INFORME DE SOSTENIBILIDADLOCAL DE LA CAPV 2008

EAEKO TOKIKO IRAUNKORTASUN TXOSTENA 2008

INFO

RME D

E SOS

TENIB

ILIDA

D LO

CAL D

E LA CA

PV

2008

2008

•EA

EKO

TO

KIK

O IR

AU

NKO

RTA

SUN

TXO

STE

NA

PORTADA EUSK I ESP.indd 123/10/08 20:22:02

Idazkaritza TeknikoaSecretaría Técnica

PORTADA EUSK I ESP.indd 223/10/08 20:22:02

Txostenean sartu diren udalerri eta eskualde hauek Ekintza Planak ebaluatu dituzte, eta iraunkortasun-adierazleak kalkulatu:

Abanto Zierbena, Aia, Albiztur, Alkiza, Alonsotegi, Amorebieta-Etxano, Amoroto, Amurrio, Andoain, Areatza, Aretxabaleta, Arrankudiaga, Arrasate/Mondragón,

Arrigorriaga, Astigarraga, Aulesti, Azkoitia, Azpeitia, Balmaseda, Barrika, Basauri, Bedia, Berango, Bermeo, Bidegoian, Deba, Debabarrena eskualdea, Donostia-San

Sebastián, Durango, Errenteria, Etxebarri, Galdames, Gatika, Gizaburuaga, Goierri eskualdea, Gordexola, Gorliz, Güeñes, Hernani, Idiazabal, Igorre, Ispaster, Itsason-

do, Karrantza Harana, Larraul, Laudio, Laukiz, Legazpi, Leioa, Lemoa, Lemoiz, Loiu, Maruri-Jatabe, Mendexa, Mungia, Munitibar, Muskiz, Ondarroa, Orduña, Ortuella,

Portugalete, Sopelana, Tolosa, Uribe Kosta eskualdea, Urretxu, Zalla, Zarautz, Zeberio, Zestoa, Zierbena, Zumarraga.

EAEko I. Tokiko Iraunkortasun Txostenean jada sartuta zeuden udalerriak eta eskualdeak.

EAEKO TOKIKO IRAUNKORTASUN TXOSTENA 2008

Bi urte dira Euskal Autonomia Erkidegoan 2007-2010 aldirako II. Esparru Pro-

grama ezarri genuela. Denbora honetan, ekintza ugari gauzatu ditugu ingu-

rumena hobetzeko konpromisoen alde: klima-aldaketa arintzeko eta egoki-

tzeko, bioaniztasuna babesteko, hiriguneen ingurumen-kalitatea hobetzeko

eta kontsumo zein ekoizpen iraunkorrak bultzatzeko.

Eusko Jaurlaritzaren Ingurumen eta Lurralde Antolamendu Sailean ezinbes-

tekoa iruditzen zaigu iraunkortasunerako bidean udalerriek parte hartzea.

Izan ere, udalerriek dute herritarrekin harreman zuzena eta neurri zehatz

asko bultzatzeaz arduratzen dira.

Marko horretan, Udalsarea 21ek, Iraunkortasunerako Udalerrien Euskal Sa-

AURKEZPENA

EAEKO TOKIKO IRAUNKORTASUNTXOSTENA 2008

reak, Euskadiko 197 udalerriren lana antolatzen du Tokiko Agenda 21en (TA21)

prozesuak dinamizatuta eta ekintza planak indartuta.

Zalantzarik gabe, Ingurumen eta Lurralde Antolamendu Sailaren lehenta-

sunetako bat udalerriei euskarri egokia ematea da ekintza planak diseinatu,

gauzatu eta ikuskatu ditzaten.

Euskal Autonomia Erkidegoaren Tokiko Iraunkortasunari buruzko bigarren

Txosten honekin, hausnarketarako eta ekintzarako beste tresna bat eman

nahi diegu udalerriei. Alde batetik, txostenak ingurumenaren gaineko infor-

mazioaren gardentasuna eta informazioa erabiltzeko aukera bermatu nahi

du, ekintza-planen ebaluazioan eta tokiko iraunkortasunaren adierazleak

kalkulatzean lortutako emaitzak aurkeztuta. Bestetik, emaitzak aztertzeak

erronka berriak ezartzen laguntzen digu, elkarrekin iraunkortasunerantz la-

nean jarraitzeko. Ildo horretatik, bigarren txosten hau argitaratzea posible

egin duten 71 udalerrien eta eskualdeen partaidetza eskertu nahi dut.

Euskal Autonomia Erkidegoaren Tokiko Iraunkortasunaren 2007ko Txoste-

nean, Tokiko Agenda 21en ezarpenen ebaluazio globalaren inguruko hamar

ondoriotara iritsi ginen, 2008. urterako hainbat erronka planteatzen zituz-

tenak. Erronka horietako askori egin diegu aurre, eta beste batzuk lortzeko

lanean jarraitu behar dugu.

Bestalde, EAEn Tokiko Agenda 21en Ebaluaziorako eta Segimendurako biga-

rren programari esker, segimendu-programak sendotu egin dira, parte har-

tzen duten udalerriak eta eskualdeak bikoiztu egin baitira. 2007an, planen

ezarpenaren batez besteko balorazioa positibotzat jo zen arren, udalez gain-

diko erakundeen laguntza-programak indartu egin dira, udalerriek planak

gauzatzeko laguntza ekonomikoa gehitzeko eta Udalsarea 21ek antolatutako

gaikako lantaldeen bidez baliabide teknikoak emateko asmoz.

Gainera, beharrezkoa da oraindik ere nabarmentzea planek alor asko hartzen

dituztela barne, eta Tokiko Agenda 21en ekintza planak direla udal planak in-

tegratzeko markoa. Beharrezko da udal gobernuak indartzeko behar beste

konpromiso hartzea, gobernantza hobetzea eta udalen gaitasuna indartzea.

Barne iraunkortasun batzordeak sortzea eta sendotzea da gakoa horretan

aurrera egiteko.

EAEn ebaluazio-prozesuak gauzatzen doazen heinean, kalitatea etengabe

hobetzeko egiten dugu lan. 2008an kalitatea errekonozitzeko tresna berriak

artikulatu ditugu, zerbitzu berritzaileak abian jarrita, adibidez: Auzolan 21 eta

Berringurumena.

Zehazki, planak berrikusteko metodologia komuna diseinatzeko eta zuzen-

tzeko Auzolan 21 proiektua, etapa berri baten hasiera da. Tokiko Agenda 21ak

sortu ondoren, ekintza-planak eguneratu behar ditugu urte hauetan guztie-

tan udalerriek ikasitakoarekin.

Eta alor guztiak jorratzeko, berriz esan nahi dut garrantzitsua dela herrita-

rrek TA21 prozesuetan parte hartzea. Ildo horretatik, TA21en garapenari eta

funtzionamenduari buruzko informazioa jakinarazten jarraitzen dugu, baita

partaidetza-prozesuak bultzatzen ere, denok batera iraunkortasunerantz au-

rrera egiten jarraitzeko espazioak sortuta. Gainera, gero eta udalerri gehiagok

sortzen eta banatzen dituzte udal iraunkortasunaren inguruko txostenak.

Azkenik, eskerrak eman nahi dizkiet berriz planak ebaluatzeko eta adierazleak

kalkulatzeko prozesuetan sartu diren udalerriei, horiei esker, bigarren txosten

hau egin baitugu. Eta gainerako udalerriak animatu nahi ditut udalerrietako,

lurralde historikoetako eta EAE osoaren ingurumen-informazioa areagotzeko

eta hobetzeko prozesuan parte hartzera.

Esther Larrañaga

Ingurumen eta Lurralde Antolamendu sailburua

c ihobe 2008

ARGITARATZAILEA: Ingurumen Jarduketarako Sozietate, Publikoa, IHOBE, S.A.

EDUKIAK: Dokumentu hau IHOBErentzat egin da Minuartia Enea aholkularitza

taldearen lankidetzarekin

ARGAZKIAK: Mikel Arrazola © Archivoa “Argazki” Eusko Jaurlaritza -

Gobierno Vasco

DISEINUA: Artentraç

TZULPENA: Elhuyar

EGE GORDAILUA: BI-XXX-XXX

Paper birziklatuan eta klororik gabe zurituan inprimatua

ESKUBIDE GUZTIAK ERRESERBATUTA

Debekatuta dago publikazio hau erreproduzitzea, informazioa berreskuratze-

ko sistemetan gordetzea eta publikazio honen zati bat transmititzea, erabili-

tako bitartekoa edozein dela ere (elektronikoa, mekanikoa, fotokopia, graba-

zioa, etab.), jabetza intelektualaren eskubideen titularraren eta editorearen

idatzizko baimenik gabe.

1. KOKAPEN OROKORRA ETA TESTUINGURUA

TOKIKO AGENDA 21AK EZARTZEA EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOAN

UDALSAREA 21: SAREKO LANA, KALITATEAREKIKO KONPROMISOAREKIN

2. TOKIKO AGENDA 21EN EBALUAZIOA ETA JARRAIPENA

KALITATEAREN EBALUAZIO GLOBALA TOKIKO AGENDA 21AK EZARTZERAKOAN

EKINTZA PLANAK EZARTZEKO UDALSAREA 21EK JARRITAKO EREDU KOMUNA

TOKIKO AGENDA 21AK EBALUATZEA ETA HAIEI JARRAIPENA EGITEA

EKINTZA PLANEN EBALUAZIO-PROZESUEN ETA ADIERAZLEEN KALKULUAREN IRISMENA EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOAN

3. TA21 EKINTZA-PLANEN EZARPEN-MAILA

EBALUATUTAKO EKINTZA PLANEN EZAUGARRIAK

• Ekintza Planetako ekintzen gaiak

TOKIKO AGENDA 21AK EZARTZEA, JOERAK ETA IKUSPUNTUAK

• Udalsarea 21en batez besteko ezarpen-maila

• Planen ezarpen-mailaren bilakaera

• Udalsarea 21eko Ekintza Planetako ekintzen egikaritze-egoera

4. HERRITARREN PARTE-HARTZEA ETA TA21EKO PROZESUEN ZEHARKAKOTASUNA

TOKIKO AGENDA 21EKO PROZESUEN BARNE-KOORDINAZIOA ETA ZEHARKAKOTASUNA

• Barne-koordinaziorako mekanismoak

HERRITARREN PARTE-HARTZEA

5. EKINTZAK ETA EMAITZAK GAI-EREMUEN ARABERA, ETA AALBORGEKO KONPROMISOEI EGITEN ZAIEN EKARPENA

AALBORGEKO KONPROMISOEI LAGUNTZEA, GAI-EREMUEN ARABERA LAN EGINEZ ETA IRAUNKORTASUN-ADIERAZLEEN BIDEZ EBALUATUZ

AALBORGEKO KONPROMISOEN EKARPENAK

EZARPEN-MAILAREN IKUSPEGI OROKORRA, GAI-ESPARRUKA

LURRALDE-ALDERDIAK

BALIABIDE NATURALAK, HONDAKINAK ETA INGURUMEN-KALITATEA

GIZARTEA ETA EKONOMIA

6. ONDORIOAK ETA 2009RAKO ERRONKAK

6

9

14

20

24

44

6

KOKAPEN OROKORRA ETA TESTUINGURUA

Hemen aurkezten den 2008ko Tokiko Iraunkortasun Txostenak azterketa

orokor berri bat dakar, EAEko Tokiko Agenda 21etako (TA21) Ekintza Planen

ezarpen-mailari eta Tokiko Iraunkortasun Adierazleen bilakaerari buruzkoa.

Bigarren txosten honen bidez, sendotu egiten da urtero-urtero iraunkor-

tasun-helburuen betetze-maila ebaluatzeko konpromisoa eta Aalborg-eko

Konpromisoei eginiko ekarpena; horrez gain, klima-aldaketaren kontrako

borrokako udal-ekintza aztertzen da. Era berean, aurreko txostenean 2008.

urterako zehaztu ziren erronkak zer neurritan bete diren ere balora daiteke

bigarren txosten honetan. Balorazio horren helburua da TA21eko prozesuen

lorpenak eta hobetu beharreko esparruak antzematea, hala iraunkortasune-

rako bidea errazago egiteko.

Tokiko AgendA 21Ak ezArTzeA euskAl AuTonomiA erkidegoAnTokiko Agenda 21ak (TA21) euskal udalerriek Garapen Iraunkorraren Euskal

Ingurumen Estrategiaren (GIEIE, 2002-2020) barruan, ingurumen-hobe-

kuntzan eragiteko dituzten tresnak dira.

Euskal Autonomia Erkidegoan, Udaltalde 21 metodologiaren bidez diseinatu

eta martxan jarri ziren Tokiko Agenda 21ak. Metodologia hori udalerrietako

lantalde baten bidez Tokiko Ekintza Plana (TEP) diseinatzean datza.

2008an, 218 udalerrik dituzte TA21eko Ekintza Planak, hau da, EAEko udale-

rrien % 86,9k. Biztanle-kopurua aintzat hartuta, EAEko biztanleen % 98,8

bizi da TA21a ezarrita duten udalerrietan.

2002an sortu zen Udalsarea 21, Iraunkortasunerako Euskal Udalerrien Sarea,

EAEn TA21ak ezartzea bultzatzeko, behin udalerrien beraien TEPa diseinatu

eta onartu ondoren. Sarea sortu zenean Eusko Jaurlaritzak, Foru Aldundiek,

7

EUDELek eta 16 udalerrik osatu zuten, hasiera batean. Ordutik, udalerri-ko-

purua handituz joan da, eta 197 dira gaur egun.

Une honetan, EAEko udalerrien % 78,5ek Udalsarea 21en parte hartzen du;

biztanle-kopurua aintzat hartuz, Euskal Autonomia Erkidego osoaren % 92,3

da hori. Sarean sartuta ez dauden udalerrietan, berriz, TA21ak garatzea zail-

du dute zenbait faktorek adibidez, lidergo politiko falta edo langile tekniko-

rik eza, besteak beste.

Lurralde Historikoen artean, Arabak du Udalsarea 21en parte hartzen duten

udalerri gutxien (Arabako udalerrien % 29,4k hartzen dute parte). Hori ger-

tatzen da, beste faktore batzuen artean, lurraldearen ezaugarriak eta uda-

lerrien egitura direla eta, horiek zaildu baitute gehien TA21ak garatzea. Hala

ere, biztanle-kopurua aintzat hartuz, Arabako biztanleen % 89,8 sareko par-

taide diren udalerrietan bizi dira.

KOK

APE

N O

ROKO

RRA

ETA

TES

TUIN

GU

RUA

2. Grafi koa. Udalsarea 21eko partaide diren udalerrien banaketa, herri-tamainaren arabera.

1. Irudia.Tokiko Agenda 21 duten eta Udalsarea 21eko partaide diren udalerrien banaketa

TA21a duten Udale-rriak, US21eko kideakTA21a duten UdalerriakTA21arik gabeko Udalerriak

Bestalde, Udalsarea 21en udalerrien artean aniztasun handia dago, herrien

tamaina aintzat hartuz. Izan ere, EAEko biztanle-kopuru handiena duten

udalerriak ditu, hiri-eremukoak, eta baita 1.000 biztanle baino gutxiagoko

landa-eremuko udalerri asko ere. Azken horiek dira talderik handiena (% 37).

Egoera horrek balio erantsia ematen dio Sareari, Euskal Autonomia Erki-

degoko tokian tokiko errealitateen aniztasuna islatzen baitu. Era berean,

partaideen arteko aniztasun horri erantzuna emateko, eskaintzen diren

zerbitzuak egokitzeko eta bereizteko beharra dakar horrek.

1. Grafi koa.Udalsarea 21eko partaide-kopuruaren bilakera Lurralde Historikoka sailkatuta.

Araba Bizkaia Gipuzkoa

udalerri-kopurua orotara (2008): 197

kide

dire

n ud

aler

ri-ko

puru

a

2002 2003 2005 2006 2007 2008

3 5 8 4

18 15

5

41

2011

6859

11

103

66

15

104

78

0

20

40

60

80

100

120

Guztira: 197 udalerri

8

udAlsAreA 21: sAreko lAnA, kAliTATeArekiko konpromisoArekinBigarren Ingurumen Esparru Programan (II. IEP, 2007-2010) zehazten dira aldi

horretarako Garapen Iraunkorraren Euskal Ingurumen Estrategiaren (GIEIE,

2002-2020) helburuak eta jarduerak; TA21eko Ekintza Planen esparruko jar-

duerei jarraipena egiten die, eta bultzatu egiten ditu; horrez gain, hiriguneen

kalitate-hobekuntza sartzen du bere lau lehentasunen artean.

Udalsarea 21ek bi eginkizun betetzen ditu: alde batetik, EAEko ingurumen-

politikak garatzeko tresna da, bere partaideei plan berriei buruzko informa-

zioa eta prestakuntza emanez (adibidez, Eusko Jaurlaritzaren Lurzoru Kutsa-

tuen 2007-2012 Planari buruzkoa); bestetik, udalerriek Eusko Jaurlaritzaren

politiketan parte hartzeko eta eragiteko mekanismoa da, Klima Aldaketari

Aurre Egiteko 2008-2012 Aldirako Euskal Planaren kasuan gertatu zen bezala,

adibidez.

Sarearen azken kudeaketa-planean, urteko jarraipen-adierazleen bidez lortu-

riko emaitzek agerian utzi zuten helburu estrategikoak eta operatiboak neu-

rri handian bete zirela 2006-2007 aldian, eta partaideen adostasun-maila ere

handia zela.

Bigarren Plan Estrategikoan (2006-2009), Udalsarea 21ek “Kalitatearekiko

konpromisoa” berresten du, eta hori “prozesuak eta bertako partaide guztiei

eskatzen zaizkien jarduerak ebaluatuz eta hobetuz” gauzatuko duela dio.

Konpromiso horrekin bat etorriz, gaur egun indarrean dagoen 2008-2009

Kudeaketa Planak jarduera-multzo bat ezartzen du. Alde batetik, nabarment-

zekoa da TA21eko prozesuen kudeaketari laguntza emateko zerbitzu bat ezar-

tzen dela; hor sartzen da iraunkortasun-adierazleak kalkulatzea eta Ekintza

Planak ebaluatzea eta programatzea. Beste aldetik, EAEko Tokiko Iraunkorta-

sunaren Behatokia ezartzea aztertzen da. Plataforma horren bidez, alde ba-

tetik adierazleen kalkuluaren emaitzen urteko jarraipen globala egin daiteke,

eta, bestetik, TEPen ebaluazioa ere egin daiteke.

EAEko bigarren Tokiko Iraunkortasun Txosten honen helburua da aipaturiko

kalitatearekiko konpromisoa lortzen laguntzea, eta Udalsarea 21 osatzen du-

ten udalerri guztientzat ebaluazio-prozesuak eta adierazleen kalkulua finkat-

zearen emaitza da.

Txosten honen bidez baloratu egin nahi da, era berean, euskal udalerriek zer

neurritan parte hartzen duten iraunkortasunaren aldeko ekintzetan TA21e-

ko prozesuen bidez; hau da, zer neurritako ekarpena egiten duten Aalborg-

eko Konpromisoak betetzeko, hori baita nazioarteko erreferentzia-esparrua

Sarea osatzen duten udalerriek iraunkortasuna bultzatzeko bere gain hartu

dituzten tokiko politikentzat.

