ElazÝÛ yıresinin Eosen stratigrafisi ve paleocoÛrafyasÝ ... · ElazÝÛ yıresinin Eosen...

15
Elaz yresinin Eosen stratigrafisi ve paleocorafyas ile ilgili yeni bulgular New findings on Eocene stratigraphy and paleogeography of Elaz area brahim TRKMEN, Murat NCEZ, Ercan AKSOY, Meral KAYA Frat niversitesi, Mhendislik Fakltesi, Jeoloji Mhendislii Blm, ELAZI Z Toros Orojenik Kuann dou kesiminde geni yaylma sahip Neotetise ait Tersiyer kellerinin Elaz evre- sindeki yzeylemelerinde yaplan tm almalarda, st Paleosen-Alt Eosen yal Seske Formasyonu ile Orta Eo- sen-Oligosen yal Krkgeit Formasyonu arasndaki ilikinin uyumsuz olduu belirtilmitir. Bu almada, denizel fasiyeslerle karakterize edilen bu iki birimden ll stratigrafik kesitler alnm ve 22 adet bentik ile planktik fora- minifer cinsi ve bazlarnn trleri tanmlanmtr. Bunlar; Coskinolina, Textularia, Alveolina, Acarinina, Morozovel- la, Globigerina, Planorbulina, Fabiania, Eorupertia, Sphaerogypsina, Daviesina, Cuvillierina, Kathina, Lockhartia, Miscellanea, Assilina, Nummulites, Operculina, Ranikothalia, Discocyclina, Orbitoclypeus ve Asterocyclinadr. Ge- rek arazide herhangi bir uyumsuzluk kriterinin gzlenemeyei, gerekse sedimantolojik inceleme sonular ve pa- leontolojik bulgular; genellikle krntl ve karbonatl kayalarn ardalanmasndan oluan Eosen istifinin kesiklie u- ramadn, dier bir ifadeyle Seske Formasyonu ile Krkgeit Formasyonu arasnda bir uyumsuzluun olmadn ortaya koymaktadr. Ancak, Elazn yakn kuzey ve gneyinde olduu gibi baz yzeylemelerde, Orta Eosen-Oli- gosen yal Krkgeit Formasyonu dorudan Tersiyer ncesi magmatik ve metamorfik birimleri zerlemekte olup, tabannda st Paleosen-Alt Eosen yal Seske Formasyonu yeralmaz. Bu stratigrafik konum, blgenin Eosende- ki toporafya ve tektonik zellikleri ile ilikili olarak Neotetisin zamanla derinletiini, baz alanlarn ise Ge Pale- osen-Erken Eosen srecinde kara halinde kaldn gstermektedir. ll kesitlerdeki fasiyes ilikileri de bu du- rumu desteklemektedir. Anahtar kelimeler: Elaz, Eosen stratigrafisi, paleocorafya. ABSTRACT Tertiary deposits of Neotethys widespreadly outcrop in the eastern part of the Taurus Orogenic Belt. It has been declared that there is an unconformity between the Upper Paleocene-Lower Eocene Seske Formation and Middle Eocene-Oligocene Krkgeit Formation in all the previous investigations in the Elaz area. In this study, strati- graphic sections involving these two units, which are characterized by marine facies, have been measured and 22 benthic and planktic foraminiferal genera and some of their species were identified. These are; Coskinolina, Textularia, Alveolina, Acarinina, Morozovella, Globigerina, Planorbulina, Fabiania, Eorupertia, Sphaerogypsina, Daviesina, Cuvillierina, Kathina, Lockhartia, Miscellanea, Assilina, Nummulites, Operculina, Ranikothalia, Discocyclina, Orbitoclypeus and Asterocyclina. Both field data and sedimentological-paleontological data indicate that there is no unconfirmity between Seske and Krkgeit formations which are characterized interbedded clastic and carbonate rocks. However, in some outcrops such as those in the northern and southern vicinity of Elaz, Middle Eocene-Oligocene Krkgeit Formation rests unconformably on pre-Tertiary magmatic and metamorphic units, without Upper Paleocene-Lower Eocene Seske Formation. This stratigraphic position indicates that the extent of the Neotethys have been controlled by the tectonic and topographic features of the region in Eocene. In addition, some parts of this area were under subarial conditions in Late Paleocene and Early Eocene period. Facies relationship in the measured sections also supports this interpretation. Key words: Elaz, Eocene stratigraphy, paleogeography. Yerbilimleri, 24 (2001), 81-95 Hacettepe niversitesi Yerbilimleri Uygulama ve Aratrma Merkezi Blteni Bulletin of Earth Sciences Application and Research Centre of Hacettepe University GR Dou Anadolu Blgesinde geni alanlarda y- zeylenen Neotetise ait Tersiyer kellerinin ye- rel stratigrafik farkllklar gsterdii bilinmektedir (Aksoy ve Tatar, 1990; Trkmen ve Aksoy, 1998). Bu farkllklar, Elaz yresinde yaplm olan almalarda da belirgin olarak grlmekte-

Transcript of ElazÝÛ yıresinin Eosen stratigrafisi ve paleocoÛrafyasÝ ... · ElazÝÛ yıresinin Eosen...

Page 1: ElazÝÛ yıresinin Eosen stratigrafisi ve paleocoÛrafyasÝ ... · ElazÝÛ yıresinin Eosen stratigrafisi ve paleocoÛrafyasÝ ile ilgili yeni bulgular New findings on Eocene stratigraphy

ElazÝÛ y�resinin Eosen stratigrafisi ve paleocoÛrafyasÝ ile ilgiliyeni bulgular

New findings on Eocene stratigraphy and paleogeography of ElazÝÛ area

Übrahim T�RKMEN, Murat ÜNCE�Z, Ercan AKSOY, Meral KAYAFÝrat �niversitesi, M�hendislik Fak�ltesi, Jeoloji M�hendisliÛi B�l�m�, ELAZIÚ

�Z

Toros Orojenik KußaÛÝÕnÝn doÛu kesiminde geniß yayÝlÝma sahip NeotetisÕe ait Tersiyer ��kellerinin ElazÝÛ �evre-sindeki y�zeylemelerinde yapÝlan t�m �alÝßmalarda, �st Paleosen-Alt Eosen yaßlÝ Seske Formasyonu ile Orta Eo-sen-Oligosen yaßlÝ KÝrkge�it Formasyonu arasÝndaki ilißkinin uyumsuz olduÛu belirtilmißtir. Bu �alÝßmada, denizelfasiyeslerle karakterize edilen bu iki birimden �l��l� stratigrafik kesitler alÝnmÝß ve 22 adet bentik ile planktik fora-minifer cinsi ve bazÝlarÝnÝn t�rleri tanÝmlanmÝßtÝr. Bunlar; Coskinolina, Textularia, Alveolina, Acarinina, Morozovel-la, Globigerina, Planorbulina, Fabiania, Eorupertia, Sphaerogypsina, Daviesina, Cuvillierina, Kathina, Lockhartia,Miscellanea, Assilina, Nummulites, Operculina, Ranikothalia, Discocyclina, Orbitoclypeus ve AsterocyclinaÕdÝr. Ge-rek arazide herhangi bir uyumsuzluk kriterinin g�zlenemeyeßi, gerekse sedimantolojik inceleme sonu�larÝ ve pa-leontolojik bulgular; genellikle kÝrÝntÝlÝ ve karbonatlÝ kaya�larÝn ardalanmasÝndan olußan Eosen istifinin kesikliÛe uÛ-ramadÝÛÝnÝ, diÛer bir ifadeyle Seske Formasyonu ile KÝrkge�it Formasyonu arasÝnda bir uyumsuzluÛun olmadÝÛÝnÝortaya koymaktadÝr. Ancak, ElazÝÛÕÝn yakÝn kuzey ve g�neyinde olduÛu gibi bazÝ y�zeylemelerde, Orta Eosen-Oli-gosen yaßlÝ KÝrkge�it Formasyonu doÛrudan Tersiyer �ncesi magmatik ve metamorfik birimleri �zerlemekte olup,tabanÝnda �st Paleosen-Alt Eosen yaßlÝ Seske Formasyonu yeralmaz. Bu stratigrafik konum, b�lgenin EosenÕde-ki topoÛrafya ve tektonik �zellikleri ile ilißkili olarak NeotetisÕin zamanla derinleßtiÛini, bazÝ alanlarÝn ise Ge� Pale-osen-Erken Eosen s�recinde kara halinde kaldÝÛÝnÝ g�stermektedir. �l��l� kesitlerdeki fasiyes ilißkileri de bu du-rumu desteklemektedir.

