EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN - naiz.eus · sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga -...

32
ASTEARI ZEHARKA BEGIRA 2018ko martxoa, 2011ko maiatza RAMON SOLA > 11 DATORRENA Europar demokraziaz GORKA ELEJABARRIETA > 3 www.gaur8.info mila leiho zabalik 2018ko martxoaren 24a | XII. urtea • 562. zenbakia 0,50 euro EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN > 22 Juan Carlos RUIZ | FOKU

Transcript of EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN - naiz.eus · sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga -...

Page 1: EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN - naiz.eus · sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga - ... ezinbestean, inteligentzia arti-fizialarekin sinbiotikoki bat egin beharko du.

ASTEARI ZEHARKA BEGIRA

2018ko martxoa, 2011ko maiatza RAMON SOLA > 11

DATORRENA

Europar demokraziaz GORKA ELEJABARRIETA > 3

www.gaur8.infomila leiho zabalik

2018ko martxoaren 24a | XII. urtea • 562. zenbakia0,50 euro

EHUN EGUN BAKARDADEHAUTATUAN > 22 Juan Carlos RUIZ | FOKU

Page 2: EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN - naiz.eus · sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga - ... ezinbestean, inteligentzia arti-fizialarekin sinbiotikoki bat egin beharko du.

Arduraduna: Amagoia Mujika Telleria. Erredakzioa: Xabier Izaga Gonzalez.

Argitaratzailea: Astero. Lege Gordailua: SS-77/07. Helbidea: Portuetxe 23-2a. 20018

Donostia. P.K.: 1099. Tel.: 943 31 69 99 / Faxa: 943 31 69 98. e-posta: [email protected].

Publizitatea: Euskal Prensa. Tel.: 94 424 72 06.mila leiho zabalik

HEZKUNTZA, HIZKUNTZA POLITIKA ETA KULTURA SAILAK(HIZKUNTZA POLITIKARAKO SAILBURUORDETZAK) DIRUZ LAGUNDUA

SINADURAK:

03 Gorka Elejabarrieta: Europar demokraziaz10 Ander Gortazar Balerdi: Jadwiga11 Ramon Sola: 2018ko martxoa, 2011ko maiatza 16 Amaia Ballesteros19 Joxean Agirre: Lotsatiak20 Gorka Zozaia: Gizateria 2050 (III): Energia burujabetza edo nekropolitika21 Iker Barandiaran: Bide bazterrean 27 Xabier Mikel Errekondo: %0,25! Helduak gazte!30 Garazi Goia: Ur lasterraren aurka

Transhumanismoa,

teknoebanjelio berria 04

Palestinako adin txikikoen

atxiloketa sistematikoak 08

Komunikazio ez bortitza,

Arberoako ikastolako

dinamikaren ardatza 12

Musika automatikoki sortzeko eta

sailkatzeko metodo bana 17

E.lkarrizketa: Jose Diaz 22

Sugar Kultur Fest, Gasteizko

Judimendi sormen auzo

bihurtzeko «txinparta» 26

In Fraganti: Clara Peya 28

Juantxo Egañaren behatxulotik 31

8

17

12

28

Page 3: EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN - naiz.eus · sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga - ... ezinbestean, inteligentzia arti-fizialarekin sinbiotikoki bat egin beharko du.

2018 | martxoa | 24

GAUR8• 2 / 3hutsa

atze

rria

Europako mapa behin eta berriro aldatu daazken hamarkada eta mendeetan. EgungoEuropan estatu diren askok independentziaXX. mendean eskuratu zuten, ez lehenago.Eta gutxi batzuek, XXI. mendean. Are gehia-go, horietako askoren independentzia sen-

dotzeko bidean Europar Batasunaren laguntza faktoregarrantzitsua izan da iraganean, eta, etorkizun hurbile-an Europar Batasunako kide berriak nortzuk izan daitez-keen ikusten badugu, ohartuko gara rol berdina jokatu-ko duela datozen urteetan ere. Hori guztia horrela izanda, nola ulertu Europar Bata-

sunaren jarrera bere mugen baitan ematen diren antze-ko prozesuen aurrean? Europar Batasunak bere historiahurbilari eta izaerari muzin egiten dio behin eta berriro,badirudi ez duela ezer ikasi azken urte eta hamarkade-tan eta datozen aldaketa eta joera politikoen aurreannahiago duela ostrukarena egin. Duela gutxi arte euro-par instituzioen baitan tabua zen Europar Batasunarenbarne hazkundearen ingu-ruan hitz egitea bera; tabuaden bezala estatu kide batekegiten dituen giza eskubide-en urraketak aipatze hutsa.Finean, Europar Batasunaestatuen kluba da eta Euro-par Batasunaren interes etahelburuen gainetik estatue-nak jartzen dira behin etaberriro.Batasuna euskal alderdi

politikoa legez kanporatuzutenean, Europako Parlamentuak gaiari buruz eztabai-datzea debekatu zuen, nahiz eta hainbat europar diputa-tuk eztabaida Europako Parlamentuko agendan sartzeaeskatu. Handik gutxira, Turkiak HADEP alderdi kurdupolitikoa ilegalizatu eta Parlamentuan gaia sakon landuzen, talde politiko guztietako bozeramaileek ilegalizaziohori gogor salatu zuten eta Turkiak bere barne politikaaldatu ezean Europar Batasuneko kide ezingo zela bila-katu esatera iritsi ziren. Europar Batasunak oso jarreradiferentea erakutsi du beti bere mugen barnean edokanpoan gertatu diren antzeko gertakarien aurrean. Etaez dirudi jarrera bikoitz hori etorkizun hurbilean aldatu-ko denik.

Horrela bakarrik uler daiteke azken urteetan Flandria,Eskozia edo Kataluniako prozesuekiko erakutsi duen ja-rrera. Kasu guztietan Europar Batasunaren interesengainetik estatu kideen interesak defendatu ditu. Aregehiago, horrelako kasuen aurrean Europar Batasunakbitartekari lanak egin zitzakeen, konponbidea herrita-rren borondatearen nahia errespetuz bilatzeko presionazezakeen, eta, nola ez, Eskoziako bezalako erreferendumadostuen aurrean, inolako alderen alde egin gabe jarreraneutroa manten zezakeen. Baina orain arte Europar Ba-tasunak ez du horrelakorik egin eta ez du egingo aurre-rantzean ere. Europar Batasunaren mapa zeharkatuz marra hori-

zontal bat marraztuko bagenu, frantziar Estatuan eta be-re hegoaldera estaturik gabeko herriekiko dagoen jarre-ra eta bere iparraldera dagoen jarrera oso ezberdinakdirela konturatuko ginateke. Eskoziak erreferendumadostu bat burutu zuen, udazkenean Faroe uharteekegingo duten moduan. Katalunian, Korsikan, Sardinian

edo Euskal Herrian oso zaila –ezinezkoa ez esatearren–ikusten dut nik erreferendum adostu bat inoiz gauza-tzea. Europar Batasunean bi abiadura daude, baita de-mokraziaren mailari dagokionez ere. Europar Batasunaez da oraindik konturatu gero eta jarrera demokratikoaizan, gero eta egonkortasun eta egoera hobea egongo de-la Batasunaren baitan. Ezegonkortasuna, gatazka eta kri-sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga-tazkak ez dira sortzen mugak aldatu edo mantentzendirelako, auzokideak direnen arteko prozesuak kudea-tzeko moduaren arabera baizik. Kudeaketa gero eta de-mokratikoa izan, auzokideen eta Europar Batasunarenbarne kohesioa gero eta handiagoa izango da. •

{ datorrena }

Europar demokraziaz

Gatazkak ez dira sortzen mugak aldatuedo mantentzen direlako, auzokideakdirenen arteko prozesuak kudeatzekomoduaren arabera baizik

Gorka Elejabarrieta

hutsa

hutsahutsa

Page 4: EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN - naiz.eus · sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga - ... ezinbestean, inteligentzia arti-fizialarekin sinbiotikoki bat egin beharko du.

atzerria

rri bat azkartzea, eboluzioa gi-zakitik postgizakira eramatea.Trantsizio horren zubiari dei-tuko diogu transhumanismoa.

OINARRI IDEOLOGIKOAK

Oinarri ideologikoak dituenmugimendua da transhuma-nismoa, ez pentsa. Erabiltzendituen suposizioek oinarri fi-losofikoa dute. Esate baterako,antropologikoki begiratuta,hondatzera kondenatutakobiomakina konplexuak gareladio, fisikoki eta intelektualkigure propietate fisiologiko etagenetikoek mugaturikoak. Iza-te hori, baina, kimikoki mani-pulatu eta ingeniaritza geneti-koaren bidez zuzendu omendaiteke, muga horiek pasatueta hondatzeari izkin eginomen dakioke. Finean, espeziebezala ez dugula ezaugarri sa-

Gizateria erra-dikalki alda-tuko omenduen filoso-fia globaliza-tzen ari da.

Bere eslogan propioa ere badu:“Gizakiak eta makinak bateginda, aurrerakuntza tekno-logikoaren bidez, gizakien na-tura erradikalki aldatzera go-az!”. Transhumanistek berebiologia eta ezagutzatik hara-go eraman nahi dute gizakia,superinteligentzia, ongizateemozionala eskuratuko ditueneboluzioaren fase berri bate-raino. Zer da, baina, filosofia hori?

Zer demontre da transhuma-nismoa? Mugimendu zientifi-koa da, baina baita sistema fi-losofiko bat ere. Gure izateakdituen ahulezia piloen artean,teknologia medio, denetanahuleziarik handiena gainditunahi omen du: heriotza. Giza-kiaren mugak pasatzeko dau-dela defendatzen du, gizateria-ren eboluzioaren fase berribatera pasatuko bagara. Nahibada, beste hitz batzuetanesanda, azkarragoa, indartsua-goa eta inteligenteagoa izangoden espezie berri bat sortzeada helburua, nolabaiteko gizaarraza berri bat, “postgizakia”deituko duguna. Gure izate edo kondizioak

muga biologiko eta intelektua-lak dituenez, egon diren jei-nuetan jenialenen ahalmenintelektuala gainditu beharda, eskubide osoz, anbizio guz-tiarekin. Tximinoena gainditugenuen bezala. Zahartzaroarieta gaixotasunari erresistenteizango omen gara. Mugarikgabeko gaztetasuna eta keme-na izango ditugu. Nork beredesira, umore eta egoera men-talaren gaineko kontrola izan-go du. Gauza txikiekin hase-rretuta, gorrotoak atrapatuta

TRANSHUMANISMOA,TEKNOEBANJELIO BERRIATeknologiarekin postgizakia sortu: izakijainkotar ahalguztidun eta nonahikoa

Gizateria erradikalki aldatuko omen duen filosofiaglobalizatzen ari da kultura popularrean, zineman,ekonomian. Teknologia medio, bere biologia etaezagutzaren mugetatik harago eraman nahi du gizakia,superinteligentzia eta ongizate perfektua eskuratukodituen espeziearen eboluzioaren fase berri bateraino.

Besteak beste, nork beredesira, umore eta egoeramentalaren gainekokontrolaren promesareneskutik datortranshumanismoa. GAUR8

FILOSOFIA / b

eta nekatuta egotearen senti-penak betiko ekidingo ditugu.Plazera, maitasuna, lasaitasu-na izateko ahalmen handiagoaizango dugu. Gizakien bur-muinak egun ez dituen kon-tzientzia egoera berriak biziko

ditugu. Denborak eragindakohondatzea, gaixotasuna, minaeta heriotza gainditu ahalkodira. Laburtuz, kontua honakoa

litzateke: teknologia erabilizespezien arteko trantsizio be-

Mikel Zubimendi Berastegi

Page 5: EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN - naiz.eus · sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga - ... ezinbestean, inteligentzia arti-fizialarekin sinbiotikoki bat egin beharko du.

2018 | martxoa | 24

GAUR8• 4 / 5

kraturik, ez dugula arimarik,ezta asmo espezialik ere, istri-pu soil bat garela defendatzendu transhumanismoak. Eta bi-de horretan, ez garela besteizaki bizidunekiko ezberdinak,ez dugula berezko baliorik.Gure balio bakarra superbi-bentziarako desira propioaizatea dela, hori dugula “be-rezko eskubide” bakarra, aha-lik eta denbora gehienez bizi-rauteko “eskubidea”.Transhumanismoak indarra

estimatzen du. Indar fisikoaahuldade fisikoa baino gehia-go baloratzen du, eta indarmentala ahulezia mentala bai-no gehiago. Indar hori eraikieta ahalduntzeko tresna tek-nologia da. Kosmologia mailan, uniber-

tsoa inork gidatu ez duen pro-zesu natural baten ondorioadela uste du. Unibertsoareneta bizitzaren jatorrietaninongo izaki metafisikoreneraginik izan denik guztiz uka-tzen du. Benetan axola duenahemen, orain, denbora eta es-pazio zehatz honetan gaudeladela dio transhumanismoak,eta etorkizun hobeago bat er-ditzeko oraina manipulatzensaiatu behar dugula, iraganakezer gutxi laguntzen duelakohelburu horri begira. Epistemologiatik begiratuta,

zera dio: gure burmuina osomakina konplexua da eta ha-ren bitartez jakintza pilatu,prozesatu eta horren araberaekiten dugu. Jakintza guztiabarneratzea posible dela de-fendatzen du, eta, horrela, gi-zaki hobeagoa sor daitekeela.Ez daudela buru edo arimametafisikorik, kontzientzia ja-kin bat transplantatu daiteke-ela, edo nortasun bat. Azkenburuan, kilo eta erdi baino gu-txiago pisatzen duten gureehun neuronalen fruitu direlagure maitasun, amets eta pa-

sioak, eta transplantatu, gor-putz batetik bestera, trans-plantatu daitezkeela.Har dezagun transhumanis-

moaren teologia. Jainko meta-fisiko transzendental oro ar-buiatu egiten du. Aldiz , jainkotasun materialista batlor daitekeela defendatzen du.Hau da, teknologiaren bidez,postgizakia “izaki dibino” bila-ka daiteke, ahalguztidun, oro-jakin eta nonahiko. Hitz laua-goetan adierazita, teknologiariesker, teknologiak gaituta, gi-zakia jainko bihur daiteke. Hi-lezkor, ahalguztidun, orojakineta nonahiko. Jainkorik gabekogiza izate berri baterako, giza-kia egin behar da jainko, hots,jainkoa ukatu behar du jainkobihurtzeko.

DESIRAGARRIA BAINO, BEHARREZKOA

Honek guztiak abstraktua, fu-turista eta funtsik gabea diru-dien arren, kultura popularre-an, zineman edo ekonomianerrotzen ari den fenomenoada. Zientzialari ero batzuenkontua dela iruditu arren, az-ken mendeetako pentsalarieraginkorrenen hausnarketagai eta ondorio izan dela esandaiteke. Esate baterako, hor di-tugu Charles Darwinen “Espe-zien jatorria” edo FriedrichNietscheren “Honela mintzozen Zaratrusta”-ko Uber-mensch edo “supergizakia”.Arrastoak aise topa daitezke.