Bestalde, txostenaren helburua da TA21i laguntza ematen dioten udalez

gaindiko politiken eraginkortasuna ebaluatzeko baliabide izatea, eta horre-

kin, politika horien egokitasuna edo berriro bideratzeko beharra baloratu

ahal izatea.

KOK

APE

N O

ROKO

RRA

ETA

TES

TUIN

GU

RUA

9

TOKIKO AGENDA 21en EBALUAZIOA ETA JARRAIPENAkAliTATeAren ebAluAzio globAlA Tokiko AgendA 21Ak ezArTzerAkoAnProzesu eta Ekintza Plan iraunkorrak, estrategikoak, zeharkakoak, parte-hart-

zaileak eta operatiboak sortzeko egin ziren Tokiko Agenda 21ak, beheko iru-

dian adierazten den bezala:

Bidezkoa dirudi kalitatea ebaluatzeko eta aitortzeko sistema guztiek TA21eko

prozesuak baloratzea, pentagonoaren bost ertzetako bakoitzean.

Udalsarea 21, tresna batzuk garatzen eta ezartzen ari da pixkanaka-pixka-

naka, haien bidez kontuan hartu ditugun TA21eko prozesuen ezaugarri guz-

tiak ebaluatzeko. Aipatzekoa da udalerriaren egoeraren autodiagnostikoa

egiteko (TA21eko prozesuko alderdi ezberdinen ingurukoa) metodologia ba-

ten diseinua eta gidaritza, proiektu berritzaile baten barruan kokatua.

2. Irudia. Tokiko Agenda 21eko prozesuen kalitatearen ebaluazio globala

TOKI

KO A

GEN

DA

21e

n EB

ALU

AZI

OA

ETA

JA

RRA

IPEN

A

IRAUNKORRA

OPERATIBOA ESTRATEGIKOA

Ekiteko plana: tresna erabil-garria eta udal-kudeaketan

aplikatu beharrekoa

Era hitzartuan aurrera egiteko ikuspegia eta etorkizuneko

helburuak

Herritarren eta eragile ekonomiko eta sozialen iritzia eta

proposamenak sartzea

PARTE-HARTZAILEA ZEHARKAKOA

Udalerrira hurbiltze zabala eta globala egitea tokiko garapenarekin zerikusia

duten gai ezberdinak eta hauen ku-deaketaren arduradunak integratuz

Aurrerapen ekonomikoa, zuzentasun soziala eta ingurumenaren babesa baterazteko

plangintza eta ezarpena

ESTRATEGIKOAESTRATEGIKOAESTRATEGIKOAESTRATEGIKOATA21EKINTZA PLANA

10

Txosten honetan TA21en ebaluazioa egiten da batez ere, bai iraunkortasun-

alderdiena (adierazleen bilakaera), bai eraginkortasun-alderdiena (planak

gauzatzea). Hala ere, aurreko txostenean baino eduki gehiago agertzen dira

hemen, prozesuen izaera parte-hartzailearen eta zeharkakoaren balora-

zioarekin loturiko alderdiak sartu baitira.

ekinTzA plAnAk ezArTzeko udAlsAreA 21ek jArriTAko eredu komunA

Tokiko Ekintza Planak – TA21ek kudeaketarako tresna eraginkorrak izan be-

har dute udalerrientzat. Helburu hori lortzeko, Udalsarea 21ek Ekintza Planak

– TA21ak ezartzeko eredu bat jarri du, eta urteroko eginkizun hauek ditu:

IRAUNKORTASUN-ADIERAZLEAK kalkulatzea•EKINTZA-PLANAREN EZARPENA EBALUATZEA• Jarduerak PROGRAMATZEA•

Datu horiekin, Ekintza Planen – TA21en kudeaketarako urteko zikloa ezart-

zen da. Zikloaren hasieran, urte horretarako eginkizunak programatzen dira,

Ekintza Planaren edukietan oinarrituta. Eta zikloaren amaieran, berriz, plana

nola gauzatu den ebaluatzen da, eta adierazleak kalkulatzen dira. Lortzen di-

ren emaitzen arabera, hurrengo urtean egin beharreko jardueren programa-

zioa egiten da berriro.

2008an, jada 71 udalerri eta eskualdek sartu dute kudeaketarako urteko ziklo

hori, edo gutxienez, ziklo horren zati bat, beren funtzionamenduan. Eredu

komun horri esker, udalen barruan plana modu eraginkorrean eta zeharka

sartzeko bidea egiten da.

Eredu hori hobeto ezartzeko, Udalsarea 21ek metodologia komun bat ze-

haztu zuen, eta MUGI 21 aplikazio informatikoa garatu zuen. 2008ko lehen

hiruhilekoan aplikazioaren bertsio berri bat egin zen, MUGI 21 3.1, eta urte

honen amaieran aplikazio hori jada instalatuta dago 150 udalerritan baino

gehiagotan.

Tokiko Ekintza Planaren indarraldia amaitzen denean, azken lan bat egitea

komeni izaten da, bost urtean behin, gutxi gorabehera, EKINTZA-PLANA BE-

RRIKUSTEA.

Gaur egun, hamarren bat udalerrik egin dute edo egiten ari dira Ekintza

Planaren berrikusketa hori. Eginkizun hori errazte aldera, Udalsarea 21ek

planak berrikusteko metodologia espezifikoa eta komuna garatzen ari da,

Auzolan 21 programaren barruan. Zazpi udalerrik parte hartzen dute pro-

grama horretan.

Tokiko AgendA 21Ak ebAluATzeA eTA hAiei jArrAipenA egiTeA

Planen urteko zikloan jarraipena egiteko ezarrita dauden bi tresnek bi emait-

za-mota ematen dituzte. Alde batetik, udalerriek aurrera eraman duten ekint-

za aztertzen da, eta ekintza horrek Aalborg-eko Konpromisoei egiten dien

ekarpena, Ekintza Planen ebaluazioaren bidez; bestetik, berriz, Aalborg-eko

Konpromisoak bete diren aztertzen da, Tokiko Iraunkortasun Adierazleak

kalkulatuz.

Urteko ebaluazio-prozesuetatik ateratako emaitzak udalerri-esparruan zein

udalerriz gaindikoen erabil daitezke. Udalerri-esparruan, ezarritako hel-

buruak zenbateraino bete diren eta udalerri bakoitza besteekiko non dagoen

jakitea ahalbidetzen dute. Udalerriz gaindiko esparruan, berriz, udalerri guz-

tien iraunkortasun-joerak adierazten dituzte datuek, Ekintza Planak ezartze-

rako garaian egindako aurrerapen globalaren berri ematen dute, eta udalen

beharrak antzematea ahalbidetzen dute.

2005. urtetik, Gipuzkoako Foru Aldundiak laguntza teknikoa emateko urte-

ko Programa bat sustatzen du, Ekintza Planak ebaluatzeko. Programa hori

Udalsarea 21eko Gipuzkoako udalerrientzat dago zuzenduta. Ekimen horrekin

batera, Eusko Jaurlaritzak eta Bizkaiko Foru Aldundiak 2006an EAEn TA21ak

ebaluatu eta haiei jarraipena egiteko lehenengo programa jarri zuten abian;

programa horrek adierazleak kalkulatzeko laguntza ematen die sareko uda-

lerri guztiei, eta Ekintza Planak ebaluatzeko laguntza, berriz, Bizkaiko eta

Arabako udalerriei. Bi ekimen horiek batuta, 71 udalerrik egiten dute TA21en

jarraipena. Haien emaitza osoak honako txosten honetan sartzen dira.

TOKI

KO A

GEN

DA

21e

n EB

ALU

AZI

OA

ETA

JA

RRA

IPEN

A

11

TA21en kudeaketa- eta jarraipen-prozesuak modu integratuan egiten dira,

MUGI 21 aplikazio informatikoaren bidez. Tresna horrek Tokiko Agenda 21a

udalerri bakoitzean modu integratuan eta eraginkorrean kudeatzea ahalbi-

detzen du, eta aipaturiko eginkizun bakoitzerako laneko modulu espezifi ko

bat sartzen du: plangintza, ebaluazioa, adierazleak eta programazioa. Era be-

rean, MUGI 21ek udalerri guztien emaitzak EAEko Tokiko Iraunkortasunaren

Behatokiaren moduluan sartzea ahalbidetzen du, aplikazio beraren barruan.

3. Irudia. Informazioa integratzea EAEko Tokiko Iraunkortasunaren Behatokiaren esparruan, eta Tokiko Iraunkortasun Txostena.

TOKI

KO A

GEN

DA

21e

n EB

ALU

AZI

OA

ETA

JA

RRA

IPEN

A

EMAITZAK INTEGRATZEA

Emaitzak konparatzea eta interpretatzeaBarne-komunikazioa eta komunikazio publikoa

TA21en kudeaketara aplikatzea

Udalsarea 21eko Idazkaritza Teknikoa-EAEko Tokiko Iraunkortasunaren Behatokia

Udalerriak

Emaitza globalak interpretatzeaSareko helburuen betetze-maila ebaluatzea

Sarearen erronkak adieraztea

Aurrekoa osatzeko, udalerri bakoitzean izan diren emaitzak Idazkaritza Tek-

nikora bidaltzen dira aldiro-aldiro, eta hortik, berriz, MUGI 21eko EAEko Tokiko

Iraunkortasunaren Behatokiko moduluan sartzen dira. Iazko urtean bezala,

Behatokian sartuta dauden emaitzak izan dira bigarren txosten hau egiteko

informazio-oinarri.

UDALERRIEN EMAITZAK Planaren ebaluazioa

Iraunkortasun-adierazleak

12

ekinTzA plAnen ebAluAzio-prozesuen eTA AdierAzleen kAlkuluAren irismenA euskAl AuTonomiA erkidegoAn

Parte hartzen duten udalerri gehien-gehienak Gipuzkoako eta Bizkaiko Lurral-

de Historikoetakoak dira. Bi kasuetan, parte hartzen duen udalerri-kopurua

bikoiztu egin da azken urtean (ikus 4. grafi koa).

Lagineko udalerriak tamaina askokoak dira, eta batez ere nabarmentzekoa

da asko gehitu direla 1.000 biztanle baino gutxiago dituzten udalerri txikiak,

5etik 18ra igaro baitira 2007 eta 2008 artean. Hain modu nabarmenean ez

bada ere, gainerako herri-kategoriak ere modu esanguratsuan igo dira. On-

dorioz, udalerri-tipologien adierazgarria da udalerrien lagina.

71 Plan Ebaluatu dira guztira (68 udalerri eta 3 eskualde), eta horrek ekarri du

planetan dauden 7.940 ekintzetako bakoitzaren betetze-maila ebaluatzea.

Ebaluazioa 2007. urtean planak gauzatzeko zeregina duten 900 langile tek-

nikoek egindako jarduera zehatzen multzoa bildu ondoren egin da.

Adierazleak kalkulatzen parte hartu duen udalerri-kopurua bikoiztu egin da

azken urtean, eta iazko urtearekin konparatuz kalkulaturiko adierazle-ko-

purua ere modu esanguratsuan handitu da, 2008an 1.709 dira.

3. Grafi koa. Parte hartzen duten udalerri-kopuruaren bilakaera, herri-tamainaren arabera.

4. Grafi koa.Ebaluaturiko Planak dituzten udalerrien bilakaera, Lurralde Historikoka sailkatuta

5. Grafi koa. Ebaluaturiko ekintzen bilakaera, Lurralde Historikoetan sailkatuta

2007 2008

0

5

10

15

20

25

5

<1.000 >1.000 >5.000 >15.000

18

8

15 16

23

5

12

udalerriko biztanle-kopurua

Uda

lerr

i-kop

urua

30

2007

Uda

lerr

i-kop

urua

200720070

1020304050607080

200812212

25442

35

71

GipuzkoaBizkaiaAraba

2007

Eba

luat

utak

o ek

intz

a-ko

puru

a

20072007 20081.8911.722315

3.4424.186

312

3.928

7.940

GipuzkoaBizkaiaAraba

0

1.0002.0003.0004.0005.0006.0007.0008.0009.000

TOKI

KO A

GEN

DA

21e

n EB

ALU

AZI

OA

ETA

JA

RRA

IPEN

A

13

EKINTZA PLANEN EBALUAZIOAREN BILAKAERA ETA IRISMENA

TOKIKO AGENDA 21EKO EKINTZA-PLANEN SEGIMENDU-PROZESUEN BILAKAERA ETA IRISMENA EAE-N

TOKIKO AGENDA 21EKO SEGIMENDU-PROZESUENBILAKAERA ETA IRISMEN OROKORRA EAE-N.

Adierazleen kalkuluan parte hartu duen udal-kopurua •bikoiztu egin da, bai eta adierazle-kopurua ere. Hala ere, denborazko serie esanguratsuak dituzten adierazle-kopurua ez da nahikoa zenbait udaletan. Gertaera horrek mugatu egin du adierazle horiek gestioan eta komunikazioan modu eraginkorrean aplikatzea, bai udaletan, bai eta udalez gaindi ere.

Udalek erabilgarri dituzten baliabide metodologikoak, in-•formatikoak eta guztientzako informazio-baliabideak area-gotu eta hobetu egin dira. Elementu hori (eta adierazleen kudeaketako langile teknikoen trebakuntza etengabe han-ditzen ari dela) kontuan hartuta, aurreikus daiteke kalkuluak areagotu egingo direla, eta horien kalitateak hobera egingo duela epe motzean eta ertainean.

Langile teknikoek TA21en alorreko adierazleen kudeaketari •buruz duten ezagutza hazi egin da; eta adierazleen kudeake-taren eta kalkuluaren barruan daude urtero lortzen diren emaitzen interpretazioa, komunikazioa eta kudeaketaren aplikazioa. Horrekin guztiarekin, eta udalaren hedaduraz, gero eta gehiago barneratu nahi dira adierazleen fi losofi a eta praktika TA21en ohiko kudeaketan.

ADIERAZGARRITASUNA UDALERRI- ETA LURRALDE-TIPOLOGIAREN ARABERA

TOKIKO IRAUNKORTASUN-ADIERAZLEEN KALKULUAREN BILAKAERA ETA IRISMENA

TOKI

KO A

GEN

DA

21e

n EB

ALU

AZI

OA

ETA

JA

RRA

IPEN

A

Azkenik, azpimarratzekoa da azken urte honetan zabaldu egin dela Ekintza

Planen exekuzioaren ebaluazioa eta adierazleen kalkulua. Hori egiteko, TA21ak

koordinatzeko barne-mekanismoen eta ezarritako parte hartzeko prozesuen

lehen ebaluazio sinplifi katu bat sartu da. Hala, TA21ak ebaluatzeko ikuspegia

zabaldu nahi da, prozesuen kalitate orokorrari buruzko informazio osoagoa

eskaintzen duten aldagaiak sartuz, adibidez, zeharkakotasun-maila eta par-

te-hartzearen maila.

Tokiko Agenda 21eko segimenduan parte hartzen duen udal-•kopurua nabarmen handitu da, eta 2007 eta 2008 urteetan bikoiztu egin da. Udaletan prozesuak fi nkatzeak igoera hori indartu du, eta udalen % 90ek parte hartzen jarraitu du biga-rren urtean ere.

Prozesuen garapena alderdi berrietara zabaldu da, hala nola •Aalborgeko konpromisoen ekarpenera, zeharkakotasun-mai-lara eta barne–koordinaziora, bai eta parte hartzeko proze-suetara ere. Horrekin guztiarekin, EAEn Tokiko Agenda 21eko prozesuen kalitatea modu orokorragoan ebaluatzea lortu nahi da.

Euskal Autonomia Erkidegoko tokiko administrazioak poli-•tika iraunkorretan gauzatzen dituen ekintzei eta udalerrien garapen sozioekonomikoari buruzko informazio-maila gero eta handiagoa da, eta MUGI 21en inguruan egituratzen eta integratzen da. Informazio hori EAEko Tokiko Iraunkortasuna-ren Behatokian jasotzen da, eta baliabide potentzial bikaina da EAEko hainbat administraziok sustatzen dituzten tokiko iraunkortasun-politiken eraginkortasuna diseinatzeko eta ebaluatzeko.

Lagina orekatua eta ondo antolatua da, hainbat neurritako •udalerriek osatzen dutenez, EAE osoaren adierazgarri da, eta Tokiko Agenda 21eko Ekintza Planen kudeaketa sendotzen du udalerrien askotariko tipologietan.

TA21en segimendu-prozesuak gero eta gehiago eta sendoago •ezarri dira Gipuzkoan eta Bizkaian. Oso bestelakoa da Arabako udaletan segimenduak duen hedakuntza txikia. Arabako uda-lek Udalsarea 21en barruan duten presentzia txikia da hori ho-rrela izateko arrazoia. Haien lurralde- eta demografi a-ezau-garriek zaildu egin dute TA21ak hedatzea.

Ebaluatu den plan-kopurua bikoiztu egin da azken urtean, eta •71ra iritsi da; ebaluatutako ekintza-kopurua (7.940) eta in-plikatutako eragile-kopurua ere (901) bikoiztu egin dira.

Ebaluazioak fi nkatu egin dira udaletan, eta segimenduen •urteko partaidetza mantendu egin da. Prozesuaren jarraipe-nak urtetik urtera bizitasuna eta kalitatea irabazteko aukera ematen du, udal bakoitzean parte hartzen duten eragile tek-nikoen multzoak gero eta ezaguera handiagoa baitu gauzatu beharreko zereginei buruz.

Gainera, urteko ebaluazioa egonkortzeak integrazio handia-•goa dakar, eta udalerriek gehiago hartzen dute prozesua bere gain; hori funtsezko baldintza da arrakasta eskuratzeko. Eba-luazioa trakzio-mekanismo bat da ekintzarentzat. Horri es-ker, urtero beren kudeaketa politikoki eta sozialki ebaluatua, aztertua eta islatua ikusten dute euskal administrazioko 901 eragile-teknikok.

14

TA21 EKINTZA-PLANEN EZARPEN-MAILA

ebAluATuTAko ekinTzA plAnen ezAugArriAkEbaluatutako planek 112 ekintza dituzte batez beste, eta horiek gauzatzeko

13 eragile behar dira batez beste, udaleko zerbitzu teknikoak, batik bat.

Ekintza Planetan sartzen den ekintza-kopuruak korrelazio argia erakusten du

populazioaren tamainarekin, nahiz eta iazkoa baino dezente txikiagoa den.

Azken urte honetan sartu diren udalerri txikiek landa-garapenaren inguruko

ekintza ugari dituzten Ekintza Planak aurkeztu dituztelako eta ekintza horiek

aurrez kontuan hartzen ez zirelako gertatu da hori.

6. Grafi koa. Ekintza Planetan inplikatutako batezbesteko ekintza- etaeragile-kopurua, udalerriaren tamainaren arabera.

Biztanleak

Bate

zbes

teko

eki

ntza

-kop

<1.000 >1.000 >5.000 >15.0000

50

100

150

200

250

Bate

zbes

teko

neu

rket

a-ko

p

8 11

13

11

2381 92124

160

Planaren ekintza-kop Planarekin zerikusia duen agente-kop

15

Bestalde, 2002 eta 2006 urteen artean onartutako planak dituzten udale-

rriek osatzen dute lagina. Beraz, plan batzuek sei urte daramatzate jada mar-

txan, eta beste batzuek aldiz, hau dute lehen urtea. Bestalde, bost udalerri

bigarren Ekintza Plana ezartzen ari dira.

