Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะ ... ·...

24
Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะล้นโลก ภาพที่ 1 แนวคิด Circular Economy ที่มา: www.allaroundplasic.com องค์การสหประชาชาติ ( United Nation: UN) ได้ประกาศเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน ( Sustainable Development Goals: SDGs) โดยมีเป้าหมายที่จะทาให้เกิดการพัฒนาในทุกมิติ ซึ่งนานาประเทศทั่วโลกต่างต้อง ร่วมมือกันเพื่อบรรลุเป้าหมายนี้ ในขณะเดียวกันสังคมโลกและทุกประเทศ ๆ ได้ดาเนินการตามวิถีทางของตนเอง ในเรื่องการพัฒนา โดยเฉพาะด้านเศรษฐกิจ ซึ่งถือว่ามีความสาคัญเป็นอย่างมากในแง่ของการสร้างมั่งคั่งให้แก่ผู้คน และประเทศ เพราะฉะนั้นจึงจาเป็นต้องมีระบบเศรษฐกิจมารองรับ โดยปัญหาหลักที่ระบบเศรษฐกิจจาเป็นต้อง ตอบให้ได้นั้นคือ จะผลิตอะไร? แล้วจะผลิตอย่างไร? และ ใครที่ได้ผลประโยชน์? นับตั้งแต่มีการคิดค้นเครื่องจักรไอน้าในปี 1684 โดย Thomas Savery ทาให้โฉมหน้าการผลิตและระบบ เศรษฐกิจของโลกเปลี่ยนแปลงได้ เติบโตอย่างก้าวกระโดด และสามารถพูดได้ว่ามนุษย์เข้าสู่ยุคปฏิวัติอุตสาหกรรม อย่างแท้จริง ทรัพยากรธรรมชาติและพลังงานดูเหมือนจะมีให้ใช้อย่างไม่จากัด และเป็นครั้งแรกที่โลกเริ่มต้นการ ผลิตจานวนมาก ( mass produced) ซึ่งในเวลานั้นเป็นช่วงเวลาของที่ระบบเศรษฐกิจนั้นเริ่มต้นจากการ ถลุง (take) หรือการสกัดเอาทรัพยากรธรรมชาติออกมาเพื่อทาการผลิต ( make) และสุดท้ายเมื่อใช้ไม่หมดก็เหลือ ทิ้ง (disposed) กลายเป็นขยะ และในปัจจุบันเราพบว่าต้นทุนทางการผลิตนั้นเพิ่มสูงขึ้นมาในช่วงปี 2002-2010 อีกทั้งราคาสินค้าอุปโภคบริโภคนั้นเพิ่มสูงขึ้นกว่าร้อยละ 150 ซึ่งเป็นผลมาจากการใช้ทรัพยากรอย่างไม่คุ้มค่าและ การจัดการขยะที่ไม่มีประสิทธิภาพ ในประเทศกาลังพัฒนาจาเป็นต้องเร่งสร้างความมั่งคั่ง รวมถึงพัฒนาเศรษฐกิจให้ดี เพื่อให้ทัดเทียมอนารยะ ประเทศ สิ่งแรกที่ต้องทาคือเร่งทาการผลิต สาหรับการบริโภคภายในประเทศ และส่งออกเพื่อสร้างรายได้เข้าประเทศ ในกระบวนการเหล่านี้ล้วนจาเป็นต้องใช้ทรัพยากรทั้งที่มีอยู่ในธรรมชาติและการสังเคราะห์ขึ้นมาเป็นจานวนมาก ไม่ ว่าจะเป็นพลังงานจากฟอสซิล ชีวมวล แร่ธาตุต่าง อีกทั้งยังต้องใช้ที่ดิน น้า ในการทาการผลิตด้วยเช่นกัน เมื่อจานวน ประชากรเพิ่มขึ้นความต้องการก็จะเพิ่มขึ้น ยิ่งสามารถส่งออกสินค้าได้ ความต้องการสินค้าและบริการก็ยิ่งขยายตัว มากขึ้น ใช้ทรัพยากรมากขึ้น และท้ายที่สุด เมื่อใช้สิ่งที่ผลิตออกมาเหล่านี้ไม่หมด หรือใช้แล้วเหลือชิ้นส่วนที่ต้องทิ้ง ซึ ่ง

Transcript of Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะ ... ·...

Page 1: Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะ ... · 2019-09-17 · Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะล้นโลก

Circular Economy ทางรอดของไทยในยคทขยะลนโลก

ภาพท 1 แนวคด Circular Economy ทมา: www.allaroundplasic.com

องคการสหประชาชาต (United Nation: UN) ไดประกาศเปาหมายการพฒนาทยงยน (Sustainable Development Goals: SDGs) โดยมเปาหมายทจะท าใหเกดการพฒนาในทกมต ซงนานาประเทศทวโลกตางตองรวมมอกนเพอบรรลเปาหมายน ในขณะเดยวกนสงคมโลกและทกประเทศ ๆ ไดด าเนนการตามวถทางของตนเองในเรองการพฒนา โดยเฉพาะดานเศรษฐกจ ซงถอวามความส าคญเปนอยางมากในแงของการสรางมงคงใหแกผคนและประเทศ เพราะฉะนนจงจ าเปนตองมระบบเศรษฐกจมารองรบ โดยปญหาหลกทระบบเศรษฐกจจ าเปนตองตอบใหไดนนคอ จะผลตอะไร? แลวจะผลตอยางไร? และ ใครทไดผลประโยชน?

นบตงแตมการคดคนเครองจกรไอน าในป 1684 โดย Thomas Savery ท าใหโฉมหนาการผลตและระบบเศรษฐกจของโลกเปลยนแปลงได เตบโตอยางกาวกระโดด และสามารถพดไดวามนษยเขาสยคปฏวตอตสาหกรรมอยางแทจรง ทรพยากรธรรมชาตและพลงงานดเหมอนจะมใหใชอยางไมจ ากด และเปนครงแรกทโลกเรมตนการผลตจ านวนมาก (mass produced) ซงในเวลานนเปนชวงเวลาของทระบบเศรษฐกจนนเรมตนจากการถลง (take) หรอการสกดเอาทรพยากรธรรมชาตออกมาเพอท าการผลต (make) และสดทายเมอใชไมหมดกเหลอทง (disposed) กลายเปนขยะ และในปจจบนเราพบวาตนทนทางการผลตนนเพมสงขนมาในชวงป 2002-2010 อกทงราคาสนคาอปโภคบรโภคนนเพมสงขนกวารอยละ 150 ซงเปนผลมาจากการใชทรพยากรอยางไมคมคาและการจดการขยะทไมมประสทธภาพ

ในประเทศก าลงพฒนาจ าเปนตองเรงสรางความมงคง รวมถงพฒนาเศรษฐกจใหด เพอใหทดเทยมอนารยะประเทศ สงแรกทตองท าคอเรงท าการผลต ส าหรบการบรโภคภายในประเทศ และสงออกเพอสรางรายไดเขาประเทศ ในกระบวนการเหลานลวนจ าเปนตองใชทรพยากรทงทมอยในธรรมชาตและการสงเคราะหขนมาเปนจ านวนมาก ไมวาจะเปนพลงงานจากฟอสซล ชวมวล แรธาตตาง อกทงยงตองใชทดน น า ในการท าการผลตดวยเชนกน เมอจ านวนประชากรเพมขนความตองการกจะเพมขน ยงสามารถสงออกสนคาได ความตองการสนคาและบรการกยงขยายตวมากขน ใชทรพยากรมากขน และทายทสด เมอใชสงทผลตออกมาเหลานไมหมด หรอใชแลวเหลอชนสวนทตองทง ซง

Page 2: Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะ ... · 2019-09-17 · Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะล้นโลก

2

มเพยงรอยละ 5 เทานนทสามารถรไซเคลกลบมาผลตเปนสนคาได ซงในแตละปโลกตองสญเสยมลคาทางเศรษฐกจจากขยะเหลานประมาณ 1.2 แสนลานเหรยญสหรฐ ซงขยะทเกดขนโดยเฉพาะพลาสตกทเหลอทงและไมสามารถก าจดไดมมากถง 311 ลานตน กจ าเปนตองใชทดนในการทงขยะ (Landfill) และหากทดนมไมเพยงพอขยะทเกดจากการบรโภคกจะไหลลงสแหลงน า จนเกดเปนปญหาทางสงแวดลอมตามมาในทสด และหากการจดการขยะยงไมเกดประสทธภาพกกลายเปนกาซเรอนกระจก (Greenhouse Gas) ซงท าใหเรายงตองหาทดนอกจ านวนมากเพอฝงกลบขยะเหลาน แลวจะมทางไหนหรอไม ทจะเปนทางออกใหกบระบบเศรษฐกจในปจจบนทเนนถลงทรพยากร เรงการผลต ใชกนอยางสนเปลอง จนเหลอทงเปนขยะ และเกดเปนปญหาทสงแวดลอมไมสามารถรบภาระได ซงหนงในปญหาทททวโลกตองเผชญเหมอนกนคอ ปญหาสภาพอากาศเปลยนแปลง (Climate Change)

ทงน ขอมลจาก International Energy Agency and Energy Policy หรอ IEA เปดเผยวา ป 2017 ทวโลกมอตราการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดสชนบรรยากาศ เพมสงขนเปน 32.53 ลานลานตน เพมขน 0.45 ลานลานตน จากป 2016 ท 32.08 ลานลานตน ในขณะทประเทศไทย ปลอยกาซเรอนกระจกเขาสชนบรรยากาศ 196.59 ลานตน (ขอมล ณ กนยายน 2561) เพมขน จ านวน 2.01 ลานตน จากป 2560 ท 194.58 ลานตน หรอรอยละ 0.98 โดยภาคพลงงานมอตราการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดมากทสด 71.3 ลานตน หรอรอยละ 36 ภาคอตสาหกรรม 62.1 ลานตน หรอรอยละ 32 และภาคการขนสง 50.7 ลานตน หรอรอยละ 26 ดงนน จงจ าเปนททวโลก รวมทงประเทศไทย จะตองเรงด าเนนนโยบายเพอสนบสนนการลดการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดสชนบรรยากาศ ซงแนวคดของเศรษฐกจหมนเวยนจะเขามาแทนทเศรษฐกจแบบดงเดมทมสวนในการท าลายสงแวดลอม และชนบรรยากาศของโลก

ภาพท 2 แสดงอตราการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดของโลกและประเทศไทยระหวางป 2016-2018

ทมา: https://www.nationthailand.com/national/30359964

Page 3: Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะ ... · 2019-09-17 · Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะล้นโลก

3

1. Circular Economy คออะไร?

ภาพท 3 รปแบบเศรษฐกจแบบดงเดม ทมา: www.allaroundplasic.com

เมอไมนานมานเรมมการพดถงยคทเรยกกนวา “Anthropocene” หรอ ยคมนษยครองโลก ซงเปนยคท

มนษยก าลงเขาสชวงทมวทยาการและเทคโนโลยททนสมยมากเกนกวาทเคยจนตนาการไวในทศวรรษทแลว เปรยบ

ไดวามนษยนนอยบนหวงโซสงสด ถอเปนยคทมนษยครองโลกอยางแทจรง แตกระนนมนษยยงคงตองใชชวตอย

ภายใตระบบนเวศนของโลกน รวมทงกจกรรมทางเศรษฐกจตาง ๆ ดวยเชนกน จงเกดแนวความคดการสรางระบบ

เศรษฐกจแบบใหมทเปลยนจากเศรษฐกจเสนตรง (Linear Economy) คอ ถลง (take) ผลต (make)

ทง (dispose) ใหมาเปนเศรษฐกจแบบหมนเวยน (Circular Economy) หรอเปลยนเสนตรงใหเปนวงกลม

ภาพท 4 เปรยบเทยบรปแบบเศรษฐกจแบบดงเดมและเศรษฐกจหมนเวยน ทมา: https://www.monkeegenes.com/blogs/news/recycling-rewarded-partnering-with-regain-1

