Egunkaria 24. Alea (Euskararen Eguneko ale berezia)

8/10/2019 Egunkaria 24. Alea (Euskararen Eguneko ale berezia)

1/16

Peridico quincenal deAiaraldea

2014 /// 03 de diciiembre ///Mircoles

N. 24///Ejemplar gratuito ///www.aiaraldea.com

Da internacional del EuskeraEl 3 de diciembre se celebra el Da Inter-nacional del Euskera. Con motivo de eseda numerosas asociaciones de Aiaraldeahan organizado una serie de actividades

a lo largo y ancho de la comarca. Char-las, actuaciones musicales... no faltar denada. Sin embargo, esos grupos no se de-dican nica y exclusivamente a organizar

actividades a favor del euskera el 3 de di-ciembre, ya que son imnumerables el res-to de actividades que hacen durante losotros 364 das del ao.

Juan Jose Ibarretxe

By using our K,

we must make theworld know aboutour difference

O GALEGO EN AIARALDEA: Non mellor nin peor que ningnoutro idioma, o noso.MARI CARMEN PATI y PEPE RODRIGUEZ2 or.

En las ultimas dcadas ha ha-bido una espectacular subida enel numero de personas que soncapaces de comunicarse en eus-kara en Aiaraldea. Si en 1991 eranpoco mas de 6000 los aiaraldea-rras que hablanban eukara, hoyen dia son mas del doble, segunlos datos recogidos por el Insti-tuto Vasco de Estadstica.

Sin embargo, no puede decir-se lo mismo sobre el incrementodel uso del idioma, ya que dichasubida es mucho menor: en 20aos (desde 1991 hasta 2011) hahabido un incremento del 73.5%en el uso del euskara en el ambi-to domstico. 2. or.

El conocimiento yel uso del euskaracrecen a ritmosdesiguales

KulturaLos clculosde Txillardegi,aplicados aAiaraldea2. or.

HezkuntzaHizkuntzahautatzerakoan,gaztelerara jotzendute BigarrenHezkuntzakoikasleek2. or.Sociedad

. 2. or.Anuntxi Arana:Ez nuen esperoArgizola saria jasotzea


2/16

Aiaraldea /// 2014ko Abenduak 03 /// 24.ALEA2

EUSKARATIK MUNDURA:Todos los idiomas son nuestros,si nuestro idioma es realmente nuestroImaginamos que no era esto

lo que esperabas encontrarteal abrir el peridico.

Tranquila! Hoy queremos in-vitarte a participar en una aven-tura muy especial que hemospreparado con motivo del Dia In-

ternacional del Euskera. La he-mos llamado Desde el euske-ra al mundo. Que porqu seruna aventura especial? Porque,como en la vida misma, estaren tus manos escoger un cami-no u otro.

Ests lista?Vamos all! Responde a las

preguntas que te formulamos acontinuacin. Una vez nalizado elformulario, revisa cul de las tresrespuestas posibles has seleccio-nado en ms ocasiones (A, B o C).

Esa ser la letra que habrs de se-guir en el primer paso que des enesta aventura. Pero recuerda: sibien para iniciar cualquier caminoes necesario un primer paso, lossiguientes no siempre tendrn porqu ser en la misma direccin.

Egunkari hau laguntzen dute:

Argitaratzailea: Aiaraldea Komunikazio LeihoaTirada: 10.000 ale.Maiztasuna: HamabostekariaLege gordailua:BI-1230-2013Erredakzioa:Aiaraldea Komunikazio LeihoaPosta elektronikoa:[email protected]@[email protected]:[email protected]: 669 83 57 87Web-gunea:www.aiaraldea.comHelbidea:Nerbio Kalea 1, 3. esk.Laudio. Araba. 01400Telefonoak:Tel: 94 656 85 54Tel: 688 848 152

ERREDAKZIO OHARRA:Aiaraldea Egunkariak ez du beregain hartzen zutabeetan, iritziartikuluetan, gutunetan zein egindakoelkarrizketetan adierazitakoarenerantzukizuna.

JEZ Sistemas FerroviariosArantzar, z/g 01400 Laudio

(Araba) Tel.: 946 721 200Fax: 946 720 092 [email protected]

CuadraBusZankueta Poligonoa z/g 01468 Amurrio, Araba.

Tlfnoa: 902 210 [email protected]

Graf!k Koop.Telleria 2 01400 Laudio (Araba)

94 672 65 [email protected]

Somatzen dugu ez dela hauegunkaria irekitzean aurkitzeaespero zenuena. Egon lasai!Abentura oso berezi batean par-te hartzeko gonbita luzatu nahidizugu gaur, Euskararen Na-zioarteko Eguna dela eta pres-tatu duguna. Euskaratik mun-dura deitu dugu jokoa. Ea zer-gatik den horren abentura bere-zia? Ba, bizitzan bezala, hemenere zure esku egongo delakobide bat edo bestea aukeratzea.

Prest?

Goazen bada! Jarraian plan-teatzen dizkizugun galde-rei erantzun. Behin galdetegiaerantzunda, berrikusi ea zeindein gehien aukeratu duzunerantzuna (A, B edo D). Hori daabentura honetan zehar eman-go duzun lehen pausoan jarrai-tu beharko duzun letra. Bainagogoratu: edozein bide hastekolehen pausoa ematea beharrez-koa den arren, horrek ez du esannahi hurrengo pausoak norabideberean eman beharko dituzunik.

Imagine this isnt what youexpected to find when youopened the newspaper. Take iteasy! Today we would like towelcome you to a very singu-lar adventure weve been pre-paring in regard to Euskeras In-ternational Day. Weve calledit From Basque to the world.Why it is going to be a specialadventure? Because you willhave the chance to choose yourown way.

Ready? Lets go!

Give an answer to the follo-wing questions, once youve -lled the test nd out what ans-wer (A, B or C) was your mainoption, that will be the way togo in your rst step.

But remember, even if anyjourney starts with a singlestep, the following steps neednot necessarily be in the samedirection.

Nous imaginons que ce n-tait pas ce que vous attendiez trouver lorsque vous ouvrez lejournal. Tranquille! Aujourdhui,nous vous invitons participer une aventure trs spciale quenous avons prpar pour mar-quer la Journe internationalede lEuskara. Nous avons appelDepuis lEuskera au monde.Pourquoi sera telle une aven-ture spciale? Cela se trouveradans vos mains, de prendre unchemin ou dune autre. Prt?

Et ce est parti! Rpondez auxquestions que nous vous de-mandons alors. Aprs avoirrempli le formulaire, vriez la-quelle des trois rponses possi-bles pour chaque question quevous avez slectionn plus sou-vent (A, B ou C). Ce sera la lettreque vous devrez suivre la pre-mire tape que vous prenezdans cette aventure. Mais rap-pelez-vous, bien que dengagerde quelque faon ncessaire lapremire tape, la suivante nestpas toujours tre dans la mmedirection.

ENGLISHEUSKARA FRANAIS

.. .

.

.

. ( )

.

. .


3/16

3 24.ALEA /// 2014ko Abenduak 03/// Aiaraldea

CUESTIONARIO / GALDETEGIA / QUIZ / Responde a estas preguntas

Elige tu caminoHautatu zure bidea

Choose your pathChoisissez votre chemin

AB

C

Es la primera vez que has decidido pasar de la primera pgina del peridico?Ez! Beti irakurtzen dut osorik.Ez. Alguna otra vez tambin lo he ojeado, aunque no lo entienda todo,apur bat euskara dakit.S! Parece que esta vez entender algo.

Preferiras que el peridico estuviese en castellano?

Ez! Euskara hutsez egotea ulertzen dut, eta ondo deritzot.Entiendo que se escriba en euskera, pero no estaria mal poneralgn contenido en castellano.No sera mejor que escribieseis en castellano? Os leera ms gente.

Would you like to speak english? Tagradaria saber parlar catal? Bai, ederra eta aberasgarria izango litzateke.Beno, igual bai, pero es muy difcil aprender idiomas y suponemucho esfuerzo.Vaya! Parece que otra vez no entiendo nada de lo que decs.

Harritu egin zara egunkariaren portada hainbat hizkuntzetan ikustean?Bai, euskara hutsezko egunkari bat irakurtzen nengoela uste nuen!Si, pero he pensado que quizs habais decidido hacerlo tambinen castellano.Ya que estoy terminar el test, pero creo que despus ya cerrar

el peridico.Abenturarekin jarraitzeko gogoekin bai?

Jarraituko dut, bai. Burua joan zaizuen frogatu nahi dut.Si, seguir leyendo, parece que va a estar interesante.Voy a ver el resultado, porque aqu ya estoy perdidsimo.