EKINTZA PLANETAKO EKINTZEN GAIAK

Planetako ekintzen gaien banaketari dagokionez, azpimarratu behar den le-

henengo alderdia da kontuan hartzen diren esparruen dibertsitate ikaraga-

rria. Esparru horiek gero eta modu orekatuagoan integratzen dituzte alderdi

sozioekonomikoak eta parte-hartze soziala (% 30), lurralde-alderdiak (% 26)

eta ingurumen-alderdiak (% 44).

Esku-hartze desberdina behar duten 24 gai-eremu baino gehiagotan bana-

tutako ekintzak daude, eta hor ere dibertsitatea islatzen da. Zenbait kasu-

tan, ekintza- eta zinegotzigo-kopuru handiak dituzten planen alde egin dute

udalerriek, gai ugari hartzen dituzten lanen alde. Beste zenbait kasutan al-

diz, udalerriek nahiago dituzte berezko profilak dituzten Ekintza Planak; bai

ia erabateko ingurumen-izaera dutelako, edo baita alderantzizkoagatik ere,

osagai sozial eta ekonomiko sendo bat dutelako. Oro har, ekintza-aniztasun

azpimarragarria eskaintzen dute.

Azken urtearen bilakaera aztertzen badugu (ikus 1. Taula), gaikako banaketa

oso antzekoa ikusten dugu, nahiz eta azpimarratu behar den ingurune so-

zial eta ekonomikoari lotutako ekintzen garrantzia handitu egin dela. Aitzitik,

agerian jartzen da zenbait ingurumen-alderdi, zarata, jarduera ekonomikoko

eta administrazioko ingurumen-kudeaketa eta hondakinak, besteak beste,

gutxitu egin direla.

Azken urte honetan planen ebaluazio-programetara gehitu diren udalerrien

profilek baldintzatzen dute bilakaera hori. Udalerri horien artean, pisu handia

dute tamaina txikikoek eta landa-eremukoek. Kasu horietan, Ekintza Planek,

neurri handi batean, landa-ingurunean lehentasuna duten alderdi sozialak

eta ekonomikoak barne hartzen dituzte; eta neurri txikiagoan, hondakine-

kin, kalitatearekin eta ingurumen-kudeaketarekin erlazionaturiko alderdiak.

Azken horiek ohikoagoak dira ingurumen arloan presio gehiago duten uda-

lerri handiagoetan.

Klima-aldaketaren aurkako borrokan laguntzen duten planen ekintzei da-

gokienez, eta eragin handiena duten gai-eremuei lotutakoak soilik kontuan

hartuta (energia, mugikortasuna, hondakinak eta kontsumoa), guztizkoaren

% 30 lirateke (2.300 ekintza, gutxi gorabehera). Gai horiei dagozkien ekin-

tzak gehitu beharko litzaizkieke aurreko guztiei, besteak beste, plangintza,

biodibertsitatea eta natura-ingurunea; ura, jarduera ekonomikoen inguru-

men-kudeaketa eta udal-administrazioa edo komunikazioa eta herritarren

parte-hartzea.

Duela gutxi hasi dira bereziki klima-aldaketaren alorrekotzat jotzen diren

ekintzak gehitzen, esaterako, arintze-estrategiak edo emisioen kontabilitatea.

Nahiz eta oraindik nahiko pisu txikia duten gainerakoekin alderatuta, plan be-

rrietan izaten ari diren etengabeko integrazioak adierazten du TEPak berrikus-

ten direnetik aurrera garrantzi handia izango duen eremua izango dela.

7. Grafikoa. TEP-TA21en ekintzen batez besteko banaketa gai-eremuen arabera.

2118

1716 15 1413

1211 10 9 8 7

56

4

32124

23222019

TA21

EKI

NTZ

A-P

LAN

EN E

ZARP

EN-M

AIL

A

Ongizatea eta gizarteratzea % 9,218

Lan-merkatua% 2,217

Komunikazioa eta herritarrenparte-hartzea % 2,8

16Klima-aldaketa eta inpaktu globala % 0,115Lurzoruak % 1,014Garapen ekonomikoa % 5,513

Udal-administrazioareningurumen-kudeaketa % 7,6

12

Sentsibilizazioa eta kontsumo iraunkorra % 8,2

11Ingurumen-arriskua % 1,010

Jarduera ekonomikoen ingurumen-kudeaketa % 3,8

9Akustika % 1,88Atmosfera % 1,57Energia % 4,96Hondakinak % 7,55Ura % 6,54Mugikortasuna eta garraioa % 11,23

Biodibertsitatea eta naturaingurunea % 6,5

2Lurraldea eta plagintza % 8,61

Bizikidetza % 0,624

Etxebizitza % 1,423

Berdintasuna % 1,022

Euskara % 2,721

Osasuna % 1,420

Kultura % 3,119

16

27,1%

11,2%

8,6%

11,0%

7,6%

7,5%

6,5%

6,5%

4,9%

3,8%

1,8%

1,5%

1,0%

1,0%

1. Taula.Tokiko Agenda 21en Ekintza Planetako ekintzen banaketa, gai-eremuen arabera

TEP-TA21EN EKINTZEN BANAKETA GAI-EREMUEN ARABERA

GAI-EREMUAK 2007 2008

Ingurune sozial eta ekonomikoa (1)

Mugikortasuna eta garraioa

Lurraldea eta plangintza

Sentsibilizazioa eta partaidetza

Udal-administrazioaren ingurumen-kudeaketa

Hondakinak

Biodibertsitatea eta natura ingurunea

Ura

Energia

Jarduera ekonomikoen ingurumen-kudeaketa

Akustika

Atmosfera

Lurzoruak

Ingurumen-arriskua

(1) 2008. urterako kategoria hauetako ekintzak gehituko dira: garapen ekonomikoa, komunikazioa eta herritarren parte-hartzea, lan-merkatua, gizarte-ongizatea eta gizarteratzea, kultura, osasuna, euskara, berdintasuna, etxebizitza eta bizikidetza.

23,5%

10,9%

9,1%

8,6%

8,6%

8,1%

7,8%

6,9%

5,4%

4,7%

2,4%

1,9%

0,6%

1,4%

Batzuetan, kudeaketan jada fi nkatutako ekintzak erantsiz •integratu dira alderdi sozialak eta ekonomikoak. Askotan, ezer bereizi gabe egin da integrazio hori, eta kudeaketan jada fi nkatuta dauden ekintza horiek ez dute inolako balio erantsirik iraunkortasunean. Planak berrikusteko metodologia lantzeko egungo prozesua aukera bat da egoera horiek saihesteko.

Gero eta dibertsifi kazio handiagoa azaldu da Ekintza Planen •gaikako profi lean, eta bere gain hartzen ditu Ingurumen Ekintza Planetatik hasi eta tokiko garapen-planetaraino, hau da, udalaren esku-hartzeko eremu guztiak bateratzen ditu. Profi l bat edo beste aukeratzeko, kontuan hartzen da udaleko behar zehatzetara eta hedatzeko baliabideetara (teknikoak, ekonomikoak eta politikoak) zinez doitzen den ala ez; plan-mota bakoitzaren balioari ez zaio hainbesteko garrantzirik ematen.

Ekintzek gai-eremuen arabera duten banaketa zentzuzkoa •dela esan daiteke, kontuan hartzen badugu ekintza horiek noiz diseinatu ziren. Hala ere, badira orain sortzen ari diren zenbait aspektu ekintza horietan ia islatu ez direnak, esaterako klima-aldaketa edo kontsumo iraunkorra. Zalantzarik gabe, Ekintza Planak berrikusteko prozesuak aukera egokia dira jarduera-eremuak eguneratzeko eta EAEn azken urteetan eskalan garatu diren plan zehatzen norabideekin bat egiteko (EAEko II. Ingurumen Esparru Programa 2007-2010, Klima-aldaketaren Aurka Egiteko Euskal Plana 2008-2012, Ingurumenaren aldetik Iraunkorra den Euskal Kontsumo Plana 2006-2010, ...).

Planek klima-aldaketari buruzko ekintza zehatz gutxi dituzten •arren, % 30 inguru dira (2.300 ekintza, gutxi gorabehera) zuzenean klima-aldaketa arintzen laguntzen duten esparruetakoak (energia, hondakinak edo kontsumoa).

Planen ehuneko esanguratsu batek ez ditu behar bezala •zehaztu gauzatu beharreko ekintzen ezaugarriak, eta horrek udalaren kudeaketa antolatzeko eta ebaluatzeko lanak zailtzen ditu. Ebaluazio-prozesuek hutsune horiek antzematen eta zuzentzen laguntzen dute neurri batean, eta hori mesedegarria da hurrengo urteetan TEP gehiago eta modu egokiagoan ezartzeko.

Planetan proposatutako irismenean eta helburuetan •dibertsitate handia dago, eta ez da beti doitzen udalak erabilgarri dituen baliabideetara. Horrek desberdintasunak sortzen ditu plana exekuzioaren bideragarritasunean, eta ondorioz, ezarpen-mailaren balioak ezin dira elkarren artean konparatu.

Nahiz eta ez den beti gertatzen den fenomenoa, zenbait •kasutan desberdintasunak egoten dira Planen ikuspuntuaren eta izaeraren artean. Zentzu horretan, badira helburu estrategiko generikoak fi nkatzen dituzten planak, beste

PLANAK EGITEA

EKINTZA-PLANEN EZAUGARRIAK

EKINTZA PLANEN BARNEAN DAUDEN GAI-EREMUAK

Planek gai-eremu ugari bildu ohi dituzte, eta gero eta •faktore sozial eta ekonomiko gehiago hartzen dituzte barne. Fenomeno horrek indar handia du udalerri txikien eta landatarren kasuan, bai eta bigarren plana egin duten udalerrien kasuan ere.

TA21

EKI

NTZ

A-P

LAN

EN E

ZARP

EN-M

AIL

A

17

batzuek epe motzera gauzatzeko ekintza oso zehatzak biltzen dituzte, eta beste askok udal-kudeaketako ekintza guztiak sakon biltzen dituzte, baita plan zehatzetan bildutakoak ere (berdintasuna, euskara, ...). Plan-moten heterogeneotasunak adierazten du zenbait kasutan ez dagoela Planak udal-kudeaketaren barruan duen funtzio zehatzaren defi niziorik, eta ez dela jakiten nola txertatu behar den.

Oro har, TEPak aurkezteko modua garatzen joan da •denborarekin, hasi izaera estrategikoa bai, baina zehaztasun praktiko eta bideragarritasun eskasa zuten planetatik, eta uneko ekintzak edo jada programatutako ekintzak biltzera eta fi nkatzera soilik bideratutako planetara arte. Planak berrikusteko etorkizuneko prozesuak dira, zalantzarik gabe, izaera estrategikoa eta izaera eraginkorra eta praktikoa konbinatzen dituzten modeloak aurkitzeko aukera.

Tokiko AgendA 21Ak ezArTzeA, joerAk eTA ikuspunTuAk

UDALSAREA 21EN BATEZ BESTEKO EZARPEN-MAILA

2007. urte bukaeran, ebaluatutako Ekintza Planen edukiaren % 30.4 gau-

zatu zen batez beste. Bi urte eta erdiko batez besteko ezarpen-aldi baten

ondoren, eta kontuan hartzen badugu normalean planen ezarpen-aldia bost

urtekoa izan ohi dela, ondorio hori positiboa da.Azken urtean TEPen ezarpen-

maila % 11.4 areagotu da.

PLANEN EZARPEN-MAILAREN BILAKAERA

8. Grafi koa. Udalsarea 21eko udalerrietako Ekintza Planen batez beste-ko ezarpen-mailaren bilakaera

%80

%60

%40

%20

%01 2 3 4 5 6

%16,2%25,3

%35,7%43,8

%50,5%57,0

%18,0%28,5

%39,0%49,5

%60,0%70,5

Exekuzio-urtea

Helburuko ezarpen-maila Batez besteko ezarpen-maila

Oharra: Bigarren urterako aholkatutako ezarpen-maila erreferentziatzat hartu da, bosgarren urtean planaren % 60 gauzatzeko.

Ekintza Planen batez besteko ezarpen-mailaren bilakaera positiboa eta

iraunkorra da ezarpen-urteak aurrera doazen heinean, nahiz eta uste izan

zena baina erritmo motelagoan gertatzen ari den. Ezarpen-maila errealaren

eta lortu nahi den helburuaren arteko distantzia nabarmenago hazi da lau-

garren urtetik aurrera.

Planen ezarpen-mailak funtsezko igoera izan zuen lehen urtean (% 16,2). Bi-

garren urtetik aurrera, igoeraren erritmoa txikiagoa izan zen, nahiz eta na-

hiko egonkor mantendu zen.

Kontuan izanda planak bost urtetan ezarri behar direla eta epea betetzeko

erritmo egokian gauzatu behar direla, udalerrien % 28k lortu edo gainditu

egin du erritmo egokia. Beste % 32k aurreikusitako erritmoaren % 20 azpitik

egin du aurrera, eta, azkenik, % 40k behar denaren oso azpitik dagoen errit-

moa du.

9. Grafi koa. udalerrietako planen exekuzio-erritmoaren egokitzapena

Aurreikusitako helburuaren% 20 baino baxuago: % 40

Aurreikusitako helburuaren azpitik dago, % 20ra arte: % 32

Helburuarekin bat dator, edo gainetik dago: % 28

TA21

EKI

NTZ

A-P

LAN

EN E

ZARP

EN-M

AIL

A

18

Aurreko txostenean antzeman zen moduan, 2005etik aurrera planen exe-

kuzio-erritmoa azkarragoa dela azpimarratu behar da 2002 eta 2003 urtee-

tan hasi zirenekin alderatuta. Hala, 2002ko planek hirugarren urtean ezarpe-

naren % 22 lortu zuten bitartean, 2005ekoek % 45 gainditu dute.

Bigarren Ekintza Plana gauzatzen ari diren udalerriek exekuzio-erritmo aipa-

garria dute. Udalerri horiek % 44 gauzatzen dute 3 urtetan soilik. Berriki disei-

natutako bigarren Planen edukiak gehiago doitzen dira udalerrien kudeake-

tara eta bitartekoetara, eta horrek lagundu egin dio egoera horri. Era berean,

plan horiek gauzatzeko epea motzagoa da, oro har (kasu batzuetan 3 urte),

eta horrek eragiten du emaitzak gainerako udalerrietakoekin ezin konparatu

izatea. Gaur egun planen berrikusketarako gida metodologiko bat lantzen ari

da Auzolan 21 Programaren esparruan, eta horrek berrikusiko diren planen

artean homogeneotasun handiagoa egon dadin lagunduko du.

4. Irudia. Ezarpen-mailaren banaketa, udalerrien arabera

UDALSAREA 21EKO EKINTZA PLANETAKO EKINTZEN EGIKARITZE-EGOERA

Ekintza Planak ebaluatzeko, planean jasotzen den ekintza bakoitzaren exe-

kuzio-egoera baloratu behar da, Udalsarea 21en metodologian jasotako

irizpide-multzo bati jarraituz. Gero, ekintza bakoitzari metodologiak ezart-

zen dituen exekuzio-egoeren bost kategorietako bat esleitu behar zaio, (ikus

10. grafi koa).

Ebaluatutako planetan agertzen diren 7.940 ekintzetatik, eta planak gau-

zatzen batez beste 2 urte eta erdi daramatzagunean, % 32 hasi gabe dago

oraindik; talderik handiena da. Beste muturrean, % 8 amaituta daude, % 10

amaitzen ari dira, eta % 21 aurreratuta daude.

Iturria: EAEko Tokiko Iraunkortasunaren Behatokia

Oharra: 2007. urterako planek lortu zuten ezarpen-mailaren emaitzak aur-kezten ditu mapak, ebaluatutako udalerrientzako tarteen arabera. Planak gauzatzeko urte-kopurua aldatu egiten da udalerritik udalerrira, eta, ondo-rioz, datuak ezin dira zuzenean alderatu.

<1010-25

Daturik ez

25-35>35

Ezarpenaren % (2007)

10. Grafi koa. Udalsarea 21eko Ekintza Planetako ekintzen exekuzio-egoera (2007)

amaituta dauden ekintzen %: % 8amaitzen ari diren ekintzen %: % 10

aurreratuta dauden ekintzen %: % 21 hasita dauden ekintzen %: % 29

hasi gabe dauden ekintzen %: % 32

Guztira: 7.940 ekintza

TA21

EKI

NTZ

A-P

LAN

EN E

ZARP

EN-M

AIL

A

19

BATEZ BESTEKO EZARPEN-MAILA

EKINTZA-PLANEN-TA21EN EZARPENA

Ezarpen-maila positiboa ikusten da, baina ez da nahikoa. Ba-•tez beste 2 urte eta erdian, exekuzioaren % 30,4 gainditu da; ekintza-planen indarraldiaren ekuatorea da (5 urte irauten dute). Epe hori amaitutakoan, exekuzio-helburu egokia % 34 litzake.

EKINTZA PLANEN EXEKUZIO-ERRITMOA

Planak nahiko erritmo egonkorrean gauzatzen dira ezarpen-•urteetan, nahiz eta zentzuzko erritmoa litzakeenaren azpitik izan. Diferentzia hori nabarmen areagotzen da laugarren ur-tetik aurrera.

Udalerrien % 28k exekuzio-erritmo egokia du, eta gainditu •ere egiten du. Hala ere, gehiengoa eskatutako abiaduraren azpitik dabil, eta udalerrien % 40ren erritmoa exekuzio-helburuaren % 20 azpitik dago. Udalerri-talde horrek planak gauzatzen daraman erritmo baxua zenbait faktoreri lotuta dago. Azpimarratu behar da plan horietako batzuk ez direla oso aplikagarriak, eta nahiko zaharkituta daudela udal-ku-deaketaren beharrentzako eta aukera errealentzako.

EXEKUZIO-MAILA, UDALERRI-MOTAREN ARABERA

Azken hiru urteetan hasitako Ekintza Planek goranzko errit-•moa dute, aurreko urteetako erritmoak baino bi aldiz azkarra-goa. Udalei emandako laguntza-zerbitzuak hobetu eta gehitu egin dira, Eusko Jaurlaritzak eta foru-aldundiek ezarpenerako laguntza gehiago jarri dituzte, eta giza baliabideak ere eslei-tu dira; jarduera horiei esker lortu da, zalantzarik gabe, joera positibo hori.

Badago udalerri-multzo bat 2004. urtea baino lehen onartu-•tako planak dituena; plan horiek gauzatzeko abiadura geldi-tu edo moteldu egin da. Indarrean bost urte baino gehiago daramaten Plan horiek ez daude udalen egungo beharretara eta kudeaketara doituta, eta horrek, beste faktore batzuen artean, abiadura moteltzen laguntzen du.

Duela gutxiko planak gauzatzeko erritmo altua eta iraunko-•rra, eta urte gehiago dituzten planak berrikuste-prozesuan daudela kontuan hartuta,datozen urteotan Ekintza Planen exekuzio-erritmoak hobera egitea aurreikusten da.

