2Literatura xuvenil

4El viaje de Arlo

5Picaresca

7Teatro

ESCARLATINAA prestixiada literatura infantil e xuvenil (LIX) galega está dominada por un grupo de escritoras novas e

galardoadas que conforman a xeración Escarlatina. Marta Veiga explica as claves de que a LIX sexa feminina e plural. No cinema continúa reinando Disney. Ramón Rozas comenta o seu último fi lme, ‘El viaje de Arlo’.

Portorosa escolle unha película menos inocente, ‘El hombre de al lado’. Quinito Mourelle reivindica a novela picaresca europea, a literatura sobre pobres espilidos. A pobreza é tratada polo Nobel Angus Deaton nun libro que recomenda Javier Nogueira. Jaureguizar comenta a decadencia do rock & roll galego a raíz do

salto do escenario que deu Yosi, o líder da banda ourensá Los Suaves.

TáboaRedonda

Domingo 20 de diciembre de 2015 | Número 14 | @taboaredonda

Domingo 20 de diciembre de 2015 elpRogReso

Táboa Redonda

2

CARÓN do nome de Ledicia Costas (Vigo, 1979) escríbense os

de Elena Gallego Abad (Teruel, 1969), Rosa Anei-

ros (Meirás, 1976), Teresa Moure (Monforte, 1969), María Solar (1970), Érica Esmorís (A Coruña, 1977), Sabela González (Burela, 1981) ou Andrea Maceiras (A Coruña, 1987). Trátase de autoras nacidas á lectura grazas a clásicos como Roald Dahl e Astrid Lindgren, pero xa tamén por obra de Agustín Fernández Paz, Fina Casalderrey, Xabier P. Docampo ou Paco Martín, a xeración Lamote, chamada así por ‘Das cousas de Ramón Lamote’ de Paco Mar-tín, o primeiro premio Nacional que conseguiu xamais un libro en galego, en 1986. A xeración Lamote sentou o canon galego da literatura in-fantil e xuvenil (LIX) e rachou o teito de cristal con traducións e premios internacionais.

Sinala Costas que, no circuíto galego, os pre-mios resultan un «cambio radical» e que un recoñecemento coma o Nacional de Literatura Infantil que ela acadou por ‘Escarlatina, a coci-ñeira defunta’ é un «auténtico terremoto». Un sismo que está a erguer a xeración Escarlatina trinta anos despois da xeración Lamote.

Recén chegada do Salón del Libro de Madrid, esta autora que deixou a avogacía hai dous anos para dedicarse enteiramente á escrita —«e iso que din que en Galicia non se dá vivido da lite-ratura»— asegura que a percepción desde fóra é inmellorable. «Dinme cousas como: ‘Vaia racha que levades en Galicia!’», comenta.

Contribúen a esta boa imaxe o traballo de edi-toras como Kalandraka, OQO, Ouvirmos ou

Baía, así como o de ilustradores do talle de Noe-mí López, Xosé Cobas, Víctor Rivas, David Pin-tor ou Miguelanxo Prado, que adoitan destacar ano a ano nos galardóns de deseño de álbumes e libros infantís. A isto engádeselle o tirón de veteráns coma o vilalbés Fernández Paz, que en 2016 será candidato de novo aos premios Astrid Lindgren e Hans Christian Andersen, os máis importantes no xénero.

«Non hai outras letras galegas —narrativa adulta, ensaio, poesía, historia— que teñan o recoñecemento que as infantís e xuvenís», afir-ma Ledicia Costas, quen se sente tan herdeira coma compañeira da xeración anterior.

E de que fonte mana o talento? Ao achegar-se á obra de Costas e de Elena Gallego Abad é sinxelo recoñecer a tradición oral e a historia de Galicia. No caso de ‘Escarlatina’, están aí as cele-bracións de Defuntos, o tempo no que os mortos viaxan ao mundo dos vivos —ou era ao revés?—, mentres que Dragal fala da simboloxía románi-ca dos dragóns e da linguaxe indescifrable dos códices medievais. Non porque Elena Gallego sexa especialmente seareira da fantasía, senón porque quería que o seu fillo «quedase atrapado nas páxinas dun libro escrito en galego, coa súa pinga de maxia».

O sustrato nútrese de lecturas. Ao pregun-tarlles ás autoras, repítese o nome de Astrid Lindgren, a sueca que pariu a ‘Pipi Mediaslon-gas’ e a ‘Ronja’ —«marcou moito a miña idea de fantasía épica», di deste último libro Sabela González—. Aparecen nas conversas ‘A histo-ria interminable’, de Michael Ende; ‘Rebeldes’, de Susan E. Hinton, ou ‘Mujercitas’, de Louisa May Alcott. E Maria Gripe —sueca, como Lind-gren—, moi popular entre as rapazas que foron nenas antes dos primeiros noventa. «Eu lin a tradución española de ‘Los escarabajos vuelan al atardecer’ e aínda o cito cando me preguntan polos meus libros favoritos», sinala Costas.

Érica Esmorís [na foto] lía co degoiro o catá-logo do Círculo de Lectores, mentres que Elena Gallego, cando quedou a vivir cos seus pais en Galicia, achou o paraíso na biblioteca de Verín, onde descubriu a Verne, Agatha Christie ou Enid Blyton para pasar logo a Walter Scott, Dumas, Cervantes ou Salgari. En castelán, lembra esta autora nacida en Teruel por iso de que as galegas nacen onde lles peta, xa que ata a Lei de Norma-lización de 1983 non chegaría a lingua propia de Galicia ás escolas. A este respecto, Costas apun-

ta que ela non leu en galego ata as ‘Cartas de inverno’ de Fernández Paz e ‘A sombra cazadora’ de Suso de Toro, «xa no instituto». Para Érica Esmorís, esas lec-turas escolares en galego —«grazas ás acertadas seleccións dos profeso-res»— que lembra con «especial cariño» son o xa citado Lamote de Paco Martín e ‘A nosa cinza’, de Xavier Alcalá.

E canda referentes en branco sobre negro, a cultura pop. A burelesa Sabela González nunca se tivo por unha ‘potterhead’, mais recoñece que a súa co-lección de ‘harrypotters’ en 25 idiomas «algo axuda» a que llo chamen os demais. Comenta tamén á «influencia inconsciente» da serie ‘Xena, la princesa guerrera’, que revisitou de Erasmus en Francia, cando comezou a trazar a triloxía de fan-tasía épica das ‘Crónicas de Landereina’.

