Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante...

52
Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137

Transcript of Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante...

Page 1: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Curso

2019 - 2020 Referencia LU/137

Page 2: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 2 de 52

LIMIAR

1.- INTRODUCIÓN – Páxina 3 2.- LIMPAMOS O PARQUE DE ROSALÍA DE CASTRO – Páxina 5 3.- PROXECTO FAITE PEQUENO – Páxina 9 4.- IMPARTIMOS UNHA CONFERENCIA SOBRE CONCIENCIA AMBIENTAL – Páxina 12 5.- RONDA ANTILIXO POLA CONTORNA DA MURALLA – Páxina 37 6.- A HORTA E O GALIÑEIRO DE SANTA COMBA – Páxina 43 7.- PARTICIPANTES – Páxina 51

Page 3: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 3 de 52

1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos facer moitas cousas. Empezamos o curso con bo ritmo pero a pandemia cortounos a marcha cando estabamos na etapa máis intensa do traballo. Aos poucos días de empezar o curso xa nos puxemos en marcha coas actividades previstas de Voz Natura. O día 19 de setembro propuxémonos limpar o lixo no parque de Rosalía de Castro, entorno verde situado no medio da cidade de Lugo. O propósito non só era a limpeza desta área senón concienciar do coidado de zonas onde os frecuentes botellóns das fins de semana emporcan e degradan estes espazos. Pouco despois, xunto coa profesora de Lingua Española, empezamos o proxecto “Faite Pequeno”, que consistiu en elaborar pequenas manualidades e utensilios con teas para reciclar que tiveramos pola casa. Os rapaces aprenderon a coser e a elaborar utensilios que despois usaron no día a día. Entre mentres estivemos indo ata a nosa horta de Santa Comba unha vez á semana para coidar as plantas, facer traballos que quedaron pendentes do verán e alimentar as galiñas. O día 20 de xaneiro celebramos o Día da Paz e preparamos un traballo de recompilación de datos e estudo estatístico. Como nos xuntamos moitos colexios de Lugo tivemos ocasión de elaborar un test con 10 preguntas relevantes sobre os medios de transporte e a importancia que a xente nova lle da a cada un. A temática viña dada polo lema deste ano que foi “A Terra, a nosa casa común”. O propósito do noso traballo era concienciar aos rapaces da necesidade de cambiar os medios de transporte que usamos e que son máis contaminantes por outros menos agresivos co medio natural.

Page 4: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 4 de 52

Tamén foi por estas datas cando organizamos unha conferencia no Centro sobre ambientalismo. Dita charla estivo auspiciada por Mans Unidas, que organizaron nesta época unhas xornadas sobre “O coidado da Casa común”, ás que fomos invitados. A exposición que fixemos tratou sobre a conciencia ambiental na actualidade. Reflexionamos sobre varios aspectos que notamos como máis relevantes de cara á mellorar o estado do entorno natural no que vivimos. Para que o cambio aconteza debemos manifestar algúns cambios de actitude social, cousa moi necesaria como despois se puido comprobar durante a crise da Covid-19. A dialéctica das nosas reflexións pretendían que ninguén se mantivese indiferente ao respecto do coidado da Natureza, xa que esta é unha tarefa de todos que require de accións cada vez máis urxentes. O día 4 de marzo, saímos de paseo pola Muralla e rúas lindeiros para apreciar o seu estado de conservación e quitar o lixo que puideramos atopar. Tamén fixemos unha colección de fotos sobre aqueles micro-atentados que vimos máis salientables. Estabamos no proceso de publicación deste traballo cando se iniciou o confinamento e non o puidemos rematar.

Page 5: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 5 de 52

2.- LIMPAMOS O PARQUE DE ROSALÍA DE CASTRO Non hai nada mellor que empezar o curso con axilidade e con proxectos. É así como nos puxemos en marcha este curso, con actividades medioambientais dende o minuto cero. Durante a visita que nos fixo Alexandre, o director de Voz Natura, a principio de curso conviñemos en que unha das prioridades no ensino actual debía ser concienciar aos máis novos no coidado dos entornos naturais e tamén dos urbanos. Fixo fincapé na experiencia dun profesor de Sarria que saía cos rapaces do instituto a limpar os restos que deixaban dos botellóns da fin de semana. Pareceume unha idea a imitar e así é como preparamos esta actividade.

Non é que os nosos alumnos sexan os causantes de todas as desfeitas que hai por aí adiante nos parques e xardíns, pero cómpre poñelos na situación de que todos somos corresponsables do estado das cousas que compartimos, dos bens comúns e do patrimonio público.

Page 6: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 6 de 52

Resulta moi simpático ver como os rapaces fan escarnio das atrocidades que van aparecendo en cada recuncho, detrás de cada árbore ou debaixo dos mirtos. Danse conta perfectamente de que estragar as papeleiras ou ciscar merda en calquera sitio non está ben e que merece unha resposta contundente. Evidentemente que custa moitísimo máis recoller o que está medio podrecido (e sabe Deus de onde veu), que tiralo onde se debe. Pero sempre hai xente resentida coa sociedade que non se integra porque sinte un rexeitamento, porque quere saírse coa súa ao menor custe posible ou porque simplemente goza aldraxando aos demais.

Page 7: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 7 de 52

Non imos entrar nas orixes da falta de civismo social. Certamente que os mestres temos moito que ver con isto e a nosa acción debe orientarse na posta en evidencia deste males e tamén na posta en marcha de iniciativas pedagóxicas que incidan na erradicación destas eivas educativas.

Page 8: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 8 de 52

Despois de dúas horas dando voltas polo Parque de Rosalía de Castro recollemos uns 50 kg de refugallos. Parece pouca cantidade pero hai que ter en conta que os servizos de limpeza municipais traballan neste parque e que os residuos que fomos recollendo non tiñan un tamaño moi grande. Con isto non queremos sacar as cores aos varredores municipais, que teñen un cadro de persoal reducido e que non pode atender a todas as esquinas dun gran espazo todos os días, senón que tratamos de poñer en evidencia que a limpeza do medio é cuestión de todos.

Page 9: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 9 de 52

3.- PROXECTO FAITE PEQUENO Nesta ocasión Vanesa, a profe de Lingua Española, tivo unha magnífica idea: a de estudar as palabras vencelladas a unha actividade mentres se desenvolve a devandita tarefa. Como o proxecto se integraba perfectamente no espazo de Voz Natura poi puxémonos mans á obra. Buscamos restos de teas e fíos nas casas dos alumnos e en tendas de retallos para recuperar eses materiais que, ben tratados, aínda poden valer.

Pois nada, que os rapaces de 3º de ESO, 4º de ESO e 1º de BAC se puxeron a facer deseños que despois tiñan que elaborar. Así foron aprendendo a cortar patróns, enfiar, coser pezas, e darlles un acabado axeitado. Desta maneira elaboraron mochilas, estoxos para os bolis, taboeiros de xogo, forros, carteiras, faltriqueiras, e demais enseres.

