Diagnostiko-ebaluazioa Lehen Hezkuntzako 5. maila ... · Diagnostiko-ebaluazioa Lehen Hezkuntzako...

Diagnostiko-ebaluazioaLehen Hezkuntzako 5. maila

Inguruaren Ezaguera

Inguruaren Ezaguerako hasierako ebaluazioa (IE0) ........... 3

Inguruaren Ezaguerako 1. ebaluazioa (IE1) ................................ 9



Inguruaren Ezaguera > Hasierako diagnostiko-ebaluazioa

© IB

AIZ

ABA

L/FO

TOKO

PIAT

ZEKO

MAT

ERIA

LA

3

Hizkuntza-komunikaziorakogaitasuna

• Testuan irakurritakoa ulertzea eta interpretatzea. • Erantzunak eta iritziak ongi adieraztea.

Matematikarako gaitasuna • Gertaerak ordenatzea eta kronologikoki kokatzea, modu logikoeta arrazoituan.

• Adinak kalkulatzea, eta pertsonen itxura bizitzako aldiekin moduarrazoituan lotzeko gai izatea.

Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna

• Espainiako eta munduko erliebearen eta geografiaren elementuakzein diren jakitea.

• Gizakiak paisaian zer nolako eragina duten jakitea.• Ekosistemak eta haietan bizi diren bizidunak lotzea.• Bizitza osasuntsua izatea zein garrantzitsua den jakitea.• Gizakia bizitza osoan zehar zer alditatik igarotzen den jakitea.

Informazioa tratatzeko eta teknologiadigitala erabiltzeko gaitasuna

• Aurrerapen teknologikoek gizartean zer-nolako garrantzia dutenjakitea, eta haiek denboran kokatzea.

Gizarterako eta herritartasunerakogaitasuna

• Errealitate historiko eta soziala ulertzea.• Inguruko balioez jabetzea, bai eta haiek ebaluatzea eta haien

aurrean norberaren irizpideen arabera jokatzea ere.

Giza eta arte-kulturarako gaitasuna • Ikasitako kontzeptuak lan artistikoen bidez irudikatzea etaimajinazioa lantzea, testuan deskribatuta dagoen eszenamargotuz.

Ikasten ikasteko gaitasuna • Ikasitakoaz jabetzea, ikasitako kontzeptuak aplikatuz.• Memoria- eta ulermen-ahalmenak garatzea, artikulua arretaz

irakurriz.

Norberaren autonomiarako etaekimenerako gaitasuna

• Proposatutako jarduerak ebazteko, nor bere ekintzak sortzeko,egiteko eta garatzeko gai izatea, jardueren analisia oinarri hartuta.

Gaitasunak Gaitasunaren elementuak

Edukiak

• Espainiako geografia.• Ekosistemak.• Paisaien transformazioa.• Historiaren aldiak.• Unibertsoa. Eguzki-sistema.• Bizitzako aldiak.• Ohitura osasungarriak, osasun ona izateko.• Lehen, bigarren eta hirugarren sektoreak.• Energia-iturri berriztagarriak eta ez-berriztagarriak. Energia lortzeko erak.• Erliebearen elementuak bereiztea.

Ikaslea: Maila: Data:

IEO > IrakurketaDE 5.a

© IB

AIZ

ABA

L/FO

TOKO

PIAT

ZEKO

MAT

ERIA

LA

4

Seigarren planetaAurrekoa baino hamar aldiz handiagoa zen sei-garren planeta. Liburu neurgabeak idaztenzituen jaun zahar bat bizi zen.—To! Hona hemen esploratzaile bat —alda-rrikatu zuen printze txikia sumatu zuenean.Mahaiaren gainean eseri zen printze txikia,hatsa hartzeko. Zegoeneko egin zuen bidaiahain luzea zen!—Nondik zatoz zu? —esan zion jaun zaha-rrak.—Zer da liburu lodi hau? —printze txikiakesan zuen—. Zer egiten duzu hemen?—Geografoa naiz —esan zuen jaun zaharrak.—Zer da hori, geografo bat?—Zera da: itsasoak, hiriak, mendiak eta basa-mortuak non dauden ezagutzen duen jakintsua.—Oso interesgarria da —esan zuen printze txi-kiak—. Hori bai dela benetako lan bat! —Etageografoaren planetari begirada bat bota zion.Hain planeta handiosorik ez zuen inoiz orainoikusi—. Benetan ederra da zure planeta, ba aldago itsasorik?—Nik ezin dut jakin —esan zuen geografoak.—Ah! —nahigabeturik zegoen printze txikia—.

Eta... mendirik ba al dago?—Nik ezin dut jakin —geografoak esan zuen.—Eta hiriak? Eta ibaiak? Eta basamortuak?—Hori ere ezin dut jakin —geografoak esanzuen.—Baina zu zara geografoa!—Egia da —esan zuen geografoak—, bainaez naiz esploratzaile.Ez dut inongo aztertzailerik. Ez da geografoaez, hirien, ibaien, mendien, itsasoen eta basa-mortuen bilduma egingo duena. Geografoainportantegia da alferretan ibiltzeko. Ez dasekula bere bulegotik irteten. Baina geogra foakesploratzaileen bisita hartzen du. Galderak egi-ten dizkie, eta haien oroitzapen eta oharrakhartzen ditu. Eta haietariko norbaiten oroitza-penak interesatzen bazaizkio, esploratzaile be -raren zintzotasunaz inkesta eginarazten du.—Eta hori, zergatik?—Zeren eta gezurrik esango lukeen esplora -tzaile batek geografia liburuetan sekulako hon-damendia ekarriko bailuke.

