Diario Oficial de Galicia - cig-ensino.gal · 12.652 DIARIO OFICIAL DE GALICIA Nº 124! Venres, 27...

12.652 DIARIO OFICIAL DE GALICIA Nº 124 ! Venres, 27 de xuño de 2008

sará os seus estudos segundo o establecido noDecreto126/2008, do 19 de xuño.

O alumnado que no ano académico 2008-2009 ouanteriores cursara as ensinanzas de segundo cursode bacharelato de acordo co establecido no Decreto231/2002, do 6 de xuño, e repita con tres ou menosmaterias, durante os anos 2009/2010 e 2010/2011,será avaliado destas segundo os currículos estable-cidos no citado decreto.

O alumnado que ao remate do curso 2010-2011non teña finalizado o bacharelato, adaptará as súasensinanzas á estrutura establecida no Decre-to126/2008, do 19 de xuño.

Disposición derrogatoria

Única.-Quedan derrogadas as seguintes ordes:

a) Orde do 1 de marzo de 1995 pola que se regulaa avaliación e cualificación dos alumnos e das alum-nas que cursan o bacharelato establecido na Leiorgánica 1/1990, do 3 de outubro, de ordenaciónxeral do sistema educativo.

b) Orde do 4 de xullo de 2002 pola que se regulaa organización académica do bacharelato na Comu-nidade Autónoma de Galicia.

Así como aquelas disposicións de igual ou inferiorrango en todos aqueles aspectos que se opoñan aoestablecido nesta orde.

Disposicións derradeiras

Primeira.-Autorízase a Dirección Xeral de Orde-nación e Innovación Educativa para tomar as medi-das precisas para a execución desta orde.

Segunda.-Esta orde entrará en vigor o día da súapublicación no Diario Oficial de Galicia.

Santiago de Compostela, 24 de xuño de 2008.

Laura Sánchez PiñónConselleira de Educación e Ordenación

Universitaria

Orde do 25 de xuño de 2008 pola que seestablece a relación de materias optativasdo bacharelato, o seu currículo e se regulaa súa oferta.

O Estatuto de autonomía de Galicia, no seu arti-go 31, dispón que é competencia plena da Comuni-dade Autónoma galega o regulamento e administra-ción do ensino en toda a súa extensión, niveis egraos, modalidades e especialidades, sen prexuízodo disposto no artigo 27 da Constitución e nas leisorgánicas que, conforme o punto primeiro do seuartigo 81, o desenvolvan, e das facultades que lle

atribúe ao Estado o artigo 149.1º.30 da Constitución.

A Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio, de educa-ción, no seu artigo 34.7º establece que correspondeás administracións educativas a ordenación dasmaterias optativas, e o Real decreto 1467/2007, do2 de novembro, polo que se establece a estrutura dobacharelato e se fixan as súas ensinanzas mínimas,determina que as administracións educativas regu-larán as materias optativas do bacharelato.

O Decreto 126/2008, do 19 de xuño, polo que seestablece a ordenación e o currículo de bacharelatona Comunidade Autónoma de Galicia, determina noseu artigo 8 que os centros docentes ofertarán mate-rias optativas en conformidade co que estableza aConsellería de Educación e Ordenación Universita-ria. Cómpre, polo tanto, que esta Administracióneducativa proceda a regular nesta materia.

De conformidade co exposto e no uso da habilita-ción normativa que figura na disposición derradeiraprimeira do Decreto 126/2008, do 19 de xuño, aconselleira de Educación e Ordenación Universita-ria

DISPÓN:

Artigo 1º.-Obxecto e ámbito de aplicación.

1. A presente orde ten por obxecto establecer arelación de materias optativas do bacharelato, o seucurrículo e regular a súa oferta.

2. Esta orde será de aplicación en todos os centrosdependentes da Consellería de Educación e Ordena-ción Universitaria que impartan estas ensinanzas.

Artigo 2º.-Finalidade e carga horaria das materiasoptativas.

1. As materias optativas no bacharelato contribúena completar a formación do alumnado en aspectospropios da modalidade elixida ou ampliando a pro-pia formación xeral.

2. As materias optativas terán a mesma carga hora-ria que as materias de modalidade.

Artigo 3.-Materias optativas.

1. Os centros educativos ofertarán, en calquera dasmodalidades que impartan, as materias optativasseguintes: música, segunda lingua estranxeira e tec-noloxías da información e comunicación.

2. As materias de modalidade, de entre as impar-tidas no centro ou aquelas materias doutras modali-dades para as que conten con profesorado e recur-sos, de cada un dos cursos, poderán ser ofertadascomo materias optativas no seu curso corresponden-te.

3. Así mesmo, poderán ser ofertadas en calqueradas modalidades de bacharelato, sempre que a orga-nización e os recursos do centro o permita, as mate-rias optativas seguintes: antropoloxía, ética e filoso-fía do dereito, filosofía da ciencia e da tecnoloxía,

S a m p l e T e x t

Nº 124 ! Venres, 27 de xuño de 2008 12.653DIARIO OFICIAL DE GALICIA

métodos estatísticos e numéricos e xeografía e histo-ria de Galicia.

4. Os centros educativos concretarán a súa ofertade materias optativas que formará parte do proxectoeducativo.

5. Como anexo a esta orde inclúese o currículo dasmaterias: antropoloxía, ética e filosofía do dereito,Filosofía da ciencia e tecnoloxía, métodos estatísti-cos e numéricos, música, segunda lingua estranxei-ra, tecnoloxías da información e comunicación exeografía e historia de Galicia.

Artigo 4º.-Distribución das materias optativas.

1. O alumnado cursará unha materia optativa encada un dos dous cursos de bacharelato.

2. As materias optativas serán ofertadas coa distri-bución seguinte: antropoloxía, música, segunda lin-gua estranxeira e tecnoloxías da información e comu-nicación, en primeiro; ética e filosofía do dereito,filosofía da ciencia e tecnoloxía, métodos estatísticose numéricos, segunda lingua estranxeira e xeografíae historia de Galicia, en segundo. As materias demodalidade só poderán ser cursadas como optativasno curso que lles corresponde, 1º ou 2º.

3. As materias de modalidade, cursadas comooptativas, no caso de ser de aprendizaxes progresi-vas, poderán ser cursadas en primeiro e segundocurso. Neste caso o alumnado terá que ter superadaa de primeiro para ser avaliado da de segundo cur-so.

4. Se o alumnado optase por unha materia demodalidade das que precisan coñecementos previos,deberá acreditalos tendo cursado previamente amateria que corresponda ou mediante o procede-mento establecido para tal efecto polo centro.

Artigo 5.-Requisitos para a oferta das materiasoptativas.

1. As materias optativas deberán contar cun núme-ro mínimo de 10 alumnas e alumnos. Coa finalidadede atender a diversidade en ámbitos rurais, peque-nos núcleos de poboación e/ou outras circunstanciasque así o aconsellen, poderán impartirse con cincoalumnas ou alumnos, sempre con carácter extraordi-nario. Neste caso precisará da autorización expresada delegación provincial da Consellería de Educa-ción e Ordenación Universitaria.

2. As ensinanzas das materias de electrotecnia etecnoloxía industrial só poderán ser impartidascomo optativas naqueles centros que teñan os recur-sos específicos para estas materias.

Disposición derrogatoria

Queda derrogada a Orde do 2 de maio de 1996pola que se publica a relación de materias optativasdo bacharelato, se establece o currículo destas mate-rias e se regula a súa oferta.

Disposicións derradeiras

Primeira.-Autorízase a persoa titular da DirecciónXeral de Ordenación e Innovación Educativa paratomar as medidas precisas para a execución destaorde.

Segunda.-Esta orde entrará en vigor o día seguinteao da súa publicación no Diario Oficial de Galicia.

Santiago de Compostela, 25 de xuño de 2008.

Laura Sánchez PiñónConselleira de Educación e Ordenación

Universitaria

ANEXO

ANTROPOLOXÍA

Introdución.

Unha das características do ser humano é pregun-tarse sobre si mesmo, polo seu ser e polo sentido dasúa existencia. Non obstante, na medida de queexiste unha multitude de materias que pretendenfacerse cargo dalgún aspecto da realidade humana,faise necesaria unha reflexión interdisciplinar naque converxan os saberes de carácter social e huma-no coas achegas dalgunhas ciencias naturais. Estaperspectiva multidimensional, comparativa e globalé a que pode achegar unha antropoloxía xeral, na calo enfoque filosófico proporciona as claves que per-miten realizar as conexións entre o material achega-do polos distintos enfoques particulares, o que aconverte nunha materia de especial interese para oalumnado do bacharelato.

En consecuencia, o seu obxectivo non será anali-zar as formas particulares da cultura, senón propor-cionar os instrumentos cognitivos, operativos e mes-mo afectivos necesarios que lle proporcionen aoalumnado unha base firme en que se apoiar, á vezque considera de forma crítica a sociedade da queforma parte e a global que se está a construír; men-tres cuestiona e reflexiona sobre as crenzas e valoresherdados do seu contorno intelectual ou da tradi-ción, non co fin de cambiar necesariamente o puntode vista propio, senón de ensanchalo tendo en contaoutras perspectivas.

A materia de antropoloxía, tendo en conta osobxectivos xerais da etapa e as capacidades que amateria pode contribuír a desenvolver no alumnado,achega unha selección de contidos que se adecuanaos seus intereses académicos e aos campos profe-sionais que se dirixe, que lle permitan afondar encuestións xa abordadas noutras materias (filosofía,bioloxía, linguas, historia, economía, arte, etc.) coasque están ou xa teñen entrado en contacto, propor-cionándolle unha perspectiva sintética e non só uni-ficadora.

Obxectivos.

1. Adquirir unha visión científica do ser humano,atendendo á súa dimensión biolóxica e a cultural.

S a m p l e T e x t


2. Coñecer, comprender e asumir as diferenzas evalorar a súa importancia para a supervivencia daespecie nun mundo cada vez máis intercomunicado.

3. Adoptar, fronte ao feito da diversidade culturale biolóxica, unha perspectiva integradora, que supe-re o etnocentrismo e o relativismo, que posibilite orecoñecemento libre de prexuízos e a relación res-ponsable coas outras persoas.

4. Coñecer, analizar e comprender os procesos queconforman a natureza e a cultura humanas.

5. Fomentar actitudes de tolerancia que faciliten odiálogo entre as culturas.

6. Adquirir unha comprensión global do humano,a partir das achegas dos distintos campos da antro-poloxía, das distintas ciencias humanas, sociais enaturais.

7. Valorar as achegas desde variadas perspectivas,como facilitadoras das claves que permiten realizara conexión e a interpretación crítica dos diferentesmateriais antropolóxicos.

8. Coñecer a especificidade dos estudos antropoló-xicos, familiarizarse cos seus métodos de traballoespecíficos e aplicalos ao estudo do contorno próxi-mo, a fin de mellorar o coñecemento e valorar opatrimonio cultural de Galicia.

9. Transferir os coñecementos adquiridos á análisedos problemas fundamentais do mundo actual co finde comprender as súas causas e implicarse activa-mente nas súas solucións.

Contidos.

A antropoloxía como campo de estudo.

-Características, obxecto e método dos estudosantropolóxicos.

-Principais ramas da antropoloxía.

-Relación da antropoloxía con outras cienciashumanas.

A persoa humana.

-Fundamento biolóxico da cultura. O proceso dehominización.

-A teoría da unidade da especie humana no evolu-cionismo.

-Raza, cultura, herdanza e medio.

-Natureza, cultura e sociedade.

-Interiorización de valores e patróns culturais.

-A diversidade cultural.

-A racionalidade e as lóxicas culturais. Alteridadee unidade das culturas.

-O cambio cultural. Diversidade e progreso.

Palabras e símbolos.

-A cultura como orde simbólica.

-Símbolos e comunicación.

-Linguaxe e cultura. Comunidades lingüísticas.

-O poder das palabras e os nomes. Linguaxe epoder.

-A arte e as súas implicacións socioculturais

-Mito, rito, maxia e relixión.

-O saber e a educación.

Relacións interpesoais e organización social.

-Espazo e parentesco. A pertenza a un contextosocial. Os roles.

-Conflito e orde. Manexo do conflito.

-A base das institucións legais.

-As sociedades pre-estatais. A política no Estado.

-A desigualdade. Os efectos do colonialismo sobreas sociedades primitivas. Descolonización e depen-dencia.

-A sociedade global.