Anahtar kelimeler: ElazÝÛ, Eosen stratigrafisi, paleocoÛrafya.

ABSTRACT

Tertiary deposits of Neotethys widespreadly outcrop in the eastern part of the Taurus Orogenic Belt. It has beendeclared that there is an unconformity between the Upper Paleocene-Lower Eocene Seske Formation and MiddleEocene-Oligocene KÝrkge�it Formation in all the previous investigations in the ElazÝÛ area. In this study, strati-graphic sections involving these two units, which are characterized by marine facies, have been measured and 22benthic and planktic foraminiferal genera and some of their species were identified. These are; Coskinolina,Textularia, Alveolina, Acarinina, Morozovella, Globigerina, Planorbulina, Fabiania, Eorupertia, Sphaerogypsina,Daviesina, Cuvillierina, Kathina, Lockhartia, Miscellanea, Assilina, Nummulites, Operculina, Ranikothalia,Discocyclina, Orbitoclypeus and Asterocyclina. Both field data and sedimentological-paleontological data indicatethat there is no unconfirmity between Seske and KÝrkge�it formations which are characterized interbedded clasticand carbonate rocks. However, in some outcrops such as those in the northern and southern vicinity of ElazÝÛ,Middle Eocene-Oligocene KÝrkge�it Formation rests unconformably on pre-Tertiary magmatic and metamorphicunits, without Upper Paleocene-Lower Eocene Seske Formation. This stratigraphic position indicates that theextent of the Neotethys have been controlled by the tectonic and topographic features of the region in Eocene. Inaddition, some parts of this area were under subarial conditions in Late Paleocene and Early Eocene period.Facies relationship in the measured sections also supports this interpretation.

Key words: ElazÝÛ, Eocene stratigraphy, paleogeography.

Yerbilimleri, 24 (2001), 81-95Hacettepe �niversitesi Yerbilimleri Uygulama ve AraßtÝrma Merkezi B�lteniBulletin of Earth Sciences Application and Research Centre of Hacettepe University

GÜRÜÞ

DoÛu Anadolu B�lgesiÕnde geniß alanlarda y�-zeylenen NeotetisÕe ait Tersiyer ��kellerinin ye-

rel stratigrafik farklÝlÝklar g�sterdiÛi bilinmektedir(Aksoy ve Tatar, 1990; T�rkmen ve Aksoy,1998). Bu farklÝlÝklar, ElazÝÛ y�resinde yapÝlmÝßolan �alÝßmalarda da belirgin olarak g�r�lmekte-

Page 2: ElazÝÛ yıresinin Eosen stratigrafisi ve paleocoÛrafyasÝ ... · ElazÝÛ yıresinin Eosen stratigrafisi ve paleocoÛrafyasÝ ile ilgili yeni bulgular New findings on Eocene stratigraphy

dir (Þekil 1). �rneÛin, Orta Eosen-Oligosen ��-kelleri bazÝ alanlarda doÛrudan Tersiyer �ncesimagmatik ve sedimanter birimler �zerinde yeralÝrken, bazÝ alanlarda ise Paleosen-Alt Eosen��kelleri �zerinde g�zlenir (Þekil 2). ElazÝÛ y�re-sinde yapÝlmÝß olan �alÝßmalarda (Perin�ek,1979; �zkul, 1988; Avßar, 1989; Turan ve Bin-g�l, 1991), NeotetisÕe ait �st Paleosen-Alt Eo-sen yaßlÝ ��keller Seske Formasyonu, Orta Eo-sen-Oligosen yaßlÝ ��keller ise KÝrkge�it For-masyonu olarak adlandÝrÝlmÝßtÝr (bknz. Þekil 2).S�zkonusu �alÝßmalarda, hem yukarÝda belirti-len farklÝ stratigrafik konum, hem de adÝ ge�eniki birim arasÝndaki ilißki �oÛu y�zeylemede be-lirgin olmadÝÛÝndan, Seske ve KÝrkge�it formas-yonlarÝ arasÝnda bir uyumsuzluk bulunduÛu be-lirtilmißtir. Ancak, bu iki birim arasÝndaki ilißkininen iyi g�zlendiÛi HaroÛlu K�y� (ElazÝÛ batÝsÝ)�evresindeki y�zeylemelerde uyumsuzluÛa aitherhangi bir g�sterge bulunmamaktadÝr. SeskeFormasyonu; Yazgan (1984) tarafÝndan �stKretase yaßlÝ Harami FormasyonuÕyla birlikte,�zgen vd. (1993) tarafÝndan ise, Harami For-masyonu ve Alt Paleosen yaßlÝ Kuß�ular For-masyonuÕyla birlikte tek birim olarak incelenmiß-tir (bknz. Þekil 1).

Bu �alÝßmada, yukarÝda belirtilen iki birimin stra-tigrafik ilißkisinin en iyi g�zlenebildiÛi y�zeyle-melerden stratigrafik kesitler �l��lm�ß, alÝnan�rneklerin paleontolojik ve petrografik �zellikleribelirlenmiß, arazi ve laboratuvar �alÝßmalarÝnaait makro ve mikrofasiyes verileri elde edilmißtir.Bu veriler, �nceki �alÝßmalarÝn sonu�larÝyla bir-likte deÛerlendirilerek, Eosen stratigrafisi ve bu-nu denetleyen paleocoÛrafya arasÝndaki ilißkiortaya konulmaya �alÝßÝlmÝßtÝr.

GENEL JEOLOJÜ

AßaÛÝdaki paragraflarda �ncelikle �alÝßma alanÝve yakÝn �evresindeki birimlerin temel �zelliklerisunulmuß; daha sonra, �alÝßmanÝn konusunuolußturan Seske ve KÝrkge�it formasyonlarÝ hak-kÝnda daha ayrÝntÝlÝ bilgi verilmißtir.

Genel olarak rekristalize kire�taßÝ-kalkßist, mer-mer ve metakonglomera d�zeyleri i�eren kalkfil-litlerden olußan Keban Metamorfitleri, �alÝßmaalanÝnÝn en yaßlÝ birimidir. Permo-Triyas yaßlÝolarak kabul edilen (Kipman, 1981; �zg�l veTurßucu, 1984) birim, Ge� KretaseÕde, yeßilßistfasiyesinde metamorfizmaya uÛramÝßtÝr. �zel-

likle ElazÝÛÕÝn batÝsÝnda, Keban Ül�esi civarÝndageniß y�zeylemeler sunmaktadÝr (bknz. Þekil 2).Gabro-diyoritik kaya�larla temsil edilen ada yayÝtoleyitleri, bazaltik-andezitik kaya�lar ve volka-notortullarla karakterize edilen ada yayÝ kalkal-kali serisine ait kaya�lar ve �arpÝßma granodiyo-ritlerinden olußan ElazÝÛ Magmatitleri, Ge� Kre-taseÕde kuzeye eÛimli bir yitimle gelißmiß yay�r�n�d�r (Turan vd., 1995). Birimin, Keban me-tamorfitleriyle dokanaÛÝ bazÝ alanlarda intr�zif,bazÝlarÝnda ise tektoniktir. ElazÝÛ Magmatitleri�zerinde uyumlu olarak yer alan �st Kampani-yen-Maastrihtiyen yaßlÝ Harami Formasyonu, altd�zeylerinde kumtaßlarÝyla baßlar; �st d�zeyle-re doÛru kumlu kire�taßÝ ve kire�taßlarÝna ge�er(Aksoy vd., 1999). Harami FormasyonuÕnuuyumsuz olarak �zerleyen Kuß�ular Formasyo-nu, kÝrmÝzÝ konglomera, kumtaßÝ, �amurtaßÝ veevaporitlerden kurulu al�vyon yelpazesi ve pla-ya fasiyesleri ile karakterize edilir. Stratigrafikkonumu esas alÝnarak Kuß�ular Formasyo-nuÕnun yaßÝ Alt Paleosen olarak kabul edilmißtir(Turan ve T�rkmen, 1996). Seske Formasyonuyerel litolojik farklÝlÝklar g�stermekle birlikte, ge-nellikle kire�taßlarÝyla temsil edilir. Birimin yaßÝ,�oÛu araßtÝrmacÝ tarafÝndan (�zkul, 1988; Turanve Bing�l, 1991) �st Paleosen-Alt Eosen olarakbenimsenmißtir. ElazÝÛ y�resinde geniß yayÝlÝmsunan KÝrkge�it Formasyonu genelde konglo-mera, kumtaßÝ, kire�taßÝ ve marnlarla temsiledilmektedir. Yerel stratigrafik farklÝlÝklar g�ste-ren bu formasyona, ElazÝÛ yakÝn �evresindekiy�zeylemelerinde Orta-�st Eosen (Avßar, 1983ve 1996), batÝda, Baskil �evresindeki y�zeyle-melerinde ise Orta Eosen- Oligosen (Turan veBing�l, 1991; �zkul ve Kerey, 1996) yaßÝ veril-mißtir. ElazÝÛÕÝn kuzey-kuzeybatÝsÝndaki alanlar-da y�zeyleme veren Alibonca Formasyonu, �o-Ûunlukla masif kire�taßlarÝyla temsil edilir. Ge-nelde Keban Metamorfitleri, yer yer de KÝrkge�itFormasyonuÕnu �zerleyen birimin yaßÝ Alt Miyo-senÕdir (Turan ve Bing�l, 1991). Alibonca For-masyonu, NeotetisÕin kapanma d�nemiyle ilißki-li olan sÝÛ deniz fasiyesleriyle karakterize edilir(T�rkmen ve Aksoy, 1998). �st Miyosen-Pliyo-sen yaßlÝ KarabakÝr Formasyonu konglomera,kumtaßÝ, �amurtaßÝ, marn ve kire�taßlarÝyla tem-sil edilen akarsu-g�l ��kelleri ve bunlarla yanal-d�ßey ilißkili volkanik �r�nlerden olußur (T�rk-men ve Aksoy, 1998). Konglomera, kumtaßÝ ve�amurtaßlarÝyla temsil edilen Palu Formasyonu,Pliyo-KuvaternerÕde olußmuß al�vyal yelpaze ve�rg�l� nehir ��kelleridir (Aksoy vd., 1996).