Gizakiek eboluzioaren pro-zesua baldintza dezaketela ezda inongo sekretua bizi dugunantropozenoaren aro geologi-koan. Proposa ditzagun haus-narketan aurrera egiteko gal-derak: zergatik ez da posibleizango egungo ahalmenak bai-no askoz ere handiagoak di-tuen gizaki berri bat sortzea?Gaixotasun, haserre eta tristu-rarik gabeko espezie bat sortuahal daiteke? Eta, azken bu-ruan, hilezkortasun digitalahain modakoa egin den hone-tan, heriotza berari aurre har-tzerik ba al dago?Transhumanistek etorkizun

hori ez dela desiragarria baka-rrik, behar-beharrezkoa deladiote. Asko mediatikoak diraoso, ospea ez zaie falta, ekin-tzaileak dira, guruen pareko-ak. Hor da, adibidez, ElonMusk hegoafrikarra, Tesla Mo-tors eta Space X konpainienburu aski sonatua. Muskekesana da: giza espezieak aipa-garri izaten jarraitu nahi badu,ezinbestean, inteligentzia arti-fizialarekin sinbiotikoki bategin beharko du. Alegia, gureetorkizuna ziborga izango delaedo ez dela izango.

MUNDU FALTSU BATEKO ERREALITATEA

Gizateriaren irudi aldaketaerradikal baten aldeko alda-rria, aro digital baten erdiandator. Zientzia eta teknologia-ren aurrerapenek gure mugaasko, baita biologikoak eta fisi-koak ere, desafiatzen dituzte.Teknologiaren hedapen azka-

rrak gizarte egiturak errotik al-

datu ditu. Informazioz lepo da-

go bizitza modernoa, mundu

guztia ordenagailu baten edo te-

lefono mugikor baten aurrean

dago. Gizartea abstraktuagoa bi-

lakatu den heinean, birtuala

bihurtzeko bidean da, munduko

gertakizunetatik deslotutako fa-

brikatutako irudiekin.

«Kilo eta erdi baino gutxiago pisatzen dutengure ehun neuronalen fruitu dira guremaitasun, amets eta pasioak, eta transplantatu,gorputz batetik bestera transplantatu daitezke»

«Giza espezieak aipagarri izaten jarraitu nahibadu, ezinbestean, inteligentzia artifizialarekinsinbiotikoki bat egin beharko du. Gure geroaziborga izango da edo ez da izango»

Transhumanismoa mugimendu zientifikoa eta sistema filosofikoa da. GAUR8

Page 6: EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN - naiz.eus · sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga - ... ezinbestean, inteligentzia arti-fizialarekin sinbiotikoki bat egin beharko du.

atzerria

Trumpen aroan, Errusia gora

Errusia behera, fake news edo

“berri faltsuak” delakoen ingu-

ruko zalapartak faltsifikaturiko

errealitatea islatzen du. Simula-

zio erraldoi batean bizi gara. He-

rriaren boterea puska askotan

zatitu da. Hauteskundeen bidez

gauzak aldatuko diren ustea fa-

ke hutsa da, esperantza faltsua.

Agertokiaren atzetik txotxongi-

loen hariak mugitzen dituzte-

nak profesionalak dira herrita-

rren artean gatazkak pizten,

beldurrean eta gorrotoan katea-

tuta, errealitatearen zentzua eta

ikusmira gal dezaten. Komune-

an duguna bilatu eta arazoak

konpontzeko batu baino, jende

asko autosuntsiketa segurua da-

karten dinamiketan murgiltzen

ari da.

Haruki Murakami idazle japo-

niarra honela mintzatu zen:

«Mundu faltsu batean bizi gara,

telebistan berri faltsuak ikusten

ditugu, gerra faltsuak borroka-

tzen ditugu, gure gobernua fal-

tsua da». Baina, aldiz, errealita-

tea aurkitzen dugu mundu

faltsu horretan. Gure istorioak

bertsuak dira: eszena faltsuen

artean gabiltza, baina, eszena

horietan zehar ibiltzean, errea-

lak gara. Bitartean, korporazio

teknologiko erraldoiek, inteli-

gentzia artifizialaren monopo-

lioa eskuratu nahi dute, bere ga-

rapena kontrolatu, horrela,

etorkizunaren norabidean agin-

du ahal izateko.

Transhumanismoaren agen-

den atzean korporazio multina-

zionalen eskua ikus daiteke.

Korporazioen botereak zibiliza-

zioa naturaren aurka jarri du ja-

da. Begira bestela Mosanto be-

zalako nekazaritzako korporazio

bioteknologikoak: bizitzari ol-

dartu zaizkio haziak monopoli-

zatuz eta elikagaiak genetikoki

aldatuta pozoituz.

Bestalde, teknologien inguru-

ko elite hiperaberats horrek, ro-

boten ekonomia aldarrikatzen

du, automatizazioak lana ordez-

katuko duela aurreratuz.

Gizateriaren bestelako bertsio

bat forma hartzen ari da. Giza-

kiaren ondorengo aro baten

promesa entzuten da. Gure su-

frikarioak arinduko omen ditue-

na, indartsuago egingo gaitue-

na, inteligenteago, Jainkoaren

modukoago. Are, big data eta

inteligentzia artifizialeko soft-

ware bat konbinatuz, gizateriak

hilezkortasun digitala eskuratu-

ko duen ideia martxan da dago-

eneko. Sarean bizitza propioa

izango luketen gure buruaren

klonak egiten saiatzen hasiak

dira. Memoria digitala gure bu-

ruetan kargatuko litzateke, den-

boraren pertzepzioa geldotuko

duten pilula berriak merkatura-

tuko omen dira, memoria min-

garriak ezaba ditzaketen droga

berriak. Dena, aukera guztiak

daude mahaiaren gainean,

transhumanismoaren agenda-

ren menuan.

BORONDATE LIBREA DA GAKOA

Utopia teknologikoa, baina, ez

da doakoa. Ustez zerurakoa den

txartela eskuratzeak prezio bat

dauka, eta handia gainera. Giza-

kiaren mugak pasatzeko, gure

oinarrizko izatea alboratzea es-

katzen baitu.

Munduarekin harremanetanjartzen gaituen subjektibota-suna dohain bat dugu. Geureburuekiko kontzientziak, gureekintzen norabidea erabaki-tzeko askatasuna ematen digu.Makinek programatuta dute-na egiten dute bakarrik. Guk,ordea, gure ekintzak erabakieta sormenaren bidez egoeraalda dezakegu. Askatasun ho-rri bat-batekotasuna eta alda-kortasuna libre dario, aurretiksumatu eta finkatu ezin deningurunea eraikiz. Erabakitze-ko askatasun horrek, zorionez,akatsak egitera garamatza etahutseginkor egiten gaitu.

Teknologia erabiliz espezienarteko trantsizioa azkartzea,

eboluzioa gizakitikpostgizakira eramatea duxede transhumanismoak.

GAUR8

«Big data» eta inteligentzia artifizialakonbinatuz, hilezkortasun digitalaren ideiamartxan da dagoeneko. Sarean bizitza propioaizango luketen gure buruaren klonak eginez

Borondate libreak eta ikaste prozesuak egitengaitu ezberdin, hutseginkor. Gure akatseizintzotasunez aurre eginez, umiliazio zentzua umiltasun bilaka dezakegu

Inteligentzia artifizialak etainterbentzio teknologikoakerabakitzeko askatasuna etagure aukerak hartzeko ahal-mena mehatxatzen dituzte.Automatizazioak estutu etadeuseztatu egiten du gizakiekberen erabaki propioak har-tzeko duten espazioa. Doita-sun zientifiko eta matemati-koaren bidez, akatsak egitekoaukerak baztertu nahi horre-kin, gizakiena, gure-gurea, denzerbait kendu nahi digute me-kanizazioaren aldeko inda-rrek: borondate librea.

AKATSEN JABE EGIN

Borondate libreak eta ikasteprozesuak egiten gaitu izakiartifizialekiko hain ezberdin.Munduarekin dugun konexio-ak gure erabakiek dakartenondorioekin lotzen gaitu. Aka-tsak egiten ditugunean, gureaurrean lehertzen da errealita-tea eta sortu ditugun ondorio-ak aurrez aurre ikustera be-hartuta gaude. Lotsa eta errusentimenduek larritu egitengaituzte, eta, gure bihotza, la-bankada garden batekin beza-la, erdi-erditik moztu dezake-te. Min jasanezin horrek guresentsibilitatea esnatzen du.Sentsazio kiskaltzaile horie-kin, guk geuk egindakoak zu-zenean nabaritzen ditugu, bai-ta besteen bizitzetan dituztenondorioak ere.Gure akatsei zintzotasunez

aurre eginez, umiliazio zen-tzua umiltasun bilaka dezake-gu. Umilak izaten ikasten du-gu. Beste gizaki batzuekinkonektatzen gaitu horrek,errealitatea besteen ikuspun-tutik begiratzea ahalbidetzendigu. Enpatia horrek okerrakzuzentzen ahalegintzeko au-kera ematen digu. Kontzien-tziaren oinarria da gizakiakberen akatsen jabe egitea, ba-tak bestearen okerrak zuzen-

Page 7: EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN - naiz.eus · sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga - ... ezinbestean, inteligentzia arti-fizialarekin sinbiotikoki bat egin beharko du.

2018 | martxoa | 24

GAUR8• 6 / 7

tzera eta ikastera inspiratzengaituena.Ilustrazio teknologikoaren

pentsalari transhumanistekdiotenez, korporazioen maki-nariak askatuko du gizateria.Zientzia fikziozko etorkizunbaten forma duen zepo berribat jartzen digute. Gidaririkgabeko autoetatik androidee-tara, robotak gizakiak bezala-ko itxura izateko eta erabakiakhartzeko diseinatuta izangoomen dira. Inteligentzia artifiziala he-

men da jada, eguneroko ogidugu, gure bizitza ederragoa,errazagoa eta seguruagoaegingo duen promesarekinetorria. Perfekzioa ardatz duenmakinen eta teknologiaren us-tezko nagusitasuna aldarrika-tzen duten ebanjelio berriok,kontzientzia garatzeko ezin-bestekoa dugun gure boronda-te librea ezaba dezakete. Odol beroa eraman ezin de-

zaketen nerbio artifizialekin,robotek bizitza kopiatukoomen dute beren existentziasintetikoan. Egiazki bizitzekoaukerarik ez duten arren, hi-lezkortasun digitala aldarrika-tzen duten mamuak dira.

ESNA IBILI, EZ SONANBULU

Sentitzeko dugun ahalmenagure izatearen lekuko ezinbes-teko da. Horrek ahalbidetzendigu mundu faltsu batean per-tsona errealak izatea. Gure mi-nak soportatzeko egiten ditu-gun esfortzuek errukiasortzen dute. Gu geu eta beste-ak barkatzeko gai gara. Gurearteko akats eta inperfekzioe-tan aurkitzen dugun egiazko-tasunean elkar maitatzeko in-darra topatzen dugu. Gureakatsen onarpenak lotzen gai-tu zurrunkeriaren eta mekani-zazioaren aurrean borroka-tzen duen botere sortzailesendo horrekin, munduarekin

dugun harremanaren bidezmundua bizirik atxikiz.Bidegurutzean dago gizate-

ria. Teknologiaren aurrerapenesponentzialarekin, munduanerabateko iraultza bizkortzekozein mundua suntsitzekoahalmena handiagotu ditugu.Aitorpena egin behar da: ingu-rune fisiko gogor batean ero-soago bizitzen, hondamendieieta gaixotasunei aurre hartzenasko lagundu dute ingeniari-tzak, medikuntzak, kimikak,eta gainontzeko diziplina zien-tifikoek. Energia berriztaga-rriek ere etorkizun jasangarribat erditzen lagun dezakete.Dudarik gabe, gizakia etamundua hobetzeko erabil dai-tezkeen tresnak dira. Pobreziagutxitu eta gure bizi kalitateahobe dezakete, bai, baina gurekontra ere erabil daitezke.

Trashumanismoa gure gi-zartearen alor askotan mar-txan da, bere oinatzak nonahiikus daitezke. Android etaiPad-ak, hitz egiten duten tres-na edo tramankuluak sehaske-tan sartzen ari dira jada, ume-zaroko imajinazioa bahituz.Gau eta egun, teknologiak gaz-teen atentzioa lapurtzen du.Makinen mundua bizkortzendoan neurrian, gure bizitzakazkarrago eta azkarrago doaz,ziztu bizian bizi gara geuregorputzetan presente egoteaoraindik eta zailago eginez.

Errealitatea mingarria izandaiteke, baina errealitatearenzentzua galtzen badugu gurebihotzen muinean sentitzendugun guztiari amore emangodiogu. Gure heriotza izango li-tzateke. Erabakiak hartzeko as-katasunak, gure aukerak sor-tzeko ahalmenak sortzen dueta sortuko du etorkizuna. As-katasun hori aldarrikatu eginbehar da, beti eta beteki. Ho-rretarako oso esna egon behardugu, ezin dugu teknologiakliluratuta, sonanbulu gisa ibilitrantsizio aro honetan.

Gure etorkizuna ziborgaizango dela edo ez dela

izango bada kontua,horrela planteatzen bada

dilema, bada ez da izango,ez dugu etorkizunik

edukiko. GAUR8

Perfekzioa, makinen eta teknologiarennagusitasuna aldarrikatzen duten ebanjelioberriok, kontzientzia garatzeko ezinbestekoadugun borondate librea ezaba dezakete

Errealitatea mingarria izan daiteke, bainaerrealitatearen zentzua galtzen badugu dena galduko dugu, gure bihotzen muineansentitzen dugun guztiari amore emango diogu

Page 8: EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN - naiz.eus · sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga - ... ezinbestean, inteligentzia arti-fizialarekin sinbiotikoki bat egin beharko du.

atzerria

Urtero, solda-du israelda-rrek ehunkaadin txikikop a l e s t i n a ratxilotzen di-

tuzte, atxiloketa bera azkenbaliabidea izan beharko litza-tekeenean. Prozedura errepi-katu ohi da, ia sistematikoaizanik. Gauerdian, kalean edoetxean, lotan daudenean, atxi-lotu ohi dituzte. Eskuburdinakjarrita eta begiak estalita, jeepmilitarrera igotzen dituzte.Galdeketarako bidean, maiztratu txarrak eta mehatxuakpairatzen dituzte eta iristera-ko, nekatuta, gosetuta, egarrieta izututa daude. Ibilbidea,gainera, luzea izan ohi da. 2018ko otsailaren 28an, 356

adin txikiko palestinar zeudenatxilotuta, Israelgo KartzelaZerbitzuaren arabera. IsraelgoB´Tselem gobernuz kanpokoerakundeak pairatzen dituz-ten eskubide urraketak bilduditu aurkeztu berri duen iker-keta batean. «Israelek aldaketa legalak

egin dituen arren, ez ditu atxi-lotuen eskubideak errespeta-tzen, nahiz eta adin txikikoakizan. 2009. urtean Gazteentza-ko Auzitegi Militarra sortuzuen, prozedura judizialenepea murriztu zuen eta gura-soek presentzia gehiago izateabaimendu zuen. Baina, prakti-

kan, neurri horiek guztiek aur-pegia zuritzeko besterik ez du-te balio izan. Propaganda hu-tsa dira, jendeak okupazioazduen ikusmoldea hobetzeko.Atxiloketa erabiltzen den az-ken neurria izan beharko litza-teke, ez lehenengoa», nabar-mendu du Yael Steinek, “Adintxikikoak arriskuan” izenekotxostenaren zuzendariak.2014an eta 2015ean, Fiskal-

tza militarrak 1.046 salaketajarri zituen adin txikiko pales-tinarren kontra. Horietatik 30(%3) 12 edo 13 urteko umeak zi-ren; 261 (%25), 14 edo 15 urte-koak; eta 755 (72%), 16 edo 17urtekoak. Atxiloketen %40gau ilunean eta etxean zeude-la gertatu ziren, eta, gehienei,eskuburdinak berehala jarrizizkieten. Atxilotuen %80ri begiak es-

tali zizkieten soldaduek. Gura-soengandik aldenduta, isilpe-an eta bakartuta, militarrek ezdizkiete beraien eskubideakazaltzen. %90ek ezin izan zu-ten abokatuarekin hitz egingaldeketaren aurretik eta gal-deketak iraun bitartean, ez zu-ten jatekorik edo edatekorikjaso, ezta komunera joatekobaimenik ere.Atxilotuen %70ek galdeke-

tan biolentzia fisikoa pairatuizana salatu zuten eta %65ekmehatxuak eta irainak. Kasugehienetan, beraien kontrako

froga bortxaz lortutako aitor-tzak edo egoera berean dau-den beste atxilotu batzuekegindako aitorpenak dira. Zi-gortuak izango diren jakitun,beraien erruduntasuna edo hi-rugarren batena aitortu ohidute Fiskaltzarekin kartzela zi-gorraren eta ordaindu beha-rreko isunaren gainean akor-dio batera ir itsi ostean.Gazteentzako Auzitegi Milita-rra akordio horiek berresteramugatzen da.Ahed Tamimiren auziak Zis-

jordanian okupazioaren ondo-rioz adin txikikoek pairatzendituzten eskubide urraketasistematikoak azalarazteko ba-lio izan du, baina, icebergarenpunta besterik ez dela nabar-mendu du Steinek. «Urtero,horrelako ehunka egoera ditu-gu, zoritxarrez», esan du.17 urteko Tamimiren aboka-

tuak fiskal militarrarekin zor-tzi hilabeteko zigorra adostu

Goian, Ahed Tamimi etagainontzeko preso

palestinarren askatasunaaldarrikatzeko martxoaren 8an

Parisen egindakomanifestazioa. Alboko

orrialdean, Tamimi bera pasaden otsailaren 13an auzitegi

militarrera eraman zutenean,Ofer izeneko espetxean.