Antoine DE SAINT-EXUPÉRYPrintze txikia (Moldatua)


IEO > Irakurritakoa ulertzen dutDE 5.a

© IB

AIZ

ABA

L/FO

TOKO

PIAT

ZEKO

MAT

ERIA

LA

5

Erantzun irakurgaiarekin lotutako honako galdera hauei.

• Non dago printze txikia? ________________________________________________

• Zertan egiten du lan jaun zaharrak?________________________________________

• Geografoaren lanbideaz gain, zer beste lanbide aipatzen da testuan? ______________

• Jaun zaharrak egindako zein galderari ez dio erantzuten printze txikiak? ___________

• Jaun zaharrak esan du esploratzaileak gezurra esango balu zerbait gertatuko litzate -

keela. Zer?___________________________________________________________

1

Egin X bat testuan aipatu diren elementu geografikoen gainean.

Errekak. Lakuak. Ozeanoak. Ibaiak.

Hiriak. Muinoak. Mendiak. Itsasoak.

2

Testuan begiratu gabe, idatzi nork esan duen esaldi bakoitza.

• «Benetan ederra da zure planeta». ________________________________________

• «To! Hona hemen esploratzaile bat». _______________________________________

• «Ez dut inongo aztertzailerik». ___________________________________________

3

Egin marrazki bat, testuaren istorioa irudikatzeko. 4


IEO > Irakurritakoa dakidanarekin lotzen dutDE 5.a

© IB

AIZ

ABA

L/FO

TOKO

PIAT

ZEKO

MAT

ERIA

LA

6

Erakutsi esploratzaile ona zarela, eta idatzi erliebearen formak,dagokion tokian.

1

Lotu, marra baten bidez, ekosistema bakoitza bertan bizi den izakibizidunarekin, esploratzaile zintzo batek egingo lukeen bezala.

2

Erantzun galdera hauei, geografoak Espainiako mapa politikoa egindezan.

• Zenbat autonomia-erkidego ditu Espainiak? _________________________________

Eta zenbat hiri autonomo? ______________________________________________

• Zenbat probintzia dira penintsularrak? _________ Eta zenbat uharteak? ___________

• Zein da udalerriaren eta herriaren arteko aldea? ______________________________

3

Zer ohitura osasungarri izan behar ditu esploratzaileak bidaianzehar ez gaixotzeko?

4

ozeanoa oihana basamortua Ipar poloa ibaia basoa

hartz zuria amuarraina balea basurdea kaktusa gorila


IEO > Irakurritakoa dakidanarekin lotzen dutDE 5.a

© IB

AIZ

ABA

L/FO

TOKO

PIAT

ZEKO

MAT

ERIA

LA

7

Printze txikia eguzki-sisteman egongo balitz, zer planetatan egongolitzake? Margotu gorriz, eta idatzi gainerako planeten izenak,bakoitza dagokion laukitxoan.

5

Paisaia aldatu egin da gizakiaren eraginaren ondorioz. Margotualdaketa horiek, esploratzaileak geografoari horren berri emateko.

6

Marraztu printze txikiak igaro behar dituen bizitzako aldiakgeografoaren adinera iristeko. Haurtzaroan dago printze txikia.

7


IEO > Asko dakit!DE 5.a

© IB

AIZ

ABA

L/FO

TOKO

PIAT

ZEKO

MAT

ERIA

LA

8

Margotu gorriz lehen sektoreko jarduerak; urdinez, bigarrensektorekoak; eta horiz, hirugarren sektorekoak.

2

Erantzun honako galdera hauei:

• Zein da munduko mendirik altuena? ____________________ Munduko zer tokitan

dago? ___________________ Zein da Espainiako altuena? _____________________

Eta penintsulako altuena? ______________________________________________

• Zein da munduko ibairik luzeena? ___________________ Munduko zer tokitan dago?

______________________ Zein da Espainiako luzeena? _______________________

Eta penintsulako luzeena? _______________________________________________

1

geografoa meatzaria irakaslea eraikuntzako langilea

abeltzaina dentista eltzegilea bankaria nekazaria

Lotu energia berriztagarri motak haietako bakoitza aprobetxatzekoerabiltzen diren tresnekin.

3

eguzkia haizea ura

presak eta urtegiak eguzki-panelak haize-sorgailuak

Ordenatu honako gertaera historiko hauek, zaharrenetik berrienera.4

gazteluen garaia erromatarren garaia asmakuntzen garaia

aurkikuntzen garaia gizakiaren agerpena

Inguruaren Ezaguera > 1. diagnostiko-ebaluazioa

© IB

AIZ

ABA

L/FO

TOKO

PIAT

ZEKO

MAT

ERIA

LA

9


• Testuan irakurritakoa ulertzea eta interpretatzea. • Erantzunak eta iritziak ongi adieraztea.

