Compo Deriva Grega Latina Alumno Def 1 2

8/14/2019 Compo Deriva Grega Latina Alumno Def 1 2

1/20

1

COMPOSICIN CULTA E DERIVACIN DEORIXE GREGA E LATINA

Estrutura bsica da palabra:

LEXEMAS: Achegan o significado bsico da palabra.o Mensa / mesa, vit-alis / vit-al, trans-ferre / trans-ferir, arm-arium, arm-ario

MORFEMAS: completan ou precisa o significado dos lexemas.o Flexionais: significacin gramatical: ama-ba-m, ros-a-so Derivativos ou afixos: significado lxico

Prefixos: antes do lexema: prae-dicere / pre-dicir

Sufixos: despois do lexema: agr-arius / agr-ario, hum-anus / hum-ano, arous-n

A formacin de palabras:

Clases de palabras:o Simples: constan unicamente do seu lexema: terra, linguao Derivadas: uso de prefixos e sufixos engadidos ao lexema (ante-ced-ente, locu-

torio)o Compostas: dous ou mis lexemas forman unha palabra (mort-fero, agri-cultura,

dent-frico)

Dentro destas ltimas atpanse os compostos eruditos ou neocomposicin: un modelo decomposicin mediante o grego, o latn ou a mestura deles. Normalmente adoitan ser palabrasde nomenclatura cientfica, tcnica, literaria e filosfica. Algns estudiosos non a considerancomposicin e inclena na derivacin por afixacin.

Exemplos:

arborcola, vermfugo, fratricida, farmacoloxa, mitoloxa, taquicardia, antropfago,odontlogo, oftalmlogo, filosofa, multicolor, telfono, omnipotente.


2/20

2

COMPOSICIN ERUDITA/ ORIXE GREGA (1 elemento)

PRIMEIRO ELEMENTOacro- (--)aero- (, )anemo- ()

antropo- ()arqueo- ()artr(o)- ()auto- ()baro- (, , )biblio- ()bio- ()caco- ()cali- ()cardio- ()ciclo- ()cosmo- ()crono- ()

dctilo- ()deca- ()demo- ()dermat(o)- (, -)enea- ()

etno- ()filo- ()fleb- (, )

fono- ()foto- (, )gastro- (,)helio- ()hemi- (-)hemo-; hemato-; (, -)hndeca- ()hepta- ()hetero- ()hexa- ()hidro- ()

hipo- ()hom(e)o- ()iso- ()lito- ()macro- ()mast(o)- ()mega-(lo) ()

melo- ()metr(o)- ()micro- ()

miso- ()mono- ()morfo- ()necro- ()neo-()neuro- ()ped- (, )octo- ()odonto- (, )oftalmo- ()oligo- ()onomato- ()orto- ()

oto- (, )pan- (, , )penta- ()piro- (, )pneuma- (-))

poli- ()proto- ()pseudo- ()

psico- ()querat(o)- (, -)rino- (, -)sidero- ()stomato- ()talaso- ()tanato- ()taqui- ()tele- ()teo- ()termo- ()tetra- ()topo- ()

xeno- ()xeo- ( - )xer(onto)- (, )zoo- ()

SIGNIFICADOS (desordeados)un, nico, s

antigocrculo, rodacorazndezfermoso, belezahomemalomundonove

pelpobo

tempoun mesmo, propioventovidavoz, sonnovoarticulacinvea

pesadez, gravidade

auga

cabalograndegrandeigual, idnticoluz, accin da luzonceoutro, distinto

pedrapezn, mama, tetaraza, pobosangue

seissetesolventre, estmagoairevello, vellezcalor, quenteestranxeiroigual

cinco

denteformalumemortonenonervionomeodooitoollo

pequeno

poucoque odiarecto, correctotodo, todosamigomortelibrometade, medioelevacin, cima

aire, respiracin

animalbocacatrocornodeusfalsoferrolonxe, distancialugarmarmente

moitosnarizprimeirorpidoterramsica, cantodedonai

ACTIVIDADE 1: Elabora unha tboa de 1 ELEMENTOS GREGOS, significados eexemplos, utilizando o modelo da pxina seguinte.


