DINAMARKA

Izena: Janire Galbarriatu.

Irakaslea: Marisol Atxurra.

MAPA POLITIKOA

• Dinamarka hiru komunitatez osatuta dago. Dinamarka penitsula, Feroe irlak eta Groenlandia.

• Dinamarkak penintsula bat da eta hego aldetik alemaniarekin dauka muga .

• 1999 ean Oresund zubia eraiki zuten eta hortik aurrera Suediarekin trenez eta kotxez komunikatuta dago.

MAPA FISIKOA

• Dinamarka Jutlandia penintsulaz eta 407 irlaz osatuta dago, hoietatik bakarrik 79 irletan pertsonak bizi dira.

• Ipar itsasoz eta Baltikoaz inguraturik dago, Jutlandia penintsula izanezik.

• Irla handienak hurrengoak dira:

• Selandia.• Fionia.• Vendsyssel-Thy.• Lolland.• Bornholm.

• Geografikoki 8 eta 15º E eta 54 eta 58º I kokatuta dago .

• Mendi altuena Mollehoj deitzen da eta 170,86 m ditu horregatik ezan dezakegu Dinamarka oso leuna dela.

• Puntu baxuena Lammefjord –en aurkitzen dugu eta 7 m itsasoren maila azpitik dago.

COPPENHAGUE-ko KLIMOGRAMA (2001 urtea)

Prezipitazioak (mm) Tenperatura ºC

Urt 51 0,5

Ots 31 0,5

Mar 42 2,6

Api 42 6,6

Mai 43 12

Eka 54 16,1

Uzt 69 17,2

Abu 63 17

Ira 62 13,6

Urr 59 9,9

Aza 62 5,5

Abe 58 2,2

KLIMA • Klimograma urte osoan zeharreko batez besteko tenperatura

eta prezipitazioen gorabeherak aztertzen duen grafikoa.

• Tenperatura:• Bataz besteko tenperatura 8,6 º koa da.• Tartekoa 16,7 º koa.• Baxuena 0,5 º eta altuena 17,2º koa da.

• Presipitazioak:• Urtero 626 mm koak dira.• Urtaro euritsuena Uda da eta lehorrena negua.

• Datu honekin ezan dezakegu klima ozeaniko eta heze samarra daukadala.

HISTORIA• Neolitiko arotik bizi da jendea han.

• Brontze aroan zibilizazio aurreratua izan zen.

• Erromatarrek Jutoen erreinua kokatu zuten han.

• III. Mendean Danioak konkistatu zuten eta IV eta VI mendeetan migrazio bat izan zuten eta Inglaterra konkistatu zuten.

• VI – X mendeetan Bikingoak izan ziren nagusi eta 808 urtean harresi bat eraiki zuten Frankoetatik babesteko, Karlomagnok “markak” jarri zituzten hegoan “ marka hispanikoa” pirineoetan eta “Daniarren marka”, hortik Dinamarka dator.

• Erdi aroan Feudalismoa finkatu zen.• 1520 ean Luteranismo iritsi zen eta gerra zibila ekarri zuen.• 1849 absolutismoa izan zen nagusi.• XIX. Mendean gizarte aldaketa sakonak eta langile migraziioak

eman ziren.• 1 º gerrate mundial neutrala izan zen eta bigarrenean zaiatu zen

bahina Hitler 1940 konkistatu zuen.• 1945 tik Nazio batuen batzordean dago eta 1949 NATO ko kidea

da.

POPULAZIOA• 2002 urteko datuen arabera 5.336.394 biztanle ziren.• Kopenhagen %33,8 a bizi dira eta Arhuskoan %22,3 hau da,

bi hiri handienetan %50 bizi dira.• Biztanleen adiñaz hitz egiten badugu:

• 0-14 urterarte %18.• 15-64 urterarte %67.• 65 eta gehiago %15.

• Emakumezko 1,73 seme alaba jaiotze tasa daukate eta horregatik %0,31 hasten da urtero biztanleria.

• Bizi itsaropena bataz bestekoa 76,54 urte da.• 73,95 urte gizonetan.• 79,27 urte emakumeetan.

EKONOMIA• Nahiz eta europako komunitatean egon euroa ez zuten onartu

eta bere txampona daniar koroa erabiltzen dute.• Kanpoan erosi behar ditu materia prima guztiak bahina energia

arloan autonomoak dira.• Nekazaritzan aberatzak, gehien bat horrela lortutako elikagai

exportatzen ditu baita arrantza bere bai.• Ontzigintzan adituak dira.• Turismoa Groenlandian bere bai garrantzi handikoa da.

KULTURA ETA HIRIBURUA› Kopenhague du hiriburua eta biztanle

gehien duen herria (1.900.000 biz.) itsas ertzean 55º I 12º E kokatuta dago.

› Erlijioz : %84 luteranoak dira.› Politikoki monarkia konstituzionala da.

› Hizkuntza Daniera da nahizta hegoaldean alemana hizt egiten dute berebai. Idazle oso famatu bat dauka munduan zehar. Hans Christian Andersen (1875 hildakoa) Sirenatxoa eta Ahate itsusia idatzi zituen beste batzuen artean.

› Horrexegatik munduan famatu den monumentua ezagutzen da Kopenhaguen (Sirenatxoa),baina baditu beste monumentu interesgarriak. Gefionen iturria, Trelleborg (Bikingoen gotorlekua) ea.

› Gastronomian: janari tipikoak dira smorrebrod otarteko mota bat eta kransekage pastel bat.