82 Yerbilimleri

Page 3: ElazÝÛ yıresinin Eosen stratigrafisi ve paleocoÛrafyasÝ ... · ElazÝÛ yıresinin Eosen stratigrafisi ve paleocoÛrafyasÝ ile ilgili yeni bulgular New findings on Eocene stratigraphy

T�rkmen vd. 83A

ksoy

(19

93)

Tura

n ve

Bin

g�l

(1

991)

�zk

ul (

1988

) Y

azga

n (1

984)

Avsa

r

JUR

AS

IK

KR

ETA

SE

P A L E O J E NN E O J E N

KU

VAT

ER

NE

R

KAT

EO

SE

N

PALE

OS

EN

�S

T

ALT

MA

LM

DO

GG

ER

ÜST

OR

TA

ALT

K

EB

AN

ME

TAM

OR

FÜT

LER

Ü

K

EB

AN

ME

TAM

OR

FÜT

LER

Ü

K

EB

AN

ME

TAM

OR

FÜT

LER

Ü

KE

BA

NM

ETA

MO

RF

ÜTLE

K

EB

AN

ME

TAM

OR

FÜT

LER

Ü

K

EB

AN

ME

TAM

OR

FÜT

LER

Ü

Y�

KS

EK

OVA

KA

R.

Y�

KS

EK

OVA

KA

RM

IGI

~Y

�K

SE

KO

VA K

AR

MA

ÞIG

I~

Y�

KS

EK

OVA

KA

RM

IGI

~Y

�K

SE

KO

VA K

AR

MA

ÞIG

I~

Y�

KS

EK

OVA

KA

RM

IGI

~Y

�K

SE

KO

VA K

AR

MA

ÞIG

I~

ELA

ZIG

MA

GM

ATIT

LER

I

HA

RA

FO

RM

.H

AR

AM

Ü F

OR

M.

�S

T K

RE

TAS

E-

P

ALE

OS

EN

KÜR

E�

TAÞ

LAR

I

HA

RA

FO

RM

.H

AR

AM

Ü F

OR

M.

HA

RA

BE

KAY

IÞF

OR

MA

SY

ON

U

HA

RA

FO

RM

.H

AR

AM

Ü F

OR

M.

SE

SK

EF

OR

MA

SY

ON

U

KIR

KG

E�

ÜT F

OR

M.

KIR

KG

E�

ÜT F

OR

M.

KIR

KG

E�

IT F

OR

M.

.K

IRK

GE

�IT

FO

RM

..

KIR

KG

E�

IT F

OR

M.

.K

IRK

GE

�IT

FO

RM

..

KIR

KG

E�

ÜT F

OR

M.

KIR

KG

E�

ÜT F

OR

M.

KIR

KG

E�

ÜT F

OR

M.

KU

S�

ULA

R F

OR

M.

,

SE

SK

EF

OR

MA

SY

ON

U

ALÜ

BO

NC

A F

OR

M.

ALÜ

BO

NC

A F

OR

M.

KA

RA

BA

KIR

BA

ZA

LTLA

RI

KA

RA

BA

KIR

FO

RM

.K

AR

AB

AK

IR F

OR

M.

KA

RA

BA

KIR

FO

RM

.

PLÜ

YO

SE

N�

�K

ELL

ER

I.

KA

RA

BA

KIR

FO

RM

.K

AR

AB

AK

IR F

OR

M.

PALU

FO

RM

.PA

LU F

OR

M.

AL�

VY

ON

AL�

VY

ON

AL�

VY

ON

AL�

VY

ON

AL�

VY

ON

AL�

VY

ON

AL�

VY

ON

AL�

VY

ON

ST

SÜS

TE

MS

ÜST

EM

T E R S Ü Y E R

TR

ÜYA

S

PE

RM

ÜYE

N

KA

RB

ON

ÜFE

R

DE

VO

NÜY

EN

SÜL

UR

ÜYE

N

OR

DO

VÜS

ÜYE

N

KA

MB

RÜY

EN

S E N O Z O Y Ü K M E S O Z O Y Ü K PALEOZOYÜK

SE

Per

in�e

k (1

979)

Ela

zÝÛ

D-G

D's

uE

lazÝ

Û ba

tÝsÝ

Ela

zÝÛ

GB

'sÝ

Ela

zÝÛ

�ev

resi

Ela

zÝÛ

yakÝ

n G

'i

zgen

vd.

(199

3)E

lazÝ

Û ya

kÝn

K'i

(

Har

put)

Ince

�z (

1996

).

Ela

zÝÛ

yakÝ

n K

'iB

u �a

lÝßm

a

PLÜ

YO

SE

N

MÜY

OS

EN

OLÜ

GO

SE

N

LÜYA

S

NEOKO-MÜYEN

BE

RR

ÜAS

ÜYE

N

VALA

NJÜ

NÜY

EN

TU

RO

NÜY

EN

SE

NO

MA

NÜY

EN

ALB

ÜYE

NA

PS

ÜYE

NB

AR

RE

MÜY

EN

HO

TR

ÜVÜY

EN

KO

NÜA

SÜY

EN

SA

NTO

NÜY

EN

KA

MPA

NÜY

EN

MA

AS

TR

ÜHT

ÜYE

N

SENONÜYEN

Ela

zÝÛ

yakÝ

n K

v

e G

B's

i

LÜT

ES

ÜYE

N

BA

RTO

NÜY

EN

TAN

ES

ÜYE

N

MO

NS

ÜYE

N

DA

NÜY

EN

IPR

ES

ÜYE

N.

.

??

??

??

??

??

??

??

??

??

KU

Þ�

ULA

R F

OR

M.

SE

SK

EF

OR

MA

SY

ON

U

ALÜ

BO

NC

A F

OR

M.

,

Y�

KS

EK

OVA

KA

RM

IGI

~

KU

S�

ULA

R F

OR

M.

SE

SK

EF

OR

MA

SY

ON

U

(198

9 ve

199

6)

ALT

�S

T

~

Þek

il 1:

Ela

zÝÛ

�evr

esin

de y

apÝlm

Ýß �

alÝß

mal

ara

g�re

Pal

eose

n-E

osen

biri

mle

rinin

str

atig

rafik

kon

umla

rÝnÝ

n ka

rßÝla

ßtÝr

Ýlmas

ÝF

igur

e 1:

The

str

atig

raph

ic p

ositi

on o

f Pal

eoce

ne-E

ocen

e un

its in

the

corr

elat

ion

of th

e un

its in

Ela

zÝÛ

area

.