A/B/

C/

A/B/

C/

A/B/

C/

A/B/

C/

A/B/C/

Zorionak! Ondo baino hobeto dakizu zein deneuskaraz hitz egitearen garrantzia. Zuri etazu bezala euskararen aldeko hautua egin du-ten milaka aiaraldearrei esker, gure hizkun-tza txoko guztietara zabalduko da. Ikusi nahiduzu horren guztiaren ondorio positiboakzeintzuk diren? Bada, etor zaitez gurekin...

Sin duda, el camino que has elegido es eladecuado, pero no has de olvidar que sidecides quedarte sentado a la vera delmismo, tus piernas comenzarn a olvi-darse de lo que era andar y pronto sete llenarn los pies de musgo. Badakizuesaera zaharrak zer dioen? Dabilen ha-rriari goroldiorik ez. Beraz, altxa hortiketa etorri gurekin geldi geratzearen on-dorioak zeintzuk diren ezagutzera.

Muchos pueden ser, desgraciadamente,los motivos por los que no conoces elidioma de nuestro pueblo. Pero quinpuede negarse a dar siquiera unos pasosen el camino de su aprendizaje? Por quabandonar un camino que solo puede de-pararnos alegra y sabidura? Sin duda,dar la espalda al euskera tiene conse-cuencias...

JOAN 4. eta 5. ORRIETARA

VE A LAS PGINAS 6 y 7

VE A LAS PGINAS 10 y 11

jabi isasi


4/16


ERREDAKZIOA I

Makina bat ekitaldi prestatu diraeskualdean Euskararen Nazioarte-ko Eguna dela eta. Baina ekintza ho-riek ez dira okasiorako prestatuta-

ko jarduera isolatu hutsak. Kontra-ra, urte osoan zehar egindako la-naren jarraipena dira. Izan ere, uga-riak dira urteko gainontzeko 364egunetan zehar Aiaraldeko elkarteeta eragileek euskararen normali-zazioari begira antolatzen dituztenekimenak.

Euskara sustatzeko egunak diraegutegietan markatuen geratzendirenak. Aurten Amurrion Euska-raz bizi nahi dut eguna antolatudute, ekainean. Uztailean Artzinie-gako euskararen egunaren txandairitsi zen, eta irailaren azken aste-buruan ehundaka pertsona batu zi-ren Laudion egindako Euskal Jaian.

Bestelako ekintzak ere egon diraeskualdean, egun osoko egitaraua-ren eskematik aldentzen direnak.Okondon, adibidez, euskara zabal-tzeko ekintza sortaz gozatzeko au-kera egon zen ekainaren 11tik 15era,Okondo euskaraz lemapean. Aia-rako Euskararen Egunak, bere al-detik, urriaren 17tik 19ra bitarteanizan ziren. Tertangan, berriz, Ter-tanga kulturala egitasmoa jarri damartxan, euskarazko aisialdia sus-tatzeko.

Beharsarea.net webgunea eremartxan jarri da, Arrankudiaga-Zo-lloko eta Orozkoko herritarrek lanaeuskara hutsez bilatzeko tresna.

Instituzioetan aurrerapausoakHortaz gain, instituzioetan ere

aurrerapausoak eman dira hiz-kuntzaren normalizazioari begira.Amurrioko Udalean AdministrazioEuskara Plaza onartu zen urte ha-sieran. Plan horrek udal-langile ba-koitzak duen euskara ezagutzarenmailaren araberako hainbat estra-tegia barnebiltzen ditu.

Laudion ere euskararen erabi-lera sustatzeko plan estrategikoaaurkeztu zuen urtarrilean UdalekoEuskara Arloak. Plan estrategikohorren gauzatzea 2017ra arte luza-tuko dela dago aurreikusia. Aiaran,berriz, Euskararen Aholku Batzor-dea eratu du Udalak. 2014-2017 al-dirako Euskara Plana garatzeaz ar-duratuko da batzordea eta bertandaude ordezkatuak, besteak bes-

te, talde politkoetako, elkarteetakoeta ikastolako ordezkariak.

Aiaraldea

ERREDAKZIOA IDatorren maiatzean bukatze-

ra doan legegintzaldia historikoaizango da euskararen erabileraridagokionez: Aiaraldeko udalerrie-tan gobernatzen aritu diren alka-te guztiak euskaraz komunikatze-ko gai izan baitira, historian lehen-biziko aldiz.

Handia izan da 2006-2011 lege-gintzalditik hona eman den aurre-rapausoa. Izan ere, lau urte haie-tan eskualdean gobernatzenegon ziren bederatzi alkateeta-tik hiru baino ez ziren gai euska-raz komunikatzeko.

Euskara, alkatea izatekobeharrezkoaEskualdeko alkateen artean,

nork bere euskara-maila du. Denaden, aho batez diote denek eus-kara beharrezkoa dela alkateizateko.

Amurrioko alkatea den JosuneIrabienek, adibidez, urteak emanditu euskara irakasle zein euska-ra teknikari moduan, eta ziurtatudu legegintzaldi honetan alkateguztiek euskaraz jakiteak zenbaitgauza ahalbidetu dituela, bilerabatzuk euskara hutsez egitea, adi-bidez. Josu Artetxe Aiarako alka-tearen ustez, aurrerapauso han-dia eman da legegintzaldi hone-tan.

Arrankudiagan euskara hutsezegiten dituzte udal osoko bilku-rak. Aiaraldean halakorik egitenden lehenbiziko aldia da. Herri-ko alkate den Itziar Duoandikoe-txearen hitzetan, Euskal Herrianegonda, beharrezkoa da euska-raz jakitea.

Natxo Urkixo Laudioko alkateakbat egiten du baieztapen horre-kin: edozein kargu publiko bete-tzeko gaztelania eta euskara ja-kitea beharrezkoa da, hiztunenbeharrei erantzun ahal izateko.Orozkoko alkate Josu Sanpedro-ren adierazpenak ere ildo beretik

doaz: Imajinatzen duzu Espainia-ko presidente bat espainieraz hitzegiten ez dakiena?.

Eskualdeko alkateguztiak euskarazkomunikatzeko gai,historianlehenbizikoz

Euskarak Aiaraldean, beste 364 egun

Euskararen aldeko makina bat ekintza egin dira urtean zehar. Argazkia: aiaraldea.com

Abenduaren 3an ospatzen da Euskararen Nazioarteko eguna. Euskal Herri osoan zehar makina bat ekintzaantolatuko dituzte euskalgintzan dabiltzan elkarte eta eragileek, eta Aiaraldea ez da salbuespena izango. Bidea,baina, ez da abenduaren 3an bukatzen, euskarak beste 364 egun baititu eskualdean.

Aiaraldea KomunikazioLeihoaren jarduna ere ez daegun batera mugatzen. Urte-ko beste 364 egunetan ere to-kiko informazioa euskara hu-tsez helarazten du komuni-kazio leihoak web-gunearen ,irratiaren eta egunkariaren bi-dez. Egunotan, baina, badagozer ospatua, euskara hutsez-ko komunikabide berri bat sor-tu baita Araban.

ALEAren 0. alea, kaleanArabako errealitatea araba-

ko euskaradunei euskara hu-

tsez astero helaraztea. Xedehorrekin jaio da ALEA asteka-

ria. Iragan larunbatean (aza-roak 28) aukeztu zen proiek-tu komunikatibo berria, Gaz-teizen. 0. alea kalean dago da-goeneko, doan. Aldizkariaren65.000 ale inprimatu dituzte,Araba osoan zehar banatze-ko. Aiaraldean 9000 banatu-ko dira datozen egunetan.

Aiaraldearen zati handi batarabarra izanik, Aiaraldea Ko-munikazio Leihoak ere berealea jarriko du egitasmoan.Hala, astero Aiarako Koadrila-ko herrietako gaurkotasuna-ren berri izateko aukera eman-

go du aldizkariak, eskualdearilotutako edukiekin.

ERREDAKZIOA I

Aiaraldea Komunikazio Leihoakere bere ALEA jarri du

_herriz herri

EGITARAUAABENDUAK 03

LAUDIO09:00-15:00.Herriko plazan. B.Atxagaren OBABA liburuarenirakurketa publikoa. Herrikoikastetxeen eskutik

12:00. Udaletxean.Adierazpen instituzionala.Alkate-udalburuak irakurriko du.

18:30.Aldai plazan. KRISEILUENARGIPEAN EKITALDIA: IgorArzuaga, Los Arlotes...

20:00.Zubiko Etxean. Laudiokomerkatari, ostalari etaenpresarien euskararen gala

irekia. EUSKARAREN ALDEKOBRINDISa.AMURRIOJuan Urrutia Plazan:

09:30-14:30 Norberakdakarrenarenirakurraldia+musika.