Thomas COEX

Christophe ARCHAMBAULT | AFP

GAU ILUNEAN ATXILOTUAKAdin txikiko palestinarren atxiloketasistematikoa salatu du B´Tselem elkarteak

Ainara Lertxundi

Adin txikiko baten atxiloketa erabiltzen den azkenbitartekoa izan beharko litzateke, baina, Palestinan,okupazioaren baitan, alderantzizkoa gertatzen da. Ume etagaztetxoen atxiloketak sistematikoak bihurtu dira. AhedTamimiren auziak gaia mahai gainean ipini du nazioartean,baina icebergaren punta besterik ez da.

PALESTINA / b

«Atxiloketaren lehen fasea oso gogorra da adintxikikoentzat. Guraso eta abokaturik gabeizaten dituzte, bakartuta, beldurtuta, okupazioaordezkatzen duten helduz inguratuta»

«Gazteentzako Auzitegi Militarra abokatuakfiskalarekin zigorra hain gogorra izan ez dadinlortutako akordioa berrestera mugatzen da. Ezdago benetako defentsa egiteko aukerarik»

Page 9: EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN - naiz.eus · sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga - ... ezinbestean, inteligentzia arti-fizialarekin sinbiotikoki bat egin beharko du.

2018 | martxoa | 24

GAUR8• 8 / 9

du, bere kontrako kargu ba-tzuk onartzearen truke. GabyLasky abokatuak fiskalarekinakordioa lortzea lehenetsi du,zigor eskaera hiru urtekoa bai-tzen. Tamimi soldatu bati za-plazteko bat emateagatik atxi-lotu zuten, 16 urte zituela.Abendutik dago preso. Auzite-gi militarrak akordioa onar-tzen badu, datorren uztaileanaske geratuko da.

ESPETXETIK ESPETXERA

Muhammad Fuqahak 16 urtezituen a-Labad herrian atxilo-tu zutenean, Tulkarm barru-tian, 2017ko uztailaren 21ean.Egun horretan, Al Aqsa meskitara sartzeko Israelgo Go-bernuak ipini zituen segurta-sun neurri elektronikoak sa-latzeko protestak deitutazeuden. Harresitik 300 me-trotara zegoen jeep militarbat azaldu zenean. «Jendeguztia korrika atera zen. Ur-duri jarri nintzen eta ez nin-tzen gai izan hortik alde egi-teko. Lau soldaduk harrapatu

eta lurrera bota ninduten, etakolpeka hasi zitzaizkidan. Es-kuak bizkarraldean lotu zizki-daten, arroparen batekin be-giak estal i z izkidaten etajeepean sartu ninduten. Tul-karmeko kontrol gunera era-man ninduten. Bertan, hiruz-palau orduz egon nintzen,beste gazte batzuekin. Ondo-ren, polizia-etxera eramangintuzten, Arielen. Gela bate-an sartu eta lurrean esertzekoagindu ziguten. Banan-banangaldeketara atera gintuzten.Ni lehenengoa izan nintzen»,gogora ekarri du Fuqahak.«Bi pertsona zeuden gelan.

Esaten nuen guztia auzitegiannire kontra erabil zezaketelaesan zidaten eta isilik gelditzekoeskubidea nuela. Abokatu batideitu zioten eta harekin telefo-noz hitz egiteko aukera izannuen. Galderak lasaitasunezerantzuteko esan zidan. Anaiazaharrenari deitu zion ni atxilo-tuta nengoela esateko. Harriakbota izana leporatu zidaten. Nikakusazio hori ukatu egin nuen.

Galdeketak ordubete iraun zuen.Tarteka garrasi egiten zidaten.Hurrengo egunean epaitegiraeraman ninduten Salemen, atxi-loketa denbora luzatzeko. Gura-soak zeuden bertan. Ni eta bestegaztetxo batzuk Meggidoko es-petxera eraman gintuzten. Egunosoko bidaia izan zen, leku guz-tietan gelditu baitzuten furgone-ta. Iristerako, leher eginda nen-goen», azaldu du.Kartzelatik Arielera eraman

zuten berriro beste galdeketabaterako. Bederatzi ordukobeste bidaia bat, espetxez es-petxe joan ziren-eta. Galdeke-tak ordu eta erdi iraun zuen.Ondoren, Hasharoneko espe-txera eraman zuten. Gaua hanpasa ostean, Meggidora buel-tan eraman zuten. Beste zazpiordu. Hurrengo goizean, Sale-mera berriz ere, auzitegi mili-tarrera, atxiloketa lau egunezgehiago luzatzeko. Gutxienezzortzi aldiz eraman zuten es-petxetik gorte militarrera.2017ko urriaren 3an, sei hila-

beteko kartzela zigorra eta 280

dolarreko isuna ezarri ziotensoldaduen kontra harriak jaur-titzeagatik. «Nik ez nuen aitor-tzarik egin, baina abokatuakesan zidan soldaduen lekuko-tasunak zeudela eta zorteanuela, zigorra handiagoa izanzitekeela. Abokatua fiskalare-kin akordio batera iritsi zen».Abenduaren 31n kaleratu zu-ten. Ikasturte erdia galdu zuenFuqaha gazteak.

«GUZTIZ JASANGAITZA»

Maysoun al-Kaeid 56 urtekoama palestinarra da. Bere se-me gazteena, Malek, 16 urtere-kin atxilotu zuten, gauez,etxean lotan zegoela, harriakjaurti izana egotzita, Fuqaha-ren kasuan bezala. Mutikoarenkontra zeuden froga bakarraksoldadu baten lekukotasunaeta beste atxilotu baten aitor-tza, behin Malek soldadu batharri batekin zauritu zuelazioena. «Lekukotasun horiekinbost urteko kartzela zigorra ja-rri ziezaioketela esan zigunabokatuak eta ez zuela mereziepaiketara iristea. Hobeto zelafiskalarekin akordio bateraheltzea: bi urteko kartzela zi-gorra eta 280 dolarreko isuna.Nire senarrak baiezkoa emanzion abokatuari eta hurrengoegunean dirua eman zion. Se-mea espetxean egon zen bitar-tean ez nintzen gai izan beregustuko janaria prestatzeko.Ezin nuen arrautzarik jan, Ma-leki izugarri gustatzen zitzaiz-kion-eta. Nire semea da, betiizugarri arduratu da nitaz,osasunez gaizki nagoelako.Guztiz jasangaitza egin zitzai-dan semea kartzelan ikustea.Askatu zutenean, zoriontasu-na etxera itzuli zen. Bere gus-tuko janaria prestatu eta seni-de eta lagun guzti-guztiakgonbidatu nituen etxera». Al-Kaeideren lekukotasuna da,B´Tselem elkarteak jasotakoa.

Page 10: EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN - naiz.eus · sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga - ... ezinbestean, inteligentzia arti-fizialarekin sinbiotikoki bat egin beharko du.

hutsa

3 BEG

IRADA:

arki

tekt

ura

/ zi

entz

ia /

lon

don

cal

lin

g

Hitz egin dizuet nire lagun Valentinaz. Bar-tzelonan ezagutu genuen elkar eta han ja-rraitzen du berak ordutik, lasai antzean,«procés»-a den errusiar mendiari jaramonhandiegirik egin gabe. Ulerkor-edo, manifes-tazioak etxetik entzuten ditu –urriaren 3koa

izan zen salbuespena–, baina gaiak eragiten dion interes na-gusia antropologikoa da. Zerikusirik ez Martxoaren 8arekin,kalean pasa baitzuen eguna orduan.Bion artean tarteka errepikatzen den hizketagaia da femi-

nismoarena; bera eroso, ni ez horrenbeste, etengabe birko-katzen ari naizen sentsazioz. Maiz ematen diot arrazoia, ba-tzuetan ziurtasun handirik gabeko paternalismodamugarriz bada ere. Beste batzuetan ziurtasun are gutxia-goz egiten diot aurka, edo ez dut ezer esaten, autozentsuraketa bataila galduko dudala jakiteak bat egiten dutenean.Edonola ere, Valentina ez da dardoak aurrezten dituen ho-rietakoa. Lehengoan: «Konturatzen zara aipatzen dizkida-zun arkitekto ia guztiak gizonezkoak direla, salbu eta asko-rik gustatzen ez zaizun Zaha Hadid?». Zer esan ebidentziakbiluzten zaituenean?Gaitz erdi, hala ere, hori bakarrik balitz. Gertatu izan bai-

tzait eraikin bat ikusi, gustatu, eta automatikoki arkitektoa-

ri gizon aurpegia jartzea,ondoren konturatzekoemakumea zela eraikinadiseinatu zuena. Aurre-ko batean jada aipatunuen bidaia hartan ger-tatu zen, Poloniako Wro-claw hirian, bi eraikininteresgarrirekin. Lehe-na galeria bidezko sarre-ra zuten etxebizitzezosatutako blokea zen;etxebizitzak duplexakziren, eta horrek bi biderinteresgarri egiten zueneraikina, tipologikokieta fatxadaren konposi-zio aldetik. Bigarrenadorre multzo bat zen,bertakoek “Manhattan”izenez bataiatua –ez da-dila umorerik falta–; es-presibitate handiko erai-kin dotoreak zirenelementu aurrefabrika-tuz eginak izan arren.

Kontua da nik gizon aurpegia jarri niela instintiboki bieraikinen arkitektoei eta bat ez, bi akats egin nituen tiro ba-tez: ez ziren bi arkitekto, bakarra baizik, eta emakumea gai-nera: Jadwiga Grabowska-Hawrylak.Bigarren Mundu Gerra osteko Wroclawko lehen arkitek-

toa izan zen Grabowska (“Hawryak”, imajinatu duzuen mo-duan, ezkondu ostean gehitu zitzaion senarraren abizenada). Estatuak bultzatu zuen errealismo sozialistaren aroaamaitu ondorengo fase modernoaren ordezkaria da, etaeragin metabolista eta brutalista nabaria da bere obran.Wroclawn badu eraikin mordoxka bat.Opari zirikatzailea egin diot Valentinari. Jadwiga Grabows-

ka-Hawrylak arkitektoaren sarrera txiki bat idatzi dut Wiki-pedian, omenaldi xumearen eta erredentzio-ariketa pateti-koaren arteko zerbait. Euskaraz. Ekintza sinpatikoa iruditukozaio, hizkuntza minorizatuak eta estaturik gabeko nazioak“sinpatikoak” iruditzen zaizkion modu paternalista berean,baina barren-barrenean ez du guztiz ulertuko. Pentsatuko duidatz nezakeela ingelesez edo gaztelaniaz, berak italierazidazten duen modu berean, normalago, jende gehiagorenga-na iristeko. Pentsatu eta esaten ez diren gauzak, Valentinakere ongi ezagutzen duelako autozentsurak eta bataila galdu-ko duela jakiteak bat egiten duten toki hori. •

Ilustrazioa: ANDER GORTAZAR BALERDI

Ander Gortazar Balerdi Arkitektoa

Jadwiga

Page 11: EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN - naiz.eus · sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga - ... ezinbestean, inteligentzia arti-fizialarekin sinbiotikoki bat egin beharko du.

2018 | martxoa | 24

GAUR8• 10 / 11hutsa

her

ria

Duela hamar-hogei urte eskas, Martxoaren8ko jende uholdea eta gaur dela astebete-ko manifestazio itzelak bata bestearenatzean eta horrelako indarrarekin katea-tu izan balira, Euskal Herria borborka ze-goela sentituko genuelakoan nago, ezke-

rretik zetorren haizea nekez geldituko zutela etairaultza –edo iraultzea gutxien-gutxienik– gertu zela.Gauzak, baina, askoz ulergaitzagoak dira garai naha-siotan. Izan ere, bi mobilizazio itzel horietan, duela ha-mar-hogei urte gerta ezin zitezkeen gauzak ikusi ditu-gu. M8an, Iñigo Urkullu greba aldarrikatzen, MarianoRajoy izandako arrakastarekin pozik, Albert Rivera lazomorea bularrean, matxismoaren gotorleku den ‘‘Mar-ca’’ feminismoaren egun handiari orrialde batzuk es-kaintzen... Eta M17ari erreparatzen badiogu, hipokrisiabera, nahasmen berdina: hainbat tokitan agertu dira zenbait erretiratu manifes-tazioetan ikurrinak sartzea-ren aurka, Iruñean PPrenanaia bikia den UPNk or-dezkaritza bat bidali zuen...Biralitateak dena kutsa-

tzen duen garaiotan, horre-lako uholdeei benetakoneurria hartzeko, perspekti-ba izatea ezinbestekoa dalehenik eta behin. Eta gero,aztertu beharra dago gerta-era birtualak ote diren, nolabait errealitatez kanpokohodei lanbrotsura igoak eta bertara mugatuak, edotalurrera jaitsi eta errealitatea aldaraz dezaketen. Modakontua da ala fenomeno politiko eraginkorra? Gainera, anabasaren erdian horrelako mobilizazioak ondoriopolitikoak askatzeko gauza badira ere, zalantzazkoa da aldaketa nahi hori guztia, bidegabekeria sentipen han-di hori, askoren amorru bizi hori zein indar politikokkapitalizatuko duen. Ameriketako Estatu Batuetan Do-nald Trump aupatu duen mugimendua edota Erresu-ma Batuan Brexita ahalbidetu duena ez dira berezikigoiko botereguneetatik etorri, jende xumearen eskutikbaizik. Guztiz kontraesankorra izan arren, ez da guztizbaztertu behar Estatu mailan Ciudadanos bezalako sta-

tu quo-aren aldeko indar batek bere onerako baliatzeagertatzen ari dena edozer gauza berrik egungo gizarte-an duen erakargarritasunari esker. Kleenex efektu ho-rrek Podemos izan du adibide azken urteotan. Aldake-tarako nahiari gauzapen praktikoa ematea egitekodagoen lana baita hemen eta han, nonahi: sumindurakeztanda ugari eragin ditu, bai, baina, kasurik gehiene-tan, berez agortzen joan dira, itzali ere egin arte. 2011ko maiatzaren 15eko Puerta del Sol plazako kan-

paldia, 15M famatua, dugu horren adierazpen garbie-na. 2018ko M8an zein M17an izpiritu horren berpizteaikusten dute askok, bigarren danbada bat, Estatuarentripetatik datorren orroa. Lehen orro horren ahalme-na, baina, nahi baino askoz txikiagoa zela frogatu zenlaster. Euskal Herrian, gainera, oihartzuna oso murri-tza izan zen; aldaketa gogoa agerikoagoa izan zen aste-bete geroago Bilduk hauteskundeetan eman zuen kol-

pean, edota 2014ko ekainaren 8an Gure Esku Dagokegindako giza kate erraldoian. Denbora pasa ahala, or-dea, azken bi gertaerok neurri batean zertxobait bir-tualak ere ez ote ziren galde daiteke, beren indarrahanditzen joan ez den neurrian eta iraultze politikoamarraztu baina guztiz gauzatu ez den aldetik.Bidegurutze bertsuan egon gaitezke gaur, orduko

galdera beraren aurrean. Non dago aldarrikapen horieisegida emateko bidea, eraginkor egiteko modua? Mon-cloako agintaria (baino ez) aldatzean ala euskal buruja-betza bultzatzean? Erantzuna garbi dagoela uste dut,baina horretarako nonbait elkartu eta batu beharko di-ra M8ak, M17ak eta gorpuzten ari den ekainaren 10ekogiza katea, esaterako. •