Page 4: ElazÝÛ yıresinin Eosen stratigrafisi ve paleocoÛrafyasÝ ... · ElazÝÛ yıresinin Eosen stratigrafisi ve paleocoÛrafyasÝ ile ilgili yeni bulgular New findings on Eocene stratigraphy

Seske Formasyonu

Formasyon, ilk kez ErdoÛan (1975) tarafÝndanAdÝyamanÕÝn Seske K�y� yakÝnÝnda tanÝmlan-mÝßtÝr. ElazÝÛÕÝn batÝ-g�neybatÝsÝnda geniß yayÝ-lÝm sunan formasyon, yer yer ElazÝÛ Magmatit-leri, yer yer de Kuß�ular Formasyonu �zerindeuyumsuzlukla yer alÝr (bknz. Þekil 2).

Seske Formasyonu, ElazÝÛ �evresindeki y�zey-lemelerinde �oÛunlukla kire�taßlarÝyla temsiledilmekle birlikte, yerel litolojik farklÝlÝklar g�ster-mektedir. Ünceleme alanÝnda (bknz. Þekil 2), ta-banda masif kire�taßlarÝyla baßlayan formas-yon, �st seviyelere doÛru tabakalÝ kire�taßlarÝ ve

kÝrmÝzÝ, pelajik foraminiferli �amurtaßlarÝna ge-�er (Þekil 3,4). Buna karßÝlÝk, ElazÝÛ kuzeydoÛu-sundaki sÝnÝrlÝ y�zeylemede sadece kÝrmÝzÝ, pe-lajik foraminiferli silttaßÝ-�amurtaßlarÝ ile temsiledilirken, Baskil g�neybatÝsÝnda ise masif kire�-taßlarÝndan olußur.

Birimden alÝnan �rneklerde, �st Paleosen-AltEosen yaßÝnÝ veren Coskinolina rajkae Hottingerve Drobne, Textularia sp., Planorbulina sp.,Sphaerogypsina globula (Reuss), Daviesinakhatiyahi Smout, Daviesina sp., Cuvillierina va-lensis (Ruiz de Gaona), Kathina sp., Lockhartiadiversa Smout, Miscellenea jullietta Leppig, As-silina yvettae Schaub, Assilina sp., Nummulites

84 Yerbilimleri

Akdeniz

Kara Deniz

Firat

(Euphrates)

Kizilirmak

IRAK

IRA

N

Keban Baraj G�l�

Keban Baraj G

�l�

1 2 3 4 5 6 7 8

9 10

Baskil

Baskil A

ntiklinali

Palu Antiklinali

Northern Anatolian Fault Zon

Eastern Anatolian Fault Zone

K0 5 10

km

ELAZIG

�l��l� Kesit Yerleri

Keban

Kovancilar

2 1-Haroglu �l��l� kesiti2-Yazipinar �l��l� kesiti

1

2

K

Þekil 2. ElazÝÛ �evresinin jeoloji haritasÝ (Turan ve Bing�l, 1991). 1:Keban Metamorfitleri (Permo-Triyas); 2:ElazÝÛ Magmatitleri (Senoniyen); 3:Harami Formasyonu (�stKampaniyen-Maastrihtiyen); 4:Kuß�ular Formasyonu (Alt Paleosen); 5:Seske Formasyonu (�st Pale-osen-Alt Eosen); 6:KÝrkge�it Formasyonu (Orta Eosen-Oligosen); 7:Alibonca Formasyonu (Alt Miyosen);8:KarabakÝr Formasyonu (�st Miyosen-Pliyosen); 9:Palu Formasyonu (Pliyo-Kuvaterner); 10:Al�vyon

Figure 2. Geological map of the ElazÝÛ area (after Turan and Bing�l, 1991).1:Keban Metamorphics (Permo-Triassic); 2:ElazÝÛ Magmatics (Cenonian); 3:Harami Formation (UpperCampanian-Maastrichtian); 4:Kuß�ular Formation (Lower Paleocene); 5:Seske Formation (Upper Pale-ocene-Lower Eocene); 6:KÝrkge�it Formation (Middle Eocene-Oligocene); 7:Alibonca Formation (LowerMiocene); 8:KarabakÝr Formation (Upper Miocene-Pliocene); 9:Palu Formation (Plio-Quaternary); 10:Al-luvium

Page 5: ElazÝÛ yıresinin Eosen stratigrafisi ve paleocoÛrafyasÝ ... · ElazÝÛ yıresinin Eosen stratigrafisi ve paleocoÛrafyasÝ ile ilgili yeni bulgular New findings on Eocene stratigraphy

T�rkmen vd. 85

Þekil 3: HaroÛlu �l��l� kesiti.Figure 3: HaroÛlu measured section.

Page 6: ElazÝÛ yıresinin Eosen stratigrafisi ve paleocoÛrafyasÝ ... · ElazÝÛ yıresinin Eosen stratigrafisi ve paleocoÛrafyasÝ ile ilgili yeni bulgular New findings on Eocene stratigraphy

86 Yerbilimleri

YA

Þ

FO

RM

.F

AS

IYE

SZ

ON

U

KA

LIN

LIK

LITOLOJI �RNEK NO. A�IKLAMA FOSÜLLERK

Ýrkg

e�i

tS

esk

e

FZ

-3F

Z-4

FZ

-3F

Z-4

Ku

�u

lar

Alt

Pa

leo

sen

200

150

100

50

0

Y5

Y10

Y15

Y20

Y25

Marn

YoÛun bentik foraminiferlikumtaßÝ

Tane boyu yukarÝ doÛruincelen teknemsi �apraztabakalÝ kumtaßÝ

Marn

Formasyon i�i konglomera�akÝllar bol algli

Biyoklastik istiftaßÝ

��rt

Pelajik vaketaßÝ-istiftaßÝ

SilttaßÝ ara seviyelikÝrmÝzÝ �amurtaßÝ

KÝrmÝzÝ �amurtaßÝ

KÝrmÝzÝ �amurtaßÝBiyoklastik istiftaßÝ

Bol algli tanetaßÝ

Biyoklastik istiftaßÝ

Biyoklastik istiftaßÝ

Kil

Silt

Kum

�akÝl

Y1

Acarinina pentacamerataGlobigerina hagniGlobigerina linapertaFabiania cassisNummulites perforatus

Acarinina sp.Morozovella angulataMorozovella aragonensisMorozovella velascoensisGlobigerina sp.Planorbulina sp.Sphaerogypsina globulaDaviesina khatiyahiDaviesina sp.Cuvillierina valensisKathina sp.Lockhartia diversaMiscellenea julliettaMiscellenea sp.Assilina yvettaeAssilina sp.Nummulites sp.Operculina sp.Ranikothalia sp.Discocyclina trabayensisDiscocyclina sp.Orbitoclypeus variansOrbitoclypeus sp.Asterocyclina stellataAsterocyclina sp.Distichoplax biserialis (Alg)Bryozoa, Mercan

�st

Pa

leo

sen

-

Alt

Eo

sen

Ort

a

Eo

sen

Þekil 4: YazÝpÝnar �l��l� kesiti.Figure 4: YazÝpÝnar measured section.

Page 7: ElazÝÛ yıresinin Eosen stratigrafisi ve paleocoÛrafyasÝ ... · ElazÝÛ yıresinin Eosen stratigrafisi ve paleocoÛrafyasÝ ile ilgili yeni bulgular New findings on Eocene stratigraphy

T�rkmen vd. 87

sp., Operculina sp., Ranikothalia sp., Discocyc-lina archiaci (Schlumberger), Discocyclina tra-bayensis Neumann, Discocyclina sp., Orbitocly-pues varians (Kaufmann), Asterocyclina alticos-tata gallica Less, Asterocyclina stellata (DÕArchi-ac), Miliolidae gibi bentik foraminiferler ve Acari-nina soldadoensis soldadoensis (Br�nnimann),Morozovella angulata (White), Morozovella ara-gonensis (Nuttall), Morozovella formosa gracilis(Bolli), Morozovella lensiformis (Subbotina), Mo-rozovella velascoensis (Bolli), Globigerina sp.,gibi planktik foraminiferler ile Distichoplax biseri-alis (Dietrich) ve diÛer alg t�rleri, bryozoa vemercan fosil topluluÛu belirlenmißtir (Levha 1.1-4). Bu �alÝßmadaki kadar ayrÝntÝlÝ fosil bulgularÝile desteklenmemekle birlikte, birimle ilgili �nce-ki �alÝßmalarda benzer yaß verileri elde edilmiß-tir. Yazgan (1984), Harami ve Seske formasyon-larÝnÝ, �st Kretase-Paleosen kire�taßlarÝ adÝ al-tÝnda incelerken, �zkul (1988) ile Turan ve Bin-g�l (1991), Seske Formasyonu i�in �st Pale-osen-Alt Eosen yaßÝnÝ �nermißlerdir. �zgen vd.(1993) ise, Harami, Kuß�ular ve Seske formas-yonlarÝnÝ �st Maastrihtiyen-Tanesiyen yaßlÝ Ha-rabekayÝß formasyonu adÝyla incelemißlerdir(bknz. Þekil 1). Birimin ��kelme ortamlarÝyla ilgi-li bulgular, mikrofasiyesler b�l�m�nde ayrÝntÝlÝolarak verildiÛinden, burada tekrarlanmamÝßtÝr.