17:00-18:30 Mintzodromoa17:00-18:30Haurrentzakotailerrak Aspaltzaren eskutik18:00-18:30 Txokolate jana18:30-19:00Euskarak 365 egun:Kandelen argipean ekimenaherriko plazan

OKONDOGoizez, tailerrak eta jolasakikasleentzat

17:15, Perkutak, PerkusioTresnen kontzertu didaktikofamiliarra (Iaki Plaza eta KepaCalvo)

ARTZINIEGAGoizez Arteko Gure Ama eskolanekimenak.

17:30 herriko frontoian: FamilianEuskaraz Jolasean

URDUA17:30Txantxarriak ikuskizuna

19:00 Euskararen Argia ekitaldia

Aste guztian zehar hamaika ekitaldiantolatu diraeskualdekoherri guztietan.Hauen gainekoinformazio zehatza

web-guean


5/16


_herriz herri

Nirekin euskaraz identikazio kanpainaren irudi bat. Argazkia: aiaraldea.com

ERREDAKZIOA I

Euskararen erabilerahanditu dela diotemerkatariek

Ohikoa da honakoa gertatzea:saltoki edo taberna batean sartueta dendari/zerbitzaria euskarazdakien ez jakitea eta, ondorioz, gaz-telerara jotzea, badaezpada. Joe-ra horri aurre egiteko asmoz hain-bat kanpaina jarri dituzte martxanAiaraldeko zenbait udalerrik aur-ten. Kanpaina horien fruituak Lau-dio, Amurrio eta Orozkoko 113 sal-toki eta tabernetan topatu daitez-ke: komertzio horietan sartzera-koan dendariaren argazki bat ikusiahal izango dute herritarrek, be-rarekin euskaraz egin dezaketena-ren seinale.

Orozkon iaz jarri zuten martxankanpaina, Ugaorekin batera, Egindaigun euskaraz lemarekin. He-rriko sei saltoki eta tabernek har-tu zuten parte ekimenean eta, eus-karaz komunikatzeko gai diren lan-gileen argazkiak jartzeaz gain, es-kaintzen zituzten produktuen izeneta prezioak ere euskaratu zituz-ten. Laudion eta Amurrion, be-rriz, Nirekin euskaraz da erabi-li dute lema. Laudion 85 saltokik

hartu dute parte egitasmoan ha-siera batetik, 130 langilek guztira.Amurrioko kanpainan, berriz, 22saltokik hartu dute parte hasierabatetik, 34 langilek.

Konpromiso berriak, bideanHiru kanpainek harrera positi-boa izan dute merkatari eta hos-

talarien artean. Laudion, esatera-ko, saltokietako langileen %73kadierazi du jende gehiago zuzen-tzen zaiela euskaraz argazkiak ja-rri zituztenetik.

Ekimen erakargarria da, Indris-ka tabernan lan egiten duen JakinArtarazen hitzetan, argazkia iku-sita, bezero batzuk animatu egitendira eta euskaraz hitz egiten dizu-te. Ideia oso ona izan da, adiera-zi du Zuentzat dendako Jose Aba-solok, nik uste dut jendea ohartudela eta asko euskaraz hitz egitensaiatzen direla. Merkatari eta os-talarien %97 prest dago konpro-miso gehiago hartzeko, jendarteanhorren garrantzitsua den sekto-re horren euskalduntzeari begira.

Gutxi gutxika eta euskaldun askorenahaleginari esker euskara ere bere bideaegiten ari da, zuk ere egunero egiten duzunahaleginari eskerrak.

A

BIDEKOJATETXEA

Elige tu caminoHautatu zure bidea Choose your pathChoisissez votre chemin

JOAN ZAITEZ 14 eta 15 ORRIALDEETARA


6/16


Aiaraldea

En las ltimas dcadas ha habi-do un espectacular aumento enel nmero de personas que soncapaces de comunicarse en eus-kara en Aiaraldea. Si en 1991 eranpoco mas de 6000 los aiaraldea-rras que hablanban euskera, hoyen da son ms del doble, segnlos datos recogidos por el Insti-tuto Vasco de Estadstica.

Sin embargo, no puede decir-se lo mismo sobre el incremen-to del uso del idioma, ya que di-cha subida es mucho menor: en20 aos (desde 1991 hasta 2011)ha habido un aumento del 73.5%del uso del euskera en el mbito

domstico. De esta forma, haybastante diferencia entre la can-tidad de gente que es capaz decomunicarse en euskera (57%)y la gente que lo usa en el da ada (11.2%).

La brecha no ha parado deaumentarAunque resulte paradjico, esa

brecha entre el conocimiento y eluso del idioma no ha parado deaumentar en Aiaraldea.

En 1991 el 57.4% de los que sa-ban euskera lo utilizaban en elmbito domstico. El 2011, sinembargo, esa cifra se vio redu-

cida a un 19.5%. En la evolucinque se puede observar en el gr-co de arriba se aprecia tambinun cambio en las proporcionesde gente euskaldn y casi eus-kaldn: en 1991 haba ms gen-te que se consideraba casi eus-kaldun que gente que se consi-deraba euskaldun.

A partir de 1996, sin embar-go, la situacin se invierte, lo queparece insinuar que parte de lagente que era casi euskaldunha dado un paso en el dominiodel idioma, o que la euskalduni-zacin en los centros de ense-anza a dado sus frutos.

El 57% de la ciudadana de Aiaraldea es capaz decomunicarse en euskara, pero solo el 11.2% lo hace

Aiaraldean euskararen erabilera eta ezagutzaren bilakaera eta 2011ko egoera adierazten duten grakoak. Iturria: EUSTAT

Solo el 19.5% de los habitantes de Aiaraldea que es capaz de comunicarse en euskera lo hace. Eso es lo que muestran los datos recogidopor el Instituto Vasco de Estadstica. En los ultimos 20 aos ha habido un incremento espectacular en el fomento del conocimiento delidioma. Ese incremento, sin embargo, es mucho menor en lo que al uso respecta.

Hizkuntza hautatzerakoan,gaztelaniara jotzen duteBigarren Hezkuntzako ikasleek

Salto handia da ikasleek DBH-tik Batxilergora edo Lanbide He-ziketara ematen dutena. Ez soilikikasketei dagokienez, hizkuntza-ri dagokionez ere badago aldea:DBHtik Batxilergora igarotzeanlaukoiztu egiten da A ereduan(gaztelania hutsez) ikasten du-ten ikasleen kopurua. Lanbide He-ziketan, aldiz, DBHn halako zaz-pi da gaztelaniaz ikasten dutenenkopurua.

Gauzak hala, DBHn %60akbaino gehiagok ikasten du eus-karaz; Lanbide Heziketan, ordea,%25ek. EHUn ere gehiengoakgaztelaniaz egiten ditu ikaske-

tak: iaz matrikulatutakoen ar-tean, %48ak baino ez zuen eus-karaz egin.

Eskaintza badago, eskaria ezEskualdeko ikasketa zentroe-

tan badago Batxilergoa eta Lan-bide Heziketako zenbait moduloeuskaraz egiteko aukera. Zarao-be Institutoan D eredua aplika-tzen saiatzen dira, baina zentro-ko zuzendaritzatik adierazi dutehori ez dela beti posible, euska-razko ikasketak eskaini arren,ikasleek gaztelaniazko hautuaegiten dutenean, talderik sor-tzen ez delako.

ERREDAKZIOA I

DBH igarota, gaztelerara igarotzen dira ikasle asko. Argazkia: aiaraldea.com

REDACCIN I Txabi Alvarado Baares

_jendartea


7/16


_jendarteaAiaraldea

Noiz hasi zinen euskara ikas-ten?Txikitatik izan dut harrema-na euskararekin, eskola garaitik.Euskara ez da nire ama hizkun-tza izan, baina betidanik nigandikoso gertu sentitu dut. Baina urtebatzuk ikasi gabe egoteagatik etaez erabiltzeagatik, hizkuntza gal-tzen hasi nintzen. Orain dela urtebatzuk horretaz ohartu nintze-nean, euskaltegian izena emannuen euskara berreskuratzeko.

Zerk bultzatu zintuen euska-ra ikastera?

Euskara betidanik maite izandut gure herriaren hizkuntza de-lako. Orain eta etorkizunean nirebizitza euskaraz egin ahal izateada nire helburuetako bat. Horidela eta euskara ikastera anima-tu nintzen.

Nola denituko zenuke euska-rarekin izan duzun esperientziaorain arte?

Orain arteko esperientzia osoona izan da. Euskaltegiko giroaezin hobea da, pilo bat ikastendugu eta pertsona asko ezagu-tu ditut.

Hizkuntza galtzen hasinintzenean jo nueneuskaltegira LORENA ALLENDEk (Laudio, 1987) euskaraz ikasi zuen,baina hizkuntza ez erabiltzearen ondorioz galtzen hasizen. Hori konpontzeko hainbat ahalegin egin ditu.