Page 10: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 10 de 52

Page 11: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 11 de 52

Para decorar estas manualidades empregaron varias técnicas: pintura para teas, collage, pinturas en aerosol, etc. Pero a que máis lles impactou a todos foi a do tintado con auga e acrílico, tamén chamado veado (swirling en inglés). Consiste esta técnica en cubrir a superficie da auga nun recipiente amplo e chato con pintura acrílica moi fluída. Despois de mesturar varias cores e darlles forma, pásase un papel resistente pola superficie de tal xeito que a pintura esparexida queda adherida ao papel facendo figuras e formas moi coloridas.

Page 12: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 12 de 52

4.- IMPARTIMOS UNHA CONFERENCIA SOBRE CONCIENCIA AMBIENTAL

O venres día 7 de febreiro tivemos a honra de falar sobre conciencia ambiental

no Salón de Actos do Seminario. No público estaban presentes moitas persoas relacionadas coa ONG Mans Unidas, tamén alumnos, profesores e autoridades

do Concello.

Como o papel dixital terma tanto dunha escolma coma do montante total da charla, pois aquí vola deixo íntegra.

1.- Estamos quemando la Casa Común

No, no voy a hablar de los incendios, que también sería un tema de

primera índole relacionado con el medio ambiente. Sobre ese asunto creo

que ya estamos concienciados. Incluso hemos recibido premios

cinematográficos por películas que hablan del asunto, sígase “O que arde”

de Oliver Laxe. Se la recomiendo.

Les hablaré de otra película, un poquito más antigua.

Se titula “Los Hermanos Marx en el Oeste”

( 01 ) https://www.youtube.com/embed/UlVoZgM4fgI

En este film vemos como el maquinista Groucho anima a sus hermanos

Harpo y Chico a destrozar el tren con tal de conseguir un objetivo:

mantener una alta velocidad de la locomotora para alcanzar a unos villanos

que se escapan. Groucho grita desaforadamente: “traed madera”, frase que

luego quedaría en la memoria colectiva como “más madera, que es la

guerra”.

A los pasajeros parece que no les molesta que los protagonistas destrocen

el tren con tal de llegar a su destino. Menos mal que los viajeros no se

exponían a las inclemencias del tiempo, que entonces otro gallo cantaría,

digo yo.

Page 13: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 13 de 52

El tema que trataré es el del agotamiento de los recursos naturales por

sobreexplotación y que medidas podemos y debemos tomar.

Somos una especie que vive a lo grande. Nos consideramos los amos

(propietarios) del mundo cuando, en realidad, somos simples

administradores. Ningún otro ser en el planeta necesita tantos recursos

como nosotros. Y los recursos son limitados. Les pondré algunos ejemplos

para tomar conciencia (este es el objetivo de la charla).

Page 14: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 14 de 52

Noticia del diario El Economista, del día 20/01/2020:

( 02 ) “EEUU alberga bajo el subsuelo 43.800 millones de barriles de

petróleo recuperables, un 12% más de lo que se creía”

Es una buena noticia teniendo en cuenta la dependencia que tenemos del

petróleo. Pues verán, los países con mayores reservas probadas de crudo

del mundo son:

Venezuela, con 301.000 millones de barriles.

Arabia Saudí con 266.000 millones.

Canadá con 170.000 millones.

Irán con 158.000 millones.

Etcétera.

(Datos extraídos de CORES, Corporación sin ánimo de lucro tutelada por

el Ministerio para la Transición Ecológica.)

El total de reservas mundiales de crudo asciende actualmente a

1.600.000.000.000 de barriles de petróleo.

Pues bien, parece que hay mucho petróleo y que podremos seguir como

estamos durante mucho tiempo... Por cierto, ¿cuál es el ritmo actual de

consumo de petróleo en el mundo?

( 03 ) La respuesta es que son unos 100.000.000 de barriles cada día los

que consumimos. Esto es un un inmenso chorro de petróleo. ¿Cuánto de

grande? Pues equivale al caudal que lleva el río Miño junto al Club Fluvial

un día de crecida, alrededor de 200 m3 por segundo. ¿Se imaginan un río

Miño a tope, lleno petróleo en vez de agua? Eso es lo que quemamos los

humanos cada instante.

¿Y qué parte nos corresponde a los españoles?

El consumo en España es de 1.300.000 barriles diarios (o sea, que

quemamos 1 superpetrolero cada dos días, algo más del 1% del consumo

mundial). A cada español le corresponden unos 4,5 litros de petróleo

diarios. Esta cantidad es 3 veces menos de lo que consume un árabe, la

Page 15: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 15 de 52

mitad que un estadounidense pero 3 veces más que un chino y 9 veces lo

que gasta un indio de la India (en India una persona consume 0,5 al día).

Para que se hagan una idea de nuestro consumo:

4,5 litros por persona y día dan para:

Recorrer 70 km en un vehículo utilitario medio o en una moto yendo a 100

km/h,

Recorrer 10 km en un camión de gran tonelaje (480 CV y 40 tm a 80

km/h),

Tener dos horas de calefacción (con una caldera doméstica de gasoil de

20.000 kcal/h de potencia)

Según estos datos podemos calcular cuanto tiempo durarán las reservas

conocidas si mantenemos el mismo ritmo de consumo.

Duración de las reservas.

A ver:

1.600.000.000.000 barriles / 100.000.000 barriles cada día = 16.000 días

=> 44 años.

Después de este simple análisis valoramos la noticia del descubrimiento de

los 43.800 millones de barriles de la reserva estadounidense.

A ver:

43.800.000.000 barriles / 100.000.000 barriles cada día => 438 días.

El asunto es que abastecerían al mundo durante unos 438 días (un año y

medio). Me parece mucha generosidad de su parte compartir este recurso...

¿Y si no lo quieren vender y lo consumen ellos mismos?, ¿cuánto les

duraría?

A su ritmo actual de consumo les daría solo para... 6 años.

Page 16: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 16 de 52

Está clara la estrategia energética de este país, consumir lo de otros para

guardarse lo suyo en vistas al futuro.

Algunos de ustedes me podrían objetar que todavía quedan muchas

reservas por descubrir... Yo les respondería que debemos guardar

excedentes para mantener el transporte marítimo y aéreo que, con la

tecnología actual, no tienen otra alternativa que usar combustibles fósiles.

Es que, de momento, no existen barcos ni aviones eléctricos de pasajeros.

Ya lo del tractor eléctrico lo dejamos para otra ocasión (les confieso que

he visto por Internet un tractor experimental enchufable... Me pareció poco

práctico – se liaba un poquito con los cables y los árboles-)

( 04 ) Creo que después de esta exposición de datos no queda otra opción

que concienciarse de que hay que reducir el consumo de petróleo. Les

muestro una gráfica que se llama curva de Hubbert y que muestra la

evolución de la demanda de petróleo y gas en las últimas décadas:

Page 17: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 17 de 52

Somos casi 8.000.000.000 millones de habitantes en el planeta y todos

necesitamos satisfacer nuestras necesidades básicas. La revolución

tecnológica ha permitido producir alimentos, vestido y vivienda a escala

exponencial y esto nos ha causado grandes satisfacciones.