KÝrkge�it Formasyonu

Formasyon, ilk kez Perin�ek (1979) tarafÝndanVanÕÝn KÝrkge�it K�y� yakÝnlarÝnda tanÝmlan-mÝßtÝr. ElazÝÛ y�resinde geniß yayÝlÝm sunan for-masyon, genellikle Tersiyer �ncesi birimleriuyumsuzlukla �zerlerken, bazÝ y�zeylemelerin-de ise Seske Formasyonu �zerinde yer alÝr. Ali-bonca, KarabakÝr ve Palu formasyonlarÝ tarafÝn-dan �rt�l�r.

ElazÝÛ dolaylarÝnda yerel litolojik farklÝlÝklar g�s-teren formasyon; genelde konglomera, kumtaßÝ,kire�taßÝ ve marnlarla temsil edilir. B�lgenin ku-zeyinde �oÛunlukla kire�taßlarÝyla karakterizeedilirken, g�neyindeki y�zeylemelerinde konglo-mera, kumtaßÝ ve marnlardan olußur.

KÝrkge�it Formasyonu, yerel stratigrafik farklÝlÝk-lar g�stermekte olup, ElazÝÛ yakÝn �evresindekiy�zeylemelerinde Orta-�st Eosen (Avßar, 1983ve 1996), batÝda, Baskil �evresindeki y�zeyle-melerinde ise Orta Eosen- Oligosen (Turan veBing�l, 1991; �zkul ve Kerey, 1996) olarak yaß-

landÝrÝlmÝßtÝr. Ancak, bu �alÝßmada derlenen �r-neklerde; bentik foraminiferlerden Alveolina fu-siformis Sowerby, Fabiania cassis (Oppenhe-im), Eorupertia magna (Le Calvez), Nummulitesperforatus Montfort ile planktik foraminiferlerdenAcarinina bullbroki (Bolli), Acarinina pentacame-rata (Subbotina), Globigerina hagni Gohrhandt,Globigerina inaquispira Subbotina ve Globigeri-na linaperta Finlay tanÝmlanarak �alÝßma alanÝn-daki istife Orta Eosen (L�tesiyen-Bartoniyen)yaßÝ verilmißtir (Levha 1.5-7).

Formasyonun fasiyes �zellikleri, havzanÝn kuze-yinden g�neyine doÛru ßelf, yama�, yama� ete-Ûi ve havza d�zl�Û� ortamlarÝnda ��keldiÛinig�sterir (Aksoy vd., 1996; �zkul ve Kerey, 1996;T�rkmen vd.,1999; Cronin vd., 2000).

EOSEN BÜRÜMLERÜNÜN MÜKROFASÜYES�ZELLÜKLERÜ

Bu �alÝßmada, ElazÝÛ y�resinde geniß yayÝlÝmg�steren Eosen birimlerini temsil eden Seske veKÝrkge�it formasyonlarÝ arasÝndaki ilißkinin en iyig�zlendiÛi y�zeylemelerden kesitler �l��lm�ßve sistematik �rnekler derlenmißtir. Seske For-masyonuÕna ait 56 ve KÝrkge�it FormasyonuÕnaait 15 ince kesit �rneÛi �zerinde mikrofasiyesanalizi yapÝlmÝßtÝr. Standart mikrofasiyesler(SMF) ve fasiyes zonlarÝnÝn (FZ) tanÝmlanma-sÝnda Wilson (1974, 1975) ve Flugel (1982)Õiny�ntemlerinden yararlanÝlmÝßtÝr. Kire�taßlarÝnÝnadlandÝrÝlmasÝnda ise, Folk (1962) ve Dunham(1962) sÝnÝflamalarÝ kullanÝlmÝßtÝr (bknz. Þekil3,4; Levha 2.1-6). �alÝßmanÝn konusu ve amacÝgereÛi mikrofasiyes analizlerinin ayrÝntÝlarÝndan�ok, Seske ve KÝrkge�it formasyonlarÝnÝn fosili�eriÛi ve standart mikrofasiyesleri (SMF) ilebunlarÝn olußturduÛu fasiyes zonlarÝna (FZ) de-Ûinilmißtir. Her iki formasyonun fosil i�eriÛi daha�nce verildiÛinden, burada tekrarlanmamÝßtÝr.

HaroÛlu �l��l� Kesiti

Malatya K41-c3 paftasÝnda yer alan kesitin �l��-m�ne ElazÝÛ-HaroÛlu K�y�Õn�n yaklaßÝk 1 kmkuzeybatÝsÝndaki vadi civarÝndaki D93250,K74900 koordinatlÝ noktadan baßlanmÝß, vadiboyunca g�neydoÛu y�n�nde gidilerek D95200,K74500 koordinatlÝ noktada bitirilmißtir.

Bu kesitte, Seske FormasyonuÕnun alt d�zeyle-rindeki algli ve yer yer miliolidli tanetaßlarÝ (SMF-

Page 8: ElazÝÛ yıresinin Eosen stratigrafisi ve paleocoÛrafyasÝ ... · ElazÝÛ yıresinin Eosen stratigrafisi ve paleocoÛrafyasÝ ile ilgili yeni bulgular New findings on Eocene stratigraphy

88 Yerbilimleri

12) ve baÛlamtaßlarÝ (SMF-7, Levha 2.1), orga-nik yÝÛÝnak fasiyes zonunu (FZ-5) karakterizeeder (bknz. Þekil 3). Daha �st d�zeylerde ise,bol miliolidli, algli ve pelletli biyomikrit (SMF-8)ve biyosparitlerin (SMF-16,17; Levha 2.2) oluß-turduÛu lag�n zonu (FZ-7) yeralÝr. Bu fasiyeskußaÛÝnÝn da organik yÝÛÝnak (resif) (FZ-5) ileyanal-d�ßey ilißkili olduÛu g�r�l�r. Daha �st d�-zeylerinde ise, algli biyoklastik-litoklastik istiftaßÝ(Levha 2.3-4) ve biyoklastik tanetaßÝ (SMF-4,5)ile temsil edilen istif, yama� �n� fasiyes zonunu(FZ-4) karakterize eder. Bu zonu olußturan fasi-yes topluluÛu, merceksi geometrili konumu ne-deniyle yama� �n� �amur yÝÛÝnlarÝ (foreslopemud mounds) olarak yorumlanmÝßtÝr (Wil-son,1975). Bunu izleyen d�zeylerdeki pelajik fo-raminiferli �amurtaßÝ-waketaßÝ (SMF-3) ve bi-yoklastik-litoklastik istiftaßÝ (SMF-4, Levha 2.5),derin ßelf kenarÝ fasiyesini (FZ-3) karakterizeeder. Daha �st d�zeylerdeki tabakalÝ kumtaßÝ vebiyoklastik istiftaßlarÝnÝn baskÝn olduÛu seviye-nin dokusal �zellikleri, yama� �n� (FZ-4) Ýrak-sak alanlarÝnÝn �zelliklerine sahiptir. Kesitin en�st seviyelerini olußturan ve KÝrkge�it Formas-yonuÕna ait olan planktik foraminiferli kÝrmÝzÝ �a-murtaßÝ (SMF-3) ve marnlar ise, derin ßelf kena-rÝnÝ (FZ-3) belirtir.

