DOSSIERRA 66. zenb. / 2008 (1) Goñi.pdf · Maite Goñi – Euskaljakintza: euskara eta teknologia...

Soziolinguistikaaldizkaria

ZER DA EUSKALJAKINTZA?

Azkenaldian, web 2.0 edo Internet berriaz nonahi entzun dezakegu. Askohitz egin da, halaber, irakaskuntzak internetera hurbiltzeko eta berauulertzeko modu berri honi atera dakizkiokeen onurez. Jakintza IkastolakoIKT taldean, duela urte batzuk hasi ginen ohartzen onura hauez eta haus-narketa sakon baten ondorengo emaitza dira gaur egun abian ditugunhainbat proiektu. Garbi ikusi genuen web 2.0 delakoak orokorrean askoeskaintzen zuela, eta irakaskuntza arloan bereziki emankorra izan zitekee-la. Alde batetik, dohaineko eta erabilerrazak diren tresna mordo bat (blo-gak1, wikiak2, webquestak3, batzaileak4, marka-gune sozialak5…) jartzendira gure eskura; eta, bestetik, hori bezain garrantzitsua den filosofia berribat (partekatzea, ezagutza denon artean eraikitzea, autonomiaz jokatzea,irakaslearen rola aldatzea…). Gauzak horrela, ez genuen nahi teknologiaberrien inplementazioa informatikako klaseetara edo ordenagailu gehiagoerostera mugatzea. Esparru eta gai guztietara heltzea nahi genuenez, meto-dologian eta ikaskuntza-irakaskuntza prozesuan eragitea ezinbestekotzatjo genuen. Testuinguru horretan ulertu behar da gure lehenengo blogensorrera: IKTeroak6, Jakinstein7, Ordizia, Jakinmin eta euskaljakintza8.

EUSKALJAKINTZA: EUSKARA ETATEKNOLOGIA BERRIAK

Maite GoñiJakintza Ikastola (Ordizia)

Helbide elektronikoa: [email protected]

DO

SS

IER

RA

66. z

enb.

/ 20

08 (

1)

soziolinguistika klusterramartin ugalde, kp / 20140 andoain 135

03 APLIKAZIOAK ETA AZTERKETA TEORIKOAK >>>

bat66 dok B:Batdok55 28/4/08 13:28 Página 135

Maite Goñi – Euskaljakintza: euskara eta teknologia berriak

Euskaljakintzaren kasuan, aurreko guztiari DBHO2ko ikasleen moti-bazio eza euskara gaiarekiko gehitu behar zaio. Ez nuen nik beraien jakin-mina piztea lortzen inondik ere. Aurreko ikasturtearen helburua EGA ate-ratzea izanik, behin bide hori sakonki landuta, eta kontuan izanda hauta-probetan ez direla eduki bereziak eskatzen, izugarri kostatzen zitzaidanberaien interesa neureganatzea. Zertarako ikasi behar dugu hau ez bada Hau-taprobetan sartzen? Hauxe izaten zen, egitasmoarekin hasi aurretik, gehienentzuten nuen galdera. Beraz, zerbait gaizki egiten ari nintzen. Gurejomuga Hautaprobetarako prestakuntzara mugatzea ez zela azalduta ere,ez nuen beraien jarrera aldaraztea lortzen. Arazo hau abiapuntu eta IKTtaldekoen artean hamaika aldiz hitz egindakoari eutsiz, nire gaiaren plan-teamendua iraultzea erabaki nuen: Euskara eta teknologia berriak uztar-tzeko asmoz, blog bat sortuko nuen. Hasiera-hasieratik garbi nuen blogaez zela tresna gehigarri bat izango, gaiaren ardatz nagusia baizik. Honela,ikasleek gustuko ez zuten testu liburua alde batera utzi, eta euskara ira-kasgaiaren asteko hiru orduetan ordenagailu gela erabiltzen hasiko ginen.

HELBURUAK

Honelako erabaki bat hartzeko, ordea, helburuak garbi izatea ezinbeste-koa da. Hauexek izan ziren nire helburuak:

• Euskara jakintzagaian, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza Ondo-rengo bigarren mailan, DBHO 2n, eman beharreko edukiak teknolo-gia berriek eskaintzen dizkiguten aukerak erabiliz jorratu (sareandauden baliabideei onura atera).• Euskarazko irakurmena, idazmena, entzumena eta ahozkotasunakilikatu.• Aprendizaia aktiboa bultzatu.• Talde lana sustatu (elkarrekin lan egiten ikasi, partekatu…).• Ohiko irakasle/ikasle rolak aldatu (denok denongandik ikasi: ikas-leek irakaslearengandik, ikasleek beste ikasleengandik eta baita ira-kasleak ikasleengandik ere).• Ikasleen ikaskuntza prozesuan euskarri digitalaren erabilera susta-tu eta indartu.• Ikasleak neureganatu eta gaiarekiko motibazioa piztu.• Euskararekiko jarrera aldatu (euskararekiko benetako jarrera akti-boa lortu).• Sortutako ezagutza gizartearen esku jarri.

HASIERAKO ZAILTASUNAK

Proiektua abian jartzeko hainbat zailtasun izan nuen. Hasteko, nire tek-nologia berriekiko ezagutza guztiz urria eta eskasa zen. Halere, prest

Euskara eta teknologiaberriak uztartzeko asmoz,blog bat sortuko nuen.Hasiera-hasieratik garbinuen bloga ez zela tresnagehigarri bat izango,gaiaren ardatz nagusiabaizik. Honela, ikasleekgustuko ez zuten testuliburua alde batera utzi,eta euskara irakasgaiarenasteko hiru orduetanordenagailu gelaerabiltzen hasiko ginen.