3/20

3

ACTIVIDADE 1Primeiro Elemento SIGNIFICADO EXEMPLOS

Aero- aire aeroporto, aerotransportable


4/20

4



5/20

5

Primeiro Elemento SIGNIFICADO EXEMPLOS


6/20

6

COMPOSICIN ERUDITA / ORIXE GREGA (2 elemento)

SEGUNDO ELEMENTO-algia () -filo () -maquia ()-arca () -fobia () -metro, -metra ()-cfalo () -fobo () -noma ()-cracia () -gamia () -podo (, )-doxia, -doxo () -glosa, -glota () -polis ()-dromo () -grafia grafo () -scopio ()-edro () -gono () -sofia ()-fago () -iatra () -teca ()-filia () -itis (-) -terapia ()

-logo, -loga () -toma ()

SIGNIFICADOS (desordeados)cara ou basecarreiracomer, devorar, consumirdordoutrina, opinin, crenzaforza, poder, dominioque ten aversin acidade, urbediscurso, palabra, tratado, ciencia

amigo de, amante decuracin, atencin ainflamacinlinguamatrimoniotemor, medo, aversin aver, examinarxefeafeccin a, amor asabedora

caixa, armariocombate, loitacorte, extirpacincostume, leicuracin, coidadomedida, norma

pcabeza, crneoescribir, describirngulo

ACTIVIDADE 2: Elabora unha tboa de 2 ELEMENTOS GREGOS, significados eexemplos, utilizando o modelo da pxina seguinte.


7/20

7

ACTIVIDADE 2Segundo Elemento SIGNIFICADO EXEMPLOS -alxia Dor Cefalalxia, gastralxia


8/20

8

DERIVACIN: PREFIXOS DE ORIXE GREGA

PREFIXOSan-, a- (-)anfi- ()anti- ()arqui-, arce- (-)endo- ()epi- ()eu- ()

hiper- ()hipo- ()meta- ()para- ()peri- ()sin- ()

SIGNIFICADOS (desordeados) beira de sobre, encima dealteracin arredor de

ben, bo contra, oposicin

simultaneidade, unin a mbolos lados, das das partes posicin inferior, escaseza posicin superiornegacin ou privacin interior

posicin superior, exceso

ACTIVIDADE 3: Elabora unha tboa de PREFIXOS GREGOS, significados e exemplos,utilizando o modelo da pxina seguinte.


9/20

9

ACTIVIDADE 3PREFIXOS SIGNIFICADO EXEMPLOS

an-, a- negacin ou privacin apoltico, anormal


10/20

10

COMPOSICIN ERUDITA / ORIXE LATINA (1 elemento)

PRIMEIRO ELEMENTOagri-, -agro(ager, gri) ole, olei-, oleo- (oleum, i)

ambi- (ambo ae, -o) omni- (omnis-e)avi- (avis, is) pisci- (piscis, is)bis-, bi- (bis) pluri- (plures, a)equi- (aequus-a-um) semi- (semis)ferri-, ferro-, ferra- (ferrum, i) tri- (tres, tria)igni- (ignis, is) uni- (unus-a-um)multi- (multus-a-um) valvi- (valvae, arum)

SIGNIFICADOS (completa ti mesm@, por favor!)campo

ACTIVIDADE 4: Elabora unha tboa de 1 ELEMENTOS LATINOS, significados eexemplos, utilizando o modelo da pxina seguinte.


11/20

11


agri-, agro-(ager, gri) campo Agricultor, agropecuario


12/20

12

COMPOSICIN ERUDITA ORIXE LATINA (2 elemento)

SEGUNDO ELEMENTO-cida(caedo) -fugo(fugo)

-cola(colo) -latero(latus, eris)-cultura(colo) -paro(pario)-ducto(duco) -pecu(pecus, oris)-fero(fero) -sono(sono)-forme(forma, ae) -voro(voro)

SIGNIFICADOS (completa ti mesm@, por favor!)que mata

acto de cultivar/ criar

ACTIVIDADE 5: Elabora unha tboa de 2 ELEMENTOS LATINOS, significados eexemplos, utilizando o modelo da pxina seguinte.