Natureza humana, liberdade e dignidade.

-A estrutura específica do ser humano. Indetermi-nación, liberdade.

-A dimensión temporal da vida humana: tempo,vida e historia. A conciencia da morte.

-Do pracer e a dor ao sentimento moral. O descu-brimento do outro e a conciencia moral. Sentimentose teorías.

Criterios de avaliación.

1. Relacionar a información procedente de diver-sas áreas do saber para comprender as característi-cas que constitúen os trazos universais que definena especie humana e as variantes das distintas poboa-cións.

Preténdese comprobar a capacidade do alumnadopara identificar os diferentes factores que confluíronno proceso de hominización e a súa interacción naconformación dos trazos específicos da especie, fac-tores que explican as variacións e diferenzas dasdistintas poboacións, desmontando os prexuízosraciais.

2. Identificar e explicar os distintos elementos eestruturas que conforman unha cultura. Con este cri-terio preténdese comprobar se as alumnas e os alum-nos son quen de identificar os compoñentes máisrelevantes dunha cultura e de integralos nunha con-cepción global; así mesmo se comprende os meca-nismos de transmisión entre distintas xeracións e osfactores explicativos do cambio cultural.

3. Describir, analizar e explicar, usando conceptosadecuados, algún elemento cultural do seu contorno,e comparalo con outras manifestacións culturais,establecendo semellanzas e diferenzas.

S a m p l e T e x t


Preténdese comprobar con este criterio a capaci-dade do alumnado para transferir o aprendido aoámbito próximo, reflexionar sobre un feito culturaldeterminado, evitando simplificacións; así mesmo,verificarase a presenza de criterios de comparaciónobxectiva entre distintas culturas, adoptando unpunto de vista que supere prexuízos etnocéntricos.

4. Participar en debates sobre cuestións de actua-lidade, relativas ás relacións entre distintos modosde vida, usando un vocabulario apropiado e argu-mentos pertinentes.

Preténdese verificar a capacidade do alumnadopara interesarse polos problemas suscitados polaconvivencia entre persoas de distintas culturas, asícomo para adoptar posturas de respecto e tolerancia.Búscase, así mesmo, comprobar a súa capacidade deachegar argumentos.

5. Realizar sínteses integradoras a partir de ache-gas teóricas traballadas, e información adquirida endistintas fontes.

Trátase de comprobar se o alumnado é quen decontrastar e relacionar información variada sobre ostemas obxecto de traballo. O seu grao de capacidadepara reflexionar, desde unha perspectiva filosófica,sobre cuestións relativas á identidade humana e ádignidade da persoa.

6. Elaborar un traballo de investigación sobrealgún aspecto cultural do contorno.

Con este criterio comprobarase a capacidade deutilizar a reflexión, contrastar opinións, chegar aconclusións e resumir os coñecementos adquiridos através de métodos e técnicas de traballo específicosna investigación antropolóxica.

ÉTICA E FILOSOFÍA DO DEREITO

Introdución.

As sociedades contemporáneas son complexas. Adiversidade cultural e ideolóxica que as conformaprecisa dunha formación da súa cidadanía que llepermita afrontar os retos inherentes a ese pluralismoen continua transformación e adaptación.

Por iso, o recoñecemento da soberanía e da auto-nomía moral das persoas, xuntamente coa acepta-ción do pluralismo ideolóxico e cultural presente noseo da sociedade constitúen a base dun Estadodemocrático.

Preténdese, xa que logo, unha explicitación cons-ciente e crítica dos principios éticos sobre os que seasenta a convivencia dentro dun Estado democráticode dereito así como o desenvolvemento de actitudesde respecto, tolerancia e solidariedade que permitanunha cooperación activa e responsable na constru-ción dun contorno social xusto.

Esta materia debe contribuír ao desenvolvementoda conciencia crítica do alumnado e da súa capaci-

dade para elaborar racional e autonomamente prin-cipios e normas universais.

Presenta os seus contidos estruturados en cincobloques:

Xénese da moralidade, historicidade dos códigosmorais, autonomía e moralidade, o ben moral, morale contrato social.

Obxectivos.

1. Analizar, contrastar e interpretar informaciónsdiversas sobre os diferentes aspectos das condutas ecódigos morais, realizando actividades de documen-tación e de indagación.

2. Comprender os diferentes tipos e niveis de con-ciencia moral valorando o desenvolvemento dunharacionalidade crítica e autónoma.

3. Desenvolver formas de racionalidade dialóxicaadoptando actitudes de empatía, respecto e toleran-cia.

4. Coñecer a través da análise de textos e á luz dasdiversas teorías éticas as interpretacións sobre odesenvolvemento moral, tanto persoal como social.

5. Analizar e comprender as relacións entre morale dereito desde a perspectiva da xustiza como idealde imparcialidade.

6. Valorar a existencia de actitudes morais críticas,orientadas a promover un ordenamento legal máisxusto.

7. Comprender que a dignidade humana ten a súabase na liberdade e autonomía moral do individuo,asumindo a razón moral como guía última de todoesforzo de emancipación, tanto individual comocolectiva.

8. Desenvolver procedementos de busca, análise eexposición da información, acompañados dunhaactitude de constancia no traballo e rigor no uso dosconceptos.

Contidos.

Xénese da moralidade.

-Raíces antropolóxicas da liberdade.

-A socialidade constitutiva do ser humano.

-A constitución cultural de normas e valoresmorais e a súa reprodución a través dos procesos desocialización.

-Códigos morais e reflexión ética.

-Reconstrución reflexiva de procesos de xeraciónde normas e valores e da súa reprodución, a partir daanálise de contextos reais facilmente observables.

-Identificación e análise na práctica de diversosmecanismos e axentes de socialización moral conespecial énfase nos que operan a través dos mediosde comunicación de masas modernos.

S a m p l e T e x t


-Aprecio pola liberdade en canto apertura de posi-bilidades para a realización humana.

-Actitude crítica fronte á acción conformadora dosdiversos axentes de socialización moral.

Historicidade dos códigos morais.

-Relatividade histórico-cultural das normas evalores morais e etnocentrismo.

-Funcionalidade dos códigos morais e grao deconsciencia desta.

-Lexitimación e as variantes: relixiosa, naturalista,contractual.

-Recoñecemento, análise e caracterización dadobre perspectiva de interpretación de normas evalores morais concretos.

-Planificación e execución dalgún pequeno traba-llo de investigación sobre as xustificacións e lexiti-macións empregadas nalgún proceso histórico deimposición etnocéntrica de valores e normas morais.

-Recoñecemento e identificación de posibles acti-tudes etnocéntricas á hora de analizar e axuizarvalores e normas de culturas alleas.

-Tolerancia e respecto con relación á diversidadede códigos morais, de crenzas e de ideoloxías.

-Actitude crítica ante todo tipo de imposiciónmoral etnocéntrica con especial sensibilidade ásprocedentes da cultura occidental.

Autonomía e moralidade.

-Xénese e desenvolvemento da conciencia moral.

-Liberdade e racionalidade: a autonomía moral.

-Dimensión intersubxectiva da racionalidademoral.

-Descubrimento, caracterización e xerarquizaciónde distintos tipos e modalidades de concienciamoral, a partir da análise de exemplos concretos.

-Recoñecemento e análise dos factores que difi-cultan a converxencia racional intersubxectiva enconflitos morais, reais ou simulados.

-Utilización de procedementos de discusión e diá-logo que propicien o desenvolvemento dunha racio-nalidade dialóxica e non distorsionada.

-Valoración da racionalidade e da liberdade comofundamento da dignidade humana e como condiciónnecesaria para unha conduta moral autónoma.

-Valoración do debate e do diálogo non só comoprocedementos axeitados para a solución dos confli-tos senón tamén como expresións do recoñecementomoral dos demais.

O ben moral.

-O ben moral como felicidade.

-O ben moral como deber.

-Felicidade individual, benestar colectivo e xusti-za: o ideal da emancipación.

-Distinción, a través de exemplificacións, do dobreplano, material e formal-procedemental, de normas evalores morais.

-Identificación, caracterización e clasificación, através de análises de textos extraídos en diferentesfontes, das diversas concepcións do ben moral e dasúa conexión con determinados postulados filosófi-cos e circunstancias históricas.

-Achega de propostas orientadas a contribuír áelaboración dun modelo de racionalidade colectivade carácter emancipatorio.

-Aprecio polos esforzos de reflexión ética elabora-dos ao longo da historia.

-Asunción da primacía da función práctica oumoral da razón como guía última para a emancipa-ción, tanto individual coma colectiva.

Moral e contrato social.

-Moral e dereito: o problema da lexitimidade e daobrigatoriedade moral das leis.

-«Ética mínima» e xustiza como imparcialidade:fundamentos éticos do Estado democrático de derei-to.

-Do Estado democrático de dereito á internaciona-lización dos dereitos humanos.

-Análise e delimitación dos ámbitos e relaciónsentre moral e dereito a partir de debates sobre casosconcretos de conflito entre conciencia moral e lega-lidade.

-Elaboración e definición dun conxunto de posi-bles principios éticos mínimos que expresen o idealde xustiza como imparcialidade, no marco dunhasociedade pluralista moderna.

-Valoración da existencia de actitudes morais crí-ticas como un modo de contribuír ao desenvolve-mento dunha orde legal máis xusta.

-Valoración do Estado democrático de dereito encanto marco formal para a realización dos ideais éti-cos de liberdade, igualdade e solidariedade.

-Sensibilidade e actitudes solidarias e de compro-miso respecto ás situacións de violación dos dereitoshumanos.


1. Manexar e analizar información, procedente dedistintos ámbitos, referida ás producións moraishumanas (normas e valores), poñendo de relevoaqueles aspectos que teñen relación cos contextoshistóricos e culturais nos que xorden e operan.

Con este criterio preténdese comprobar a capaci-dade das alumnas e dos alumnos para descubrir erecoñecer o carácter histórico-cultural dos códigosmorais, para reconstruír os procesos de reprodución

S a m p l e T e x t


e transmisión deles así como para diferenciar e ana-lizar os seus diversos planos: graos de conscienciarespecto á súa funcionalidade, variantes de lexitima-ción e proxeccións etnocéntricas.

2. Participar en debates e discusións especifica-mente morais centrados en problemáticas do mundoactual.

Preténdese verificar a capacidade das alumnas edos alumnos para adoptar perspectivas empáticas, ede respecto e tolerancia fronte a outros puntos devista ou ideoloxías diferentes, así como a capacida-de para argumentar racional e ordenadamente.

3. Analizar textos filosóficos pertencentes ás prin-cipais teorías éticas, así como calquera outro quepresente un claro contido moral caracterizando assúas diferentes interpretacións do ben moral, asícomo os postulados filosóficos e as circunstanciashistóricas que subxacen a eles.

Trátase, mediante este criterio, de comprobar acapacidade do alumnado para identificar e expresarcon precisión conceptual e terminolóxica, non só ostrazos básicos das diferentes teorías éticas filosófi-cas e a súa dependencia das circunstancias históri-cas en que se elaboraron, senón tamén para descu-brir e comprender as diversas interpretacións que doben moral existen no seo da sociedade actual.

4. Analizar casos reais e hipotéticos de dilemas econflitos entre moralidade e legalidade subliñando ecaracterizando os supostos teóricos a que remiten asdiversas argumentacións.

Este criterio trata de avaliar a capacidade doalumnado para comprender e caracterizar con preci-sión a noción de dereito e a súa conexión cos princi-pios básicos da moralidade así como o carácter espe-cífico da lexitimidade democrática fronte a outrasmodalidades de lexitimación. O criterio deberá veri-ficar, así mesmo, o progreso no desenvolvementodunha conciencia moral crítica e autónoma.

5. Seleccionar e integrar información procedentede diversas fontes en relación coa problemática dosdereitos humanos.

A través deste criterio verificarase a capacidadedo alumnado para seleccionar e integrar fontes deinformación diferentes, así como para transferir con-ceptos desenvolvidos ao longo do proceso de apren-dizaxe a situacións e acontecementos relevantes daactualidade (discriminación, tortura, terrorismo,ausencia de liberdades, etc.). O criterio deberá veri-ficar, así mesmo, o grao de sensibilidade do alumna-do en relación cos citados problemas.

6. Analizar datos e problemáticas orixinadas polouso en exclusiva dun modelo de racionalidade pura-mente tecnolóxica e instrumental (desastres ecolóxi-cos, derivación bélica da tecnoloxía, etc.).