Matematikarako gaitasuna • Izaki bizidunak erreinutan eta, erreinuen barnean, taldetankokatzea, izaki bakoitzaren ezaugarrien arabera.

• Elika-kate bat egitea, era logiko eta arrazoituan.


• Erreinu guztietako izaki bizidunak zein diren jakitea, bai eta haienoinarrizko ezaugarriak ere.

• Espezie berdineko kideen artean dauden lankidetza-harremanakulertzea.

• Gizakiak ingurunean duen eragina aztertzea.


• Txertoen erabilgarritasunari eta erabiltzeko moduari buruzkoinformazioa ordenatzea eta transmititzea.


• Inguruko balioez jabetzea, haiek ebaluatzea, eta haien aurreannork bere irizpideen arabera jokatzea.

• Ingurunearen parte dela ulertzea.• Beste kultura batzuk onartzea eta errespetatzea.

Giza eta arte-kulturarako gaitasuna • Ikasitako kontzeptuak lan artistikoen bidez irudikatzea etairudimena erabiltzea, elika-kate bat marrazteko.

Ikasten ikasteko gaitasuna • Memoria- eta ulermen-ahalmenak garatzea, artikulua arretazirakurriz.

• Lortutako informazioa jasotzea, aukeratzea eta tratatzea.


• Proposatutako jarduerak ebazteko, nor bere ekintzak sortzeko,egiteko eta garatzeko gai izatea, jardueren analisia oinarrihartuta.


Edukiak

• Izaki bizidunen sailkapena: bost erreinuak.• Izaki zelulabakarrak eta zelulaniztunak.• Animalia ornodunak eta ornogabeak; bibiparoak eta obiparoak; belarjaleak, haragijaleak eta orojaleak.• Animalien bizi-funtzioak.• Landareen sailkapena.• Landareen egitura eta fisiologia. • Zenbait bizitza mota: monerak, protistoak eta onddoak. • Espezie barneko eta espezie arteko harremanak ekosistemetan.• Gizakiak ingurunean duen eragina. Ekosistemak zaintzeko neurriak.


IE1 > IrakurketaDE 5.a

© IB

AIZ

ABA

L/FO

TOKO

PIAT

ZEKO

MAT

ERIA

LA

10

BelardiaBelardian barrena zihoazen, zaldiak zeuden lekurantz. Arrosak lurretik irtetenziren buru batzuei erreparatu zien. Erdi arratoi, erdi txakur ziruditen, eta jakin-minez begiratzen zioten pasatzen ari zen jarraigo txikiari. Noizbehinka atzekohanken gainean tente jartzen ziren, edo kolpe nerbiotsuak ematen zituztenisa tsarekin. Belardiko txakurtxoak ziren.Muino baten ondoren mustang talde bat agertu zen, lasai-lasai bazkatzen.—Kiksuyapi (gogoratu) azaldutako dena. Oraingoan zuri egokitu zaizu. Guzure itzuleraren zain egongo gara, Wichmunke handiari otoitz eginez.Arrosak, Ostadarraren Jainkoari laguntza eskertu eta gero, adiskideak agur-tu zituen.Taldea hogeita hamar bat zaldi basatik osatzen zuten. Haietako inork ez zionjarri arreta belarretan herrestan zebilen haurrari. Abiatu aurretik, Arrosak hai-zearen norabidea aztertu, eta haren kontrako noranzkoan egin zuen, susmoakazkarregi ez pizteko.Begirada bat bota eta gogokoena aukeratu zuen. Zaldi appaloosa beltz batzen, orban politekin atzealdeko laurdenean. Hura izango zen bere zaldia. […]Arrosak belar-eskukada bat hartu eta zaldiari ahora hurbildu zion. Zaldiakatsegin handiz jan zuen. Arrosak, berriz ere, ekintza bera errepikatu zuen, bai-na atzera eginez, zaldiak jarrai zezan.Belardi gainetik hegan ari zen arrano dotoreari begira geratu zen une batez.Orduan, bultzada bat sumatu zuen bizkarrean.—Eman belar gehiago, neska arrosa. Zuk emandakoa jatea dut gustuko.Arrosak belarra eman eta bere burua igurtzi zuen zaldiaren buruaren kontra.—Nahi al duzu nire laguna izan? Nirekin leku guztietara joan? —galdetuzion.—Jateko belar gozoa ematen badidazu… —esan zuen mustangak begi ames-lariekin. […]Eta mustanga, zikin-zikin, belardian zehar lauoinka hasi zen, zaldizkoa pozezzoratzen gainean zuen bitartean.

Carlos PUERTOBelardiko arrosa (La rosa de la pradera)


IE1 > Irakurritakoa ulertzen dutDE 5.a

© IB

AIZ

ABA

L/FO

TOKO

PIAT

ZEKO

MAT

ERIA

LA

11

Zer baldintza jarri zion mustangak Arrosari adiskideak izateko? Zureustez, zer da adiskidetasuna?