{ asteari zeharka begira }

2018ko martxoa, 2011ko maiatza

Aldaketa nahiari gauzapen praktikoaematea egiteko dagoen lana da, hemeneta han, nonahi. Sumindurak eztanda ugarieragin ditu, bai, baina berez itzali dira sarri

hutsa

hutsahutsa

Ramon Sola

Page 12: EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN - naiz.eus · sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga - ... ezinbestean, inteligentzia arti-fizialarekin sinbiotikoki bat egin beharko du.

herria

Komunikazio ezbortitza tresnasoil bat bainogehiago da, gi-zarte baketsueta zoriontsu

bat eraikitzeko bidea izaten

ahal da», azaldu du MaialenEtxart Nafarroa Behereko Ar-beroa eskualdeko ikastolakozuzendariak. Hori lortzeko bi-dea horrela definitu du: «Gurebizitzak esku artean hartuz etaautokontziente izanez, gure-

tzat eta besteentzat ona denaxerkatuz. Zer balio du gu zo-riontsu izateak ondokoa ezbaldin bada? Denak osotasunberaren barne gara». Ongizatea da helburua, eta

komunikazio ez bortitza da gi-datzen dituen tresna. Pedago-giari dagokionez, hainbat itu-rritatik edaten dute, etaesperimentatzen joaten dira.Hiruzpalau asteko proiektuakegiten dituzte, ikasgai guztiakgai baten inguruan antolatuz.Gaiak, irakasleez gain, ikasleeta gurasoek ere proposa di-tzakete. Komunikazio ez bortitza zer

den galdetuta, «norberak bereburua ezagutzeko tresna etafilosofia» bat dela erran du zu-zendariak. «Ikasten baduzuzure burua ezagutzen, hobekiulertzen badituzu zure mugaketa jarrerak, hobeki komuni-katzen ahalko dituzu, eta ho-

Seaskako ikastolenfederazioaren baitandago Donamartirikoa.Bertan 3 eta 11 urtearteko haurrak hartzendituzte, ingurukoherrietatik heldutakoak. Bob EDME

BIHOTZ HANDIADUEN IKASTOLAArberoan komunikazio ezbortitzak egituratzen duikastolaren dinamika osoa

Idoia ERASO

Duela hamar urte Donamartirin ikastola sortu zutenetikMarshall Rosenbergek sortutako komunikazio ez bortitzadute oinarri. Teknikak garatzen joan dira, bereziki ikaslekopuruaren handitzeari aurre egiteko, bostetik 70 izaterapasa baitira denbora horretan. Bihotz handia eta enpatiarenhizkuntza ardatz dituen Lepe jirafa dute gidari.

JENDARTEA / b

Page 13: EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN - naiz.eus · sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga - ... ezinbestean, inteligentzia arti-fizialarekin sinbiotikoki bat egin beharko du.

2018 | martxoa | 24

GAUR8• 12 / 13

beki ulertuko dituzu besteare-nak». Hala, ikastolaren ere-muan «ongizate nahia denen-tzat» dela azpimarratu du,horren baitan ikasleekin bate-ra, irakasle, laguntzaile eta gu-rasoak sartuz.

LEPE JIRAFA

Marshall Rosenberg estatuba-tuarrak 1960ko hamarkadarenhastapenean sortu zuen ko-munikazio prozesua oinarridute ikastolan. Rosenbergekhainbat animalia hartu zituenkontzeptu eta komunikazioeren metafora gisa. Jirafa dapertsonaia erreferentea, lurre-an bizi diren animalien arteanbihotz handiena duelako, etalepoa luzea daukanez gertae-rekiko distantzia har dezakee-lako. Ikastolan pertsonaia ho-rri Lepe izena jarri diote, etaikastolako artekaria da, nor-baitek tartekaritza lan hori

egiten duenean ere, une horre-tako Lepe erraten diote. AsteroLepe izatearen ardura haurbatek edo bik hartzen dute,eta, arazo bat badelarik, hau-rrak berarengana joaten ahaldira; xedea beste haurrei min-tzatzeko aukera ematea da.

Leperen hizkuntza hitz egi-teak «zoriontsu izaten lagun-tzen» duela baieztatu dutehaurrek, baita «munduan di-ren kalapitak konpontzen la-

guntzen» duela ere. Horrenaurrean otsoen hizkuntza da-go; «haserrea oinarri hartuta,kalapitak, irainak, bortizke-ria...» sortzen dituena da, hauda, komunikazio ez enpatikoa.Bestalde, dortoka ere ageri da,bidea barneratzeko zaila delaaditzera eman baina poliki etaurratsez urrats lor daitekeelaulertaraziz. Eta olagarroak era-kusten du eremu ezberdine-tan partekatuak garela.

«Sentimendu bakoitza oparibat da, bizirik gaudela adieraz-ten du, beharrezkoak dira bizi-tzeko. Atseginak direnean be-har bat edo gehiago bete direlaesan nahi du, eta, ezatseginakdirenean, behar bat edo gehia-go ez direla bete», azaldu duExte Oihenart ikastolako ira-kasleak. Baieztapen hori balia-bideak plantan ezartzeko oina-rrizko filosofia da. Eta zehaztudu: «Tresna baino lehenago ja-

rrera aldaketa izan da niretzat,eta erabiltzen ditugun baliabi-deen artean artekaritza da ho-rietako bat».

BALIABIDEAK

Gatazkak konpontzeko tres-nen artean, garrantzi handiadauka biltzar borobilak. Edo-nork deitzen ahal du, eskaeraegin eta arazoa konpontzekonortzuk izatea nahiko lukeneskatzen du, “errazleak”. Hirupertsona edo ikastola osoaizan daitezke biltzarrean.

Konponbiderako bidean lauurrats daude, lehenik etabehin, gertatu dena “objekti-boki” argitzea, kanpotik kamera batekin ikusi izan balitz be-zala kontatuz. «Arraformula-tzea da xedea, batek erran etabesteak errepikatu bere hitze-kin. Entzuna izate hutsarekinbatzuetan berehala lasaitasu-na lortzen da, eta konponbi-dea ez da urrun orduan», azal-du du irakasleak. Bigarrenurratsa sentitzen dena zer denerratea da, eta, hirugarrena,sentimendu hori izateko eskasdugun behar hori zein denatzematea. Laugarrena da be-har edo nahi hori asetzeko es-kaera egitea norberak bere bu-ruari edo besteei.

«Hasieratik deliberatu ge-nuen zigorrik ez ezartzea, ezbaita ez gaizki ez ongi. Komu-nikazio ez bortitzaren arabera,gertakari bat izan da, bada, zueta ni nola sentitu garen ikusieta horrekin zer egin dezake-gun ikusten da. Horrelakoetanzigorrak ez du zentzurik, elka-rrekin nola konpondu baizik»,argitu du Etxartek.

Bestalde, Sentimenduen Xo-koa ere bada, ikastolako kideguztientzat baliagarria izandaitekeena. Gela bakoitzeanbada bat, eta modu libreanerabil daiteke sentimenduakadierazi ahal izateko. Bertan

Gatazkak konpontzeko lau urrats daude: gertatudena «objektiboki» argitu, sentitzen dena erran,hori sentitzeko eskas den beharra zein denatzeman eta beharra asetzeko eskaera egin

Lepe jirafak «zoriontsua izaten eta munduandiren kalapitak konpontzen laguntzen du».Astero bi haurri Lepe izatearen ardura ematenzaie, eta artekaritza lana egiten dute

Page 14: EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN - naiz.eus · sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga - ... ezinbestean, inteligentzia arti-fizialarekin sinbiotikoki bat egin beharko du.

herria

«LEPEARBEROAN»FILMA,IKASTOLARIBURUZ

“Lepe Arberoan,komunikazio ez bortitzabizitzen” dokumentalaegin zuen iaz ItziarBastarrika Madinabeitiak.2016ko udaberrianikastolan egun batzukiragan zituen grabaketataldeak, eta hortikateratako irudiekin filmaegin zuten. Irakasleen etahaurren testigantzakagertzen dira bertan, baitahaurren azalpenak ere.Eguneroko ikastolakobizitzan komunikazio ezbortitzari lotuta emandakoegoerak ere erakustendituzte. Lepe jirafa eta berelagunak ere marrazkibizidunetan agertzen dirakomunikazio prozesuarenoinarriak emanez, ikasleenhitzekin lagunduta.

Behin proiektuagauzatuta, ikus-entzunezkoarenpromoziorik egiten ari ezbadira ere, Ipar EuskalHerriko ikastoletanezagutzera ematen ari da.Hala, filmarenproiekzioarekin baterahainbat aurkezpen egiteragonbidatu dituzteirakasleak. «Gure aldetikez dugu lanik egitenzabaltzeko, ez da gurexedea, eta ez dakigu egitenere, baina, jendeak deitzengaituelarik, joaten gara»,azaldu du Exte Oihenartirakasleak.

sentimenduen ortzadarra etabeharren zuhaitza daude, hau-rrek momentuan sentitzendutena errazago agerrarazte-ko. Gainera, bertara hurbildutahaurren artean «kooperazioanaturalki» sortzen dela nabar-mendu dute irakasleek. Handa ere, kezkak adierazteko on-tzia, hitzak sekretuan gorde-tzen dituena.

Astean behin eskertze uneakegiten dituzte, bertan, norbe-rak bere buruari, beste norbai-ti edo elementu abstraktu batiere agertu diezaioke esker ona,biziari esaterako. «Ongizateaeman diguten ekintza konkre-tuak aipa daitezke, asetako be-harra eta horrek eragin digunsentimendu atsegina zehaztendira. Denentzat momentu oso atsegina izaten da», azaldu duOihenartek.

Egiteko moldeoi esker, zen-tzu kritikoa garatzen da hau-rrengan. Horregatik, «ez dute

obeditzen zentzurik ez badiotehartzen». Hori autoritatearilotuta dago, izan ere, denakmaila berean jartzen dira,nahiz eta bakoitzak bere ardu-rak izan. «Nortasun handikohaurrak dira, eta enpatia lan-dua dute. Batzuetan zaila da,baina argi dugu zertarako nahidugun gaitasun kritiko horiizatea, beraien beharrak adie-razteko gai izan daitezen», na-barmendu du irakasleak.

Egungo lanak etorkizuneanizan dezakeen emaitzez ere hitz egin du Oihenartek: «En-patia txikitandik barneratuta,heldutasunean izango dituz-ten harremanetan lagundukoduela espero dut, gauzak ez-berdinki ikusten eta bizitzen».

JATORRIA

Irakaskuntza zentroan ibil-molde honek egindako bideaaurretik bertako irakasleaizandako Etxartek esplikatu

du: «Sortu genuelarik ikastola duela hamar urte, hainbat gu-raso bildu ziren eta nik hartunuen lehen irakasle postua.Garaian nire lehen haurra sar-tu zen ikastolan, orotara, bostziren. Komunikazio ez bortitzahautatzearen arrazoia nire ibilbidean atzeman daiteke. Niinteresatzen nintzen eredu ho-rretaz bizi pertsonalarentzat,beraz, hastapenetik hor zen.Gero, emeki formatzen joannintzen eta ikastolaren oinarribilakatu da».

Izandako garapena ikusirik,zuzendaria gehien poztenduena ikastolatik kanpoko he-dapena da: «Gurasoek ereikasten dute, eta, ondorioz,haien haurrekilako harremanaere ezberdina da». Urteetakoesperientziaren ondoren, egi-teko molde honek izan ditza-keen mugei buruz, bakoitzakdituen «muga pertsonalak»direla nabarmendu du.

Nafarroa BeherekoArberoa eskualdeko hezkuntza zentroakinteresa piztu duinguruko ikastolenartean bere ibilmoldeezberdina dela-eta. Bob EDME

Page 15: EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN - naiz.eus · sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga - ... ezinbestean, inteligentzia arti-fizialarekin sinbiotikoki bat egin beharko du.

2018 | martxoa | 24

GAUR8• 14 / 15

Goian, Baiona: zerbitzu publikoen aldeko mani-

festazioa. Behean, Bilbo: pentsio duinen aldeko

elkarretaratzea. Aste honetako lagin bi besterik

ez dira, eta badira azken egunotan beste protes-

ta asko eragin dituzten motibo gehiago ere: diru

sarrerak bermatzeko errenta, hezkuntzaren kali-

tatea, osasungintza... Mobilizazio jendetsuak

ikusten ari gara, eta instituzioetako arduradunek

aurpegi ulerkorra erakusten dute, baina pentsa-

tzen dute jendeak ez duela ulertzen: «Hauek us-

te dute daukagun dirua denetarako iristen dela, eta ez dakite zein zaila den dirua banatzea...».

Eurek badakite, baina eurak dira ulertzen ez dutenak. Adituak dira, hori ez dut nik ukatuko, baina

ez dute ondo egiten. «Dirua eskatu besterik ez dute egiten». Noren dirua, baina? Estatuetako

gobernuetako kideena? Lehendakariena? Ahaldun nagusiena? Alkateena? Ez, ez dute eskatzen,

eman baizik. Eta modu solidarioan eman duten edo ematen ari diren diru hori, beren dirua, modu

solidarioan banatzeko eskatzen dute. Xabier Izaga Gonzalez

BADAKITE,BAINA EZ DUTEULERTZEN

Isabelle MIQUELESTORENA - Aritz LOIOLA | FOKU

C IKUSMIRA

Page 16: EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN - naiz.eus · sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga - ... ezinbestean, inteligentzia arti-fizialarekin sinbiotikoki bat egin beharko du.

hutsa

iRRITZIA:

{

}

AmaiaBALLESTEROS

Page 17: EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN - naiz.eus · sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga - ... ezinbestean, inteligentzia arti-fizialarekin sinbiotikoki bat egin beharko du.