Con este criterio preténdese verificar a capacida-de do alumnado para valorar criticamente as diver-sas funcións e usos da razón así como a capacidade

para transferir os conceptos e principios éticosdesenvoltos ao longo do proceso de aprendizaxe asituación concretas reais.

FILOSOFÍA DA CIENCIA E DA TECNOLOXÍA

Introdución.

O desenvolvemento científico e tecnolóxico é ofactor que máis influíu e inflúe na configuración domundo contemporáneo. A importancia crecente des-te factor na nosa sociedade exixe que o sistema edu-cativo, ademais de formar nas diversas disciplinasespecializadas, promova nos alumnos a adopcióndunha actitude de permanente reflexión crítica tan-to acerca dos contidos do coñecemento científicocomo acerca das implicacións ambientais, sociais,éticas e políticas da ciencia e a tecnoloxía.

O currículo desta materia pretende contribuír áconsecución de todas as capacidades presentes nosobxectivos do bacharelato, aínda que incide espe-cialmente na capacidade para comprender os ele-mentos fundamentais da investigación e o métodocientífico, e para analizar e valorar criticamente asrealidades do mundo contemporáneo e os antece-dentes e factores que inflúen nel.

Os contidos preséntanse agrupados en catro blo-ques a través dos cales se aborda o feito da cienciae a tecnoloxía desde dúas perspectivas filosóficas: aperspectiva epistemolóxica e a perspectiva ético-política. O senso da reflexión filosófica sobre a cien-cia e a tecnoloxía, a caracterización das disciplinascientíficas e a súa metodoloxía, a historicidade e odesenvolvemento do coñecemento científico, e arelación entre ciencia, tecnoloxía e sociedade cons-titúen os catro eixes arredor dos cales se articulan oscontidos dos bloques.

Esta materia supón unha reflexión interdisciplinare integradora acerca das características comúns eespecíficas de diversas áreas e materias en que oalumnado se vén formando. Este propósito de verte-bración reflexiva e sistemática adquire a posibilida-de dun desenvolvemento máis amplo e rigoroso encorrespondencia coa madureza psicolóxica e inte-lectual das alumnas e dos alumnos de segundo cur-so.

Obxectivos.

A materia de filosofía da ciencia e da tecnoloxíapretende contribuír a que o alumnado adquira asseguintes capacidades:

1. Analizar, contrastar e interpretar informaciónsdiversas sobre os problemas epistemolóxicos e ético-políticos que presentan a ciencia e a tecnoloxía, rea-lizando actividades de documentación e indagacióne incorporando á propia expresión, tanto oral comoescrita, o correspondente vocabulario específico.

2. Comprender o significado e o valor da reflexiónfilosófica sobre a ciencia e a tecnoloxía, adoptando

S a m p l e T e x t


unha actitude crítica e reflexiva ante os problemasteóricos e prácticos presentados por elas.

3. Comprender a historicidade, tanto interna comoexterna, inherente ao discurso científico, analizandoa relación das teorías científicas co marco económi-co, social, político e cultural en que se formulan.

4. Relacionar, a través da lectura e a análise detextos, as principais teorizacións da filosofía daciencia actual, distinguindo as semellanzas e asdiferenzas tanto no modo de formular os problemascomo nas solucións que se propoñen.

5. Analizar, avaliar e debater criticamente os fun-damentos, posibilidades e límites do coñecementocientífico e tecnolóxico.

6. Distinguir entre o discurso tecnocientífico e odiscurso ético-político, analizando criticamente osintereses e supostos ideolóxicos habitualmente pre-sentes no discurso tecnocientífico e no uso que se faidos coñecementos científicos e tecnolóxicos.

7. Identificar e distinguir entre a reflexión episte-molóxica e a reflexión ético-política.

8. Adoptar unha actitude crítica ante todo intentode xustificación das desigualdades sociais medianteinvestigacións e conclusións que se presentan comocientíficas.

9. Valorar os intentos por construír unha socieda-de mundial baseada no respecto dos dereitos huma-nos individuais e colectivos na cal o uso da cienciae a tecnoloxía se oriente cara á convivencia pacíficae cara á defensa da natureza.

Contidos.

Os contidos seleccionados para esta materia pre-séntanse agrupados en catro bloques temáticos.

O primeiro bloque xira arredor do significado e dahistoria da reflexión filosófica sobre a ciencia e atecnoloxía. Os bloques segundo e terceiro abordanos problemas e tópicos fundamentais da epistemolo-xía. Así, o segundo xira arredor da caracterizacióndas disciplinas científicas e da súa metodoloxía, e oterceiro ten como eixe a comprensión do desenvolve-mento do coñecemento científico. Por último, o cuar-to bloque presenta os problemas ambientais, sociais,éticos e políticos relacionados co desenvolvementocientífico e tecnolóxico.

A ordenación didáctica dos contidos propostos nosdiferentes bloques non ten que seguir necesaria-mente a orde en que aquí se presentan, senón quepode abordarse o seu tratamento agrupando trans-versalmente contidos temáticos de diferentes blo-ques.

A reflexión filosófica sobre a ciencia e a tecnoloxía.

-A epistemoloxía como metateoría da ciencia.

-Filosofía moral e política da ciencia e a tecnoloxía.

-Aproximación histórica á filosofía da ciencia.

-Identificación, caracterización e distinción, a par-tir de textos escritos, dos discursos científico-tecno-lóxico e filosófico, diferenciando, dentro deste últi-mo, entre a reflexión epistemolóxica e a reflexiónético-política.

-Construción de cronoloxías e esquemas concep-tuais que permitan localizar e relacionar as escolase autorías principais da historia da filosofía da cien-cia.

-Recoñecemento, a partir de textos filosóficos ecientíficos, das principais concepcións da cienciaque se foron sucedendo ao longo da historia, relacio-nándoas co seu contexto social e cultural.

-Recoñecemento do valor que as ideas filosóficasteñen para a comprensión da ciencia e da tecnolo-xía.

-Curiosidade por coñecer as principais concep-cións que da ciencia e da tecnoloxía se foron elabo-rando ao longo da historia e a influencia que os pre-supostos filosóficos exercen no desenvolvementocientífico e tecnolóxico.

O coñecemento científico e os seus métodos.

-As teorías científicas. Estrutura e características

-Os métodos nas ciencias. Dedutivo, indutivo ehipotético-dedutivo.

-Clasificación das ciencias. Formais e empíricas:naturais e humanas.

-Explicación, comprensión e predición.

-Recoñecemento e análise da estrutura básicadunha teoría científica, a partir de exemplos familia-res tratados en textos doutras materias.

-Aprecio polo carácter estruturado e estruturantedo coñecemento científico, valorando a importanciaque teñen a clarificación e o uso preciso e rigorosodos termos e conceptos no desenvolvemento científi-co.

-Actitude crítica fronte ás explicacións pseudo-científicas.

O desenvolvemento do coñecemento científico.

-Estrutura, dinámica e fundamentos do coñece-mento científico: da concepción clásica á nova ima-xe da ciencia.

-O problema da racionalidade na ciencia. Racio-nalismo versus relativismo.

-O debate sobre o valor de verdade da ciencia.Realismo versus instrumentalismo.

-Dimensión sociohistórica do coñecemento cientí-fico.

-Elaboración de sínteses e comparacións escritas eorais sobre as diferentes posturas filosóficas acercada estrutura da ciencia, o desenvolvemento do coñe-cemento científico e a súa fundamentación, e os pro-blemas da racionalidade e a verdade na ciencia.

S a m p l e T e x t


-Lectura dunha obra sinxela ou fragmentos deobras sobre a filosofía da ciencia, seguida de sínte-ses orais e escritas sobre as lecturas realizadas dexeito individual ou colectivo.

-Comentario de textos de historia e filosofía daciencia. Elementos fundamentais. Estrutura exposi-tiva. Ideas e/ou propostas que contén e comparacióncon outras sobre o mesmo tema.

-Análise de casos concretos de investigación cien-tífica ou de acción tecnolóxica que estean sendoobxecto de debate público, a través de informaciónsde prensa.

-Reflexión crítica ante presupostos ideolóxicossubxacentes aos discursos científicos e tecnolóxicos.

Ciencia, tecnoloxía e sociedade.

-Tecnociencia e sociedade: o impacto ambiental esocial do desenvolvemento tecnocientífico e a ideade progreso.

-Os mitos da ciencia.

-Ética, política e tecnociencia: o control social edemocrático dos usos e fins da tecnociencia.

-Debate acerca da relación entre progreso científi-co e tecnolóxico e progreso moral e social.

-Valoración das achegas que a ciencia e a tecnolo-xía fan á humanidade e toma de conciencia ante ofenómeno de investigacións e actividades tecnocien-tíficas que atentan contra o medio natural e/ou ahumanidade.

-Achegamento a proxectos sociais, lexislativos epolíticos de organizacións ou institucións quedenuncian as aplicacións nocivas da ciencia e maisda tecnoloxía e promoven a resituación das persoasno seu contorno natural e sociocultural.

-Sensibilización con respecto á protección domedio natural e actitude crítica ante o uso bélico daciencia e da tecnoloxía.


1. Obter información relevante sobre un tema con-creto a partir de materiais adecuados, utilizando fon-tes diversas, elaborala, contrastala e utilizala criti-camente na análise dos problemas filosóficos.

Este criterio trata de comprobar a capacidade doalumnado para buscar e obter información, recorren-do a fontes diversas (desde os coñecementos que lleproporcionan outras disciplinas ou os medios decomunicación, á consulta de manuais, dicionariosou textos especificamente filosóficos), así como oseu dominio de destrezas de carácter xeral, como aanálise e a síntese, a clasificación e a sistematiza-ción, a comparación e a valoración, necesarias paraa utilización crítica da dita información.

2. Comentar un texto filosófico atendendo á iden-tificación dos seus elementos fundamentais (proble-mas, conceptos e termos específicos) e da súa estru-

tura expositiva (teses, argumentos e conclusións) ediferenciando as propostas que contén doutras posi-cións posibles sobre o mesmo tema.

Este criterio trata de avaliar a capacidade de com-prender textos de filosofía da ciencia e da tecnolo-xía, mediante a identificación dos problemas queneles se presentan, a explicación dos conceptos etermos específicos, o recoñecemento das proposi-cións e argumentos que apoien as teses mantidas asícomo as conclusións derivadas delas, e o contrastecon outras posicións sobre os mesmos problemas.

3. Compoñer textos orais ou escritos que expresende forma clara e coherente o resultado do traballo decomprensión e reflexión, realizado individual oucolectivamente, sobre os problemas filosóficos quese estean tratando.

Este criterio trata de comprobar a capacidade doalumnado para expresar o seu pensamento con clari-dade, rigor e coherencia, utilizando os termos espe-cíficos con propiedade.

4. Realizar, de forma individual ou en grupo, untraballo monográfico acerca dalgún problema filosó-fico de interese para o alumnado ou a proposta doprofesorado, traballado previamente na aula.

Este criterio trata de avaliar a capacidade doalumnado para realizar, coas orientacións pertinen-tes, pequenos traballos de investigación sobre algúnproblema que suscite o seu interese aplicando unhacorrecta planificación para a busca de información,metodoloxía de traballo axeitada, presentación cohe-rente e argumentación contrastada. Permitirá, asímesmo, comprobar o grao de autonomía para a reali-zación de traballos.

5. Analizar e explicar, relacionándoas e contras-tándoas, as ideas principais da actual filosofía daciencia sobre o desenvolvemento do coñecementocientífico.

Con este criterio preténdese comprobar a capaci-dade do alumno para comprender e comparar asprincipais teorizacións da filosofía da ciencia actualsobre a dinámica das teorías científicas.

6. Analizar e comparar datos e perspectivas teóri-cas diversas sobre os problemas éticos e políticosque presenta o desenvolvemento científico e tecno-lóxico.

Con este criterio búscase coñecer a capacidade doalumnado para reflexionar sobre as consecuenciassociais do desenvolvemento científico e tecnolóxico,contrastando diferentes perspectivas éticas e políti-cas e adoptando un xuízo crítico ao respecto.

7. Participar en debates acerca de temas de actua-lidade relacionados cos contidos da materia, con-frontando posicións filosóficas e valorando as súasachegas para a comprensión deses temas.