3


• Non dago Arrosa? ___________________________________________________

• Arrosaren lagunek esaten dituzten zenbait hitz beste hizkuntza batekoak dira. Zure

ustez, nongoak dira Arrosaren lagunak? ____________________________________

• Zer dira mustangak? ___________________________________________________

• Nola bizi ziren animalia horiek? __________________________________________

• Zer jaten zuten? ______________________________________________________

• Zure ustez, nolakoa izango zen Ostadarraren Jainkoa? _______________________

1

Testuan begiratu gabe, idatzi nork esaten duen esaldi bakoitza.

• «Eman belar gehiago». ______________________________________________

• «Kiksuyapi (gogoratu) azaldutako dena. Oraingoan zuri egokitu zaizu». _______

• «Nahi al duzu nire laguna izan? Nirekin leku guztietara joan?». ______________

4

Zaldiez gain, zer beste animalia aipatu dira testuan?

Txakurtxoak. Zikoinak. Belardietako txakurtxoak.

Arranoa. Arratoia. Belatza.

2


IE1 > Irakurritakoa dakidanarekin lotzen dutDE 5.a

© IB

AIZ

ABA

L/FO

TOKO

PIAT

ZEKO

MAT

ERIA

LA

12

Esan zer erreinutakoa den izaki bizidun bakoitza, eta zelulabakarraedo zelulaniztuna den.

• Belardietako txakurtxoa: ________________________________________________

• Belarra: ____________________________________________________________

• Zaldia: _____________________________________________________________

• Arranoa: ____________________________________________________________

1

Gogoratu testuan deskribatutako belardia. Erreinu hauetako zerizaki bizidun aurki ditzakegu bertan?

• Monerak: ___________________________________________________________

• Protistoak: __________________________________________________________

• Onddoak: ___________________________________________________________

2

Zer bizi-funtzio egiten ditu mustangak testuan? 3

Idatzi, animalia bakoitzaren azpian, obiparoa edo bibiparoa den, etaharagijalea edo belarjalea den.

4

Zer taldetakoak dira aurreko ariketan agertu diren animaliak?Arrazoitu erantzuna.

5



© IB

AIZ

ABA

L/FO

TOKO

PIAT

ZEKO

MAT

ERIA

LA

13

Margotu gorriz belarraren ezaugarriak. Ondoren, azaldu zergatikaukeratu duzun.

7

goroldioakdira iratzeak dira gimnospermoak

diraangiospermoak

dira

Margotu sustraia horiz; zurtoina, marroiz; hostoak,berdez; eta loreak, gorriz. Ondoren, azaldu zein denloreen funtzioa.

8

Zaldiak taldetan bizi dira. Zer harreman mota egon ohi da taldebaten barruan? Zer onura lortzen dituzte modu horretara biziz?

9

Marraztu elika-kate bat. Ekoizlea, deskonposatzailea, eta lehen etabigarren mailako kontsumitzaileak izan behar ditu.

10

Izendatu belardi batean aurki ditzakezun hiru animalia ornogabe.6


IE1 > Asko dakit!DE 5.a

© IB

AIZ

ABA

L/FO

TOKO

PIAT

ZEKO

MAT

ERIA

LA

14

Lagun batek esan dizu iraungitako maionesa oharkabean jan zuela,eta oso gaixo egon zela, okadaka eta sukarrarekin. Jaten duenarierreparatzen ez dionez, txertoa hartu behar duela esan dizu; horrelaez baitzaio ezer gertatuko, berriz ere egoera txarrean dagoenelikagairen bat jaten badu.

• Zure ustez, egokia al da zure lagunak egin behar duena? Zergatik? _______________

• Zer gaixotasun motei hartuko diezu aurrea txertoa hartuz gero. Eman adibideak.

1

Baso hau gizakiak egin duen baso-berritzearen ondorioada. Argi ikus daitekeen moduan, baso-berritzeko orduan ezzuten kontuan hartu zuhaitzak hazi egingo zirela eta,beraz, ia baso guztia zuhaitz handiz osatuta dago. Ez dagosastrakarik eta belarki gutxi dago.

• Baso honetan euri asko egiten duela eta urik ez dela faltakontuan hartzen badugu, zure ustez zer falta da sastraka etabelarki gehiago hazi ahal izateko?

• Etorkizunean horrelako arazorik ez gertatzeko, zer hartu behardugu kontuan basoa berritzeko orduan?

2

Hartz arrea babestuta dago, biziraupena mehatxatuta duelako.Pago-ezkurrak eta beste zenbait basafruitu jaten ditu; hala nolaeztia, arrainak, eta hegaztien arrautzak eta, horiek falta izanez gero,ugaztunak. Egia da elikagai hori guztia gero eta urriagoa dela.

• Hartzek jaten dutena kontuan hartuz, zer animalia mota dira? _________________

• Ornodunen zein taldetan sailka ditzakegu? __________________________________

• Zer ekosistema motatan bizi dira? _________________________________________

3


© IB

AIZ

ABA

L/FO

TOKO

PIAT

ZEKO

MAT

ERIA

LA

15


• Artikulu zientifikoaren edukia ulertzea eta interpretatzea.• Erantzunak eta iritziak ongi adieraztea.