Pero la energía que ha permitido esta revolución procede sobre todo de los

combustibles fósiles (carbón, petróleo y gas). No cabe duda de que se

están agotando y que tenemos que “descarbonizarnos”. Estamos en la

pendiente descendente de la gráfica de Hubbert y nos queda poco margen

para reaccionar: hay que echar el freno al consumo de combustibles fósiles

y buscar otras alternativas más sostenibles. ( 05, 06, 07)

Y todavía no he mencionado para nada al dichoso cambio climático. Hay

personas que piensan que es una excusa para encarecer los combustibles.

Hay quien opina que el cambio climático es algo natural y que no es

necesario actuar. Ambas excusas son falsas (son excusas de mal pagador).

La cuestión que tenemos sobre la mesa es la de un cambio climático

acelerado. Estamos forzando a la naturaleza a realizar cambios bruscos

para los que muchas especies no están preparadas (incluida la nuestra). Los

efectos más visibles de este cambio son la subida de la temperatura media

global (1 ºC en los últimos 40 años) por efecto invernadero del CO2, el

deshielo de los polos y el ascenso del nivel del mar (3 cm cada 10 años).

Page 18: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 18 de 52

Page 19: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 19 de 52

Page 20: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 20 de 52

Aunque quemar estos combustibles no produjese ningún cambio climático

tendríamos que plantearnos seriamente su substitución inmediata por pura

estrategia. Hay que considerar que todas estas sustancias son mucho más

valiosas como materiales que como combustibles. Es mucho más

inteligente emplearlas como materia prima y reservarlas para obtener

fibras textiles, pinturas, plásticos, aislantes y otros productos químicos,

que quemarlas para calentarnos o desplazarnos.

( 08 ) Una forma de sustituirlas es recurriendo a las energías renovables de

las que, afortunadamente, tenemos abundancia. Sería estupendo que

fuésemos sustituyendo los vehículos de gasolina y gasoil por híbridos de

gas (GLP), un combustible mucho más económico y ecológico, y también

por coches puramente eléctricos. Los GLP, a diferencia de los eléctricos,

ya tienen autonomía suficiente para efectuar largos recorridos. La

dificultad que presentan los coches eléctricos es que son caros y todavía

tienen poca autonomía (declaraciones de Pere Navarro). La gente que se

atreve con los eléctricos los emplea eficientemente para moverse en la

ciudad en la que los desplazamientos suelen ser cortos.

( 09) Otra alternativa es usar vehículos movidos por hidrógeno. El

gobierno francés se ha puesto manos a la obra en esto y ha destinado 100

M€ para subvencionar la compra de 5000 furgonetas, 200 camiones y otros

vehículos desde ahora hasta 2023. Solo queda crear una infraestructura de

hidrolineras suficientemente amplia para atender la demanda.

( 10 )Y siempre nos quedará la humilde bicicleta. Y me dicen: Pero es que

con la bici se suda! Pues, si no quieres sudar, cómprate una eléctrica de

potencia adecuada. Les prometo que una buena bicicleta es más ágil que

un coche para moverse por una ciudad pequeña y tranquila como Lugo. Es

una pena que no haya más carriles bici para hacer que la gente se sienta

más segura al coger la bicicleta.

El clima tampoco es una excusa para no usarla: el 70% de los días del año

el tiempo no causa mayores complicaciones salvo la de abrigarse contra el

frío (en algunos países centroeuropeos más lluviosos y fríos que el nuestro

es un medio de transporte habitual: mírese Bélgica, Holanda,

Dinamarca...).

Page 21: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 21 de 52

Y si ya no queremos pedalear nada de nada, siempre podríamos recurrir al

ciclomotor eléctrico o a la moto eléctrica. Su coste energético es 10 veces

inferior al de un coche (aproximadamente 1 céntimo de euro por

kilómetro; una moto de gasolina gasta 8 céntimos por km).

Page 22: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 22 de 52

2.- Aprender a renunciar (la solución que está en mano de todos)

( 11 ) En la esencia de la vida está la capacidad de proyectarse hacia el

futuro. Todos los seres vivos tenemos instinto de supervivencia: tendemos

a conservar nuestra propia vida, la vida de la prole (los hijos) y la de la

comunidad en la que nos asentamos. Solo las plagas se comportan de

forma autodestructiva. Pues muchas veces parece como si los seres

humanos nos comportásemos parecido a una plaga y no fuésemos capaces

de conseguir un mundo mejor para nuestros congéneres y para nuestros

descendientes.

Estamos degradando (aniquilando), la casa en la que habitarán nuestros

hijos y nuestros nietos. Las generaciones que vienen detrás tendrán que

esforzarse mucho más que nosotros para mantener un tren de vida similar

al actual. Se dice que hemos roto el contrato intergeneracional (y no lo

digo yo, sino que lo pone el Libro Blanco sobre el futuro de Europa,

redactado por la Comisión Europea). Es decir, que según “los de Bruselas”

nuestros hijos vivirán peor que nosotros. Tal vez sea una exageración...

Pero, díganme: En los países avanzados, en los que se tiene mayor nivel de

vida y son más desarrollados, ¿por qué la gente tiene menos hijos?

( 12, 13 ) (Mostrar la pirámides de población gallega y española).

(La incomodidad surge de tener que atender a la familia y dedicar menos

tiempo a uno mismo. Tal vez sea este unos de los motivos de la falta de

natalidad que hay actualmente)

En el apartado anterior habíamos visto las dificultades que existen en un

aspecto de nuestra capacidad de desarrollo, que son las relativas al terreno

energético. Existen otras muchas limitaciones importantes como los déficit

de atención sanitaria o la desigual distribución de la riqueza. Aquí las

percibimos poco pero basta viajar hacia los países del sur para

evidenciarlas con mayor intensidad.

Por los datos anteriormente mencionados, intuimos que a medio plazo se

reducirá el nivel de vida a escala global. A la gente de los países más

desarrollados nos costará renunciar a las comodidades logradas tras

Page 23: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 23 de 52

muchos años de progreso y de dominio económico y pretenderemos seguir

como hasta ahora. Esta manera de actuar aumentará el daño hacia los

países más empobrecidos. Actuando sin renunciar a nada, los países del

tercer mundo se llevarán la peor parte de los ajustes porque se acentuará su

pobreza a costa de que nosotros mantengamos nuestros privilegios.

( 14 )Es decir, si queremos actuar dignamente tendremos que aprender a

renunciar a los lujos que disfrutamos por haber nacido en el “vagón de

primera clase” y deberemos aprender a compartir los recursos con los más

desfavorecidos, los que viajan en el “último vagón” (ese que va hacinado

hasta los topes), si el objetivo es mantener el tren en marcha y en paz.