13/20

13

ACTIVIDADE 5Segundo Elemento SIGNIFICADO EXEMPLOS

-cida(caedo) que mata Homicida, parricida, magnicida


14/20

14

DERIVACIN: PREFIXOS DE ORIXE LATINA

PREFIXOS (entre parntese a forma latina)a-, ab, abs- (a-, ab, abs) ex -, es-, e- (ex-) post-, pos- (post-)ad-, a- (ad-, a-) extra- (extra-) pre- (prae-)

ante-, anti- (ante-) im-, in-, i-, em-, en- (in-) pro-, prod- (pro-, prod-)circun-, circu (circum-) im-, in-, i- (in-) re-, red- (re-)com-, con-, co- (com-) infra- (infra-) retro- (retro-)contra- (contra-) inter-, entre- (inter-) sub-, su-, so- (sub-)de- (de-) intra-, intro- (intra-, intro-) super-, sobre- (super-)des- (dis) ob-, o- (ob-) trans-, tras-, tra- (trans)dis-, di- (dis-) per- (per-) ultra- (utra-)

vice-, viz- (vice-)

SIGNIFICADOS (desordeados s por columna)afastamento, privacin, separacin separacin do interior, fra de, que foi

e xan non , negacin ou privacinanterioridade, intensidade

anterioridade no espacio e tempo movemento cara adentro, lugar onde repeticin, intensificacin,movemento cara atrs, accin encontra

aproximacin, direccin, movemento fra de, intensidade adiante, diante de, vista, en lugar de,movemento cara adiante,

arredor de, movemento circular negacin cara atrs

diverxencia, separacin, negacin, oposicin, obstculo cargo inmediatamente inferior,substitucin

movemento de mis a menos, dearriba abaixo

intensidade a travs de, outro lado, cambio

negacin ou oposicin, privacin, frade, exceso, afirmacin con intensidade posicin interior, cara a dentro mis al de, intensificacin

oposicin, enfrontamento posicin intermedia, relativo a varios lugar superior, exceso, superioridadeen mritos

participacin, cooperacin por debaixo de posterioridade

posicin debaixo de, inferioridade, acontinuacin

ACTIVIDADE 6: Completa as seguintes tboas de PREFIXOS LATINOS, cos significadosdos prefixos e os exemplos, utilizando o modelo da pxina seguinte.


15/20

15

ACTIVIDADE 6prefixos latn significado

a-, ab, abs-ab-solu-to, ab-sol-toab-xur-arabs-tract-to

a-ment-e

a-, ab, abs-+ solvo+ iuro+ traho

+ mens

afastamento, privacin, separacinlibre ou solto deafastarse dun xuramentosacado ou extrado de

privado de mente ou raznad-, a- ad-, a-

+ haereo+ cado+ sentio+ fluo+ iungo

ligazn a algoque cae ou sobrevn a unsentimento prximo a outrosque fle cara axuntar cara a un, aproximar

ante-, anti- ante-+ cedo+ oculus+ capio

que vai diantediante dos olloso que se colle antes

circun-, circu circum-+ sto+ navigo+ eo

o que est redornavegar redortraxecto redor, en curva

com-, con-, co- com-+ puto+ venio+ valeo+ habito

clculo ou estimacin globalchegada a un punto en comn, reuninde valor ou forza compartidoshabitar conxuntamente

contra- contra-

+ dico aseveracin oposta a outrade- de-+ genus+ mens+ cado+ cresco

decaer do seu estado natural, empeorar a especieprivado de mente ou raznempeorar no seu estado ou posicinfacerse mis pequeno ou de menor importancia

des- dis-+ nosco+ possum+ centrum+ vivere

+ scribere

non coecerprivar a algun da sa posesinfalto de equilibrio ou concentracinamosar incesante e vivo interese por persoa ou

cousadefinir ou explicar con detalle oralmente ou porescrito

dis-, di- dis-+ forma+ grex

+ fruor

que diverxe do modelo de belezaaccin de afastarse uns de outros (como as ovellasnun rabao)proveito, gozo intenso, separado


16/20

16

Prefixos Latn Significadoex -, es-, e- ex -

+ carcer+ cedo

+ facio+ alumnus+ anima+ sanguis

sacar fra do crcereque sae do interior ao exterior, que sobra

consecuencia dun feitoque foi alumno e xa non o privado do principio vital ou respiracinsen sangue, plido

extra- extra-+ via+ firmus

perderse, ou perder algo fra do camiomoi firme

im-, in-, i-, en- in-+ pleo+ capio+ migro

+ lumen+ terra

que chea o interiorque empezamarchar ao interior doutro pas

dotado de luz, baado por unha luzmeter na terra

im-, in-, i- in-+ perturbo+ corrigo+ nosco+ lex+ lego

que non se alteraque non se pode corrixirnon coecidonon legalque non se pode ler

infra- infra-+ humus por debaixo do humano

inter-, inte- entre- inter-+ dens+ claudo+ rumpo+ mitto+ video

no medio dos dentespeche de algo entre outras cousasromper ou cortar unha accin a intervalosque enva a intervalosreunin ou dilogo de varias persoas