EKINTZEN EXEKUZIO-EGOERA ETA EPE MOTZERAKOAURREIKUSPENAK

Planak gauzatzeko batez besteko epea bi urte eta erdi izanik, •ekintzen % 32 hasi gabe daude oraindik. Ondorioz, egokia litzateke udalek ekintza-talde hori zehatz aztertzea, planak ezartzeko oztopoak identifi katu ahal izateko.

Exekuzioaren hazkunderako aurreikuspenak positiboak dira •egungo baliabideen esleipenak bere horretan jarraitzen badu; izan ere, jardueren % 29 hasita daude, eta % 31, berriz, aurre-ratuta eta/edo amaituta.

TA21

EKI

NTZ

A-P

LAN

EN E

ZARP

EN-M

AIL

A

20

HERRITARREN PARTE-HARTZEA ETA TA21eko PROZESUEN ZEHARKAKOTASUNA

Tokiko AgendA 21eko prozesuen bArne-koordinAzioA eTA zehArkAkoTAsunA

Tokiko Ekintza Planen elementu bereizgarrietako bat da udal-antolakuntzan

duen zeharkako izaera. Hain zuzen ere, Udalek kudeatzen dituzten gai eta

tresna ugaritan dute eragina planek. Ondorioz, teknikariek eta ordezkari po-

litikoek esku hartzea ezinbestekoa da TA21a modu eraginkorrean ezartzeko.

Prozesuaren zeharkakotasuna, beraz, ebaluatu beharreko balioa da, etorkizu-

nean hedatzen joan dadin.

11. Grafikoa. EAEn ebaluatutako TEPen exekuzioetako zeharkakotasun-indizea.

%39 %15

%46

% 50etik behera % 50 eta % 80 artean % 80tik gora

21

Iaz egin zen moduan, gutxienez hasita dauden ekintzen ehunekoak oinarrit-

zat hartuta aztertu da planak gauzatzerakoan lortu den zeharkakotasuna.

Ekintza horiek gauzatzean, TA21eko koordinatzaile ez diren gainerako eragi-

leek parte hartzen dute.

Azterketak adierazten du ekintzen % 70ean koordinatzailearen eremua ez

den beste udal-eremuetako eragileek parte hartzen dutela. Horrek iaz lortu-

tako balioa (% 66) nabarmen areagotu du. Hau lotuta dago udalerri txiki asko

sartu izanarekin. Azken horien TA21ak eskualde-mailan koordinatzen dira, eta

planak gauzatzea udaletako teknikarien esku dago.

Udalerri guztien % 39k zeharkakotasun handia erakusten du (% 80 baino

handiagoa). Bestalde, udalerrien % 15ean, ekintzen erdiak baino gehiago To-

kiko Agenda 21eko koordinatzailearen esku daude.

bArne-koordinAziorAko mekAnismoAk

2007ko TA21ak modu eraginkorrean hedatzeak udal-eragileen inplikazioa eta

koordinazioa eskatzen ditu. Koordinazio hori antolatzeko eta eragileen parte-

hartzea dinamizatzeko, gomendagarria da prozesu horiei barne-koordinazio-

rako tresna egonkorrak ematea, plana udalean gauzatzea bultza dezaten.

TA21en segimendu-programen esparruan, tresna horien dinamismoari

buruzko ebaluazio orokor orientagarri bat egin da. Inola ere ez da barne-ko-

ordinazioaren kalitateari buruzko ebaluazio kualitatibo sakona, baina lehe-

nengo ikuspegi orokorra eskaintzen digu, eta etorkizunean horren inguruan

sakondu beharko dugu. Zentzu horretan, TA21en prozesu orokorra ebaluatze-

ko metodologia zehatza zazpi udalerritan garatu eta bideratu da (proiektu

berritzailea da) eta ildo honetan jarraitzeko oinarria da.

II. Programari lotuta udalerri askori egin zaie kontsulta, eta, horien artean,

heren batek dio badituela Tokiko Agenda 21ari lotutako koordinazio-organo

egonkorrak. Hala ere, horietako askok badute zenbait momentutan Tokiko

Agenda 21ari lotutako aspektuak bateratzen dituen koordinazio tekniko

orokorrerako organoa.

Koordinazio-organoaren bilera gehienetan (% 40) informazioa soilik ematen

da, bai bilera zehatzetan eta baita orokorretan ere. Hala eta guztiz ere, gero

eta udalerri gehiago hasi dira planen ebaluazioetatik eta adierazleen kalku-

luetatik ateratako emaitzak baliozkotzeko funtzioak sartzen, eta, zenbait ka-

sutan, planetan bildutako ekintzak egiaztatzen eta antolatzen hasi dira.

12. Grafikoa. TA21en koordinazio teknikorako mekanismo egonkorrak egotea

Koordinaziorako mekanismo egonkorrak dauden ala ez kontuan hartuta (bi-

leren funtzioak eta maiztasuna), erantzun guztien bateratze zuhurra egin da.

Azterketa horretatik ondorioztatu da udalerrien artean diferentzia handiak

daudela, eta horrek esan nahi du TA21eko prozesuen zeharkakotasuna asko

aldatzen dela udal batetik bestera.

HER

RITA

RREN

PA

RTE-

HA

RTZE

A

ETA

TA

21ek

o PR

OZE

SUEN

ZEH

ARK

AKO

TASU

NA

%34,7

Ez dago

AL21 barne hartzen duen koordinazio teknikoko organo bat dagoTA21eko organo egonkorra dago: Udaleko Iraunkorta-sun Batzordea

%26,7

%38,7

22

PLANAREN EXEKUZIOAN IZANDAKO ZEHARKAKOTASUN-MAILA ETA BARNE-KOORDINAZIOA

BARNE-KOORDINAZIOA

herriTArren pArTe-hArTzeAHerritarren parte-hartzea Tokiko Agenda 21eko prozesuen hedapenari lotu-tako faktore bat da. Horren bidez, planen diseinuaren kalitatea hobetu eta ezarpena erraztu eta indartu nahi da. Helburua parte-hartzea antolatzea da, eta horretarako, prozesuei parte hartzeko tresna egonkorrak eskaintzen zaizkie, ez soilik diseinu-faseak irauten duen bitartean erabiltzeko, baita ezartzean erabiltzeko ere.

2007ko TA21en segimendu-programen esparruan, mekanismo horiei eta haien dinamismoari buruzko ebaluazio orokor orientagarri bat egin da. Ez da inolaz ere parte-hartzearen kalitatearen inguruko kalitatezko ebaluazio sakona, baina lehen ikuspegi orokorra eskaintzen digu. Aipatu den bezala, TA21en prozesu orokorra ebaluatzeko metodologia zehatza zazpi udalerri-tan garatu eta bideratu da (proiektu berritzailea da) eta ildo honetan ja-rraitzeko oinarria da.

Banatutako galdeketan oinarrituta, 13. Grafi koan aurkeztutako informazioa lortu da, udalerrietan ezarri diren parte-hartze mekanismoei, haien ezau-garriei eta dinamikari buruzko informazioa.

Jada hasitako edo amaitutako jardueren % 70 TA21eko koor-•dinatzaile ez diren eragileen ardurapean daude, zati batean edo osorik. Horrek zeharkakotasun-maila handia erakusten du. Balio hori iazkoa baino handiagoa da, eta, neurri handi ba-tean, udalerri txikiak sartu direlako gertatu da. Udalerri horien TA21ak eskualde-mailan koordinatzen dira, eta udaletatik gau-zatzen dira.

Udalen % 39ren Ekintza Planetako ekintzen % 80an TA21en ko-•ordinatzaileak ez diren eragileek parte hartzen dute.

Barne-koordinazioari dagokionez, desberdintasunak daude •udalerrien artean. Hala ere, udalerri gehienek aurkezten dituz-ten erdi mailako balorazioek adierazten dute barne-koordina-ziorako mekanismoak existitzen direla (TA21en mekanismo ze-hatzak izan ala ez), nahiz eta Planeko ekintzen koordinazioari eta programazioari dagokienean jarduera gutxi izan.

UDAL-ERAGILEEK PLANA GAUZATZEAN IZAN DU-TEN INPLIKAZIOA

13. Grafi koa.Herritarren parte-hartzearen mekanismoen ezarpena eta ezaugarriak.

HER

RITA

RREN

PA

RTE-

HA

RTZE

A

ETA

TA

21ek

o PR

OZE

SUEN

ZEH

ARK

AKO

TASU

NA

Herritar parte-hartze mekanismoak

%21 %16

%58,0

%4,9

Ez dago

Organo egonkor orokorra dago: parte-hartze foroa

Parte-hartze organo osagarriak daude, gai-esparruka

Parte-hartze organo osagarriak daude, sektoreka

Herritar parte-hartze mekanismo egonkorren bileren maiztasuna (foroak/batzordeak)

%26

%9,6

%46,6

%17,8

Ez dago parte-hartze saiorik

Ez du bilerarik egin azken bi urte baino gehiagotan

Organo egonkorraren bilera puntualak(1-2 azken 2 urteotan)Organo egonkorraren aldizkako bilerak (>2 urtean)

23

13. Grafi koa.Herritarren parte-hartze mekanismoen ezarpena eta ezaugarriak.

Foroaren parte-hartze saio bakoitzeko batezbesteko parte-hartzaileen kopurua

%23,2 %23,2

%50

%3,6

<5 5 - 10 10 - 20 >20

Parte-hartze saioak honelakoak dira,batik bat...

%24,7%31,5

%31,5

%12,4

Informatzeko

Kexak eta eskaerak jasotzeko

Ebaluazio- eta programazio-prozesuaren emaitzak baliozkotzekoTEPeko proposamenak egiteko, eztabaidatzeko eta adosteko

HERRITARREN PARTE-HARTZEA PROZESUETAN

PARTE-HARTZE ORGANO EGONKORREZ HORNITZEA

Udalerrien erdiak baino gehiagok dituzte, maila formalean, •parte hartzeko foro egonkorrak, eta udalerrien % 25ek gaikako edo sektorekako parte hartzeko tresnekin osatzen dituzte.

PARTE-HARTZE ORGANOEN DINAMIKA

Parte-hartze mailan desberdintasun handiak daude udalerri •batetik bestera. Batzuek ez dute inolako parte-hartzerik, eta beste batzuek, aldiz, intentsitate handiko prozesuak dituzte aztertutako aldietarako. Hala ere, parte-hartze prozesuek, dinamismo txikia dute oro har, batez ere ezarpen-fasean.

Udalerrien laurdenak soilik du modu egonkorrean eta ur-•tean gutxienez bi aldiz biltzen den tresna eta egoera horrek okerrera egin ohi du Ekintza Plana onartu zenetik denbora gehiago igarotzen den heinean.

Oso udalerri gutxik ematen diete TA21en ebaluazio- eta se-•gimendu-prozesuaren berri herritarrei eta gizarte-eragileei, eta, hala, mugatu egiten da azken horiek planen ezarpen-fasean duten eginkizuna.

Kasuen % 62,5etan, antolatu diren parte-hartze saioetan in-•formazioa soilik eman da, edo kexa eta eskakizun zehatzak bildu dira.

HER

RITA

RREN

PA

RTE-

HA

RTZE

A

ETA

TA

21ek

o PR

OZE

SUEN

ZEH

ARK

AKO

TASU

NA

24

EKINTZAK ETA EMAITZAK GAI-EREMUEN ARABERA, ETA AALBORGEKO KONPROMISOEI EGITEN ZAIEN EKARPENA

AAlborgeko konpromisoei lAgunTzeA, gAi-eremuen ArAberA lAn eginez eTA irAunkorTAsun-Adie-rAzleen bidez ebAluATuzEkintza Planek ekintza-kopuru handia biltzen dute, eta 24 gaikako ekintza-

esparrutan sailkatzen dira horiek guztiak, aurreko urtean zeuden 14 esparru

horiek zabaldu ondoren. Txostenean emaitzak errazago aurkeztu eta azaltze-

ko, hiru bloke bereizi dira (ikus 2. Taula):

Lurraldeari buruzkoak•Baliabide naturalak, hondakinak eta ingurumen-kalitatea•Gizartea eta ekonomia•

24 esparruetako bakoitzean ekiteak, gainera, «Aalborgeko Konpromisoak»

betetzen laguntzen du. Helburu horiek funtsezkoak dira iraunkortasunaren

aldeko ekintzak egiteko. 3. Taulan Udalsarea 21eko Ekintza-Planen gaikako

ekintza-esparruen eta Aalborgeko konpromisoen arteko korrelazioa azaltzen

da. Kasu gehienetan, argi ikusten da gaikako ekintza-esparru bakoitzak Aal-

borgeko konpromiso bat baino gehiago betetzen laguntzen duela.

25

Bestalde, Tokiko Iraunkortasun Adierazleekin, gaikako esparru bakoitzean

udalerriak duen egoera eta garapena ebaluatzen da, baita gainerako udale-

rriekin alderatuta duten posizioa ere. Halaber, esparru bakoitzean planaren

exekuzioan egindako ahalegina udalerrian lortutako hobekuntzarekin alde-

ratzeko ere balio dute adierazle horiek, eta, hala, ezarritako politiken era-

ginkortasuna eta nahikotasuna ebaluatzen dira.

Iraunkortasun-adierazleen sistema egokitu eta zabaldu egin da azken urtean,

TA21en segimendurako I. Programaren esparruan ezarri zenetik eta, bereziki,

udalerri txikietarako adierazlei buruzko Ekitaldearen eremuan egindako lana

hartu da oinarri. Hori dela eta, alderdi sozialei eta ekonomikoei lotutako adie-

razle kopuruak gora egin du.

Era berean, klima-aldaketari buruzko Ekitaldean egindako lanari esker, bero-

tegi-efektua eragiten duten gasen (BEG) emisioen adierazle bat diseinatu da

eta kalkuluak hasi dira. Adierazle horrek udalerriko zenbait sektoreren emisio-

ak eta udalaren egoitzen eta zerbitzuen emisioak zenbatzen ditu.

Txostenak eskaintzen duen ikuspegi orokorraren helburua kontuan hartuta,

programaren esparruan ezinbestekotzat jotzen diren adierazleetan jartzen

du arreta txostenak, bai duten garrantziagatik, bai kalkuluek duten bidera-

garritasunagatik.

Bestalde, azpimarratu behar da Udalsarea 21en esparruan egiten den adie-

razleen kalkulua udalerriari oso bideratua dagoela, prozesuaren elementu

nagusiari, alegia. Ondorioz, kalitatezko informazio-iturriak hautatzeko, da-

tuak biltzeko eta adierazleen azken kalkulua egiteko ardura udalek parte-

katzen dute. Hortaz, adierazleen kalkuluen lehen urteak kalkulu-prozesuen

ikaskuntza eta integrazio prozesu bat dira udaleko teknikarientzat. Ikuspegi

horrek izaera eta balio erantsi zehatza ematen dizkio TA21en segimendu-pro-

gramari. Horrekin lortu nahi dena da adierazleen kudeaketa udaletako fun-

tzionamenduan sartzea, eta, hala, kudeaketa hori iraunkorragoa izatea.

Azken emaitzen balioa eta erabilera udaletan aplikatzen dira. Eskala horretan,

datuek kalitate handiagoa izan ohi dute, eta erraz interpretatzen eta aplikat-

zen dira. Hala ere, azken bi urteetan udaletan ezarri den kalkulu-prozesuak

aukera ematen du aldi berean urteka kalkulatzen den adierazle- eta udal-ko-

puru nabarmena izateko; eta horrela, txosten honetan egindako azterketa

orokorra bezalakoak egin ahal izateko aukera. Udaletan adierazle-kalkulua

sartu ondoren, aurreikus daiteke EAEko Tokiko Iraunkortasunaren Behato-

kian dagoen informazio-kantitatea eta –kalitatea handitu egingo dela epe

motzera eta ertainera.

Datuak EAEko Tokiko Iraunkortasunaren Behatokiaren esparruan sartu iza-

naren asmoa da, lehenik eta behin, azpiadierazle bakoitzaren batez besteko

balioak ematea, udalerri bakoitzak bere egoera konparatzeko eta baloratzeko

aukera izan dezan. Bigarrenik, iraunkortasunarekiko konpromisoaren bilakae-

ra oro har ebaluatzeko aukera ematen duten balio orokorrak erabili behar

dira, Udalsarea 21en eskalan, eta TA21ei laguntzeko udalaz gaindiko politikak

egokitu behar dira.

EKIN

TZA

K ET

A E

MA

ITZA

K G

AI-

EREM

UEN

ARA

BER

A,

ETA

AA

LBO

RGEK

O K

ON

PRO

MIS

OEI

EG

ITEN

ZA

IEN

EK

ARP

ENA

26

2. Taula. Gaikako ekintza-esparru bakoitzak Aalborgeko konpromisoei egin dien ekarpena.

EKIN

TZA

K ET

A E

MA

ITZA

K G

AI-

EREM

UEN

ARA

BER

A,

ETA

AA

LBO

RGEK

O K

ON

PRO

MIS

OEI

EG

ITEN

ZA

IEN

EK

ARP

ENA

AALBORGEKO KONPROMISOAK

EKINTZEN GAI-EREMUAKTEP-TA21 UDALSAREA 21

LURRALDEA ETA ANTOLAMENDUA

BIODIBERTSITATEA ETA NATURA-INGURUNEA

MUGIKORTASUNA ETA GARRAIOA

URA

HONDAKINAK

ENERGIA

ATMOSFERA

KLIMA-ALDAKETA ETA INPAKTU GLOBALA

AKUSTIKA

LURZORUAK

INGURUMEN-ARRISKUA

JARDUERA EKONOMIKOEN INGURU-MEN-KUDEAKETA

UDAL-ADMINISTRAZIOAREN INGURU-MEN-KUDEAKETA

SENTSIBILIZAZIOA ETA KONTSUMO IRAUNKORRA

KOMUNIKAZIOA ETA HERRITARREN PARTE-HARTZEA

GARAPEN EKONOMIKOA

LAN-MERKATUA

ONGIZATEA ETA GIZARTERATZEA

KULTURA

OSASUNA

EUSKARA

BERDINTASUNA

ETXEBIZITZA

BIZIKIDETZA

GIZ

ARTE

A ET

A EK

ON

OM

IALU

RRAL

DE-

AL

DER

DIA

KBA

LIAB

IDE

NAT

URA

LAK,

HO

NDA

KIN

AKET

A IN

GU

RUM

EN-K

ALIT

ATEA

10. Pobrezia eta baztertze soziala11. Langabezia-tasa12. Herritarrek udal-komunitatearekin duten gogobetetze-maila14. Udal-gastua15. Demografi a16. Herritarren sentsibilizazioa eta parte-hartzea17. Euskara18. Etxebizitza19. Adindunak20. Bizitasun ekonomikoa21. Merkataritza-eskaintza

EAE-KO TOKIKO IRAUNKORTASUNA-REN ADIERAZLEAK

1. Eremu publiko irekien eta zerbitzuen erabilgarritasuna udalerrian.2. Lurzoruaren erabilera iraunkorra3. Tokiko mugikortasuna eta bidaiarien garraioa4. Garraio-azpiegituretan erabilitako udal-azaleraren banaketa

5. Ur-kontsumoa6. Energia-kontsumoa7. Hondakinen sorrera eta kudeaketa8. Uretarako isurketak9. Ingurumena kudeatzeko sistemak udalerrian13. Berotegi-efektua eragiten duten gasen emisioen inbentarioa

1. G

OBE

RNAT

ZEKO

M

OD

UAK

2. U

DAL-

KUD

EAKE

TA

IRAU

NKO

RTAS

UN

A-RE

N B

IDEA

N

3. O

NDA

SUN

NAT

U-

RALA

K

4. K

ON

TSU

MO

ETA

BI

ZIM

OD

U A

RDU

-RA

TSUA

5. H

IRIG

INTZ

A D

ISEI

NAT

ZEA

ETA

PLAN

IFIK

ATZE

A

6. .