“Circular Economy” หรอ “เศรษฐกจหมนเวยน” ทไดยนกนอยางกวางขวางในชวงนเปนระบบเศรษฐกจทเปลยนกรอบความคด องคความร และวถการมองโลกไปอยางสนเชง ซงเปนการเปลยนแปลงทเกดขน

Page 4: Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะ ... · 2019-09-17 · Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะล้นโลก

4

ในระบบอตสหกรรมการผลตทวางแผนมาเพอคนสภาพหรอใหชวตใหม (Revive) แกวสดตาง ๆ ในวงจรชวตผลตภณฑ แทนทจะทงไปเปนขยะเมอสนสดการบรโภค จากแตเดมการผลตทเรามกตองผลตใหไดปรมาณมากเพอลดตนทน โดยไมไดสนใจวาวตถดบทน ามาใชนนจะเปนอะไรบาง ขอแคใหตนทนต าเทานน ซงในสนคาบางประเภทจ าเปนตองใสวสดขนแรก (Primary material) ซงตองใชการสกดออกมาจากธรรมชาตเยอะและมตนทนทสง และเมอมาผลตเปนสนคากเปนเพยงสนคาทตองใชครงเดยวและทงไป เชน โทรศพทมอถอ เครองซกผา และเครองใชไฟฟาอน ๆ และสวนมากไมสามารถทจะจดการไดอยางมประสทธภาพ เนองจากยงมชนสวนบางอยางทไมสามารถน าเขากระบวนการรไซเคลได ซงสดทายแลวของเหลานจะถกทงไป กลายเปนขยะและมลพษตอธรรมชาต ดงนนเศรษฐกจหมนเวยนจงตองการทจะหมนเวยนน าเอาวสดทเปนสวนประกอบของผลตภณฑตาง ๆ กลบมาใชใหม หมนเวยนไมใหเกดเปนของเสย อกทงยงเปนการมงสการอนรกษทรพยากรธรรมชาต สรางความสมดลในการดงทรพยากรธรรมชาตมาใชงานใหม ควบคไปกบการสรางการออกแบบ รวมถงระบบการผลตและการจดการขยะทมประสทธภาพเพอลดผลกระทบภายนอกเชงลบ (negative externalities) ไมใหเกดกบมนษยธรรมชาต ซงในระบบเศรษฐกจแบบหมนเวยนน จะมงเนนไปทการใชพลงงานทดแทน และหลกเลยงการใชสารเคมตาง ๆ ทเปนพษเปนสวนประกอบของผลตภณฑ ทเปนอปสรรคตอการรไซเคล อกทงยงออกแบบวสดทสามารถวนใชซ าไดในระบบและยอยสลายไดเองตามธรรมชาต

ภาพท 5 การเปลยนผานจากเศรษฐกจแบบดงเดม (Linear Economy) ไปสเศรษฐกจแบบหมนเวยน (Circular Economy) ทมา : Ellen MacArthur Foundation

ดวยปญหาสงแวดลอมทเกดขนและจะเลวรายลงหากไมมการแกไขอยางทนทวงท ท าใหเอลเลน แมคอารเธอร

(Ellen MacArthur) นกแลนเรอหญงชาวองกฤษ ไดกอตงกองทน Ellen MacArthur Foundation ขน เนองจากเธอ

มองเหนขยะมากมายทถกปลอยลงสทะเลในระหวางทเธอเดนทางรอบโลก กองทนนกอตงขนเพอเผยแพรและสนบสนน

Page 5: Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะ ... · 2019-09-17 · Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะล้นโลก

5

เศรษฐกจแบบหมนเวยน โดยกลาววา ระบบเศรษฐกจแบบเดมนนเปนระบบแบบเสนตรง ซงไมเกดการหมนเวยนของ

ทรพยากร ตามทควรจะเปนแบบเดยวกบธรรมชาต ฉะนนแลวระบบเศรษฐกจแบบหมนเวยน (Circular Economy) คอ

เศรษฐกจทสามารถฟนฟและสรางใหมไดผานการออกแบบในกระบวนการตงแตตน ภายใตระบบเศรษฐกจหมนเวยน

กจกรรมทางเศรษฐกจทงหลายจะเกดขนและหมนเวยนอยภายในระบบทงหมดในลกษณะ ผลต (make) ใช

(use) กลบมาผลตใหม (return) ซงแนวความคดนไดเลงเหนถงความส าคญของระบบเศรษฐกจทจ าเปนตองท างาน

อยางมประสทธภาพในทก ๆ ระดบ ตงธรกจเลก ไปถงใหญ บคคล จนถง องคกร และตงแตระดบโลกจนถงระดบชมชน

เศรษฐกจหมนเวยนมกรอบคด (Frame work) ส าคญ ซงมหลกส าคญอย 3ประการ คอ 1. ออกแบบไมใหเหลอทงและเปนมลพษ

การจะเปลยนระบบเศรษฐกจแบบเดมใหเปนเศรษฐกจรปแบบใหมนนตองเรมตงแตกระบวนทศน

(Paradigm) ในการผลตทคดถงภาพรวมทงหมด หากลองตงค าถามวา จะเกดอะไรขนหากของเสยและมลพษไมได

ถกสรางขนตงแตแรก? จะพบวา เมอเรมตงแตการสกดเอาทรพยากรมาจากธรรมชาต หรอ การสงเคราะหวตถดบ

ขนมานน จะมการคดอยางรอบคอบ วาวตถดบเหลานจะสามารถยอยสลายไดตามธรรมชาตหรอไมเพอลดการใช

ทดนในการรองรบขยะ รวมทงเปนวตถดบทจะไมสงผลเสยแกสงแวดลอมหรอไม และเมอตองน ามาผลต การผลต

นนจะตองเปนมตรตอสงแวดลอม การใชพลงงานสะอาด ตลอดจนมการควบคมมลพษใหไมสงผลกระทบตอผคน

และสงแวดลอม โดยเศรษฐกจหมนเวยนแบงวสดในระบบออกเปน 2 แบบ คอ

1) กลมวสดชวภาพ (biological materials) หรอวสดทมาจากสารธรรมชาต และผานกระบวนการท

แทบไมปนเปอนสารเคม ท าใหยอยสลายคนสสงแวดลอมตอไปได ซงการจดการของเหลอทเกดจากระบบชวภาพน

สามารถท าไดงาย ๆ ดวยตวผบรโภคเอง เชน ขยะจากอาหารสามารถน ามาหมกท าเปนปย น ามาท ากาซชวภาพใช

ในครวเรอนได หรอเสอผาทผลตจากใยธรรมชาตอยาง ฝาย สามารถน ากลบมาใสซ าเปนเสอผามอสอง หมดสภาพ

กสามารถน าเขาสการท าเครองเรอนเครองใช และสดทายกสามารถปลอยใหสลายไปเองตามธรรมชาตได

2) กลมวสดทางเทคนค (technical materials) ทผานกระบวนการผลต และอาศยเทคนคตางๆ เชน

ชนสวนจากโลหะและพลาสตก วสดเหลานเปนวสดทไมสามารถยอยสลายไดตามธรรมชาต อกทงจะกลายเปนขยะ

ทสรางมลพษหากไมมการจดการอยางมประสทธภาพ ซงตองเปลยนวธการใชและการจดการใหมความเหมาะสม

และเตมประสทธภาพมากทสด

2. เปลยนจาก “ผบรโภค” เปน “ผใชบรการ”

ทกวนนการบรโภคของประชากรโลกนนท าใหเกดขยะไดในทกรปแบบ ตงแตขยะทเกดจากผลตภณฑใส

อาหาร เสอผาเกา ตลอดจนเครองใชไฟฟาและอปกรณอเลกทรอนกส ซงกอใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอมและ

ระบบนเวศน เนองจากสงของเหลานบางอยางไมสามารถยอยสลายไดเองตามธรรมชาต หากจดการไมด กจะเกด

เปนขยะทบถม ซงหากไมสามารถทงไดบนดน กจะถกระบายและทงลงแหลงน า กอใหเกดมลพษทางน าไดอก

Page 6: Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะ ... · 2019-09-17 · Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะล้นโลก

6

ประการหนง ดงทไดเหนขยะจ านวนมากลอยอยกลางมหาสมทรตาง ๆ ทวโลก เพราะฉะนนเมอไมสามารถทจะเกบ

ขยะและของเหลอใชนไวได ผบรโภคจงจ าเปนตองปรบวธคดและการใชชวต เพอใหสงผลกระทบตอสงแวดลอม

นอยทสด ซงในแงของการปรบเปลยนพฤตกรรมนน สามารถน าแนวความคด 5R มาปรบใชได ดงน

1) Reduce คอ การลดการใชบรรจภณฑทใชแลวทง รวมถงผลตภณฑทมหบหอทไมจ าเปน รวมถง

ของสนเปลองอยางถงพลาสตก ชอนสอมพลาสตก จานชามพลาสตก เปนตน นอกจากนยงสามารถลดใชขวดบรรจ

ภณฑตาง ๆ ได โดยการซอสนคาทสารถเตมใหมได (Refill) ทผบรโภคสามารถซอวตถดบในการท าอาหารตาง ๆ

ตามความจ าเปน และน ากลองหรอขวดมาเตมทกครงทตองการซอ

2) Reuse คอ การเปลยนมาใชบรรจภณฑทสามารถน ากลบมาใชซ าได เชน ใชแกวน าของตนเองใน

การซอเครองดม หรอการใชถงผาเพอใสของแทนการใชถงพลาสตก

3) Recycle คอ การใชสนคา ผลตภณฑ และบรรจภณฑ ทท ามาจากวสดรไซเคล ซงใชพลงงาน และ

ทรพยากรธรรมชาตนอยกวา รวมทงเปนการลดใชทรพยากรมากเกนจ าเปนไดอกทางหนง

4) Repair คอ การซอมแซมสงของทช ารดใหกลบมาใชไดอกครง โดยไมจ าเปนตองซอมาใหม รวมไป

ถงการดแลรกษาสงของเครองใชใหสามารถใชงานไดอยางด และยดระยะเวลาไดนานขน

5) Reject คอ หลกเลยงการใชผลตภณฑทกอใหเกดอนตรายตอตวผบรโภค และสงแวดลอม รวมทง

ผลตภณฑทไมสามารถยอยสลายไดเอง และเกดเปนมลพษได

ภาพท 6 หลก 5 R

ทมา: KM MJU Library (หองสมดมหาวทยาลยแมโจ)

Page 7: Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะ ... · 2019-09-17 · Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะล้นโลก

7

นอกจากนการใชผลตภณฑทมวสดทางเทคนค ( technical materials) เปนสวนประกอบ เชน

หลอดไฟ เครองซกผา ทว หรอ โทรศพทมอถอ ซงเปนการเปลยนบทบาทของ “ผบรโภค” ใหเปน “ผใช” โดย

เนนไปทการใชประโยชน มากกวาการเปนเจาของสงทจะกลายเปนขยะ โดยโมเดลการทางธรกจอาจเปลยนเปน

การเชาระยะสน ระยะยาว หรอการแบงปน (sharing) ผผลตจะผลตสนคาขนมาเพอใหบรการแตผบรโภค เชน

บรการ Uber การใหเชาเครองซกผา หรอ การใหบรการตดตงหลอดไฟ ทเมอหลอดไฟหมดอายผผลตสามารถ

ใหบรการเปลยน และน าวสดทเหลอทงนกลบเขาสการรไซเคลและการก าจดอยางมประสทธภาพ เพราะฉะนนสง

ส าคญทสด คอ การออกแบบผลตภณฑเหลานใหเปนมตรกบท งมนษยและสงแวดลอมตงแตขนแรกของ

กระบวนการน าเอาทรพยากรมาใช การผลต ไปจนถงผบรโภค และคดใหครบตลอดทงวงจรและทกดานทงการ

บรโภคและการรบบรการ เพอใหใชทรพยากรใหคมคา และสงผลกระทบในแงลบนอยทสด

3. ฟนฟระบบธรรมชาตขนมาใหม

ทามกลางกระแสรกษโลกทเรงเราใหประชากรโลกหนมาสนใจตอปญหาสงแวดลอมทมากขน ความ

พยายามทจะสรางสรรควธการ แนวทาง รวมถงแนวความคดชดใหม เพอใหเกดแรงกระเพอมและเหนผลไดจรง

เศรษฐกจหมนเวยน จงเกดเปนระบบเศรษฐกจใหม ทชวยใหมนษยชาตยงคงเดนหนาตอไปอยางยงยน ซงเราก าลง

พดถงกระบวนการผลตทเลกการใชพลงงานทหมนเวยนไมได (Non-renewable) เชน พลงงานจากฟอสซล ถาน

หน มาเปนพลงงานทหมนเวยนได (Renewable) เชน น า ลม และแสงอาทตย นอกจากนการออกแบบผลตภณฑ

และการน าวสดจากธรรมชาตมาใช ยงท าใหเกดการยอยสลายและเตมแรธาตลงสดน ซงท าใหระบบเศรษฐกจ

หมนเวยนนจะมรปแบบทเหมอนกบระบบนเวศน (Bio-system) ของธรรมชาต ดวยระบบเศรษฐกจหมนเวยนนเรา

จะท าไดมากกวาการอนรษธรรมชาต แตยงชวยเสรมสรางความเขมแขงใหแกธรรมชาตไดอกทางขน

2. ท าไมตอง Circular Economy?