136


Euskaljakintza: euskara eta teknologia berriak – Maite Goñi

nengoen ikasteko eta proiektu berriak ematen zidan ilusioa nire jakitepobreari gailendu zitzaion. Horrela, udan lanari ekin nion zetozen zailta-sunei ahal nuen moduan aurre eginez.

Hasteko, gure blogak ohiko testu liburuaren papera ordezkatzeanahi nuen. Nola sartu bertan testu liburuko eduki guztiak? Ohartu nin-tzen ez nituela horiek guztiak blogean behar. Aitzitik, informazio iturriezberdinak ikasleen esku jarri ondoren, eurak bultzatuko nituen materialhoriek sortzera. Asmo horrek, blogez gain, beste hainbat 2.0 baliabideezagutzera eraman ninduen, webquestak, esaterako. Azken hauek tresnaerabat egokiak suertatu dira lanketa mota honetarako; izan ere, ikerketa-ra zuzenduriko jarduerak prestatzeko baliabide hauen bitartez, aprendi-zaia aktiboagoa, autonomoagoa eta esanguratsuagoa bihurtu da. Halere,hori hasiera baino ez zen izan, beranduago etorriko baitziren wikiak, pod-castak9 eta beste hamaika baliabide, denak erabilerrazak eta musu-truk.

Hastapenetan, ikasleek nik uste baino gutxiago menperatzenzuten ordenagailua eta proiektuaren nondik norakoaren azalpenari zeinzerbitzu berrietan izena emateari (wetpaint, blogsome, google docs, grava-tar…) aurreikusita nuena baino denbora dezente gehiago eman beharizan genion. Aipatu behar da, urteak aurrera joan ahala, euskaljakintzarairisten diren ikasleen prestakuntza eremu horretan gero eta handiagoadela. Hori dela eta, egun, ez da beharrezkoa denbora gehiegi zereginhauetan xahutzea.

Zailtasunak alde batera utziz, aitortu beharrean nago hasieratikproiektuak harrera ona izan zuela ikasle gehienengan (beti dago bat edobeste tramankulu hauekin moldatzen ez dena eta denerako zailtasunakikusten dituena, noski). Urtetik urtera, gainera, hobea da; izan ere, bestemailako ikasleek gure lana ezagutu eta erabiltzen dutenez, lekukoa har-tu behar dutenean, lan hori jarraitzeko grinaz etortzen baitira.

METODOLOGIA

Helburua material guztia guk geuk sortzea izanik, metodologia eta ikas-leen jarrera erabat aktiboa eta parte-hartzailea izatea ezinbestekotzat jonuen. Ez dago zalantzarik, ikasleen hizkuntza trebetasunak garatu ahalizateko, hauek etengabe hitz egitera eta idaztera bultzatu behar ditugula,idatzizko zein ahozko ekoizpenak erruz eginez. “Ongi hitz egiten hitzeginez ikasten da eta ongi idazten idatziz ikasten da”.

Alde horretatik, nire helburua ikasleek benetako gertakariak simula-tzea eta, hainbatetan, irakaslearen papera hartzea zen. Gerora ezagutukonituen Daleren esperientziaren konoa eta berak aurkeztutako jatorrizkoideiaren hainbat aldaera. Eta nahiz eta adituren batek edo bestek jarraianazaltzen diren datuak zalantzan jarri (batez ere Daleren jatorrizko kono-an zenbakiak azaltzen ez direlako), garbi ikusi nuen nire ikuskera bertanislatzen zela.

Asmo horrek, blogez gain,beste hainbat 2.0

baliabide ezagutzeraeraman ninduen,

webquestak, esaterako.Ikerketara zuzenduriko

jarduerak prestatzekobaliabide hauen bitartez,aprendizaia aktiboagoa,

autonomoagoa etaesanguratsuagoa bihurtu

da.

137


Hortaz, hauexek izan ziren hasieratik gure lanerako ardatz nagusiak:

• Irakasleak proiektuetan banatutako ikaskuntza-irakaskuntza pro-zesua gidatzen du, proiektu horiek errealitatetik ahalik eta gertuenegon daitezen ahaleginduz, errealitatean ematen diren egoerak abia-puntutzat hartuz, alegia. Ikasleen eskura baliabide mordoska jartzendira eta helburua da, hauek arazo edo egoera bati aurre egiteko, tres-na horiek erabiltzen jakitea. Azken batean, aprendizaia esanguratsualortuko badugu, ezinbestekoa da ikasleei bizitzaren egoera jakinbatzuetan baliabide jakin batzuekin aurre egiten erakustea. Gauzakhorrela, irakasleak, hainbat web 2.0 baliabide bitarteko, lanketarenjarraibideak eta esteka interesgarri eta baliagarriak ikaslearen eskuipintzen ditu.• Ikasleak dira, irakaslearen laguntzarekin eta honen gidaritzapean,ikasteko materialak sortu eta gainerako ikasleen aurrean irakaslepapera hartzen dutenak, euren lanaren nondik norakoa eta emaitzakazalduz.• Irakasleaz gain, ikasleek ere proiektu gehienen balorazioan eskuhartzen dute.• Sortutako guztia -apunteak, multimedia aurkezpen eta ariketak,informatikako aplikazioen itzulpenak, tutorialak, eta abar- denoneskura jarri ohi dugu.

Nola gauzatzen da, bada, hori guztia gure lanketa ezberdinetan?

138

Ikasleen hizkuntzatrebetasunak garatu ahalizateko, hauek etengabehitz egitera eta idazterabultzatu behar ditugula,idatzizko zein ahozkoekoizpenak erruz eginez.“Ongi hitz egiten hitzeginez ikasten da eta ongiidazten idatziz ikastenda”.