González Panizo é tamén tradutora e secre-taria da Asociación Galega do Libro Infantil e Xuvenil (Gálix) e está certa de que existe certa camaradería entre as autoras galegas mesmo nos casos nos que non se coñecen en persoa. «Lémonos e apoiámonos», enfatiza. Concorda Gallego, quen celebra a utilidade das redes so-ciais, malia que ela lamenta non poder estar «ao día de todo o que se publica».

Na nova LIX galega as mulleres son máis. Costas celebra o feito, pero —deformación pro-fesional— fai de avogada das silveiras: «E non haberá quen pense que é así porque é un xénero menor?», pregunta, ao tempo que aprecia que nos andeis de narrativa sen apelidos —a de (dis-que) adultos— seguen a mandar os homes.

Que é LIX e que é literatura a secas? Responde Esmorís: «Unha idea que comparto con Andrea Maceiras, gañadora do Jules Verne con ‘Europa Express’ [e di outro tanto Elena Gallego], é que as fronteiras entre a LIX e a literatura para adul-tos, nalgúns casos, esvaécense. O que penso é que máis adultos deberían ler LIX, non só o que se chama literatura ‘young adult’ [para mozos

Nova literatura infantil: elas son as que contan

AO gran bestseller da literatura ga-lega, ‘Memorias dun neno labrego’, é un libro infan-til. Neste outono no que vimos de despedir a Neira Vilas, unha gale-ga, Ledicia Costas, gañou o Nacional e o Lazarillo. A súa é a faciana máis recoñecible das novas narradoras, a xeración Escarla-tina que teima en reforzar o status de Galicia como potencia en xerar maxia para os lec-tores mozos.

escArlAtinA, A cociñeirA defuntA Ledicia Costas

Editorial Xerais Páxinas 176 Prezo 12,50 €

Como Román Casas que-ría ser un auténtico chef, pediulle aos seus pais un curso de cociña para o seu décimo aniversario, que

coincide co Día de Defun-tos, a festa dos mortos. E nese día tan especial re-cibiu un megasusto, un agasallo moi singular, un cadaleito acompaña-do dun sobre negro onde viñan as instrucións para activar a Escarlatina, unha cociñeira falecida no século XIX que nunca se separa de Lady Horreur, un arrepiante arañón con acento francés que vive dentro do seu nariz. A bordo do mortobús, os tres novos amigos e mais o gato Dodoto viaxarán ao Inframundo, onde os de-funtos viven baixo as ordes de Amanito, o tirano que goberna no Alén coa axu-da dos funguiños: os seus terroríficos esbirros. Unha

ducia de moi gorentosas e larpeiras receitas, as máis sabedeiras do mundo dos vivos e dos mortos, dan paso a cada un dos bocados desta historia de humor macabro que estimula o apetito do lector e a cu-riosidade polo mundo da cociña. A medio camiño entre un receitario para larpeiros e un relato asen-tado na tradición galega de Defuntos, como unha sorte de Portalén que deixa paso ao mundo dos mortos e cunhas pingas de retrato social, Escarlatina mere-ceulle a Ledicia Costas os premios Merlín, Fervenzas e Neira Vilas de 2014 e, hai só uns meses, o Nacional de Literatura Infantil e Xu-venil. por R.l.

bágoA de lúA Sabela González

Editorial Galaxia Páxinas 232 Prezo 16,00 €

Durante corenta anos, Landereina sufriu baixo o poder do malvado Wias-mau. O reino xa está recu-perado, pero a historia está

a piques de se repetir, a menos que alguén consiga destruír a poderosa Pedra de Lúa. Nunha pequena cabana, nunha praia es-quecida do mundo, Beren-guela descubrirá que o seu destino é moi distinto ao que sempre pensara. Des-cubrirá que salvar o reino pode estar nas súas mans. Ao sur das montañas Kaii e da cadea Sophesiw estén-dese o reino de Landereia, onde conviven amazonas, druídas, ananos e bandi-dos, sucado polo bosque de Etlual, fogar de centauros e elfos. Landereina vive en paz grazas ao goberno da dinastía dos Gheiroez. O rei Bogardo segue a es-forzarse en reconstruír o reino, igual que o fixeron

os seus antepasados dende que Argun II lograra derro-tar o malvado Wiasmau, quen durante décadas tira-nizara as súas terras grazas ao poder da Pedra de Lúa. Pero a felicidade en Lan-dereina está en perigo de novo: o exército escuro dos kaihunn avanza ás ordes dun novo e descoñecido tirano que busca destro-nar os Gheiroez e facerse coa Pedra de Lúa e, con ela, co poder sobre Lande-reina. ‘Bágoa de Lúa’ é a primeira entrega das ‘Cró-nicas de Landereina’ que continúan con ‘Feitizo de sangue’. González mantén na rede o seu espazo per-soal Gramática de Corpos, en www.sabelagonzalez.com. por R.l

por maRta veigafoto nelson coRsino

Domingo 20 de diciembre de 2015 elpRogReso

Táboa Redonda

3

«A SOCIEDADE busca boas historias. Conta-das a carón do lume, pintadas no teito dunha cova, escritas en pergamiños... Alén do papel dos libros tradicionais, hoxe temos novos so-portes aos que talvez debamos adaptarnos se queremos atraer novos lectores». Quen di isto é Elena Gallego, que está a facer un esfor-zo por facer do seu Dragal unha experiencia multisoporte, cunha adaptación audiovisual e proxectos educativos multimedia.

A heptaloxía de novelas de J.K. Rowling sobre as andanzas de Harry Potter son unha boa mostra do poder da literatura xu-venil: películas, mercado-tecnia, parques temáticos, videoxogos e o portal dixital Pottermore, promovido pola mesma autora. E, por se non fose abondo, un ‘fandom’ inxente en internet no que millóns de seareiros en todo o mundo escriben historias alternativas —‘fan fiction’, en linguaxe técnica— e es-tán á espreita do mínimo si-nal que anuncie novidades sobre os seus favoritos.

Desde que a sociedade de consumo descubriu que os nenos e adoles-centes teñen capacidade de decisión sobre o mando da tele, o que ven no cine ou escollen na biblioteca, a historia repítese con máis ou menos éxito en universos que se chaman Narnia, nos que escintilan as Luces do Norte e que se agochan nun Mundo de Tinta.

Á literatura infantil e xuvenil galega, ma-lia o seu éxito, aínda lle queda algún banzo para chegar ao ‘hype’ e conquistar os gran-des públicos máis aló das prescrición escolar

que hoxe, recoñece Ledicia Costas, sostén a escrita en galego. «Oxalá non tívesemos que depender do que se le nas escolas, pero ao me-llor grazas a iso gañas lectores para o futuro, e mesmo falantes de galego. Estando a lingua como está é impensable que un neno ou unha nena lles pida aos pais un libro en galego se non tivo un contacto previo no colexio».