2018 | martxoa | 24

GAUR8• 16 / 17

Abesti bat sor-tzen denean ezdira bakarriknotak bata bes-tearen atzeanjartzen. Sor-

kuntzak baditu hamaika zirri-kitu. Hartara, sorkuntza proze-suan ematen direnak aurkitunahian abiatu zuen bere iker-keta Izaro Goienetxeak. Eta be-re abiapuntua bertsoen melo-diez osatutako bilduma edocorpusa izan zen, Joanito Do-rronsorok jositako bertso-doi-nutegi oparoa hain justu. Horioinarri, musika automatikokisortzeko eta musika automati-koki sailkatzeko metodo banagaratu du EHUko ikertzaileak.«Sorkuntza automatikokoproiektu europar batean hasi

tegiaren berri. Horrelako cor-pusak eta doinutegiak lortzeaoso zaila da, batzen dituzteneknormalean beretzat gordetzendituztelako. Hartara, aukeraparegabea zen gure ikerketara-ko. Xenpelar DokumentazioZentroarekin harremanetanjarri nintzen, sarean eskura ja-rrita daukaten materiala ikus-ten aritu nintzen eta oso-osocorpus aproposa iruditu zi-tzaidan guk egin nahi genuenikerketa abiatzeko», agertu duGoienetxeak. Sormen automatikoa aipatu

du ikertzaileak. «Hori da, hainjustu, proiektuaren asmoa;sormenaren atzean zer dagoenulertzen saiatzea. Prozesu horisimulatzen saiatzen gara, sor-men hori nola ematen den

Lerroon azpian IzaroGoienetxea, EHUkoikertzailea. Bere bi pasio,musika eta teknologia,lotu ditu egin duenikerketan. Juan Carlos RUIZ |

FOKU

MUSIKA ETA TEKNOLOGIAMusika automatikoki sortzeko etasailkatzeko metodo bana

[email protected]

Sorkuntza prozesuaren atzean zer dagoen deskubritunahian abiatu zuen Izaro Goienetxea EHUko ikertzaileakbidea. Abiapuntu hartu zuen, gainera, JoanitoDorronsorok jositako bertso-doinutegi oparoa. Musikaautomatikoki sortzeko eta sailkatzeko metodo bana jarridu mahaiaren gainean Lezoko ikertzaileak.

INFORMATIKA / b

zen dena. Musika sorkuntza-ren eta sormen automatikoa-ren inguruko proiektu bateanhain zuzen. Justu proiektu ho-rrekin hasi ginenean irratianentzun nuen Joanito Dorron-sorok bildutako bertso-doinu-

Page 18: EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN - naiz.eus · sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga - ... ezinbestean, inteligentzia arti-fizialarekin sinbiotikoki bat egin beharko du.

herria

ulertzen saiatzen gara. Esate-rako, abesti bat egiten duzune-an, zer sortu behar duzu? Ezdituzu bakarrik notak jarri be-har bata bestearen segidan...zer gehiago egiten da? Horideskubritu nahian abiatu nin-tzen bertso-doinutegitik». EHUko Robotika eta SistemaAutonomoen ikerketa-taldea-ren baitan aritu da Goienetxeaikerketa jardunean. Hasieranmusika automatikoki sortzekopista bila abiatu bazen ere, bi-dean topatutako emaitzekmusika automatikoki sailka-tzeko moduak ikertzera era-man dute. Azkenean, ikerketa-ren emaitzek bi metodo jarridituzte mahai gainean: batmusika automatikoki sortze-ko, eta, bestea, musika auto-matikoki sailkatzeko. “PlosOne” zientzia-aldizkari sona-tuak eman du ikerketaren be-rri.

MUSIKA ETA TEKNOLOGIA

Musika eta teknologia batu di-tu Goienetxeak bere ikerketan.«Harreman hori naturala da.Badaude alor horretan aritzendiren taldeak eta badaude, eraberean, matematika eta musi-ka erlazionatuta nola daudenikertzen dabiltzanak. Badakiguharreman bat badagoela etaalor horretan lan dezente egindira. Musika automatikoki sor-tzeko ere joko mordoa egonda, informatika baino askoz le-henagokoak. Horregatik ustedut harreman nahiko naturaladela musikaren eta teknolo-giaren artekoa». Ikertzailea-rentzat ere bide oso naturalada musika eta teknologia lo-tzen dituena. «Asko maite dutmusika eta informatikarianaiz. Niretzat ikerketa hau se-kulako mauka izan da». Ikerketak, gainera, emaitzainteresgarriak eman ditu.

«Guk analisi bat egiten dugueta hipotesi batetik abiatzengara: musika sortzeko garaianmelodia horrek egitura batizan behar du. Errepikapenaketa erlazionatuta dauden seg-mentuen egitura bat egon be-har dira. Eta bertso melodiakerrepikapenez beteta daude.Beraz, alde horretatik bertso-doinutegia oso aproposa zengure hipotesi hori frogatzeko.Guretzat melodia mota osoegokia zen ikerketarako». Eta hipotesia norabide zuze-nean zihoala frogatu du iker-ketak. «Bertso melodiak etafolklorea, oro har, errepikape-nez josita daude. Badago teo-ria bat esaten duena guk musi-ka ulertzeko errepikapenabehar dugula. Alegia, abestibat entzuten ari garenean be-harrezkoa dugula lehendik en-tzundako zatiak edo antzeko-ak berriro entzutea diskurtsoabere osotasunean ulertu ahalizateko». Musika automatikoki sortze-ko metodoa eredu gramatikaledo estatistikoetan oinarritutagaratu da. «Kontuan hartu be-harko litzateke melodien ko-herentzia, erraz ulertzeko mo-duko melodiak sortu ahalizateko. Ziur egon beharko ge-nuke melodia berrien barneanzenbait segmentu errepikatuegiten direla, bai nota mailanbai beste melodia maila abs-traktuago batzuetan ere», na-barmendu du ikertzaileak. Musika automatikoki sortze-ko metodoak bide ugari zabalditzakeela uste du, gainera.«Aplikazio desberdinak izanditzake metodo horrek. Adibi-dez, musika tresna birtualaksortzen lagundu dezake. Musi-koterapian, adibidez, tresnamordo bat erabiltzen da, bainajende guztiak ezin ditu tresnahoriek erabili, bai zailak dire-lako bai pertsona batzuek mu-

Goienetxeak hiru urtedaramatza beretesiarekin buru-belarri. Juan Carlos RUIZ | FOKU

Page 19: EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN - naiz.eus · sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga - ... ezinbestean, inteligentzia arti-fizialarekin sinbiotikoki bat egin beharko du.

2018 | martxoa | 24

GAUR8• 18 / 19

ga fisikoak edo psikikoak di-tuztelako, adibidez. Pertsonabakoitzaren beharretara egoki-tzeko moduko musika tresnabirtualak sortzeko aukeraematen dute musika automa-tikoki sortzeko metodoek. Bi-deo-jokoetarako ere oso balia-garriak izan daitezke.Bideo-jokoak egiten dituenjende asko dago, eta, behineginda, bideo-jokoek musikabehar dute. Ez dago edonoreneskura konposatzaile batenga-na joatea eta musika bat en-kargatzea. Hor ere aplikazioaizan dezake metodo horrek.Eta gehiago ere badaude».

Musika automatikoki sortze-ko metodoak, beraz, erabilpendesberdinak eta interesgarriak

izango dituela uste du Goiene-txeak. «Baina ez du, inondikinora, sormena ordezkatuko.Sormenaren atzean zer dago-en ulertzen saia gaitezke, bai-na makina batek ez du sekulasortzaile bat ordezkatuko. Ma-kina bat irits daiteke konposi-tore jakin batek dituen ezau-garriak ulertzera eta horiekimitatu ditzake. Baina imita-zio bat izango da. Ez dut ustemakina bat sorkuntzaren ma-gia hori harrapatzera irits dai-tekeenik».

MUSIKA SAILKATZEKOMETODOA

Musika sailkatzeko metodobat ere garatu du ikertzaileak.«Gero eta musika gehiagodaukagu Interneten eskura,

eta gai garrantzitsua bihur-tzen ari da musikaren sailka-pen automatikoak egiteko au-kera izatea, musika-bildumahandiak antolatu ahal izate-ko», esan du Goienetxeak.«Adibidez, melodia bat entzuneta metodoak, analisi bat eginondoren, zein konpositorere-

na den esan dezake». Hori dasailkapen automatikoarenideia. Haren bidez, «melodiabat analizatzen dugu, eta ze-ren antzekoa den esaten dugu,alegia, zer generotan sailka de-zakegun».

Orain, sorkuntza eta klasifi-kazioa hobetzen ari da Lezokoikertzailea. «Nire tesiko zuzen-dariak esaten duen bezala, te-siak ez dira bukatzen, utzi egi-ten dira». Hiru urte daramatzaburu-belarri lanean eta gustu-ra dago emaitzarekin. «Inoizez da espero duzuna gertatzen,egunero aldatzen da bidea. Ba-tzuetan beste batzuetan bainohobeto kudeatzen da frustra-zioa, baina beti aurrera jarrai-tu beharra dago».

«Sormenaren atzean zer dagoen ulertzen saiagaitezke, baina makina batek ez du sekulasortzaile bat ordezkatuko. Konpositore batenezaugarriak ulertu eta horiek imitatu ditzake»

Musika automatikoki sortzeko metodoakaplikazio desberdinak izan ditzake. Musikatresna birtualak sortzen lagundu dezake,musikoterapian erabiltzeko adibidez

hutsa

Bilboko Kafe Antzokian Ruper Or-dorikari egin zitzaion omenal-diaren barruan Atxagak eskainizuen errezitaldiak komentario

bat baino gehiago eragin zuen sarean. Ba-tzuek antologikotzat jo zuten eta halaizan zela uste dut nik ere. Norbaitek «hanegon nintzen» idatzi zuen, unea histori-koa izan zela nabarmentzeko-edo. Ez da-kit. Edozein modutan ere ez dut inoiz iku-si jendea (eta aretoa beteta zegoen)poesia errezitaldi batekin horrela goza-tzen eta ez dut Atxaga bera ere horrenokurrente eta tarteka horren ganberroinoiz ikusi.

Une batetik aurrera, ordea, txalo egite-ari utzi eta hasi nintzen pentsatzen jain-koak ez direla inoiz zuzenak izan talen-tua banatzeko orduan, baina oraindikokerrago ibili direla jendetasuna eta gai-tasun sozialak banatzerakoan. Mikrofo-

noan han egon behar zuena Ruper Ordo-rika bera baitzen, baina jaialdia hasi au-rretik mundu guztiak zekien ez zela ager-tuko. Beharbada ni bezalaxe beste batzukere pentsatzen egongo ziren ederra izan-go zela agertu izan balitz. Mikrofonoragerturatu eta esaldi labur bat esatea askizukeen edo esaldiaren ondoren, askotanegin ohi duen moduan, aldez aurretik po-rrotera kondenatutako txiste bat egitensaiatu izan balitz. Ez genukeen Atxagare-kin bezala barre algararik egingo, bainahunkituta geratuko ginen.

Egon nintzen pentsatzen gaitasunenbanaketa horretan moztadea tokatu zai-gunok, lotsatiok alegia, ez ote dugun sen-tiberatasun berezi bat edo zentzu ezkutubat ezberdin eta berezi egiten gaituena,eta askotan moztadeak gure buruarekinhaserretzera bagaramatza ere, ez ote ge-nukeen zorioneko sentitu behar, maite

ditudan idazle handienak eta artista onasko lotsati petoak direlako. Geurera mu-gatuz, halakoa zela uste dut Koldo Mitxe-lena bera eta halakoak dira edo izan diraRuper, Laboa eta Saizarbitoria, eta hala-koa irudikatzen dut Sarrionandia ere.

Ni beti lotsation kofradiako zaindariizan zitekeen René Laënnec sendagilebretoiarekin gogoratzen naiz. Bere bule-goan omen zegoen bihotzeko gaitzarekinzebilen neska bat bisitan etorri zitzaione-an. Bihotzaren inguruan belarria jarri etaauskultatzeak lotsa ematen ziolako, koa-derno bat kiribilduta ipini zion bularreantaupadak entzun ahal izateko. Belarrizbaino hobeto entzuten zituela oharturik,hasi zen oraindik ere indarrean dagoeneta sendagile guztiek lepotik zintzilik da-rabilten fonendoskopioa perfekziona-tzen. Nik neuk bere lekuan pare bat me-troko fonendoskopioa asmatuko nuen. •

hutsa

Lotsatiak

Joxean Agirre

Page 20: EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN - naiz.eus · sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga - ... ezinbestean, inteligentzia arti-fizialarekin sinbiotikoki bat egin beharko du.

hutsa

3 BEG

IRADA:

Gizateria 2050 (III): Energiaburujabetza edo nekropolitika

arki

tekt

ura

/ z

ien

tzia

/ lo

ndo

n c

alli

ng N

egua atzean utzi dugula gogorarazten digugaur gaueko ordu aldaketak eta hain ho-tzak diruditen 2050. urtearen gaineko es-pekulazioak ere artikulu honekin amaitukodira. Populazioari eta bere elikadurari begira-tu diot lehenik, elikadura burujabetza propo-

satuz gosea jakiak zakarretara botatzearekin bateragarri egi-ten duen barbaridadearen aurrean. Garunaren gainekoezagutzan ematear diren jauziei begira, eta dagoeneko ko-munikazio paradigma berria eragiten ari diren jakitun, zi-borgen eta homo sapiens-en arteko gudarekin espekulatzeraere ausartu naiz. Attenboroughren hitzak nire eginda ebolu-zio kulturalaren beharra azpimarratu dut 2050 postkapita-lista baterantz, eta gaurkoan Kardashoven eskalarekin lotunahiko nuke balizko aurrerabide hori. Hiru zibilizazio motadeskribatzen ditu: 1 mota-koek, planetako baliabide-en kontrola dute, 2 motako-ek, bere planeta sistemaosoarena eta 3 motakoek,galaxia osoarena. Gu0,72aren inguruan geunde-ke bere garaian Saganenarabera, baina zelakoa daba Lurreko baliabideen gai-nean dugun benetako kon-trola?Gaur egun mundu mai-

lan produzitzen den ener-giaren %85 inguru erregaifosilak errez lortzen da,energia nuklearrak eta itu-rri berriztagarriek %7na in-guru dakarten bitartean.Logika, berriz, berdina da(ia) beti: kapitalista. Baliabi-deen kontrola gero eta eskugutxiagotan izateak gudaeta giza miseria modernoguztiak ekarri ditu, bainagaurko ogia eta biharko go-sea eskaintzen dituen ere-du horrek, klima bera alda-tzerainoko kakatzarraeragiteaz gain, Lurrean po-tentzialki ekoizten ahal denenergia guztiaren hamar-

milaren bat besterik ez du sortzen. Hori gutxi balitz, ekoiz-ten den energiaren laurdena baina gehiago energiaren so-rrera eta garraioan galtzen da! Merkantzia eta pertsonen ga-rraioak beste %20 suposatzen duelarik, mundializaziologika kapitalistak produzitzen den energiaren erdia gasta-tzen du soilik bere mantenuan. Beste erdia, zer esanik ez, lo-gika kontsumista eroak xahutzen du hein handi batean.Guztiarekin, egungo eta etorkizuneko biztanleriaren herio-tza, xahuketa eta miseria eragiten duen nekropolitikan oi-narritzen den eredu energetikoa da indarrean dagoena. Au-rrera begira, klima aldaketa eta mehatxu nuklearra –baimilitarra bai “zibila”– besterik eskaintzen ez digun ereduankerra.