Este criterio trata de coñecer a capacidade doalumnado para abordar temas ou feitos de actualida-

S a m p l e T e x t


de, adoptando un punto de vista filosófico e confron-tando as propias posicións coas mantidas por outros,valorando as achegas da análise filosófica aos deba-tes do noso tempo sobre a ciencia e a tecnoloxía, asícomo a riqueza da diverxencia intelectual ben argu-mentada. Así mesmo, permitirá coñecer a capacida-de do alumnado para expresar e contrastar as súaspropias ideas, e o respecto polas alleas.

MÉTODOS ESTATÍSTICOS E NUMÉRICOS

Introdución.

As matemáticas proporcionan ferramentas para acreación de modelos no estudo de diferentes fenó-menos. En ocasións é posible definir relacións fun-cionais entre as magnitudes implicadas, obténdosemodelos deterministas. Pero moitos fenómenos sontan complexos no seu comportamento e interveñenneles tantas magnitudes que precisan de modelosestocásticos para un mellor estudo. Faise necesario,polo tanto, complementar a formación científicaxeral que o alumnado de bacharelato acada a partirdoutras materias cunha educación neste pensamen-to estatístico e probabilístico.

Os contidos de estatística e probabilidade selec-cionados para estes métodos estatísticos e numéri-cos apóianse nos estudados na educación secundariaobrigatoria e nas matemáticas do bacharelato,ampliándoos nalgúns casos. Así sucede coas seriestemporais, coa mostraxe e a estatística inferencial ecoa probabilidade condicionada, que ademais pro-porcionan bases para modelar e resolver unha gamamáis ampla de problemas.

Así mesmo, os métodos numéricos proporcionanmodos de resolución de problemas, que non pode-rían abordarse de maneira simbólica e que precisanda calculadora ou de programas informáticos para asúa realización. O emprego destas ferramentas tec-nolóxicas non só libera tempo de tarefas repetitivaspara outras como a reflexión, o razoamento, a tomade decisións e a interpretación dos resultados, etc.,senón que é tamén unha axuda no ensino de concep-tos e propiedades.

Por último, unha metodoloxía baseada na resolu-ción de problemas faise imprescindible para desen-volver capacidades como a comprensión e o empre-go de diferentes linguaxes matemáticas, a análise dedatos, a formulación, comprobación e aceptación ourexeitamento de hipóteses, o deseño, emprego e con-traste de estratexias, a toma de decisións, etc. Ade-mais, é resolvendo problemas que traten situaciónsreais, onde os conceptos e métodos estatísticos enuméricos empregados mostran tanto a súa potenciacomo a súa relevancia.

O coñecemento dos contidos que se propoñen edalgunhas das múltiples aplicacións que a estatísti-ca ten no mundo biolóxico, físico, social ou políticoproporciónalles aos estudantes as bases para abor-dar estudos posteriores. Así mesmo, cos coñecemen-tos adquiridos a través desta materia pódense anali-

zar diversas situacións cotiás ou as informaciónsque, revestidas dun formalismo estatístico, aparecennos diferentes medios, contribuíndo á formación dosalumnos e das alumnas como cidadáns autónomos econ criterio propio, e achegándoos ás técnicas nece-sarias para acadar un coñecemento máis profundoda complexidade do mundo que nos rodea.

Obxectivos.

Como resultado do proceso de ensino e aprendiza-xe os métodos estatísticos e numéricos no bachare-lato contribuirán ao desenvolvemento das seguintescapacidades:

1. Comprender e aplicar os conceptos, procede-mentos e métodos estatísticos e numéricos na análi-se e no modelado de situacións.

2. Relacionar a estatística e a probabilidade coasoutras áreas do saber, valorando as achegas que se fanentre elas para o seu respectivo desenvolvemento.

3. Levar a cabo investigacións que requiran a ela-boración de series de datos e a transcrición a táboas,diagramas e gráficas como un modo de organizalos ede interpretalos, identificando posibles modelos aosque se axusten e formulando novas cuestións.

4. Empregar os coñecementos estatísticos adquiri-dos para analizar os datos e informacións que apare-cen en diferentes ámbitos, así como na toma de deci-sións.

5. Valorar actitudes asociadas ao traballo matemá-tico como a análise crítica das afirmacións, o cues-tionamento das ideas intuitivas, a necesidade deverificación, a busca dunha medida da incerteza oua precisión no uso da linguaxe estatística.

6. Utilizar os métodos numéricos na resolución deproblemas contextualizados, tendo en conta a preci-sión requirida de acordo coa situación formulada evalorando a necesidade de verificación e de inter-pretación dos resultados.

7. Empregar os actuais recursos tecnolóxicos paraobter e procesar información, facilitar a compren-sión de conceptos e propiedades matemáticas, reali-zar cálculos e representacións gráficas e servir comoferramenta na resolución de problemas.

Contidos.

Mostraxe.

-Fundamentos probabilísticos. Distribucións deprobabilidade.

-Poboación e mostra. Parámetros poboacionais eestatísticos dunha mostra.

-Mostraxe. Tipos.

-Distribucións dunha mostra.

Estatística inferencial.

-Estimación puntual e por intervalos.

S a m p l e T e x t


-Decisións estatísticas. Hipóteses estatísticas.Contraste de hipóteses. Cálculo das rexións de acep-tación e rexeitamento e formulación da regra dedecisión.

-Erros de tipo I e II. Nivel de significación. Poten-cia dun contraste. Relacións entre ?, ? e o tamaño damostra.

Probabilidade condicionada.

-Probabilidade condicionada.

-Cadeas de Markov. Distribucións estacionarias.Cadeas absorbentes.

-Clasificación, identificación e cálculo das proba-bilidades dos estados en cadeas de Markov.

Series temporais.

-Series de tempo. Compoñentes.

-Curva de tendencia. Determinación de curvas detendencia por diversos métodos como o axuste pormínimos cadrados.

-Índice estacional. Índices cíclicos. Variación irre-gular.

Programación lineal.

-Desigualdades. Inecuacións lineais.

-Problema estándar de programación lineal. Fun-ción obxectivo. Solución factible.

-Problema dual.

-Formulación e resolución de problemas de pro-gramación lineal con dúas variables por métodosgráficos e interpretación das solucións obtidas.

Métodos numéricos.

-Díxitos significativos. Truncamento e arrendonda-mento. Erro acumulado. Erros absoluto e relativo.

-Converxencia.

-Métodos de resolución de ecuacións cunha incóg-nita.

-Métodos de resolución de sistemas lineais.

-Métodos de cálculo de integrais definidas. Cálcu-lo de superficies.

-Interpolación polinómica.


1. Tomar decisións ante situacións que se axustena unha distribución binomial ou normal, por medioda asignación de probabilidades aos sucesos corres-pondentes.

Preténdese valorar a capacidade dos alumnos edas alumnas para distinguir se diversos fenómenosaleatorios, discretos ou continuos, seguen a distribu-ción binomial ou normal; igualmente, valorarase asoltura no manexo das correspondentes táboas paraasignarlles probabilidades aos sucesos, analizán-doos e decidindo a opción máis conveniente.

2. Planificar e realizar estudos concretos partindoda elaboración de enquisas, selección da mostra eestudo estatístico dos datos obtidos acerca de deter-minadas características da poboación estudada parainferir conclusións, asignándolles unha confianzamedible.

Por medio deste criterio inténtase poñer de mani-festo a capacidade de aplicar os conceptos relacio-nados coa mostraxe para obter datos estatísticosdunha poboación, e comprobar se os alumnos e asalumnas son capaces de extraer conclusións sobreaspectos determinantes da poboación de partida.

3. Analizar de forma crítica informes estatísticospresentes nos medios de comunicación e noutrosámbitos, detectando posibles erros e manipulaciónsna presentación de determinados datos.

O alumnado debe mostrar, a través deste criterio,unha actitude crítica ante as informacións que,revestidas dun formalismo estatístico, intentandeformar a realidade. Os informes poderán incluírdatos en forma de táboa ou gráfica, parámetros obti-dos a partir dela, así como posibles interpretacións.

4. Modelar situacións contextualizadas dos mun-dos científico, tecnolóxico, económico e social, utili-zando as cadeas de Markov para estudar a súa evo-lución, asignándolles probabilidades aos diferentesestados.

Trátase de comprobar se os alumnos e as alumnasidentifican certos fenómenos coas cadeas deMarkov, se saben distinguir os seus estados e repre-sentalos e mais se calculan as probabilidadescorrespondentes utilizando as operacións con matri-ces ou outros métodos.

5. Analizar e interpretar cuantitativa e cualitativa-mente series cronolóxicas mediante o estudo dascompoñentes que aparecen nelas.

Trátase de valorar a capacidade de descrición e deinterpretación global, cualitativa e cuantitativamen-te, das compoñentes das series de tempo que repre-sentan distintos fenómenos científicos ou sociaiscando veñen dadas por unha táboa ou por unha grá-fica. Valorarase a competencia para calcular e utili-zar a curva de tendencia e os índices cíclicos e esta-cionais como modelos matemáticos que permitenrealizar predicións.

6. Resolver problemas de optimización extraídosde situacións reais de carácter científico, tecnolóxi-co, económico e social enunciados na linguaxe natu-ral, traducíndoos á linguaxe alxébrica, utilizando astécnicas de programación lineal e interpretando assolucións obtidas.

Inténtase comprobar con este criterio se os alum-nos e as alumnas son capaces de resolver problemasprovenientes de diversos campos, utilizando a lin-guaxe alxébrica con soltura e a programación linealcon dúas variables para obter a solución. Tamén

S a m p l e T e x t


debe valorarse a capacidade de interpretar os resul-tados obtidos no contexto do problema formulado.

7. Utilizar as técnicas de cálculo numérico naresolución de problemas contextualizados dos cam-pos científico, tecnolóxico ou económico, traducín-doos á linguaxe alxébrica adecuada e estudando asrelacións funcionais que interveñen neles.

Preténdese verificar con este criterio se os estu-dantes son capaces de analizar os problemas e dedeterminar o método de cálculo da solución apropia-do a cada caso, empregando números aproximados eacoutando o erro que se comete co seu uso. Valora-rase a actitude que leva a non tomar o resultado docálculo por bo sen contrastalo coa situación de par-tida.

8. Utilizar táboas e gráficas como instrumento parao estudo de situacións empíricas, axustándoas a unhafunción, e obter os seus parámetros para adquiririnformación suplementaria, empregando os métodosde interpolación e extrapolación adecuados.

Con este criterio preténdese comprobar a capaci-dade dos alumnos e das alumnas para axustar osdatos extraídos dun experimento concreto a unhafunción, e para obter información suplementariamediante técnicas numéricas. Comprobarase taménse o alumnado é capaz de analizar relacións entrevariables que non se axusten a ningunha fórmulaalxébrica, demostrando competencia no manexo dedatos numéricos.

MÚSICA. EXPRESIÓN VOCAL

Introdución.

A música faise presente nas nosas vidas dun xeitocada vez máis relevante. Como arte, acompáñanoscomo experiencia estética, achegando ás nosas vidasun grao de beleza e gozo artístico como poucasoutras artes poden transmitir. Como espectáculo, amúsica acontece de distintas formas, abrindo unamplo abano comunicativo a todas as idades, sexose clases sociais: desde os grandes recitais masivosaos pequenos concertos, ata chegar á música de con-sumo individual, que na mocidade adquire unhadimensión cada vez máis específica, achegada aoemprego das tecnoloxías da comunicación: os repro-dutores mp3 e outros.

Pola súa banda, a música ocupa un papel cada vezmáis decisivo dentro da cultura de ocio en que vivi-mos hoxe en día; especialmente, a industria disco-gráfica, os grandes festivais para xente nova e ocomercio musical a pequena e a grande escala. Axu-dar a crear unha conciencia crítica e de consumoresponsable no ocio é unha tarefa en que a escoladebe ocupar un lugar destacado.

A música presenta tamén outra vertente que nonse pode esquecer, que é a epistemolóxica, a que con-sidera a música como fonte propia de coñecementoe, polo tanto, como obxecto de estudo, análise einvestigación. É por isto polo que a música, como

materia, atopa no bacharelato un lugar idóneo enque afondar neste eido. Nesta etapa educativa, oalumnado xa é quen de aprender os aspectos históri-cos, ontolóxicos e expresivos inherentes a esta disci-plina, xa que, por unha banda, ten adquiridos oscoñecementos técnicos básicos da linguaxe musicale, por outra, está en disposición de explorar con cer-to grao de madurez as achegas que fai a músicasobre as distintas correntes estéticas desenvolvidasna historia.