ERREDAKZIOA I

.

ERREDAKZIOA I Angela Rico

Qu es lo que te empuj aaprender euskera?

Cuando me asent y me cas,llego el cro. Y ah ya no hubo msremedio. Pens: aqu le tengo quedar otro giro a esto. Y cuando elcro estaba a punto de empezar laescuela me motiv y me apuntde nuevo al Euskaltegi; pero alquedarme en paro me volv aut-nomo, y tuve que dejar de estu-diar porque no me daba tiempo.

Los padres y madres que pa-pel crees que deberan cumpliren ese aspecto?

Los padres y madres debera-mos cumplir una misin quizsms importante de la que esta-mos cumpliendo en estos mo-mentos. Es verdad que muchasveces al ir por la calle hablamosen castellano, pero luego te jasen que muchos padres y madreshablan a sus hijos/as en euskara.

El problema es que luego aljuntarnos no mantenemos el eus-kera como idioma.

Y tu primera relacin con eleuskera, cul fue?

Mi padre es de Laudio, y el pa-dre de mi madre vino aqu de Ger-nika en durante la guerra. Tuvotres hijos/as: la mayor, mi ma-dre, era la nica que saba euske-ra. Y lo que yo senta hacia el eus-kera de pequeo era que la rela-cin entre mi aitite y mi ama eraen euskera, pero solamente en-tre ellos.

Luego ya cuando muri Fran-co me fui percatando de que aquhaba otras realidades, y que eleuskera era nuestro idioma, y queno lo saba. Empec a apuntarmea cursos de euskera, pero llegun momento en el que debido altrabajo lo tuve que dejar. Tambines verdad que en este pueblo esun poco complicado comunicarseen euskera, pero eso quizs seanexcusas.

Los padres y madres deberamoscumplir una misin ms importanteJOS MIGUEL ACHA ANDIKOETXEA (Laudio, 1965) ha vuelto a estudiar euskpara poder hablarlo con su hijo.

ERREDAKZIOA I Txabi Alvarado

.

.

.

: .

B


VETE A LAS PAGINAS 8 y 9

JOAN ZAITEZ 08 eta 09 ORRIETARAUrrats bat aurrera egiera ausartuko zara?

Preeres seguir sentado?


8/16


_erreportajea

Zuen harremana euskarare-kin nola hasi zen?

Brown: Orain dela urte asko,16 urterekin, jun nintzan izeko-ren etxera gaztelania ikastera.Gaztelania ikasten ari nintzen In-galaterran, eta praktikatu nahinuen. Orduan hasi nintzen joa-ten Brionesera, nire izekorenetxera. Bere etxean hartu nin-duen eta beti egiten zuen berbaeuskaraz. Eta niri berba horiekasko gustatu zitzaizkidan, etahasi nintzen galdetzen eta nolaesaten zen hau eta bestea...

Gero izekok bidaldu zidan In-galaterrara liburu bat: Euska-ra Bakarka. Eta jarraitu nuen li-buru horrekin ikasten Ingalate-rreran, eta lehenegoko, biga-rren eta hirugarren liburuxkakegin nituen.

Tijani: Ni zortzi urterekin eto-rri nintzen hona. Eskolan sar-tu nintzen, baina lehen urtean eznuen euskaraz ikasten, gaztela-niaz bakarrik. Baina azkarra nin-tzela ikusi zuten, eta euskaraz-ko gramatikarekin ona nintzela.Kontua da gero etxera iristean

ez dudala euskara praktikatze-ko aukerarik. Etxean arabierazegiten dugu, baina badakite gaz-

telaniaz, eta horrek laguntzendit. Baina euskaraz ezer ez, kla-sean bakarrik (eta gutxi). Klase-ko kideekin ez, eta kalean ere ez.

Picatoste: Hona etorri nintzeneta hasieratik gustatu zitzaidaneuskara. Bilboko San Frantzis-ko auzoan etorri berrientzakoeuskara klaseak eskaintzen zi-tuzten, eta horietara joaten hasinintzen, irakasle moduan lagunbat neukala. Gero AEKn apun-tatu nintzen, eta lau urte ingurueman nituen han. Haurdun ge-ratu nintzen gero, eta umeare-kin nahikotxo aurreratu dut, az-kenean egun osoa pasatzen du-dalako berarekin euskaraz hitzegiten.

Euskara ikastea zaila deladiote. Hori zer da, egia ala topi-koa?

Brown: Topikoa da. Ingelesbatentzako gaztelaniazko mas-kulino eta femeninoa terribleada, eta ahozkotasunean gazte-laniazko subjuntiboa beste es-panto bat da. Hemen bizi izannaiz 21 urtez eta ez dut ondo

kontrolatzen, oraindik sartzendut hanka.Tijani:Topiko bat da, bai. Baina

alde batetik egia da. Izan ere, he-men ez da euskaraz hitz egitenkalean, eta desabantaila handiada hori. Zuk hemen gaztelaniazgramatikarik gabe ikasi dezake-zu, kalean entzute hutsarekin.

Picatoste: Nik gauza berapentsatzen dut. Neri ez zait zai-la iruditzen, baina gauza da gerogaztelania praktikatzeko bainoaukera gutxiago daudela.

Tijani:Polita da ikasteko, gai-nera.

Euskara ikasten jarraitzenduzue, edo dakizuenarekinaski?

Ahmed: Euskaltegian sartunahi dut, ikasteko bekaren batbilatuko dut. Hemen egin nahidut nire bizitza, Euskal Herrian.Eta horretarako euskara beha-rrezkoa dela ikusten dut.

Picatoste: Nik ez dut ustegehiago ikasiko dudanik. Orainegin nahi dudana hitz egitea da.

Brown: Ez nabil ikasten. Etazoritxarrez, orain dela urte ba-tzuk baino txarrago egiten duteuskaraz. Urteak igaro ahala bi-

zitza gaztelaniaz egitera pasanaiz. Laudion euskaraz bizitzeaez da erraza.

Paco Etxebarria auzitegiko medikuak

ERREDAKZIOA I Txabi Alvarado Baares

Bide ezberdinetatik batu ziren euskarara AHMED TIJANI, JESSI PICATOSTE eta SEBASTIAN BROWN aBrown-ek bere izekorekin ikasi zuen euskara, Ingalaterratik gaztelera ikastera etorri zenean, duela 20 urte bagehiago. Tijanik, berriz, eskolan ikasi zuen, zortzi urterekin Saharatik etorri zenean. Picatosteri dagokionez, urte igaro dira Madril utzi eta Euskal Herrira gerturatu zenetik, eta zenbait urte eman ditu euskaltegian ikaste

Ahmed TijaniSaharatik etorritako euskaraduna

Euskara ez dakalean hitz egiten,eta desabantailahandia da hori

Jessi PicatosteMadrildik etorritako euskaraduna

Tienes quemostrar interspor la cultura deaqu, aunque lamitad de la gentede aqu no sepaeuskera

Ez dut ustegehiago ikasikodudanik, orain

nahi dudana hitzegitea da

Euskaraikastea zailadela topikohutsa da,

etorri berrieniritziz

.


9/16


I dont speakeuskera uentlyas I used to, overthe years Ivetended to live mylife in Spanish

Niri batzuetanesan izan didate:Joe, con los aosque llevas aqupodras hablarmejor castellano

Sebastian BrownIngalaterrako euskaraduna

Abundantes recursos enla comarca para aprendereuskera

Gurasolagun es una de las iniciativas para el fomento del euskara.

Con el inicio del curso comenzaron tam-bin ingentes iniciativas para fomentar elaprendizaje y uso del euskera. La mayorade ellas son iniciativas que se han ido re-pitiendo a lo largo de los aos, abiertassiempre a todo aquel que quiera formarparte de ellas.

Por un lado, estn las destinadas a unaprendizaje mas formal del idioma, comopueden ser los cursos que ofrecen los eus-kategis municipales o los euskaltegis deAEK. Ofrecen cursos para todos los ni-veles de conocimiento, y preparan a losalumnos para la obtecin de ttulos comoEGA.

Existen bastantes academias de ese tipoen Aiaraldea. Hay un euskaltegi municipalen Laudio y sendos centros gestionadospor AEK en Laudio, Amurrio y Ordua. Aun-que sean academias de pago, existen ayu-das econmicas para la gente que lo de-see. El ayuntamiento de Laudio, por ejem-plo, nancia la matrcula en un 50% a todoaquel que solicite la ayuda, y en un 100%a la gente desempleada.

Iniciativas gratuitasAparte de los cursos de pago antesmencionados destinados al aprendizaje

formal, existen otras iniciativas destina-das al fomento del euskera en las que sepuede participar gratuitamente.