Cando veñen mal dadas, unha estratexia en positivo: «Eu vexo o ben que funcionan no Culturgal as montaxes dedicadas aos nenos e

como hai xa xeracións de ca-tivos e de mozos que se teñen feito as fotos co lobo Orbil, a mascota do Salón do Libro In-fantil de Pontevedra», relata, esperanzada Ledicia Costas.

Literaturas pequenas, coma as escandinavas —moi lonxe dos dez millóns de fa-lantes—, téñeno conseguido con Pipi Mediaslongas ou os Moomin. Desta banda do telón de grelos, poucos pri-meiros lectores son quen de resistirse a ‘Os Bolechas’, cos seus espectáculos musicais, discos, serie de animación na TVG e material escolar.

Costas, que vén de acadar o premio Lazarillo con ‘Jules Verne e a vida secreta das Femmes Plante’, que será publicada en 2016 por Xerais, considera que en Galicia hai material —«te-mos unha historia, unha cultura de lendas e contos marabillosos riquísima», di— para que «cun apoio decidido da Administración» poida acubillarse un fenómeno fan.

No entanto, as autoras galegas teiman en tecer contos para un público miúdo que agoira ser deslumbrado con historias fascinantes.

Un sistema cultural na procura do ‘hype’

Os libros dan en películas, mercadotecnia, videoxogos e un ‘fandom’ inxente en internet no que millóns de seareiros escriben ‘fanfics’

adultos, en inglés], senón tamén infantil».Una das vantaxes de que escriban as mulle-

res reside na creación de personaxes femininas complexas e que desafían os roles tradicionais. «Eu medrei nun mundo de ‘matildas’ e ‘ronjas’, logo nun de ‘coralines’, ‘hermiones’ ou ‘trises’. Nunca me faltaron mulleres molonas. As perso-naxes femininas máis fortes son nas que non te cuestionas por que son mulleres nin cumpren a función de ‘compi do prota’ ou ‘prota feminina porque queda ben’», sinala González.

Comparte esta idea Esmorís, quen agarda que algunha vez non teña sentido preguntarse se hai protagonistas femininas, ao tempo que sentenza que a verdadeira boa noticia «sería que os rapaces (eles) escollan un libro independen-temente de que o protagonista sexa un neno ou unha nena». Aí está a chave das noces.

nena e o mar Érica Esmorís

Editorial Xerais Páxinas 192 Prezo 12,50 €

Porto Balea é unha vila mariñeira na que todos os seus anciáns habitantes perderon a esperanza. Só Otto, o último home novo

da vila, segue a saír ao mar a diario mentres deixa a Nena, a súa filla e orfa de nai, ao coidado dos habi-tantes da vila acantilada. Mais un día Otto non re-gresa, tras naufragar nos dominios da Illa das Se-reas. Dende entón, Nena loitará contra a desidia e cansazo dos seus vellos ha-bitantes e con toda a forza de vontade, o empeño e a valentía que lle collen no seu corpo miúdo, empren-derá nun bote pequeno unha aventura temeraria e fantástica para rescatar ao seu pai. Nena e o mar é unha novela circular e coral, unha aventura de esperanza e valentía, onde todo, absolutamente todo, é posible; mais onde

tamén se poden saborear a ritmo pausado todos os in-gredientes da vida nunha vila mariñeira e profun-dar nas historias dos seus vellos mariñeiros. Érica Esmorís gañou con este título o premio Merlín de literatura infantil de 2015. Esta historia de tenacidade e de superación ambien-tada nun territorio entre o mítico e o etnográfico chega despois de ‘Ulises e as cronoamigas. Surfis-tas en California’, unha aventura ilustrada para Sushi Books, e ‘O poder de Amabel’, na mesma edi-torial. Mantén o contacto cos seus lectores e lectoras grazas ao seu recuncho na rede, www.ericaesmoris.com. por R.l.

dragal iv. a estirpe do dragón Elena Gallego Abad

Editorial Xerais Páxinas 360 Prezo 11,80 €

Coma o anxo expulsado do paraíso, Hadrián loita por recobrar os poderes perdi-dos na cripta de Dragal.A aparición de pequenas

escamas é só o principio da mutación que experi-mentan os membros da Fraternidade. Desapare-cido don Xurxo, chega un novo párroco, don Miguel, cuxa misión será impedir o regreso dunha estirpe maldita capaz de destruír o mundo. Nas páxinas do Codex Dragalianus, garda-do na reitoral, accede aos segredos da Fraternidade. Todo está recollido no ma-nuscrito máxico. Na noite do solsticio de verán os ca-baleiros do dragón pode-rían apropiarse das forzas sobrenaturais do universo. Mentres o derrubamento parcial da igrexa de San Pedro descobre un pasa-dizo secreto, os dragalia-nos atopan un misterioso

libro. Que relación ten este achado coa fórmula maxistral que experimen-ta Cortiñas no seu labora-torio? ‘Dragal IV, A estirpe do dragón abre unha nova xeira’ na apaixonante serie protagonizada polo dragón galego. Elena Ga-llego Abad inicia o seu universo dragaliano con ‘A estirpe do dragón’, no que nos presenta a Hadrián, un estudante de 16 anos dunha vila galega que co-meza a mutar en dragón sen deixar de asistir ao instituto. A autora traballa na evolución multisoporte da súa criatura, co proxec-to de sacar adiante unha película e xogos interacti-vos. Máis información, en www.dragal.info. por R.l.

por

Ramón Rozas

Domingo 20 de diciembre de 2015 elpRogReso

Táboa Redonda

4

Pixar/Disney. Equilibrio xenial

ANO 2006 Disney mer-ca Pixar, a

compañía crea-dora de éxitos como

‘Toy Story’, ‘Monsters’, ‘Buscando a Nemo’ ou ‘Os incríbles’, ao darse conta de que os seus protagonistas comezaban a verse superados polos feitos polos creativos de Pixar. Esa compra, entendida xa como un gran negocio, fixo temer a moitos que Pixar perdería parte da súa identidade, dun cine que revolucionou a animación grazas á aplicación dunha nova tecnoloxía, pero tamén a unha serie de guións capaces de afondar no ser hu-mano a través dunhas historias pensadas xa non só para rapaces.

Ben lonxe desa presunción, Pixar soubo controlar perfectamente a dose de azucre con que gosta adornar os seus produtos Disney e, cun maior respaldo económico, xurdiron obras mestras como ‘Cars’, ‘Ratatouille’ ou ‘Up’, xunto a outras películas tamén magníficas. Ese equi-librio entre os dous mundos, o de Pixar e o de Disney, funciona coma unha perfecta balanza na que calibrar ambos compoñentes e poñelos a disposición do cine, do cine con maiúsculas, que é como se debe entender estas produccións, aínda que sexan de animación, semellando que sempre teñen que demostrar algo máis co outro cine. Hoxe en día a animación permi-te facer algo moi semellante ao cine feito por actores reais, a súas historias, o seu desenvol-vemento, a súa posta en común coa realidade, permítenos achegarnos ao que sucede na nosa sociedade.