139

Bloga tresna berezikiegokia suertatu da, guridagokigunez, hizkuntza

trebetasun hau lantzeko.Ikasleak idazle-kazetari

bihurtu dira eta eurenartikuluak idazten

dituzte jakindaikastolakoak ez diren

irakurleak izangodituztela. Aurki.com eta

gaur8 bezalako atarietanzein blog ezberdinetan

azaltzen da gukargitaratutako oro etakanpotik ere artikulueiburuzko iruzkinak jaso

ohi ditugu.

IDAZMENAREN LANKETA

Idazmena hobetu ahal izateko, hainbat lanketa eramaten dugu aurrera:blogean argitaratzeko artikulu ezberdinak idatzi, taldeka istorio elkarre-ragileak sortu, aplikazio informatikoak itzuli...

Bloga tresna bereziki egokia suertatu da, guri dagokigunez, hizkun-tza trebetasun hau lantzeko. Ikasleak idazle-kazetari bihurtu dira eta eurenartikuluak idazten dituzte jakinda ikastolakoak ez diren irakurleak izan-go dituztela. Aurki.com eta gaur8 bezalako atarietan zein blog ezberdine-tan azaltzen da guk argitaratutako oro eta kanpotik ere artikuluei buruz-ko iruzkinak jaso ohi ditugu. Izugarrizko eragina izan zuen ikasleengan,esaterako, Julen Gabiria idazlearen edo HUHEZIko Joxe Aranzabalenanimu hitzak jasotzeak blogarekin hasi eta denbora gutxira. Gizarte-dimentsio eta oihartzun honek, aparteko motibazioa emateaz gain, ardu-ratsuago bihurtu ditu idazterakoan. Euskara egoki nahiz zuzena erabil-tzen saiatzen dira, eta, helburu horrekin, blogean txertatu ditugun balia-bideak, erabili nahi dituen edonoren esku daudenak, maiz baliatu ohidituzte (hiztegi batua, sinonimoak, euskara-gaztelania hiztegiak, antola-tzaileak, atsotitzak, esamoldeak, …).

Garai batean, ikasleek euren idazlanak betelan bezala aurkezten ziz-kidaten. Gaur egun, prozesua eta emaitza oso bestelakoak direla esandezaket. Hasteko, gaiaren egokitasuna eta ikuspegia nirekin partekatzendute eta, jarraian, artikulua aberasteko ipin ditzaketen esteka eta motaguztietako baliabideak bilatzeari ekiten diote. Nabarmentzekoa da, hala-ber, komunikazioaren atala. Izan ere, artikuluetan iruzkinak uzteko auke-ra horrek asko areagotzen baitu komunikazio arloa (bai gure artean, bai-ta kanpoko irakurleekin ere).

Hurrengo urratsak jarraitzen ditugu artikulu bat argitaratu aurretik:

• Gaia eta erabiliko diren gehigarriak (estekak, irudiak, bideo-ak…) hautatu. Ikasleek ardura handia jartzen dute nola gaiaren hau-taketa egokian, hala erabiliko dituzten gehigarrien bilaketan. Beraz,euskara arloa jorratzeaz gain, informazio miaketa eta eraldaketa eresartzen dira lanketa mota honetako idazte-prozesuan.• Autoebaluazioa egin eta lan-koaderno digitalean zirriborroa gor-de. Ikasle bakoitzak wiki bat du lan-koaderno gisa. Bertan, ikasturteosoan zehar egindako lanketa guztien (ahozkoak zein idatzizkoak)zirriborroak gordetzen dituzte. Gauzak horrela, testua idatzi etaberau amaitutzat eman aurretik, autoebaluazioari ekiten diote. Zere-gin horretarako diseinatua dugun txantiloi bat erabiliz, ikasleek ata-lez ataleko (edukiak, antolaketa, morfosintaxia, ortografia…) autoe-baluazioa eta balorazio orokorra burutzen dituzte. Garrantzi handiaematen diogu urrats honi; izan ere, euren indarguneak zein ahule-ziak identifikatzeko oso mesedegarria gerta baitaiteke. Moodle pla-




taforma birtualaren bitartez, autoebaluazioa helarazten didate.• Multimedia baliabideak euskaljakintzara igo. Zirriborroa idatziondoren, ikasleak euskaljakintzaren administrazio gunean sartzendira. Artikuluari titulua jarri eta bertara multimedia baliabideak igoondoren, zirriborro gisa gordetzen dute. Ikasleen lana amaitzen dahemen eta irakaslearena hasten da.• Irakaslearen zuzenketa eta balorazioa. Irakaslea ikaslearen wikiedo lan-koaderno digitalean sartu eta dagokion artikuluan eginbeharreko zuzenketak egiten ditu. Wikiak direla eta, komeni da esa-tea ezaugarri bereziko webguneak direla. Gune horietan hainbat era-biltzailek orrialdeak sor, edita, ezaba eta eralda ditzake. Ez hori baka-rrik, prozesu osoan zehar egindako aldaketa guztiak gordeta geldi-tzen dira eta nork eta noiz egin dituen ere ikus daiteke. Horiek horre-la, dokumentuaren bertsioak erkatu eta egile ezberdinen aldaketakgorriz eta berdez azaltzen direnez, ikasleek oso garbi ikus dezaketezer zuten idatzia eta zein izan den irakaslearen zuzenketa. Horrela,ondo egindakoa, akatsak eta hobetzeko arloak, besteak beste, ikusditzakete. Zuzenketarekin batera, irakasleak atalez ataleko baloraziotxantiloia bidaltzen die. Esan beharra dago, ikasleek aldez aurretikezagutzen dituztela zuzenketa irizpideak eta irakasleak zuzentzekoerabiliko duen txantiloia.