Siempre cabe la esperanza de que la mayoría de la gente se comporte con

honradez y reaccione con nobleza y valentía. ¿Por qué no hemos de

compartir nuestro vagón que, por otra parte, se está quedando con los

asientos vacíos?

Dice la encíclica Laudato Si: “... se puede decir que, mientras la

humanidad del período post-industrial quizás sea recordada como una de

las más irresponsables de la historia, es de esperar que la humanidad de

comienzos del siglo XXI pueda ser recordada por haber asumido con

generosidad sus graves responsabilidades.”

Es decir, que si no aprendemos a renunciar con generosidad y si no nos

esforzarnos por el cuidado de la Casa Común, la misma Naturaleza nos

obligará a adoptar estilos de vida más humildes y respetuosos con ella, no

sin antes pasar por tiempos convulsos y sufrir alguna que otra catástrofe

humanitaria.

( 15 ) Cuando digo renuncia no me refiero a adoptar una actitud ascética de

abstinencia consistente en cambiar algo que se tiene por nada. Renunciar

no es resignarse a una vida de escasez, a una vida bajo mínimos. Me

refiero a una actitud de cambio en positivo, de buscar alternativas menos

cómodas pero más viables a largo plazo.

( 16 ) Les pondré un ejemplo de renuncia muy directo, en relación a la

problemática de los medios de transporte. Leeré una reflexión muy

reciente de Francisco Escartí, exdirector general de Iberia y de Boeing

Research Europe, que saqué de su blog personal hace un par de días:

Page 24: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 24 de 52

( 17 )“El flygskam es una palabra nacida en Estocolmo, que trata de

expresar la sensación de culpabilidad de un individuo cuando utiliza los

servicios de una línea aérea para moverse por el mundo.

En un recorrido de 600 kilómetros, un pasajero aéreo contamina la

atmósfera con 120 kilogramos de CO2 (unos 40 litros de combustible),

mientras que el usuario del ferrocarril, en un trayecto de esa longitud,

puede reducir las emisiones hasta solo 36 kilogramos de dióxido de

carbono (12 litros de combustible, nada si el tren es eléctrico)

(BEIS/Defra Conv Factors 2019).

Las personas que optan por tomar medidas de carácter personal, para

contener el calentamiento terrestre, tienen pocas decisiones a su alcance

tan eficaces como la de reducir sus viajes en avión”.

Así de simple y así de contundente. Escartí argumenta en contra del

sistema en el que ha trabajado toda su vida... y le pone nombre a la

sensación de culpa: “flygskam”, “vergüenza de volar”. No habla de poner

más impuestos a los vuelos ni de restricciones políticas. Habla de una

opción personal fruto de la concienciación de que volar es un privilegio.

Por cierto, que el queroseno de avión JET A1 cuesta 0,50 euros el litro

(casi tres veces menos que la gasolina), un auténtico lujo al pagar menos

impuestos.

Inversión en combustibles renovables como la madera (calefacción en

Estrada da Granxa)

Datos diciembre de 2019

Cuota fija: 32,47 € (estamos amortizando las dos calderas y pagamos

a una compañía de gestión energética - TECGAL)

Agua caliente sanitaria: 48 €

Calefacción: 32,92 €

Estos son ejemplos de que no es necesario esperar la llegada de políticas

de estado para actuar en favor de la sostenibilidad. Cada uno de nosotros

podemos ser tan eficaces como un gobierno si verdaderamente estamos

concienciados del problema que se nos plantea.

Page 25: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 25 de 52

Decía John F. Kennedy:

“No preguntes qué puede hacer tu país por ti, sino qué puedes hacer tú por

tu país”

Y vuelvo a mencionar otro párrafo de la encíclica Laudato Si, del Papa

Francisco:

“... si nos sentimos íntimamente unidos a todo lo que existe, la sobriedad y

el cuidado brotarán de modo espontáneo. La pobreza y la austeridad de

san Francisco no eran un ascetismo meramente exterior, sino algo más

radical: una renuncia a convertir la realidad en mero objeto de uso y de

dominio.”

Un método para aprender a renunciar es apreciando el auténtico valor de

las cosas más sencillas y la importancia de las actividades que realizamos

en el medio natural.

Hablo algunas veces con los niños sobre estas cuestiones y es muy

complicado convencerles dado el grado de comodidad a que hemos

llegado. Así que jugamos a un juego extremo, que podríamos denominar

“poner en la balanza”.

( 18 ) Os pongo un ejemplo:

A ver, les digo a los chavales, ¿qué preferís? ¿Que no haya futbolistas de

élite o que no haya cirujanos?

La respuesta es evidente, aunque los futbolistas de élite cobren más que los

cirujanos y tengan mayor repercusión social (todo el mundo conoce no uno

sino muchos futbolistas de élite y dudo que tantos cirujanos).

Este cruel ejercicio muestra de forma explícita cuáles son nuestros

intereses más inmediatos. No hace falta dar una respuesta para comprender

que está en nuestra mano prescindir del negocio del fútbol y quedarnos

más bien con el saludable deporte. Y también, de paso, que debemos

prestigiar más a los cirujanos.

Page 26: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 26 de 52

A ver, ¿qué preferís? ¿Que no haya combustibles fósiles o que no haya

electricidad?

A ver, ¿qué preferís? ¿Quedaros sin aldeas o quedaros sin centros

comerciales?

Es cierto que los pares anteriores no son antagónicos, pero el mero hecho

de ponerlos en la balanza evidencia el valor que poseen.

¿Valoramos lo que tenemos con justicia o somos oportunitas que prefieren

un mundo lleno de veleidades?

A ver, ¿qué preferís? ¿Estar sin escuela o estar sin Internet?

En este caso los niños dicen que prefieren estar sin escuela... Y esto

también revela en qué cuestiones debemos esforzarnos... porque la

comodidad es enemiga del progreso y del bienestar.

( 19 )A ver, ¿qué preferís? ¿Quedaros sin libros o quedaros sin móviles?

Cuando hago estas preguntas a los más pequeños me doy cuenta de lo

necesaria que es la educación para formar personas equilibradas y capaces

de vivir honestamente.

Pero también me doy cuenta de que es mucho mejor predicar con el

ejemplo. De nada vale pregonar las bondades de la humildad si luego

hacemos ostentación de lo que tenemos y le pedimos al más pobre que

renuncie si quiere. En relación a esto, no hace mucho que algunos políticos

de cierta comunidad española (que ya disponía de tren AVE), solicitaban

al Ministerio de Fomento que renunciase a construir el AVE gallego.

Page 27: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 27 de 52

3.- Practicar el consumo responsable

( 20 ) Necesitamos consumir para vivir, no nos queda más remedio.

Además formamos parte de una economía capitalista de producción y

consumo. La tendencia del mercado capitalista es la de generar

consumidores individualistas que no se cuestionen sobre lo que compran.