YazÝpÝnar �l��l� Kesiti

Malatya K41-c3 paftasÝnda yer alan bu kesitin�l��m�ne YazÝpÝnar K�y� (ElazÝÛ)Õn�n yaklaßÝk3 km kuzeydoÛusunda yeralan G�vercin De-reÕnin kuzeyindeki D93250, K74900 koordinatlÝnoktadan baßlanmÝß, yaklaßÝk g�neydoÛu y�-n�nde gidilerek D95250, K74500 koordinatlÝnoktada bitirilmißtir. Kesitin ilk 60 mÕ lik kÝsmÝ,genellikle tabakalÝ kire�taßlarÝnÝn ardalanmasÝn-dan olußur (bknz. Þekil 4). Bu kire�taßlarÝ biyok-lastik-litoklastik istiftaßÝ (SMF-4) ve biyoklastiktanetaßÝ (SMF-5) ile temsil edilmekte olup, ya-ma� �n� fasiyes zonunu (FZ-4) karakterizeeder. 57-118 m arasÝ ise; mikrobiyoklastik kalsi-silt (SMF-2) ve pelajik waketaßÝ-istiftaßÝ (SMF-3,Levha 2.6) ile silttaßlarÝnÝn ardalanmasÝndanolußmaktadÝr. ArdalanmalÝ bu istif, havza kenarÝveya ßelf kenarÝ fasiyes zonunun (FZ-3) �zellik-lerini taßÝmaktadÝr. 118-162. m arasÝ, yoÛun ola-rak formasyon i�i konglomera-breß (SMF-6), bi-yoklastik-litoklastik mikrobreß (SMF-4) d�zeylerive gri marnlarÝn ardalanmasÝndan olußur. Ya-ma� �n� fasiyes zonunu (SMF-4) karakterizeeden konglomera ve breßlere ait �akÝllar resif

kaynaklÝ olup, yoÛun alg fosilleri i�ermektedir.Kesitin 162-208 m arasÝndaki b�l�m� KÝrkge�itFormasyonuÕna aittir. Dereceli kumtaßlarÝ ileteknemsi �apraz tabakalÝ kumtaßlarÝnÝn olußtur-duÛu tane boyu yukarÝya doÛru incelen devreliardalanmalÝ istifler, yatay tabakalÝ kumtaßlarÝ vemarnlardan kurulu bu birlik, ßelf fasiyesine (FZ-3) karßÝlÝk gelir.

YukarÝda deÛinilen fasiyes ilißkileri, Seske For-masyonuÕnun; alt seviyelerinde sÝÛ deniz (resifve resif �n�), orta d�zeylerinde ise resif �n� vehavza kenarÝ (derin ßelf kenarÝ) fasiyesleri iletemsil edildiÛini g�sterir. Kesitlerin �st d�zeyleri-ni olußturan KÝrkge�it FormasyonuÕna ait derinßelf kenarÝ fasiyesleri ise, bu denizin zamanladerinleßtiÛine ißaret eder (Þekil 5). Gerek fasi-yes ilißkileri ve paleontolojik bulgular, gereksearazi verileri s�zkonusu iki birim arasÝnda biruyumsuzluÛun olmadÝÛÝnÝ g�stermektedir.

PALEOCOÚRAFYA

�nceki paragraflarda da belirtildiÛi gibi, ElazÝÛy�resinde Eosen ��kelleri yerel stratigrafik fark-lÝlÝklar sunmaktadÝr. Orta Eosen-Oligosen yaßlÝKÝrkge�it Formasyonu ElazÝÛÕÝn batÝsÝnda, Bas-kil dolaylarÝnda ve ElazÝÛÕÝn yakÝn kuzeydoÛu-sunda genellikle Seske Formasyonu �zerindeyer alÝrken, ElazÝÛÕÝn kuzey ve g�neyinde, ayrÝ-ca KovancÝlar dolaylarÝnda ise doÛrudan Ge�Kretase Magmatitleri (ElazÝÛ magmatitleri) veyer yer de �st Kampaniyen-Maastrihtiyen yaßlÝHarami FormasyonuÕnu �zerlemektedir (bknz.Þekil 2). �l��l� kesitlerde saptanmÝß olan fasi-yesler, Ge� Paleosen-EosenÕde deniz seviyesi-nin s�rekli deÛißtiÛini ve havzanÝn ilerleyen d�-nemlerde derinleßtiÛini g�stermektedir (bknz.Þekil 5). Bu iki birime ait bazÝ fasiyesler benzer�zelliklere sahiptir. S�zkonusu fasiyes benzer-likleri, paleontolojik bulgular ve uyumsuzluÛubelirten herhangibir arazi verisinin bulunmayÝßÝ,Eosen istifinde bir s�reksizliÛin olmadÝÛÝnÝ, dola-yÝsÝyla Seske ve KÝrkge�it formasyonlarÝ arasÝn-da uyumlu bir dokanak ilißkisinin varlÝÛÝnÝ g�s-termektedir.

T�m bu veriler; T�rkiyeÕdeki genel yayÝlÝmÝ Þekil6aÕda g�sterilen NeotetisÕin, Ge� Paleosen-Er-ken EosenÕde, ElazÝÛÕÝn batÝsÝndaki Baskil �ev-resinde geniß bir alanda, ElazÝÛÕÝn yakÝn �evre-sinde ise, olduk�a dar bir alanda yayÝldÝÛÝnÝ g�s-termektedir (Þekil 6b). Bir baßka ifade ile ElazÝÛ

Page 9: ElazÝÛ yıresinin Eosen stratigrafisi ve paleocoÛrafyasÝ ... · ElazÝÛ yıresinin Eosen stratigrafisi ve paleocoÛrafyasÝ ile ilgili yeni bulgular New findings on Eocene stratigraphy

y�resinin b�y�k bir b�l�m�, Ge� Paleosen-Er-ken Eosen s�resince kara halinde kalÝrken; Ne-otetisÕin Orta EosenÕdeki transgresyonu ile s�zkonusu b�lgenin b�y�k bir b�l�m� denizel orta-ma d�n�ßm�ßt�r (Þekil 6c).

SONU� VE �NERÜLER

ElazÝÛ dolaylarÝnda yapÝlan �alÝßmalarÝn hementamamÝnda, Seske Formasyonu ile KÝrkge�itFormasyonu arasÝnda bir uyumsuzluÛun varlÝ-ÛÝndan s�zedilmektedir. Bu durum, Eosen ��-kellerinin gerek yerel stratigrafik farklÝlÝklar g�s-termesinden, gerekse tam bir istifinin her yerdeg�r�lememesinden kaynaklanmaktadÝr. Bu �a-lÝßmadaki paleontolojik incelemeler sonunda is-tifte �st Paleosen-Alt Eosen-Orta Eosen yaßÝnÝveren bentik ve planktik foraminiferler saptan-mÝßtÝr. AyrÝca mikrofasiyes incelemelerinden el-de edilen fasiyes zonlarÝ arasÝndaki ilißkiler de,istifte bir s�reksizliÛin olmadÝÛÝnÝ ve s�zkonusuistifin ��keldiÛi Eosen denizinin zamanla derin-

leßtiÛini g�stermektedir. Ünceleme alanÝndaki�st Paleosen-Orta Eosen istifi, yukarÝdaki veri-lerden de anlaßÝlacaÛÝ �zere kesintisizdir. BunakarßÝn, ElazÝÛÕÝn yakÝn kuzeyi ve g�neyindekiOrta Eosen istifi, �st Paleosen ��kelleri olmak-sÝzÝn doÛrudan �st Kretase yaßlÝ magmatik vetortul birimler �zerinde uyumsuzlukla yer alÝrlar.Bu yerel stratigrafik farklÝlÝklar, Ge� Paleosen-Erken Eosen s�resince ElazÝÛ dolaylarÝnda sÝ-nÝrlÝ yayÝlÝm g�steren NeotetisÕin, Orta Eo-senÕdeki transgresyonu ile yakÝndan ilißkilidir(bknz. Þekil 6b-c).

Bu �alÝßmadan elde edilen paleontolojik ve sedi-mantolojik bulgular ile arazi verileri, �st Pale-osen-Alt Eosen yaßlÝ Seske Formasyonu ile Or-ta Eosen-�st Oligosen yaßlÝ KÝrkge�it Formas-yonu arasÝnda bir uyumsuzluÛun olmadÝÛÝnÝ,Eosen ��kellerindeki yerel stratigrafik farklÝlÝkla-rÝn ise, b�lgenin Eosen d�nemindeki coÛrafyasÝve NeotetisÕin b�lgedeki yayÝlÝmÝnÝ denetleyenjeotektonik olaylar ile ilißkili olduÛunu g�ster-

T�rkmen vd. 89

FasiyesZonu 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Havza A�Ýk DenizÞelfi

Derin ÞelfKenarÝ

Yama� �n� OrganikYÝÛÝnak

AyÝklanmÝßKenar KumlarÝ

Self Lag�n� Þelf ve Gel-Git D�zl�g�

Sabkhalar

Deniz seviyesiNormal dalga tabanÝ

FirtÝna dalga tabanÝ

StandartMikrofasiyes Geniß Kußak �ok Dar Kußaklar Geniß Fasiyes KußaklarÝ

123456789

101112131415161718192021222324

Seske fm.Seske+Kirkge.Seske+Kirkge. Seske fm.