O alumnado que estea a cursar esta materia xa sefamiliarizou nas etapas obrigatorias anteriores cosprocedementos de escritura tonal, a través dos quepode discriminar distintas tonalidades e modalida-des, motivos melódicos e temas e cuxo coñecementolle permite realizar improvisacións, arranxos epequenas composicións. Ao mesmo tempo, a etapamadurativa en que se atopa, permítelle achegarse ámúsica cos criterios científicos propios das cienciassociais o mesmo que lle permite participar da expe-riencia estética cun grao máis amplo de exixencia esentido crítico que nas etapas anteriores.

A implantación desta materia como optativa tencomo finalidade a expresión, a análise, a compren-sión e a revalorización do canto, nunha sociedadecomo a galega en que o canto colectivo ten sido sinalde identidade durante séculos e que está a esmore-cer, facéndose así mesmo eco dunha converxenciade criterios coas directrices europeas, nas cales seopta cada vez máis por introducir o canto nos seuscurrículos educativos.

Hai moitas pontes entre esta materia e outros con-tidos curriculares, xa que a expresión vocal incidenas habilidades lingüísticas do alumnado, nas súascapacidades expresivas, nas artísticas e nas de par-ticipación solidaria. En efecto, a voz é o instrumen-to máis democrático que existe, xa que apenasrequire pouco máis que a si mesma para soar. For-mar o noso alumnado no seu coñecemento, no seucoidado e na súa práctica, é darlle voz, non só noámbito simbólico, senón tamén no real, xa que estamateria abre a posibilidade da interpretación dorepertorio culto, do repertorio popular, da creaciónpropia do alumnado e tamén da improvisación, poloque este pode sentirse o protagonista do seu procesode aprendizaxe ao mesmo tempo que contribúe aodos seus compañeiros e compañeiras dunha formaactiva. A promoción e desenvolvemento de activida-des musicais no propio centro pode axudar a que oalumnado participe nun futuro de actividades colec-tivas e cidadás en que se sinta realmente parte inte-grante.

Os contidos recollidos neste currículo poden com-plementarse coa realización dun traballo de investi-gación sobre a música vocal producida no contornorural máis próximo ao alumnado, cunha recollida decampo feita cuns criterios científicos propios dasciencias sociais, a través do cal afondará nas súasraíces culturais.

S a m p l e T e x t


Obxectivos.

1. Aprender a empregar axeitadamente os recursosvocais, a non falar por riba das nosas posibilidadese a evitar o ruído ambiente.

2. Manexar unha técnica vocal básica que evitepatoloxías da voz e das cordas vocais.

3. Ser quen de utilizar correctamente o rexistromáis axeitado da voz.

4. Coñecer e empregar as técnicas básicas de pre-paración da voz, na tesitura e colocación axeitada.

5. Aprender a controlar a respiración ao mesmotempo que se canta ou fala.

6. Aprender e desfrutar das posibilidades técnicasda voz que permiten cantar en grupo.

7. Desenvolver os coñecementos básicos que per-mitan a improvisación e a creación vocal individual.

8. Coñecer, respectar e divulgar o repertorio musi-cal vocal de Galicia, tanto o derivado do folclore eda música popular, como o propio da música clásica.

9. Respectar a música propia como sinal de iden-tidade dun pobo.

10. Recoñecer as formas vocais doutras culturascomo base de riqueza intercultural dos nosos tempos.

11. Identificar e/ou interpretar as cancións e for-mas vocais propias da cultura occidental, así comodoutras culturas, enmarcándoas nos seus respectivoseixes cronolóxicos, preferentemente con acompaña-mento instrumental.

12. Colaborar na comprensión doutras culturas ecivilizacións a través da súa achega ao mundo musical.

13. Aprender a compartir, canalizar as emocións eos sentimentos a través do canto e da súa práctica engrupo.

14. Recoñecer e valorar o gozo que proporciona acada persoa o feito de cantar, individualmente ou engrupo, con ou sen acompañamento instrumental.

15. Coñecer a evolución e características da vozhumana e do canto ata hoxe en día.

Contidos.

Coidado e hixiene da voz.

-O sistema fonador, as súas características fisioló-xicas: glote, pulmóns e resoadores (farinxe, larinxe,boca, etc.).

-A fonación: natureza e características. Exerciciose técnicas da emisión da voz.

-Disfonías, afonías e outros trastornos da voz.

-A respiración costo-diafragmática-abdominal.

-Apoio da voz no diafragma e control da dosifica-ción do aire ao falar e ao cantar.

-Eutonía (colocación da larinxe para unha óptimafonación).

Vocalización e articulación.

-Atopar a tesitura axeitada a cada alumno e alum-na.

-Exercicios de respiración e relaxación.

-Exercicios de vocalización e preparación da voz.

-Perfeccionamento dos aspectos técnicos da inter-pretación vocal.

-Exercicios de axilidade vocal.

-Traballo sobre a coloratura vocal propia.

Repertorio galego, da cultura occidental e do mundo.

-Cancións e música vocal do repertorio galego paraas distintas épocas do ano. Cancións de ruada, maios,cancións de ronda, de vendima, de colleita, etc.

-Relación da etnomusicoloxía coa socioloxía eantropoloxía galega: os cancioneiros.

-Improvisación, creación e interpretación de obrasvocais de creación propia.

-Tipoloxías de cancións no ámbito da música urba-na: habaneras, boleros, canción protesta, new wave,canción de autor, etc.

-Tipoloxías de cancións no ámbito da música cul-ta: canción galega, melodie francaise, lied, romanza,aria, cavatina, cavaletta, etc.

-As cancións asociadas aos movementos sociaisactuais: punk, rock, pop, música electrónica, etc.

-Acompañamento axeitado destas cancións e for-mas musicais cos instrumentos da aula.

A voz como fonte de terapia.

-A improvisación como forma de autocoñecemen-to.

-A voz e a música como expresión propia de senti-mentos e emocións.

-A expresión do grito, da risa, do choro, en contex-tos emocionais dados.

-A identificación dalgunhas cancións con determi-nados estados de ánimo.

-A interiorización do son e do silencio como baseemocional vital.

Historia do canto.

-Características do canto gregoriano. O inicio davoz operística: o bel canto e o verismo.

-O papel do cantante nas distintas sociedades: ostenores de bravura, os castrati, as sopranos de colo-ratura, os e as cantantes actuais e os medios decomunicación de masas.

-Canto e fala na tradición vocal galega e española.Características propias: alalás, aturuxo, saetas, etc.

S a m p l e T e x t


-As novas vocalizacións na música contemporá-nea: o grito, a fonalización, a risa, etc., asociados aoscompositores do século XX.


1. Aplicar os coñecementos adquiridos para unhacorrecta posición e hixiene da voz, tanto na vidacotiá como en contextos de interpretación musical.

Con este criterio trátase de apreciar mediante pro-bas e exercicios correctores a axeitada asimilacióndos contidos da materia, tanto de forma individualcomo en grupo.

2. Recoñecer a estrutura dunha canción, a partirda partitura, do seu canto e da súa audición.

Mediante este criterio preténdese avaliar a capaci-dade para comprender a forma e a estrutura subxa-cente nunha canción concreta. Ao mesmo tempo,trátase de avaliar se unha forma vocal concreta érecoñecida no seu contexto histórico e xeográficoconcreto.

3. Distinguir na audición dunha canción ou formamusical as diferentes voces e/ou instrumentos.

Con este criterio poderase avaliar a capacidade doalumnado para distinguir o timbre e as tesituras dasdistintas voces, calquera que sexa a súa combina-ción.

4. Interpretar con acompañamento instrumentalcancións de características e estilos diversos e reco-ñecer as diferenzas e/ou relacións entre elas, utili-zando posteriormente, se se desexa, a partitura.

Con este criterio poderase valorar a capacidadepara distinguir aspectos concretos, tanto do estilo,como da coloratura e do rexistro da voz, así como apertenza desa obra a unha determinada época, xeo-grafía, xénero ou estilo.

5. Recoñecer aquelas características dunha formavocal concreta que producen ou potencian determi-nados sentimentos e emocións.

Con este criterio preténdese que o alumnado sexaquen de coñecerse a si mesmo, a través das emo-cións que o configuran como ser humano, ao mesmotempo que facilitarlle as ferramentas básicas paraempregar ese coñecemento na súa construción eequilibrio emocional.

6.-Realizar pequenos arranxos ou cancións, con ousen acompañamento instrumental.

Con este criterio avaliarase o dominio básico que oalumnado teña sobre a linguaxe musical, así como odesenvolvemento da súa creatividade.

SEGUNDA LINGUA ESTRANXEIRA

Introdución.

A aprendizaxe das linguas estranxeiras faise cadavez máis necesaria ante o incremento das relaciónsinternacionais por motivos educativos, laborais, pro-

fesionais, culturais e de lecer na sociedade actual. Amobilidade e o intercambio entre persoas de distintospaíses son asumidos como algo habitual e necesario.

Aprender linguas estranxeiras permitirá a aproxi-mación a novas realidades sociais e culturais e maisaxilizará as relacións entre persoas de diferentespaíses.

O coñecemento das linguas estranxeiras facilitaráe ampliará a posibilidade de acceso á información.

A pertenza á Unión Europea, a mobilidade polospaíses que a compoñen, demanda dun coñecementode linguas que permita a comunicación entre as per-soas dos países membros, por múltiples motivos, talcomo se indica no parágrafo primeiro, que contribúaa desenvolver a cidadanía europea plurilingüe emulticultural.

Porén, na aprendizaxe dunha segunda linguaestranxeira vai predominar o carácter social e ins-trumental das linguas; o logro por parte das alumnase os alumnos da competencia para comunicarse epara acceder á información xeral, a datos de intere-se máis específicos, así como ao desenvolvementode estratexias que lles permitan avanzar na aprendi-zaxe das linguas de forma autónoma, ao longo da súavida. Preténdese, pois, unha aprendizaxe de linguasestranxeiras e en linguas estranxeiras

O alumnado que accede ao bacharelato xa posúeun coñecemento básico dunha segunda linguaestranxeira que lle permite participar en situaciónssinxelas de comunicación da vida cotiá. Nesta etapaampliará esa capacidade para comunicarse, consoli-dando as aprendizaxes e habilidades xa adquiridas edesenvolvendo outras máis específicas, acordes coasúa idade, formación e intereses.

Así pois, o alumnado deberá desenvolver unhacompetencia comunicativa que lle permita partici-par en situacións de comunicación, intercambiaropinións e informacións de forma oral e escrita;desenvolver a comprensión e expresión de textosvariados que lle faciliten acceder, elaborar e ampliarinformación; unha competencia discursiva que pro-porcione coherencia e dea cohesión aos discursos eun achegamento a novas formas de interpretar omundo que desenvolvan o espírito crítico e fomentena tolerancia ante a diversidade.

A lectura comprensiva será posiblemente unha dasdestrezas que máis precisen utilizar no ámbito per-soal, académico ou profesional futuro. Será necesa-rio incidir no uso consciente de estratexias e técni-cas de lectura que lles permitan o acceso á informa-ción, formación e lecer, con textos orais e escritos,de distintos estilos, formatos e intencionalidade,obtidos en fontes variadas, adecuados ás súas nece-sidades e intereses.

Para a súa selección teranse en conta tanto aque-les que traten temas actuais de carácter xeral (textosinformativos, periodísticos ou literarios), coma

S a m p l e T e x t


outros máis específicos relacionados con aspectosacadémicos e/ou profesionais.

A autonomía na aprendizaxe é un obxectivo pri-mordial desta etapa, o desenvolvemento de estrate-xias persoais á hora de afrontar novos contidos e deplanificar e avaliar a súa propia aprendizaxe permi-tiralles avanzar nas súas adquisicións en relacióncoa lingua estranxeira tanto nun contexto académicocoma extraacadémico.

O currículo da segunda lingua estranxeira presén-tase, en termos xerais, semellante ao da primeiralingua estranxeira: comprensión e expresión oral.Comprensión e expresión escrita. Coñecemento dalingua. Elementos socioculturais e conscienciaintercultural.

O seu tratamento variará en función das aprendi-zaxes xa existentes, adquiridas en etapas anteriores.

Obxectivos.

A segunda lingua estranxeira debe contribuír aque as alumnas e os alumnos desenvolvan as seguin-tes capacidades:

1. Comprender e interpretar a información global einformacións específicas con dificultade progresiva,relativas a situacións habituais de comunicación,procedentes dos diferentes medios de comunicaciónaudiovisuais ou emitidas oralmente en relaciónsdirectas, acudindo a claves lingüísticas e non lin-güísticas.