Bo exemplo diso é a última das súas estreas, ‘A viaxe de Argo’ que durante estes días pódese ver nas nosas pantallas. Un filme cheo deses ele-

men-tos que equilibran un produto para acadar a dose necesaria de éxito. A historia dun pequeno dinosauro medoso e con moitos complexos ao lombo e que se verá envolto nunha viaxe iniciática e chea de peripecias, permítenos ver o ben que se sabe adaptar a productora a esa dinámica. Ese dinosauro posúe as características do ser humano que medra cheo de temores e de in-comprensións e que se atopará, no devir duha viaxe de aprendizaxe, acompañado dun neno que ten o comportamento dun animal. Unha mutación que permite cambiar os papeis e ofrecer un curioso contraste que achega unha nova visión a este tipo de narracións nas que o camiño conxunto vai establecendo todo ese proceso dende o que poder medrar e enfrontarse ao mundo adulto.

Non é novo ese emprego da viaxe como espa-zo de crecemento interior, e é algo que xorde da gran narrativa, tamén dos primeiros tempos. Qué é a ‘Odisea’ senón o relato dunha viaxe, ou ‘Moby Dick’?, colocar ao ser humano en situa-cións límites para tentar rescatar do seu inte-rior aquilo que o vai facer evolucionar. Tamén

Disney o propuxo

co ‘Rei León’ e máis tarde,

xa con Pixar, en ‘Up’.

Pero no filme asoman outros ingredientes que seguen

a facer medrar o cine de animación e así durante uns minutos convértese nun wes-tern, que lle outorga un carácter épico ao argu-mento. Albíscase o Monument Valley fordiano, e atopámonos con escenas e planos moi do es-tilo do western clásico de Howard Hawks ou o máis recente de Kevin Costner. É a necesidade do desafío ante a natureza, o medirse con forzas moi superiores a un e que, dende a súa domes-ticación, serven para alicerzar un novo espírito. E despois, por suposto, a emoción, a bágoa que comeza a saír cando se resolve o argumento, cando entendemos que a viaxe, como tantas na vida, non foi un territorio ermo.

Cando por unha pantalla asoma Luxo Jr., esa lámpada que é a mascota de Pixar, preparámo-nos para asistir a unha aventura do mellor cine que se pode ver hoxe. Historias que teñen a ani-mación case como unha desculpa para explorar as condutas do ser humano, ao fin e ao cabo, ao que sempre se debe calquera manifestación artística, e o que fai Pixar, e o que nos chega a transmitir é arte de primeira categoría froito dun equilibrio xenial.

OA maridaxe en-tre Pixar e Disney continúa ofrecen-do películas cheas de calidade para nenos e non tan nenos, a través duns guións e diá-logos que reflicten moitas das teimas do ser humano, aínda que adapta-das ao que ten que ser unha película de éxito.

EUROPA EXPRESS Andrea Maceiras

Editorial Xerais Páxinas 216 Prezo 11,80 €

Aroa, Xacobe, Nico, Bea-triz, Óscar, Piero e Mía deciden viaxar xuntos por Europa en Interrail ao rematar o último cur-

so de bacharelato. Os mozos descubrirán nesa viaxe a vida en liberdade e a complexidade das re-lacións persoais, que vén marcadas polo carácter de Xacobe. Dez anos despois da viaxe en Interrail, Nico atopará na localidade de Berguen, unha postal que lle revelará certa informa-ción que provoca nel un cuestionamento da súa vida actual e a necesidade de resolver as dúbidas so-bre a traxedia que os envol-veu ao seu regreso da viaxe de tren. Malia as reticen-cias que presenta Aroa a revolver no pasado, Nico logra contactar cos compa-ñeiros de viaxe e organiza unha festa de reencontro a partir da cal irán aflorando

todos os matices que per-mitirán aclarar as causas daquel fatídico acontece-mento. ‘Europa express’, que foi recoñecida co Pre-mio Jules Verne de Litera-tura Xuvenil 2015, é unha novela coral na que salien-ta a intriga psicolóxica. A historia alterna lugares, personaxes e tempos na-rrativos no seu avance cara o descubrimento dunha verdade inexorable, capaz de cambiar o rumbo das vidas dos seus protagonis-tas. A liberdade das viaxes, a identidade ou a procura do amor son algunhas das constantes deste relato que afonda na esencia da mocidade, tan efémera no tempo como perdurábel na memoria. por R.l.

COmA UnhA ánCORA Iria Collazo López

Editorial Galaxia Páxinas 123 Prezo 11,10 €

A novela ‘Coma unha ánco-ra’, de Iria Collazo, é moito máis que unha historia mariñeira arredor dun naufaxio. Sobre todo, é

unha novela de amor. Esa clase de amor que viaxa máis aló das fronteiras, da lóxica e do que coidamos como normal segundo as nosas convicións sociais. Neste libro atopanse páxi-nas onde se manifestan o misterio e o inexplicable, mais tamén a vida con toda a súa forza, tanta, que vai por enriba da mor-te. A historia comeza cun cadáver aboiando no mar que faleceu nun naufraxio tendo presente o nome a da súa amada mentres as ondas ían devorando os seus derradeiros folgos de vida, sendo consciente de que non volverá vela máis nunca. Iria Collazo López naceu en Barro (Ponte-vedra) en 1981 e leva no

Morrazo —primeiro en Moaña e actualmente en Cangas do Morrazo— des-de os sete anos. As histo-rias que lle contaron, que vive e que respira nestes dous lugares impregnan boa parte do que escribe. Estudou Filoloxía Galega na Universidade de Vigo e titulouse logrando un premio extraordinario de fin de carreira. Ao ano se-guinte aprobou as oposi-cións a ensino secundario e hoxe exerce como profe-sora de Lingua e Literatu-ra Galega no instituto As Barxas, da localidade de Moaña.‘Coma unha ánco-ra’ é a súa primeria obra li-teraria publicada e tamén a primeira que se atreveu a escribir. por R.l.