เศรษฐกจหมนเวยน กอใหเกดประโยชนแกผคนในวงกวางในหลายระดบตงแตระดบเศรษฐกจมหภาค ระบบนเวศนและสงแวดลอม เสรมสรางโอกาสการท าธรกจของบรษทตาง ๆ และทายทสดยงมโอกาสทดในการอปโภคบรโภคของผคนเชนเดยวกน

หากการเปลยนแปลงระบบการผลตใหเปนเศรษฐกจหมนเวยนนนสามารถท าไดอยางจรงจงในทกขนตอน จะกอใหเกดประโยชนแกระบบเศรษฐกจในภาพรวมในหลายดาน เศรษฐกจจะเตบโตขนจากกจกรรมทางเศรษฐกจแบบหมนเวยน รายไดทเกดแกระบบจะเพมขนในขณะทตนทนนนลดลง ซงเกดจากการใชวสดทน ามารไซเคลไดอกครง ซงเศรษฐกจหมนเวยนนจะเกดขนไดจรงหากวารฐบาลและภาคธรกจนนรวมมอกนอยางแทจรง ถงแมวาเศรษฐกจจะเตบโตไดดวยการผลตทเพมขน แตปรมาณการใชวตถดบนนกลบลดลง ซงเกดจากการใชวตถดบทสามารถน ากลบมาใชใหมไดท าใหผผลตนนสามารถลดตนทนคาใชจายในการใชวตถดบเพอเปนปจจยน าเขาในการผลต นอกจากนการเปลยนเขาสระบบหมนเวยนนนจะชวยสรางใหเกดการจางงานขนเปนจ านวนมาก โดยเฉพาะ

Page 8: Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะ ... · 2019-09-17 · Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะล้นโลก

8

แรงงานทมทกษะ (Skilled Labor) ซงเกดขนเพอรองรบตอการผลตทเปลยนแปลงไปจากเดม ทมการใชเทคโนโลยตาง ๆ เขามาในการผลต โดยเฉพาะนวตกรรมทสรางขนมาเพอรองรบการผลตในระบบเศรษฐกจหมนเวยน ซงสงผลใหเกดอาชพใหม ๆ ขนในอกทางหนง

ไมเพยงแตการเปลยนแปลงทเกดขนในระบบเศรษฐกจโดยองครวม สงหนงทจะเกดการเปลยนแปลงคอ สงแวดลอม และระบบนเวศน ทรวมถงมนษย สงมชวตตาง ๆ และธรรมชาตดวยเชนกน ดวยการทระบบเศรษฐกจหมนเวยนมลกษณะของการออกแบบทกขนตอนการผลตใหไมเกดของเสยและมลพษ และยงรวมไปถงในระดบการบรโภคดวยนน ไดท าใหเกดกระบวนการฟนฟทรพยากรธรรมชาต และเปนอกหนทางหนงทจะชวยใหเราสามารถแกไขปญหาสภาพภมอากาศเปลยนแปลง (Climate Change) ได จากการทสามารถลดการปลอยกาศคารบอนไดออกไซดจากการผลต ซงคาดวาจะสามารถลดลงไดครงหนงภายในป 2030 อกทงการทไมเกดการสะสมขยะชวภาพลงในฝงกลบ กสามารถชวยลดการเกดกาซเรอนกระจกไดเชนกน นอกจากนการลดการบรโภควตถดบชนตน เชน น า น ามนเชอเพลง อปกรณกอสราง รถยนต และอน ๆ ซงวสดและเครองใชเหลานจะเปนการเพมการถลง (Take) เอาทรพยากรมาใช แตในเศรษฐกจหมนเวยนเราสามารถลดการบรโภคได เชน รถยนต นนสามารถน ามาใชในการใหบรการแบงปน (Sharing) การใชงาน หรอการเชา เพอลดปรมาณรถเกาทตองท าลาย ในการกอสรางสามารถใชวสดทท ามาจากการรไซเคลได หรอ การผลตไฟฟาทผลตจากถานหน กสามารถเปลยนมาเปนพลงงานลม แสงแดด หรอพลงงานน าได ซงดวยกระบวนการของระบบเศรษฐกจหมนเวยนทด าเนนไปทงหมดนอกจากจะลดการใชทรพยากรธรรมชาตแลว ยงสามารถคนแรธาตและสารอาหารกลบสดนไดเชนเดยวกน จากวสดเหลอทงทสามารถยอยสลายไดเองตามธรรมชาต

แมวาเศรษฐกจหมนเวยนจะสงผลดตอระบบเศรษฐกจโดยองครวม และระบบนเวศนและสงแวดลอมแลว ในหนวยทยอยลงมาอยางภาคธรกจนนกไดรบประโยชนดวยเชนเดยวกน ในแงของการไดก าไรเพมขนจากการผลตเนองจากตนทนทลดลง และก าไรจากสนคาประเภทใหมทผลตขนมาเพอรองรบกบระบบเศรษฐกจหมนเวยนน ยกตวอยางเชน ในการผลตใหม (Re-manufacturing) โทรศพทมอถอ จะสามารถลดตนทนไดมากถงรอยละ 50 ตอเครอง เนองจากสามารถน าวสดทสามารถใชไดหมนเวยนกลบมาใชอกครง หรอธรกจใหเชาเครองซกผารนใหมและชาญฉลาด กสามารถสรางก าไรใหเจาของธรกจถง 3 เทา ขณะเดยวกนผบรโภคยงสามารถลดคาใชจายในการซกแตละครงลงถง 3 เทาเชนกน อยางไรกตามการลดการใชวสดบรสทธ (Virgin Material) และการเพมการใชวสดรไซเคล จะท าใหธรกจไมตองจายเงนมากเกนจ าเปนไปกบวสดทใชแลวหมดไป แตจะมทางเลอกในการใชทรพยากรมากขน นอกจากนเมอเศรษฐกจหมนเวยนด าเนนไปไดอยางด ธรกจกไมตองประสบกบปญหาภยธรรมชาตทจะสงผลเสยตอการท าธรกจไดอกดวย และภายใตระบบเศรษฐกจแบบใหมเชนนจะท าใหเกดธรกจใหม ๆ ผลตภณฑใหม รวมถงตลาดใหม ชองทางการขายใหม ทตองการบรการโลจสตกสทมประสทธภาพเพอรองรบตอระบบเศรษฐกจหมนเวยนน อกทงการน าชนสวนตาง ๆ ไปประกอบใหมกยงตองการองคความรและบรการทเฉพาะทางมากขน ในทางเดยวกนการใหบรการทดและทวถงจะท าใหเกดการมปฏสมพนธกบลกคาไดยนยาวขน และสราง Brand Royalty ได โดยเฉพาะธรกจในรปแบบใหม เชน การใหบรการเชาสงของตาง ๆ หรอ บรการ

Page 9: Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะ ... · 2019-09-17 · Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะล้นโลก

9

ลสซงจะท าใหเกดพนธะผกพนกนในระยะยาวระหวางลกคากบเจาของกจการ ขณะเดยวกนในธรกจอน ๆ หากสามารถผลตสนคาและสรางแพลทฟอรมทเออตอใหเกดวงจรการพฒนาผลตภณฑ รวมทงใหบรการทดขน กสามารถสรางความพงพอใจสงสดใหแกลกคาได

นอกจากระบบเศรษฐกจจะไดประโยชนอยางมากมายจากการเปลยนเขาสระบบเศรษฐกจหมนเวยน ในระดบปจเจกชนเองกไดรบประโยชนดวยเชนเดยวกน จากการทรายไดสทธของแตละคนเพมขน จากการลดใชสงของสนเปลองทหมดไป หรอการใชบรการแบบแบงปน (sharing) ซงท าใหสามารถลดตนทนทตองซอสนคาไดอกทางหนง ซงการทรายไดเพมขนนจะสามารถมเงนมากพอทจะท าใหคณภาพของชวตดขน นอกจากนผบรโภคยงสามารถเพมพนอรรถประโยชน (Utilities) ของตนเองไดจากการทมทางเลอกในการซอสนคาและบรการทเพมมากขน หรอบรรลความตองการของตนเองมากขนได ทงนหากสนคาอปโภคบรโภคทเกดความลาสมยแลวนน ในระบบเศรษฐกจหมนเวยนนนผบรโภคจะไดตองรบภาระในการดแลและจดการสงของเหลานน เนองจากวสดทใชในการผลตสามารถน าไปรไซเคลผลตออกมาให และในบางสนคายงมบรการซอมแซมและแทนทได ซงจายเงนทถกกวา และสะดวกกวา ซงการหมนเวยนผลตภณฑเหลาน รวมทงสารเคม ตลอดจนอาหารทเหลอท งท าใหธรรมชาตไมตองรบภาระหนกในการจดการ ลดปญหามลพษ ซงสดทายแลวจะสงดตอสขภาพของมนษยนนเอง

3. เราจะปรบตวเขาส Circular Economy อยางไร?