Una de esas iniciativas es Berbalagun(Amigos/as para charlar). Est destinadaal uso del euskera en la calle. Se creangrupos de personas con similares gustosy anidades y se ofrecen actividades (char-las, talleres, conciertos...) para que pue-dan hablar y relacionarse en un entornoamigable, y en euskera. Hay grupos Ber-balagun en Laudio, Amurrio, Ordua y Ar-tziniega.

Otra iniciativa similar es Gurasolagun,pensada para fomentar el uso del euske-ra entre madres, padres e hijos/as. Por l-timo, Bularretik mintzora fomenta la lec-tura en euskera entre los/as nios/as y pa-dres y madres.

Estas dos ltimas iniciativas (Gurasola-gun y Bularretik mintzora) se pueden en-contrar tanto en Laudio como en Amurrio.

Junto con esas iniciativas, se puede en-contrar una amplia oferta cultural pens-da para el fomento del euskera. El pro-grama de salidas al monte para jvenes

Oxigenoa euskarari, el programa Igan-deak familian, el servicio de ludoteca de laasociacin Aspaltza... y un largo etctera.

UNAI Martinez Gastaka PROFESOR DE LENGUA CASTELLANA

_Sin vergenzas

C

omo profesor de lengua castellanaen una zona euskaldun, tengo uncurioso problema. Algunos alum-

nos no se atreven a hablar en castellano y tengo que pedirles que no mehablen en euskera en clase de lengua. Nose atreven, porque temen soltar alguna perla, y es verdad que lo hacen. Peroes normal porque, quin se entera conun idioma que incumple sus propias nor- mas, en el que no se dice lo lgico y necesario, como el mano, la ancla, ponidoo proponi? Les da vergenza cometererrores, pero antes o despus tendrnque hablar, y al nal aprendern.

El caso es que, se nota la inuencia de sulengua materna, y es normal. No pronun- cian las ces como Perurena, pero es verdad que a alguno en un despiste se le haescapado un difsil que otro. Es una go- zada que an haya gente con ese tipo deproblemas. Porque a la mayora nos pasams bien lo contrario. Yo, al menos, nopuedo evitar cierto complejo de euskaldunberri, aunque lleve aprendiendo el euskera desde los dos aos. Por mucho queme esfuerce, mi lengua materna ser otra,y mi euskera tiene tantas erdarakadas oms, que euskarakadas el castellano demis alumnos. Y como no puedo evitarlo,siempre me sentir euskaldunberri.

Aunque quiz no sea tan malo serlo. Aln y al cabo, euskaldunzar se nace, peroes el euskaldunberri el que se hace y esoes lo que tiene mrito. Pienso que el ttulode euskaldunzar est sobrevalorado. Seramejor considerar a todo el mundo euskaldun y fuera. Pero eso tambin puede ge- nerar dudas porque, si entendemos euskaldun como aquel que tiene el euskera,a partir de qu urrats se puede decir queya se posee? El EGA no puede ser requisi- to en este caso, ni debera de haber eus- kaldunes de A1, B2 o C1. Desde que se empieza a pelear por aprender euskera, ya sees euskaldun. Tendramos que quitarnoslos complejos por cometer errores, asumir que nuestro euskera no es el del Goie- rri, ni falta que nos hace; deberamos serms sinvergenzas, asumir nuestras ca- rencias, mandar a la mierda a todos losgarbizales y gritar: Nik euskalduna naiz etaarro nago!

Onartuago sentitzeko, kan-potik datorren pertsona ba-tek behar gehiago dauka eus-karaz ikasteko hemengo batekbaino?

Picatoste: Igual bai. Batzue-tan demostratu behar duzu he-mengo kulturan interesa duzu-la, hemengo jendearen erdiakeuskaraz ez dakien arren.

Tijani: Nortzuk dira hemen-goak? Euskaldunak, euska-raz dakitenak, ez? Ni euskaldu-na naiz. Hemengoa da hemengokultura hartzen duena.

Brown: Niri batzuetan esandidate: Joe, con los aos quellevas aqu ya podrias hablarmejor castellano. Eta nik eran-tzuten diet: Si tu supieses eus-kera, no tendria por que hablar-te en castellano, porque hablomejor euskera que castellano.Eta isildu egiten dira horrela.

Zer esango zeniokete euska-ra ikasten hasi nahi duen nor-baiti?

Tijani: Euskarak kultura mi-lenario baten ateak irekitzen di-tuela, eta jende berria ezagu-tzeko aukera ematen duela.Jessik lehen esan duen bezala,gaztelaniaz hitz egitean testuin-gurua galtzen duzu.

Brown: Gaur egun jende gu-txi ikusten dut berba egiteanpasioa daukana. Euskara berezzoragarria da, bakarra mun-duan, interesgarria...

Picatoste: Ikuspuntu prakti-koago batetik, nik esango nu-

keena da ez dela hizkuntza zai-la. Zoragarria da bai, eta milaate irekitzen dizkizu.

REDACCIN I

BElige tu camino

Hautatu zure bidea Choose your pathChoisissez votre chemin

JOAN ZAITEZ KONTRAZALERA

Necesitas motivacin paraseguir avanzando en el camino?Gure ikuskera eta mezuabaliagarri izango zaizkizu agian


10/16


_sociedadPISUA SALGAI LAUDIONPrezioa: Kontsultatzeke

84 m, 3 logela, 2 bainugela, kanpoaldera,igogailua, terraza, altzariz hornitua,trastelekua, garajea, 2010.urtekoeraikuntza.Erref.: 167.538

BASERRIA SALGAI AIARANPrezioa: 190.000 360 m, beheko solairuaz eta lehensolairuaz osatuta, beharrezko eraberritzea,14.000 m-ko lursaila.Erref.: 167.519

PISUA SALGAI ARETANPrezioa: 120.000 57 m, 2 logela, bainugela, terraza logelanagusian, kanpoaldera, altzariz hornitua,negoziagarria.Erref.: 167.541

PISUA SALGAI LUIAONDONPrezioa: 120.000

66 m, 3 logela, bainugela, balkoia,eraberritua, kanpoaldera, negoziagarria.Erref.: 167.253

www.etxaurre.comTlfnoa: 94 672 85 50

ABENDUAK 18KONTZERTUA:CARMINABURANA20:00Sarrera: 5,00

ABENDUAK 20GOSPEL KONTZERTUA: The sey sisters20:00Sarrera: 6,00

ABENDUAK 27DANTZA GALABENEFIKOA18:00 eta 20:00etanSarrera: 7,00

Elexondo 26,Amurrio (Araba)Tlfnoa: 945 89 14 50

www.amurrio.org

AMURRIOANTZOKIA

ERREDAKZIOA I

Txabi Alvarado Baares

En la Comunidad Autnoma delPas Vasco conviven dos lenguascoociales: el castellano y el eus-kera. Aunque sean igualmente o-ciales y en teora vivamos en una so-ciedad bilinge, a la hora de la ver-dad es evidente que hay claras di-ferencias entre la situacin de los

dos idiomas. El euskera, a pesarde estar considerado como idiomapropio, recibe en muchos casos untrato similar al que recibira un idio-ma extranjero, como el ingls o elfrancs.

El castellano, por el contrario,se erige como el idioma hegem-nico. Es el idioma que todo el mun-do sabe, el que es necesario para vi-vir, trabajar y relacionarse. El eus-kera, en cambio, queda relegado aun segundo plano: en el mejor delos casos, se transforma en un plusde cara a conseguir un empleo. Enel peor de los casos, es una simpleancdota folclrica.

El 2.3% de los presupuestosmunicipalesUn claro ejemplo de ello se puede

ver reejado en los presuspuestosmunicipales. Este ao, se ha inverti-do una media del 2.3% de los pre-supuestos de los ayuntamientos deAiaraldea en el rea del euskera. Lacifra total (de todo Aiaraldea) su-

pera el milln de euros. Puede pa-recer una cifra excesiva, ms anconsiderando que la crisis econmi-ca an no ha sido superada. Pero sise tiene en cuenta que solo el pre-supuesto de cultura y estas delAyuntamiento de Laudio anscien-de ya a 2.6 millones, (siendo el to-tal de casi 24 millones) la percep-cin cambia.

Las partidas reservadas al eus-kara suelen incluir el dinero de lasbecas para estudiar euskara, las

ayudas econmicas que se dan adiferentes asociaciones que luchana favor de la normalizacin del idio-ma, el sueldo del tcnico de euske-ra (en algunos casos) y los presus-puestos para la realizacin de dife-rentes actos culturales en euskera.