Zendu berri den Hawkingek esaten zuen bezala, «arris-ku handiko aroa bizi dugu,bizi garen planeta suntsi-tzeko moduko gaitasunabaitugu, baina ez oraindikbertatik alde egitekoa».Agian horregatik emanzuen bere karrera amaierabizitza adimentsu estralur-tarraren bila, aurrerantzihes egiteko. Yustek etikajotzen zuen aurrerapenzientifikoen erabilera oke-rra mugatzeko bide, bainahortxe dugu, parez pare,2018ko gizateriaren zoruetikoa. Fusio nuklearrak pa-radigma energetikoa irauli-ko zuela uste zenean mugateknikoak ziren aitzakia,baina nork bultzatuko duba itsasoa duen edonorkenergia garbi eta ia muga-gabea izateko teknologia?Bitartean, eskura dugu-

netik, Infernuko Errotarenbidea dugu, naturaren in-darra boterearen bideetatikat kudeatzea. Ordua aldadezakegu gaur, baina txipaaldatu beharra dugu. 2050.urtea tropikala izango ba-da, izan dadin librea ere. •

Infernuko Errota, frankismo garaian klandestinoki lan egiten zuena. GAUR8

Gorka Zozaia - @zotz_Kimikaria

Page 21: EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN - naiz.eus · sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga - ... ezinbestean, inteligentzia arti-fizialarekin sinbiotikoki bat egin beharko du.

2018 | martxoa | 24

GAUR8• 20 / 21hutsa

her

rita

rrak

Gogoan daukat aspaldi Polonia zeharka-tzen egin nuen bidaia batean autobidekobide bazterretan sarritan jende asko ikus-ten nuela bide izkinatan autoei so; askoadineko pertsonak ziren eta baita emaku-meak ere. Ez zuten ezer saltzeko bistan

eta zutik zeuden guztiak, zerbaiten zain. Autobidekopuntu batzuetan, erdi-erdian zebra bideak zeuden,baina semafororik ez. Haien helburua bidea gurutza-tzea zen, baina, halabeharrez, itxaron beharra zuten.Halako baldintzetan ez zen erraza autobidea noiz gu-rutzatu erabakitzea. Erantzukizun handiz jokatuz ge-ro, ez zuten inoiz pausoa emango, eta, ondorioz, ezin-go zuten helburua inoiz erdietsi. Hala, adore handiabehar zuten pauso hori emateko, eta, batez ere, beha-rrezkoa zuten jomuga zein zuten oso argi izatea.Gurera etorrita, semaforoz, biribilgunez, zebrabidez

eta ustez zibismoz jositako gure herrietako kaleetanbehin baino gehiagotan to-po egin dut adineko hain-bat pertsonarekin, zein-tzuek nik autoa erabatgelditu arren, keinuz nik bi-dean aurrera egiteko eska-tzen didaten. Horren ondo-rioz sortzen dena keinuelkarrizketa hutsala (edoez) izan ohi da: ni adineko-ari pasatzeko eskatuz, geldinagoela gogoraraziz; etaberak ezetz, errepidea auto-rik gabe dagoenean guru-tzatuko duela adieraziz. Erabat harrituta uzten nau jo-era horrek.Pazientzia oso estimuan daukadan bertutea da, eta

presa eza gaur egun oso preziatua izan beharko genu-keen altxortzat dut inongo zalantzarik gabe. Egia daseguruenik bi horietatik asko dutela gure artean kale-etako errepide bazterrean zain egoten diren adindunhoriek, baina ni behintzat ernegatu egiten naiz pixkabat zebra bidea parean dutela beraiek nahi duteneangurutzatzeko duten eskubidea gauzatu nahi izaten ezdutelako. Presadunak ei gara gu? Zer da presa? Halabada, presadunok lehentasuna izan behar dugu? Zer-gatik? Zer da lehentasuna?

Gure gizartean pertsona nagusiak nola baztertzenditugun sakon aztertzeko moduko kontua da eta heinhandi batean erantzukizuna besteona bada ere, hasidira behingoz pauso irmoak ematen. Eta egon ziur,haiek tematzen badira, ez ditugula, nahi izan arren,iritziz erraz aldaraziko.Berez edo ustez pertsona adindun horiek pasa di-

tuzte akzio nagusiko beraien urteak, garaiak. Orain la-sai eta beraien gustura bizitzea tokatzen ei zaie. Egu-neroko buruhausteetatik at egoten saiatzen direlaesan ahal genezake. Eta antza arrazoi osoz esan ahallezakete orain beste batzuek borrokatzeko garaia dela. Bada, azken hilabeteotan jendetza biltzen hasi da

gure arteko hiriburu eta herrietako kaleetan. Beraiek(zentzu guztietan esanda) irabazi zituzten pentsioaketa lorpenak galbidean doaz eta orain borrokatu be-harko genukeenok ez dugu ezertxo egiten. Berriro ereberaiek irten behar izan dute kalera, irmo dagokiena

defendatzera eta eskubideak aldarrikatzera; inork ezdie emango aurretik lortutakoa, eta horretaz ohartudira. Iraganean herritarron mesedetan aritu zirenak eta

inoiz kalera irten ez zirenak batzea lortu dute; geroeta gehiago dira. Gauza antzekoa gertatu zen pasa denMartxoaren 8an. Bidea zeharkatu eta gauzak aldatubitartean kale erdian eustea erabaki dute bai pentsio-nistek eta baita emakumeek ere. Errepidearen albobietan gertatzen zenari so zeuden bai batzuk eta baibesteak, eta jada ez dira egungoari, etorriko denari,presazkoari eta urgentziazkoa edo lehentasunezkoadela esaten dietenari arretaz begira zain geldituko. •

{ koadernoa }

Bide bazterrean

Bidea zeharkatu eta gauzak aldatubitartean kale erdian eustea erabaki dutepentsionistek eta emakumeek. Orain arteerrepidearen albo bietan gertatzen zenariso zeuden, baina jada ez dira zain geratuko

Iker Barandiaran

hutsa

hutsahutsa

Page 22: EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN - naiz.eus · sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga - ... ezinbestean, inteligentzia arti-fizialarekin sinbiotikoki bat egin beharko du.

herritarrak

Asturiasen ba-dute altxorbat, bertatikmugitu ezindena, lurrarijosita dago,

ezin da ostu, ezta maileguanhartu ere. Kasik ez dago RedesParke Naturala Jose Diazek be-zain ondo ezagutzen duenik.Begiak itxi ditzake eta ibiltzenjarri, badaki non dabilen. Ber-tako haize ufadak, animalienurratsak eta soinuak aski eza-gunak zaizkio, zuhaitzak etaloreak, txoriak, hodeiek noizekarriko duten euria eta eguz-

kia noiz aterako den behe-lai-noaren artetik… Maite du, bizi-ki maite, paradisu hori.Duela hamabost bat urtez

geroztik txabola bat du bertan.Mundu ero honetatik ihes egi-teko leku aproposagorik ez daegongo. Zaila parekorik topa-tzea. Eta erronka jarri zion be-re buruari: txabola horretan100 egun igarotzeko gai izan-go ote zen, isolaturik; alegia,beste gizakiekin harremanikizan gabe, soilik natura eta be-ra. Ez argirik, ez ur berorik, ez-ta mugikorrik ere –azken horierraza zitzaion, ez baitauka–.Soilik bideo kamera batzuk etadrone bat esperientzia filma-tzeko. Bada, esperientzia horibiltzen duen “100 días de sole-dad” dokumentala iragan osti-ralean estreinatu zen zinemaaretoetan, iaz Jackson Hole na-tura zinemaldian finalera hel-du ondoren, Wanda Filmsekoiztetxearen eskutik.Dokumentalak natura bere

handitasun osoan erakustendu eta, neurri batean, gizakia-ren txikitasuna agerian utzi.«Filmaketa garaia ez zen ka-sualitatez aukeratu: irailetikabendura. Natura oso eskuza-bala da uda amaieratik negua-ren hasierara bitartean; zuhai-tzak, paisaia egunero aldatzendira, kolore batzuk erantzi etabeste batzuk jantziz».

Natura bera erabili du haus-narketa egiteko. «Ez naiz norinori hausnarketak eskatzeko,baina balio izan badu gure bi-zimoduaren inguruan apurbatez pentsatzeko, ase naiz. Sa-kelakoekin, adibidez, oso kriti-koa naiz, batik bat egiten denerabileraz. Behin entzun nuen,eta hala da: urrun daudenakgerturatzen dizkizu, baina ger-tu daudenak urrutiratzen diz-kizu. Etxe berean egon daitez-ke hiruzpalau telefono, etabakoitza bere kasa aritzea».

Bakartasunaz ere hausnar-tzen da, ezinbestean. Eta, zen-tzu batean, Diaz ez zen baka-rrik egon. Gizakirik gabe egonzen, hori izango litzateke zuze-nagoa. «Ez nintzen bakarrikegon. Jendearekin ez egotea,suposatzen da hori dela bakar-dadea, baina ez nuen halako-rik sentitu. Animaliak daude,natura bera bidelagun da, hai-zeak espazioa betetzen du…Edozein hiritan bai, bertan bai izan dut bakardade sentimen-dua. Duela egun batzuk Madri-len izan nintzen, eta Gran Viagurutzatzen bakarrik sentitunintzen. Jendetzaren arteanoharkabean pasatzea da nire-tzat bakardadea, ez konpainiaeza. Errealitate paraleloak biziditugu, oso indibidualizatuak.Beldurtuta nauka horrek».

EZINBESTEKOA DENA BAINO EZ

100 egun. Hiru hilabete pasa-txo. Hori zen markatu zuenepea. Txabola erabat ustuzuen eta «bakar-bakarrik era-bat ezinbestekoa» zena utzi.Laban bat, sardexka eta koila-ra. Eltzea eta bizpahiru tresna.Buruan jartzeko linterna txikibat, arropa aproposa, mendikobota pare bat eta manta ba-tzuk. Sua egiteko egurra aizko-raz moztu zuen. Hala egin be-har zuen derrigor txabola beromantendu nahi bazuen. «Ho-gei liburu eraman nituen, ira-kurtzen denbora mordoaemango nuela uste nuelako,alegia, lagunduko zidala litera-turak. Ez nuen bakarra ireki!»,aitortu dio GAUR8ri.Elikatzeko leka zaku bat bai-

no ez zuen eraman, eta protei-nadun lata pare bat. Egonaldiahasi aurretik baratze bat pres-tatu zuen txabolaren alboan:patatak, aza eta beste barazkibatzuei esker elikatu zen. Oilo-ak ere erosi zituen, eta oilate-gia eraiki zuen. «Basoak eman

JOSE DIAZ

Teknologiari, argindarrari eta ur beroari

uko egin eta 100 egun txabola batean

eman ditu, Asturiasen. Natura bidelagun,

dokumental batean bildu du bizipena.

Oihane Larretxea de la Granja

«Bakardadea jendetzarenartean oharkabean pasatzea

da, ez konpainia eza»

NATURAREN MAITALEA

Page 23: EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN - naiz.eus · sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga - ... ezinbestean, inteligentzia arti-fizialarekin sinbiotikoki bat egin beharko du.

zidan gainontzekoa: intxau-rrak, urrak, sagarrak, gaztai-nak… Natura oso eskuzabalada, eta denborak aurrera egi-ten zuen neurrian orduan etagutxiago behar nuen kanpoal-detik. Babarrunak prestatzennituenean, potoetan gorde etaerrekan gordetzen nituen; ho-ri zen hozkailua. Egun batzuezgosaltzeko, bazkaltzeko etaafaltzeko babarrunak baino eznituen jaten». Ingurugiroan iainpakturik ez duen bizimo-dua: 100 egunen ondoren, za-bor poltsa txiki bat baino ezzuen sortu…Etxera bueltatu zenean «gar-

biketa» egin zuela aitortu du.Txabolak 25 metro koadrokoazalera du, familiarekin biziden etxeak 250ekoa… «Kontu-ratzen zara espazio gehienakez dituzula erabili ere egiten.Eta espazio horietan badaude-la altzariak erabiltzen ez ditu-zun gauzez zeharo beteak… La-gun batek eman zidan aholkubikaina jarraitzen dut: erabil-tzen ez duzun guztia sartu ka-xetan, itxi eta ez idatzi kanpo-an zer dagoen barruan, bai,ordea, data, eta bi urte pasata-koan ireki ez duzun kaxa ba-koitza eman, oparitu. Bi urte-tan erabili ez dena, faltan botaez dena, ez da garrantzitsua».

FALTAN BOTA? EZERTXO ERE EZ

Esperientzia jaso ahal izatekobaliatu zuen teknologia baka-rra izan ziren bost kamera etadrone bat. 400 ordu ditu gra-batuta. Emaitza 93 minutukodokumentala izanik, ulertze-koa da zein zaila izan den zersartu eta zer kanpoan utzierabakitzea.Grabatzen zuen guztia entre-

gatu egiten zuen, astelehenero,hiru semeetako batekin hitzar-tutako puntuan. Baina ez zu-ten inoiz topo egiten. Batekmateriala uzten zuen leku ba-

tean, besteak disko gogor be-rriak jaso, hutsik, edukiz bete-tzeko. Hain zuzen ere, familiazbanatzea izan zen zailena, gai-nontzean onartu du ez zuelainor ezta ezer ere faltan bota.«Egunero zortzi eta hamar or-du arteko txangoak egiten ni-tuen, ikusten nuena grabatuz,inguruaz gozatuz, hausnartuz...Idatzi ere asko idatzi nuen. Oi-lategia atondu eta garbitu, Ati-la zaldiari jaten eman, jasotakoirudiak errepasatu merezi zu-

ten edo ez egiaztatzeko...». Ha-rrigarria dirudi, baina ondo-rengo baieztapen hau egitendu, zalantza izpirik gabe: «Gau-za asko soberan izan ditut, bai-na, ez, ordea, denbora». Nola-bait, mezu bat helarazi nahidu. «Erakutsi nahi dut bestemodu batera bizitzea posibledela, modu arinagoan, gauzagutxiagorekin, eta zoriontsuizaten jarraitu. Eta jakin bizi-tzaren erritmoa norberak mar-katu dezakeela eta ez alderan-

tziz, maiz bizitzaren egunero-koak garamatzalako gu. Lanaastelehenetik ostiralera egin;%90ean gustuko ez duzunaegiteko, gainera. Larunbateanneke-neke eginda eta igandeanurduri astelehena datorrelako.100 egunak amaitu eta hirirajaitsi nintzenean, adi-adi begi-ratzen nituen kaleak eta jen-dea, eta aurpegi itzaliak ikus-ten nituen. Begirada galduak».Pixkanaka hedatzen ari da

sare sozialak alde batera utzi

edo teknologia berriak neu-rrian erabiltzearen joera. Aka-so ohartu gara, Diazek dioenmoduan, erritmo basatiaz.«Ez dago kontrolik. Mugiko-rrekin kritiko naiz: begietarabegiratuz mantentzen dirensolasaldiak maite ditut. Nireanaia Tino hil zenean, erabakinuen kaltegarr ia zen etasaihestu nezakeen ezer ez egi-tea. Ikusi nuen nola egin zuenborroka nire anaiak bizirikmantentzeko, eta, hala ere,azkenean, joan egin zitzai-gun. Horrek pentsarazi eginzidan. Neu ere beste edonorbezala joan egingo naiz mun-du honetatik, baina biziriknagoen bitartean bidea beraederra izatea nahi dut. Ezarri-tako biderik ez dut nahi».