Los medios de comunicación incitan a la compra compulsiva de productos

perfectamente prescindibles mediante el bombardeo publicitario, el

marketing, las modas, los “influencers”...

Se nos invita como consumidores a vivir con opulencia, imitando el estilo

sibarita de la alta sociedad actual: ricos, famosos, cantantes de moda,

deportistas de élite, burgueses de pro, etc., Estamos perdiendo la capacidad

de definir lo que es necesario de verdad y nos distanciamos de la

naturaleza. ¿Quién quiere vivir actualmente en el campo?

Si te digo publicidad, ¿en qué piensas?

( 21 ) Existen muchos anuncios que están grabados a fuego en nuestra

memoria y tenemos marcas a las que nunca traicionaremos. La publicidad

vende sensaciones, y valores o metas que se consiguen adquiriendo

determinados productos. La publicidad transmite que eres más feliz cuanto

más consumas. Tergiversa la realidad y nos hace pensar que la felicidad se

adquiere en el supermercado.

( 22 ) Por otra parte la publicidad oculta las repercusiones sociales y

medioambientales de la producción masiva de los bienes de consumo que

promueve. No es neutral: resalta la cara amable del producto y oculta los

aspectos negativos. Para realizar un gasto responsable y no caer en el

consumismo voraz, es importante que pensemos en cuál es la realidad de

las cosas que necesitamos y qué consecuencias tiene su consumo.

El consumo responsable se caracteriza por minimizar la cantidad de

artículos eligiendo aquellos que son más necesarios. También exige

seleccionar aquellos productos que promuevan la justicia social y la

protección del medio ambiente.

Page 28: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 28 de 52

Los problemas ocasionados por una economía de producción y consumo

agresivos son cada vez más graves: persistencia de la crisis y el

distanciamiento económico entre ricos y pobres, la explotación laboral de

la infancia en el tercer mundo, la marginación de grandes grupos de

población, la contaminación del medio, el calentamiento global del

planeta, los desastres naturales, los nuevos problemas de salud…

( 23 ) Todo hace pensar que este modelo de globalización hipercapitalista

no resulta sostenible.

Page 29: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 29 de 52

3.1.- Las tres claves del consumo responsable

( 24 ) El consumo responsable debe poseer tres características que llamaré

“Regla de las tres ees”: El consumo responsable debe ser ético, ecológico

y empático.

A.- Debe ser un consumo ético

Ético en el sentido de que potencie el trabajo digno.

Cuando elegimos un producto de la estantería del supermercado estamos

emitiendo un juicio sobre su “bondad”. Decimos que es “bueno” si es de

calidad, si tiene buen precio o si permanece mucho tiempo sin deteriorarse.

En cambio nos descuidamos más de saber su procedencia o de conocer

cuáles son sus ingredientes que evidencien si es más o menos saludable.

Ocultar deliberadamente el origen de las mercancías implica que algunas

personas sufrirán abusos laborales, simplemente por haber nacido en

sistemas donde el trabajo no está regulado o los derechos laborales son

pura anécdota.

En este sentido los comercios deberían ser más transparentes y estar más

involucrados en defender el trabajo digno. A día de hoy, yo no dispongo

de suficientes garantías para determinar que tal prenda o tal alimento no

hayan sido producidos bajo condiciones de semi-esclavitud en algún país

tercermundista.

Ético, enfrentado a la oniomanía

Hablaré ahora de otro vicio del consumo: la oniomanía o compra

compulsiva. Consumir de forma responsable supone adoptar el

compromiso de renunciar a lo que realmente no se necesita y llevar un

estilo de vida que permita niveles de consumo más sostenibles.

Al practicar un consumo ético nos preguntarnos por las cantidades que

realmente necesitamos de ciertos productos. ¿Cuántos teléfonos hemos

comprado en los últimos cinco años? ¿Le regalamos al niño cada uno un

juguete o compartimos entre todos el mismo regalo?

Page 30: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 30 de 52

La tendencia actual es a multiplicar necesidades cuando lo ideal sería

compartir. No sabemos compartir porque compartir exige renunciar al

individualismo. Por ejemplo, en este sentido, la mejor forma de transporte

urbano es el colectivo: bus y metro. Pero esto exige acomodarse a unos

horarios prefijados y a interactuar con desconocidos.

Ético, enfrentado a las drogas y a la hipocresía social

También se refiere esta característica a evitar productos procedentes del

mercado negro o aquellos que dañan la salud. En este sentido las drogas

son el principal problema al que nos enfrentamos actualmente ya que

perdonamos el daño que hacen por el placer inmediato que generan.

Otro ejemplo muy de actualidad es el consumo de alcohol entre jóvenes

porque así, dicen, que “socializan” mejor en los botellones. Vender tabaco

y alcohol a menores no es ético pero hay adultos que les facilitan esta

compra. En las noches cálidas de verano es frecuente ver por la acera a

menores cargados de mercancía, con bolsas a tope de bebidas

“refrescantes”, que llevan sin discreción ninguna a lugares más o menos

retirados para coger el “puntillo”. La vigilancia escasea porque es más

fácil hacer la vista gorda que sancionar.

Las borracheras son corrientes porque en nuestra sociedad hemos

normalizado el consumo exagerado de alcoholes destilados. Por otra parte

la concienciación ecológica en los centros educativos y las campañas

ambientales no surten efecto alguno: las botellas, las bolsas y otras

porquerías se juntan por toneladas los domingos por la mañana, y los

servicios de limpieza municipales trabajan a destajo para que al día

siguiente no quede ni rastro de la vergüenza. No creo que se deban

permitir los botellones en lugares públicos cuando todos sabemos que hay

alcohol, drogas y abusos de por medio.

Page 31: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 31 de 52

B.- Debe ser un consumo ecológico

Consiste en comprar pensando en las repercusiones que nuestra decisión

tendrá sobre el medio ambiente. Implica preguntarse por las condiciones

en las que ha sido elaborado un producto (si la empresa agrede al medio

ambiente, en que condiciones se obtiene la materia prima, si genera

residuos peligrosos o si es más o menos reciclable…).

Al comprar un producto, debemos disponer de información sobre los

recursos que se han utilizado en su fabricación (debemos conocer su

origen), y cómo se van a gestionar los residuos generados una vez agotado.

Es saber dos cosas: de dónde viene y dónde acabará.

El consumo ecológico tiene en cuenta el impacto medioambiental en todas

sus variedades y propone como remedio la regla de las 4R: reducir,

reutilizar, reciclar y recuperar. Por ejemplo, todos sabemos que es más

ecológico comprar artículos que se venden a granel que los que vienen con

exceso de empaquetado o elegir aquellos cuyos envases son retornables.

Por suerte contamos con muchos comercios cuyo eslogan es la ecología

aunque, de momento son minoritarios porque sus precios son más altos.

