak giza-kontsumorako elikagaiak ekoiztetik animalientzakopentsuakekoizterapasatzeraanimatuzituzten,batezeresojaetaartoa[...]

Zentzu horretan,monolaborantza berriak izugarri ahulak ziren izurriteenaurrean (intsektuak, gaixotasunak, onddoak, belar txarrak) eta horiekpestizidaartifizialetaraegokitzenzirenneurrian,geroetapestizida-kopuruhandiagoak erabili behar zituzten. Denboraz, teknologia genetikoarenaplikazionagusiekbazkarakolaborehoriekgeroetaglifosato (herbizida)gehiagotoleratzekoahalmenaizateaizangozutenhelburu[...]

Zentzuhorretanere,azpimarratzekoadanekazaritza-industriarensorrerajabetza pribatuaren ekonomia-sistema kapitalistaren berezko logikarilotutakogertakaribatdela[...]

Beraz,faktoreetaindarhoriekbategitearenondorioz,elikagaien,zuntzen,hazien, produktu kimikoen eta substratu farmazeutikoen ekoizpenean,eraldaketan eta merkaturatzean zuzenean zein zeharka sartutako sektore “kate”batsortuzen.Katehorri,bada,nekazaritza-industriadeituohizaio(Agrifood.info, 2017).Hala, nekazaritza-industriaren “kate-mailak”honakosektore hauek hartzen dituzte:

}Hainbatcommodityrenekoizpena:elikagaiezeraldatuak,akuikultura,zuntzaetasubstratukimikoak.

}Commodityakproduktulandubihurtzenditueneraldaketatertziarioa.

}Lehenetahirugarrensektoreetakoinputenekoizpena.

}Txikizkakoetahandizkakomerkaturatzea-lehengaienazeinelikagaiprozesatuena,zuntzarenaetabestehainbatprodukturena-,kontsumitzaileei.

}Gaikuntza,finantza,ikerketaetaaholkularitzateknikozerbitzuakemateakate-mailaguztiei”.

Iturria:BahamondeCobo,RafaelArturo(2017:29-32).

http://repositorio.puce.edu.ec/handle/22000/14234

Page 84: Elikadura-sistemak - pdf2.hegoa.efaber.netpdf2.hegoa.efaber.net/entry/content/2060/ELIKADURA_SISTEMAK_DIGITAL.pdf · AURKIBIDEA Koadroen aurkibidea ... elikadura sistemei buruzko

Alimentacción VSF-Justicia Alimentariaren eta Hegoa institutuaren hezkuntza proposamen bat da. Horren bitartez, Elikadura Burujabetzaren printzipioetan oinarritutako elikadura eredu alternatibo bat sustatu nahi dugu. Hala, ikastetxea elikadura onarekin eta bizitzaren iraunkortasunarekin konprometitutako instituzio bat bihurtzen da. Alimentacciónetik irakasleak eta ikasleak laguntzen ditugu, hauen bitartez: prestakuntzak, tailerrak, baliabide didaktikoak, etab. Baliabide horiek erabiliz, hezkuntza komunitatea gure elikadura ereduak gizartean, ekonomian eta ingurumenean dituen ondorioen (ekoizpena, banaketa, merkaturatzea eta kontsumoa) inguruan kontzientziatu nahi ditugu. Gizarte-hezkuntza ekimen horrek elikaduraren gaia ikuspegi global batetik lantzen du, genero eta iraunkortasun ikuspegietan oinarrituz. Alimentacción programak Nazioarteko Lankidetzarako Espainiako Agentziaren (AECID) laguntza du.