เราจ าเปนตองเปลยนระบบการผลตของเราใหเปนระบบเศรษฐกจหมนเวยนจรงหรอ ค าถามนถอวาเปนค าถามส าคญทจะท าใหเกดการเปลยนแปลงขนในวงกวาง ไมจ ากดแคในบรษทใดบรษทหนง หรอ ประเทศ ใดประเทศหนง เพราะปญหาสงแวดลอมนนเปนปญหาทกระทบตอคนทงโลก หากทรพยากรทมหมดไป หรอ เสยหายเรากไมอาจใชชวตอย โดยลองจนตนาการถงโลกทเราไมมอากาศสะอาดหายใจ และไมมน าสะอาดใหดม และอกหลายปญหาทตามมาหากเราไมหยดยงระบบการผลตแบบเสนตรงทเปนอยในปจจบน

ดวยปญหาทเกดขนนท าใหในป 2015 (พ.ศ. 2558) คณะกรรมาธการยโรป (European Commission) ไดน าเสนอแนวคด Circular Economy Package ซงครอบคลมการปฏบตใน 4 ดานหลก คอ 1) การผลตในรปแบบใหม (Production) 2) การปรบพฤตกรรมผบร โภค (Consumption) 3) การจดการของเสย (Waste Management) และ 4) การใชวตถดบรอบสอง (Secondary raw material) ซงคณะกรรมาธการฯ ไดด าเนนการในหลายรปแบบเพอผลกดนเศรษฐกจหมนเวยน โดยไดรบงบประมาณสนบสนนจากกองทน Horizon 2020 จ านวน 650 ลานยโร และกวา 5.5 พนลานยโรจากกองทน Structural Fund นอกจากนยงมมาตรการลดขยะจากอาหาร การพฒนามาตรฐานการใชวตถดบรอบสอง (Secondary raw material) การวางแผนการออกแบบทเปนมตรกบสงแวดลอม (Eco-design working plan) รวมทงมการทบทวนขอบงคบทเกยวกบการใชสารเคม ปย รวมทงนโยบายเกยวกบพลาสตกและการน ามาใชซ า เปนตน

Page 10: Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะ ... · 2019-09-17 · Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะล้นโลก

10

ภาพท 7 หลกปฏบต 4 ดานตาม Circular Package ของ EU ทมา: European Commission

4. กรณตวอยางการด าเนนนโยบายเศรษฐกจหมนเวยนในตางประเทศ

ประเทศตาง ๆ ทวโลกกมการปรบตวเพอเขาสระบบเศรษฐกจหมนเวยนนเชนกน ซงหลายประเทศประสบ

ผลส าเรจจากการผลกดนระบบกฎหมายในประเทศใหรองรบตอระบบเศรษฐกจหมนเวยน ไดแก เดนมารก

เนเธอรแลนด สกอตแลนด สวเดน และญปน1 เปนตน นอกจากน เยอรมน จน และองกฤษ กยงถอไดวาเปน

ประเทศทเปนผน าการเปลยนแปลงไปสเศรษฐกจหมนเวยนเชนกน2

4.1 ประเทศเดนมารกมนโยบายวาของเสยทเกดขนนนจะตองกลายมาเปนทรพยากรในการผลตไดไมวาจะเปนการรไซเคลหรอน ากลบมาใชใหมกตาม โดยมเปาหมายทจะรไซเคลขยะจากบานเรอนใหไดภายในป 2020 (ขอมลป 2014) ซงมเพยงรอยละ 23 ทสามารถรไซเคลได สวนทเหลอนนตองน าไปเผาท าลาย ซงกอใหเกดมลพษทางอากาศ และเปนสวนหนงของภาวะเรอนกระจก ซงท าใหประเทศเดนมารกตองหนมาใชมาตรการในการออกแบบผลตภณฑตาง ๆ ทสามารถน ามารไซเคลและจดการไดอยางมประสทธภาพ

4.2 ประเทศเนเธอรแลนด ไดมมาตรการและขอบงคบทเขมงวดในเรองการน าสงของกลบมาใชใหม รวมทงตงเปาหมายในการลดการเผาไหมขยะลงรอยละ 50 และลดการฝงกลบขยะใหไดรอยละ 75 ในป 2030 โดยมแนวคดส าคญในเรองการออกแบบผลตภณฑทมการใชวสดขนตนนอยลง สนคาตองมอายยนยาว และเปนสนคาทสามารถน ากลบมาใชใหมไดอกหรอสามารถรไซเคลได ทงน คาดการณวาภายในป 2023 เศรษฐกจหมนเวยนในเนเธอรแลนด จะสรางตลาดทมมลคามากกวา 7.3 พนลานเหรยญสหรฐฯ ตอป และสรางงานกวา 54,000

1 Five countries moving ahead of the pack on circular economy legislation: The Guardian 2 ส านกวชาการ ส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร. เศรษฐกจหมนเวยน. 2562. https://library2.parliament.go.th/ebook/content-issue/2562/hi2562-010.pdf

Page 11: Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะ ... · 2019-09-17 · Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะล้นโลก

11

ต าแหนง ราคาสนคาจะถกตงในแบบ true price คอ สนคาและบรการตองคดราคาตนทนทแทจรง โดยนโยบายดงกลาวเรมตน จาก 5 กลมธรกจหลก คอ สารอนทรยและอาหาร พลาสตก ภาคการผลต การกอสราง และสนคาอปโภคบรโภค

4.3 ประเทศสกอตแลนด ตงเปาหมายลดขยะลงรอยละ 25 ภายในป 2025 (จากเดมในป 2011) นอกจากน สกอตแลนดยงเปนประเทศแรกทคดคาถงพลาสตกในการซอของตามหางรานตาง ๆ

4.4 ประเทศสวเดน ตงเปาหมายในการสนคาอเลกทรอนกสมารไซเคลใหมได ผานทางกฎหมายทใหผขายอปกรณอเลกทรอนกสเหลานตองรไซเคลวสดตามทก าหนด นอกจากนสวเดนยงสามารถทจะรไซเคลเหลกไดถงรอยละ 70 และมเปาหมายทจะเพมใหเปนรอยละ 85 ในป 2020 และยงรวมถงการรไซเคลบรรจภณฑทท าจากกระดาษใหเปนรอยละ 85 เชนกน

4.5 ประเทศญปน ไดผานขอกฎหมายการสนบสนนการใชทรพยากรอยางมประสทธภาพ ในป 2000 (The Promotion of Effective Utilization of Resources Law) ทใหเหนวาวสดตาง ๆ นนสามารถหมนเวยนได โดยครอบคลมทงวงจรของสนคาการผลตนนกตองเปนไปตามทกฎหมายก าหนด ซงเกดผลส าเรจเปนอยางมาก โดยมขยะจากการผลตและบรโภคทไมไดน ากลบไปใชใหมเพยงแครอยละ 5 ซงความส าเรจของญปนครงน เกดจากการทรฐบาลสรางรากฐานการจดการของเสยอยางครอบคลม ตงแตการท าใหการแยกขยะเปนเรองทงายส าหรบผบรโภค การเกบคาจดการกบขยะอเลกทรอนกส ตงแตตอนซอ และการบงคบใหเอกชนเปนเจาของรวมในโครงสรางพนฐานทเกยวกบการจดการของเสย

4.6 ประ เทศ เยอรมน ได ออกกฎหมาย The German Closed Substance Cycle and Waste Management Act เมอป 1996 โดยมสาระส าคญ คอ ประเทศจะตองมระบบการจดการขยะในรปแบบเดยวกบการด าเนนการทางดานเศรษฐกจแบบหมนเวยน ตอมามการแกไขเพมเตมดาน Circular Economy Policy ในชวงป 2000 ท าใหเยอรมนสามารถน าของเสยจากกระบวนการผลตมาใชใหมไดถงรอยละ 14 และอตสาหกรรมการจดการของเสยกลายเปนอตสาหกรรมทมมลคาสง กอใหเกดการจางงานเพมข น 200,000 คน และสรางเงนหมนเวยนในระบบเศรษฐกจกวา 4 หมนลานยโร ในป 2016

4.7 ประเทศจน มการกลาวถง Circular Economy เมอป 1996 เพอชวยในการควบคมมลพษ และในป 2008 มการประกาศใช Circular Economy Law of the People’s Republic of China แตย ง ไมประสบผลส าเรจ เนองจากเปาหมายยงไมชดเจน อกทงขาดความรวมมอจากประชาชน ซงตอมาน าไปสการก าหนดแผน Circular Economy Development Strategy and the Recent Action Plan ในป 2013 ทมงเนนเรอง Clean Production Eco-Industrial Park และ Eco-cities โดยรฐบาลกลางเปนผลงทนดานโครงสรางพนฐาน และขอความรวมมอ จากภาคเอกชนและประชาชน

4.8 ประเทศองกฤษ เปนประเทศตนแบบส าคญทไดน าหลกของเศรษฐกจหมนเวยนน ามาสการปฏบต โดยมงเนนไปทการด าเนนงานใน 5 ดาน ส าคญ ไดแก 1) การกอสรางทเปนมตรตอสงแวดลอม : โดยท

Page 12: Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะ ... · 2019-09-17 · Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะล้นโลก

12

อตสาหกรรมกอสรางในองกฤษ สรางมลคาเพมรวม หรอ GVA (Gross Value Added) ใหกบประเทศถง 15 พนลานปอนด และเกดการจางงานกวา 280,000 คน จากแรงงานทงหมด 5 ลาน แตในขณะเดยวกน อตสาหกรรมกอสรางกผลตขยะถง 10 ลานตนตอป ดงนน จงมการน าแนวคดเศรษฐกจหมนเวยนมาใช โดยการใชความกาวหนาจากเทคโนโลยและนวตกรรมในการออกแบบพมพเขยวของการสรางตก หรอระบบ 3D printing เพอลดปญหาขยะเหลอใชทเกดจากการกอสราง ชวยสรางผลก าไรไดมากกวา 800 ลานปอนดตอป รวมไปถงแนวคด office sharing หรอการใชพนทรวมกน 2) อาหาร : ชาวลอนดอนบรโภคอาหารตอปมากกวา 8 ลานตนตอป ในขณะทจ านวนประชากรมเพยง 8.7 ลานคน และภายใน 20 ปขางหนา ประชากรจะเพมขนอก 10 ลานคน ซงจะท าใหปรมาณการบรโภคอาหารเพมขนเชนกน ในขณะทมนกทองเทยวมาเยอนลอนดอนอยางนอย 16.8 ลานคนตอป ในขณะทภาคครวเรอนมการทงของเสยทเกดจากการบรโภคอาหารถง 7 ลานตน ซงมปรมาณขณะทไมสามารถก าจดไดถง 4 ลานตน ดงนน รฐบาลจงเนนการสรางความตระหนกรใหกบประชาชนเลอกบรโภคอาหาร รวมถงสงเสรมภาคธรกจในการใชเทคโนโลยเพอน ามาสการลดการผลตขยะทก าจดไมได 3) สงทอ : สงเสรมการใชเทคโนโลยเพอยดอายการใชงานใหกบการผลตเสอผาและสงทอ (ผานาโน) หรอการใหบรการเชาเสอผา 4) เครองใชไฟฟา : มบรการเชาสนคา บรการสนเชอ และบรการซอมบ ารง เพอลดการจดหาผลตภณฑใหม ๆ ซงชวยใหความตองการผลตภณฑใหม ๆ ลดลงถงรอยละ 20 ชวยประหยดเงนใหกบผบรโภคถง 800 ลานปอนด นอกจากน ยงรวมถงการออกแบบผลตภณฑใหม ๆ ทสามารถน ากลบมารไซเคลใหมได และ 5) พลาสตก : มการสงเสรมเกบคาใชจายอยางนอย 5 ปอนด ส าหรบถงพลาสตก 1 ใบ เพอสนบสนนใหมการลดใชถงพลาสตก3

ทงน สาเหตทองกฤษคดเลอกกลมเปาหมายทจะใหความส าคญเนองจากการด าเนนงานของทง 5 กลม มผลกระทบทส าคญตอสงแวดลอม

5. โมเดลธรกจและเทคโนโลยเพอการขบเคลอนสเศรษฐกจหมนเวยน4

ภาคธรกจสามารถปรบตวเพอเขาสระบบเศรษฐกจหมนเวยนได โดยเรมจากการพจารณาถงหวงโซคณคา (Value Chain) การผลตของตนเอง การก าหนดวสยทศนของธรกจเพอตอบสนองตอระบบเศรษฐกจหมนเวยน และสดทายคอการน าโมเดลธรกจและเทคโนโลยทเหมาะสมมาประยกตใชงานใหเหมาะสมกบธรกจของตน โดยมแนวโนมรแบบทางธรกจทนาสนใจ ดงน

5.1 Circular Design มงเนนการออกแบบผลตภณฑหรอสวนประกอบในผลตภณฑใหมอายการใชงานยาวนาน ผใชสามารถซอมแซม อพเกรด ปรบปรง หรอตกแตงใหมได รวมถงออกแบบใหเออตอการน าผลตภณฑไปรไซเคลไดงายหลงจากทไมสามารถใชงานไดแลว ซงโมเดลธรกจในรปแบบดงกลาวตองอาศยการวางแผนเชงกลยทธตลอดทงหวงโซคณคาเพอเพมโอกาสในการน าผลตภณฑหรอชนสวนของผลตภณฑไปใชซ าใหไดมากทสด 3 London Waste & Recycling Board. 2015. London The Circular Economy Capital. https://www.lwarb.gov.uk/wp-content/uploads/2015/12/LWARB-circular-economy-report_web_09.12.15.pdf 4 พทธธรา วงศราวทย. 2562. เผยโมเดลธรกจ & เทคโนฯ ส Circular Economy หาโอกาสเพอความยงยนธรกจ. ฝายพฒนาธรกจเพอความยงยน

ตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย https://sdthailand.com/2018/05/new-model-biz-techno-circular-economy/

Page 13: Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะ ... · 2019-09-17 · Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะล้นโลก

13

5.2 Circular Supplies เปนการน าวสดจากการรไซเคล วสดชวภาพ (Bio-based materials) และวสดทสามารถรไซเคลไดทงหมดมาใชเปนวตถดบหลกในการผลตเพอลดการใชทรพยากรในการผลตและลดการเกดของเสย ตลอดจนการใชพลงงานหมนเวยนในกระบวนการผลต ปจจบน โมเดลธรกจในรปแบบดงกลาวไดรบความนยมอยางมากและมการน าไปใชอยางแพรหลายในธรกจขนาดใหญแลว เชน IKEA Sweden ไดเรมจ าหนายผลตภณฑเฟอรนเจอรทท าจากไมและขวดพลาสตก PET รไซเคล รวมถงการใชพลงงานแสงอาทตยและพลงงานลมเปนพลงงานหลกใน IKEA Store ทประเทศสหรฐอเมรกา

5.3 Product as a service เปนโมเดลธรกจทมงเนนการน าผลตภณฑหรอสนคามาใหบรการในรปแบบการเชาหรอ “การจายเมอใชงาน” (pay-for-use) แทนการซอขาด ซงเปนการลดภาระผซอในการดแลรกษาผลตภณฑ ในขณะเดยวกนเปนการชวยลดการซอทไมจ าเปนและท าใหเกดการใชผลตภณฑอยางมประสทธภาพสงสด เชน Phillips ไดพฒนาโมเดลธรกจ “Philips Circular Lighting” โดยใหบรการจดหา ตดตง บ ารงรกษา และอพเกรดอปกรณใหแสงสวางทงหมดใหแกผใชบรการเพมเตมนอกเหนอจากการขายสนคาและผลตภณฑเทานน ซงไมเพยงแตชวยลดคาใชจายของผใชบรการแตยงชวยลดการผลกระทบดานสงแวดลอมจากการทงหลอดไฟไดอกดวย

5.4 Sharing Platform การใชและแบงปนทรพยากรรวมกนเพอการใชผลตภณฑใหเกดประสทธภาพสงสด เชน บรการแบงปนพนทหรอสถานทท างานรวมกน (Co-working Spaces) การเชาพนทระยะสน การเชาเครองมอหรออปกรณ หรอบรการรวมเดนทาง (Ride sharing) ทใหผโดยสารใชรถรวมกน เพอลดปญหาการจราจร การปลอยมลภาวะ และการใชพนทในการจอดรถ

5.5 Resource Recovery การออกแบบใหม “ระบบน ากลบ” (Take-Back system) ในกระบวนการเพอน าวตถดบเหลอใช ผลตภณฑหรอสนคาทถกก าจด ซงยงสามารถใชงานไดกลบเขาสกระบวนการใหม เพอลดการเหลอทงใหมากทสด

6. กรณศกษาธรกจของไทยทด าเนนการกจการทเกยวของกบเศรษฐกจหมนเวยน

“พลงขบเคลอนทส าคญของระบบเศรษฐกจแบบหมนเวยนนนไมใชความขาดแคลน หากแตเปนโอกาสท

ธรกจตาง ๆ จะไปสเปาหมายการเตบโตทยงใหญ ดวยการรกษาไวซงทรพยากรการผลตไวใหนานทสด”5

ภาคอตสาหกรรมไทยเรมมการตนตวในการเปลยนระบบการผลตเขาส เศรษฐกจหมนเวยน เนองดวยความ

กงวลถงวกฤตการการขาดแคลนพลงงานและทรพยากรในการผลต ซงไดตอยอดไปตลอดหวงโซคณคา (Value

Chain) ตงแตการผลต พฒนาผลตภณฑ จนสงถงมอผบรโภค และยงไดรวมถงกระบวนการน ากลบมาผลตใหม (re-

manufacturing) เพอใหเกดการใชทรพยากรอยางคมคาในทกขนตอน โดย บรษท SCG และ PTT ถอเปน 2

บรษทใหญในประเทศไทยทรเรมใหความส าคญกบ Circular Economy โดยยดถอเปนแนวปฏบต และเสรมสราง

ความเขาใจใหแกสงคมดวยเชนกน โดยมแนวทางการด าเนนงานดงน

5 Peter Lacy, Accenture Strategy

Page 14: Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะ ... · 2019-09-17 · Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะล้นโลก

14

6.1 บรษท เอส ซ จ จ ากด (มหาชน) (SCG)

SCG มงมนทจะด าเนนธรกจตามแนวทางการพฒนาอยางยงยน โดยเฉพาะในเรองการรกษา

สงแวดลอม ซงดใน 6 ดานหลกคอ

1) พลงงาน (Energy) โดยการสงเสรมใหเกดการอนรกษพลงงานและน าพลงงานมาใชใหเกด

ประโยชนสงสด และลดการใชพลงงานทจะสงผลตอการเกดกาซเรอนกระจก

2) การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (Climate Change) SCG มงเนนใหปรบปรงระบบการผลต

และเทคโนโลยเพอลดการใชพลงงาน มการใชพลงงานทางเลอกแทนทพลงงานทมชแลวยหมดไปอยางฟอสซล เพอ

ลดปรมาณกาซเรอนกระจกไดอกทางหนง

3) การบรหารจดการน า (Water Management) ในการผลตของบรษทนนจ าเปนตองใชปรมาณ

น ามหาศาลทงจากแหลงน าผวดน และใตดน SCG จงใชการบรหารจดการน าดวยหลก 3R คอ (Reduce,

Reuse/Recycle, and Replenish) ตงแตการใชน าในการผลตจนกระทงการปลอยน าเสย โดยใหมการบ าบดน า

แลวน ากลบมาใชใหม เพอลดผลกระทบทจะเกดขนกบสงแวดลอม

4) การจดการของเสยและวสดเหลอใช (Waste Management) ทเกดจากกระบวนการผลตโดย

การจดการในรปแบบตาง ๆ เชน การบ าบด ท าลายฤทธ ก าจด จ าหนาย หรอน าไปแลกเปลยน เพอปองกนของเสย

ทจะออกไปสระบบนเวศน

5) ระบบนเวศและความหลากหลายทางชวภาพ (Ecosystem & Biodiversity) SCG ไดก าหนด

แนวนโยบายเรองความหลากหลายทางชวภาพ (Biodiversity) เพอใชส าหรบดและและรกษาความสมบรณของ

ระบบนเวศนในทกพนททบรษทไปด าเนนกจกรรม

6) ผลตภณฑทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco-product) SCG ไดพฒนาผลตภณฑทสงผลกระทบกบ

สงแวดลอมใหนอยทสดตงแตกระบวนการแรก คอ ผลตและเลอกใชวตถดบ การขนสง การน าไปใช ซอมบ ารง

ตลอดจนเมอกลายเปนของเหลอใชและถกทงไป

ดวยการด าเนนธรกจนของ SCG ท าใหเปนจดเรมตนของการเขาสระบบเศรษฐกจหมนเวยน รวมทง

การรวมมอกบบรษทอน ๆ เชน Tesco Lotus ทใหมการเปลยนมาใชถงกระดาษทเปนมตรกบสงแวดลอม การ

รวมมอกบศนยวจยและนวตกรรมเพอความยงยน (RISC) เพอรวมวจยและพฒนาสรางมลคาจากวสดทเหลอใชจาก

งานกอสราง นอกจากนยงเรมแพรขยายไปในภาคสงคม และชมชนอกดวย

6.2 บรษท พทท โกลบอล เคมคอล จ ากด (มหาชน) (PTTCG)

PTTCG นนเปนบรษทในเครอ ปตท. ทด าเนนการผลตในสวนของเคมภณฑ ซงมแนวนโยบายทชดเจนใน

เรองการด าเนนธรกจตามหลกการของ “เศรษฐกจหมนเวยน” โดยการเพมประสทธภาพในเทคโนโลยการผลตและการ

จดการกบของเสยทเกดขนใหสงผลกระทบตอสงแวดลอมนอยทสด โดยก าหนดเปาหมาย 3 ดาน คอ

Page 15: Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะ ... · 2019-09-17 · Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะล้นโลก

15

1) การสงเสรมสนบสนนประสทธภาพของกระบวนการการผลต (Smart Operation) โดยบรษทจะลดการใชทรพยากรทไมสามารถทดแทน (Non-renewable) ได มาเปนทรพยากรททดแทน (Renewable) ไดใหมากขน รวมทงยงมการจดการการของเสยจากโรงงานของ PTTCG ไปใชไดในโรงงานของอตสาหกรรมอน เชน ปรอทเหลอทง ไดน าท าไปท าวตถดบส าหรบผลตเครองมอทางการแพทย หรอการน าผงพลาสตกทไดจากระบบบ าบดอากาศในโรงงานเมดพลาสตก กลบมาใชเปนวตถดบในกระบวนการผลต ซงลดของเสยได 19 ตน/ป และลดคาใชจายได 6565,700 บาทตอป นอกจากนยงมการผลตน าจดจากน าทะเล และการบ าบดน าทงใหสามารถน ามาใชใหมได

2) การผลตผลตภณฑทเปนมตรตอสงแวดลอม (Responsible Caring) โดยการมการประเมณดานการออกแบบเชงนเวศน (Eco-design) เพอใชในการประเมณผลตภณฑ ทสามารถลดผลกระทบตอสงแวดลอม ลดปรมาณวตถดบในการผลต ลดการปลอยกาซเรอนกระจก ใชวสดทหมนเวยนและยอยสลายไดตามธรรมชาต ซงแนวความคดนนนใชด าเนนการตลอดหวงโซคณคา โดยเรมตงแตขนตอนการออกแบบและการพฒนาผลตภณฑ นอกจากนบรษทยงมงมนในการรวมมอกบหลายภาคสวน เชน การด าเนนโครงการ Upcycling the Oceans, Thailand รวมกบมลนธ Ecoalf ประเทศสเปน และการทองเทยวแหงประเทศไทย ในการฟนฟทรพยากรทางทะเล และรวมมอกบชมชนในการเกบขยะพลาสตกในทะเล และสามารถน าพลาสตก PET และ PE มาแปรรปใหกลายเปนเสอผาได

3) เพมประสทธภาพและใชทรพยากรใหเกดประโยชนสงสด โดยเนนการประยกตใชนวตกรรม บรษทไดพฒนานวตกรรมและเทคโนโลยตาง ๆ เพอใหสอดคลองกบระบบเศรษฐกจหมนเวยน โดยเนนทการปองกนผลกระทบและความเสยงทจะเกดกบบรษท แตในขณะเดยวกนกยงชวยฟนฟธรรมชาตและสงแวดลอมไดในอกทางหนง เชน การตดตงระบบดดกลบไอไฮโดรคารบอน (Vapor Recovery Unit) เพอลดการปลอยไฮโดรคารบอนออกสบรรยากาศ หรอการตดตงหอเผาระบบปด (Enclosed Ground Flare) เพอชวยเพมประสทธภาพในการเผาไหมกาซไฮโดรคารบอนจากกระบวนการผลต เปนตน

ภาพท 8 การน าแนวคดเศรษฐกจหมนเวยนมาสรางดลยภาพระหวางเทคโนโลยกบชวภาพเพอลดการเกดของเสยและลดผลกระทบดานสงแวดลอมตลอดหวงโซอปทาน ของ PTTCG