ESPERIENTZIAREN IRAKASPENAK

Barrualdean biraka zituen bu-rutazio asko Diazek kamerare-kin konpartitu zituen, ozen:hausnarketak, bakarrizketak,txantxak… Beste aldean inorbalego bezala berriketan ari-tzen zen batzuetan; horrega-tik, dokumentalak ikuslearenkonplizitatea lortzen du etairri bat edo beste ere lapurtu-ko dio zineman. Tino anaiare-kin ere asko «hitz egin» zuen.«Esperientziari esker errazagokomunikatu zara zure anaiare-kin?», jakin nahi dugu. «Bizi-tzan, egoera batzuetan, zailasuertatzen da barruan duzunakanpora ateratzea. Gauza batduzu eskuartean, gero bestebat, lanak, betebeharrak… Ka-su honetan, ia hilabete igarotazenean, nire barrenean jarioagertatzen hasi zen, ni neu nireburuarekin ere harrituta geldi-tu nintzen. Ez naiz idazten tre-bea, baina egunerokoa idatzinuen. Gerora irakurri dut etaez naiz bertan errekonozitzen,zerbait jaio zen han, zerbaitsortu zen nire barrenean».

«Ezinbestekoa baino

ez zena nuen

txabolan, eta, hala

ere, gauza asko

sobratu zaizkit.

Denbora, ordea,

faltan sumatu dut,

oso lanpetuta

ibili naiz»

2018 | martxoa | 24

GAUR8• 22 / 23

“Argazkiak: Juan Carlos RUIZ | FOKU - WANDA FILMS

Page 24: EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN - naiz.eus · sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga - ... ezinbestean, inteligentzia arti-fizialarekin sinbiotikoki bat egin beharko du.

herritarrak

«Zerbait ikasi al duzu zureburuaz?». Beste kuriositate batsortu zaigu. «Ez nintzen inoizhamar egunetik gora egonanaturan, bakarrik, jendartetikaldenduta, beraz, ezbairik ga-be, erronka handia zen. Harri-tu baino gehiago, nire iritzie-tan eta pentsaeretan berretsinaiz», nabarmendu du. Lehe-nengo hilabetetik aurrera bereburuan lehenago ikusten ez zi-tuen inperfekzioak ikusten ha-si zen Diaz. «Hobetzeko gau-zak dituzula ohartzen zara,baina, aldi berean, egin ditu-zun gauza onak baloratzen di-tuzu…».

Ez zuen beldurrik pasa,nahiz eta onartu egoera ezhain samurrak ere bizi izan zi-tuela. Elurra, hotza, euria eten-gabe, haize bortitza, iluntasu-na arratsaldeko seietan… bainaeguzkia ere ikusi zuen, zilakkoloreko behe lainoa, udazke-nak erabiltzen dituen hamaikakoloreak, okreak, berdeak, ho-riak, gorriak… abenduan zuri-tu zuen arte. Beldur bakarraondo ez filmatzea zen. «Nahi-koa kalitate zuten irudiak har-tzeko gai izango ote nintzen,horixe nuen kezka. 100 egu-nak bakardadean beteko ni-tuela banekien, baina ondodokumentatu nezakeen?».Emaitzak erantzuten du galde-ra. Pablo Diaz semeak jarri diosoinu banda dokumentalari,bereziki lan honetarako sor-tua, sentsibilitate handiz kon-posatu du musika. «Banekienoso egoera bereziak emangozizkidala naturak. Urteak diraargazkiak egiten ditudalamendian, basoetan, bainainoiz, sekula, irudi batek ez duerrealitatea gainditu. Zoraga-rriak dira argazkiak, bai, bainagure begiekin ikusten duguna,zuzenean, beti da ederragoa.Eta bideoarekin nire esperien-tzia hutsaren hurrengoa zen».

Joera hori da gorroto duena.Ez du maite “gorroto” hitza,baina kasu honetan erabiliegiten du, asmo osoz, aitortuduenez. «Gaur egun erabatgaixorik gaude guztia kame-rarekin jaso beharrarekin. Etaakaso ez duzu ez irudi onikhartuko ez uneaz gozatuko.Bizi garen lekuan hondartza

ederra dugu. Jendea badatorautoz, argazkiak egiten ditueta alde egiten du, paisaia es-timatu gabe. Eta guztia nonzauden, edo zer egiten edo ja-ten ari zaren gainontzekoeierakustearren. Besteek ikusi-ko ez balute balioa izango ezbalu bezala! Niretzat oso tris-tea da hori».

Gelditzeko gonbita da “100días de soledad”. Erritmoa jai-tsi, solastatu, begietara begira-tu eta inporta duena aprezia-tu. Natura maitatu eta zaindu,berak bueltatuko digu behardugun guztia… eta gehiago.Sentsibilitateari kantua da do-kumentala, bizitzari berari.«Bihotzarekin egin dugu, mo-

du umilean, natura eta bizitza-ri buruzko mezua helarazteko.Ni neu dokumentala egitenhunkitu naiz; inor hunkitzenbada, horrekin konformatzennaiz». Diazek dio «oso zorion-tsu» izan zela egiten ari zela,eta, gainera, ohartzen zela sen-timendu hartaz. Ikusleak eresentituko da halako zerbait.

«Oso kritikoa naiz

sakelakoekin. Dena

jaso nahi dugu

argazkietan, uneaz

gozatu gabe.

Badirudi inori

bidaltzen ez

badiozu ez

duzula bizi izan.

Oso tristea da»

Page 25: EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN - naiz.eus · sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga - ... ezinbestean, inteligentzia arti-fizialarekin sinbiotikoki bat egin beharko du.
Page 26: EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN - naiz.eus · sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga - ... ezinbestean, inteligentzia arti-fizialarekin sinbiotikoki bat egin beharko du.

Ez zen, ez, ematenzuena. Astelehengoizean kazetarieieskaini zieten ka-fean baino ez zenazukrearen errefe-

rentziarik agertu. Izan ere, Judi-mendin, ezin bestela izan, su-

herritarrak

gar festa auzoaren izaera «lan-du eta ezaugarritzen» duen su-garrari dagokio. Bertako hain-bat eragilek Judimendi sormenauzo bihurtzeko apustua egindute, eta, hartarako, Gasteizkoauzo horren sua kitzikatzeko,astebetez arte eta kultur gune

bihurtzea erabaki dute SugarKultur Fest antolatuta. Horrenberri emateko, prentsa gosariaprestatu zuten ARTgia sorgune& aretoan. Judimendi Gasteizko auzo

zaharra da, zaharra baina be-rritzeko gaitasuna duena. Ho-rren erakusgarri, asteleheneanaurkeztu zuten egitasmoa. Eki-menaren bozeramaile eta au-zoko grafitilari Asier Balzak,Angel Madina Auzo Elkartekokideak eta Edurne M. AionaArabako idazle independente-en taldeko ordezkariak azalduzituzten herri kudeaketatiksortutako «komunitate-espe-rientzia berritzailearen» non-dik norakoak.Duela urte bi Auzo Elkartean

hasi zen suspertze prozesua-ren baitan, auzotarren iritziakjasotzen hasi ziren, eta auzo bi-zia eta batua izateko, kulturaelementu aproposa dela pen-tsatu zuten, baina kultura ku-deatzeko eredu berri baten al-deko apustua eginda. AuzoakSan Joan jaiak antolatzekoduen konpromisoa ikusi etaharago joan beharra sumatuta,

Antolatzaileak ARTgiasorgune & aretokosarreran, Sugar KulturFest egitasmoa aurkeztuaurretik. GAUR8

JUDIMENDIKOSUGAR BIZIASugar Kultur Fest, behetiksortutako «txinparta»,auzo batu eta bizia pizteko

Xabier Izaga Gonzalez

Gasteizko Judimendi auzoak auzo sortzaile bihurtzekoapustua egin du azken hilabeteotan. Bide horretan,apirilerako prestatzen ari den Sugar Kultur Fest, arte etakultur jardueraz betetako astea, «lehen mugarria» izateanahi dute bertako eragileek, «prozesu askoz zabalago etasakonago baten lehen mugarria», alegia.

KULTURA / b

Page 27: EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN - naiz.eus · sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga - ... ezinbestean, inteligentzia arti-fizialarekin sinbiotikoki bat egin beharko du.

2018 | martxoa | 24

GAUR8• 26 / 27

gizarte bultzada sorkuntzarabideratzeari ekin zioten. Joanden urrian, parte hartze zuze-naren bidez eta auzotarren be-rezko baliabideetan oinarritu-ta, «Judimendik behar duenbirgaitze eta suspertze proze-suan aurrera egiteko tresna»sortzea erabaki zuten. Asmohorretan, Sugar Lab elkarguneasortzea izan zen lehen urratsa,eta elkargune horretatik sortuzen bigaren urratsa: Sugar Kul-tur Fest.

ASTEBETEKO EGITARAUA

Apirilaren 15ean –Artearen Na-zioarteko Egunean– hasi eta22ra bitartean kultur jardueraugari izango dira Judimendin,auzoko zortzi gunetan: PepeUbis plazan, Errekatxikin, AuzoElkartearen lokaletan, GizarteEtxean eta Kiroldegian, besteakbeste. Angel Madina Auzo El-karteko kideak GAUR8ri esanzionez, harrituta geratu dira

egitasmoak jaso duen erantzu-na ikusita. Dioenez, apirilekoaste horrek ikusaraziko die egi-tasmoa iraunkortzeko aukeraduten, baina dagoeneko badutebaikor izateko motiborik. 30eragile inguruk parte hartukodute edizio bakarrean geratzeanahi ez luketen kultur jaialdihonetan: Auzo Elkartea, GizarteEtxea, auzoko eliza, Sumendiespazio autogestionatuko kide-ak, Eoncult elkartea, AEK eus-kaltegia, auzoko hainbat artis-ta, ARTgia sorgune & aretoa etabeste askok. Jarduerei dagokienez, 50tik

gora proposamen jaso dituzte,arte eta kultur adierazpen

bihurtuko direnak: hitzaldiak,musika estilo desberdinetakokontzertuak, abesbatzak, an-tzerki emanaldiak, elizak anto-latutako “Jesukristo Superstar”obraren antzezpena, muralak,literatura tailerrak... Esan bezala, hasiera baino ez

izatea nahi lukete, horregatikgune horiek dinamizatu etasorkuntza eremu iraunkorrakizateko apustua egin dute, «Ju-dimendin gertatu beharrekoprozesu askoz sakon eta zaba-lago baten lehen mugarria»izan dadin. Halaber, egita-rauan auzo izaera nabarmen-tzea nahi dute, «eraldaketakikusarazteko asmoz, batetik,eta hurbileko ekonomiak sus-tatzeko gai garela erakusteko,bestetik». Kulturatik eta arte-tik piztu nahi dute Judimendi,eta egitasmo hau sugarra sor-tzen duen txinparta dela dio-te. Helburua sinergiak sortzeada, elkarri babesa emanez eta

ezagutzak trukatuz, «giza eza-gutza ez baitago atal bakartu-tan banatzerik», eta lore arte-ko polinizazioa bezala «eremuanitzen arteko elkarreraginaezinbestekoa baita zientzia, ar-te eta kulturarako».

EGITARAU IREKIA

Sugar Kultur Fest Judimendikoekimena da, baina irekia; ho-rregatik, nahi duenari partehartzeko gonbita egin diote.Izan ere, egitasmoaren aurkez-leetako bat, Edurne M. Aiona, ezda auzokoa, baina haurrentza-ko literatura tailerretan partehartuko du, haurrak «idazkerasortzailean» trebatzeko asmoz.50etik gora arte eta kultur hi-

tzordu prest daude dagoeneko,baina oraindik proposamenakjasotzen jarraitzen dute. Egitas-moaren kudeatzaileekin harre-manetan jarri nahi duenak [email protected] helbidera jodezake.

hutsa

Eta gazteak heldu. Heldu beharkodiete bai, gazteek ere. Jubilatuakkalea hartu dute pentsio duinakaldarrikatzeko, eta lortu arte ez

omen dute lagako. Min jasanezina dieteeragin Gobernuaren etengabeko iraineketa zutitu, ukabilak estutu eta berrirokaleak hartu egin dituzte 68ko gazteakbailiran.Gobernuak dio ez dagoela dirurik 1.080

euroko pentsio minimoa bermatzeko,baina bai proiektu erraldoi antzuak etaaparailu militarrak erosten xahutzeko.Zauriari gatza, PPk baitio beren dirua ten-tuz behar dutela gastatu jubilatuek, ardu-

radun politikoen kirol nazionala diru pu-blikoa atzaparkadaka lapurtzea denean.Raxoik dio pentsio sistema publikoa ezdela bideragarria, langileen soldatetatikmetatutako 70.000 milioi euroko pen-tsioen poltsa azken bost urteotan berennahierako proiektuetara desbideratutahustu dutenean. Irainak eta mespretxualangileriaren borroka gogorrenetan pro-tagonista izan zirenei. Agintari burubakoalenak! Antza ez dute konturatu nahipentsioak ez direla soilik adinduen arazo,heldutasun duina izan nahi dugunonabaino, guztiona alegia, sigla, bandera etakolore guztien gainetik. Nago gizartearen

egiturazko arazo larrienetakoa dela hau,eta pentsio duinak bermatuko dituen sis-tema publikoarekin asmatzea erraza ezbada ere, ziur naiz laster jendarte osoa ba-tuko garela kaleetan eta inoizko protes-taldi jendetsuenak ikusiko ditugula.Ikusteke dago Raxoik zenbat denbora

iraungo duen “ezer-egin-gabe” ohiko tak-tikarekin, protestak milakotik milioieta-ko unitatean zenbatzera pasatzen direnbitartean.Ongi erratua zegoen jubilatuak gizarte-

aren ingurune pasiboan kokatu zituena,aktibo daude eta oso haserre, eta lasteragintzen hasiko dira. •

hutsa

% 0,25! Helduak gazte!

Xabier MikelErrekondo

Kulturatik eta artetik piztu nahi duteJudimendi, eta egitasmo hau sugarra sortzenduen txinparta dela diote. Helburua sinergiaksortzea da, elkarri babesa emanez

Apirilaren 15ean –Artearen NazioartekoEgunean– hasi eta 22ra bitartean kulturjarduera ugari izango dira Judimendin, auzokozortzi gunetan

Page 28: EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN - naiz.eus · sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga - ... ezinbestean, inteligentzia arti-fizialarekin sinbiotikoki bat egin beharko du.

herritarrak

Ez zen jende au-nitz bildu, bainasuperguay egonzen». Hala la-burbildu dituClara Peyak Eus-

kal Herrian emandako kon-tzertuak. Ermua, Berriz eta An-doainen jo zuen pianistak,duela bi aste. Bi lagun izan zi-tuen oholtzan, Sandra Sangiao(ahotsa) eta Vic Moliner (lifeelektronikoak eta slide gita-rra). Bidaia bat proposatu zio-ten entzuleari, espazio musi-kalen bidez, une libreagoenbidez abestiak elkar lotuz. «Zu-zenekoa hagitz indartsua da,

bakoitza desberdina da, etahori ederra da», adierazi digu.“Oceanes” (2017) azken dis-

koa aurkeztu zuten, ozeanidenideiatik jaiotakoa. Greziar mi-tologian ninfak ziren ozeani-dak, itsaso, ibai, laku eta itu-rrien izenak zituztenak.Ozeano eta Tetisen alabak.«Gogoko nuen, itsasoa ager-tzen zelako eta itsasoa sakon-tasuna, handitasuna, indarra…dena delako niretzat. Bada esa-era bat hala dioena: ‘itsasoa gi-zakia pasatuko den froga batda’». Itsaso aunitz egon da be-re bizitzan. Nabigatu eta guztiegiten du.