Las partidas del rea de cultu-ra y estas, en cambio, incluyenpartidas para actividades cultura-les muy similares a las del rea deeuskera, solo que muchas de ellasson en castellano. Eso s, no se con-

sideran Actividades para fomen-tar el castellano, sino actividadesculturales sin ninguna otra conno-tacin. Otro ejemplo mas de la do-minacin lingstica disfrazada deigualdad. De esta forma, parece quefomentar, solo se fomenta el euska-ra, porque el castellano es algo ascomo neutro. Eso en lo que al mbi-to pblico respecta. En el mbito deempresas o iniciativas privadas, sal-vo honrosas excepciones, el caste-llano es el idioma por excelencia.

Problemas del bilingismo: Cuandola dominacin se disfraza de igualdadA pesar de vivir en una sociedad tericamente bilinge, es evidente que el castellano goza de mayor difusiny presencia que el euskera. Hacer tramites institucionales, ir al mdico, consultar la prensa, ir al trabajo... En lasociedad en la que vivimos todo es mucho mas fcil si se hace en castellano.

El euskara es el idioma que tiene que hacerse un hueco constantemente, no al revs. Argazkia: aiaraldea.com

Ayuntamientos

A la hora de ir a hacer cual-quier trmite a cualquierAyuntamiento de Aiaraldea,hay un 40% de probabilidades(estadsticas) de que la perso-na que te atiende no pueda co-municarse en euskera.

Los plenos del ayuntamien-to son otro claro ejemplo delpredominio del castellanofrente al euskera: tan solo enArrankudiaga se hacen inte-gramente en euskera. Eso esposible porque todos los con-cejales del pueblo son capa-ces de comunicarse en dichoidioma, cosa que no sucede en

el resto de ayuntamientos deAiaraldea,

Juzgados

No todos los jueces y traba-jadores de los juzgados saben

euskera, por lo que muchasveces hace falta un traductor.

Ertzaintza

El 68% de los ertzainas noacredita tener conocimiento

del euskera, y solo el 2% de laplantilla posee el nivel de EGA

Osakidetza

Al que solicite ser atendi-do en euskera se le asignarun profesional vascoparlan-te. Pero Osakidetza especi-ca que se har siempre quesea factible.

Medios deComunicacin

De los 30 canales que sepueden ver mediante la Tele-visin Digital Terrestre (TDT)solo dos son en euskera: ETB1 y ETB2.

En cuanto a prensa diaria sereere, de los once peridicosde informacin general que sedistribuyen en Aiaraldea, solouno es ntegramente en euske-ra: Berria (a eso hay que aa-dirle la diferencia que hay en-tre el numero de ejemplaresque se publica de cada perio-dico).

En cuanto a Aiaraldea sereere, hasta la apertura delportal aiaraldea.com no haba

ni un solo medio de comunica-cin local en euskera.

Transporte

Los transportes estan ges-tionados por empresas pbli-co-privadas, lo que muchasveces deja a merced de losdueos o gestores la decisinde fomentar el euskara o no.


11/16

1124.ALEA /// 2014ko Abenduak 03/// Aiaraldea

_sociedad

Aitor Aspuru Saez

Hay das en los que uno se le-vanta pico y se le ocurre que esun buen da para hacer frente a undesafo y darle a la vida un ciertoencanto heroico. Ayer fue uno deesos das. Cosa rara, mis ojos seabrieron antes de que el desper-tador sonase. En pocos segundosme di cuenta que le haba ganadola partida al cacharro y que no solono tena sueo sino que adems es-

taba pletrico de energas. As queme dije: hoy s, hoy a por todas.Pero claro, despus de tomar

esa determinacin es preciso conc-retar un reto digno de tal nombre.Subir a un monte de los que cor-tan el aliento? Muy visto. Ademsseguro que algn jubilado con pa-sin fotogrca -Inocencio Goikuriamismamente- me adelanta y medeja planchado.

Adentrarme en una cueva porla que haya que descender ms de100 metros de cuerda quiz? Bah,el que conozca los rudimentos delas tcnicas de espeleologa yasabe que no es para tanto.

Entonces qu? Tomarme unbaileys con coca cola? No, algoms difcil todava. Voy a comuni-carme todo el da en euskera. Esos que es un reto de titanes.

As que para darle a la maanaun toque acorde al desafo, mien-tras me desperazaba, mov el dialdel radiodespertador hasta Euska-di Gaztea. Uhmmm... el locutor seexpresa en un perfecto euskaol,pero bueno. Es para calentar, nohay que quemar las naves.

Y hablando de quemar, des-pus de hacerme unas tostadasme apoltrono en el sof y mien-tras las migas crujientes caen so-bre el pijama enciendo la televi-sin. Vamos a ver. Algo en eus-kera. ETB1. No me lo puedo creer.Shaun Arditxoa, pero si son dibu-jos animados mudos! En n. Pasoa la ETB3. Buffff. Otra vez un pro-grama de bromas grabado en Es-tados Unidos. Esta programacinest en bucle.

Antes de que se me agre el cafcon leche lo bebo de un trago y trascambiarme me voy a la calle. Enla panadera del barrio me lanzo auna tentativa para comprar una ba-guette en euskera, pero hoy no esmi da. Un gallinero de vecinas co-mentan algo del pequeo Nicolsy mis intentos quedan sepultadospor la indiferencia y la rutina, asque me voy al curro con mi pan cas-tellano. Como dej el coche en eltaller, hoy me toca viajar en tren

as que me acerco a la ventanillade Renfe esgrimiendo un Egun onque se ve rpidamente neutraliza-

do por un Buenos das que abor-ta cualquier intento de usar el eus-kera.

Mi nimo se ha puesto ya a tonocon el hecho que me toca entrar enmi aburrido puesto de trabajo, don-de no puedo hablar con nadie hastael descanso. A la hora del caf medoy cuenta de que mis compaerossaben decir Ruud van Nistelrooyo Zlatan Ibraimovich en perfecto

futbolero pero cuando digo ebaki

me miran con cara rara.Con cierto mosqueo existencial

por la magnitud de mi inminentefracaso pongo rumbo a casa alnalizar mi jornada laboral. Hoypaso de acercarme al bar, dondeya s que no me voy a comunicaren euskera porque aunque muchoshan ido a la Ikastola todo el mundotiene el idioma anquilosado.

De manera que me voy al hogar.A los primeros intentos de estable-cer contacto con mi novia en euske-ra surge el mosqueo y me dice quesi siempre hablamos en castellanoa qu viene ahora cambiar. Que sivoy de listo. Un tembleque de enfa-do csmico se apodera de m, perocomo entiendo que mi compae-ra no tiene la culpa de la frustra-cin acumulada, en cuanto cena-mos me abalanzo sobre el mandoa distancia y vuelvo a la carga de unmodo ms sibilino. En la ETB1 hay...ftbol? Venga hombre! Paso. Aver en la ETB3... Breaking Bad enversin original. No me lo puedocreer. Voy a pasar ms tiempo vi-viendo en ingls que en euskera?

Me paro un momento a pensar.En todo el da apenas he estado ex-puesto a un ratito de euskaol. Yel da va a terminar. As que a ladesesperada me introduzco en mihabitacin, busco entre mis CDs ypongo Kortatu: Todo este sbado

me lo voy a pasar.... Mierda, perosi en este disco todava no canta-ban en euskera!

Me paro apensar. En todoel dia apenas heestado expuestoun ratito aleuskaol. Y el dava a terminar

Guk euskaraz... y am que me cuentas!

C


VETE A LAS PAGINAS 12 y 13

VETE A LAS PAGINAS 08 y 09Animado para unirte al camino del euskera?

Quieres seguir donde estas y como estas?


12/16


13/16

1324.ALEA /// 2014ko Abenduak 03/// Aiaraldea

REDACCIN I Gartzen Garaio Atxurra

USO DEL EUSKERA

MATEMTICA PURA,las cuentas no nos dan Es frecuente oir que el uso del euskera aumenta en funcin de que los/as vasco-parlantes lo utilicen, tal y como reza la conocida frase de JA Artze: Euskara ez dagalduko ez dakitenek ikasten ez dutelako, dakitenek hitz egiten ez dutelako baizik(El euskera no desaparecer porque los/as que no lo saben no lo aprendan, sinoporque los que lo saben no lo utilizan). Pero el incremento del uso del euskara nodepende exclusivamente de la motivacin y compromiso de sus hablantes, si no deque toda la ciudadana conozca por igual ambos idiomas. Es matemtica pura.

En 1986 el miembro de Euskal-tzaindia Jose Luis Alvarez Enpa-rantza Txillardegi public un en-sayo titulado Elebidun gizarteenazterketa matematikoa (Estudiomatemtico de las sociedades bi-linges) en el que se rechazaba deplano la teora de que l@s vasco-parlantes no son eles al uso deleuskara.