ทมา: PTTCG

Page 16: Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะ ... · 2019-09-17 · Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะล้นโลก

16

PTTGC มการพฒนาเทคโนโลยและนวตกรรมในกระบวนการผลต จดท าโครงการลดผลกระทบเชงลบตอสงแวดลอม เชน โครงการอนรกษพลงงานของโรงงาน ท าใหสามารถลดการใชพลงงานลดลงไดถง 570 ลานบาท ในป 2560 นอกจากนยงมโครงการบรหารจดการน าอยางมประสทธภาพ ตามหลกการ 3Rs (Reduce, Reuse, Recycle) ซงป 2560 สามารถลดปรมาณการใชน าไดถง 7.69 ลานลกบาศกเมตร6

นอกจากน บรษทฯ ยงไดรเรมโครงการ Upcycling Plastic Waste โดยสงเสรมความรวมมอกบทงภาครฐ เอกชน นกศกษา และดไซเนอรรนใหม เพอรวมกนออกแบบงานสนคาสรางสรรคใหมๆ เชน สนคาแฟชน เฟอรนเจอร หรอสนคาไลฟสไตล โดยการน าขยะพลาสตก หรอบรรจภณฑพลาสตกทใชแลว มาแปรรป เพอผลตงานชนใหมเพอสรางมลคาเพมใหกบผลตภณฑชนใหมนน ๆ และมโครงการทด าเนนงานรวมกบการทองเทยวแหงประเทศไทย (ททท.) และมลนธอโคอลฟ ประเทศสเปน คอ โครงการ Upcycling the Oceans Thailand โดยเนนรปแบบการจดการปญหาขยะและฟนฟแหลงทองเทยวทางทะเลของไทยใหกลบมาสวยงามอยางยงยน

6.3 บรษท TP Packaging Solution TP Packaging Solution เปนธรกจเพอสงคมอกรปแบบหนง ทน าเสนอการจ าหนายบรรจภณฑรกษ

โลกใหกระจายทวถงไปยงผคารายเลก เชน พอคา แมคา โดยตระหนกถงความส าคญของการใชบรรจภณฑรกษ

โลกทชวยลดปญหาสงแวดลอมได แมประเทศไทยจะมผผลตบรรจภณฑรกษโลกจ านวนมาก แตบรรจภณฑรกษ

โลกมปญหาเรองตนทนสง ท าใหผประกอบการรายเลกปฏเสธการใชบรรจภณฑรกษโลก รวมถงปญหาเรองการซอ

สตอคจ านวนมากทท าใหเกดภาระตนทนสงในดานการจดเกบดแลรกษา และการใชพนท

อยางไรกตาม กระแสการอนรกษสงแวดลอม ทท าใหผบรโภคยอมจายเงนหากรานคานน ๆ มบรรจภณฑรกษโลก และท าใหยอดจ าหนายในรานคาสงขน จงเปนแรงจงใจทท าใหผประกอบการหนมาใชบรรจภณฑรกษโลกมากขน TP Packaging Solution จงด าเนนการโดยการชกชวนใหรานคาตาง ๆ มาเปนพนธมตรกบ TP Solution โดยรบเปนคลงสนคาเพอใหผประกอบการรายเลกสามารถมาซอผลตภณฑไดอยางตอเนอง โดยไมจ าเปนตองซอสตอคจ านวนมาก เปนการลดตนทนทจะเกดขน ชวยใหธรกจเลกๆ โดยเฉพาะผประกอบการรานอาหาร มยอดจ าหนายเพมขน เปนการด าเนนการสอดคลองกบรปแบบของเศรษฐกจหมนเวยน ทสงเสรมการใชผลตภณฑรกษโลก ทจะน าไปสการผลตและการบรโภคทยงยน7 และนอกจากการกระจายบรรจภณฑรกษโลกทเปนงานหลกแลว TP Packaging Solution ยงมโปรเจกตอกมากมายทนาสนใจ เชน โปรเจกตจดการขยะในงานวงซงเปนเทศกาลทสรางขยะจ านวนมาก โปรเจกตเปลยนบรรจภณฑเครองส าอางใหเปนมตรกบสงแวดลอม และโปรเจกตพฒนาถงแกงรอนใหยอยสลายได8 6 Thai Publica Organization. 2018. บทความ “Circular Economy เศรษฐกจหมนเวยนเทรนดใหมธรกจโลก โรดแมป PTTGC กบโครงการ Upcycling Plastic Waste”. https://thaipublica.org/2018/05/circular-economy-pttgc/ 7 ส านกงานนโยบายและยทธศาสตรการคา. 2561. สรปผลการประชมเชงปฏบตการเรอง Collaborating for Impact: Role of Private Sector and Civil Society in Achieving SDGs. 8 A day Magazine. 2562. TP Packaging บรษทกระจายบรรจภณฑรกษโลกทมพนกงานเปนแมคาขายผดไทยเพยงคนเดยว. https://adaymagazine.com/tp-packaging-solution/

Page 17: Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะ ... · 2019-09-17 · Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะล้นโลก

17

6.4 หางสรรพสนคาตาง ๆ สนบสนนการลดใชถงพลาสตก9 หางสรรพสนคา ถอเปนแหลงทมการใชถงพลาสตกปรมาณมากทสด ดวยการเปนสถานททผคนทนยมมา

จบจายใชสอย ซอของอปโภค-บรโภค เขาบาน แตดวยปญหาพลาสตกททวโลกตางตระหนกถงปญหาททกฝายทเกยวของตองรวมมอรวมใจแกไขอยางจรงจง หางสรรพสนคาในประเทศไทยหลายแหงจงไดออกแคมเปญรณรงคลดการใชถงพลาสตกดวยวธการตาง ๆ ไมวาจะเปน งดการใชถงพลาสตก, เปลยนไปใชถงผาแทน หรอออกโปรโมชนการซอสนคาเพอจงใจใหผบรโภคไมรบถงพลาสตก ดงน

1) เทสโก โลตส เอกซเพรส ทกสาขาบนเกาะชาง เทสโก โลตส ประกาศใหรานเทสโก โลตส เอกซเพรสทง 3 สาขาบนเกาะชาง เปนรานคาปลอดถงพลาสตก ดเดยวนปลอดถงพลาสตกสากล 3 กรกฎาคม 2562 หลงจากทกอนหนานไดงดแจกถงพลาสตกไปแลวใน 5 สาขา

2) เดอะมอลล งดแจกถงพลาสตก ทกวน ทกสาขา บรษท เดอะมอลล กรป จ ากด เปดตวโครงการ เดอะมอลล กรป โก กรน (THE MALL GROUP GO GREEN) ; GREEN EVERYDAY งดบรการถงพลาสตกทกวน และรณรงคใหลกคาน าถงผามาชอปปง อยางไรกตาม หากลกคามความจ าเปนใชถงพลาสตก ขอความรวมมอบรจาค 1 บาท ตอถงพลาสตก 1 ใบ เพอน าไปสนบสนนการท างานดานการอนรกษสงแวดลอมรวมกบ WWF-ประเทศไทย

3) โฮมโปรงดแจกถงพลาสตก 100% ทกสาขาทวประเทศ โฮมโปร จดแคมเปญ “No plastic Bags” งดแจกถงพลาสตกแบบ 100% พรอมกระตนใหมการใชถงผา ดเดย 1 กรกฎาคม 2562 พรอมกนทวประเทศ ซงทผานมา โฮมโปร ไดมการงดแจกถงพลาสตกผานโครงการ No Bag ตลอดเดอนกรกฎาคม 2559 และงดแจกถงตอเนองในทกวนท 4,14 และ 24 ของทกเดอน เพอลดการสรางขยะ รวมถงการผลตถงพลาสตกทท าลายสงแวดลอม

4) กลมเซนทรล : Central Department Store และ ZEN Megastore จดแคมเปญ “Bring your own bag”งดการใหถงพลาสตกกบลกคา และรวมรณรงคใหลกคาปฏเสธการรบถง และน าถงผามาเอง เพอรบคะแนนเดอะวน (The 1) สงสดถง 40 คะแนน รวมถงกลมธรกจในเครอ รวมใหคะแนนเดอะวน (The 1) 10 คะแนนทกวน เมอลกคาปฏเสธการรบถงพลาสตก ไดแก Robinson Department Store, Supersports, B2S Thailand, OfficeMate, รานคาในกลมเซนทรล มารเกตตง กรป (ซเอมจ) CMG DEALS, Powerbuy, Thai Watsadu, Baan & Beyond ,ออโตวน ดเดย 1 กรกฎาคม 2562 โดยตงเปาลดใหไดมากกวา 150 ลานใบ โดยผลการด าเนนการตงแต 1 มกราคม – 30 มถนายน 2562 ไดลดการใชถงพลาสตกแลว 1,529,537 ใบ

นอกจากภาคเอกชนทใหความส าคญและปรบตวเขาสระบบเศรษฐกจหมนเวยนแลวนน ในสวนของภาครฐบาลและภาคประชาชนเองกจ าเปนตองมสวนรวมในการเปลยนแปลงน เพอใหสามารถบรรลเปาหมายไดอยางแทจรง กรงเทพมหานคร ถอเปนอกหนงตวอยางทเรมปรบตวใหเขาสระบบเศรษฐกจหมนเวยน โดยเรมใหมแผนจดการขยะ โดยรวมมอกนทงภาครฐ เอกชนและประชาสงคม โดยมมาตรการตาง ๆ เชน

9 Smart SME Channel. 2562. บทความ “เทรนดรกษโลก! หางสรรพสนคาไทยใหความส าคญรณรงคผบรโภคงดการใชถงพลาสตก”. https://www.smartsme.co.th/content/222888

Page 18: Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะ ... · 2019-09-17 · Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะล้นโลก

18

1. ใหมการลดใชพลาสตกและโฟม เชน ในโรงพยาบาลแตละแหงในกรงเทพ จะงดแจกถงพลาสตกโดยใหคนไขน าถงผามาใสยาเอง

2. การใหการศกษาในสถานศกษาและศนยการเรยนรตาง ๆ เรยนรการจดการขยะ การแยกขยะ และการก าจดขยะมลฝอย รวมทงสงเสรมใหมการเรยนรในดานสงแวดลอมแบบรอบดาน

นอกจากภาครฐจะมสวนในการผลกดนเรองเศรษฐกจหมนเวยนแลวนน ในแตละภาคสวนของสงคมกยงสามารถรวมกนปรบตวเองไดเชนเดยวกน โดยเรมจาก ภาคการผลตทตองปรบการผลตใหค านงถงผลกระทบทจะเกดกบสงแวดลอม ซงเปนกระบวนการทตองเรมตงแตกระบวนการออกแบบสายการผลต ตอมาในภาคธรกจกตองเรมการกระจายสนคาใหกบผบรโภค ทค านงการรวบรวมน าบรรจภณฑใหสามารถน ากลบมาใชไดอก และทายทสดผบรโภคเองกตองปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภค โดยเลอกซอสนคาทเปนมตรกบสงแวดลอม มบรรจภณฑทสงผลกระทบตอสงแวดลอมนอยทสด รวมทงตองเรยนรนสยการน าขอใชกลบมาใชใหมรวมทงการแยกขยะดวยเชนกน

ดงนน แนวทางเศรษฐกจหมนเวยนจงเปนกลไกส าคญในการชวยพฒนาเศรษฐกจทยงยน ซงจ าเปนจะตองไดรบความรวมมอจากภาครฐ เอกชน และประชาชนทวไป เพอใหทกฝายพรอมรบมอกบเทคโนโลยทก าลงจะเปลยนไป รวมไปถงการสนบสนนและสงเสรมใหเกดการเปลยนพฤตกรรมของผผลตและผบรโภคใหยอมรบในผลตภณฑทเกยวของกบระบบเศรษฐกจหมนเวยน เพอเตรยมความพรอมใหไทยกาวสระบบเศรษฐกจหมนเวยน เพอใหเกดอยางเปนรปธรรมและมประสทธภาพตอไป

7. นโยบายของรฐบาลทเกยวของกบเศรษฐกจหมนเวยน

7.1 รฐบาลไดก าหนดแนวนโยบายเกยวกบการด าเนนงานในระบบเศรษฐกจหมนเวยน ภายใตแผนยทธศาสตรชาต 20 ป แผนท 5 ยทธศาสตรชาตดานการสรางการเตบโตบนคณภาพชวตทเปนมตรตอสงแวดลอม แผนแมบทท 18 การเตบโตอยางยงยน ซงมทงหมด 5 แผนยอย10 คอ

1) การสรางการเตบโตอยางยงยนบนสงคมเศรษฐกจสเขยว

2) การสรางการเตบโตอยางยงยนบนสงคมเศรษฐกจภาคทะเล

3) การสรางการเตบโตอยางยงยนบนสงคมทเปนมตรตอสภาพภมอากาศ

4) การจดการมลพษทมผลกระทบตอสงแวดลอม และสารเคมในภาคเกษตรทงระบบ ใหเปนไปตาม

มาตรฐานสากลและคามาตรฐานสากล

5) การยกระดบกระบวนทศนดานทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมเพอก าหนดอนาคตประเทศ

10 ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.2561.ยทธศาสตรชาต พ.ศ. 2561 – 2580. ส านกงานเลขานการของคณะกรรมการยทธศาสตรชาต กรงเทพฯ.