Espero que la gente se conciencie de que es mejor pagar un poquito más a

cambio de mayor calidad ambiental.

Pero quiero llevar la controversia ecológica hacia otro terreno: el de la

obsolescencia programada. Es esa forma de caducar artificialmente un

producto para obligar al consumidor a sustituirlo. La obsolescencia

programada apareció con la mejora tecnológica de la bombilla. A

principios del siglo XX algunas empresas de Estados Unidos consiguieron

fabricar lámparas que duraban más de 2.000 horas y esto suponía una

reducción de ventas. El caso es que se reunieron en secreto en Ginebra en

la Navidad de 1924 y crearon el primer cártel para controlar la producción

y fijar el precio de las bombillas y repartirse así el pastel de las ventas del

mercado mundial. “Phoebus”, así es como se denominaba este cártel,

incluía a los mayores fabricantes de bombillas y lámparas de Europa y de

Estados Unidos.

Page 32: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 32 de 52

Mientras tanto en la Unión Soviética y en sus países satélite no existía tal

obsolescencia programada. La economía comunista no estaba pensada ni

regulada por el libre mercado, sino por el Estado. Sin ir más lejos, en la

Alemania del Este las normas de fabricación estipulaban que una nevera

debía durar al menos 25 años. En 1981 una fábrica de Berlín Oriental

comenzó a fabricar una lámpara de larga duración (100.000 horas duraba),

y la presentaron en la Feria Internacional de Tecnología de Hannover, en

busca de compradores occidentales. Y Occidente rechazó esta bombilla.

A los pocos años el Muro de Berlín cayó, la economía pasó a ser

capitalista de consumo, la fábrica Narva cerró y la lámpara de larga

duración dejó de producirse.

Actualmente Narva sigue funcionando como una multinacional alemana y

se dedica a fabricar luces para coches, pero mantiene los mismos exiguos

criterios de sostenibilidad que sus competidores.

Resulta curioso que fuese el biznieto del fundador de la compañía de

electrodomésticos Philips, Warner Philips, quién renegase de los

planteamientos del oscuro cártel y propusiese que mercado y

sostenibilidad eran posibles.

En su ideario estaba que el mercado no podía seguir comportándose de la

manera que lo hacía hasta entonces: consumiendo y tirando. Warner fue el

responsable de la lámpara de LEDs Philips de 25 años de duración,

fabricada bajo la marca Lemnis Lighting. (El estándar de duración se

estableció en 50.000 horas, a razón de 5 horas diarias de funcionamiento).

Es también curioso que la electroluminiscencia LED se conozca desde

hace más de 100 años y solo en los últimos tiempos se haya puesto de

moda. Los LED no se funden tan rápido... y por ello son

proporcionalmente más caros. Después de todo es mejor pagar un poco

más en aras de la sostenibilidad.

(los millones de luces LED de Vigo son un buen reclamo publicitario pero

seguro que no duran un total de 50.000 horas).

Hacemos consumo ecológico cuando practicamos la economía circular. El

término "economía circular" se utilizó por primera vez en la literatura

Page 33: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 33 de 52

occidental en 1980 para describir un sistema cerrado de las interacciones

entre economía y medio ambiente. La economía circular es una estrategia

que tiene por objetivo reducir tanto la entrada de las materias primas como

la producción de desechos, cerrando los “bucles” o flujos económicos y

ecológicos de los recursos.

La regla de las “cuatro erres” viene a ser el lema de esta economía:

Reducir, Reciclar, Recuperar y Reutilizar. Este estilo económico se planteó

para permitir la sostenibilidad del medio y los recursos que nos brinda. El

modelo de economía circular, el que les vine exponiendo hasta ahora, se

contrapone al modelo económico lineal (tan de moda actualmente), cuyo

lema es “comprar, usar y tirar”.

Page 34: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 34 de 52

C.- Debe ser un consumo empático (solidario)

Empatía es saber ponerse en el lugar del otro. El consumo empático ha de

preocuparse por reducir las desigualdades entre ricos y pobres, entre

productores y consumidores. El consumo empático favorece un sistema

comercial mas equitativo porque se establece manteniendo la dignidad de

las personas. Es un sinónimo de consumo solidario, aquel que fomenta el

comercio justo entre productores y consumidores y cuyo objetivo es

establecer vínculos más allá de los puramente económicos.

Practicamos el consumo solidario cuando colaboramos con las ONG que

trabajan en países subdesarrollados, cuando donamos la ropa que ya no

queremos, o cuando compartimos vehículo para ir al trabajo. Y podríamos

seguir poniendo muchos más ejemplos.

En los últimos días hemos visto como el campo se está revelando contra la

Administración por culpa de la subida del salario mínimo. Parece un

contrasentido: los que menos sueldo tienen protestan por una subida de

salarios. El motivo está claro: la mano de obra sale más cara pero no hay

contrapartida en lo que pagan las distribuidoras y multinacionales por la

cosecha. Es decir, los agricultores son los que pagan el pato de la subida

salarial cuando tal subida debería repercutir sobre los intermediarios y

sobre los consumidores.

Esta cuestión se podría resolver si hubiese más transparencia en los

precios. Todos sabemos que al ganadero le pagan entre 30 y 35 céntimos

por cada litro de leche que, después de envasarla y comercializarla,

alcanza entre 70 y 80 céntimos. El margen de plusvalía es de un 40% para

la industria láctea, otro 20% para el mercado minorista y el resto son

impuestos indirectos (IVA). Yo no me fío de leches que valgan menos de

60 céntimos por litro porque sé que el hecho de comprarlas implica un

abuso para los agricultores locales. En este caso tengo suficiente

información para decantar mi elección.

Lo mismo se podría decir del vino. Si un kg de uvas de mediana calidad

vale 80 céntimos y luego aún queda todo el trabajo de elaboración, (con

los correspondientes gastos y riesgos), sale que es imposible comprar vino

Page 35: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 35 de 52

auténtico a menos de 3 o 4 euros el litro. Particularmente prefiero

renunciar a beberlo antes que comprar cosas de precio inferior a este.

En este sentido (y considero que es algo utópico), me gustaría poder

comprar en un comercio en el que se supiese lo que le han pagado al

productor. Me gustaría que hubiese una ley que obligase a reflejar este

concepto en las etiquetas de los productos alimentarios o de primera

necesidad. ¿Acaso no estaría bien que figurase en la etiqueta cuánto ha

ganado el que ha trabajado de verdad para conseguir comida? ¿Tiene que

ganar más el intermediario que el productor? ¿Por qué se ocultan

deliberadamente las plusvalías?

Les contaré otra historia.

Familiares míos trabajaron para una gran empresa de confección, de cuyo

nombre no quiero acordarme, cuando esta compañía empezaba a crecer.