Matematikarako gaitasuna • Materiaren oinarrizko eta berariazko ezaugarriak ulertzea etabereiztea.

• Matematikako elementuekin eragiketak egitea. Adb: indarrarekin.• Informazioa espazioan antolatzea eta arrazoituz interpretatzea,

Eguzkiarekiko distantzia kontuan hartuz, Marteko tenperaturareneta Lurrekoaren arteko aldea kalkulatzeko.


• Izaki bizidunen erreinuak zein diren jakitea, bai eta haienezaugarrien arabera Lurrean nola banatuta dauden ere.

• Landareek bizi ahal izateko zer behar duten jakitea.• Pentsamendu zientifiko-teknikoa garatzea, artikulua ulertuz eta

harekin lotutako galderak erantzunez. • Atmosfera zaintzea zein garrantzitsua den ulertzea.• Garapen zientifikoak eta eragin antropikoak ingurunean duten

eragina etikoki balioestea.


• Atmosfera zaintzeko informazioa ordenatzea eta transmititzea.


• Gure planetaren ezaugarriak zein diren jakitea eta haiekbalioestea, bai eta unibertsoan betetzen dugun lekuaz jabetzeaeta unibertsoaren parte garela sentitzea ere.

• Gizarte-errealitatea ulertzea eta erabakiak autonomiaz hartzea.

Giza eta arte-kulturarako gaitasuna • Irudimena lantzea eta eskuratutako kontzeptuak lan artistikoenbidez irudikatzea: Marteko erliebea eta Phoenix zunda.

Ikasten ikasteko gaitasuna • Memoria- eta ulermen-ahalmenak garatzea, arretaz irakurriz.


• Jarduerak ebazteko, nor bere ekintzak sortzeko, egiteko etagaratzeko gai izatea, jardueren analisia oinarri hartuta.


Edukiak

• Izaki biziduna: organismo zelulabakarrak eta zelulaniztunak.• Landareen oinarrizko beharrak.• Ekosistemak, eta horietan flora eta fauna nola banatzen diren.• Materia: oinarrizko propietateak eta espezifikoak; egoera-aldaketak eta erreakzio kimikoak. • Kontaktu- eta distantzia-indarrak. Flotagarritasuna.• Unibertsoa eta eguzki-sistema. • Lurra. Bizia egoteko atmosferak duen garrantzia.• Espainiako erliebea.


IE2 > Irakurketa5.a

© IB

AIZ

ABA

L/FO

TOKO

PIAT

ZEKO

MAT

ERIA

LA

16

Marteko irudiakHiru hilabetez, robotak izotz- eta lur-laginak jasoko ditu, gai organikorikba ote dagoen aztertzeko.Phoenix zunda planeta gorriaren lehen irudiak bidaltzen hasi da, Martekoipar-poloan lurreratu ondoren. Irudi horiek «erabat ederrak» dira NASAko tal-deak esandakoaren arabera. […]Irudietan ikus daitekeenaren arabera, azalera guztiz laua, lehorra eta gorrixkada, eta poligono formako lerro zuzenez mugatuta dago. «Harririk ez dagolaikusi dugu, espero genuen bezala; espaziotik ikusi genituen poligonoak ere iku-si ditugu; ez dugu izotzik ikusi gainazalean, baina haren azpian ikusiko dugu-la uste dugu; bikainak dira» (irudiak), esan zuen Peter Smith-ek, Arizonakounibertsitatekoa eta Phoenix misioko ikertzaile nagusiak. […]Hiru hilabetez, Phoenixek izotz- eta lur-laginak jasoko ditu, gai organikorik baote dagoen aztertzeko. Lan horiek egiteko, metalezko hiru xafla dituen koila-ra antzeko bat erabiliko du. Koilara hori gai da zementua bezain gogorra denizotza hausteko. […] Labe gisako tresna batek izotza urtuko du, eta aztertu-tako lurrunek informazio baliagarria eskainiko dute, laginek dituzten minera-lei buruzkoa.Zientzialarien esanetan, urrats honek zera frogatuko du: izotza inoiz urtu izanden, eta planetaren % 25a hartzen duen eskualdea bizitzeko egokia den.2002ko urtearen hasieran frogatu zen planetaren latitude altuenetan izotzazegoela.Phoenixen helburua da aztertzea ea ipar-poloko eskualdean egon zen mikro-bioak garatzeko beharrezko baldintza egokirik. Zehazki, lurrazalaren konposi-zioak eta testurak aztarnaren bat eman dezakete. […]

Washington-eko EFE agentzia«Phoenix zundak Marteko lehen irudiak bidali ditu, eta

misiorako prestatzen ari da», 2008ko maiatzaren 26an

DE



© IB

AIZ

ABA

L/FO

TOKO

PIAT

ZEKO

MAT

ERIA

LA

17


• Zer da Phoenix zunda? _________________________________________________

• Nora bidali dute? _____________________________________________________

• Zenbat denbora egongo da han? _________________________________________

1

Azaldu zure hitzekin zein den Phoenix zundaren egitekoa.2

Nor da Peter Smith, eta zer deritzo jasotako irudiei buruz?4

Osatu honako esaldi hauek, baina testuan begiratu gabe.