intra-, intro- intra-, intro-+ celo+ sequor+ duco+ verto

do interior dunha clula ou celdaque acompaa ou est asociado ao interiorconducin cara ao interiorvolto sobre si mesmo, con moita vida interior

ob-, o- ob-+ via+ nubes+ pono

que sae no camio, que salta vistaofuscar, poerlle a un unha morea de nubes diantepoer coma obstculo

per- per-+ specio + ax+ facio+ sequor

que ve perfectamente e ao travs das cousasfeito de todo, rematadoaccin de seguir ininterrumpidamente

post-, pos- post-+ do+ opera

+ pono

despois do dado (o que se engade a unha carta)despois do traballo (do mdico), da operacin

poer detrs ou despois


17/20

17

Prefixos Latn Significadopre- prae-

+ for+ moneo

+ tendo+ lego

o que se di antes ou dianteadvertencia previa

solicitacin intensa, anteriorelixido ou amado mis/antes que outrospro-, prod- pro-, prod-

+ pono+ video+ fateor+ nuntio+ peto+ nomen+ ago

+ specto

accin de presentar ou poer algo diantevisin do que vn en adiantemanifestar unha crenza, actitude ou saberdar a coecer algo vista de todos, publicamentedirixido a favor depalabra usada en lugar do nomeque empurra cara adiante, que fai sar, (derrochador)

acto de mirar cara adiante, exploracinre-, red- re-

+ gradior+ capio+ ago+ pono

volta atrsvolver tomaracto en contravolver poer

retro- retro-+ ago+ video

que acta sobre o pasadoespello para ver cara atrs

sub-, su-, so- sub-+ luna+ oficcium+ cedo+ linea+ terra

que est debaixo da laque obstenta un cargo inferior ao dun oficialque vn a continuacinpoer unha lia por debaixopoer debaixo da terra

super-, sobre super-+ pono+ fero+ mercor

+ vivo

poer enriba delevado ao nivel mis altomercado con moitos produtos diferentes, superior

que queda vivotrans-, tras-, tra- trans-+ fero+ humus+ do

levar dun sitio a outroque vai dunha terra a outrao que se entrega dunha xeracin a outra

ultra- ultra-+ sonitus+ natio

Son cunha frecuencia mis al do odo humanoextremadamente nacionalista

vice-, viz Vice-Oficial de rango inferior ao almirante

Que exerce as funcins do presidente en ausencia ou

impedimento desteTtulo inmediatamente inferior ao de conde


18/20

18

DERIVACIN: SUFIXOS DE ORIXE LATINA

SUFIXOS (entre parntese a forma latina)-al, -ar (-alis, -aris) -cin, -in (-tio(n), -io(n)) -or, -tor, -sor, -dor, -ador

(-or, -tor, -sor)

-ano, io, ino, eno, no (-anus,enus, inus, nus)

-ense (-ense) -oso (-osus)

-ario, -orio, -torio (arius, -arium, -torium)

-ia, -icia, -ie, -icie (-ia, -itia, -ies, -ities)

-to, -so, -ato, -ito, -ado, -ido(-tus, -sus)

-az (-ax) -io, -ia (inus- ina) -triz (-trix)

-ble (-able, -ible), bili- (-bilis) -men,-mento (-men, -mentum) -tud, -tudin-, (>dume) (-tudo /-tudinis)

-blo, bro- (-bulum, -brum) -ndo, -endo (-ndus, -endus) -ulo, -ula, -culo,-cula, -elo, -celo (-ulus, -culus,-ellus, -cellus)-ura, -tura, -sura (-ura, -tura, -

sura)

SIGNIFICADOS (desordeados s por columna)medio, instrumento posibilidade, destino futuro, con valor

pasivodiminucin

pertenza, lugar abstractos de cualidade resultado dunha accin pertenza, procedencia, materia,relacin

pertenza ou procedencia provisin ou abundancia

posibilidade pasiva instrumento / resultado abstractos de cualidade ou os seusderivados

relacin, pertenza accin e efecto axente

tendencia ou cualidade intensa diminucin axente femininoactividade ou resultado

ACTIVIDADE 7: Completa as seguintes tboas de SUFIXOS LATINOS, cos significados dossufixos e os exemplos, utilizando o modelo da pxina seguinte.