MU

GIK

ORT

A-SU

NA

HO

BETZ

EA

ETA

ZIRK

ULA

ZIO

A M

URR

IZTE

A

7. O

SASU

NAR

EN

ALD

EKO

TO

KIKO

EK

INTZ

A

8. T

OKI

KO E

KO-

NO

MIA

BIZ

IA E

TA

IRAU

NKO

RRA

9. B

ERD

INTA

SUN

A ET

A JU

STIZ

IA S

O-

ZIAL

A

10. T

OKI

KOTI

K G

LO-

BALE

RA

27

AAlborgeko konpromisoen ekArpenAk

Planei lotutako ekintza-kopuru handiena duen Aalborgeko Konpromisoa 3.a

da: Guztion ondasun naturalak (% 18,6). Konpromiso honek esku-hartzerako

gai-eremu ugari hartzen ditu, esaterako: biodibertsitatea eta natura-ingu-

runea, ura, energia, atmosfera, ingurumen-arriskua, jarduera ekonomikoen

ingurumen-kudeaketa, lurzoruak eta akustika

Ekintza Planetan bigarren garrantzia handiena duen Konpromisoa 9.a da:

Berdintasuna eta gizarte-justizia (% 15,4). Aurreko kasuan bezalaxe, konpro-

miso hori gai-eremu ugariri lotuta dago, baina kasu honetan gizarte-alorre-

koak dira, adibidez: ongizatea eta gizarteratzea, berdintasuna, etxebizitza,

bizikidetza, kultura, euskara eta lan-merkatua.

Hirugarren eta laugarren tokian, hurrenez hurren, 2. konpromisoa Iraunkorta-

sunerako udal-kudeaketa, (% 11,4) eta 6.a Mugikortasuna hobetzea eta zirku-

lazioa murriztea, (% 10,1).

Itxuraz garrantzia gutxien duten konpromisoak 7.a Osasunaren aldeko tokiko

ekintza, (% 3,1) eta 10.a dira Tokikotik globalera, (% 3,4). 10. konpromisoare-

kin lotuta (klima-aldaketa arintzen laguntzen duten ekintzak biltzen ditu),

azpimarratu behar da bere benetako pisuak balio askoz handiagoa izango

lukeela beste Konpromiso batzuetara zuzenduta dauden baina aldi berean

10. konpromisoan eragina duten ekintza guztiak kontuan hartuko balira.

Esaterako, 6.a (Mugikortasuna hobetzea eta zirkulazioa murriztea). Txosten

hau egiteko erabili diren datuetatik ondorioztatzen da ekintzen % 3 baino

gehiago aldi berean 10. Konpromisora eta garrantzia handien eman zaienen

arteko beste batera esleitzen direla. Etorkizunean, balio hori % 30 baino han-

diagoa izango dela aurreikusten da, udalerri guztiek ekintzak konpromisoka

modu zehatzean eta guztiz esleituta dituztenean.

Burututako ekintza-kopuru handiena duten konpromisoak 3.a Guztion ondasun

naturalak eta 9.a Berdintasuna eta gizarte-justizia dira, planifikatutako ekintza-

kopuru handiena duten bi konpromisoak baitira; gainera, 9.aren kasuan, buru-

tutako ekintza-kopurua oso altua da gainerakoekin alderatuta.

4. Kontsumo eta bizimodu arduratsuak eta 6. Mugikortasuna hobetzea eta

zirkulazioa murriztea konpromisoek ere exekuzio-maila altua dute.

Beste muturrean daude 1. Gobernu-moduak, 8. Tokiko ekonomia bizia eta

iraunkorra eta 7. Osasunaren aldeko tokiko ekintzak konpromisoak; guztiek

planifikatutako ekintza-kopuru txikia dutelarik.

EKIN

TZA

K ET

A E

MA

ITZA

K G

AI-

EREM

UEN

ARA

BER

A,

ETA

AA

LBO

RGEK

O K

ON

PRO

MIS

OEI

EG

ITEN

ZA

IEN

EK

ARP

ENA

14. Grafikoa. TEP-TA21en ekintzen batez besteko banaketa Aalborgeko Konpromisoen arabera.

Oharra: Aztertutako ekintza-kopurua (6.429) aztertu diren guztieta-tik (7.940) udalek Aalborgeko Konpromiso bat ezarri dieten ekintza-kopurua da.

9. Berdintasuna eta justizia Soziala %15,4

8. Tokiko ekonomia bizia eta iraunkorra

% 9,1

7. Osasunaren aldeko tokiko jarduera % 3,1

6. Mugikortasun hobea eta zirkulazioa murriztea % 10,1

5. Hirigintzaren plangintza eta diseinua % 8,9

4. Kontsumo eta bizi-ohitura arduratsuak % 13,6

3. Guztion ondasun naturalak % 18,6

2. Iraunkortasunerako udal-kudeaketa % 11,4

1. Gobernu-moduak % 6,5

10. Tokikotik globalera % 3,4

2815. Grafi koa. Aalborgeko Konpromiso bakoitzeko burututako ekintzak

Oharra: Azterketa honetan, egindako ekintzatzat hartzen da “amaituta” edo “amaitzen” deitu zaiona.

BURUTZE-MAILA, AALBORGEKO KONPROMISOEN ARABERA

3. • Guztion ondasun naturalak eta 9. Berdintasuna eta gizar-te-justizia konpromisoekin lotutako ekintzek dute egindako ekintza-kopuru handiena, eta gainera konpromiso horient-zako planifi katu dira ekintza gehien planen barruan.

Kontuan hartzen badugu zein den ekintzen exekuzio-maila •konpromiso bakoitzarentzat planifi katutako ekintzekin al-deratuta, nabarmendu egiten dira 6. konpromisoa Mugikor-tasuna hobetzea eta zirkulazioa murriztea eta, neurri txikia-goan, 9.a Berdintasuna eta gizarte-justizia eta 5.a Hirigintza diseinatzea eta planifi katzea. Horiekin batera nabarmentzen dira planifi katutako ekintza-kopuru txikiena baina exekuzio-maila handiena duten konpromisoak: 10. a Tokikotik globale-ra eta 7.a Osasunaren aldeko tokiko ekintzak.

BURUTZE-MAILARIK HANDIENA DUTEN KONPROMISOAK

EKIN

TZA

K ET

A E

MA

ITZA

K G

AI-

EREM

UEN

ARA

BER

A,

ETA

AA

LBO

RGEK

O K

ON

PRO

MIS

OEI

EG

ITEN

ZA

IEN

EK

ARP

ENA

ezArpen-mAilAren ikuspegi orokorrA,gAi-eremukA

Gai-esparru bakoitzaren exekuzio-ahaleginaren lehen irakurketan, gai bakoi-

tzean exekutatutako ekintzak baloratzen dira.

16. grafi koan agertzen da, txikienetik handienera ordenatuta, gai bakoitzeko

ekintzen exekuzio-maila, amaitutako ekintzen kopuru baliokidearen bidez

adierazita.

Mugikortasuna eta garraioa edo ongizatea eta gizarteratzea dira exekuzio-

mailarik handiena duten alorrak, alde handiarekin, gainera. Beste muturrean

daude kalitateko eta ingurumen-kudeaketako alderdiak (ingurumen-arriskua,

lurzoruak eta akustika) eta gizarte-alderdi batzuk (etxebizitza, berdintasuna

eta osasuna).

Espezifi koki klima-aldaketaren ingurukotzat jotzen diren ekintzak gutxi dira

oraindik, eta ez dira grafi koan agertzen; alderdi hori datozen urteetan indart-

zea espero da. Berriro nabarmendu behar da, dena dela, energia, mugikorta-

suna eta garraioa, hondakinak eta sentsibilizazioa eta kontsumo iraunkorra

alorretako ekintzek zuzenean parte hartzen dutela klima-aldaketa arintzen,

eta hala har daitezkeela. Halaber, hirigintza, administrazioaren eta jarduera

ekonomikoen ingurumen-kudeaketa, ura eta natura-ingurunea alorretako

ekintzetako askok eragina dute, neurri handiagoan edo txikiagoan, klima-

aldaketaren aurkako borrokan.

BURUTZE-MAILARIK TXIKIENA DUTEN KONPROMISOAK

1.konpromisoari (• Gobernu-motak) eta 8.ari (Tokiko ekono-mia bizia eta iraunkorra) lotutako ekintzek dute ezarpen-mailarik txikiena. Alor horietako ekintza gutxi daude pla-nifikatuta eta amaitzen edo amaituta moduan ebaluatuta dauden ekintza gutxi.

3.

9.

4.

6.

5.

2.

10.

1.

8.

7.

166

157

128

111

89

81

53

44

43

40

0 20 40 60 80 100 120 140 160 180

Ekintza-kopurua

Aalb

orge

ko K

onpr

omis

oak

3. Guztion ondasun naturalak

9. Berdintasuna eta justizia soziala

4. Kontsumo eta bizi-ohitura arduratsuak

6. Mugikortasun hobea eta zirkulazioa murriztea

5. Hirigintzaren plangintza eta diseinua

2. Iraunkortasunerako udal-kudeketa10. Tokikotik globalera1. Gobernu-motak8. Tokiko ekonomia bizia eta iraunkorra7. Osasunaren aldeko tokiko jar duera

29

16. Grafi koa. Ekintzen exekuzio-maila, gaiaren arabera (2007)

Bigarren irakurketan, gai-esparru bakoitzeko ekintzen ezarpen-maila balorat-

zen da, Hau, eremu bakoitzeko amaituta dauden ekintzen kopuruaren eta

planifi katutako ekintzen kopuru guztiaren arteko erlaziotik ateratzen da.

17. Grafi koa, argi erradialaren forman, gaikako ekintza-planen batez besteko

ezarpen-mailaren ikuspegi orokorra ematen digu, aintzat hartutako udalerri

guztietan ebaluatutako azken urtekoa.

Alde batetik, gaien araberako ezarpen-maila konparatzeko aukera ematen

du, eta, ondorioz, batezbestekoaren aurretik dabiltzanak identifi katzeko

aukera ere bai. Bestalde, gai-esparru bakoitzean lortutako ezarpen-maila

konpara dezakegu aurreikusitako aldian planek duten helburuen ezarpena-

rekin (% 34). Kasu honetan, aldi horrek bi urte eta erdi hartzen ditu, ebalua-

tutako planak onartu zirenetik igaro den batez besteko denbora,

hain zuzen.

Kanpoaldeko berde koroan kokaturik dauden gai-eremuek, aipatutako he-

lburu-balioaren gaineko ezarpen-maila dute. Barneko zirkulu gorrikoak hel-

burutik behera daude, % 20 edo gehiago. Koro horian, berriz bi horien arte-

koak daude.

Gizarte-arloko gaiek (berdintasuna, osasuna, euskara, ongizatea eta gizar-

teratzea eta kultura) eta komunikazioa eta herritarren parte-hartzeak dute

ezarpen-mailarik handiena, eta ezarritako helburua besteko balioak edo han-

diagoak lortzen dituzte. 17. grafi koan ikus daitekeen moduan, kanpoko koroa

positiboan (berdean) kokatzen dira. Hain ezarpen-maila handia izatearen

arrazoia da gizarte- eta ekonomia-alderdien integrazioa, askotan, kudeake-

tan lehenagotik programatu eta fi nkatutako ekintzen bidez egin dela, eta,

beraz, errazagoak direla exekutatzeko.

Klima-aldaketari eta inpaktu globalari dagozkion ekintza espezifi koak gra-

fi koan ez sartzea erabaki da, baina balio handia izango lukete (% 50); hala

ere, datu hori ez da oso adierazgarria, udalerri-multzo osoaren ekintza gutxi

batzuei baino ez baitagokie.

Oharra: Alor bakoitzean osatutako ekintzen kopurua lortzeko, ekintzak gehitzen dira, egoeraren araberako haztapen-faktoreekin, hau da: amai-tuta (1), amaitzen (0,75), aurreratuta (0,5), hasita (0,25) edo hasi gabe (0).

Amaitutako ekintza baliokideen kopurua

1. Mugikortasuna eta garraioa 2. Ongizatea eta gizarteratzea 3. Lurraldea eta plangintza 4. Sentsibilizazioa eta kontsumo iraunkorra 5. Hondakinak 6. Ura7. Udal-administrazioaren ingurumen-kudeaketa 8. Garapen ekonomikoa 9. Biodibertsitatea eta natura ingurunea 10. Energia 11. Kultura

12. Euskara 13. Komunikazioa eta herritarren parte-hartzea 14. Jarduera ekonomikoen ingurumen-kudeaketa 15. Lan-merkatua16. Osasuna17. Berdintasuna 18. Akustika 19. Etxebizitza20. Atmosfera21. Lurzoruak 22. Ingurumen-arriskua

264

242

184

174

170

152

139

133

119

94

78

76

70

56

49

41

32

31

30

28

17

10

0 30025020015010050

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

Gai

-esp

arru

a

EKIN

TZA

K ET

A E

MA

ITZA

K G

AI-

EREM

UEN

ARA

BER

A,

ETA

AA

LBO

RGEK

O K

ON

PRO

MIS

OEI

EG

ITEN

ZA

IEN

EK

ARP

ENA

30

17 Grafi koa. Planen batez besteko ezarpen-maila, gai-eremuen arabera (2007).

EKIN

TZA

K ET

A E

MA

ITZA

K G

AI-

EREM

UEN

ARA

BER

A,

ETA

AA

LBO

RGEK

O K

ON

PRO

MIS

OEI

EG

ITEN

ZA

IEN

EK

ARP

ENA

GAI-EREMUEN ARABERAKO EZARPEN-MAILA

EZARPEN-MAILA TXIKIKO GAI-EREMUAK

Mugikortasuna eta garraioa eta ongizatea eta gizarte-justizia •alorrek dituzte exekutatutako ekintzarik gehien, bai plani-fi katutako ekintza-kopurua dela eta, bai ezarpenean nahikoa aurreratuta daudelako.

Horiez gain, aipagarria da lurraldea eta plangintza, sentsibi-•lizazioa eta kontsumo iraunkorra, hondakinak eta ura alorre-tako ekintzen exekuzioa.

Alor bakoitzean planifi katutako ekintzen ezarpen-maila eba-•luatuz gero, gizarte-alderdiari lotutako alderdiek (berdinta-suna, osasuna, euskara, ongizatea eta gizarteratzea eta kultu-ra) eta komunikazioak eta herritarren parte-hartzeak dituzte baliorik handienak, Planetan ezarritako helburua bestekoak edo handiagoak.

Ingurumen-kalitateko eta -kudeaketako alderdiek dituzte •exekuzio-mailarik txikienak (ingurumen-arriskuak, lurzoruak eta akustikak), bai eta gizarte-alderdi batzuek ere (etxebizit-za eta berdintasuna).

Batez ere ingurumen-kontrolarekin zerikusia duten ekintzek, •hala nola atmosferari, akustikari eta lurzoruei buruzkoek nahiz gestio administratiboa eskatzen duten alderdiekin lotutakoek (jarduerak eta arriskua) dute ezarpen-mailarik txikiena.

%0

%10

%20

%30

%40

%50Bizikidetza

Etxebizitza

Berdintasuna

Euskara

Osasuna

Kultura% 3,1

Lan-merkatua

Lurzoruak

Garapen ekonomikoa

Udal-administrazioaren

ingurumen-kudeaketa

Sentsibilizazioa eta kontsumo iraunkorra

Ingurumen-arriskua

Jarduera ekonomikoen ingurumen-kudeaketa

Akustika

Atmosfera

Hondakinak

Ura

Mugikortasuna eta garraioa

Biodibertsitatea eta natura ingurunea

Lurraldea eta plangintza

Energia

Komunikazioa eta herritarren parte-hartzea

Ongizatea eta

gizarteratzea

Ura, mugikortasuna eta garraioa eta hondakinak dira batezbestekoaren al-

dean ezarpen-maila altua duten beste gai-esparru batzuk; hala ere, hirurak

ere ezarritako helburuaren azpitik daude.

Bestalde, ingurumen-kontrolarekin lotutako alderdiek (atmosfera, akustika

eta lurzoruak) edota ingurumen-kudeaketarekin lotutakoek (jarduerak ku-

deatzea eta ingurumen-arriskua) ezarpen-maila txikia dute. Hala, bada, eza-

rritakoa baino ezarpen-maila txikiagoa dute, eta, ondorioz, grafi koaren behe-

ko koroa negatiboan daude (gorrian)

EZARPEN- ETA EXEKUZIO-MAILARIK HANDIENADUTEN GAI-EREMUAK

31

IKUSPEGI OROKORRA ETA EZARPEN-MAILA

Lurralde-alderdiak estrategikoak dira iraunkortasunaren aldeko ekintzan,

eta, horretan, udalek funtsezko zeregina dute, haien eskumenak eta esku-

hartzeko ahalmena direla eta.

Lurralde-alderdietan iraunkortasun-irizpideak ezarrita, lehenik eta behin,

biodibertsitatea gorde eta paisaia naturala eta eraikia gorde nahi dira; ho-

rrez gain, azpiegiturak ezarrita eta zerbitzuetarako eta ekipamenduetarako

irisgarritasuna hobetuta, herritarren beharrizanak ase nahi dira.

Bigarrenik, lurralde- eta hiri-eredu iraunkorraren bidez, eskuragarri ditugun

baliabideen (ura, energia, lurzorua, materialak) erabilera eraginkorragoa eta

egokiagoa egiten laguntzen dugu , bai eta hurbilen dugun ingurunearen

ingurumen-kalitatea hobetzen ere (atmosfera, zarata).

Lurralde-alderdiak Planetan bildutako ekintzen % 26 inguru dira, hau da,

2.100 ekintza inguru.

Mugikortasuna eta garraioa da alderdirik garrantzitsuena (% 11,2); aurreko

urtean baino pisu handiagoa du, eta ekintza gehien duen alorra da. Lurral-

deak eta plangintzak eta biodibertsitateak ere nahiko pisu handia dute, hala

ere, apur bat atzera egin dute aurreko urtearekin alderatuta.

Hirurek ere Planen exekuzio-eperako ezarritako helburutik beherako exekuzio-

maila dute (% 34,2). Bereziki aipagarria da biodibertsitatearen kasuan (% 25),

nahiz eta azken urtebetean batez besteko ezarpen-maila hobetu duen.