Page 19: Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะ ... · 2019-09-17 · Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะล้นโลก

19

7.2 รฐบาลไดใหความส าคญในการผลกดนและสงเสรมเศรษฐกจหมนเวยน โดยไดบรรจไวในนโยบายหลก 12 ดาน และบรรจไวในนโยบายเรงดวน ๑๒ เรอง ในค าแถลงนโยบายของคณะรฐมนตร พลเอก ประยทธ จนทรโอชา นายกรฐมนตร แถลงตอรฐสภา วนพฤหสบดท 25 กรกฎาคม ๒๕๖๒11

โดยไดบรรจไวในนโยบายหลก 12 ดาน ไวใน ขอ 10. การฟนฟทรพยากรธรรมชาตและการรกษาสงแวดลอมเพอสรางการเตบโต อยางยงยน

ขอ 10.6 พฒนาระบบการจดการสงแวดลอมภายใตแนวคดเศรษฐกจหมนเวยน เพอใหเกดการใชทรพยากรอยางคมคาและลดผลกระทบทางสงแวดลอมและสขภาพ โดยการน าความกาวหนาทางเทคโนโลยและนวตกรรมมาใชในการบรหารจดการสงแวดลอม อาท การจดการขยะหรอของเสย เพอน าไปใชในกระบวนการผลตหรอบรโภคทหลากหลายและท าให เกดการใชประโยชนจากทรพยากรอยางคมคา

และบรรจไวในนโยบายเรงดวน 12 เรอง ทตองด าเนนการ ไวใน ขอ 6. การวางรากฐานระบบเศรษฐกจของประเทศสอนาคต โดยตอยอด อตสาหกรรมเปาหมายและ

วางรากฐานการพฒนาภายใตแนวคดเศรษฐกจชวภาพ เศรษฐกจ หมนเวยน และเศรษฐกจสเขยว ดงดดการลงทนของภาคเอกชนในเขตพฒนาพเศษภาคตะวนออก เขตเศรษฐกจพเศษ เมองอจฉรยะ และการลงทนในโครงสรางพนฐานททนสมย รวมทง วางรากฐานการพฒนาเทคโนโลยสอสารไรสายในระบบ 5G ควบคไปกบการพฒนาทกษะของ ผประกอบการขนาดกลางและขนาดยอม และชมชน ในการเขาถงตลาดในประเทศและตลาดโลก ผานแพลตฟอรมพาณชยอเลกทรอนกสและการใชประโยชนของเทคโนโลยสอสารสมยใหม ในการใหบรการสาธารณสขและการศกษาทางไกล การสรางผประกอบการอจฉรยะทงในสวน ผประกอบการขนาดกลางและขนาดยอม เกษตรกร รวมถงผประกอบการยคใหม พรอมทงสงเสรม การใชปญญาประดษฐเพอเปนฐานในการขบเคลอนประเทศดวยปญญาประดษฐในอนาคต

8. รายงานการศกษาทเกยวของกบเศรษฐกจหมนเวยน

8.1 ส านกงานนโยบายและยทธศาสตรการคา รวมกบ Bolliger & Company ไดด าเนนการศกษาโครงการศกษาขอมลความตองการของตลาด (Demand Driven) และพฒนาตนแบบการคาอตสาหกรรมและธรกจบรการสมยใหม ในปงบประมาณ 2562 โดยระบวา ระบบเศรษฐกจหมนเวยน จะมผลกระทบในไทยตอรายสาขาตางๆ ดงน

ภาคการเกษตร : พชพลงงาน และสนคาเกษตรออรแกนค

ภาคอตสาหกรรม : อตสาหกรรมแปรรป อตสาหกรรมการเกษตร อตสาหกรรมน ามน อตสาหกรรมพลาสตก และเคมภณฑ วสดกอสราง เฟอรนเจอร สนคาไลฟสไตล และสนคาแฟชน

ภาคบรการ : การทองเทยวแบบเฉพาะกลม อาท Green Tourism, รานคาปลก คาสง บรการตดตงระบบพลงงานหมนเวยน ธรกจกอสราง ธรกจอสงหารมทรพย ธรกจโรงแรมและทพก บรการขนสงรปแบบใหม

11 ส านกเลขารฐมานตร.2562.ค าแถลงนโยบายของคณะรฐมนตร พลเอก ประยทธ จนทรโอชา นายกรฐมนตร แถลงตอรฐสภา วนพฤหสบดท 25 กรกฎาคม ๒๕๖๒.ส านกพมพคณะรฐมนตรและราชกจจานเบกษา กรงเทพฯ.

Page 20: Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะ ... · 2019-09-17 · Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะล้นโลก

20

บรการแบงปนยานยนต (Car sharing) ธรกจบรการวชาชพ ธรกจการบรหารจดการพลงงาน และธรกจใหค าปรกษาดานการบรหารสงแวดลอม

ทงน ธรกจทเกยวของกบระบบเศรษฐกจหมนเวยน (Circular Economy) จะเขามามบทบาทตอการพฒนาสงคมคารบอนต าโดยเฉพาะอยางยงรปแบบธรกจใหมทจะเกดขนจากระบบเศรษฐกจหมนเวยน ซงจะชวยใหมวตถดบทใชในการผลตและการบรโภคอยางสม าเสมอ โดยแนวคดของเศรษฐกจหมนเวยน สงผลตอระบบเศรษฐกจในภาพรวม ดงน

1) ผลกระทบของกฎหมาย/กฎระเบยบ (Role of Regulation) รฐบาลตาง ๆ เรมสรางแรงจงใจและรางวลส าหรบรปแบบธรกจทน าเศรษฐกจหมนเวยนมาใช

2) ความเสยงในการผลต (Production Risks) เศรษฐกจหมนเวยนชวยปกปองธรกจและเศรษฐกจจากความผนผวนของราคาทรพยากรและความเสยงดานอปทาน

3) รปแบบธรกจใหม (New Business Models) ความตองการของผบรโภคเปลยนจากความตองการความเปนเจาของไปสการเขาถงบรการ โดยทรปแบบธรกจใหมจะเขาใจวาลกคาเปนผใชงานมากกวาผบรโภคทเปนเจาของสนคาเทานน โดยปจจบน ผใชงานตองการเขาถงบรการแทนทจะเปนเจาของผลตภณฑทใหบรการ โดยรปแบบธรกจแบงปน (Sharing Economy) ไดแก BlaBlaCar, AirBnB, Grab, Co-working space เปนตน มแนวโนมประสบความส าเรจมากขน นอกจากน ยงเกดรปแบบบรการแทนการจ าหนายสนคา เชน การใหบรการแสงสวางแทนการขายหลอดไฟ การใหบรการซกรดแทนการขายเครองซกผา เปนตน

4) การขยายตวของเมอง (Urbanization) การขยายตวของเมองมบทบาทส าคญในการชวยเรงการเปลยนผานไปสเศรษฐกจหมนเวน

5) ความเชอมโยงของเทคโนโลย (Connectivity) เทคโนโลยใหม ๆ ทเชอมโยงกนจะชวยใหเศรษฐกจหมนเวยนเกดขนในวงกวาง

8.2 หอการคาไทย รวมกบสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (TDRI) ไดท าการศกษาทมาของขยะทะเลและมาตรการจดการปญหาขยะทะเล ระบวา ปญหาขยะทะเลเปนปญหาใหญของประเทศไทยและของโลก ทงน ไทยถกจดอยในล าดบท 6 ของประเทศททงขยะลงสทะเลมากทสด และขยะทพบในทะเล สวนใหญคอขยะพลาสตก นอกจากนขยะอาหารกเปนอกหนงปญหาใหญของประเทศ เพราะประมาณรอยละ 60 ของขยะมลฝอยทงหมดมาจากขยะอาหาร ซงหากจดการแยกขยะอาหารไมถกตองกจะสงผลกระทบตอการจดการขยะโดยรวม ทงน แหลงทมาของขยะทะเลทส าคญในไทย ประกอบดวย ชมชนหรอรานคาทอยบรเวณรมแมน าและรมชายฝง การทองเทยวรมชายหาด และขยะจากหลมฝงกลบทจดการไมถกตอง นอกจากนน ยงมแหลงทมาอน ๆ ไดแก ขยะจากเรอประมง เรอขนสงสนคา รวมถงขยะทมาจากประเทศเพอนบาน โดยประเภทขยะทพบมากทสดคอ ถงพลาสตก กลองโฟม ถงกอปแกป

Page 21: Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะ ... · 2019-09-17 · Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะล้นโลก

21

9. การวเคราะห SWOT เศรษฐกจหมนเวยนของไทย

การวเคราะห เศรษฐกจหมนเวยนของไทยดวย SWOT Analysis หรอ การวเคราะหสภาพแวดลอมและศกยภาพเปนเครองมอในการประเมนระบบเศรษฐกจหมนเวยนของไทย ซงจะทราบถงจดแขงและจดออนจากสภาพแวดลอมภายใน มองเหนโอกาสและอปสรรคจากสภาพแวดลอมภายนอก ตลอดจนผลกระทบตอการพฒนาเศรษฐกจหมนเวยนของไทย ดงน

Strengths (จดแขง) Weaknesses (จดออน) - รฐบาลมนโยบายในการสงเสรมและสนบสนน

สงเสรมการบรโภคและการผลตทย งยนไว ในยทธศาสตรชาต 20

- ประเทศไทยมบรษทเอกชนทไดด าเนนการน าแนวคดเศรษฐกจหมนเวยนมาใชแลวบางสวนซงสามารถเปนตนแบบใหบรษทอนได

- มภาคเครอขายทรวมมอกนพฒนา สงเสรมเศรฐกจหมนเวยน ไดแก ภาคราชการ ภาคเอกชน ภาคประชาชน ภาควชาการ ภาคประชาสงคม

- ประชาชนและผประกอบการยงไมเขาใจแนวคดเศรษฐกจหมนเวยน

- ขาดการมสวนรวมในการสรางระบบเศรษฐกจหมนเวยนครบทงระบบ

- การพฒนาเศรษฐกจทผานมาของไทย คอ ระบบการผลตแบบตรง (linear) ท พงพาทรพยากรธรรมชาต โดยตรง หมายความวาเศรษฐกจย งโตขนเทาไหรกย งตองใชทรพยากรธรรมชาตเพมขนเทานน จงน ามาสการท าลาย ธรรมชาต การสญเสยความหลากหลายทางชวภาพ การเพมขนอยางผดธรรมชาตของกาซเรอนกระจก