Me acuerdo perfectamente que les pagaban alrededor de 2 euros por

confeccionar un pantalón. Luego veíamos el mismo pantalón en la tienda

por 20 euros. Suponiendo que la tela y el transporte valiesen 6 euros por

prenda (y soy generoso), y que quedasen otros 6 euros para logística y

salarios, el margen de ganancias sería de unos 6 euros. Tengan en cuenta

que los talleres que había dispersos por toda Galicia eran cooperativas en

las que las mismas socias las que se pagaban su Seguridad Social.

Y si no había trabajo porque la globalización empezaba a colear, echaban

el cierre sin derecho al paro. Ni siquiera disponían de convenios laborales.

O sea, un negocio redondo que prosperó por la falta de transparencia (y

dicho se a de paso, de vigilancia). Curiosamente las trabajadoras no

protestaban contra la empresa que les suministraba los patrones y las telas

porque conseguían un sueldo estable muy superior al obtenido con los

trabajos del campo. Al fin y al cabo, algo es algo en una rudimentaria

economía de subsistencia.

Esta agresiva política propició un efecto dominó pernicioso ya que forzó a

otras empresas a copiar el modelo productivo para poder competir. Las

leyes del mercado injustas se propagan como los virus. ¿Se podría estar

repitiendo hoy día la misma historia?

Page 36: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 36 de 52

Ahora que han ganado un gran peso específico en el mercado, suponemos

que realizan sus actividades respetando el trabajo digno tanto en España

como en el extranjero. Ahora son empresas que trabajan la cordialidad y la

empatía hacia el gran público y donan grandes sumas de dinero para

atender las necesidades sociales. Personalmente no las desprecio, las

agradezco; pero también las entiendo como una disculpa por los daños

causados.

Prosperidad a costa de abusos, es una hipocresía de la que no se libra el

mercado capitalista, son la cara y cruz de la misma moneda.

Ante toda esta problemática, ¿qué actitud adoptamos?:

¿Damos la cara, damos la espalda o nos ponemos de canto?

( 25 ) Les recuerdo la fórmula del éxito:

Éxito = (Conocimiento + Trabajo) * Actitud

Page 37: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 37 de 52

5.- RONDA ANTILIXO POLA CONTORNA DA MURALLA

Un dos principais problemas medioambientais é a contaminación, quizás o máis importante. No entorno urbano onde desenvolvemos a nosa vida descubrimos varios tipos de problemas: polución atmosférica, eutrofización de ríos e lagoas, verteduras incontroladas, disgregación de substancias velenosas...

Page 38: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 38 de 52

Pero todas estas son cuestións de orixe industrial que son moi difíciles de atallar dende a actividade habitual do sistema educativo. Consideramos que podemos concienciar aos mozos da nosa época sobre estas cuestións se facemos unha aproximación a realidades parecidas que si podemos controlar e denunciar.

Partindo desta mentalidade deseñamos varias actividades que se centraron en observar e denunciar actividades agresivas co medio ambiente na nosa cidade de Lugo. Por iso empezamos a saír do Centro algúns días para fotografar e publicar aquelas accións que degradan o medio no que convivimos. Parece mentira que unha cidade que é patrimonio da humanidade tolere ou consinta accións incívicas como tirar lixo nos monumentos históricos ou deixar sen recoller os excrementos dos animais de compañía.

Page 39: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 39 de 52

Unha maneira de atraer o turismo e potenciar a economía é conservar en bo estado os nosos bens patrimoniais. Por iso quixemos criticar algunhas actitudes que consideramos incívicas e insolidarias co ben común. Entre as que máis nos chamaron a atención están as de tirar lixos de plástico e envoltorios de alimentos nos lugares de paso. Tamén a de non recoller os excrementos dos cans. Estas dúas cousas son moi frecuentes no paseo da Muralla, lugar de interese

Page 40: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 40 de 52

turístico e patrimonial por excelencia en Lugo. Tamén notamos a ausencia de letreiros ou avisos que informen á xente de que estas actitudes son sancionables. Con todo tamén notamos pouca vixilancia polas zonas máis afectadas, tal vez porque en febreiro aínda non hai moita xente de paseo que haxa que controlar. No entorno da centro da cidade, na zona monumental, atopamos moitos estragos. Os que máis nos chamaron a atención foron os de falla de coidado de casas vellas e solares abandonados. No casco antigo aínda hai moitas casiñas por restaurar que son obxecto de pintadas, acumulación de lixo e esmoreamentos. Nelas amoréase o lixo con refugallos de difícil clasificación. Algúns dos enclaves parecen cubículos de distribución de drogas onde a mala vida deixa fonda pegada. Notamos unha carencia moi notable de civismo en zonas deprimidas da cidade. Nestes lugares vese como hai persoas que nin sequera fan bo uso dos colectores do lixo e van deixando ao seu carón residuos que deberían ir ao punto limpo. Isto levounos a pensar que a xente non usa o punto limpo porque lle da preguiza levar alí os seus colchóns, mobles, roupa vella... en xeral cousas voluminosas que non caben no depósito do lixo.

Page 41: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 41 de 52

Isto levounos a pensar que sería conveniente algún tipo de servizo do concello que levase este tipo de refugallos con certa periodicidade, poñamos que unha vez á semana. Se a xente soubera do día que pasa o transporte destas cousas podería facer uso delas con maior eficiencia. Unha boa idea sería facer uso das redes sociais para avisar da recollida, por exemplo enviando unha mensaxe por email ou por redes sociais.

Page 42: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 42 de 52

Page 43: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 43 de 52

6.- A HORTA E O GALIÑEIRO DE SANTA COMBA Seguimos cultivando a nosa horta con moito agarimo. Todos os luns saímos ata Santa Comba (a oito km de Lugo) para facer algún traballo de campo. Na horta plantamos patacas verzas, leituga, pementos, tomates e tamén liño. Este ano recollemos verzas para as galiñas, leituga, tomates e repolos. Cos tomates e pementos tivemos pouca sorte porque atacounos o mildiu e levou unha gran cantidade deles por diante. Na horta tamén temos 30 verzas que nos serven de alimento para as galiñas do curral. Cada semana collemos un brazado de follas e dámosllas ás pitas como suplemento. O verde ten vitaminas especiais que non ten nin o penso nin o cereal. Por iso as plantamos no seu día.

Page 44: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 44 de 52

Menos as patacas, todas estas plantas están postas sobre malla antiherbas. Así non temos que mirar de quitarlles as herbas aos cultivos cada vez que imos ata alí. Quitar herbas é un traballo pesado que impide dedicar tempo a outras labores máis produtivas. En total debemos ter uns 100 metros cadrados de horta cubertos con este material e estamos moi satisfeitos co resultado que dá. Agora, na primavera, toca facer limpeza do perímetro coa desbrozadora, traballo que ocupa dúas horas e que temos que repetir tres veces ao ano como mínimo. Alá polo mes de xullo dámoslle outra pasada porque a herba volve a medrar. Tamén lle toca entre os meses de febreiro e marzo, cando a herba empeza a medrar con forza. Aínda que se trata dun traballo pesado que procura facer o profesor, algúns rapaces do bacharelato axudan sen problema con esta tarefa de xeito voluntario e sen solicitárllelo.