• Izotza hausteko Phoenix zundak erabiliko du _________________________________

• Izotza urtzeko Phoenix zundak erabiliko du __________________________________

5

Marraztu nola hautsiko eta urtuko duen izotza Phoenix zundak.6

Egin X bat Marteko lurrazala deskribatzen duen esaldiaren gainean.

Urdina, lehorra eta laua da. Berdea, laua eta hezea da.

Malkartsua, lehorra eta gorrixka da. Laua, lehorra eta gorrixka da.

3



© IB

AIZ

ABA

L/FO

TOKO

PIAT

ZEKO

MAT

ERIA

LA

18

Phoenix zundaren helburua da aztertzea ea Marteko ipar-poloanmikrobioak garatzeko beharrezko baldintzarik egon zen.

• Zer organismo motaz ari da, zelulabakarrez edo zelulaniztunez? __________________

• Zer erreinutakoak izango dira? Eman adibide bat. ____________________________

1

Marteko klima-baldintzei erreparatzen badiegu, izango al da bertanodol hotzeko animaliarik, Lurrean bezala? Arrazoitu erantzuna.

Lurreko zer tokitan bizi dira odol hotzeko animaliak? ___________________________

2

Zer baldintza bete beharko lituzke Martek gure planetan ditugunlandareak bertan bizi ahal izateko?

3

Marraztu Marte planeta, testuan ageriden deskribapenean oinarrituz.

Lurreko zein ekosistemaren antza du?Arrazoitu erantzuna.

4

Hauetatik zein dira Marteren oinarrizko ezaugarriak?Markatu erantzun egokia.

Masa eta bolumena. Dentsitatea eta tenperatura.

Ez du ezaugarri orokorrik; halakoak Lur planetak bakarrik ditu.

5



© IB

AIZ

ABA

L/FO

TOKO

PIAT

ZEKO

MAT

ERIA

LA

19

Phoenix zunda hiru hilabetez egongo da Marten; horren arabera,esan dezakegu planeta horretan...

... badagoela grabitate-indarra. ... ez dagoela grabitate-indarra.

Zer indar mota da grabitatea? ____________________________________________

7

Marteko ura likido-egoeran egongo balitz, eta gorputz bat murgil -duko bagenu, beteko al litzateke Arkimedesen Printzipioa? Zergatik?

8

Lurraren batez besteko tenperatura 15 ºC da. Eguzkiarekiko distan tzia kontuan hartuta, Marte beroagoa ala hotzagoa da?

10

Izendatu Martekoaren antzeko erliebea duen Espainiako tokiren bat,eta erliebe desberdina duen beste bat.

• Antzekoa: _____________________ • Desberdina: _____________________

11

Izendatu marrazkian ageri diren astroak.9

Phoenix zundak Marteko izotza urtu, eta aztertu egingo du.

• Zer egoeratan dago izotza? ______________________________________________

• Zer egoeratara pasako da? ______________________________________________

• Nola du izena prozesu horrek? ___________________________________________

6

© IB

AIZ

ABA

L/FO

TOKO

PIAT

ZEKO

MAT

ERIA

LA

20



Bietatik zeinek du dentsitate handiagoa, ibaiko edo itsasoko urak?Zeinetan da errazagoa ur gainean egotea? Arrazoitu erantzuna.

2

Adierazi marrazkian zein diren lurraren guneak. Ondoren,azaldu zergatik den benetakoa honako egiaztapen hau: «Beharrezkoa da gure planetako atmosfera zaintzea,Lurrean bizia egon dadin».

Izendatu atmosfera zaintzeko zuk egin ditzakezun hiru gauza.

4

Izendatu beheko ekosistema bakoitzeko ornodun bat, ornogabe bateta landare bat.

• Ibaia: ______________________________________________________________

• Itsasoa: _____________________________________________________________

3

Demagun lagun bati bizikleta utzi diozula, eta handik denborabatera itzultzen dizula. Bizikleta, orain, oso zaharkiturik dago, etaorban gorrixkak eta gune batzuk pinturarik gabe ditu.

• Zer gertatu ote zaio? ___________________________________________________

• Nola du izena prozesu horrek? ___________________________________________

• Nolako prozesua da, fisikoa edo kimikoa? ___________________________________

• Zer harreman dute herdoildutako objektuekin egindako zauriek eta tetanos-txertoak?

___________________________________________________________________

1


© IB

AIZ

ABA

L/FO

TOKO

PIAT

ZEKO

MAT

ERIA

LA

21

Edukiak

• Mikroskopioa.• Animalien eta landareen oinarrizko taldeak. Artropodoak eta gimnospermoak.• Materiaren oinarrizko ezaugarriak. • Indarraren eraginpean gorputzek nola jokatzen duten.• Gaur egungo atmosferaren konposizioaren eta orain dela 100 milioi urtekoaren arteko aldea.