Ikasleek bi artikulu idazten dituzte ebaluazio bakoitzeko; beraz, seiikasturtean zehar. Horietako bat elkarrizketa bat da. Ahozkotasuna etaliteraturarekin egin ohi dugun lez, webquest batez baliatzen gara elka-rrizketa lantzeko. Solasean9 deituriko webquesta da, hain zuzen ere, alorhau lantzeko abiapuntua.

Sarean tresna didaktiko interesgarri anitz dagoela garbi dago. Horie-tako bat aurretik hainbatetan aipatu dudan webquest delakoa da. Web-questak irakasleek ikasleei begira diseinatzen dituzten ikerketa-jardue-rak dira. Ikerketa hori burutzeko iturri nagusia sarea izan ohi da. Oro har,lan kooperatiboa bultzatzen dute, eta taldeko partaide bakoitzak lanarenzati baten ardura izan ohi du. Jarduera ondo diseinatzen bada, webques-tak ikaslea gaitasun kognitiboak erabiltzera behartuko du, gaitasun kriti-koa jorratuz eta ikerketaren bide zabalak irekiz. Honaino teoria. Prakti-kan, aldiz, konturatuta nago helburu horiek guztiak bete gabe ere, irakas-leoi baliagarriak suerta dakizkigukeela, horietaz gaindi, beste mota bate-ko jarduerak ere diseinatzeko. Horixe izan da webquest honen kasua.

Hasteko, aitortu beharrean nago, azkenaldian, aprendizaia esangu-ratsuarekin nahiko kezkatuta nabilela. Zenbatetan ez ditugu ikasi edoerakutsi gerora begira oso baliagarriak ez diren edukiak? Eduki horieta-ko askok ba al du errealitatearekin eta bizitzarekin zerikusirik? Zer egindezakegu bi horiek uztartzeko eta ikasitakoak zentzu handiagoa izateko?Bada, galdera horiek buruan bueltaka, elkarrizketak lantzeko webquest

Ikasleek bi artikuluidazten dituzte ebaluaziobakoitzeko. Horietakobat elkarrizketa bat da.Webquest batez baliatzengara elkarrizketalantzeko.

140



hau prestatzeari ekin nion. Jaso beharreko hainbat eduki -kontzeptunahiz jarrerazkoak- ikastolatik at lortzea nahi nuen. Beraz, webquest haudiseinatzerakoan, nire asmoa ez da izan ikasleen lan kooperatiboa bultza-tzea, bakarka kalera irtenaraztea baizik, gelako paretak zeharkaraztea, ale-gia. Bi hitzetan, autonomia lantzea. Ikasleek bi ataza egin behar dituzte:

• Gaia, pertsonaia(k) eta hitzordua hautatu eta galdera-sorta presta-tu ondoren, elkarrizketa bat egin.• Egindako elkarrizketa euskaljakintzan argitaratzeko atondu.

Prozesua erabat zehaztua dago, hala elkarrizketa aurreko urratsak,nola elkarrizketan zehar egin beharrekoa. Elkarrizketa ondorengo pauso-ak eta hainbat adibide ere ematen dira. Horrez gain, ordenagailu bidezkoikerketa bultzatu nahian, elkarrizketatuek baldintza batzuk bete behardituzte: sarean eurei buruzko informazioa lortzeko adinako zerbait eginaizatea, nolabaiteko oihartzuna lortutakoak izatea…

Bestalde, txantiloi bitarteko baloratzeko sistemari egoki iritzita, bitxantiloi diseinatuak ditut lanketa honen baloraziorako. Bata, prozesuosoa neurtzeko eta, bestea, hori bezain garrantzitsua izan daitekeen ikas-leen autoebaluaziorako.

Aitortu behar dut ezusteko ederrak jaso ditudala lanketa osoanzehar. Hasteko, ikasleek nire aurreikuspen guztiak gainditu dituzte, halaeuren pertsonaien hautaketetan, nola egindako lanketetan zein izandakojarreran. Ikasleek oztopo ugariri aurre egin behar izan diete euren helbu-rua lortzeko: zenbaitetan hitzordua behin baino gehiagotan adostu, kilo-metro ugari bidaiatu, elkarrizketak atzeratu, aurreratu, trenean ez atzeraez aurrera gelditu, bideo grabazioak galdu…

Oztopo horiei guztiei aurre egiteko ikasleek izan duten jarrera etalanaren emaitza azpimarratu nahi nituzke. Ikasleek izugarrizko lana egindute; izan ere, ikusi besterik ez baitago nolako elkarrizketa landuak etainteresgarriak aurkeztu dituzten.

Hori gutxi balitz, elkarrizketen inguruan aparteko giro berezia sortuda. Hasteko, elkarrizketatu guztiek gure eskaerari eskuzabaltasun osozerantzun diote, galderei adeitasunez erantzun eta euren etxeko ateak eus-kaljakintzakooi zabalduz. Bestetik, etengabeak eta zenbatezinak izan diraegindako elkarrizketengatik ikastolako irakasle, guraso, ikasle nahiz kan-pokoengandik jasotako zorionak. Zalantzarik ez dago honek guztiak izu-garri areagotu duela ikasleen motibazioa.

AHOZKOTASUNAREN LANKETA

Jendaurrean hitz egitea ez da ikasle askorentzat atsegin handikoa. Gehie-nak oso urduri jartzen dira, beste batzuk blokeatu egiten dira… Edonolaere, nire ustez, eskolan landu beharreko ezinbesteko gaitasuna da. Bizitza

Webquest haudiseinatzerakoan, nire

asmoa ez da izan ikasleenlan kooperatiboa

bultzatzea, bakarkakalera irtenaraztea

baizik, gelako paretakzeharkaraztea, alegia.