Elementu hori erabiliz, «era-bat feminista» denez, emaku-mea ikusgarri egin nahi izandu. «Ozeanak nire bizitzakoemakumeak dira. Abesti bategin nuen markatu nauenemakume bakoitzarentzat:ama, ahizpa, lagunak, maitale-ak… Eurengan islatu nahi izandut neure burua, aunitz ikasidut beraiengandik».Diskoari izena ematen dion

abestia, “Oceanes”, emakume-aren botereari eskainitakokantua da. “Mundua printzesamenderaezinen plaga izan da-dila”, hori du leloa. Ariadna Pe-ya ahizpa koreografoarekinegindako bideoklipa indartsuada. Martxoaren 8an greba eginzuen, eta manifestazioarenamaieran abesti horren rapaegitera gonbidatu zituzten. Ekainaren 1ean amaituko

dute “Oceanes”-en bira eta dis-ko berria grabatuko dute. Ber-tan gehiago animatuko dakantatzera (orain kantu baka-rrean abesten du).

SEGITUAN INIZIATIBA HANDIA

Hagitz txikitan hasi zen piano-arekin, amatxi eta izeba pia-nistak zirelako. Klasikoa ikasizuen, Suzuki metodoarekin.Honekin jotzen ikasten duzubaina ez dakizu irakurtzen. «15urterekin aukera eman zida-ten goi mailan ikasteko. Eznuen argi, baina goi mailarajoatea eskolan astean bi egun

huts egitea zenez, baietz errannuen, jakina baietz», oroitu duirriz. Ikasketa horiek bukatueta modernoarekin hasi zen,bere gauzak konposatu ahalizateko. «Segituan izan nueniniziatiba handia eta gauzaugari egiten hasi nintzen, era-kusten, hanka sartzen…».Artista ugarirekin kolabora-

tu zuen, berea egitea erabakizuen arte. «Nire konpainia etanire diskoak». Dezentetan egi-ten dizkiote enkarguak dan-tza, antzerki edo zirku konpai-niek beren ikuskizunetarakomusika egiteko, baina bereaegitea gustatzen zaio. «Batzue-tan garenaz lotsatzen gara.Denborarekin kontsekuentea-goa naiz. Hau naiz eta horigustatzen zait, eta ez da deusgertatzen. Fidelagoa, zintzoa-goa naiz nire buruarekin,egiazkoagoa, eta hobeki doaz-kit gauzak. Ez dakit hobeki do-azkidan ala hobeki doazkidalauste dudan, baina kontentua-go nago». Gauza hagitz ezberdinak egi-

ten ditu eta gustatzen zaizkio.Arte guztia gustatzen zaio.«Musika ere dena gustatzenzait izan behar duena bada.Hori da konplikatua. Nik ezdut beti lortzen, ezta gutxiagoere. Koherentea izatea, egiatanerratea gauzak. Niri behintzathori gustatzen zait artetik.Umiltasuna eta sinesten duzu-nean dena ematea».

infraganti

Pianista kataluniarra (Palafrugell, 1986) «Oceanes» diskoaaurkezten izan berri da gurean. «Goazen zain daudenprintzesak izateari utzi eta ekintzaile izatera», animatzenditu emakumeak rap doinuan. Les Impuxibles performancekonpainiarekin ere bira betean dabil, transexualitatea etasexu indarkeria lantzen duten ikuskizun banarekin.

CLARA PEYA

Clara Peya, martxoaren 11n Andoaingo Basteron eman zuen kontzertuan. Jon URBE | FOKU

«AÜC» ikuskizunarekin ere badabiltza. Sexuindarkeriaz mintzatzen da. «Indarkeria txikiezsolastatzen da, ez bortxaketaz soilik. Kaletikdoan bortxatzailearen mitoa puskatzen du»

«Denborarekin kontsekuenteagoa naiz. Haunaiz eta hori gustatzen zait, eta ez da deusgertatzen. Zintzoagoa naiz nire buruarekin,egiazkoagoa, eta hobeki doazkit gauzak»

Page 29: EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN - naiz.eus · sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga - ... ezinbestean, inteligentzia arti-fizialarekin sinbiotikoki bat egin beharko du.

2018 | martxoa | 24

GAUR8• 28 / 29

Emakume izateak eraginhandia duela dio. «Nire ka-suan onerako izan dela ustedut, nire gauzak egitera ani-matu bainaiz. Besteengandiklegitimatua sentitzen ez nin-tzenez, jendeak nirekin jotze-ko interesik ez zuenez, nireburuaren nagusi izan eta niregauzak egitea erabaki nuen.Egin dudan gauzarik oneneta-koa izan da, hobeki sentitunaiz eta hori hagitz garrantzi-tsua da. Nire bidea ere aurkitudut. Eta hori, kontxo, ez daerraza».

Zazpi disko ditu. Libreagonoiz sentitzen hasi zen galde-tuta, hala erantzun digu: «Ha-rreman bat izan nuen eta utziegin ninduen. Orduan, egunosoan maitasun kantak egite-ko behar bizia sentitzen hasinintzen. Hala egin nuen ‘Totaquest silenci’ diskoa. Berari

iritsi zitzaion. Itzuli ginen, iaurtebete ikusi gabe egon etagero –irriz–, eta orduan ‘Totaquest soroll’ egin nuen, guz-tiz kontrakoa. Isiltasun guztiaeta zarata guztia».

Beti idatzi izan du maitasu-naz. «Nire motorra izan da, etahonen harira konturatu nin-tzen zein engantxatuta gau-den maitasun erromantikora.Maiatzean grabatu eta urrianApolon estreinatuko dugundisko berriak, ‘Estómac’ izene-koak, maitasun erromantikoazhitz egiten du. Azaltzen du pa-triarkatuak zenbat eraginduen emakumea gizonari be-gira egotean, bere zain… Mai-tasun erromantikoa gure erdi-gunean jarri du, beste gauzabatzuk jarri beharrean. Honekguztiak aldatu egin behar du.Nik oraintxe aldatu ezin duda-nez, aldatu ezin dudala espli-

katzen dut. Eta hori jada alda-tzeko modu bat da».

Les Impuxibles ahizparekinbatera sortutako performancekonpainiarekin ere badabil.Sei ikuskizun egin dituzte ja-da. Lengoaien nahasketa etaabstrakzioa erabiltzen dituztesalatzeko eta eurentzat inpor-tanteak diren gaiak plazaratze-ko. Mito faltsuak ezabatzekoeta errealitate eta eredu be-rriak sortzeko ere bai. Orain“Limbo”-ren bira bukatuko du-te. Transexualitateaz da. “AÜC”ikuskizunarekin ere badabil-tza. Sexu indarkeriaz mintza-tzen da. «Indarkeria txikiez so-lastatzen da, ez bortxaketazsoilik. Kaletik doan bortxatzai-learen mitoa puskatzen du».Heldu den urteko martxoanburu osasunari buruzko ikus-kizuna plazaratuko dute.Gaur-gaurko gaia hori ere.

Jotzen duenean bere buruaez epaitzen saiatzen da. «Bes-tela behar denaren arabera jo-tzen duzu. Ez dago ongi egitu-ratua sormenaren sustapena.Bitxia da sarri inprobisazioaikasten ari zarela, tresnakeman ordez, mugak jartzendizkizutela». Peyak dena bu-ruz jotzen du, partiturarik ga-be. Bere musika erraza da adi-tzen, baina zaila jotzen.Sinplea dirudi baina ñabardu-raz beteta dago. «Obsesionatu-ta nago soinuarekin eta dina-mika asko eskatzen dut.Dinamikak etengabeko zain-tza eta entzutea eskatzen ditu.Egiten ari zarenarekin konek-tatuta egon behar duzu etabesteek egiten dutena hagitzongi aditu. Hori ez da batereerraza musikan», aitortu du. •

«Oceanes» diskoaren aurkezpen biraren barrenean, Euskal Herrian izan zen pianista. Andoainez aparte, Ermuan eta Berrizen ere jo zuen. Jon URBE | FOKU

Maider Iantzi Goienetxe

Page 30: EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN - naiz.eus · sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga - ... ezinbestean, inteligentzia arti-fizialarekin sinbiotikoki bat egin beharko du.

hutsa

3 BEG

IRADA:

Ur lasterraren aurka

arki

tekt

ura

/ z

ien

tzia

/ lo

ndo

n c

alli

ng T

rafikoaren aurkako norabidean, atsegina dagoizero bulegorako bidaia. Hogei minutu irra-tian albistegia entzuten ematen ditut, hirikoaldirira, Londres erdira sartzeko zain daudenauto ilaren albotik. Azken egunetan bi albistekdominatu dituzte goiburuak.

Brexita da horietako bat. Nola ez. Londresen burbuila ba-ten barruan jarraitzen genuen (edo dugu oraindik). West-minsterreko debateei entzungor eginez, gobernuko lidergoahula kuestionatuz; eta dena bertan behera utziko dutelaeta beste galdeketa bat egingo dutela itxaropenez. EuroparBatasunetik alde egiteko erabakiak egunerokotasunean ape-nas izan duen eraginik eta albistegiak ekidinez gero, ezer ezzela gertatzen pentsatuko luke edonork. Baina, oker geun-den. Benetako Brexita 2020. urteko abenduaren 31n eman-go dela hitzartu dute aste honetan eta horrela argitaratu zu-ten astelehenean. “Benetako” Brexita da, Theresa May lehenministroak eskatutako trantsizioaren ostean. Aipatu berridudan ahultasun politiko hori inoiz baino gehiago nabar-mendu da onartu dituzten baldintza orokorretan. Berriroere, hainbat puntutan amore eman behar izan dute Europa-tik zetorren erresistentziaren aurka. Denborak presioa jar-tzen duenean, hori gertatzen da. Ez dago irtenbiderik.

Gobernuko debatea beste gai baten inguruan zentratu dagaur. Datuen erabilera, pribatutasuna eta Facebook. Izanere, datuen kudeaketan eta analisian dabilenLondresko enpresa bat, Cambridge Analytica,zen irratsaioko beste albiste nagusia. Trum-pen presidentetzarako kanpainan erabili zirenmaterialak sortzeko datuen erabilera desego-kia egitea leporatzen zaio enpresa horri. Agi-danez, 50 milioi Facebookeko erabiltzailerendatuak lortu zituen eta erabiltzaileen onespe-nik gabe edo datuen pribatutasun legeakerrespetatu gabe, azterketa lan bat egin zuen.Enpresa berak baita ere, Brexitaren aldekobozka manipulatzeko prozesuetan zerikusiaizan zuela espekulatzen da.

Gertatukoaren bertsio ezberdinak azaldu di-ra orain. Gaur goizeko irratsaioan elkarrizke-tatu dute Cambridge Unibertsitateko irakasleAleksandr Kogan. 50 milioi erabiltzaileren da-tuak oinarritzat hartuta pertsonalitate aplika-zio bat sortu zuen. Bertan 270.000 pertsonakinkesta batean parte hartu zuten eta Cambrid-ge Analytikak ordaindu egin zien partaidetzahorren truke Eta inkesta horretako emaitzak

erabili ziren Trumpen aldeko kanpainan. Koganen hitzetan,berari inork ez zion esan zertarako erabiliko ziren bere lana-ren emaitzak, ezta aipatuko enpresak eskatutako lana legezkanpokoa zenik ere. Arrazoi osoz, bere postura babestekoerabilitako jarrera hori ez-etikoa edo ezmorala dela esatenzion irratiko esatariak.

Bestalde, Facebooken defentsa honokoa: 2015ean jakinomen zuen erabiltzaileen datuak Cambridge Analyticarenesku zeudela, eta azalpenak eskatu zizkion hari. Adierazidutenez, datu guztiak ezabatu zituela baieztatu zien Cam-bridge Analyticak.

Erresuma Batuko Gobernuak Mark ZuckerbergFacebook sare sozialaren sortzaileri gertatutakoa Parlamen-tuan azaltzea eskatu dio.

Batzuetan pentsatzen dut datuen borroka hori aspaldigaldu genuela. Beranduegi da (Brexitarekin gertatu zaigunbezala). Datu adierazgarri bat: irudikatu bi enpresaren es-kuetan, biren eskuetan bakarrik, gure bizitzetako zenbat in-formazio dagoen gordeta. Facebookek Whatsapp eta Insta-gramen jabetza dauka; Googlek Youtuberena. Ez dago ezergehiago esan beharrik. Erabilera egokiaren eta desegokiarenarteko mugak jartzeko beranduegi izan daiteke.

Trafikoaren aurkako norabidean jarraitzen dut. Errealita-tearen aurka. Ur lasterraren aurka. Eta datuen olatuek itoegin gaituzte. •

Josh EDELSON | AFP

Garazi Goia - @GaraziGoiaIdazlea

Page 31: EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN - naiz.eus · sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga - ... ezinbestean, inteligentzia arti-fizialarekin sinbiotikoki bat egin beharko du.

2018 | hmartxoa | 24

GAUR8• 30 / 31

ELBIRA ZIPITRIA HAURREKIN, ANDONI ZINKUNEGIREN BEGIAN

Juantxo EGAÑA

ZINKUNEGI FAMILIA FUNTSA

Andoni Zinkunegi argazkilaria 1920an jaio zen Errenterian. 1936an, tropa frankistak Gipuzkoara sartu zirenean, Ipar Euskal Herrira joan zenbere familiarekin batera. Naziek Estatu frantsesa okupatu zutenetik erresistentziarekin kolaboratu zuen, Ipar Euskal Herrian eta Parisen.1948an erbestetik itzuli zen bere familiarekin eta Donostiara bizitzera joan zen. Han argazki-denda bat zabaldu zuen, eta batez ere gizarteerreportajeak egiten zituen. Denda 1960ean itxi zuen, baina argazkilari lanean jarraitu zuen. Bere irudiak frankismo garaian ezkutuan argitara-tzen zituzten hainbat aldizkaritan plazaratu zituen, 50eko eta 60ko hamarkadetan. Segurtasun motiboak zirela-eta, bere lanak sinadurarik ga-be agertzen ziren beti; hala ere, askotan atxilotu zuten, eta zenbait hilabete eman zituen Martuteneko eta Carabanchelgo kartzeletan. Irudihaietan ikurrinak, pintadak eta elkarretaratzeak ikusten ziren. Zinkunegirenak dira, halaber, 50ko hamarkadako Donostiako lehen ikastola klan-destinoen argazkiak. Artikulua ilustratzen duen irudia 1954an egin zuen Zinkunegik. Elbira Zipitria ageri da, bere zenbait ikaslerekin, Donos-tian. Zipitriaren ikasle izandakoek gaur egun kontatzen dutenez, batzuetan ez zuten libururik ere eramaten ikastolara, Polizia Zipitriaren etxeazelatatzen ari zela-eta. Beste batzuetan, berriz, Poliziak etxeko txirrina jotzen zuenean, logeletako oheen azpian gordetzen ziren. Gaur egun1994an hildako argazkilariaren artxiboa haren familiak dauka.

Page 32: EHUN EGUN BAKARDADE HAUTATUAN - naiz.eus · sia ez baitira mugen nondik norakoen araberakoak. Ga - ... ezinbestean, inteligentzia arti-fizialarekin sinbiotikoki bat egin beharko du.

97

71

88

76

75

00

1

80

32

4