Seske fm.Seske fm.

Seske fm.

Seske fm.

Seske fm.

Seske fm.Seske fm.

Oksijen seviyesi

~

Þekil 5: Seske ve KÝrkge�it formasyonlarÝnÝn Wilson (1975)Õa g�re ortamsal konumlarÝ (Flugel 1982Õden d�zenlen-mißtir).

Figure 5: Depositional environments of Seske and KÝrkge�it formations according to Wilson (1975) (arranged fromFlugel,1982)

Page 10: ElazÝÛ yıresinin Eosen stratigrafisi ve paleocoÛrafyasÝ ... · ElazÝÛ yıresinin Eosen stratigrafisi ve paleocoÛrafyasÝ ile ilgili yeni bulgular New findings on Eocene stratigraphy

90 Yerbilimleri

mektedir. DolayÝsÝyla, bu �alÝßmadan elde edi-len veriler, iki formasyonun uyumlu olduÛunu or-taya koymanÝn yanÝsÝra, NeotetisÕin b�lgedekiyayÝlÝmÝnÝn anlaßÝlmasÝna da katkÝ saÛlamakta-dÝr.�zellikleri yukarÝda verilen �st Paleosen-OrtaEosen ��kellerinin tam bir istifi, ElazÝÛ y�resin-de sÝnÝrlÝ alanlarda y�zeylemektedir. Buna kar-ßÝn geniß alanlarda, Orta Eosen ��kelleri doÛru-dan Paleosen �ncesi birimler �zerinde uyumsuzolarak bulunur. Bu yerel stratigrafik farklÝlÝklarnedeniyle, �st Paleosen-Alt Eosen yaßlÝ SeskeFormasyonu ile Orta Eosen- Oligosen yaßlÝKÝrkge�it FormasyonuÕnun tek bir formasyonolarak adlandÝrÝlmasÝ �nerilmemektedir.

KATKI BELÜRTME

Yazarlar, paleontolojik incelemelerdeki katkÝla-rÝndan dolayÝ Prof.Dr.Üzver �ZKAR (Üstanbul�niversitesi) ve Prof.Dr.Niyazi AVÞAR (�ukuro-va �niversitesi)Õa, yapÝcÝ eleßtirileriyle makale-nin son ßeklini kazanmasÝnÝ saÛlayan hakemler

Prof.Dr. Teoman NORMAN (Orta DoÛu Teknik�niversitesi) ve Prof.Dr. Nurdan ÜNAN (Mersin�niversitesi) ile Yerbilimleri Dergisi Edit�rleriÕneteßekk�r ederler.

KAYNAKLAR

Aksoy, E., 1993. ElazÝÛ batÝ ve g�neyinin genel jeolo-jik �zellikleri. T�rk Yerbilimler Dergisi, 1(1),113-123.

Aksoy, E. ve Tatar, Y., 1990.Van ili doÛu-kuzeydoÛuy�resinin stratigrafisi ve tektoniÛi. T�BÜ-TAK, DoÛa M�hendislik ve �evre BilimleriDergisi, 14, 628-644.

Aksoy, E., Turan, M., T�rkmen, Ü. ve �zkul, M., 1996.ElazÝÛ havzasÝnÝn Tersiyerdeki evrimi.KT� Jeoloji M�hendisliÛi B�l�m� 30.YÝlSempozyumu, Bildiriler KitabÝ, 293-310.

Aksoy, E., T�rkmen, Ü., Turan, M. ve Meri�, E., 1999.Harami FormasyonuÕnun (�st Kampani-yen-Maastrihtiyen) stratigrafik konumu ve��kelme ortamÝyla ilgili yeni bulgular, Ela-zÝÛ g�neyi. T�rkiye Petrol JeologlarÝ Der-neÛi B�lteni B�lteni, 11(1), 1-15.

EM

Ankara

ANATOLÜD-TORÜDPLATFORMU

Munzur DaÛlarÝSakarya KÝtasÝ

Bitlis-P�t�rge Masifi

ARABÜSTAN KALKANI

K u z e y

K o l u

N e o t e t i s i n

I zm i r -Anka ra Zonu

Neo te t i s in

G�ney

Ko lu

0 160km

�alÝßma alanÝE:ElazÝÛM:Malatyaa

Keban

Baskil

ElazÝÛ

Neo-tethys

Kara

Neo-tethys

Kara

K

0 10km

K

0 10km

Keban

Baskil

ElazÝÛ Palu

b c

N E O

- T E

T H

Y S

K

N E O

- T E

T H

Y S

Þekil 6: (a)- ElazÝÛ y�resinin Neo-TetisÕin konumu i�indeki yeri (Þeng�r ve YÝlmaz 1983). ElazÝÛ �evresinin Ge�Paleosen-Erken Eosen (b) ve Orta-Ge� EosenÕdeki (c) ßematik paleocoÛrafya haritasÝ.

Figure 6: (a)- Position of the ElazÝÛ area within Neo-Tethys realm (after Þeng�r and YÝlmaz 1983), paleogeograp-hical map of Late Paleocene-Early Eocene (b) and Middle-Late Eocene (c) period of the ElazÝÛ area.

Page 11: ElazÝÛ yıresinin Eosen stratigrafisi ve paleocoÛrafyasÝ ... · ElazÝÛ yıresinin Eosen stratigrafisi ve paleocoÛrafyasÝ ile ilgili yeni bulgular New findings on Eocene stratigraphy

Avßar, N., 1983. ElazÝÛ yakÝn kuzeybatÝsÝnda stratig-rafik ve mikropaleontolojik araßtÝrmalar.Doktora Tezi, FÝrat �niversitesi Fen Bilim-leri Enstit�s�, ElazÝÛ, 84 s (yayÝmlanma-mÝß).

Avßar, N., 1989. ElazÝÛ havzasÝnÝn Tersiyer stratigra-fisi. Sel�uk �niversitesi M�hendislik-Mi-marlÝk Fak�ltesi Dergisi, 1, 30-39.

Avßar, N., 1996, ElazÝÛ (DoÛu T�rkiye) y�resinde bu-lunan Praebullalveoline afyonica Sirel veAcarÕlÝ �st Eosen yaßlÝ i� platform ��kelle-ri. Maden Tetkik ve Arama Dergisi 118, 17-22.

Cronin, B.T., Hartley, A.J., �elik, H., Hurst, A., T�rk-men, Ü., and Kerey, Ü.E., 2000. Equilibrumprofile development in graded deep-waterslopes: Eocene, Eastern Turkey. Journalof the Geological Society London, 157,943-955.

Dunham, R. J., 1962. Classification of carbonate rockaccordig to depositional texture. In: W.G.Ham (ed.), Classification of CarbonateRocks. American Association PetroleumGeologist Memoir, 1, 108-121.

ErdoÛan, T., 1975. G�lbaßÝ y�resinin jeolojisi. TPAORaporu, Arßiv no : 229, 18 s.

Flugel, E., 1982. Microfacies analysis of limestone.Translated by K. Christonsen, Springer-Verlag, Berlin-Heidelberg, 633pp.

Folk, R. L., 1962. Spectral subdivision of limestonetypes. In: W.G. Ham (ed.), Classification ofCarbonate Rocks, American AssociationPetroleum Geologist Memoir, 1, 62-64.

Ünce�z, M., 1996. ElazÝÛ yakÝn kuzeyinde Harami For-masyonunun (�st Maastrihtiyen) stratigra-fisi ve ��kelme ortamlarÝ. T�rkiye PetrolJeologlarÝ DerneÛi B�lteni, 8(1), 130-136.

Kipman, E., 1981. KebanÕÝn jeolojisi ve Keban ßarya-jÝ. Üstanbul �niversitesi Yerbilimleri Dergisi,1(1-2), 75-81.

�zgen, N., Ünan, N. ve AkyazÝ, M., 1993. Harabeka-yÝß FormasyonuÔnun (ElazÝÛ) tanÝmlanma-sÝ. T�rkiye Jeoloji KurultayÝ B�lteni, 8, 135-147.

�zg�l, N., and Turßucu, A., 1984. Stratigraphy of theMesozoic carbonate sequence of the Mun-zur Mountains (Eastern Taurides). In: O.Tekeli and M.C. G�nc�oÛlu (eds.), Proce-edings of the Geology of the Taurus Belt,MTA Genel M�d�rl�Û�, Ankara, 173-185.