19/20

19

ACTIVIDADE 7Sufixos Latn Significado

-al, -ar -alis, -arisAnima +Vita +Luna +

ser que respira, que ten principio vitalen ntima relacin coa vidapertencente ou relacionado coa la

-ano, io, ino, eno, no -anus, -enus, -inus, -nusurbs +divus +mare +sal +mag (is) +

pleo +

que pertence cidadepertencente ou procedente dos deusesrelativo ou procedente do marcomposto de salgrande, relacionado co concepto de mischeo

-ario, -orio, -torio -arius, -arium, -toriumager +semen +loquor +kalendae +

pertencente ou relativo ao campolugar onde se garda a sementelugar para falarlugar onde se escriben os das do ano

-az -axfallo +fero +fugo +verum +

que engana, que minte moitoque produce en abundanciaque foxe a gran velocidadeverdico, verdadeiro

-ble (-able, -ible),bili-

-bilis

probo +

tango +sentio +

que pode ser probado

que pode ser tocadocapacidade de poder sentir-blo, bro- -bulum, -brum

voco +candeo +

medio de expresin, palabrasoporte para as candelas

-cin, -in -tio(n), -io(n)dico +re + gradiormictio +

accin e efecto de diciraccin e efecto de volver atrsaccin de mexar

-ense -enseforum +

circus +

pertencente ao Foro (mdico dun xulgado)

pertencente o procedente do circo-ia, -icia, -ie, -icie -ia, -itia, -ies, -ities

fallo +in + pudeo +

per + nex +mollis +

cualidade do mentireirofalta de pudor ou vergonzadano ou prexuzo intensobrandura, afeccin vida fcil

-io, -ia inus- ina palumba + pomba pequena

-men, -mento -men, -mentumgravis +in + cresco +alo +

resultado ou medio de impor unha cargaresultado da accin de crecerinstrumento ou medio de nutricin


20/20

20

Sufixos Latn Significado-ndo, -endo -ndus, -endus

ne + for +minus +divido +

tremo +

que non se pode dicirque vai diminuirque vai ser repartido

que pode causar tremores-or, -tor, -sor, -dor, -ador

-or, -tor, -sor

inter + rumpo +capio +curro +anima +aequo +

o que rompe, a intervalos, un circuitoo que capturao que corre ou se desprazao que insufla principio vital, vida, nimoo que divide ( Terra en das partes iguais)

-oso -osusquantus +vanitas +

pompa +

en moita cantidadecheo de vaidade

con moito adorno, vaidade ou solemnidade-to, -so, -ato, -ito, -ado, -ido

-tus, -sus

se + lego +tendo +con + cor +finis +ex + radix +de + finis +

que foi elixidoque foi tensadoque foi acordado, acordo, tratadoque foi rematadoque foi extrado de razque foi separado dos demais con lmites

-triz -trix

bi + seco +ago +impero +

que corta en das partesque actaque manda

-tude, -tudin-,(>dume)

-tudo /-tudinis

senex +consuesco +servus +

cualidade de ser vello, vellezque se fai por costume, por tradicincualidade ou estado do servo

-ulo, -ula, -culo,-cula, -elo, -celo

-ulus, -culus,-ellus, -cellusforma +

corpus +saltus +

pequena norma ou molde para facer algo

corpo ou partcula moi pequenapequena zona de bosque-ura, -tura, -sura -ura, -tura, -sura

premo +colo +claudo +

resultado de apretar, de meter prsaactividade ou resultado de cultivar o saberresultado, acto de pechar

Autor: lvaro Jos Prez VilarioVersin 1.2 (maio 2009)http://divesgallaecia.blogspot.com

Bibliografa:- timos latinos, Elena Pingarrn. Ed. Octaedro.Barcelona 1998- Diccionario Xerais da Lingua. Ed. Xerais.Vigo 1994- Diccionario de la Lengua Espaola. Ed. Espasa Calpe.Madrid 1992- Greek-English Lexicon. Liddel and Scott. Ed. Oxford.1986

Compo Deriva Grega Latina Alumno Def 1 2

Documents

Transcript of Compo Deriva Grega Latina Alumno Def 1 2