Kutsadura atmosferikoa.• Erliebea osatzen duten kanpo-prozesuak. Suteak eta higadura.• Klimaren garapena denboran zehar.• Ekonomia-sektoreak.• Erdi Aroko artea.



• Testuan irakurritakoa ulertzea eta interpretatzea. Erantzunak etairitziak ongi adieraztea.

Matematikarako gaitasuna • Landare gimnospermoak eta angiospermoak sailkatzea.• Gertaerak ordenatzea eta kronologikoki kokatzea, era logiko eta

arrazoituan.• Kontzeptu kuantitatiboak maneiatzea, gaur egungo tenperatura

Kretazeokoarekin alderatzean.• Materiaren oinarrizko ezaugarriak ulertzea.


• Aurrerapen teknologikoek zientziarentzat duten garrantziabalioestea; esate baterako, mikroskopioak.

• Animalia eta landare talde nagusien berri izatea.• Atmosferan karbono dioxidoak duen kontzentrazioa arazoa

dela ulertzea, eta horretaz kontzientzia hartzea.• Erliebea osatzen duten faktoreak eta haren gaineko eragin

antropikoa ezagutzea, bai eta Espainiako geografia ere.


• Klimaren etorkizuneko bilakaerari eta horren ondorioei buruzkoinformazioa transmititzea.


• Errealitate historikoa eta soziala ulertzea, bai eta haren eraginaleku baten garapenean.

Giza eta arte-kulturarako gaitasuna • Eskuratutako edukiak irudikatzea, lan artistikoen bidez, etairudimena lantzea, artikuluan deskribatuta dagoen fosilizazio-prozesua marraztuz.

Ikasten ikasteko gaitasuna • Ikasitakoaz kontzientzia hartzea, eskuratutako edukiak aplikatuz.• Memoria- eta ulermen-ahalmenak garatzea, artikulua arretaz

irakurriz.


• Jarduerak ebazteko, nor bere ekintzak sortzeko, egiteko etagaratzeko gai izatea, jardueren analisia oinarri hartuta.


IE3 > IrakurketaDE 5.a

© IB

AIZ

ABA

L/FO

TOKO

PIAT

ZEKO

MAT

ERIA

LA

22

Europako anbar-aztarnategi handienaOrain dela 110 milioi urte, Kantabria erdia itsaso azpian zegoen, Atlantikoa-ren mihi moduko baten azpian. Iberiar penintsularen iparraldetik Mediterra -neora arte iristen zen. Klima intertropikala zen, eta gaur egungoa baino 6-12gradu gehiagoko tenperatura zuen.Oxigeno- eta dioxido-kontzentrazioak gaur egungoak baino askoz handiagoakziren. Azaleratutako lurretan, berriz, baso koniferoak —gaur egun desager-tuak— zeuden.Tximistaren batek sute ikaragarria sortu zuen, eta hondamendi handia gerta-tu zen lurraldearen erdian. Suteak zuhaitz guztiak erre zituen, eta zuhaitzek,beroaren eraginez, erretxina askatu zuten; ondorioz, enborren azalean zeudenintsektuak harrapatuta geratu ziren.Ondoren, eurite ikaragarri bat heldu zen; eta landarerik ez zegoenez, lurrarenhigadurak erretxina inguruko itsas uretara eraman zuen. Ur haietan urtetanzehar flotatu zuen; gero, lurpean sartu eta fosil bihurtu zen. […]Hori guztia El Soplao eskualdean gertatu zen. Bertan, dinosauroak ziren lurra-ren jabe. Intsektuek, berriz, polena garraiatzen zuten alde batetik bestera eta,ondorioz, eskualdea lorez betetzen hasi zen. Izen hori berun-meatzariek zu -loak egin eta zulo horiek bat egiten zutenean sortzen ziren haize-lasterrenondorioz jarri zioten. […]Han-hemenka anbar zatiak ikus ditzakegu. Eguzki-izpiekin batera haien eder-tasuna ikus daiteke, elurtutako Europako mendietako lainoen artetik. XavierDelclòs-ek, Bartzelonako Unibertsitateko paleoentomologoak, makurtu etaanbar zati bat hartu du. «Estalaktita bat da. Zati hau konifero baten adarbatetik zegoen zintzilikaturik», dio. Eta argitara begiratu ondoren, 2 milimetrobaino gehiago ez den liztortxo bat ikus daiteke. «Ziur zientziarentzat berriadela». […]Orain, 110 milioi urte ondoren, atera egin dituzte anbar zatiak, azterketasakon baten bidez anbar zati guztiak aztertu ahal izateko. Mikroskopioarenazpian disekzionatu eta prestatu, eta erretxina artifizialean sartuko dira,nazioarteko komunitate zientifikoko adituek aztertzeko.

Gustavo CATALÁN DEUS«Europako anbar-aztarnategi handiena aurkitu da Kantabrian»

El Mundo, 2008ko azaroaren 5ean.