�zkul, M., 1988. ElazÝÛ batÝsÝnda KÝrkge�it Formas-yonu �zerinde sedimantolojik incelemeler.

Doktora Tezi, FÝrat �niversitesi, Fen bilim-leri Enstit�s�, 186s (yayÝmlanmamÝß).

�zkul, M. ve Kerey, Ü. E., 1996. Þelf, derin-denizkompleksinde fasiyes analizleri: KÝrkge�itFormasyonu (Orta Eosen- Oligosen), Bas-kil, ElazÝÛ. T�BÜTAK, Turkish Journal ofEarth Sciences, 5, 57-70.

Perin�ek, D., 1979. The geology of Hazro-KorudaÛ-��ng�ß-Maden-Ergani-Hazar-ElazÝÛ-Ma-latya area: Guide book. T�rkiye Jeoloji Ku-rumu YayÝnÝ, 33 s.

Þeng�r, A.M.C. ve YÝlmaz, Y.,1983. T�rkiyeÔde te-tisÔin evrimi: Levha tektoniÛi a�ÝsÝndan biryaklaßÝm. T�rkiye Jeoloji Kurumu Yerbilim-leri �zel Dizisi, 1, 75 s.

Turan, M. ve Bing�l, A.F., 1991. KovancÝlar-Baskil(ElazÝÛ) arasÝ b�lgenin tektonostratigrafik�zellikleri. �ukurova �niversitesi AhmetAcar Sempozyumu Bildiriler KitabÝ, Adana,213-227.

Turan, M, Aksoy E ve Bing�l A.F., 1995. DoÛu Toros-larÕÝn jeodinamik evriminin ElazÝÛ civarÝn-daki �zellikleri. FÝrat �niversitesi Fen veM�hendislik Bilimleri Dergisi, 7(2), 177-199.

Turan, M. ve T�rkmen, Ü., 1996. Kuß�ular Formasyo-nuÕnun (Erken Paleosen) stratigrafisi vesedimantolojik �zellikleri. T�BÜTAK, Tur-kish Journal of Earth Science, 5, 109-121.

T�rkmen, Ü. ve Aksoy, E., 1998. Arapgir (Malatya),�emißgezek (Tunceli), ElazÝÛ dolaylarÝn-daki Neojen birimlerinin stratigrafik-sed-mantolojik incelenmesi ve b�lgesel kore-lasyonu. T�rkiye Petrol JeologlarÝ DerneÛiB�lteni, 10(1), 15-33.

T�rkmen, Ü., Ünce�z, M. ve Kerey, Ü.E., 1999. KÝrkge-�it Formasyonu (Orta Eosen-Oligosen):gel-git d�zl�Û� ve fÝrtÝnalÝ ßelf kompleksinebir �rnek, (ElazÝÛ KKBÕsÝ). Yerbilimleri B�l-teni, 21, 125-142.

Wilson, J. L., 1974. Charecteristics of carbonate plat-form margins. Bulletin of American Associ-ation Petroleum Geologists, 38, 810-824.

Wilson, J. L., 1975.Carbonate facies in geological his-tory. Springer-Verlag, Berlin, 471 pp.

Yazgan, E., 1984. Geodynamic evolution of the E.Taurus region. In: O. Tekeli and M.C. G�n-c�oÛlu (eds.), Proceedings of the Geologyof the Taurus Belt. MTA Genel M�d�rl�Û�,Ankara, 199-208.

T�rkmen vd. 91

Page 12: ElazÝÛ yıresinin Eosen stratigrafisi ve paleocoÛrafyasÝ ... · ElazÝÛ yıresinin Eosen stratigrafisi ve paleocoÛrafyasÝ ile ilgili yeni bulgular New findings on Eocene stratigraphy

LEVHA 1

1. Coskinolina rajkae Hottinger ve Drobne, D�ßeykesit, �rnek no. 9, HaroÛlu kesiti.

2. Morozovella formosa gracilis (Bolli), D�ßey kesit,x100, �rnek no. 19, HaroÛlu kesiti.

3. Acarinina soldadoensis soldadoensis (Br�nni-mann), D�ßey kesit, x100, �rnek no. 29, Ha-roÛlu kesiti.

4. Morozovella aragonensis (Nuttall), D � ß e ykesit, x100, �rnek no. 17, HaroÛlu kesiti.

5. Acarinina bullbroki (Bolli), D�ßey kesit, x100, �r-nek no. 30, HaroÛlu kesiti.

6. Fabiania cassis (Oppenheim), D�ßey kesit, x32,�rnek no. 28, YazÝpÝnar kesiti.

7. Nummulites perforatus Montfort, Eksenel kesit,x26, �rnek no.28, YazÝpÝnar kesiti.

PLATE 1

1. Coskinolina rajkae Hottinger ve Drobne, Verticalsection, sample number 9, HaroÛlu section

2. Morozovella formosa gracilis (Bolli), Verticalsection, x100, sample number.19, HaroÛlusection.

3. Acarinina soldadoensis soldadoensis (Br�nni-mann), Vertical section, x100, sample num-ber 29, HaroÛlu section.

4. Morozovella aragonensis (Nuttall), Verticalsection, x100, sample number 17, HaroÛlusection.

5. Acarinina bullbroki (Bolli), Vertical section, x100,sample number 30, HaroÛlu section.

6. Fabiania cassis (Oppenheim), Vertical section,x32, sample number 28, YazÝpÝnar section.

7. Nummulites perforatus Montfort, Axial section,x26, sample number 28, YazÝpÝnar section.

92 Yerbilimleri

Page 13: ElazÝÛ yıresinin Eosen stratigrafisi ve paleocoÛrafyasÝ ... · ElazÝÛ yıresinin Eosen stratigrafisi ve paleocoÛrafyasÝ ile ilgili yeni bulgular New findings on Eocene stratigraphy

T�rkmen vd. 93

LEVHA 1 / PLATE 1

Page 14: ElazÝÛ yıresinin Eosen stratigrafisi ve paleocoÛrafyasÝ ... · ElazÝÛ yıresinin Eosen stratigrafisi ve paleocoÛrafyasÝ ile ilgili yeni bulgular New findings on Eocene stratigraphy

LEVHA 2

1. BaÛlamtaßÝ (SMF-7), x32, �rnek no.5, HaroÛlu ke-siti.

2. Pelbiyosparit (SMF-17), (Miliolidae) x32, �rnekno. 7, HaroÛlu kesiti.

3. Algli biyoklastik-litoklastik istiftaßÝ (SMF-5), As-terocyclina alticostata gallica Less,Ekvatoral kesit, x32, �rnek no. 26, HaroÛlu ke-siti.

4. Algli biyoklastik-litoklastik istiftaßÝ (SMF-5),Planorbulina sp., Ekvatoral kesit, x32, �rnekno. 1, YazÝpÝnar kesiti.

5. Biyoklastik-litoklastik istiftaßÝ (SMF-4), Acarini-na sp., D�ßey kesit, x100, �rnek no. 3, YazÝ-pÝnar kesiti.

6. Pelajik vaketaßÝ (SMF-3), x32, �rnek no. 15, YazÝ-pÝnar kesiti.

PLATE 2

1. Boundstone (SMF-7), x32, sample number 5, Ha-roÛlu section.

2. Pelbiosparite (SMF-17), (Miliolidae) x32, samplenumber 7, HaroÛlu section.

3. Algal bioclastic-lithoclastic packstone (SMF-5),Asterocyclina alticostata gallica Less, Ec-vatorial section, x32, sample number 26, Ha-roÛlu section.

4. Algal bioclastic-lithoclastic packstone (SMF-5),Planorbulina sp., Equatorial section, x32,sample number 1, YazÝpÝnar section.

5. Bioclastic-lithoclastic packstone (SMF-4), Aca-rinina sp., Vertical section, x100, samplenumber 3, YazÝpÝnar section.

6. Pelagic wackestone (SMF-3), x32, sample num-ber 15, YazÝpÝnar section.

94 Yerbilimleri

Page 15: ElazÝÛ yıresinin Eosen stratigrafisi ve paleocoÛrafyasÝ ... · ElazÝÛ yıresinin Eosen stratigrafisi ve paleocoÛrafyasÝ ile ilgili yeni bulgular New findings on Eocene stratigraphy

T�rkmen vd. 95

LEVHA 2 / PLATE 2