por Quinito Mourelle

Domingo 20 de diciembre de 2015 elpRogReso

Táboa Redonda

5

De tunantes y sobrinos

M I AMIGO Rigoberto González, cuyos pasos se pierden desde hace

años por Paredes de Navas, donde ejerce de

dueño y señor de sí mismo, detesta la tuna casi desde que tiene uso de ra-zón, o al menos desde que tiene uso de razón (la suya) musical. Quizá para él la actividad de esa pintoresca institución no sea tanto la de tunar, es decir, vagar libremente, sino más bien la de importunar, verbo cuyo significado huelga comentar. Seguramente para la mayoría de no-sotros la tuna gana el nombre de la ‘Importuna’ en el momento en que despliega sus clavelitos bajo la ventana de nuestra vecina, por muy graciosas que puedan parecernos su indumen-taria o la camaradería de sus integrantes. Esta última afirmación podría entenderse como un posicionamiento al respecto por parte de quien esto firma, pero no es así. Más bien es, a falta de una estadística oficial sobre el asunto, la simple constatación de un sentimiento gene-ralizado sobre el que me abstendré de pronun-ciarme en aras de la pluralidad. Desconozco los motivos que mueven a alguien a disfrazarse de esa guisa y salir de ronda, pero cualquier com-portamiento humano es explicable si tenemos en cuenta una máxima: todos perseguimos la felicidad, incluso aquellos que persiguen la felicidad de no ser felices. No es otra la meta que anhela el protagonista de ‘De la vida de un tunante’, novela breve de Joseph von Eichen-dorff. En su traducción para Cátedra, Germán Garrido considera ‘tunante’ la mejor opción posible para verter al castellano el término ale-mán ‘taugenichts’, que literalmente significa ‘ocioso’, aunque, según el traductor, sin la con-notación peyorativa de adjetivos como ‘holga-

zán’ o ‘inútil’. Tam-bién nos recuerda Garrido en sus notas al pie que «según una moderna tradición li-teraria que se remonta a Shakespeare, las once es la hora del encuentro entre los amantes y los actos licenciosos». Con revelaciones tan precisas comprende uno al instante que el hecho de acostarse a las diez y media para conciliar el sueño podría ser la causa principal de una preca-ria vida amorosa. Mejor suerte correría el joven de la novela de Eichendorff, quien reencuentra finalmente el amor que persigue a lo largo de sus cien páginas de vida. Pero no es su condi-ción romántica, ingenua y pastoril la que me mueve a darle cuerda en estas líneas, sino el hecho de que su único compañero de viaje es un violín. Allá por donde va, su habilidad y sentido musical le sirven para concitar personas a su alrededor, reconciliar voluntades y salir airoso de circunstancias adversas. La ironía estriba en que esa facultad no es considerada, ni por la sociedad a la que pertenece ni por él mismo, como un valor a la hora de presentarse ante el mundo como hombre de provecho. Tocar un instrumento tan sólo es un añadido amable en la alforja de alguien más bien torpe, poco preparado para ganarse la vida con un oficio y ducho, en cambio, en las artes de la picaresca. Lamentablemente la consideración por la que podría asociarse la idea del tunante-ocioso con la del tunante-músico sigue vigente, y quizá en este caso con el lastre negativo que conlleva la connotación ‘inútil’. No son pocos, además, los músicos que se ven abocados hoy día a ingeniár-

selas como pícaros para llegar a fin de mes, aunque

esa melodía no toca ahora.Muy diferente, aunque pícaro tam-

bién, resulta el sobrino de Rameau, protago-nista de la novela homónima de Denis Diderot estructurada en forma de diálogo entre dos personas inteligentes —lo que para Goethe sería la mitad de un cuarteto de cuerda—. El sobrino del célebre músico no escribe poemas ni toca el violín, que yo recuerde, pero se las gasta con cáustica ironía y lupa certera para retratar la sociedad en la que vivió el enciclopedista. Adulador de los pudientes para garantizarse el caldo, y astuto ilustrado que finge ignorancia para resultar simpático, el personaje diseñado por Diderot defiende el oficio de bufón como el mejor posible en circunstancias como la suya, reclamando la ambivalencia de los dos térmi-nos de la ecuación —el que ríe y el que hace reír— para demostrar su ventajosa posición: «El sabio no necesita bufón. Así que el que tiene bufón no es sabio; si no es sabio es bufón; y tal vez así el rey fuera el bufón de su bufón». Poco importa si somos público o tunantes: la vida nos alcanza de todos modos.

Aunque no cons-tituye el plato favorito de un público sometido a la dictadura de la oferta y la deman-da, la novela pica-resca sigue vigente siglos después de haber cosechado su máximo esplen-dor. En este artícu-lo nos acercamos a dos ejemplos atípi-cos del género.

DE LA VIDA DE UN TUNANTE Joseph von Eichendorff

Editorial Cátedra Páginas 176 Año 2008

Joseph von Eichendorff es una de las figuras más destacadas del último romanticismo alemán. Sin renunciar a la visión

trascendental del mundo conquistada por sus com-pañeros de generación, Eichendorff plantea la necesidad de abrir nuevos caminos superando las limitaciones de la escue-la romántica. Su irreduc-tible individualismo, su acendrada religiosidad y su apasionada contem-plación de la naturaleza hacen de este autor una fi-gura inclasificable a la par que extraordinariamente popular. La obra ‘De la vida de un tunante’ es la más conocida narración de las escritas por Joseph von Ei-chendorff. El joven hijo de un molinero decide aban-donar su hogar cuando su padre le tacha de inútil por no hacer nada. Asumiendo

la perspectiva de un alma sencilla, un personaje sin otra ocupación que la de vagar por el mundo acom-pañado de su violín, el re-lato conjuga el tono livia-no y jovial que conforma la mirada del protagonista con la formulación de un ambicioso desafío poético. Eichendorff salpica el rela-to con poemas y canciones de enorme calidad, lo que explica por qué parte de su obra poética fue musica-da por Robert Schumann y Felix Mendelssohn. El resultado final es un texto de una inusitada moder-nidad que ha ejercido una notable influencia sobre autores como Robert Wal-ser, Franz Kafka o Thomas Mann. por R. l.

EL sobrINo DE rAMEAU Denis Diderot

Editorial Cátedra Páginas 168 Año 2000

Un encuentro casual en el café de la Régence de Pa-rís da paso a un brillante e ingenioso diálogo en el que Diderot reúne a un

filósofo y a un perdulario, sobrino de un conocido músico, con una cíni-ca visión del mundo. El pensador se deja seducir por la originalidad de un personaje que destaca por romper «esa fastidiosa uniformidad que nuestra educación, nuestras con-venciones sociales, nues-tras buenas maneras han introducido» y entabla con este loco genial una conversación burlesca y desconcertante sobre arte, música, educación, teatro y sociedad. Pero ‘El sobri-no de Rameau’ es mucho más que una novela sobre un bufón insolente. Pu-blicado postumamente —aunque su primera re-dacción data de 1761—,

‘El sobrino de Rameau’ fue un texto constantemente pulido y retocado por el autor. Por medio de esta sátira, también se retrata la corrupción de la época y se denuncia la cobardía y abyección de los que cri-ticaban la ‘Enciclopedia’. Durante veinte años, Di-derot recreó esta novela hasta poco antes de morir, y solo se publicó cuando Schiller la descubrió y un Goethe entusiasmado de-cidió traducirla al alemán. Denis Diderot (1713-1784) se consagró a la direccion de la ‘Enciclopedia’. Sáti-ra amarga o diálogo filo-sófico, retrato de un París bohemio, se trata de una obra única, personal y lu-cida como pocas. por R.l.