141



honetan askotan suertatuko zaie gure ikasleei jendaurrean hitz eginbehar izatea eta zenbat eta lehenago hasi, orduan eta hobeto. JakintzaIkastolan saiakera ezberdinak egin ditugu alor honetan eta oraintsu arigara jendaurreko azalpenetan lau hizkuntzetan jarraitu beharreko proto-koloaren txosten bateratua prestatzen (etapa guztietan eta gai guztietan -fisika edo matematikan, gizarte zein ekonomian -mota honetako jardune-tan jarraitu beharreko urratsak identifikatu eta zehazten).

Lehen aipatu dugun legez, ahozkotasuna lantzerakoan, abiapuntuawebquest bat da, Ahozkotasuna lantzen10 delakoa. Bertan lanketa osoanzehar jarraitu beharreko urrats guztiak zehazten dira, behar dituztenesteka guztiak ematen dira eta balorazioa nolakoa izango den finkatzenda. Honako hauek dira gure helburuak:

• Ahozko diskurtso koherente eta zuzen bat sortu.• Ideiak ahoz arrazoitu eta aurkeztu.• Ahozko azalpen bat ondo egituratu.• Ideia nagusiak eta osagarriak bereizi.• Antolatzaile egokiak erabili.• Ahozko azalpena hobetzeko hainbat baliabide erabili.• Modu kritikoan entzuten ikasi.

Prozesu osoaren amaieran, ikasle bakoitzak 4 minutuz ondo egitura-tutako azalpen bat eman behar du gela osoaren aurrean horretarako pres-tatutako eskema baten laguntza bakarraz. Ikasle batek hitz egiten duenbitartean, beste guztiek adi egon behar dute, ondoren, txantiloi bat erabi-liz, hitz egin duenaren balorazioa egiteko.

Dena den, hori bezain garrantzitsua da prozesu osoan zehar hobetze-ko aukera izatea. Horregatik, jendaurreko azalpen horretara iritsi aurre-tik treba daitezen eta beldurrak nahiz lotsak uxa ditzaten, teknologiaberriek eskaintzen dituzten aukera apartez baliatzen gara. Gauzak horre-la, ikasle bakoitzak audioblog bat (ahozko mezuak edo podcastak graba-tu ahal diren gune bereziak) sortu eta, gutxienez, 4 mezu grabatu beharditu (minutu bateko mezuekin hasi eta 4 minutura arte). Horietako mezubakoitzak aurretik aipatutako prozedura jakin bati jarraitu behar dio(sarrera, garapena, hitzuztea, eskema...).

Euren audioblogetan grabatutako mezuak zein jendaurreko azkenahozko jarduna aldez aurretik ezagutzen duten txantiloi baten bitartezneurtzen dira. Esan beharra dago lanketa honek ez duela bukaeran edu-ki kontzeptualen barneratzea neurtuko duen azterketa orokor bat. Horre-taz luze mintza nintzateke. Izan ere, azterketa ez izanda ere, edo juxtuhorregatik, inoiz baino denbora, esfortzu, gogo eta lan gehiago eskainiohi diote lanketari.

Lanketaren indarguneak:

Ikasleek nire aurreikuspenguztiak gainditu dituzte,hala euren pertsonaienhautaketetan, nolaegindako lanketetan zeinizandako jarreran.

142



• Mezu eta eskema ugari prestatzea. Nire ustez, lanketa honen bitar-tez, ondo barneratzen dira ahozko jardun antolatu batean jarraitubeharreko urratsak. Aurrerantzean, antzeko egoeraren bat suertatzenbazaie, oso baliagarria gertatuko zaie ikasitakoa.• Ikasleen jarrera lanketa osoan zehar. Ikasleek ez dituzte mezuakbat-batean grabatzen. Mezu bakoitzaren atzean dagoen lana garbiikusten da grabazioak entzutean.• Ikasleen arteko harremana estutzen da. Zalantzarik ez dago tres-na hauek komunikazioa areagotzeko balio dutela, harremanak estu-tzeko. Ikasle batzuek besteen audioblogetan zorion mezuak uzteaohiko bihurtzen da, baita plataforma hauek erabiliz elkarri abestiak,bideoak, eta abar eskaintzea ere. • Jendaurreko azalpenen balorazioetan irakasle eta ikasleen artekoadostasuna. Denok baloratzen ditugu ikasle guztien 4 minutukomintzaldiak, nahiz eta jakin badakiten nire balorazioak pisu handia-goa duela. Esan beharra dago, oro har, nik ondo baloratutako ikasle-ak haiek ere ondo baloratzen dituztela eta nik okerrago baloratuta-koak, haiek ere bai. Nire ustez, ikasleak aintzat hartzen direnean,ederki asko jakiten dute euren erantzukizunei aurre egiten.

Ondorioak:

• Argi dago teknologia berriak ez direla ezinbestekoak ahozkotasu-na lantzeko orduan, baina hori bezain begi bistakoa da aukera era-kargarri bezain erabilgarriak eskain diezazkiguketela.• Bestalde, ahozkotasuna modu antolatu batean eta edozein arlotantxiki-txikitatik jorratzea ezinbestekoa dela iruditzen zait. Mota hone-tako gaitasunen lanketa hizkuntza irakasleen esku uzten badugu,ezer gutxi lortuko dugu. Hori gerta ez dadin, haurrak idazten edohitz egiten hasten diren momentutik irakasle edota guraso guztiok,ahal dugun neurrian, hizkuntza irakasle bihurtu beharko genuke;azken batean, hizkuntza da alor guztietan ezinbestekoa den bitarte-ko tresna.