© IB

AIZ

ABA

L/FO

TOKO

PIAT

ZEKO

MAT

ERIA

LA

23


• Nolakoa zen Kantabria orain dela 110 milioi urte? ____________________________

• Zer dago testuan aipatzen den aztarnategian? _______________________________

• Zer gertatu zitzaien enborren azalean zeuden intsektuei sutea gertatu zenean? ______

• Zer izen zuen aztarnategia aurkitu zen eskualdeak? Zer dela-eta jarri zitzaion izen

hori? ______________________________________________________________

• Nola sortu zen sutea? __________________________________________________

• Zer aurkitu du Xavier Delclòsek makurtu denean? ____________________________

• Zer du berezia aurkitu berri duen objektuak? ________________________________

1

Margotu berdez testuan kontatzen dena gertatu zen unean lurraldeamenderatzen zuten izakien izena.

2

Egin X bat esaldi bakoitzaren jarraipen egokiaren gainean.3

intsektuak dinosauroak gizakiak

Oxigeno- eta dioxido-kontzentrazioakziren…

gaur egungoak baino altuagoak.

gaur egungoak baino baxuagoak.

gaur egungoak bezalakoak.

Anbar-piezak aztertu egingo dituzte…

zientzialari amerikarrek.

Xavier Delclòsek.

mundu osoko zientzialariek.



© IB

AIZ

ABA

L/FO

TOKO

PIAT

ZEKO

MAT

ERIA

LA

24

Zer tresna erabili behar dute anbar-piezak aztertzeko?Azaldu zergatik, eta izendatu tresnaren asmatzailea.

1

Zer ezaugarri fisiko ditu anbarean harrapatutako liztortxoak?3

Egin marka bat su hartu zuen basoa irudikatzen duen marrazkiari.4

Ordenatu kronologikoki Kantabrian gertatutakoa adierazten dutenhonako irudi hauek.

5

Margotu fosil bilakatutako animalia taldea.2

artropodoak ugaztunak arrainak hegaztiak anfibioak narrastiak

Zer talde handitan sailka ditzakegu? ________________________________________

Zer dira, landare gimnospermoak ala angiospermoak? __________________________

Anbara kolore bat ere bada. Nolakoa da kolore hori? Deskribatu.

Zer da kolorea, materiaren oinarrizko ezaugarria ala berariazkoa? __________________

6



© IB

AIZ

ABA

L/FO

TOKO

PIAT

ZEKO

MAT

ERIA

LA

25

Marraztu testuan deskribatzen den fosilizazio-prozesua.7

Artikuluan bi gas mota aipatzen dira. Izendatu, eta esan zer izakibizidunek behar dituzten gas horiek bizitzeko.

Zer ari da gertatzen, gaur egun, atmosferan dagoen karbono dioxidoaren kontzentrazioa -

rekin? ________________________________________________________________

8

Artikuluan, erliebearen osaeraren zer kanpo-prozesuz hitz egiten da?Azaldu zertan oinarritzen den.

9

Zertan desberdintzen dira orain dela 110 milioi urteko Kantabriakoklima eta gaur egungoa?

10

Ekonomiako zein sektoretan dago meatzaritza? Azaldu zerdesberdintasun dagoen sektore honen eta gainerakoen artean.

11



© IB

AIZ

ABA

L/FO

TOKO

PIAT

ZEKO

MAT

ERIA

LA

26

Zertan oinarritzen da paleontologoaren lana? Eta arkeologoarena?Deskribatu, eta azaldu zer garrantzia duten bi lanbideek gureplanetako historiaren ezagutzan.

1

Kantabriako suteak zergati naturalak zituen. Gaur egun, zerksortzen ditu sute gehienak?

2

Zer klima mota dago zure herrian? Egin etorkizunaren aurreikuspenbat, klima-aldaketa kontuan hartuz.

5

Nor ziren bandaloak? Zure ustez, zergatik deritze bandalo gauzakhausten eta ekintza bortitzak egiten dituztenei?

6

Erreparatu irudiei, eta egin X bat esaldi zuzenaren gainean.

Erdi Aroko eraikina da.

Gaur egungo eraikina da.

• Zer arte mota da? _______________________

• Nola dakizu? ___________________________

4

Zer arotakoa da anbar-aztarnategia?

Historiaurrekoa. Antzinarokoa. Gizakia baino lehenagokoa.

3

© IB

AIZ

ABA

L/FO

TOKO

PIAT

ZEKO

MAT

ERIA

LA

27

Alorra: ______________________________________

Maila: ________________ Data: ________________

Ikaslea 0. DE 1. DE 2. DE 3. DE

© IB

AIZ

ABA

L/FO

TOKO

PIAT

ZEKO

MAT

ERIA

LA

28

Hasierako diagnostiko-ebaluazioa

Maila: ________________ Data: ________________

Ikaslea Inguruaren Ezaguera

© IB

AIZ

ABA

L/FO

TOKO

PIAT

ZEKO

MAT

ERIA

LA

29

1. diagnostiko-ebaluazioa

Maila: ________________ Data: ________________


Diagnostiko-ebaluazioa Lehen Hezkuntzako 5. maila ... · Diagnostiko-ebaluazioa Lehen Hezkuntzako...

Documents

Transcript of Diagnostiko-ebaluazioa Lehen Hezkuntzako 5. maila ... · Diagnostiko-ebaluazioa Lehen Hezkuntzako...