Domingo 20 de diciembre de 2015 elpRogReso

Táboa Redonda

6 Javier Nogueira

A saída da pobreza

ALIA QUE en certos sectores de poboación pase unha crise de

prestixio, por un es-cepticismo mal entendi-

do, a ciencia mantén o seu estatus dentro do mundo das ideas e todas as disciplinas tentan asimilar os seus métodos. Atopamos así, por exemplo, a Ciencia Empírica da Literatura, de raíz alemá e menos absurda do que poida parecer; ou as pretensións dalgúns de que as facultades de Humanidades troquen o nome dos graos por Ciencias da Cultura ou cousa similar.

Dende hai uns anos este asunto está en xornais e libros con máis frecuencia do habi-tual por causa da Economía e a súa condición. Suponse —erroneamente— que toda ciencia é determinista dende os seus mesmos principios e que, polo tanto, a interpretación dos datos debería ter xerado un diagnóstico unánime que tería previsto a crise económica. Do mesmo xeito agárdase que os economistas dean res-posta certa a algúns dos grandes problemas da humanidade, caso da pobreza e o papel que o sistema capitalista xoga nela.

Dedicado a esta cuestión está nada menos que o último Premio Nobel da disciplina, o pro-fesor escocés Angus Deaton, e a ela dedicou o seu título máis coñecido, ‘The great escape’, que traduce agora o Fondo de Cultura Económica. Como saben todos os afeccionados á cultura, esta editorial é todo un símbolo en Hispano-américa e, en particular, en México. Isto pro-voca de cando en vez disfuncións no mercado español. O título do libro —e moitos comenta-rios— fai referencia á película que en España recibiu o título de ‘La gran evasión’. Xa saben, Steve McQueen, o túnel e a pelotiña. En México

coñécese como ‘El gran escape’ e ás veces o lector queda un chisco desconcertado.

Saúde, riqueza e orixe da desigualda-de. Son temas canden-tes pero cuxa raíz ten que se buscar na investigación histórica, tal e como o fai Deaton. A estatística, esa im-prescindíbel ferramenta, mestu-rada cos rexistros documentais serve para construír unha tese arriscada en certo modo. En Occidente, sobre todo dende posicións liberais, sostense que o crecemento nos países subdesenvolvidos producirase por un sistema de filtración: xerar 100 en Europa para que cheguen 10 a África —ou á India, ou a Vietnam, ou a Nicaragua...—. Deaton ataca a mesma base desa teoría ao soster que o cre-cemento económico nin sequera é un factor fundamental para a eliminación da pobreza. Para que esta desapareza é necesario un progre-so económico acompañado dunha mellora das condicións sociais (redistribución) e materiais (saúde).

Supoño que vostedes non están moi ao tanto de que é Botsuana, onde está e que sucede por aqueles lares. Esta nación africana é un exem-plo perfecto das teses do economista de Prin-ceton. Situada ao norte de Suráfrica, é o país mellor gobernado de África. O seu índice demo-crático sitúase a 13 centésimas do español e está por enriba do de Italia, por exemplo. Nunca su-friu un golpe de estado. Ten enormes reservas de metais preciosos e diamantes e unhas taxas de crecemento envexábeis. A mediados dos

oitenta a es-peranza de vida

dun bosuanés era de 64 anos.

Agora mesmo os nacidos nesa Suíza africana só poden

agardar vivir uns 50 anos e isto será así para o período 2015-2020. É o cuarto país con peor esperanza de vida no mundo. Toda a ri-queza, o progreso económico e a civilización non serviu para deter a epidemia de VIH. Saír da pobreza ten pouco que ver coa macroecono-mía e moito con factores decote infravalorados como a educación e a cultura.

E como demostra Angus Deaton, para axudar aos que sofren non só hai que aumentar a canti-dade de cartos que está sobre a mesa. As axudas ao desenvolvemento son perniciosas se non van enfocadas a eliminar unhas desigualdades que fan que o que sucede en Occidente sexa un asunto nimio. Con datos demostra este econo-mista de referencia que é preciso contribuír á erradicación da malaria e a tuberculose —vía compromisos anticipados de mercado— ou le-var a cabo tarefas de asesoría no canto de botar dólares a un pozo sen fondo. En resumo: para saír da pobreza, hai que rachar coas barreiras de certo tipo de pensamento.

El gran EscapE Angus Deaton

Editorial Fondo de Cultura Económica Páxinas 403 Prezo 17,10 €

M

Fachada

E N LA PLATA, en Ar-gentina, hay una casa diseñada por Le Corbusier: la Casa

Curutchet. En ella se rodó la película ‘El hom-

bre de al lado’ (Cohn y Du-prat, 2009).

Leonardo, un famoso diseñador prestigioso y rico, vive en ella con su mujer y su hija. Una mañana lo despiertan unos golpes, que resultan provenir de la casa de al lado, donde su vecino ha decidido abrir una nueva ventana en el muro que da justo a su vivienda. Leonardo y su mujer consideran aquello inadmisible por razones tan-

«Su vecino ha decidido abrir una nueva ventana en el muro que da justo a su vivien-da»

to de intimidad familiar como estéticas. Y toda la película trata de sus intentos de conseguir que Víctor, el vecino, de perfil social, económico y cultural casi opuesto al suyo, abandone su idea y cierre el hueco que ha comenzado a abrir.

La vida del protagonista va apareciendo ante nosotros, tan hueca y superficial como intelec-tual y glamourosa la pretende él. Poco a poco vemos que profesionalmente su éxito es solo aparente y que, en lo personal, ni siquiera eso: él y su mujer, ruines ambos, no se quieren; su hija, de la que en realidad no sabe nada, no le habla, y sus amigos, tan frívolos también, no aportan ni buscan más que un decorado favo-recedor.