- พฤตกรรมผบรโภคทยงไมนยมบรโภคสนคาและบรการทเปนมตรกบสงแวดลอม และสนคามอสอง

Opportunities (โอกาส) Threats (อปสรรค) - ประเทศไทยมการด าเนนงานตามเปาหมายการ

พฒนาท ย ง ย น หร อ SDGs ต ามท อ ง ค ก า รสหประชาชาตก าหนดเพอผลกดนและสงเสรมเศรษฐกจหมนเวยน

- กระบวนการผลตภายใตแนวคดเศรษฐกจหมนเวยนจะชวยลดตนทนและเพมรายไดจากเทคโนโลยทใชวตถดบไดอยางมประสทธภาพมากขน

- ระบบเศรษฐกจหมนเวยนยงมาพรอมกบโอกาสการลงทนในธรกจใหม เชน ธรกจการใหบรการดานการขนสงและกระจายสนคา ธรกจรไซเคลขยะคณภาพสง ธรกจ Re-manufacturing ธรกจ Biofuel ธรกจแบบ Sharing platform และธรกจทเกยวของกบเทคโนโลย เปนตน

- บรษทสวนใหญยงขาดเทคโนโลยททนสมย และนวตกรรมการในการการพฒนาออกแบบผลตภณฑทมาจากวตถดบทเปนมตรตอสงแวดลอม หรอผลตภณฑทมอายการใชงานยาวนาน และการเพมมลคาใหของเสยทเกดจากกระบวนการผลต

- ประเทศไทยยงไมมกฎหมายในการผลกดนและสงเสรมใหภาคการผลตและการบรโภคในประเทศใหด าเนนการเกยวกบเศรษฐกจหมนเวยน

Page 22: Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะ ... · 2019-09-17 · Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะล้นโลก

22

10. กรอบประเดนยทธศาสตร/ขอเสนอแนะเชงนโยบาย/มาตรการในการด าเนนการดานเศรษฐกจหมนเวยน

10.1 ดานเศรษฐกจและการคา 1) ภาครฐควรจดท าและมกฎหมายบงคบใชเพอผลกดนและสงเสรมใหภาคการผลตและการบรโภคใน

ประเทศ ใหเกดระบบเศรษฐกจหมนเวยน 2) ภาครฐควรสนบสนนสทธประโยชนใหผประกอบการพฒนาเทคโนโลยและนวตกรรมใน

กระบวนการผลตททนสมย เพอพฒนาการออกแบบผลตภณฑทมาจากวตถดบทเปนมตรตอสงแวดลอม หรอ

ผลตภณฑทมอายการใชงานยาวนาน และการเพมมลคาใหของเสยทเกดจากกระบวนการผลต

3) ภาครฐควรก าหนดสาขาสนคาหรอบรการเพอด าเนนโครงการน ารองในการใชแนวคดเศรษฐกจ

หมนเวยนมาปรบใชใหเกดผลในเชงรปธรรม เชน ภาคการกอสราง รานอาหาร สนคาอเลกทรอนกส เปนตน

โดยเฉพาะภาคการกอสราง ซงรฐบาลมโครงการกอสรางขนาดใหญ (Mega Project) เชน โครงการกอสราง

รถไฟฟา การกอสรางสนามบน ทาเรอ ทางรถไฟ และการตดถนน ทจ าเปนจะตองน าแนวคดของเศรษฐกจ

หมนเวยนมาด าเนนการควบคกนไป ซงตองมความรวมมอกบภาคเอกชนอยางใกลชด ทงน นอกจากเปนการรกษา

สงแวดลอม ยงเปนการเสรมสรางความเขมแขงใหกบผประกอบการไทย เนองจากแนวโนมของโลกอนาคตจะเนน

การผลตและการบรโภคทเปนมตรตอสงแวดลอมมากขน

4) หนวยงานภาครฐทเกยวของกบดานนโยบายและดานการเจรจาระหวางประเทศ ตองรายงานและ

สอสารขอมลแนวโนมของเศรษฐกจหมนเวยนทวโลก โดยเฉพาะในประเทศพฒนาแลวทมความกาวหนาในการน าระบบ

เศรษฐกจหมนเวยนมาเปนสวนหนงในการขบเคลอนเศรษฐกจในประเทศ ใหเปนทเปดเผยและรบทราบโดยทวกน

5) ภาครฐควรมงสงเสรมธรกจเพอสงคม (Social Enterprise) ซงเปนรปแบบธรกจทก าลงเขามาม

บทบาทส าคญตอระบบเศรษฐกจไทย โดยเฉพาะการพฒนาเศรษฐกจฐานรากใหมความเขมแขงและแขงขนไดภายใตยค

เศรษฐกจใหม เนองจาก ธรกจเพอสงคมมเปาหมายตงแตแรกเรมในการแกไขปญหาและพฒนาชมชน สงคม และ

สงแวดลอม รวมถงการสงเสรมธรกจสเขยว ใหมจ านวนเพมมากขน โดยเฉพาะกลม Start-up หรอ SMEs ทเพงเรมตน

ด าเนนธรกจ เพอน าหลกการและแนวคดการด าเนนธรกจทมงเนนพฒนาสงคมควบคไปกบการด าเนนธรกจไปสความ

ยงยน อนจะชวยใหวงจรชวตการด าเนนธรกจของกลม Start-up หรอ SMEs ด ารงอยไดอยางยงยน ไมลมหายตายจาก

ไปอยางรวดเรว โดยเฉพาะการสงเสรมใหมธรกจรไซเคลมากขน เพอใหเกดการซอขายอยางเสร สามารถควบคม

คณภาพและมาตรฐาน ท าใหผลตภณฑรไซเคลหมนเวยนเขาสระบบ สรางความเชอมนใหแกผบรโภค ทงน กระแส

Circular Economy ก าลงเปนทนยมของผบรโภครนใหมทมความใสใจตอสงแวดลอม ภาครฐจงควรเรงสงเสรมภาค

ธรกจและเอกชนใหมการด าเนนการตามแนวคดเศรษฐกจหมนเวยน เพอน ามาสการผลตและการบรโภคทยงยน

6) ภาครฐควรพจารณาจดสรรงบประมาณเพมเตมเขาสกองทนหมนเวยนตาง ๆ เพอใหวตถประสงคการ

ด าเนนงานของกองทนหมนเวยนทเกยวของกบการสงเสรมผประกอบการหรอภาคประชาสงคมในการด าเนนธรกจหรอ

Page 23: Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะ ... · 2019-09-17 · Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะล้นโลก

23

กจกรรมทมงยกระดบและพฒนาสงคมไปสสงคมสเขยว อาท กองทนสงแวดลอม กองทนเพอสงเสรมการอนรกษ

พลงงาน กองทนสงเสรมการคาระหวางประเทศ เปนกลไกส าคญในการชวยขบเคลอนระบบเศรษฐกจหมนเวยน

7) หนวยงานตาง ๆ ควรมงเนนการศกษาวจยและสรางสรรคนวตกรรมดานพลาสตกหรอสาขาท

เกยวของทสามารถชวยลดปรมาณขยะและลด การใชทรพยากรภายในประเทศหรอลดการน าเขาใหมากขน

โดยเรยนรจากประเทศในสหภาพยโรป และอาจน านโยบายของอยมาปรบใชใหสอดคลองกบระบบเศรษฐกจของ

ไทย ซงไมเพยงแตจะชวยลดปรมาณขยะ แตยงชวยสงเสรมภาคธรกจ เพมขดความสามารถในการแขงขน และอาจ

ชวยกระตนเศรษฐกจของประเทศไดอกดวย อกทงยงจะชวยใหประเทศไทยเปนทยอมรบและเปนตวอยางทดของ

ภมภาคหากประสบความส าเรจในการด าเนนการดงกลาว

8) ประเทศไทยควรแสดงบทบาทการเปนผน าในกลมประเทศ CLMV หรอ ASEAN ในการขบเคลอน

การด าเนนการเศรษฐกจหมนเวยนใหเกดผลเปนรปธรรม ทงน เพอเปนการจงใจใหนานาประเทศใหความสนใจทจะ

เขามารวมทนหรอลงทนในอตสาหกรรมสะอาด หรอการผลตและบรการทเกยวเนองกบเศรษฐกจหมนเวยนโดยการใช

เทคโนโลยททนสมยทงในประเทศไทย และประเทศเพอนบาน สอดคลองกบแนวคดของเปาหมายการพฒนาทยงยนท

จะไมทงใครไวขางหลง (LEAVE NO ONE BEHIDE)

10.2 ดานสงคม 1) ภาครฐควรสนบสนนใหเกดการเปลยนพฤตกรรมของผผลตและผบรโภคใหยอมรบในผลตภณฑท

เกยวของกบระบบเศรษฐกจหมนเวยนของผผลตและผบรโภคใหยอมรบในผลตภณฑทเกยวของกบระบบเศรษฐกจ

หมนเวยน ผานเวทสมมนาทางวชาการ การฝกอบรม การใชกลไกสวนราชการระดบภมภาค และทองถน เพอถายทอด

และสอสารองคความรเกยวกบเศรษฐกจหมนเวยนวาเปนเรองทเกยวของกบทกคนและสวนรวม

2) ภาครฐอาจพจารณาจดแคมเปญรณรงคการปรบเปลยนพฤตกรรมของประชาชนเพอเตรยมความ

พรอมส เศรษฐกจหมนเวยน ในรปแบบการตดแฮชแทกบนสอสงคมออนไลน อาท #CircularEconomy

#CircularThailand #ZeroWasteThailand ดงเชนทประเทศพฒนาแลวตางใหความส าคญกบเรองเศรษฐกจ

หมนเวยนโดยการตดแฮชแทก #CircularEdinburgh #CircularSwitzerland #CircularEU #CircularGermany

#CircularNetherland เพอเปนการสรางการรบรของสงคมใหตระหนกถงความส าคญของปญหาสงแวดลอม การผลต

และการบรโภคทยงยน และน ามาซงการเปลยนผานสระบบเศรษฐกจหมนเวยน ซงทกเรองลวนมสวนเกยวของกบ

ชวตประจ าวนของประชาชนทวไป

3) ภาครฐอาจจดใหมการด าเนนรายการทางทว ชองทางออนไลน แอปพลเคชน หรอจดพนท

สาธารณะในลกษณะ Co-working space เพอเปนเวทหรอแพลทฟอรมส าหรบการสอสารและแลกเปลยนความร

กบประชาชนถงความส าคญของเศรษฐกจหมนเวยน

Page 24: Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะ ... · 2019-09-17 · Circular Economy ทางรอดของไทยในยุคที่ขยะล้นโลก

24

10.3 ดานการบรหารจดการภาครฐ 1) ภาครฐควรมอบหมายหนวยงานรบผดชอบหลก และจดท าตวชวดและประเมนผลการด าเนนงาน

ในการขบเคลอนเศรษฐกจหมนเวยนของประเทศ พรอมทงด าเนนงานแบบบรณาการกบทกภาคสวนเพอใหเกดเศรษฐกจหมนเวยนอยางแทจรงทงระบบ

2) ภาครฐควรสนบสนนใหมการด าเนนโครงการโครงสรางพนฐานของการจดเกบขยะ ทงในระดบประเทศและระดบทองถน เพอท าใหขยะกลบเขาสระบบไมหลดรอดสสงแวดลอม

3) ภาครฐควรเรมตนด าเนนโครงการจดซอจดจางสเขยว (Green Procurement) กบหนวยงาน

หรอองคกรทด าเนนนโยบายเกยวกบระบบเศรษฐกจหมนเวยน อยางเปนรปธรรม หรอก าหนดใหเปนแนวปฏบต

โดยทวกน เพอเปนจดเรมตนส าหรบการปรบระบบการท างานของภาครฐไปสเศรษฐกจหมนเวยน

------------------------------------------------ กองนโยบายการสรางความเขมแขงทางการคา

ส านกงานนโยบายและยทธศาสตรการคา 3 กนยายน 2562