18 . Grafi koa. Planifi katutako ekintzak eta lurralde-alderdien ezarpen-maila

lurrAlde-AlderdiAk

3. ONDASUN NATURALAK5. HIRIGINTZA DISEINATZEA ETA PLANIFIKATZEA6. MUGIKORTASUNA HOBETZEA ETA ZIRKULAZIOA MURRIZTEA10. TOKIKOTIK GLOBALERA

AALBORGEKO KONPROMISOAK

BESTE GAI-ESPARRU BATZUK % 73,7

Lurraldea eta plangintza % 8,6

Biodibertsitatea eta natura-ingurunea % 6,5

Mugikortasuna eta garraioa

% 11,2

TEPen lurralde-alderdiei lotutako ekintzen proportzioa

%0 %5 %10 %15 %20 %25 %30 %35

%29

%25

%32

1. Mugikortasuna eta garraioa2. Lurraldea eta plangintza3. Biodibertsitatea eta natura-ingurunea

Gaien batezbestekoa % 30

Ezarpen-helburua % 34

1

2

3

TEPen lurralde-alderdiei lotutako ekintzak ezartzeko portzentajea

Gai

-esp

arru

a

EKIN

TZA

K ET

A E

MA

ITZA

K G

AI-

EREM

UEN

ARA

BER

A,

ETA

AA

LBO

RGEK

O K

ON

PRO

MIS

OEI

EG

ITEN

ZA

IEN

EK

ARP

ENA

32

IRAUNKORTASUN-ADIERAZLEAK: LURRALDE-ALDERDIAK (2006)

Oharrak eta alderdi garrantzitsuakAdierazlea Batezbestekoa Gehieneko balioa Gutxieneko balioa

UDALERRIAN IREKITA DAUDEN EREMU PUBLIKOEN ETA ZERBITZUEN ERABILGARRITASUNA

LURZORUAREN ERABILERA IRAUNKORRA

Adierazle horren bidez, udalerriaren zerbitzuak eta ekipamenduak eta he-rritarrekin duten hurbiltasuna balo-ratzen dira aldi berean. Zerbitzuak eta ekipamenduak etxetik 5 minutu baino gutxiagora dituen biztanleriaren port-zentajea zenbat eta handiagoa izan, orduan eta handiagoak dira haien bizi-kalitatea eta ibilgailu pribatua erabili beharrik gabe oinez joateko aukerak. Batez besteko balio handiak ditu adie-razleak; beraz, biztanleriaren erdiak baino gehiagok 5 minutu baino gu-txiagora du aztertutako zerbitzua edo ekipamendua. Osasun-zerbitzuek eta ikastetxeek dituzte baliorik txikienak. Hala ere, litekeena da inkesta bidez es-kuratutako balio horiek egoera erreala neurriz kanpo baloratu izana. Etorki-zunean, KSIrekin metodologia zehat-zagoak erabilita, informazioa zehatza-goa jasotzeko aukera egongo da.

Artifi zialdutako lurzoruaren batez bes-teko balioa neurrizkoa da. Hala ere, EAEko orografi a oso malkartsua denez, hirien garapenerako erabil daitekeen lurzorua baliabide natural mugatua da, eta kudeaketa zuhurra eta iraunko-rra behar du. Ildo horretatik, adibide egokia da udalerri batzuek abando-natutako lurzoruetan egiten ari diren garapena.

Parte hartu duten udalek emandako datuen arabera, oinez eta autoan egin-dako lekualdaketek pisu bera dute ia; hala ere, ezberdintasun handiak aurki-tu dira udalerri-motaren arabera.

Garraio publikoak pisu txikiagoa du, aurreko bien erdia. Udalerriaren hiri-tar-izaeraren mailak eta trenbidera edo metrora lotura izateak eragin han-dia du balio horietan.

Nabarmentzekoa da, halaber, bidego-rrien pisua handitzen ari dela, eta da-tozen urteetan are gehiago handitzea espero dela zenbait lurralde historiko eta udalerritan.

TOKIKO MUGIKORTASUNA ETA BIDAIARIEN GARRAIOA

Etxetik 5 minutura edo gutxiagora ireki-tako eremu publikoak dituzten biztan-leak (%)

Etxetik 5 minutura edo gutxiagora osa-sun-zerbitzuak dituzten biztanleak (%)

Etxetik 5 minutura edo gutxiagora elikagaien establezimenduak dituzten biztanleak (%)

Etxetik 5 minutura edo gutxiagora ga-rraio publikoko geltokiak dituzten biz-tanleak (%)

Etxetik 5 minutura edo gutxiagora edu-kiontziak edo birziklatzeko instalazioak dituzten biztanleak (%)

Etxetik 5 minutura edo gutxiagora ikas-tetxeak dituzten biztanleak (%)

Udalaren azalera artifi zialdua (%)

Babestutako lurzorua (%)

Oinez egin ohi diren lekual-daketak (%)

Autoz egin ohi diren lekual-daketak (%)

Garraio publikoan egin ohi diren lekualdaketak (%)

Lurzoru abandonatuetako ga-rapen berriak (%)

68,7 100,0 0,9

57,5 97,0 8,1

69,1 98,0 2,0

63,7 100,0 0,0

82,6 100,0 32,7

52,2 95,0 0,0

14,9 69,8 1,2

6,3 39,7 0,0

25,6 63,5 0,0

39,5 66,0 0,1

39,4 70,5 0,1

21,2 73,0 0,0

2,1 8,9 0,0Bidegorrien Sarea (km/1.000 biztanle)

Oharra: Taula honetan bildutako balioek udalerri bakoitzari buruz eskuragarri dagoen azken balioa dira batzuetan; ez dira beti 2006koak. Datu batzuek urtero egiten ez diren inkestetatik hartuak direlako gertatzen da hori.

EKIN

TZA

K ET

A E

MA

ITZA

K G

AI-

EREM

UEN

ARA

BER

A,

ETA

AA

LBO

RGEK

O K

ON

PRO

MIS

OEI

EG

ITEN

ZA

IEN

EK

ARP

ENA

33

BATEZ BESTEKO BALIOA, UDALERRIAREN NEURRIAREN ARABERA (2006)

OharrakAdierazlea <1.000 bizt. 1.000 – 5.000 bizt. >15.000 bizt.

UDALERRIAN IREKITA DAUDEN EREMU PUBLIKOEN ETA ZERBITZUEN ERABILGARRITASUNA

Etxetik 5 minutura edo gutxiagora osasun-zerbitzuak dituzten biztan-leak (%)

Etxetik 5 minutura edo gutxiagora elikagaien establezimenduak dituz-ten biztanleak (%)

Etxetik 5 minutura edo gutxiagora garraio publikoko geltokiak dituzten biztanleak (%)

Etxetik 5 minutura edo gutxiagora edukiontziak edo birziklatzeko insta-lazioak dituzten biztanleak (%)

Etxetik 5 minutura edo gutxiagora ikastetxeak dituzten biztanleak (%)

30,3

59,3

59,3

52,9

28,4

Udalerri txikietako balioak udalerri er-tainetakoak eta handietakoak baino askoz baxuagoak dira. Balio horietan eragina du udalerrian ekipamendu edo zerbitzu zehatz bat izateak, bai eta eraikinak sakabanatuta daudelako zerbitzu edo ekipamendu hori urrun izateak ere. Osasun-ekipamenduen eta ikastetxeen irisgarritasunean dago alderik handiena udalerri ertainen eta handien artean.

5.000 -15.000 bizt.

22,3

52,3

52,3

76,7

-

78,8

79,3

79,3

95,1

78,9

74,3

83,8

83,8

94,0

76,0

EKIN

TZA

K ET

A E

MA

ITZA

K G

AI-

EREM

UEN

ARA

BER

A,

ETA

AA

LBO

RGEK

O K

ON

PRO

MIS

OEI

EG

ITEN

ZA

IEN

EK

ARP

ENA

34

IKUSPEGI OROKORRA ETA EZARPEN-MAILA

Baliabide naturalen, hondakinen eta ingurumen-kalitatearen inguruko esku-

hartzeak dira nagusi, Ekintza Planetako ekintzen % 44 baitira, hau da, 3.500

ekintza baino gehiago.

Ekintza-multzoaren helburua da baliabide naturalak modu eraginkor eta

zuhurragoan erabiltzea (ura, lurzorua, energia edo materialen kontsumoa),

sortutako hondakinak minimizatzea eta inguru hurbileneko ingurumen-

kalitatearen etengabeko hobekuntza bultzatzea. Ildo horretatik, jarduera

ekonomikoak eta udalaren instalazioen eta jardueren funtzionamendua

ingurumen-alderditik hobetzeko ekintza espezifi koak aurreikusi dira.

Multzo horretan sartzen dira zuzenean udalaren eskumenekoak diren alorrei

lotutako ekintzak. Bestalde, beste batzuk ere kontuan hartzen ditu, eskume-

nak banatuak diren alorren ingurukoak edo eskualdeko edo udalaz gaindiko

beste erakunde batzuek (Foru Aldundiek edo Eusko Jaurlaritzak, esaterako)

egindako kudeaketan udalak lankidetza bidezko parte-hartzea duen alorrak,

esaterako.

Planifi katutako ekintzen artean, sentsibilizazioa eta kontsumo iraunkorrak

(% 8,2) eta administrazioaren ingurumen-kudeaketak (% 7,6) dute pisu ge-

hien. Horien ondoren, nabarmentzekoak dira hondakinak (% 7,5), ura (% 6,5)

eta energia (% 4,9). Alderdi horien garrantziak aurreko urteko datuei eutsi

die, sentsibilitateak apur bat gora egin badu ere. Planifi katutako ekintzen

artean, horiek dute ezarpen-mailarik handiena, nahiz eta lortutako balioak

ezarritako helburuaren azpitik dauden.

bAliAbide nATurAlAk, hondAkinAk eTA ingurumen-kAliTATeA

2. UDAL-KUDEAKETA IRAUNKORTASUNAREN BIDEAN3. ONDASUN NATURALAK4. KONTSUMO ETA BIZIMODU ARDURATSUA7. OSASUNAREN ALDEKO TOKIKO EKINTZA10. TOKIKOTIK GLOBALERA

AALBORGEKO KONPROMISOAK

OHARRAK ETA ALDERDI GARRANTZITSUAK

Mugikortasun iraunkorragoa lortzeko ekintzak dira garrantzit-•suenak TA21en Ekintza Planetan aztertzen diren gai guztien ar-tean. Halaber, planifi katutako ekintzen artean ezarpen-maila handiena duen alderdietako bat da.

Tokiko Ekintza Planetan mugikortasunaren aldeko apustua egin •izana bat dator 8. helburu estrategikoarekin (Mugikortasunaren kudeaketa-eredu berri baterantz joatea); 2007-2010 eperako II. Ingurumen Esparru Programak (II. IEP) jasotzen zuen.

Udalez gaindiko administrazioek hainbat fi nantzazio-programa •dituzte udalek zuzendutako mugikortasun-ekintzak bultzatzeko, eta horrek ekarpen positiboa egiten dio, zalantzarik gabe, alor horretako ekintza-maila altuari, eta bat dator II. IEPk ezarritako ildoarekin.

TA21ek mugikortasunaren arloan ahalegin handia egiten badu •ere, EAEko tokiko eta mundu-mailako adierazleen emaitzen ba-lio eta/edo joerak ez dira, oraindik ere, nahi bezalakoak. Horren ondorioz, tokiko ahaleginak sendotzeaz eta areagotzeaz eta mugikortasun-politika espezifi koak hobetzeaz gain, koherentzia eman behar zaie ekonomia-, hirigintza- eta azpiegitura-politikei, nork bere mailan mugikortasun-ereduan eragina baitute.

Biodibertsitateari eta natura-inguruneari lotutako ekintzen •ezarpen-maila txikia da (% 25, urte horretarako helburua % 34 bazen ere). Hala ere, horrelako ekintzen ezarpen-mailan goraka-da nabaritu da azken urtean. Horretarako, lagungarri izan dira, zalantzarik gabe, Ekintza Planen biodibertsitate-ekintzetarako fi nantziazio espezifi koko lerroak. Joera positibo horrek etorki-zunean hobera egitea espero da, Sarearen zerbitzu espezifi koen hedapena dela eta (Ekitaldeak eta Berringurumena).

Hirigintza-zerbitzuen esku-hartzearen gain dago, neurri handi ba-•tean, lurralde-alderdiek, eta, bereziki, plangintzari eta mugikor-tasunari dagozkienek aurrera egitea. Zalantzarik gabe, lurralde-alderdiak funtsezkoak dira iraunkortasunaren aldeko ekintzetan; izan ere, eragin handia dute ingurumen-baliabideetan eta -kali-tatean (energia-kontsumoa eta klima-aldaketa, atmosferako po-luzioa eta poluzio akustikoa, uraren zikloa kudeatzea, biodibert-sitatea, hirigune berdeak...), baita gizartean eta ekonomian ere. Uneko planen ebaluazio-prozesuak eta aurten orokortzen hasi diren berrikuspen-prozesuak aukera ezin hobeak dira, zalantzarik gabe, hirigintza-zerbitzuen esku-hartzea bultzatzeko, eta, beraz, baita planek lurralde-alderdietan eragina izateko ere.

EKIN

TZA

K ET

A E

MA

ITZA

K G

AI-

EREM

UEN

ARA

BER

A,

ETA

AA

LBO

RGEK

O K

ON

PRO

MIS

OEI

EG

ITEN

ZA

IEN

EK

ARP

ENA

35

Ingurumen-kalitatearen kontrolari eta kudeaketari lotutako alderdiek (zara-

ta, atmosfera, lurzoruak, jarduera ekonomikoak eta arriskua) aurreko urtean

baino pisu txikiagoa dute, eta beheranzko joera dute, oro har. Datu horietan

eragina du udalerri txiki asko sartu izanak; horientzat, alderdi horiek bai-

no garrantzia handiagoa dute planetan aurreikusitako beste zenbaitek, so-

zioekonomikoek, esaterako.

Aurretik adierazi den moduan, klima-aldaketa izenburupean hari buruzko al-

derdi oso zehatzak jasotzen dira (arintzeko estrategiak, emisioen jarraipena

egiteko sistemak, parte hartzeko tresna espezifi koak). Hala ere, TA21ek klima-

aldaketaren aurka egiten duten ekarpena beste arlo batzuetako ekintzen bi-

dez ere egiten da, zuzenean edo zeharka. Mugikortasuna, hondakinak edo

sentsibilizazioa eta kontsumoa dira arlo horietako batzuk.

Azkenik, eta sentsibilizazioko eta kontsumo iraunkorreko ekintzei lotuta, azpi-

marratu beharrekoa da, lehenik eta behin, Eskola Agenda 21en hedapenaren

garrantzia. Ezarpen-maila handia dute tresna horiek euskal udalerrietan, eta

hainbat arlotan eragina duen iraunkortasunerako hezkuntza bilakatu dira.

Eragina dute, besteak beste, uraren kontsumoaren arrazionalizazioan, hon-

dakinen minimizazioak eta birziklapenean eta mugikortasunean. Eskoletara

zuzendutako tresnak badira ere, azkenen fi nean gizarte osoari balio berriak

helarazteko bide eraginkorra da.

19 . Grafi koa. Planifi katutako ekintzak eta ingurumen-alderdien ezarpen-maila

1. Ura2. Hondakinak3. Sentsibilizazioa eta kontsumo iraunkorra 4. Energia 5. Udal-administrazioaren ingurumen-kudeaketa 6. Atmosfera7. Akustika8. Lurzoruak9. Udal-administrazioaren ingurumen-kudeaketa 10. Ingurumen-arriskua

Gaien batezbestekoa % 30

Ezarpen-helburua % 34

BESTE GAI-ESPARRU BATZUK% 56,2

Lurzoruak % 1

Udal-administrazioaren ingurumen-kudeaketa % 7,6

Jarduera ekonomikoen ingurumen-kudeaketa % 3,8

Sentsibilizazioa eta kontsumo

iraunkorra % 8,2

Ingurumen-arriskua % 1,0

Akustika % 1,8

Atmosfera % 1,5

Energia % 4,9Hondakinak % 7,5

Ura % 6,5

TEPen ingurumen-alderdiei lotutako ekintzak ezartzeko portzentajea

TEPen ingurumen-alderdiei lotutako ekintzen proportzioa

EKIN

TZA

K ET

A E

MA

ITZA

K G

AI-

EREM

UEN

ARA

BER

A,

ETA

AA

LBO

RGEK

O K

ON

PRO

MIS

OEI

EG

ITEN

ZA

IEN

EK

ARP

ENA

Gai

-esp

arru

a

%32

%31

%29

%26

%25

%25

%23

%22

%20

%14

%0 %5 %10 %15 %20 %25 %30 %35 %40

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

36

IRAUNKORTASUN-ADIERAZLEAK: BALIABIDE NATURALAK, HONDAKINAK ETA INGURUMEN-KALITATEA (2006)

URAREN ZIKLOA

Oharrak eta alderdi garrantzitsuakAdierazlea Batez besteko balioa Gehieneko balioa Gutxieneko balioa

Udalerriek emandako datuen ara-bera, etxeko uraren kontsumoa txikia dela dirudi. Banaketako ga-leren portzentajeak handiak dira, ordea, eta urrun daude oraindik II. IEPk 2010erako jarritako helburutik (% 25).

Hala ere, hutsune handiak daude oraindik udalerri batzuen kontsumo-neurketetan, eta horrek mugatu egi-ten du, nolabait, Sare osoaren azter-keta zehatza egiteko aukera.

Biztanle bakoitzak argiztapenerako kontsumitzen duen energia-kopurua oso handia da. Horretan eragina dute, besteak beste, udal batzuek martxan jarri dituzten energia-era-ginkortasunerako neurriek, emait-zek hobera egingo baitute hala.

Biztanle bakoitzak sortutako hiri-hondakinen eta gaikako bilketaren portzentajearen balioak egonkorrak izan dira 2005ean eta 2006an.

Ingurumen-kudeaketako sistemen ezarpena nahiko handia da EAEko tokiko administrazioan. TA21etan, halako ekimenek, administrazioaren kontsumoa eta ingurumen-inpak-tua murrizteaz gain, eredu-izaera dute, eta koherenteak dira udalaren TA21en prozesuarekin.

ENERGIAREN KONTSUMOA

HONDAKINAK SORTZEA ETA KUDEATZEA

UDALERRIKO INGURUMENA KUDEATZEKO SISTEMAK

Uraren etxeko kontsumoa (litro/biztanle/egun)

Etxeko gas naturalaren eta ele-ktrizitatearen kontsumoa (tpb/biztanle/urte)

Hiri-hondakinen sorkuntza biztanleko eta eguneko (kg/bizt./egun)

Ingurumena kudeatzeko sistemen ezarpen-maila enpresetan (ISO 14001, EMAS, Ekoscan, iraunkortasun-txoste-nak) (kop. osoa)

Ingurumena kudeatzeko sistemen ezarpen-maila erakunde publikoetan (kop. osoa)(ISO 14001, EMAS, Ekoscan, Iraunkortasun-txostenak)

Gaika bildutako hondakinak (%)

Argiztapeneko energia-kontsumoa (kW/biztanle/urte)

Uraren banaketako galerak (%)

Saneamendu-sarera konektatutako etxebizitzak udalerrian (%)

2005ekobatezbestekoa

120,8

72,9

31,1

140,6

99,1

42,4

102,1

0,0

21,5

-

-

-

0,20

143,2

0,28

244,1

0,11

35,5

0,20

-

*

25,9

2,54

41,7

0,74

11,4

1,29

25,4

4,2

0,7

16

3

0

0

-

-

EKIN

TZA

K ET

A E

MA

ITZA

K G

AI-

EREM

UEN

ARA

BER

A,

ETA

AA

LBO

RGEK

O K

ON

PRO

MIS

OEI

EG

ITEN

ZA

IEN

EK

ARP

ENA

37

Udalerri asko txikiak izan arren, ge-hienek dute ingurumen-heziketako jardueraren bat; jardueren batezbes-tekoa ere nahikoa handia da.