Txillardegi analiz detallada-mente la casustica de la probabi-lidad del uso de un idioma en unasociedad bilingue en la que no todoel mundo conoce los dos idiomas.

Basndonos en este estudio, ha-gamos una aproximacin en Aia-raldea: los datos de conocimientodel euskara nos indican que cercadel 30% de la poblacin dice do-minar completamente la lengua.Otro 27% se autodene como ca-si-vascoparlante (ia-euskalduna), yel 43% declara no conocer en ab-soluto el idioma. Por tanto, en elmejor de los casos, casi 6 de cada10 personas podra mantener unaconversacin en euskera (aunquetres de ellos, tendran serias di-cultades para ello). Pongmonosen el supuesto mas optimista.

Situemos a esos 10 sujetos enta-blando conversaciones en pareja.En total podramos formar 45 pa-

rejas (el sujeto nmero 1 con el 2,con el tres, con el cuatro...). De esas45 parejas 30 tendran que comu-nicarse obligatoriamente en cas-tellano, y slo 15 tendran la posi-bilidad de hacerlo en euskera. Portanto un 66% en castellano y un33% en la lengua que elijan los ha-blantes (Ver cuadro a la derecha).

Pero vayamos ms all: supon-gamos que esos casi-vascoparlan-tes no se atreven a entablar unaconversacin prolongada en unidioma que no controlan comple-tamente. Los resultados son tre-mendos: de 45 parejas solamen-te 6 parejas (el 13,33% del totalpodra comunicarse en euskeracon su pareja).

Pero demos un paso ms, eimaginemos -taly como hemosreseado enlos artculos deeste peridico-que el vascopar-lante muchas ve-ces no sabe si lapersona que tie-ne delante cono-ce el euskera, yque por comodi-dad, por dejarsellevar en un en-torno en que la in-mensa mayora delas entidades, me-dios de comunica-cin o referenciaspblicas no se ex-presan en euskera,elige el castellanoen sus conversa-ciones rutinarias: elresultado sera 0%de uso del euskera.

Conversacionesen grupo

Si los datos deprobabilidad deuso en conver-saciones en pare-

ja en una sociedaden la que no todoslos habitantes co-

Basta que de10 personas 4 nosepan euskerapara que laprobabilidad desu uso se reduzcaproporcionalmentea la inversa hastael 66%, muy pordebajo del nivel deconocimiento

T x i l

l a r d e g i r e n i r u

d i a r e

k i n e g i n

d a

k o a r t e e

k i n t z a

. A r g a z

k i a : w i k i p e d i a

. e u s / / O i e r P e a g a r i k a n o A r e n z a

nocen ambas lenguas es muy pe-quea, extrapolemos esta realidada conversaciones de grupo: bastaque una sola persona de un gru-po de 10 no sepa euskera para quetodo el grupo hable en castellano.Y por desgracia ocurre frecuente-mente; en el trabajo, en la escuela,en la reunin de portal, en la cuadri-lla... Constantemente l@s vasco-parlantes nos sentimos obligad@sa cambiar de idioma.

Es evidente que la nica solucinpara que nos den las cuentas, y po-damos reivindicar que vivimos enuna sociedad bilingue por igual, esque toda la ciudadana de la co-marca conozca ambas lenguaspor igual. T, tambin.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 101-2 EUSKARA1-3 2-3 EUSKARA1-4 2-4 3-4 EUSKARA1-5 2-5 3-5 4-5 A ELECCIN1-6 2-6 3-6 4-6 5-6 A ELECCIN1-7 2-7 3-7 4-7 5-7 6-7 CASTELLANO1-8 2-8 3-8 4-8 5-8 6-8 7-8 CASTELLANO1-9 2-9 3-9 4-9 5-9 6-9 7-9 8-9 CASTELLANO1-10 2-10 3-10 4-10 5-10 6-10 7-10 8-10 9-10 CASTELLANO

VASCOPARLANTE/ CASI-VASCOPARLANTE /NO-VASCOPARLANTE //RESULTADO

C

Elige tu caminoHautatu zure bidea

Choose your pathChoisissez votre chemin

VE A LA CONTRAPORTADA

Tarde o temprano habrs deencontrar el camino, porque elfuturo ya est aqu. Y el futuroaqu y ahora se llama etorkizuna.

_sociedad


14/16


_kulturaARGIZOLA SARIA

Euskaraz pentsatu eta ahoz ahotransmititu diren kondairak bildu ditut ANUNTXI ARANA MURILLO (Luiaondo, 1947) antropologoak jasoko du Argizola sariaDurangoko Azokan, abenduaren 6an. Euskalgintzan jardun du Aranak, Baionako AEKn,eta Euskal Mitologiari buruzko zenbait ikerketa egin ditu.

Zure ibilbidean zehar mitolo-gia ikertu duzu bereziki, Aiaral-dean jaio eta hazteak eraginaizan zuen horretan?

Ez, gure inguruan ez zen mi-

tologia asko aipatzen. Liburubaten bidez izan zen: AzkuerenEuskalerriaren jakintza iritsi zi-tzaidan esku artera, eta bereha-la interesatu nintzen. Oso istorioederrak dira mitoetan kontatzendirenak. Gero, Baionan diplomabat lortzeko izena eman nueneta horretarako memoria txikibat egin behar izan nuen. Entzu-na nuen Bidarrain (Baxe Nafa-rroa) bazela arpeko zaindua zenleku bat. Interesgarria izan ahalzelakoan magnetofoia hartu etabertara jo nuen.

Lan hori bukatuta beste bategiteari ekin nion, Irati aldean.Eta gero pentsatu nuen niresorterritik hurbil egongo zenzerbaiten inguruan egin behar-ko nukeela. Hala bukatu nuenOrozkon. Euskaraz pentsatu etaahoz aho transmititu diren kon-dairak bildu nituen bertan.

Orozko haraneko kondai-ra mitikoak: bilduma eta azter-keta doktorego-tesia da azkenkanpo- ikerketa horren emai-tza. Orozko bezalako herri txikibatek ematen al du mitologiariburuzko tesi bat egiteko?

Hasteko esan beharra dagoOrozko Luiaondoko herri-auzoadela. Santa Marinatik baldin ba-zoaz bertara iritsiko zara. Hor-taz gain, euskaraz egiten denLuiandorekiko herririk hurbilenada. Luiaondon seguru asko XIX.menderako desagertua zegoeneuskara, baina pentsatzen nuenbertan egiten zen euskara Oroz-kokoaren oso antzerakoa izan-go zela. Horregatik joan nintzenbertara.

Hortaz gain, arbaso oroz-koar bat izan dut, eta esaten zenOrozkon beste herrietan baino

gehiago iraun zute-la kondairek.

Ahoz-aho jasotako kondai-ra horien transmisioa azken be-launaldietan moztu dela usteduzu?

Ez dut hori zehazki ikertu. Bai-na pentsatzen dut etxeko-tras-misio hori eten egin dela. In-presio bat baino ez da, seguruasko etxe batzuetan orain-dik kontatuko dituzte ar-basoengatik jasotakoistorioak. Baina ia ziurnago ez dela sistemati-koki egiten. Orain idatziz-koak dira, eta beste bizibat daukate. Baina hi-tzezko kate bizia etendelakoan nago. Penada, baina hala dela ustedut.

Gertutik jarraitu duzuIparraldeko euskalgintza-ren garapena. Paralelismorikdago Aiaraldean eman den ga-rapenarekin?

Iparraldean, hasteko, eus-kara ez da oziala. Ez duinolako eskubiderik. Betiegon behar zara mese-deak eskatzen, iritzi-pu-blikoaren prezioaren ara-bera. Euskara nahiko

egoera txarrean dago, nahiz etajendea jada ez den ausartzeneuskararen kontrako jarrerarikhartzen. Lehen bai, ordea. Bai-na hiltzen den agure bakoitzare-

kin euskaldun bat hiltzen da, etagero euskalduntzen direnak ezdira aski galtze hori konpentsa-tzeko. Egongo da baita herri ho-netan euskara dagoela ez da-kienik ere, horretara irits gintez-ke. Inguru hau oso ederra da etajende asko etortzen da Frantziaguztitik bigarren etxebizitzetaraedo erretiroa pasatzera. Badi-rudi euskaldunen artean zerbaitpiztu dela, baina ez aski galtzea-ri buelta emateko.

Eta Aiaraldean?Aiaraldean Ikastolak egon

dira, eta Aiaraldea Komunika-zio Leihoa bezalako ekimenekere adierazten dute zerbait egindela. Baina oraindik ere asko fal-ta da Gipuzkoaren mailara iris-teko. Eta Gipuzkoakoa minimoada. Maila horretara iritsi beha-rra dago euskararen bizirau-pena ziurtatzeko eta Gipuzkoabera ere gorago joan dadin. Bai-na ez naiz soziolinguista, iritzibat baino ez da.