2. Comprender as informacións de carácter xeral eespecífico, contidas en textos escritos en fontesvariadas, de progresiva dificultade, desenvolvendoestratexias persoais que axuden a acceder á informa-ción.

3. Expresarse na lingua estranxeira, de forma orale escrita, en situacións da vida cotiá, mostrandointerese por comprender e facerse comprender, asícomo recoñecer e empregar o ritmo e entoación pro-pios da lingua estranxeira.

4. Compoñer textos escritos, con dificultade pro-gresiva e diversa intencionalidade.

5. Ler de maneira autónoma libros curtos e sinxe-los que traten temas próximos ás súas necesidades eintereses, como medio de información, formación elecer, comprendendo os seus elementos esenciais.

6. Reflexionar sobre o funcionamento da linguaestranxeira na comunicación para mellorar as produ-cións propias e comprender as alleas. Recoñecer oselementos básicos que conforman o sistema da lin-gua para unha progresiva corrección na elaboracióndos discursos.

7. Coñecer e utilizar os elementos socioculturais,lingüísticos e non lingüísticos, que incidan namellora da comprensión e da expresión.

8. Recoñecer e utilizar as estratexias adquiridasna aprendizaxe das outras linguas do currículo para

avanzar na aprendizaxe da nova lingua, reflexionan-do sobre os procesos de aprendizaxe, reforzandoaqueles que permitan un maior grao de autonomíaque lles permitan seguir aprendendo ao longo davida.

9. Coñecer algúns dos elementos distintivos dacultura e historia dos países falantes da linguaobxecto de estudo.

10. Coñecer fontes de información, a través dainternet, nos países falantes da lingua en estudo.

Contidos.

Comprensión e expresión oral.

-Comprensión xeral e específica de textos oraispropios das comunicacións habituais da vida cotiá,procedentes de diversas fontes ou os realizados napropia aula.

-Comprensión da información relevante sobretemas de interese xeral, procedentes dos medios decomunicación ou relacionados co ámbito académicorealizados en lingua estándar e de progresiva difi-cultade.

-Recoñecemento e uso de estratexias de compren-sión, elaboración de hipóteses sobre o contido dostextos, acudindo a elementos lingüísticos e non lin-güísticos.

-Participación activa en intercambios comunicati-vos orais, producindo mensaxes adecuadas a situa-cións de comunicación e utilizando estratexias lin-güísticas e non lingüísticas que faciliten e permitanmanter a comunicación, respectando as normas decortesía e convencións sociais propias de cada cul-tura, así como a adecuación ao ritmo e entoaciónpropios da lingua.

-Utilización de mecanismos de coherencia e cohe-sión textual propios da lingua oral.

-Expresión de opinións e/ou suxestións en inter-cambios sociais, achegando exemplos e explicaciónsque faciliten a comprensión.

-Descrición de obxectos, lugares, experiencias,acontecementos, expresando as propias sensaciónsou sentimentos.

-Formular preguntas e emitir respostas para reci-bir ou dar informacións.

-Produción oral planificada sobre temas xeraise/ou académicos, previamente traballados na aula.

Comprensión e expresión escrita.

-Comprensión e elaboración de textos sinxelos, davida cotiá, como notas, folletos, instrucións, etc.

-Comprensión de información xeral de textos xor-nalísticos, literarios ou académicos, en soportepapel e dixital, que traten temas próximos e coñeci-dos, identificando as ideas principais.

S a m p l e T e x t


-Localización e comprensión de información espe-cífica en documentos escritos, en fontes variadas, deprogresiva dificultade, coa axuda do dicionario.

-Lectura de textos curtos de carácter xeral ouespecífico, seguindo a liña argumental, acudindoaos elementos textuais e non textuais, o uso do con-texto e/ou a aplicación de regras para inferir signifi-cados.

-Lectura autónoma de textos curtos de diversanatureza e elaboración de resumos con emprego degráficos, escalas e outros elementos icónicos candoproceda.

-Busca de información, en distintas fontes, ensoporte papel, dixital ou multimedia, planificada deacordo coa finalidade pretendida.

-Elaboración de textos escritos para participar enintercambios comunicativos con progresiva correc-ción e acudindo a estratexias xa adquiridas.

-Composición de textos escritos, de progresivacomplexidade, atendendo á intención de informar,describir, explicar, argumentar, planificando e utili-zando as estruturas morfosintácticas adecuadas e osmecanismos de coherencia e cohesión textual, acu-dindo a dicionarios e/ou outros materiais se fose pre-ciso.

-Reflexión sobre as estratexias utilizadas e outrasposibles para mellorar a comprensión e a expresión.

-Presentación coidada dos textos escritos, ensoporte papel e dixital.

Coñecemento da lingua.

-Coñecemento e uso de elementos morfosintácticose léxicos que permiten recoñecer, planificar e elabo-rar distintos tipos de texto.

-Recoñecemento e uso de expresións frecuentes ede locucións idiomáticas, frases feitas e léxico pro-pio de temas relativos a feitos de actualidade e rela-cionados con contidos académicos.

-Coñecemento e uso de regras para a comprensióne ampliación de léxico de uso común e académico.Sinonimia. Antonimia. Formación de palabras porderivación e composición.

-Recoñecemento e uso das características propiasdos distintos tipos de texto e a súa adecuación ásdiferentes situacións de comunicación.

-Selección, organización e uso autónomo de recur-sos como dicionarios, libros de consulta e aquelou-tros que proporcionan as tecnoloxías de informacióne comunicación.

-Valoración do enriquecemento persoal que supóna relación e a comunicación con persoas pertencen-tes a outras culturas, amosando respecto e toleran-cia, superando os tópicos que poidan existir.

Elementos socioculturais e consciencia intercultural.

-Coñecemento das regras, costumes e convenciónssocioculturais máis relevantes dos países que falan alingua en estudo, que permitan unha mellor e máisadecuada comunicación.

-Busca, selección e análise de elementos culturaisdos ámbitos histórico, literario, musical e outros,presentes nos textos escritos, audiovisuais ou dixi-tais.

-Achegamento a aspectos actuais relevantes dos paí-ses que teñen como fala a que está sendo estudada.

-Recoñecemento da diversidade cultural como ele-mento enriquecedor.


1. Extraer a información global e informaciónsespecíficas de mensaxes orais, emitidas en contextoscotiáns sobre temas relacionados cos seus interesese estudos.

Con este criterio preténdese comprobar a capaci-dade das alumnas e dos alumnos para comprenderinformacións sobre temas da vida cotiá, temas rela-cionados coa súa experiencia, en intercambios oraisdentro da aula ou escoitando textos preparados pre-viamente. Comprobarase así mesmo a capacidadepara inferir significados acudindo ao contexto, aosxestos, etc.

2. Extraer informacións globais e específicas sobretemas traballados previamente en textos orais quepresenten apoio visual, procedentes dos medios decomunicación sobre temas de carácter xeral ou rela-cionados cos seus estudos específicos.

Con este criterio búscase coñecer a capacidade doalumnado para comprender as ideas esenciais duntexto oral, en textos en directo ou gravados dosmedios de comunicación audiovisual como noticias,programas de divulgación, entrevistas, así comocomprobar a comprensión de informacións específi-cas relevantes sinaladas previamente.

3. Participar en intercambios comunicativos oraisque respondan a situacións habituais producindo undiscurso comprensible e adecuado á situación e uti-lizando as estratexias necesarias para iniciar, man-ter e facer progresar a comunicación.

Con este criterio preténdese avaliar a capacidadedas alumnas e dos alumnos para participar en actosde comunicación facendo uso das estratexias nece-sarias para asegurar unha correcta comprensión eexpresión.

4. Expoñer de forma clara e coherente informaciónsobre un tema proposto e traballado previamente,propiciando o intercambio de opinións na aula.

Con este criterio preténdese comprobar a capaci-dade de planificación, organización das ideas eexpresión, sobre un tema traballado previamente,

S a m p l e T e x t


así como o respecto ás ideas alleas e ás normas decortesía nun debate.

5. Extraer a información contida en textos escritosde diferente tipo e procedentes de diversas fontes(xornais, revistas, libros, folletos) con axuda dodicionario e doutros recursos. Os textos tratarántemas relacionados con intereses das alumnas e dosalumnos así como con textos académicos.

Con este criterio búscase comprobar a capacidadedo alumnado para buscar, seleccionar e utilizarinformación en textos auténticos de carácter xerale/ou específico, utilizando estratexias persoais que oaxuden na comprensión.

6. Ler de maneira autónoma textos sinxelos consentido completo sobre temas relacionados cos seusintereses, facendo uso do dicionario e doutros mate-riais de consulta. Realización de traballos ou sínte-ses que recollan a información obtida.

Con este criterio trátase de avaliar se o alumnadoé quen de ler de maneira extensiva textos, que nonpresenten gran dificultade no seu contido e estilo,seguindo o argumento ou as teses propostas, expre-sando nun traballo final o resumo que indique o seunivel de comprensión da información traballada.

7. Redactar textos escritos sinxelos e comprensi-bles atendendo a diferentes situacións habituais, res-pectando as convencións da lingua escrita e utilizan-do os recursos necesarios de cohesión e coherencia.

Preténdese avaliar con este criterio a capacidadedo alumnado para elaborar textos sinxelos que res-pondan a situacións propias da vida cotiá ou relacio-nadas coas actividades da clase (cartas, enquisas,notas, resumos, receitas, instrucións, textos paramóbiles ou correo electrónico, etc.), así como a súacapacidade para seleccionar e utilizar materiais deconsulta que os axuden a producir textos ordenadose coherentes, respectando as características propiasdo código escrito. Permitirá tamén comprobar onivel de coñecemento e uso de léxico e estruturasgramaticais adecuadas á finalidade do discurso.

8. Recoñecer algúns dos factores socioculturaisdos países en que se fala a lingua obxecto de estudo,fuxindo de estereotipos e tópicos.

Con este criterio preténdese comprobar se asalumnas e os alumnos son capaces de recoñeceralgúns dos elementos máis significativos dos paísesonde se fala a lingua en estudo, con rigor para fuxirdos tópicos, amosando respecto polas diferenzas,valorando a riqueza da diversidade e asumindo a súanecesidade para unha correcta interpretación dostextos.

9. Recoñecer e utilizar as habilidades e estratexiaspersoais que os axuden a superar dificultades nacomunicación e a progresar de maneira autónoma naaprendizaxe da lingua estranxeira.

Con este criterio preténdese avaliar a capacidadedas alumnas e dos alumnos para recoñecer as estrate-

xias adquiridas na aprendizaxe desta e das outras lin-guas e saber utilizalas satisfactoriamente en novas evariadas situacións, progresando en autonomía.

TECNOLOXÍAS DA INFORMACIÓN E DA COMUNICACIÓN

Introdución.

Un dos obxectivos xerais do bacharelato pretendeque se utilice con solvencia e responsabilidade astecnoloxías da información e da comunicación. Acompetencia dixital, desenvolvida nas etapas ante-riores do ensino básico, deberá complementarse eactualizarse no bacharelato para axudar a acadarunha competencia que lle permita ao alumnadoposuír a habilidade para empregar a tecnoloxía, asferramentas de comunicación e/ou redes para acce-der, xestionar, integrar, avaliar, crear e comunicar,ética e legalmente, a fin de poder participar activa-mente na sociedade do coñecemento.

Non debemos esquecer que a nosa actividade e ado alumnado se desenvolven nunha sociedade glo-balizada, na sociedade da información, e polo tantoas tecnoloxías da información e da comunicación(TIC) deben ser ferramentas imprescindibles paraacadar unha participación activa coas cales debe-mos traballar en todas as áreas, tanto do currículocoma da vida, sen restrinxir o seu uso a esta mate-ria.

As novas tecnoloxías dixitais deben axudar a crearnovos ámbitos de aprendizaxe nos cales as alumnase os alumnos se sintan máis motivados e comprome-tidos, asuman maiores responsabilidades sobre a súapropia aprendizaxe e poidan construír con maiorindependencia os seus propios coñecementos.

Deberán moverse nun ámbito rico en información,ser capaces de analizar e tomar decisións, e dominarnovos ámbitos do coñecemento nunha sociedadecada vez máis tecnolóxica. Deberán converterse enestudantes de por vida, colaborando con outras per-soas para realizar tarefas complexas e utilizando demodo efectivo os diferentes sistemas de representa-ción e comunicación de coñecemento.