SENTSIBILIZAZIOA ETA KONTSUMO IRAUNKORRA

Ingurumen-heziketako jarduerak 4 22 0 -

BATEZ BESTEKO BALIOA, UDALERRIAREN NEURRIAREN ARABERA (2006)

Oharrak eta alderdi garrantzitsuakAdierazlea <1.000 bizt. 1.000 – 5.000 bizt. >15.000 bizt.

ENERGIAREN KONTSUMOA

Etxeko gas naturalaren etaelektrizitatearen kontsumoa(tpb/biztanle/urte)

Etxeko gas naturalaren eta elektrizita-tearen kontsumoa txikiagoa da udale-rri txikietan. Datu horiek baldintzatzen ditu gas naturala gutxiago ezarrita egoteak eta beste erregai batzuek ge-hiago erabiltzeak, hala nola gasolioa edo PGLak.

5.000-15.000 bizt.

0,17 0,17 0,21 0,21

HONDAKINAK SORTZEA ETA KUDEATZEA

Hiri-hondakinen sorkuntza biztanle-ko eta eguneko (kg/bizt./egun)

Gaika bildutako hondakinak (%)

Gaika bildutako hondakinen portzen-tajea apur bat handiagoa da udalerri handiagoetan eta hiri-izaera dutene-tan. Horren arrazoi nagusia da udalerri horiek dentsitate handiagoa izatea, eta, beraz, gaikako bilketarako edu-kiontziak hurbilago izatea.

1,32 1,61 1,24 1,20

24,3 25,9 26,4 26,6

BEG-en emisioen kalkulua egiteko metodologia baten garapena eta ho-nen aplikazioa 17 udalerrietan, sarea-ren arrakasta faktore bat da. Kalkulu honek udalerri bakoitzaren urteroko eboluzioa ezagutzea posible egiten du eta, aldi berean, agertoki ezberdinak konparatzeko aukera ematen du. Lortutako batez besteko balioa, EAE-ko zein Espaina eta Europear Batasun-27-eko bataz besteko balioetara hurbilt-zen da. Dena dela, kontuan eduki behar da ezberdintasun metodologikoek eta informazio eskuragarritasun maila ez-berdinek mugatu egiten dutela konpa-raketa zuzenak. Automobil-parkeak eta zerbitzu sekto-reak energia-kontsumoan daukan pi-suak dira aztertutako udalerrien arte-ko ezberdintasunetan eragin handiago dituzten faktoreak.

KLIMA-ALDAKETA

Berotegi-efektua eragiten duten gasen inbentarioatCO2e/biztanle/urte

IRAUNKORTASUN-ADIERAZLEAK: KLIMA ALDAKETA ETA INPAKTU GLOBALA (2007)

Oharrak eta alderdi garrantzitsuakAdierazlea Batez besteko balioa Gehieneko balioa Gutxieneko balioa 2006ekobatezbestekoa

5,9 7,5 4,6 5,8

EKIN

TZA

K ET

A E

MA

ITZA

K G

AI-

EREM

UEN

ARA

BER

A,

ETA

AA

LBO

RGEK

O K

ON

PRO

MIS

OEI

EG

ITEN

ZA

IEN

EK

ARP

ENA

38

5. Irudia. Udalerri bakoitzeko hondakinen sorreraren indizearen banaketa (2006)

<11-1,2

Daturik gabe

1,2-1,4>1,4

Hiri-hondakinsolidoen sorrera

(kg/bizt./egun). 2006

Esku-hartzearen maila nahiko handia izan arren, hiri-hondakinen •kudeaketako adierazleetan ez da ageri, oro har, II. IEPn 2010erako ezarritako helburua erdiesteko bezain beste jaisten direnik so-rrera-indizeak, ez eta gaikako bilketa hori lortzeko bezain beste areagotzen denik ere.

Gaikako bilketa ezarri zenetik igaro den denbora eta lortutako •balioak kontuan izanik, badirudi aztertu egin behar liratekeela hainbat udalerritako faktore murriztaileak, balioek gora egitea lortzeko. Ondoren, egokitu egin beharko lirateke lehentasunez hobetu beharrekotzat jotzen diren kudeaketa-ereduak, bilke-tako azpiegiturak eta/edo komunikazio-jarduerak.

Prozesuetan, sentsibilizazioko eta kontsumoko esku-hartzea az-•pimarratzekoa da, bai planetan jasotako ekintza-kopurua dela eta, bai horien ezarpen-maila altua dela eta. Hori gertatzen da, zalantzarik gabe, TA21etako koordinatzaileak arlo horietako adi-tuak izan ohi direlako eta arlo horietarako fi nantziazio-bide es-pezifi koak egon ohi direlako.

TA21en sentsibilizazioko ekintzek garrantzia handia dute; izan •ere, tokiko administrazioa dago herritarretatik hurbilen, eta, beraz, EAEko ingurumen-politikan ezarritako iraunkortasun-iri-zpideak herritarrei hurbiltzeko aukera du. Dena dela, aipatzekoa da arlo horietako gehiegizko sentsibilizaziora bultzatzeak (beste alderdi batzuk alde batera utzita) ardura gehiegi utz dezakeela herritarren gain.

Udaleko ingurumen-kudeaketako ekintzek ere pisu handia dute •(% 7,6), baina, hala ere, ezarpen-maila nahiko txikia dute (% 25). Planek administrazioaren ingurumen-portaera hobetzeko ahale-gin handia egin izana positiboa da, eredua baita gainerako gizar-te- eta ekonomia-eragileentzat eta herritarrentzat. Horrez gain, barneko koherentzia adierazten du udalak TA21en bidez udalerri osorako iraunkortasun-irizpideak bultzatzeak.

Administrazioaren ingurumen-portaera hobetzeko TEPetan au-•rreikusitako ekintzen kopurua eta herritarren sentsibilizazioari eta kontsumoari lotutakoena nahiko antzekoak dira, eta horrek, a priori, zentzuzkoa dirudi. Sinbolikoki, udalak bere gain hart-zen dituen ardurak eta herritarrei helarazten dizkionak antzera banatuta daudela islatzen du. Hala ere, barneko ingurumen-ku-deaketako ekintzen ezarpen-maila (% 25) txikiagoa da sentsibili-zazioko eta kontsumokoena baino (% 29).

Planik berrienetan, klima-aldaketaren aurkako ekintza espezi-•fi koak sartu dira, eta, oraindik gutxi badira ere, ezarpen-maila handia dute. Dena dela, klima-aldaketaren aurkako ekarpenik handiena mugikortasunaren, energiaren, kontsumoaren, sentsi-bilizazioaren eta hondakinen ekintzen ondoriozko BEG emisioen bidez egiten da. Ekintza horiek planetan biltzen diren guztien % 30 dira, 2.300 ekintza. Gai hauei dagozkien ekintzak (klima-aldaketa arintzeko eta hartara egokitzekoak) gehitu beharko litzaizkieke aurreko guztiei, besteak beste: plangintza, biodi-bertsitatea eta natura-ingurunea; ura, jarduera ekonomikoen in-gurumen-kudeaketa eta udal-administrazioa edo komunikazioa eta herritarren partaidetza. Horregatik dira TA21 Ekintza Planak hain tresna garrantzitsuak Klima Aldaketari Aurre Egiteko Euskal Planean (2008-2012) aurreikusitako helburuak eta neurriak be-tetzeko.

FEMP-eko udalerrien

batez-bestekoa

Udalsarea 21-eko udalerrien batez

bestekoa

EAE Espaina EB-27

tCO

2e/b

izt.

/urt

e

123456

0

78

5,8 5,76,7 6,3

7,3

Udalsarea 21-eko FEMP-eko Espaina EB-27

20. Grafi koa. BEG-en emsioen konparazioa biztanleko (2006)

Oharra: azaltzen diren emisioek ez dute lehen sektorea ezta sektore industria-la eta energia transformatzen dutenen industriei dagozkien emisioak jasotzen. Aplikatutako metodologiak eta erabilitako informazio iturriak ez dira kasu guz-tietan berdinak izan. Honek, balio ezberdinen arteko konparazio-maila neurri ba-tean mugatu egiten du.

OHARRAK ETA ALDERDI GARRANTZITSUAK

Ingurumen-alderdien multzoan, urari, hondakinei eta sentsibi-•lizazioari eta kontsumoari lotutakoak dira nagusi Ekintza Plane-tan, eta, halaber, horiek dute ezarpen-mailarik handiena ekint-zen artean. Hala ere, hiru alorrak ezarpen-helburuaren azpitik daude.

Urari eta hondakinei lotutako ekintzak burutzen ari dira gehien; •izan ere, udal-kudeaketako arlo fi nkatuak dira, eta udalek edo kudeatzen dituzten eskualdeko erakundeek eskumen eta ba-liabide ekonomiko espezifi koak dituzte horiek garatzeko.

EKIN

TZA

K ET

A E

MA

ITZA

K G

AI-

EREM

UEN

ARA

BER

A,

ETA

AA

LBO

RGEK

O K

ON

PRO

MIS

OEI

EG

ITEN

ZA

IEN

EK

ARP

ENA

39

IKUSPEGI OROKORRA ETA EZARPEN-MAILAHirugarren ekintza-multzoa gizarte- eta ekonomia-alderdiei dagokie. Horiek

gero eta garrantzi handiagoa dute TA21en Ekintza Planetan, batik bat udale-

rririk txikienetan.

Udalerri horietan errazagoa da Tokiko Ekintza Plana (TEP) udalerriko ekintza

guztiak batzen dituen planifi kazio-tresna izatea. Udalerria zenbat eta handia-

goa izan, plan sektorial gehiago izan ohi ditu, eta horrek mugatu egiten du,

nolabait, TEPak gizarte- eta ekonomia-alderdien programaziorako tresna gisa

erabiltzea.

Hainbat gai daude gizarte- eta ekonomia-alderdien barruan, hala nola ga-

rapen ekonomikoa, lan-merkatua, ongizatea eta gizarteratzea, kultura,

osasuna, euskara, berdintasuna, etxebizitza eta bizikidetza. Hor sartzen da,

bereziki, komunikazioa eta gizartearen parte-hartzea ere; TA21 prozesuen al-

derdi bereizgarria da.

Bildutako 71 Ekintza Planetan, 2.400 bat ekintza sozial eta ekonomiko zeuden.

Horien artean, ongizatearen eta gizartearen ingurukoen (% 9,2) eta garapen

ekonomikoaren (% 5,5) pisua nabarmentzen da. Azpimarratzekoa da, halaber,

kulturaren (% 3,1), komunikazioa eta herritarren parte-hartzea (% 2,8) eta

euskararen (% 2,7).

Ekintzen ezarpen-maila nahiko handia da kontuan hartu diren alderdi askotan,

planen ekintza guztiek batezbestekoa gainditzen dute, eta, oro har, eta ezar-

pen-helburua ere gainditzen dute batzuetan.

Ezarpen-maila handia dute berdintasuneko, osasuneko, euskarako eta ongi-

zateko eta gizarteratzeko ekintzek. Hala ere, kontuan izan behar da planetan

sartu diren arlo horietako ekintza asko TEPetan sartzen zirela lehen, eta udal-

kudeaketan sendotuta daudela.

gizArTeA eTA ekonomiA1. GOBERNATZEKO MODUAK4. KONTSUMO ETA BIZIMODU ARDURATSUA7. OSASUNAREN ALDEKO TOKIKO EKINTZA8. TOKIKO EKONOMIA BIZIA ETA IRAUNKORRA9. BERDINTASUNA ETA JUSTIZIA SOZIALA

AALBORGEKO KONPROMISOAK

21. Grafi koa. Planifi katutako ekintzak eta alderdi sozioekonomikoen ezarpen-maila

BESTE GAI-ESPARRU BATZUK % 70,1

Garapen ekonomikoa % 5,5

Komunikazioa eta herritarren parte-hartzea % 2,8

Lan-merkatua % 2,2

Ongizatea eta gizarteratzea % 9,2Kultura % 3,1

Osasuna % 1,4

Euskara 2,7%Berdintasuna % 1,0

Etxebizitza % 1,4

Bizikidetza % 0,6

Gaien batezbestekoa % 30Ezarpen-helburua % 34

1. Berdintasuna2. Osasuna3. Euskara4. Ongizatea eta gizarteratzea 5. Kultura 6. Komunikazioa eta herritarren parte-hartzea 7. Garapen ekonomikoa 8. Etxebizitza9. Lan-merkatua 10. Bizikidetza

TEPen alderdi sozioekonomikoei lotutakoekintzen proportzioa

TEPen alderdi sozioekonomikoei lotutako ekintzak ezartzeko portzentajea

%44

%41

%38

%36

%34

%34

%33

%30

%30

%27

%0 %5 %10 %15 %20 %25 %30 %35 %40 %45 %50

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Gai

-esp

arru

a

EKIN

TZA

K ET

A E

MA

ITZA

K G

AI-

EREM

UEN

ARA

BER

A,

ETA

AA

LBO

RGEK

O K

ON

PRO

MIS

OEI

EG

ITEN

ZA

IEN

EK

ARP

ENA

40

IRAUNKORTASUN-ADIERAZLEAK: GIZARTEA ETA EKONOMIA (2006)

POBREZIA ETA GIZARTE-BAZTERKETA

2,3 4,0 0,3 2,5Oinarrizko Errentaren prestazioa jasotzen duten familiak (%)

Langabezian dagoen biztanleria aktiboa (%)

LAN-MERKATUA

Udalerri berean bizi eta lan egiten duten biztanleen tasa (%)

DEMOGRAFIA

Biztanleriaren urtetik urterako aldaketa (%)

Biztanleriaren zahartze-indizea (64 urte baino gehiago dituzten biztan-leen %)

7,2 22,0 1,7 6,8

24,8 53,8 12,4 -

1,9 3,7 0,5 -

19,5 25,9 14,1 -

2005 eta 2006 artean, apur bat behe-ra egin du Oinarrizko Errenta jasotzen duten familien portzentajeak, nahiz eta beherakada txikia izan. Udalerrien artean alde handiak daude.

2005 eta 2006 artean egonkorra izan da langabezia-tasa, eta Espainiako gainerako lurraldeek baino balio txi-kiagoak izan ditu. Uneko egoera eko-nomikoa dela eta, langabeziak gora egitea aurreikusten da, nahiz eta ho-rren eragina desberdina izango den udalerrien egitura ekonomikoaren ara-bera.

Udalerri berean bizi eta lan egiten duten biztanle okupatuen tasa da. Zenbat eta handiagoa izan, orduan eta mugikortasun gutxiago, eta orduan eta bizi-kalitate handiagoa.

Balioak asko aldatzen dira udalerriaren arabera; hala ere, bildutako datuen batezbestekoa nahiko txikia da, 4tik 3k udalerritik irten behar dute lanera joateko.

Udalerri gutxik kalkulatu dituzte de-mografi a-adierazleak, eta biztanleria-ren hazkundearen batezbestekoa EAE-koa baino apur bat handiagoa da.

Hala ere, sareko udalerri askotan biz-tanleria egonkortuta dago, eta, bat-zuetan, behera egiten ari da. Azken urteotan, askotan, biztanleriaren za-hartzearen fenomenoa agertu izan da.

Oharrak eta alderdi garrantzitsuakAdierazlea Batez besteko balioa Gehieneko balioa Gutxieneko balioa 2005ekobatezbestekoa

EKIN

TZA

K ET

A E

MA

ITZA

K G

AI-

EREM

UEN

ARA

BER

A,

ETA

AA

LBO

RGEK

O K

ON

PRO

MIS

OEI

EG

ITEN

ZA

IEN

EK

ARP

ENA

41

HERRITARREN PARTE-HARTZEA

62,7 222,0 0,0 -

Herritarrek parte hartzeko bilerak (bi-lera kop./urte)

Herritarrek parte hartzeko bileretako parte-hartzaileak (saio guztietako par-te-hartzaileak, guztira/urte)

Herritarren parte-hartzea TA21en proze-suen funtsezko elementu espezifi koa da. Bildutako datuetan, urte osoan izandako bilera-kopuruaren eta parte-hartzaileen datuen batezbestekoa nahiko ona da. Hala ere, azpiadierazlea kalkulatu duten udalerrien kopurua ez da behar bezain adierazgarria, eta laginek alde positibo-ra jotzen dute.

Biztanleria euskaldunaren portzen-tajeari dagokionez, alderdirik aipa-garriena da bildutako balioen artean alde handia dagoela; udalerrien he-terogeneotasun handia erakusten du horrek.

Udalerriarekin duten gogobetetze-maila nahiko positiboa da; alderdirik positiboenak dira natura-ingurunearen kalitatea eta kantitatea, herritarren segurtasuna eta gizarte- eta osasun-zerbitzuen maila.Alderdirik negatiboenak, berriz, hauek dira: lanerako aukerak, etxebizitzen ka-litatea eta eskuragarritasuna eta udal planifi kazioan parte hartzeko aukera.Nabarmentzekoa da datu horiek, asko-tan, TA21ak ezartzeko prozesuak hasi aurretik, edo, are gehiago, diseinatu au-rretik egindakoak direla. Egokia izango litzateke etorkizunean parte hartzeko aukeraren pertzepzioaren bilakaera es-pezifi koki ebaluatzea.

Etxebizitza hutsen portzentajeari da-gozkion datuek batez besteko balio handia dute, baina asko aldatzen da hiri-inguruetako udalerriak izan edo landa-eremukoak izan.

EUSKARA

ETXEBIZITZA

EKONOMIAREN BIZITASUNA

HERRITARREK KOMUNITATEAREKIN DUTEN GOGOBETETZEA

Udalerriarekin oro har duten gogobetet-zea (1: oso eskasa / 5 oso ona)

(...) etxebizitzen kalitatea, erabilgarrita-suna eta eskuragarritasuna

(...) lan-aukerak (1etik 5era)

(...) natura-ingurunearen kalitatea eta kantitatea (1etik 5era)

(...) eraikitako ingurunearen kalitatea eta kantitatea (1etik 5era)

(...) gizarte- eta osasun-zerbitzuen maila (1etik 5era)

(...) kultura-, jolas- eta aisialdi-zerbitzuen maila (1etik 5era)

(...) ikastetxeen kalitatea (1etik 5era)

(...) garraio publikoko zerbitzuen maila (1etik 5era)

Biztanleria euskalduna (%)

BOEen eraikuntza (azken 5 urteetan amaitu diren BOEen eraikuntzak)

Etxebizitza hutsak (%)

Enpresen sorrera (udalerriko es-tablezimenduen alten eta bajen balantzea/1.000 biztanle)

1,1 10,0 -22,6 -

3,3 4,4 1,4 -

2,4 3,8 1,5 -

2,3 3,8 1,1 -

3,3 4,6 2,4 -

3,0 4,0 2,1 -

3,1 4,2 2,1 -

2,8 3,7 1,8 -

2,9 4,0 1,5 -

2,7 4,0 1,6 -

59,8 97,5 0,7 -

5,7 51,3 0,0 -

17,4 34,1 3,6 -

EKIN

TZA

K ET

A E

MA

ITZA

K G

AI-

EREM

UEN

ARA

BER

A,

ETA

AA

LBO

RGEK

O K

ON

PRO

MIS

OEI

EG

ITEN

ZA

IEN

EK

ARP

ENA

4,6 24,0 0,0 -

42

HERRITARREK KOMUNITATEAREKIN DUTEN GOGOBETETZEA

2,4 3,6 1,5 -(...) udaleko planifi kazioan eta erabakietan parte hartzeko aukerak (1etik 5era)

IRAUNKORTASUN-ADIERAZLEAK: GIZARTEA ETA EKONOMIA (2006)

(...) herritarren segurtasun-maila (1etik 5era)

3,3 4,6 1,7 -

BATEZ BESTEKO BALIOA, UDALERRIAREN NEURRIAREN ARABERA (2006)

OharrakAdierazlea <1.000 bizt. 1.000 -5.000 bizt. >15.000 bizt.