GRAMATIKA

Hizkuntzaren alor hau lantzeko, ohikoa izaten da ikasleek jarduera libu-ruetatik ateratako ariketak osatzea eta, jarraian, irakaslearen laguntzazzuzentzea. Bada, ikasleek era ekinkorragoan aritzeko, prozesua iraulidugu ikasleak jarduera hauen diseinatzaile eta sortzaile bihurtuz. Hone-la, jarduera ezberdinak sortzeaz gain, horientzako erantzunak ere aurki-tu behar dituzte prozesu osoan parte hartuz. Aprendizaia askoz ere esan-guratsuagoa bihurtzen da, zalantzarik gabe. Jarduera horiek sortzen aridiren bitartean, irakasleak prozesua gainbegiratu eta, bukatzean, behin-

Jendaurreko azalpenhorretara iritsi aurretik

treba daitezen etabeldurrak nahiz lotsak

uxa ditzaten, teknologiaberriek eskaintzen

dituzten aukera apartezbaliatzen gara. Gauzak

horrela, ikasle bakoitzakaudioblog bat (ahozkomezuak edo podcastak

grabatu ahal diren gunebereziak) sortu eta,

gutxienez, 4 mezu grabatubehar ditu.

143



betiko zuzenketak egiten ditu. Ondoren, sortutako jarduerak aplikaziobatera (Hot Potatoes, Content Generator…) pasatzen ditugu eta, azkenik,sarean jartzen ditugu edonoren eskura.

Prozesu osoa askoz ere aberatsagoa izateaz gain, emaitza ere halako-xea da; izan ere, bikote edo talde bakoitzak eurek sortutako jarduerak egi-teko aukera izateaz gain, beste guztienak ere egin baititzakete. Gainera,paperean egindako jarduerekin alderatuz gero, jarduera-sortarazleekinegindako ariketek bi abantaila nagusi dituzte:

• Saiakuntza bakoitzean, hurrenkera ausazkoa da. Hau da, ordena-gailuan ariketa kargatzen den bakoitzean ariketaren hurrenkeraaldatu egiten da eta, horrela, behin eta berriz saia daitezke jardueramenperatu arte.• Erantzuna zein azalpenak bat-batean lor daitezke, balio erantsihandia emanez lanketari.

Zalantzarik gabe ariketak sortzen dituzten ikasleentzat lanketa motahau guztiz aberasgarria da. Horretaz gain, oso pozgarria da ikustea eus-kara ikasten ari den ororentzat ere baliagarriak direla. Horiek horrela,gure ariketak euskaljakintzan dugun altxorrik preziatuenetakoa dela esa-tea ausartuko nintzateke; izan ere, egunero ehunka bisitari izaten dituguariketa horien bila.

Euskaljakintzara iristen diren ikasle berriak ere lehendik noizbait ari-keta horietako batzuk erabilitakoak dira; beraz, sortzaile izateko txandairisten zaienean, jakinda beraiek sortutakoak besteek ere egingo dituzte-la noiz edo noiz, gustura egiten dituzte eta euren onena ematen dute aha-lik eta ongien gera daitezen.

LITERATURAREN LANKETA

Hainbat lanketa ezberdin diseinatu dut alor honetan murgiltzeko etaguztiek aipatutako filosofia jarraitzen dute: ezagutza sortu eta beraugizartearen esku ipini. Horietako lau azpimarratuko nituzke:

Apunteak sortu. Eduki kontzeptualei dagokienean (autoreak, obrak,korronteak…), ikasleak dira ikasi beharreko eduki horiek sortzen dituz-tenak. Abiapuntu gisa, prozesu osoan zehar gidari izango duten web-quest bat erabiliko dugu (XX. mendeko literatura11). Hasteko, sortu beha-rreko materia osoa taldetan banatzen dugu. Talde bakoitzak edukien atalhorren ardura hartuko du eta bere lana amaitzean, taldekideek beste guz-tien aurrean aurkeztu beharko dute lana irakasleak bailiran. Irakasleakprozesu osoa gainbegiratu eta zuzenduko du. Irakasleak eta ikasleek, hel-buru horrekin diseinaturiko txantiloiak erabiliz, jendaurreko aurkezpe-nak nahiz sortutako apunteak baloratuko dituzte. Horretaz gain, taldeki-de bakoitzak bere taldekoen balorazioa egingo du eta ikasle bakoitzak

Gauzak horrela, idaztekozaletasun hori nolabaitpiztu nahian eta wikiekelkarlana bultzatzekoeskaintzen duten aukerezbaliatuz, ikasleentzaterakargarri suertatzen denegitasmo bat burutu ohidugu: bakoitzak bereistorioa idatzi beharrean,gela bakoitzeko (bi geladitugu) istorio banaekoizten dugu. Lehenengourratsa bi wiki sortzeaizaten da eta, hurrengoa,baimenak banatzea. Gelabateko ikasleek wikibatean lan egin dezakete,hau da, bakarrik wikihori ikus, edita eta aldadezakete.

144



bere lanaren autoebaluazioa. Sortutako apunteak nahiz aurkezpenakdenon eskura jartzen dira.