Ás veces xorde algún problema singular. Por exemplo, a nós propuxéronnos acabar cunha planta que estaba a desfacer o valado da finca: unha hedra trepadora. Outros anos limitábamosnos a cortala con fouces e unha macheta. Pero a hedra volvía a saír, sobre todo na parte superior do muro. Alguén que sabía como tratala

Page 45: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 45 de 52

contundentemente explicounos que había que matala con veleno, que había que botarlle GLIFOSATO. Investigando un pouco sobre esta substancia soubemos que se trata dun produto químico moi polémico, que está prohibido o seu uso nalgúns países (en España non), que posiblemente sexa canceríxeno e que hai que facer un curso especial para poder empregalo. Total, que unha persoa habilitada para tal uso sulfatounos a hedra a mediados do verán, para que o veleno fixese máis efecto. O caso é que algo fixo pero pouca cousa. A hedra resistiu o tratamento probablemente porque non absorbeu este fitosanitario sistémico que se introduce polas follas e polas raíces. Temos dúbidas entre aplicarlle outra dose de glifosato ou probar con outras medidas que nos indiquen.

Como podedes ver, a horta da moito froito. Este ano produciu patacas e verzas. Tamén tivemos algo de repolo e algúns cabaciños. Así que os fomos conservando ata tarde porque non fai falla metelos na neveira para elo. A meirande parte deles acabaron como comida para as pitas.

Page 46: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 46 de 52

Page 47: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 47 de 52

O galiñeiro Empezamos o curso con dez galiñas no curral de Santa Comba, mellor dito, con 9 galiñas e un quico. Mercámolas a fin de curso de 2018, no mes de xuño e, claro, daquela non poñían por seren demasiado novas. Pasou o verán e chegou setembro. Cando empazaba o curso as galiñas empezaron a poñer de forma continuada. Nos meses de outono poñían unha media de 7 ovos diarios. Así que, botando contas, cada semana chegamos a recoller uns 50 ovos (4 ducias, aproximadamente). Durante os meses de inverno (decembro, xaneiro e febreiro), as galiñas deixaron de poñer, así que so recolliamos cada semana unha ducia. Coa primavera volveron ao ritmo de 7 ou 8 ovos diarios.

Os ovos poñémolos no estante de produtos da horta para que a xente que ven polo Centro os poida levar e deixar un donativo. Os rapaces tamén quixeron probalos nas tortillas que lles fan na cociña do colexio. Pero tivemos a gran decepción de que non se poden consumir desta maneira xa que non contan co certificado sanitario.

Page 48: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 48 de 52

Así que optamos por outra saída: que cada alumno tivera a oportunidade de levar uns cantos ovos para a súa casa e alí facer a tortilla.

O éxito do galiñeiro é rotundo. Esixe unha dedicación constante e aportes inxentes de comida, pero isto témolo solucionado: aparte do cereal que mercamos, as nosas pitas comen os restos de pan que sobran do comedor. Tamén lles levamos froitas e hortalizas que nos dan algúns veciños que coñecen este proxecto. Para non ter que levarlles auga a cada paso, construímos un depósito dosificador que vai subministrando líquido pouco a pouco. Ao principio probamos cun que era moi pequeno polo que se baleiraba rápido e tirábano as mesmas galiñas. Nunha ocasión que chegamos ata o galiñeiro, as pobres estaban mortas de sede porque envorcaron o depósito e deberon botar un par de días sen beber. Aprendemos a lección. Agora teñen un recipiente de 40 litros que xa non dan tirado e que dura máis de 15 días. A pesar de elo cambiámoslles a auga cada semana para que estea renovada e non críe microorganismos perigosos que lles poidan causar infeccións.

Page 49: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 49 de 52

Pero non todo sae a pedir de boca. Algún día levamos sorpresas desagradables. En dúas ocasións notamos a falta de galiñas. O ano pasado desapareceron todas pero foi por culpa dalgún depredador porque vimos un burato escaravellado por baixo do mallazo e moitos restos de plumas ciscados por todas partes. Desta volta non foi así. O

Page 50: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 50 de 52

cerrado non foi danado nin había pegadas de animais mortos. Non cabe dúbida: alguén nos roubou as galiñas. Non dabamos creto. Nunha ocasión faltaron catro e, na outra, faltou o galo. Tal vez cantaba demasiado e molestaba a alguén... Non sabemos. O caso é que agora só temos 5 galiñas (aínda que imos repoñer as que nos faltan). Pero quizás merquemos unha cámara de fototrampeo antes de traer os novos animais.

Page 51: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 51 de 52

7.- PARTICIPANTES

1º de ESO

NUM APELIDO1 APELIDO2 NOME

1 Asorey Novoa Anxo

2 López Gil David

3 Núñez Cabral Álvaro

4 Pérez Pazos Daniel

5 Revaldería Cela Junior

6 Santiso Vázquez Miguel

7 Simal Castro Andrés

2º de ESO

NUM APELIDO1 APELIDO2 NOME

1 Adrio Bouza Aigor

2 Castro García José Luis

3 Nahum López López

4 Raposo Castro Diego

5 Rubén Rodríguez Carricoba

6 Hugo Romero Iglesias

3º de ESO

NUM APELIDO1 APELIDO2 NOME

1 Expósito López Lois

2 Leiva Ares Pedro

3 Raposo Castro Diego

4 Rego Fernández Iago

5 Carlos Vázquez García

4º de ESO NUM APELIDO1 APELIDO2 NOME

1 Barrone Ángelo Diego

2 Blanco Vázquez Anxo

3 Díaz López Alfonso

1º de BAC

NUM APELIDO1 APELIDO2 NOME

1 Álvarez Macía Geovanni

2 Blanco Lozano Cristian

3 Cascudo Cabanas Alberto

5 Fernández Vizcaíno Abel

6 Gayoso Álvarez Mario

7 Lage Fernández Alex Alberto

8 Montero Pérez Marcos Amador

9 Santiso Vázquez José Antonio

10 Silva Ferreira Lucas

11 Varela García Adrián

12 Varela García Daniel

Page 52: Curso 2019 - 2020 Referencia LU/137 · 2021. 1. 16. · Páxina 3 de 52 1.- INTRODUCIÓN Durante este curso 2019-2020 os integrantes do proxecto Voz Natura do Seminario de Lugo propuxémonos

Páxina 52 de 52

2º de BAC NUM APELIDO1 APELIDO2 NOME

1 Caamaño Vázquez Ismael

2 Crespo Fuentes Alex

3 Fernández Cabezas Nicolás

Profesores e colaboradores Miguel Leiva Torreiro Dolores Arias Carmona Daniel Failde García Vanesa Ferreiro Blanco Pedro Llano Pérez Carlos Presas Aguilar Daniel Gil González