As TIC constitúen unha ferramenta decisiva paraaxudar o alumnado a acceder a vastos recursos decoñecemento, a colaborar con outras compañeiras ecompañeiros, consultar a persoas expertas, compartircoñecemento e resolver problemas complexos, repre-sentar e expresar as súas ideas e as súas inquedan-zas en diferentes formatos (textual, sonoro, icónico eaudiovisual...) e a través de diferentes dispositivos.

Obxectivos.

O ensino de tecnoloxías da información e da comu-nicación terá como obxectivos o desenvolvementodas seguintes capacidades:

1. Coñecer e empregar os recursos e posibilidadesque as TIC poden ofrecer para unha aprendizaxe aolongo da vida.

S a m p l e T e x t


2. Ser quen de demostrar un pensamento creativo,construíndo coñecemento e desenvolvendo produtosinnovadores, empregando as TIC.

3. Empregar medios e ámbitos dixitais para comu-nicarse e traballar en rede, para obter, avaliar e usarinformación, e para apoiar a aprendizaxe individuale contribuír á aprendizaxe doutros.

4. Desenvolver e usar habilidades de pensamentocrítico para planificar e conducir unha investiga-ción, administrar proxectos, resolver problemas etomar decisións informadas usando ferramentas erecursos dixitais apropiados.

5. Poñer en práctica condutas éticas e legais eentender os asuntos humanos, culturais e sociaisrelacionados coa tecnoloxía.

6. Acadar un entendemento axeitado dos concep-tos, sistemas e funcionamento da tecnoloxía; adqui-rindo unha formación ética, mediante un exercicioconstante de reflexión e práctica democrática ante ouso das TIC.

7. Adquirir un coñecemento global e contextuali-zado, integrando as aprendizaxes, relacionándoascos contidos curriculares das diversas áreas e mate-rias, asumíndoas de maneira que sexan transferiblese aplicables en diversas situacións e contextos deensino-aprendizaxe a través das TIC.

8. Aprender a convivir, participando activamentenun mundo globalizado, interrelacionado e cambian-te.

Contidos.

As TIC: fontes de información.

-A información: concepto e análise.

-Fluidez informacional: accesibilidade da informa-ción e accesibilidade á información.

-Fontes e medios de información. A internet: bus-cadores, xornais dixitais, boletíns e grupos de novas,webs temáticas, sindicación de contidos (RSS), etc.

-Análise dos contextos onde se dan as mensaxes ea información.

-Análise e evolución dos diferentes formatos e dasdiferentes mensaxes á hora de transmitir informa-ción.

-Recoñecemento das diferentes mensaxes que setransmiten.

-Interconexión e relación entre as diferentesmodalidades de transmisión de información e oemprego de diferentes dispositivos.

-Emprego de diferentes representacións audiovi-suais á hora de crear e transmitir información ecoñecemento propio.

A información: fonte de coñecemento.

-O coñecemento previo como xerador de novasideas, produtos ou procesos.

-Estratexias de busca de información en redestelemáticas. Recursos para a súa selección, almace-namento e reutilización, e como medio para xerar eampliar coñecementos: directorios de recursos,motores de busca e metabuscadores.

-Procesamento de datos e presentación de resulta-dos: bases de datos, follas de cálculo, presentacións,mapas conceptuais, técnicas de edición audiovisualetc.

-As técnicas e ferramentas para a publicación,comunicación e difusión de información e coñece-mento: ferramentas web 2.0 (blogs, wikis, redessociais, marcadores, videoblogs, fotoblogs...)mashup e futuras evolucións. Estándares de publi-cación. Accesibilidade da información.

-A colaboración como medio para analizar e selec-cionar información e crear coñecemento: o traballoen rede (wikis, webquests, buscas de tesouros, etc.)Acceso a recursos e plataformas de intercambio deinformación e coñecementos: plataformas de apren-dizaxe colaborativa.

-O traballo propio e orixinal como medio de expre-sión persoal ou de grupo.

Cidadanía dixital.

-Tendencias e posibilidades das TIC. A evoluciónda sociedade fronte á evolución tecnolóxica.

-Actitude positiva fronte ao uso da tecnoloxía paraapoiar a colaboración, a aprendizaxe e a produtivi-dade.

-Aprendizaxe ao longo da vida: a aldea global.

Funcionamento da tecnoloxía e conceptos.

-Os sistemas tecnolóxicos. Internet, TDT, sistemasoperativos, dispositivos, evolución, conexións (wi-fi,wimax, bluetooth…) e futuras evolucións.

-Selección e uso de aplicacións de forma efectivae produtiva. Ética, legalidade, accesibilidade e usa-bilidade das ferramentas. Tipos de licenzas de uso edistribución. Utilización crítica e responsable deinformación e software.

-Adquisición de hábitos orientados á protección daintimidade e á seguridade persoal na interacción encontornos virtuais.


1. Identificar e seleccionar información para cons-truír e crear o seu propio coñecemento cos mediosaxeitados

Preténdese identificar e avaliar se o alumnado écapaz de buscar e analizar información para acadarun nivel de coñecemento superior. Valorarase asímesmo a capacidade de coñecer como se produce aprocura de información, os métodos de investiga-ción, o emprego de recursos para chegar a crearcoñecemento.

S a m p l e T e x t


2. Empregar as tecnoloxías da información paracrear coñecemento a partir de compartir e comuni-car as súas ideas en grupo.

Este criterio pretende avaliar o coñecemento e oemprego das redes de comunicación á hora de expo-ñer e traballar con outros, ser capaz de compartir,chegar a conclusións.

3. Analizar a influencia dos medios no desenvolve-mento da sociedade da información e na vida cotiá.

Este criterio pretende avaliar a visión crítica queten o alumnado á hora de analizar, avaliar e valorara importancia dos medios tecnolóxicos no desenvol-vemento da sociedade en xeral e da influencia queten na súa vida cotiá.

4. Identificar as responsabilidades no emprego dainformación e das tecnoloxías.

Este criterio pretende avaliar o sentido ético áhora de crear e difundir información a través de dife-rentes medios e producida con diferentes ferramen-tas.

5. Analizar as diferentes mensaxes que recibimosa través de diferentes medios e formatos, identifi-cando a súa intencionalidade e usabilidade de caraa ter unha opinión obxectiva do mundo que nosrodea.

Mediante este criterio preténdese comprobar que oalumnado é quen de ser crítico á hora de identificare analizar as diferentes mensaxes que nos chegan através do mundo audiovisual.

6. Seleccionar de xeito eficaz e eficiente as ferra-mentas que se empregarán no desenvolvemento dastarefas.

Con este criterio preténdese comprobar a idonei-dade no emprego das diferentes ferramentas queteñen ao seu alcance á hora de buscar, filtrar, anali-zar e almacenar información, e á hora de producir ecrear as súas propias mensaxes.

7. Crear e elaborar produtos orixinais empregandoas TIC.

Preténdese avaliar a capacidade de elaboración demateriais propios por parte do alumnado, tendo enconta aspectos éticos, legais e accesibles como baseá hora de crear e compartir coñecemento.

XEOGRAFÍA E HISTORIA DE GALICIA

Introdución.

Galicia é unha das tres nacionalidades históricasrecollidas na Constitución española de 1978, debidoa evidentes aspectos específicos (xeográficos, histó-ricos, culturais e mais unha lingua de seu) que adiferencian doutras comunidades, e da vontadeautonomista manifestada plebiscitariamente nosanos 30 e plasmada, por vez primeira, no Estatuto de1936 e, despois, no actual ordenamento constitucio-nal e estatutario.

O estudo científico dos aspectos históricos, xeo-gráficos e antropolóxicos de maior trascendenciapara coñecer e explicar a evolución e a situación dasociedade galega actual xa estaba presente nos dese-ños educativos da nosa comunidade, pola súa capa-cidade para achegarlle ao alumnado unha visión crí-tica e integral do pasado e do presente do seu propiopaís. As outras funcións da materia xeografía e his-toria de Galicia son formar unha cidadanía respon-sable, comprometida coa recuperación da identida-de colectiva de seu e participativa na construcióndunha sociedade xusta e igualitaria para todas aspersoas. Complementa os coñecementos e as compe-tencias que lle fornecen ao alumnado as materiashistoria de España, historia do mundo contemporá-neo e historia da arte, polo que debe afondar nocoñecemento crítico das especificidades históricasde Galicia en perspectiva comparada co resto doEstado español e co contexto mundial.

A selección de contidos desta materia, atende ádescrición dos procesos e fenómenos máis salienta-bles da conformación histórica de Galicia ata oséculo XVIII, cun tratamento en profundidade dastransformacións da época contemporánea ata o pre-sente. A dita selección de contidos fomenta, tamén,a aplicación de técnicas de análise de fontes diver-sas e perspectivas interpretativas específicas dasciencias sociais, así como o estudo do pasado colec-tivo na aula e no contorno escolar, como estratexiade ensino e aprendizaxe que favoreza a comprensióncrítica da multicausalidade histórica e das caracte-rísticas da Galicia actual. Os ditos contidos organi-zan cronolóxica e tematicamente os aspectos econó-micos, sociais, político-instucionais e culturais quemarcaron o devir histórico de Galicia. E introducenos colectivos tradicionalmente marxinados doslibros de historia, que xa foron estudados pola inves-tigación social das últimas décadas, como as mulle-res, os sectores populares e os grupos migrantes,para ofrecer un discurso historiográfico inclusivo emulticultural acorde coas demandas e inquedanzasda sociedade galega actual.

O estudo desta materia debe fomentar a capacida-de para contextualizar, cronolóxica e espacialmenteos feitos e procesos históricos; interrelacionar asvariables económicas, políticas, sociais e culturais;analizar fontes diversas, sintetizando a informacióne elaborando interpretacións razoadas e multicau-sais. A materia desenvolverá, tamén, as competen-cias artística e cultural, social e cidadá e na comu-nicación lingüística, que o alumnado xa acadaría naanterior etapa educativa e noutras materias dobacharelato, potenciando as capacidades sociais detolerancia, sentido crítico, predisposición ao diálo-go, asunción de responsabilidades compartidas, res-pecto polo patrimonio cultural e ambiental de Gali-cia e compromiso coa súa preservación e posta envalor como parte da nosa identidade colectiva.Desenvolver estas capacidades desde esta materiaimplica utilizar metodoloxías activas, participativas

S a m p l e T e x t


e dialóxicas, que favorecen a innovación do traballona aula e se reflicten nos criterios de avaliación.

Obxectivos.

O ensino e aprendizaxe da xeografía e da historiade Galicia no bacharelato terán como finalidade odesenvolvemento das seguintes capacidades:

1. Recoñecer a existencia de aspectos naturais,culturais e históricos, que definen a Galicia comonacionalidade histórica cunha paisaxe característi-ca, unhas tradicións propias e unha identidadecolectiva diferenciada.

2. Analizar as repercusións das actividades huma-nas sobre o medio físico e contribuír activamente ásúa defensa, conservación e mellora como alicerceda calidade de vida e dun desenvolvemento susten-table en termos ecolóxicos e sociais.

3. Identificar e situar no espazo e no tempo os pro-cesos de cambio e os feitos máis relevantes da histo-ria de Galicia e as características do seu territorio,das formas de poboamento e da paisaxe, para com-prender a súa evolución ata o presente.

4. Coñecer as características das transformaciónseconómicas, sociais, políticas e culturais que se pro-duciron en Galicia desde o século XVIII, para com-prender a especificidade da súa integración no esce-nario estatal e nos mercados mundiais.

5. Desenvolver unha perspectiva actualizada eintegradora da historia de Galicia, que potencie acti-tudes de solidariedade, compromiso coas normasque regulan o ordenamento constitucional e o marcoestatuario, e a participación en prol dunha conviven-cia cidadá inclusiva, multicultural e sen discrimina-cións de xénero ou sociais.

6. Seleccionar e analizar información procedentede diversas fontes aplicando as técnicas propias dasciencias sociais para explicar documentos escritos,imaxes, mapas e gráficos en diversos soportes,desenvolvendo a capacidade de interpretación críti-ca.

7. Realizar investigacións de microescala no ámbi-to xeográfico e relacional de referencia do alumna-do, manexando fontes persoais como a memoria oral,fotográfica e epistolar, a prensa e os arquivos locaise as tecnoloxías da información e da comunicación,para comprender as múltiples manifestacións dosfenómenos sociais e comparalos coas perspectivasinterpretativas xerais.