Istorio elkarreragileak idatzi. Ez dut ezer asmatuko esaten badutidazmena hobetzeko, ezinbestekoa dela idaztea. Eta aurrera eramatekohain sinplea diruen baieztapena neketsua gerta daiteke ikasle zein irakas-learentzat atsegin pixka batez egiten ez bada. Nire ikasleen adinarekin, 17-18 urte, idaztearen kontu honen inguruko aurreiritzia eta jarrera aldaraz-tea ia ezinezkoa da: atsegin duenak atsegin du eta gustatzen ez zaionari,gehienetan, ez zaio batere gustatzen edo gorroto du. Gauzak horrela, idaz-teko zaletasun hori nolabait piztu nahian eta wikiek elkarlana bultzatzekoeskaintzen duten aukerez baliatuz, ikasleentzat erakargarri suertatzenden egitasmo bat burutu ohi dugu: bakoitzak bere istorioa idatzi beharre-an, gela bakoitzeko (bi gela ditugu) istorio bana ekoizten dugu.

Lehenengo urratsa bi wiki sortzea izaten da eta, hurrengoa, baime-nak banatzea. Gela bateko ikasleek wiki batean lan egin dezakete, hau da,bakarrik wiki hori ikus, edita eta alda dezakete. Beste gelakoekin bestehorrenbeste egiten da. Euskal idazle garaikide baten kontakizun batenhasiera ematen zaie ikasleei eta, ondoren, egutegi zehatz bat eta hainbatbaldintza jarraituz, istorioa ostzen joan behar dute:

• Ikasle batetik bestera hiru eguneko epea dago (aurreko guztia ira-kurri eta jarraipen egokia emateko denbora izan dezaten eta irakas-leak zuzenketak egin ditzan).• Bakoitzaren ekarpena 10-15 lerro bitartekoa da.• Aurrez idatzitakoarekin kohesioa (istorioaren haria, narratzailea,ikuspuntua…) mantentzea ezinbestekoa da.• Ortografia arauak errespetatu behar dira.• Ikasitako guztia (sinonimoak, esamoldeak, egiturak…) praktikanjartzeko aukera polita izan daitekeela gogorarazten zaie; azken fine-an, horiek guztiak dira ekoizpen aberats baten seinale.

Aurretik aipatu dugun eran, wikiek zuzenketak ikusteko aukeraematen dute. Denek ikus ditzakete irakasleak egindako zuzenketa guz-tiak eta horiengandik ikasi.

Urtero esperientzia polita izaten da. Entzuteko modukoak dira ikas-leen arteko elkarrizketak lanketak irauten duen bitartean! Bata besteariazalpenak eskatzen: ea zer adierazi nahi duen honelako edo bestelakoadierazpenak, protagonistaren jarrera zer dela eta aldatu den, zergatik ger-takizun hau edo beste… Harreman literarioa ahalbidetzeaz gain, bestelakojarrerak sustatzeko ere guztiz baliagarria delako irudipena dut: talde bate-ko kide sentitzea, elkarreragitea, integrazioa, konplizitatea… Lanketa osoaeskolako orduetatik kanpo egiten dugu eta oso pozgarria da ikustea ikas-leek, gauetan eta etxetik, kontakizunaren azken gorabeherak jarraitzendituztela (wikiak nor ari den idazten, nork idatzi duen, aldaketak nork sar-

Ikasleek proiektua bereaegin dute eta hori osomotibagarria izan daniretzat. Partekatzen

ikasten ari gara,elkarrengandik ikasten

dugu, aprendizaia askozere dinamikoagoa bihurtu

da eta komunikazioak(ikasleen artean zein

irakaslearekin) gelakomugak gainditu ditu

(konexioa dagoenedonondik, eskola orduz

kanpo …). Laburtuz,motibazioa piztu da.

145



tu dituen eta hamaika gauza gehiago ikusteko aukera ematen du). Zailada mota honetako lanketa bat hitz gutxitan laburtzea. Helburu nagusia,idazle grina piztea, ez da egun batetik bestera lortzen. Hori garbi dago.Baina zalantzarik gabe, jarrera indibidualistak gero eta gehiago azaleratzendiren gizarte honetan, ikasleen arteko elkarlana zein talde-kontzientziazioa(bakarkako jarrerak saihestuz) sustatzeko baliagarri gerta dakiguke. Edo,horretarako bidean, behinik behin, pauso txiki bat emateko.

Irakurlearen txokoa12. Irakurzaletasuna bultzatu nahian, derrigortu-tako irakurgaiak alde batera utzi eta ikasleei irakurriko dutena hautatze-ko aukera ematen zaie. Jarraian, autore eta liburuari buruzko informazio-arekin, deigarriena iruditu zaienarekin eta iritzi kritikoarekin euskaljakin-tzako Irakurlearen txokoan argitaratzeko artikulu bat idazten dute. Lanketahonekin lortu nahi duguna zera da: alde batetik, bakoitzak hautatutakoliburu eta autorea ezagutzea eta, bestetik, ezagutzera ematera. Honela,ikasle guztiek denen autore eta obrak ezagutzeko, komentatzeko eta ira-kurtzeko -erreferentzia gustuko badute, behinik behin- parada dute.

Boz gorako irakurketa. Abian ipinitako beste egitasmo bat boz gora-ko irakurketarekin zerikusia du. Egitasmoaren helburu nagusiak bozgorako irakurketan trebatzea, irakurzaletasuna bultzatzea eta euskalidazle zein literaturaz zertxobait gehiago jakitea eta jakintza hori zabal-tzea dira. Ikasleek, hainbat aholku jarraituz, autore ezberdinen obrakmp3 formatuan grabatzen dituzte. Grabazio guztiak (ipuinak, narraziolaburrak, poesia…) eta autoreei dagokien informazioa horretarako sortu-tako blog batean ipintzen ditugu, entzun13 deituriko blogean, hain zuzenere. Ikasleak boz gorako irakurketan trebatzeaz gain, grabatzen dituztenobrak ezagutu eta ezagutzera ematen dituzte.