Víctor, para ellos, es un cavernícola. Un hom-bre rudo y vulgar del que se ríen en sociedad mientras hablan de arte moderno. Pero al que temen: ese desconocido que no se guía por sus códigos, que no es de los suyos, al que no saben tratar, les da miedo. Y con su mera presencia, tan elementalmente viva, amenaza con de-rrumbarlo todo, poniendo de manifiesto una

fragilidad y una vulnerabilidad patéticas. La casa no solo protege a sus pusilánimes

dueños sino que confiere sentido a su vida. Y la ventana que va a permitir a un extraño asomar-se a su interior es una grieta en esa fachada, por la que no van a permitirle asomarse ni, menos aún, están dispuestos a mirar ellos. Esa rendija que Víctor quiere para que entre «¡un rayito de luz, Leonardo!» iluminaría demasiadas cosas.

Hay escenas nocturnas en las que Leonardo enciende la lámpara de su mesilla y vemos su cara en primer plano, desde muy cerca. Suda y se mueve con dificultad, sin apenas espacio. Es la cara del miedoso, por supuesto, pero también del atrapado.

La pantalla llamativa, visible, socialmente reconocida y apreciada que recubre su vida, es al mismo tiempo el armazón que la sostiene. Y si llegara a caer dejaría ver un sinsentido com-puesto, a medias, de miserias y de vacío. El va-cío de quien se ha olvidado de lo importante, o ya no se acuerda de cómo buscarlo, o no se atreve.

por

Portorosa

{El vicio solitario}

Domingo 20 de diciembre de 2015 elpRogReso

Táboa Redonda

7{Fatiga ocular}por Camilo Franco

Se un espectador espertase nun posmoderno

O M O t a n t a s cousas no pre-sente contempo-

ráneo, o ‘postdrama’ defínese polo que non é.

Non ten definición e a pesar da querenza dos académicos polos xéneros lite-rarios, ‘postdrama’ non aparece nos dicionarios e quedo obrigado á dúbida. Pero mentres estou entrampado entre escribir con ou sen ‘t’ reparo en que isto tamén é ‘posdrama’ e xa teño ganas de continuar o debate interior e escribir unhas veces con ‘t’ e outras veces sen el, como se uns parágrafos fosen normativo e outros reintegra-do e confiase na intelixencia dos lectores para entender a diplomática resolución do dilema. Quizais os votantes nacionalistas en Galicia en-tendan a natureza do dilema postdramático.

O que define o ‘posdrama’ son o resto dos xéneros e ben pode pasar que a día de hoxe, domingo de decembro, o lector estea vivindo un día histórico. A prensa, as enquisas, as te-levisións, os candidatos, os voceiros dos candi-datos, os entrevistadores dos voceiros dos can-didatos, os moderadores de debates, os non candidatos obrigados a apoiar os candidatos levan explicando sen moderación e sen confir-mación científica que hoxe é un día histórico. Se un día coma hoxe, á porta dun colexio electo-ral, un espectador pensa que si, que hoxe é un día histórico e que ese país mal suturado que responde ao nome de España vai cambiar e non para peor, entón vive no drama. Ou quizais viva no sentimento tráxico. Se, pola contra, outra espectadora, á porta doutro colexio electoral, pensa que na vida non hai momentos históri-cos e, que independentemente de quen presida o goberno, mañá será outro día coas mesmas miserias que este —ou peor porque será luns— e terá que volver varrer porque o soldo non dá para un robot aspirador que deixe o chan esni-fado antes de que regrese de traballar, e a súa débeda non se reducirá e nin sequera contará xa con ese vello dereito —non sabe se da vella

política— que garantía que a antigüidade dos traba-lladores era un recurso. Antes, era vella e tiña trienios. Agora só é vella. Se coa papeleta na man a espectadora reflexiona que quizais ese acto non sirva para nada ou sexa apenas un eco de bater de ás de bolboreta —por que din que esta é a palabra máis bonita do galego?— entón a espectadora vive no ‘postdrama’.

A historia do teatro galego recente —o adxec-tivo é case inútil neste caso— é algo ‘posdramá-tica’. Non é buscado, nin vocacional. É que lle falta esa man unificadora coa que se escribe a historia. Fáltalle algo da lóxica do discurso que, as máis das veces, é invención. A Asocia-ción de Actrices e Actores de Galicia (AAAG) ten vivido días históricos. Como se fan trinta anos de asociacionismo, no sector hai vocación de re-conto. Recontar serve para as batallas dos avós ou para realimentación do vivido. Outras veces serve para a constatación de que a resistencia, esa virtude que se nos apón aos galegos, é un defecto.

A pesar dos éxitos semella que o teatro galego vive sen vivir nel e algunhas das preguntas que se fan non variaron en trinta anos. A humanida-de non avanzou e o país tampouco. De conxun-to, hai unha certa idea de avance no artístico e regresión en todo o demais. En parte porque estas análises se fan con medidores diferentes: o artístico mídese con aquelas compañías que funcionan —poñamos por caso esta temporada: Chévere, Il Maquinario, A Panadaría, Atlántico, Carlos Blanco...—. Todo o demais mídese pola

m e d i a e aí hai

menos tra-ballo, menos

funcións, menos salas, menos público.

Hai menos de todo, que é unha sentenza que ningún

discurso electoral pode achicar e que a práctica política non quere evitar. Achicarnos a nós é o xeito de permanecer eles.

En moitos sentidos, facer é teatro é conseguir que as miserias que fan o mundo non se noten no escenario. Que non se noten as furgonetas alugadas, nin os decorados refeitos, nin o ves-tiario remendado, nin que se vai a polo que dea a taquilla e só hai cincuenta persoas sentadas. Pero hai algo de engano nisto porque cando se escribe a historia, case todo o mundo pon o foco nos éxitos. A xente do teatro ten tendencia a escribir a historia dos seus fracasos. Son xente sincera cun programa de promoción horrible.

Neses trinta anos de historia, ademais dal-gunhas recadacións boas, hai un convenio colectivo que, para a profesión, é como unha constitución. E pode ser difícil porque na vida mesma a distancia entre quen forma parte da patronal e quen traballa está moi ben marcada. Pero no teatro galego as clases están difusas. Como a lóxica que obriga a remedir todo antes de facer comparacións. E no teatro galego su-cede que os donos das compañías e os seus tra-balladores son a mesma persoa ou que alguén é dono dunha compañía e traballador noutra. Ten esa experiencia variable que de primeiras parece facelo todo máis fácil, pero que complica moito máis as cousas. Porque a inmediatez só serve para complicar. No teatro galego, a pa-tronal e os traballadores son case os mesmos e iso si que me parece vivir no máis integral do ‘postdrama’.