Esaten zenOrozkon besteherrietan baino

gehiago iraunzutela kondairek

Oraindik ereasko falta daeuskararenalorreanGipuzkoarenmailara iristeko.Eta Gipuzkoakoaminimoa da

Euskara Aiaraldean:Iragana sustrai,etorkizuna adarKristo osteko VIII. mendera arte sustraitzen da Aiaral-deko euskararen arbola. Adarrak, berriz, etorkizune-ra begira hazten dira, eta kultur ekoizpen ugari dituztefruitu moduan.

Badirudieuskarazkozinemagintzaberriz berpiztenari dela

Dokumentatuadago XI. mendeanAiaraldekohizkuntza arruntaeuskara zela

Aiara Herrikomendebaldeaneuskaradesagertzen hasizen

Cumbia, rumba,bertsoak...denetarik egindaiteke euskaraz

Madrilen dago Kepa Sojo zine-magile laudioarra. Bere azkenlma promozionatzen ari da,Goya sarietarako aurresailka-tu baitute. Saria jasotzera itxa-ron ez, eta proiektu berri bat dueskuartean: euskarazko lmalabur bat grabatzea. Apirileanhasiko da grabatzen. Euskal zi-nemagintza berriz berpizten aridela uste du Sojok, eta aurten-go urtea bereziki ona izan delagaineratu du. Loreak lma jarridu horren adibidetzat.

Bitxia da Amurrioko Mandoi-lek taldeak egiten duena: kun-bia eta rumba bezalako Hegoa-merikako doinuak bertsoekinnahastea... eta euskaraz. Bar-nean duzun zerbait ateratzekomodu bat da euskaraz kanta-tzea taldeko abeslaria den UnaiMendibilentzat. Euskarazko le-trak idazten dituen euskaldun-berria da Mendibil, eta horrela-

ko musikak euskaraz etorkizunoparoa izango duelakoan dago.

Juanjo Hidalgo arkeologolaudioarraren esanetan, VIIi.mendean aurkitzen da Aiaral-dea eta euskara lotzen dituenerreferentziarik zaharrena:Aes herrixkaren eliza-fun-dazioko data da, latinez ida-tzia, eta bertan aurki dezake-gu Lixarso bat, gaurko Lexar-tzu izeneko herria. Hortik au-rrera topatutako dokumenta-zioan argi eta garbi azaltzenda garai hartan Aiaraldeko hiz-kuntza euskara zela.

Euskara Aiara Herrian XIX.mendearen hasieran zeukanpresentzia aztertzen duten binaartikulu argitaratu ditu AketzaMerino historialari amurrioa-rrak aiaraldea.com web-gu-nean. XVIII-XIX. mendeen arte-ko hainbat dokumentu aipatuditu Merinok, euskara hizkun-tza nagusia zela frogatzen du-tenak. Baina azkenean gaztele-

ra nagusitu zela adierazten du-ten datuak ere eskaini ditu.


15/16


16/16


_azken hitza

Honaino iritsi da zure bidea.Gure eskuari helduta eta han-hemenka aurkitu dituzun

hizkuntza guztiak bidelagun, honaino iritsi zara. Eta honai-no iritsi dira, halaber, zure mingainari helduta begien au-rrean dituzun hizkuntza hauek guztiak. Areago, gaur etahemen honaino heldu diren munduko hizkuntzen histo-rian orrialde hau idazten ere lagundu diguzu.

Baina ez gaitezen handinahiak izan. Gu gabe ere mun-duko hizkuntzek emanak dituzte aurretik hamaika urrats,gu gauden eta gu garen leku honaino iristeko. Diotenez,zaharraren zaharrez, hamaika ez, hamabi ere emanakditu euskarak, gu guztion hizkuntzak.

Bide luze horretan, euskarak ezagutu ditu, mendirikmendi eta ibairik ibai, sortaldetik sartaldera hedatu direnmintzairak. Ezagutu ditu ilargiraino ere iritsi diren hizkunt-zak, zuhaitz artean biluzik paseatzen zirenak, harkaitzezkokobazuloetan eskuak sutondoan berotzen zituztenak,

urez inguratuta alai bizi zirenak, urez inguratuta tristebizi zirenak. Eta ezagutu ditu, halaber, bide bazterretanahaztuta, hiltzen utzitako hizkuntzak.

Akaso, haien ondoan eseriko zen, burumakur eta uler-bera, betiko itzaltzen ziren unean, galduko genuen guztiazjakitun. Izan ere, hizkuntza bat galtzen den bakoitzean,mundua leku txiki eta estuago bat dela ematen du, etagu denok aski dohakabeagoak, galduko genuelako besteinola adierazi ezin den kolore bat, sentimendu bat, oihubat, hasperen bat, kexu bat

Baina guk, zori handiz eta ahalegin apur batez, guremunduaren zati txiki honetan jarraitzen jakin dugu, bes-te inor baino handiago edo txikiago izateko asmorik gabe.Eta besoak zabalik eta aurpegian irribarrean pintatutaemango diegu ongi etorria munduko hizkuntza guztiei. Gu-rera heldutakoan esango digute hola, hello, bonjour etaguk kaixo esan eta kaixo esaten irakatsiko diegu.

Horregatik, bizirik iraun nahi badugu, behar ditu eus-karak gu denon mingainak. Eta batez ere behar ditu gureoinak, ibiltzeko, gure ezpainak, musukatzeko, gure es-kuak, ukitzeko, gure bihotzak, pilpiratzeko, eta gure be-giak, munduari begiratzeko.

Eta gero eta mundu estuagoan zehar bidaiatzera goa-zenean, poltsikoan eramango dugu gure hizkuntza, muga-zainek hola, hello, bonjour esaten digutenean, guk kaixoerantzuteko, eta beste kolore, beste sentimendu, bes-te oihu, beste hasperen, beste kexu batzuk ikastera goa-zela esateko.

Horregatik behar ditugu zuk, nik, guk, denok euskara-ren mingain, oin, ezpain, esku, bihotz eta begiak. Gure hi-zkuntzari esker, edozein hizkuntza izan daitekeelako geure.

Hemen hasten da, beraz, zure bidea. Mundutik euska-rara. Eta euskaratik mundura.

Aiaraldea Komunikazio Leihoa

Todos los idiomas son nuestros,si nuestro idioma es nuestro

All languages are ours, if ourown language is ours

Toutes les langues sont lesntres si notre langue est la ntre Your have reached your destination.

The different languages found in thisnewspaper have led you here. All ofthem have shown you the reality of alanguage which has got over a thou-sand obstacles to enable us, the inha-bitants of this neck of the woods, tokeep on looking at the world with ourown gaze.

Here you will nd a language whichhas a lot to tell you and which wants,now more than ever, to help you to smi-le, love, cry, scream... In a way that onlyBasque can do. In a way so different andyet so similar to any other language.

Your journey starts here.From the world to Basque.From Basque to the world.

Los diferentes idiomas que has ido en-contrando en este peridico te han tradohasta aqu. De la mano de todos ellos hasconocido la realidad de una lengua que hasabido sortear mil y un obstculos, paraseguir permitindonos a los habitantesde este rinconcito del planeta poder con-tinuar mirando al mundo con nuestros pro-pios ojos.

En adelante, aqu encontrars un idiomaque tiene mucho que decirte y que desea,hoy ms que nunca, ayudarte a sonrer, aamar, a llorar, a gritar de una manera quesolo el euskera puede hacerlo. De una ma-nera tan parecida y a la vez tan diferente ala de cualquier otro idioma.

Aqu empieza tu camino. Desde el mundoal euskera. Y desde el euskera al mundo.

Ici se termine votre chemin. Diffrenteslangues ont t trouver dans ce documentvous ont amen ici. De la main de tout ceque vous avez connu la ralit dune lan-gue qui a russi surmonter les mille et unobstacles, plus se permettre les habitantsde ce petit coin de la plante de continuer regarder le monde avec nos propres yeux.

Dsormais, vous trouverez une languequi a beaucoup dire et veulent, plus quejamais, vous aider sourire, aimer, pleu-rer, crier ... dune manire qui ne le peutBasque. Dune manire tellement sembla-bles et pourtant si diffrente de toute au-tre langue.

Ici commence votre voyage. Depuis lemonde au basque. Et du basque dans lemonde.

Hizkuntza guztiak gureak dira, gure hizkuntza geurea bada

.

.

.

... . .

. .

I r u

d i

b e

k t o r i a

l a k :

F r e e p i k

. c o m

Egunkaria 24. Alea (Euskararen Eguneko ale berezia)

Documents

Transcript of Egunkaria 24. Alea (Euskararen Eguneko ale berezia)