METODOLOGIA ALDAKETAREKIN LORTUTAKOA

Ikasleek proiektua berea egin dute eta hori oso motibagarria izan da nire-tzat. Partekatzen ikasten ari gara, elkarrengandik ikasten dugu, aprendi-zaia askoz ere dinamikoagoa bihurtu da eta komunikazioak (ikasleenartean zein irakaslearekin) gelako mugak gainditu ditu (konexioa dago-en edonondik, eskola orduz kanpo …). Laburtuz, motibazioa piztu da.

Aurreko guztiaz gain, ikasle aktibo eta gogotsuagoak lortzeko bideanipini gara. Hasiera-hasieratik garbi nuen hori izango zela gure helburunagusienetako bat; izan ere, gaur egungo eskolak eta bertan erabiltzen denmetodologiak ikaslearen pasibotasuna bultzatzen dutelakoan nago. Gel-dotasun hau alde batera utzi eta ikasle aktiboak, parte hartzaileak, gogo-tsuak, irekiak eta gizartearekin konpromiso irmoa azaltzen dutenak lortu-ko baditugu, aldaketa ezinbestekoa da. Niri dagokidanez, aldaketarakoprozesu korapilatsu eta luze horretan, euskaljakintza urrats bat izan da.

Aipatutako guztiak hasieran genituen helburuak gainditzera eramangaitu eta balorazioa guztiz baikorra da. Halere, ezin dugu ahaztu hemen-

146



dik aurrera orain arte baino abiada biziagoan aldatuko direla gauzak.Hortaz, erronka berriei aurre egingo badiegu, gure jarrera ere aldatubeharko dugu. Badirudi lan handia gelditzen zaigula egiteke, gauza askoikasteke. Gainera, zenbat eta gehiago ikasi, orduan eta gehiago jakin nahi,eta hori, uneoro gauzak aldatzen doazen esparru honetan, zenbaitetanneketsua izan daiteke. Edonola ere, zailtasunak zailtasun, sinetsita nagohauxe dela jarraitu beharreko bidea. Zorionez, euskara eta teknologiaberriak bikote ederra egiten dute.�

ARGIBIDEAK:

1. Blog: Blog (edo Weblog) bat, anotazio, istorio edo artikulu publikoak idazten diren Internetekowebgune bat da. Blogari bakoitzak anotazioak egunkari edo bitakora moduan idazten ditu eta hauekkronologikoki argitaratuz doaz bere blogean. Wikipedia

2. Wiki: Wikia (hawaiierazko wiki wiki hitzetik, “azkar-azkar”) webgune mota bat da; bertan erabil-tzaileek orrialdeak sortu, aldatu, ezabatu eta eraldatu ditzakete. Horrela, elkarlana bultzatzekomodu egokienak dira. Aise alda daitekeen web orri bilduma da. Wikipedia

3. Webquest: Webquest bat ikerketara zuzenduriko jarduerak prestatzeko webgune bat da. Erabiltzeneta kudeatzen den informazio guztia edo ia guztia saretik dator eta, ikasleak analizatu, sintetizatu etaebaluatzera bultzatzen ditu, besteak beste. Irakasleek diseinaturiko jarduera hauek ikasleak aktibokiparte hartzea du helburu, baita aprendizaia kolaboratiboa nahiz denborari etekin handiagoa atera-tzea ahalbidetzea ere.

4. Batzaile: Batzailea da webgune automatiko bat, eta horrek maiztasun jakin batez hainbat informa-zio iturri arakatzen ditu modu automatikoan, sarean argitaraturiko azken berriak jasotzeko; batzai-leak modu automatikoan erakutsi eta antolatzen ditu informazio iturri horiek, erakusten baititu itu-rrien izenburua, paragrafo bat eta lotura bat. Batzailean informazio iturriak etengabe ari dira egune-ratzen, modu automatikoan, robot bati esker. Wikipedia

5. Marka-gune sozial: laster-markak gordetzeko webguneak dira. Gordetako laster-markak etiketenbidez sailkatu, edonondik eskuragarri izan eta beste erabiltzaileekin parteka daitezke.

6. IKTeroak: Ordiziako Jakintzako Ikastolako irakasle talde baten bloga. http://ikteroak.blogsome.com

7. Jakinstein: Ordiziako Jakintza Ikastolan DBHO 2. mailako Fisika irakasgaiko bloga.http://www.jakinstein.com

8. Euskaljakintza: Ordiziako Jakintza Ikastolan DBHO 2. mailako Euskal Hizkuntza eta Literaturairakasgaiko bloga. http://www.euskaljakintza.com

9. Solasean: Elkarrizketak lantzeko webquesta.http://www.phpwebquest.org/euskera/webquest/soporte_izquierda_w.php?id_actividad=624&id_pagina=1

10. Ahozkotasuna lantzen: Ahozkotasuna lantzeko webquesta.http://www.phpwebquest.org/euskera/webquest/soporte_tabbed_w.php?id_actividad=251&id_pagina=

11. XX. mendeko literatura: XX. mendeko euskal literatura lantzeko webquesta.http://www.phpwebquest.org/euskera/wq2/webquest/soporte_mondrian_w.php?id_actividad=110&id_pagina=1

12. Irakurlearen txokoa. Irakurzaletasuna bultzatzeko gunea. http://irakurgaiak.weebly.com/

13. Entzun: boz gorako irakurketa eta euskal literatura sustatzeko gunea. http://entzun.blogsome.com/

147


DOSSIERRA 66. zenb. / 2008 (1) Goñi.pdf · Maite Goñi – Euskaljakintza: euskara eta teknologia...

Documents

Transcript of DOSSIERRA 66. zenb. / 2008 (1) Goñi.pdf · Maite Goñi – Euskaljakintza: euskara eta teknologia...