A historia do teatro galego re-cente é un pouco ‘postdrama’. Ten todas esas incer-tezas propias dun xénero con ánimos literariamente suicidas. A Asocia-ción de Actores e Actrices de Galicia lembra que van trinta anos e al-gunhas batallas. Non todas foron perdidas porque eles aínda están aquí.

C

Domingo 20 de diciembre de 2015 elpRogReso

Táboa Redonda

8 por

Santiago Jaureguizar

ROCK GALEGO anda nos estertores. Que-dan os últimos xubila-

dos de Filipinas, seño-res en idade de deixarse

conducir polo Sergas a Be-nalmádena. Todos vostedes xa coñecen a Yosi, o líder de Los Suaves, 67 anos, capricornio, ouren-sán. Aínda que non saben quen é Yuma, «o últi-mo hippie», 76 anos, acuario, ribadense.

Yuma exhibe unha pel suave e fresca porque foi feliz cada día da súa vida. Non deixou que o traballo lle murchase a flor que nos nace cada mañá e que o resto non acertamos a coidar para que non seque. Comeu e durmiu 76 anos tra-ballando ‘allegro ma non troppo’, grazas a ser agradable, saudar, axudar no que se lle requería e deixarse querer. Non hai restaurante de luxo que non probase. Accede a eles cautelosamente. Asoma pola porta por onde se quitan as varre-duras, e pregunta, con humildade, se traballa alguén relacionado con Ribadeo. Sempre hai unha conexión, por mala cobertura que se lle poida dar. E Yuma proba nun curruncho da cociña os restos das mesas máis sofisticadas.

Houbo unha noite madrileña e chuviosa na que unha patrulla da Nacional atopou a Yuma desconcertado nunha rúa mollada de Malasa-ña. Facía desagradable. Os axentes propuxé-ronlle levalo a un albergue. Yuma deulles o enderezo dun amigo ribadense que vivía na capital. Insistiu porque os policías non o toma-ban en serio. Á maña seguinte, ben dormido e tras almorzar un cruasán, saíu do palacio de La Moncloa con dúas camisas brancas que re-cendían a toma de posesión. Regalárallas o seu amigo, o presidente Leopoldo Calvo Sotelo. A Yuma soamente a morte o xubilará da alegría de estar vivo. Sospeito que o mesmo lle aconte-cerá a Yosi coa alegría de actuar en directo.

Nunca entendín a paixón ourensá por Los Suaves. Fan un rock cheli, pouco matizado e, desta altura, anticuado; pero a última vez que estiven en Ourense, descubrín que lles puxeron unha praza onda a catedral. Seica en Ourense lles incomodan os cambios. Cambian a agua

das Burgas, por toda concesión. Esa preguiza ante os cambios é culpa de que lle quitan as-pereza a todo: Baltar é un «cacique bo» e Los Suaves é unha banda de rock duro. Durísimo.

Los Suaves saíron de xira de despedida o ano pasado. Seica que nalgunha cidade lles cadrou coa xira de despedida que outro ourensán, o humorista Moncho Borrajo. Borrajo empezou unha xira de despedida a Franco e continuou coa súa. Ata hoxe.

Teño un amigo, Manuel de Lorenzo, a quen lle digo «ola» e «adeus» de corrido logo de ato-palo. Despois botamos a tarde enteira xuntos e mesmo o levo a durmir na casa. Manuel é ourensán, evidentemente. Os ourensán son seres morriñentos que non soportan a separa-ción. Por iso, cando emigraban a América quedaban no porto, en Vigo. Por iso, o rock creado en Galicia foi desapare-cendo, agás Los Suaves.

Ese carácter ourensán de apegarse ás persoas e as cou-sas, faime desconfiar de que Yosi teña intención de retirarse. O sábado da semana pasada fixo o salto do tigre —o mesmo que daba San-dokan nas novelas de Salgari— durante un concerto en Ponferra-da. Os espectacdores viron voando cara eles un vulto escuro e unha mata de pelo gris estendido coma unha alfombra. Armaron unha rede de mans para atrapalo na caída. Pero Yosi non chegou á rede. Petou no valado que separaba o escena-rio do público e caeu indolente, coma se fose un saco de patacas da Limia.

O cantante acabou no hospital coma Ray Lomas, o protagonista do álbum concep-

tual que a banda Jethro Tull gravou en 1976: ‘Demasiado vello para o rock and roll, demasia-do novo para morrer’. Ray Lomas é un rockeiro que ve como a súa música deixa de ter público. Exasperado, decide suicidarse. Unha noite, correndo cunha moto veloz por unha estrada secundaria, xira violentamente para ir contra unha árbore. Non morre e queda desfigurado. Bota unha tempada en coma. Opéranlle a cara e rexuvenece vinte anos. Cando volve ao escena-rio, descubre que a súa música está novamente de moda. Non teño noticia de que lle fixesen a cirurxía estética a Yosi, pero non me sorprende-ría que ‘Peligrosa María’ volva encabezar Los 40 neste tempo avolto e confuso artísticamente no que fascina o regreso ao futuro de ‘Star Wars’.

Poida que ese salto de Yosi en Ponferrada fose, en realidade, un salto adiante para ga-ñar tempo. A Iggy Pop non lle foi mal cos saltos dende o escenario. O líder de The Stooges botou anos preguntándose por que Britney Spears protagonizaba un anuncio de perfumes e el, non. Era o único que pensaba que se podía comparar un vello enxoito e coa cara rabuñada polas drogas cunha rapaza que se gañara os primeiros postos da Billboard mediante horas de ximnasio e afinado por ordenador.

Tiven un póster de Iggy Pop tras a porta do cuarto adolescente que compartía cun irmán na casa de Ribadeo. El era máis sofisticado

e puxera unha ilustración do debuxante Moebius. No cacho de parede que me

correspondía colguei unha gran foto do cantante, 1947, tauro, na que

se lle vía espido de cremallei-ra do pantalón para arriba.

Iggy aparecía cantando nun concerto. Eu dobra-

ra o cartel de xeito que a metade inferior que-daba oculta. Tiven a precaución de que os meu pais non visen o que o cantante fora fotografado no momento no que abrira a bragueta e estaba xogueteando co seu órgano. Can-do marchei estudar a

Santiago esquecín de despegar o póster. Os

meus pais foron com-prensivos. Nunca tive-

ron unha conversa comi-go a respecto dos elementos

ornamentais que colgaba na súa casa. Eu non lles permitiría

tanto aos meus fillos. Menos agora que estou pasado de anos para o rock

and roll, pero novo para marchar.

O derradeiro salto de tigre do rock galego

Los Suaves son a última gran banda do rock composto en Galicia. Malia sabelo, o seu can-tante non teme xogarse a vida saltando dende o escenario como se fose Iggy Pop.

O