HERRITARREN PARTE-HARTZEA

Herritarrek parte hartzeko bilerak (kop.)

5.000 -15.000 bizt.

EUSKARA

Biztanleria euskalduna (%)

Udalerriarekin oro har duten gogobe-tetzea (1: oso eskasa / 5 oso ona)

(...) etxebizitzen kalitatea, erabilgarri-tasuna eta eskuragarritasuna

(...) lan-aukerak (1etik 5era)

(...) natura-ingurunearen kalitatea eta kantitatea (1etik 5era)

83,80 25,50 38,63 43,06Herria landa-eremukoa izanez gero, argi ikusten da biztanleria euskalduna-ren portzentajea handiagoa dela.

HERRITARREK KOMUNITATEAREKIN DUTEN GOGOBETETZEA

3,00 4,40 2,40 13,00

Udalerri txikiek, oro har, balorazio hobea egiten dute etxebizitzaren, natura-ingurunearen kalitatearen, herritarren segurtasunaren eta udal planifi kazioan parte hartzeko aukeren inguruan.Udalerri handiagoetan balorazio hobea dute, hala ere, garraio publikoak, era,

2,80 3,03 3,45 3,69

3,40 2,18 2,26 2,57

2,70 1,74 2,43 2,29

4,37 3,44 3,15 3,16

Ez da proportzionaltasunik nabaritu, ez eta korrelazio argirik ere, udalerria-ren neurriaren eta bilera-kopuruaren artean. Nabarmentzeko modukoa da udalerri txikiek proportzioan parte-hartze handiagoa lortzen dutela. Herri-tarrek udal-kudeaketa hurbilago naba-ritzen dutelako eta eragin handiagoa izan dezaketelako gertatzen da hori.

Oharrak eta alderdi garrantzitsuakAdierazlea Batez besteko balioa Gehieneko balioa Gutxieneko balioa 2005ekobatezbestekoa

EKIN

TZA

K ET

A E

MA

ITZA

K G

AI-

EREM

UEN

ARA

BER

A,

ETA

AA

LBO

RGEK

O K

ON

PRO

MIS

OEI

EG

ITEN

ZA

IEN

EK

ARP

ENA

43

OHARRAK ETA ALDERDI GARRANTZITSUAK

Gizarte-hobekuntzara eta aurrerapen ekonomikora bideratutako •ekintzek ebaluatutako Ekintza Planetan duten pisua areagotu eta fi nkatu egin da; guztira, osoaren % 30 ingurura iritsi da. Uda-lerririk txikienei eta planak berrikusi dituztenei esker dute alor horiek halako pisua.

Udalerri txikien kasuan, gizarte- eta ekonomia-alderdiak gora-•behera, badirudi askotan TEP dela eskuragarri dagoen planifi ka-zio-tresna bakarra; beraz, esku-hartzeko arlo guztiak hor sartu dituzte.

Planak berrikusi dituzten udalerriek, berriz, batzuetan uste izan •dezakete prozesua udalean oso sustraituta dagoela eta planaren esku-hartzeko eremua zabaldu egin daitekeela , lurralde- eta in-gurumen-alderdietatik gizarte- eta ekonomia-alderdietara. Hala ere, aipatu beharrekoa da gizarte- eta ekonomia-alderdiak ez direla beti sartu izan planifi kazio estrategikoko prozesuetan eta iraunkortasuneko irizpide espezifi koetan oinarrituta. Beraz, kasu batzuetan,udal-kudeaketan aurreikusitako eta fi nkatutako ekint-zak bildu eta sartu izanaren ondorioz gehitu dira alderdi horiek; beti ez da egin gaiaren inguruko iraunkortasun-hausnarketa.

(...) eraikitako ingurunearen kalitatea eta kantitatea (1etik 5era)

(...) gizarte- eta osasun-zerbitzuen maila (1etik 5era)

(...) kultura-, jolas- eta aisialdi-zerbit-zuen maila (1etik 5era)

(...) ikastetxeen kalitatea (1etik 5era)

(...) garraio publikoko zerbitzuen maila (1etik 5era)

(...) udaleko planifi kazioan eta eraba-kietan parte hartzeko aukerak (1etik 5era)

(...) herritarren segurtasun-maila(1etik 5era)

neurri txikiagoan bada ere, eraikitako ingurunean, gizarte- eta osasun-zer-bitzuek eta kultura-, jolas- eta aisialdi-zerbitzuek.

2,80 3,03 3,45 3,69

2,80 3,03 3,45 3,69

2,80 3,03 3,45 3,69

2,80 3,03 3,45 3,69

2,80 3,03 3,45 3,69

2,80 3,03 3,45 3,69

2,80 3,03 3,45 3,69

Herritarren gogobetetzeari buruzko adierazleek erakusten duten •moduan, udalerri handi eta hiritartuek behar desberdinak dituz-te udalerri txiki eta landatarren aldean, aurreko urtean bezalaxe. Azken horiek balorazio hobea egiten dute etxebizitzaren, natura-ingurunearen, herritarren segurtasunaren edo herritarren parte-hartzearen inguruan; handiek, berriz, balorazio hobea egiten dute garraio publikoaren, eraikitako ingurunearen, gizarte- eta osasun-zerbitzuen eta kultura-eskaintzaren inguruan.

Etxebizitzen eskuragarritasunak du herritarren baloraziorik oke-•rrena, nahiz eta TA21 Ekintza Planetan garrantzia txikia duen. Etxebizitza-politikan, udalaz gaindiko administrazioek pisu han-diagoa dute; hala ere, planaren berrikuspenetan kontuan hartu beharreko alderdia da.

EKIN

TZA

K ET

A E

MA

ITZA

K G

AI-

EREM

UEN

ARA

BER

A,

ETA

AA

LBO

RGEK

O K

ON

PRO

MIS

OEI

EG

ITEN

ZA

IEN

EK

ARP

ENA

44

ONDORIOAK ETA 2009RAKO ERRONKAK

1. TOKIKO AGENDA 21EN PROZESUEN EBALUAZIOA FINKATU ETA

AREAGOTU EGIN DA, Dagoeneko 71 udalerri eta eskualdek hartzen dute

parte. Udalerri berriak sartu direlako eta aurreko urteko parte-hartzaileen

% 90ek programetan jarraitu duelako lortu dira datu horiek. Ebaluazio-pro-

zesuen garrantzia nahiko handia da Bizkaian eta Gipuzkoan.

2009RAKO ERRONKAK:

Tokiko Agenda 21en jarraipen-prozesuak • sendotzea Udalsarea

21eko udaletan, udal-kopurua areagotzeari baino gehiago kalita-

tearen hobekuntza jarraituari eta parte-hartzaileen konpromisoa

areagotzeari garrantzia emanda. Hala, TA21ek udaletarako, langile

teknikoentzako eta arduradun politikoentzako kudeaketa-tresna

eraginkor gisa sendotzen jarraitu ahal izango du.

Arabako• lurralde historikoko udalerrien parte hartzea asko

handitzea.

Urteko programazioa• udalen TA21en Ekintza Planetan integratze-

ko aurrerapausoak egitea.

TRESNAK

Tokiko Agenda 21en ebaluazio- eta segimendu-programak, •MUGI 21ekin

45

2. NAHIKO AURRERAPEN HANDIA EGIN DA IRAUNKORTA-SUN-ADIERAZLEEN KALKULUAN ETA APLIKAZIOAN, BAINA EZ

BEHAR BESTEKOA.Adierazleen kalkuluan parte hartu duen udal-kopurua

bikoiztu egin da azken urtean, bai eta adierazle-kopurua ere. Halaber, langile

teknikoek adierazleak kalkulatzeko ezagutza metodologiko eta informatiko

handiagoa dute. Hala ere, denborazko serie esanguratsuak eta konpara dai-

tezkeenak dituzten adierazle-kopurua ez da nahikoa udal askotan. Gertaera

horrek mugatu egin du adierazle horiek kudeaketa teknikoan eta politikoan

zein komunikazio publikoan modu eraginkorrean aplikatzea, bai udalei dago-

kienez eta baita udalaz gaindi ere.

2009RAKO ERRONKAK:

Kalkulatutako • adierazleen kalitatea eta kopurua fi nkatzea eta are-

agotzea.

Urtero eskuratutako emaitzen • kudeaketako interpretazio-, komu-

nikazio- eta aplikazio-lanak bultzatzea.

TRESNAK

TA21en III. ebaluazio- eta segimendu-programak, MUGI 21ekin, uda-•lerri bakoitzaren behar espezifi koei gehiago egokituta, baina horie-

tako bakoitzak konpromiso handiagoa hartuta

Udal adierazleen beste sistema batzuk integratzea•Udal-iraunkortasuneko adierazle-sistema berrikustea•

2009RAKO ERRONKAK:

Pixkanaka baina etenik gabe aurrera egitea TA21eko prozesuen kali-•tate globalaren ebaluazioan eta hobekuntzan.

TRESNAK

TA21eko prozesuen kalitate globala ebaluatzeko eta hobetzeko me-•todologiak

Ekintza Planak berrikusteko Auzolan 21 programa•

4. HERRITARREK PARTE HARTZEKO PROZESUAK FINKATZEKO

ETA DINAMIZATZEKO ZAILTASUNAK DAUDE; hori da Tokiko Agenda

21eko prozesuen ezarpenean egiteke dauden zereginetako bat. Parte hartze-

ko organo iraunkor dezente eduki arren, ez dute maiztasun jakinik izaten, ez

eta funtzionamendu-dinamika egokirik ere. Hala ere, eta joera nagusia hori

izan arren, badaude nabarmentzeko moduko parte hartzeko prozesuak, eta,

beste batzuk, berriz, berriro martxan jartzea aurreikusten da.

2009RAKO ERRONKAK:

Tokiko Agenda 21en segimenduari buruzko komunikazioa eta •adierazleak sustatzea.

Parte hartzeko prozesuak sustatzea• .

TRESNAK

Udalerri bakoitzeko tokiko iraunkortasun-txostena•Parte hartzeko prozesuak hobetzeko analisien eta proposamenen •azterketa

TA21etako Ekintza Planak ezartzeko herritarren parte-hartzea dina-•mizatzeko proiektuak O

ND

ORI

OA

K ET

A 2

009R

AKO

ERR

ON

KA

K

3. UDALERRIEK ETA SAREKO LANAK TA21EKO EBALUAZIO-

METODOLOGIAK INTEGRATU DITUZTE, eta horrek Tokiko Ekintza Plana

kudeaketa-tresna gisa bultzatzen laguntzen du. Bestalde, metodologia

komunekin lan eginda, emaitzen trinkotasunari, konparagarritasunari eta

homogeneotasunari eusten zaie, nahiz eta udalerri-kopuruak eta haien

aniztasunak gora egin urtero. Hala ere, TA21eko prozesuen beste alderdi ga-

rrantzitsu batzuen ebaluazioa eta dinamizazioa (parte-hartzea, zeharkako-

tasuna edo izaera estrategikoa, esaterako) ez daude hain garatuta. Hori dela

eta, prozesuen ahalmenak guztiz zabaltzea eta haien kalitatea hobetzea

mugatu egiten da.

46

5. EAEKO TOKIKO ADMINISTRAZIOAREN IRAUNKORTASUNA-

REN ALDEKO EKINTZEI BURUZKO INFORMAZIO OSO ZABALA ETA

EGITURATUA DAGO ESKURAGARRI; ingurune informatiko komun batean

sartzen diren 8.000 ekintzak baino gehiagok osatzen dute (EAEko Tokiko

Iraunkortasunaren Behatokia-MUGI21), eta egitura eta metodologia komun

batetik abiatutakoak dira. Informazio hori baliabide potentzial aparta da

EAEko administrazioek bultzatzen dituzten tokiko iraunkortasun-politiken

eraginkortasuna diseinatu eta ebaluatzeko.

2009rako ERRONKAK:

Eskuragarri dagoen informazioa aprobetxatzea, udalerrietan •TA21etako prozesuen diseinua, kudeaketa eta komunikazioa op-

timizatzeko.

Sortutako informazioa erabiltzea tokiko ekintzak laguntzeko uda-•lez gaindiko politiken eraginkortasuna ebaluatzeko eta hobetzeko

tresna gisa.

TRESNAK

EAEko Tokiko Iraunkortasunaren Behatokia-MUGI21•EAEko Tokiko Iraunkortasunaren Txostena (2009)•Jardunbide egokien bilduma web gunean•

6. PLANEN EZARPEN-MAILAK NAHIKO POSITIBOA IZATEN JA-

RRAITZEN DU; hain zuzen ere, % 30,4koa da, ekintza-planak indarrean jart-

zen direnetik bi urte eta erdira. Exekuzio-erritmoa egonkorra da, nahiz eta

urte bakoitzerako aurreikusitako helburuak betetzeko nahikoa ez izan.

2009rako ERRONKAK:

Gidaritza politikoa indartzea• , Tokiko Agenda 21eko edukiak gober-

nu-ekintzan sartuz.

Planetako ekintzak egiteko • laguntza ekonomikoa sendotzea.

TRESNAK

Hautetsiek parte hartzeko eta zuzentzeko mekanismoak•Hautetsientzako trebakuntza•Tokiko Agenda 21etako ekintzak egiteko udalaz gaindiko laguntza-•programak

7. EXEKUZIO-ERRITMOETAN GERO ETA ALDE HANDIAGOA DAGO

UDALERRIEN ARTEAN; azpimarratzekoa da azken hiru urteotan hasitako

planen ezarpen-erritmoa aurreko urteetan hasitakoenaren bikoitza dela,

azken horiek kasu batzuetan ez atzera ez aurrera baitaude. Alderdi hauek

direla-eta dago orain exekuzio-erritmo handiagoa: Udalsarea 21ek euskarri-

zerbitzuak areagotu eta hobetu izana, Eusko Jaurlaritzak eta Foru Aldundiek

ezarpenari laguntzeko laguntza-lerroak areagotu izana, segimendu-progra-

men ezarpena, udalerriaren errealitatera gehiago egokitzen diren planak di-

seinatzea eta giza baliabideak esleitzea.

2009rako ERRONKAK:

Pixkanaka prozesuen ezarpenaren kalitatea eta haien azterke-•ta hobetzea, eta ahalegin gehien egiten duten udalerriak agerian

jartzea.

Planik berrienen • gauzatze-erritmo positiboa fi nkatzea.

Ez atzera ez aurrera dauden prozesuak dinamizatzea• ; lehenik eta

behin, oztopoak identifi katu behar dira horretarako.

TRESNAK

Prozesuen kalitatea aintzatesteko tresnak•Koordinazio eta inplikazio teknikoari eta buruzagitza politikoari •buruzko TA21etako prozesuak dinamizatzeko proiektuak

Ekintza Planak berrikusteko Auzolan 21 programa•Ekintza Planak berrikusteko gidaliburu metodologikoa•Berringurumena •

ON

DO

RIO

AK

ETA

200

9RA

KO E

RRO

NK

AK

47

8. TOKIKO EKINTZA PLANEN BIDEZ, BULTZADA HANDIA EMA-

TEN ZAIE ERAGILE TEKNIKOEN EKINTZEI; planetako ekintzen % 70ean

udalerriko Tokiko Agenda 21eko koordinatzaile ez diren langile tekniko edo

politikoek parte hartzen dute. Gainera, planen ebaluazioa egiteko, EAEko

tokiko administrazioko 901 eragile tekniko inguru erabiltzen dituen trakzio-

mekanismo bat erabiltzen da. Urtero, haien kudeaketa aztertu, ebaluatu eta

politikoki eta sozialki onartzen da. Hala ere, egindako ahaleginei ez zaie behar

beste balio eman orain arte, bai kudeaketari dagokionez, bai komunikazioari

dagokionez, eta horrek eragina izan dezake eragile horiek etorkizunean egin-

go dituzten ebaluazio-prozesuetan jarriko duten interesean.

2009rako ERRONKAK:

Ebaluazio-prozesuen aplikazio teknikoa• bultzatzea, planen pro-

gramazioan eta ezarpenean etengabe hobetu dadin.

Udal-iraunkortasunaren komisioak• dinamizatzea.

TRESNAK

Auzolan 21 programa: Tokiko Agenda 21eko bulegoak•Tokiko Agenda 21eko bulegoak diseinatzeko gidaliburu metodologikoa•Koordinazio eta inplikazio teknikoari eta buruzagitza politikoari •buruzko TA21etako prozesuak dinamizatzeko proiektuak

Trebakuntza-jarduerak, iraunkortasunaren hainbat esparrutan•

9. LANDA-EREMUETAKO UDALERRIAK ETA HIRI-EREMUETAKOAK

BEREIZI BEHAR DIRA PLANEN EZAUGARRIEN ETA HORIEN EZARPENA-

REN ARABERA. Hori egiteko beharra nabarmena da udalerri-mota bakoit-

zak Ekintza Planetan dituen ekintza-motak zein diren ikusita; udalerri txikiek

landa-eremuari, lehen sektoreari, garapen ekonomikoari eta gizarte-alderdiei

buruzko ekintzak sartzen dituzte. Udalerri txikietako planen ezarpen-maila

nahiko positiboa da, eta, beraz, badirudi TEPak testuinguru horretan aplikatu

eta erabili daitezkeela.

2009rako ERRONKAK:

Udalsarea 21eko • udalerri-mota guztiei egokitutako zerbitzuak

sendotzea.

TRESNAK

Arabako landa-eremuetako udalerrietarako Udaltalde 21ak•Tokiko Agenda 21en eskualdeko bulegoak•

10. TA21EK EKARPEN HANDIA EGITEN DUTE KLIMA-ALDAKETA-

REN AURKA, ETA HANDITZEN ARI DA, GAINERA; klima-aldaketa arintze-

ko eragin handiena duten alorretan, hala nola energian, mugikortasunean,

hondakinetan eta kontsumoan. Guztira, 2.300 ekintza dira. Hala ere, klima-

aldaketaren aurkako borroka antolatzeko eta bultzatzeko ekintza espezifi ko

gutxi dago oraindik ere.

2009rako ERRONKAK:

Tokiko Agenda 21ek • klima-aldaketaren aurka egiten duten ekarpe-

na bultzatzea eta agerian jartzea.

TRESNAK

Klima-aldaketa arintzeko tokiko estrategiak•Klima-aldaketa sartzea Ekintza Planen berrikuspenetan•BEGen emisioen kontabilitatea•Klima-aldaketari aurka egiteko udal-ordenantza•

ON

DO

RIO

AK

ETA

200

9RA

KO E

RRO

NK

AK

EAEKO TOKIKO IRAUNKORTASUN TXOSTENA 2008