Contidos.

Contidos comúns.

-Localización no tempo, no espazo e contextualiza-ción dos procesos, estruturas e acontecementos rele-vantes da historia de Galicia, identificando os ele-mentos que contribuíron a configurar os trazos dapaisaxe, das formas de poboamento e da sociedadegalega actual.

-Busca, selección e interpretación da informaciónprocedente de diversas fontes primarias e secunda-rias: textos, mapas, gráficos, imaxes, documentaciónfamiliar e persoal, prensa e arquivos locais, así comoa fornecida polas tecnoloxías da información e dacomunicación, para elaborar explicacións históricasrigorosas por escrito ou oralmente.

-Elaboración de traballos sobre procesos e feitosdestacados da historia contemporánea de Galicia eda sociedade actual, aplicando as técnicas de inves-tigación propias das ciencias sociais no contornoespacial e relacional do alumnado, formulandoexplicacións en perspectiva comparada cos marcosespañol, europeo e global.

Un poboamento específico adaptado ás particularidades domedio físico de Galicia: o relevo, as paisaxes, as formas dehábitat e a cultura tradicional.

-As características físicas do territorio galego: aformación do relevo, as unidades xeomorfolóxicas, aacción erosiva e os tipos de solo.

-As variantes climáticas, a rede hidrográfica deGalicia e a auga como condicionantes da evoluciónda paisaxe e das políticas ambientais.

-A evolución histórica dos sistemas de explotaciónagraria, gandeira e forestal en Galicia; os usos daauga e a súa incidencia na formación das paisaxesactuais.

-A humanización histórica do territorio: a conti-nuidade nas formas de poboamento, a formacióndunha tradición cultural material e inmaterial e asúa recreación actual como recurso turístico.

-A importancia do mar na economía e na socieda-de galega: a evolución das técnicas de pesca, aindustrialización do sector e a presenza feminina nomarisqueo e na comercialización dos froitos do mar.

-Poboamento, ordenación do territorio e desafíosambientais na Galicia actual: políticas e movemen-tos sociais ante os incendios forestais, as mareasnegras, o cambio climático, a urbanización e a cons-trución dunha sociedade non discriminatoria einclusiva para todas as persoas.

As raíces históricas de Galicia.

-A Prehistoria de Galicia: o megalitismo, o comer-cio dos metais e os contactos culturais na idade dobronce.

-A cultura castrexa.

-A incorporación da fisterra atlántica á civiliza-ción romana: organización administrativa e institu-cional da Gallaecia, os cambios no poboamento e naestrutura social, a explotación económica e o desen-volvemento cultural do noroeste peninsular.

-O reino suevo, os avances na cristianización e aintegración na monarquía visigoda.

S a m p l e T e x t


-A Galicia da plena idade media: a sociedade feu-dal, a integración no reino astur-leonés e o auxe cul-tural.

-A expansión artesanal, comercial e urbana arre-dor dos camiños de Santiago e das zonas costeiras:Compostela e Pontevedra.

-As mudanzas baixomedievais: a crise demográfi-ca, a economía urbana e vilega, os conflitos sociaise as guerras irmandiñas contra a nobreza, a pacifica-ción do territorio e a nova administración impostapolos Reis Católicos.

Galicia na Idade Moderna (séculos XVI-XVIII).

-A expansión demográfica e agraria: o crecementodo século XVII e as migracións peninsulares, a for-mación dun complexo agrario de policultivo intensi-vo coa introdución de novos cultivos e a xestióncomunitaria do monte.

-As manufacturas artesanais e as iniciativas pro-toindustriais: transformacións nos sectores dos cur-tidos, da pesca e da metalurxia (Sargadelos).

-O comercio interior e exterior: os intercambioscoas colonias americanas desde o século XVIII.

-A sociedade galega durante a Idade Moderna: aselites rurais (nobreza absentista e fidalguía rendis-ta), o campesiñado, os diversos sectores do clero,comerciantes e artesáns nas vilas e cidades.

-Formas de vida e mentalidades colectivas dosdiversos grupos sociais.

-As institucións políticas do Antigo Réxime, aorganización do territorio e o reformismo borbónicoen Galicia: a Real Audiencia, a Xunta do Reino,correxedores e intendentes, fábricas e arsenais.

-A Ilustración en Galicia: ensino, ciencia, pensa-mento e cultura letrada, as reflexións dos arbitristase ilustrados.

A fin do Antigo Réxime e a formación dunha sociedadeliberal en Galicia.

-Debate ideolóxico e confrontación social entreabsolutistas e liberais: o papel da Igrexa, a guerracontra o francés, as partidas carlistas e a expansióndo liberalismo nas cidades durante o reinado de Fer-nando VII.

-A implantación da nova estrutura político admi-nistrativa e institucional do Estado liberal en Gali-cia durante o reinado de Isabel II. O provincialismo.

-O esgotamento do complexo agrario e a crise dasmanufacturas domésticas na primeira metade doséculo XIX: os desaxustes demográficos e os come-zos da emigración masiva a América.

-As permanencias no mundo rural e os cambioslentos nas vilas e cidades: o devalar das vellas elitesrurais e a formación dunha pequena burguesíacomercial de orixe foránea.

A Galicia moderna (1874-1936).

-A politización da sociedade galega durante a Res-tauración: as redes clientelares dos partidos dinásti-cos como mecanismo de exercicio do poder, as orga-nizacións políticas dos novos grupos sociais e amobilización agrarista do campesiñado.

-Os cambios sociais: o auxe da burguesía indus-trial e comercial, a proletarización do campesiñado,a desaparición da fidalguía e os retornados da emi-gración.

-As transformacións no sistema agrario galego:mercantilización das pequenas explotacións familia-res, privatización dos montes comunais, especializa-ción produtiva e aplicación dos avances científicos etecnolóxicos nas primeiras décadas do século XX.

-A evolución demográfica e o éxodo ultramarino:características e consecuencias da emigración deretorno.

-O desenvolvemento industrial e comercial: a pes-ca, o sector hidroeléctrico, as comunicacións, o sis-tema financeiro e as orixes da banca galega.

-A formación dunha identidade política desde oRexionalismo ata o Nacionalismo da Xeración dasIrmandades: as organizacións autonomistas e a con-secución do Estatuto de 1936.

-A participación feminina en política e a polariza-ción da sociedade galega durante a Segunda Repú-blica.

Galicia na guerra civil e durante a ditadura franquista:consecuencias estruturais.

-A sublevación militar e o papel de Galicia nazona franquista durante a Guerra Civil e a posgue-rra: a represión franquista e a resistencia posterior.

-Fame, racionamento e estraperlo: as consecuen-cias económicas e sociais da política autárquicadurante o primeiro franquismo.

-A pegada das políticas desarrollistas en Galicia:repoboacións forestais, construción de encoros, emi-gración e fin da sociedade tradicional.

-Os apoios sociais e oposición ao franquismo enGalicia desde os anos 60 ata comezos da transición.

A Galicia actual.

-O proceso autonómico e a consecución do Estatu-to no contexto da transición á democracia en Espa-ña.

-A evolución política da Galicia autonómica, aconstrución dunha administración propia e as orga-nizacións sindicais e políticas (1977-2005).

-As consecuencias estruturais da integración naUnión Europea para os sectores produtivos e para asociedade galega.

S a m p l e T e x t


-Os cambios sociais, económicos e culturais: aconstrución do Estado de benestar nun país periféri-co e a posta en valor dos propios recursos.

-Os movementos sociais e os desafíos ambientaisda Galicia actual: ecoloxismo, feminismo e antiglo-balización.


1. Recoñecer e valorar os procesos máis significa-tivos para a formación histórica da identidade colec-tiva de Galicia.

Trátase de avaliar a capacidade de situar tempo-ralmente e explicar a importancia histórica de fenó-menos como o megalitismo atlántico, a cultura cas-trexa, o camiño de Santiago, a revolta antinobiliariados irmandiños, o poboamento disperso ou a xestiónagroecolóxica da paisaxe. Valorarase a capacidadede identificar e contextualizar ese legado material esimbólico para a sociedade galega actual.

2. Analizar e explicar os cambios estruturais pro-ducidos en Galicia durante o Antigo Réxime no con-texto peninsular e europeo.

Trátase de comprobar que o alumnado entende asconsecuencias das reformas administrativas implan-tadas polos Reis Católicos e as características daexpansión demográfica e económica dos séculosXVII e XVIII, comparándoas co contexto ibérico eeuropeo da época.

3. Coñecer e caracterizar as grandes correntesideolóxicas e movementos sociopolíticos que influí-ron na evolución histórica da Galicia contemporá-nea, identificando as achegas dos pensadores máisdestacados e os avances que produciron esas ideas ereivindicacións nos ámbitos das liberdades civís epolíticas e do benestar das persoas.

Trátase de comprobar que o alumnado entende osprincipios das ideoloxías políticas que influíron naevolución da organización política da sociedadegalega nos séculos XIX e XX, desde a desmobiliza-ción imposta polo clientelismo ata a construcióndunha sociedade aberta, inclusiva e participativa.

4. Comprender as características da industrializa-ción, da expansión comercial e da modernizaciónagraria na Galicia do primeiro terzo do século XX eos conflitos sociopolíticos derivados deses cambiosestruturais.

Trátase de comprobar que o alumnado entende aspeculiaridades do desenvolvemento económico daGalicia anterior á Guerra Civil, as características daemigración de retorno e a importancia dos move-mentos sociopolíticos e do patrimonio industrial naformación dunha identidade colectiva.

5. Comprender os conflitos sociais e os cambiosque se produciron en Galicia durante a ditadurafranquista.

Con este criterio comprobarase se o alumnado tencompetencia para analizar e explicar a multicausali-dade dos procesos históricos, a natureza dos réximespolíticos e a súa capacidade para institucionalizarsee xerar apoios sociais. Valorarase positivamente orexeitamento das ditaduras, das políticas económi-cas agresivas co medio natural e do espolio dosrecursos endóxenos das poboacións dun territorio.

6. Describir as características do proceso autonó-mico en Galicia, identificar as características doEstatuto de autonomía no marco da Constitución de1978 e coñecer as organizacións e persoeiros queprotagonizaron os cambios políticos, económicos,sociais e culturais na Galicia do último cuarto doséculo XX.

Trátase de avaliar a capacidade do alumnado paraexplicar esas mudanzas estruturais e o papel dosactores individuais e colectivos na construcióndunha sociedade democrática, participativa e com-prometida coa preservación da nosa identidade cul-tural e riqueza ambiental fronte aos problemas deri-vados da globalización neoliberal e do cambio cli-mático.

7. Comprender a estrutura e os principios queregulan a organización política e territorial do Esta-do español en comunidades autónomas, e a impor-tancia do ingreso na Unión Europea, que achegou ascondicións de vida da sociedade galega aos niveis deliberdades políticas e benestar da Europa máisdesenvolvida.

Trátase de comprobar que o alumnado é quen deentender e explicar o marco institucional e interna-cional da Galicia actual, valorando a democratiza-ción, o desenvolvemento económico e o benestarsocial acadados desde os anos 80 do século pasado.

8. Coñecer e utilizar adecuadamente as técnicasbásicas de investigación en ciencias sociais, comoseleccionar a información relevante en fontes diver-sas e analizala criticamente no marco das explica-cións actuais sobre o pasado colectivo e a conforma-ción da identidade galega, utilizando con rigor ovocabulario específico e traballando en grupo cunhaactitude participativa e colaborativa na resoluciónde conflitos.

Este criterio pretende avaliar se o alumnado aca-dou a competencia necesaria para seleccionar, ana-lizar e utilizar a información que achega a documen-tación histórica de diversa natureza, e manexar condestreza as tecnoloxías da información e da comuni-cación. Valorarase a súa competencia para formularexplicacións razoadas e críticas da evolución histó-rica de Galicia, comunicadas oralmente e por escri-to, que demostren as capacidades sociais para atolerancia, o sentido crítico, o traballo en equipo, ainclusión multicultural e a preservación do patrimo-nio cultural e da paisaxe galega.

S a m p l e T e x t

Diario Oficial de Galicia - cig-ensino.gal · 12.652 DIARIO OFICIAL DE GALICIA Nº 124! Venres, 27...

Documents

Transcript of Diario Oficial de Galicia - cig-ensino.gal · 12.652 DIARIO OFICIAL DE GALICIA Nº 124! Venres, 27...