CIENCIAS SOCIAIS 5º - edu.xunta.gal · Localizar a Terra como planeta do Sistema Solar e...

CIENCIAS SOCIAIS 5º

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA 2015 -2016

Laura García Estévez

1

ÍNDICE:

1. CONTEXTUALIZACIÓN..................................................................................................3

2. ALUMNADO Ó QUE SE REFIRE A PROPOSTA............................................................3

3. OBXECTIVOS EN CLAVE DE COMPETENCIAS...........................................................3

4. CONTIDOS / CRITERIOS DE AVALIACIÓN / ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE.......6

5. TEMPORALIZACIÓN E AVALIACIÓN TRIMESTRAL...................................................13

6. PERFIL COMPETENCIAL..............................................................................................33

7. CRITERIOS DE PROMOCIÓN E MÍNIMOS ESIXIBLES...............................................38

8. PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN........................................49

9. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN.................................................................................49

10. METODOLOXÍA...........................................................................................................51

11. ENSINANZAS TRANSVERSAIS.................................................................................52

12. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS..................................................................53

13. ATENCIÓN Á DIVERSIDADE......................................................................................53

14. ESTRATEXIAS PARA INCORPORAR AS TICS..........................................................55

15. ESTRATEXIAS PARA ESTIMULAR O HÁBITO LECTOR E PARA DESENVOLVER A

EXPRESIÓN ORAL E ESCRITA........................................................................................55

16. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES.................................56

17. AVALIACIÓN DA PROGRAMACIÓN...........................................................................56

2

1. CONTEXTUALIZACIÓN

Tipo de centro e entorno

O centro escolar no que se vai aplicar a presente programación é un CEIP de unha liñasituado no céntrico e popular barrio da Almáciga en Santiago de Compostela (A Coruña).

O CEIP Apóstolo Santiago consta de 9 unidades, tres de educación infantil e tres deeducación primaria, e acoden a él un total de 134 alumnos procedentes de entornossocioeconómicos e culturais moi variados , aínda que compre sinalar que existe unnúmero significativo de alumnos de etnia xitana.

No centro traballan dezasete mestres/as, dos que dúas (a orientadora e a mestraespecialista de Relixión ) son itinerantes.

Dependencias

No centro contamos con unha aula por unidade, aulas de música, PT e AL, así comaespazos de biblioteca, salón de actos, orientación, relixión, sala de mestres, zonaadministrativa de despachos do equipo directivo, zona de recreo cuberta (pabillón) edescuberta (patio) e área de comedor de almacén.

A aula de 5º curso é espaciosa e conta con todos os materiais necesarios para levar acabo o proceso de ensinanza aprendizaxe con éxito. É unha das dúas aulas Abalar docentro polo que conta con un equipo informático por alumno, pizarra dixital e cañónproxector. .

2. ALUMNADO Ó QUE SE REFIRE A PROPOSTA

En quinto curso de educación primaria hai 13 alumnos e alumnas de características eniveles de desempeño variados. Estas diferencias en gustos, estilos de aprendizaxe e habilidades informarán a postaen práctica da programación.

3. OBXECTIVOS EN CLAVE DE COMPETENCIAS

1. Coñecer a orixe e a composición principal do Universo e do Sistema Solar. (Matemática. Ciencia e tecnoloxía / Intelixencia naturalista)

2. Localizar a Terra como planeta do Sistema Solar e identificar as súas características básicas, a súa estrutura, os movementos que efectúa e as súas consecuencias para unhamellor comprensión do medio que habitamos. (Matemática. Ciencia e tecnoloxía / Intelixencia naturalista)

3. Comprender, coñecer, manexar e interpretar os conceptos de meridiano e paralelo como liñas imaxinarias que forman un sistema de coordenadas para localizar calquera punto da esfera terrestre. (Matemática. Ciencia e tecnoloxía / Intelixencias lóxica e matemática e visual e espacial)

3

4. Interpretar e describir as distintas formas de representación da Terra, a escala e os signos convencionais. (Matemática. Ciencia e tecnoloxía / Intelixencias lóxica e matemática, naturalista e visual e espacial)

5. Determinar de maneira aproximada a hora en distintos lugares da Terra no mesmo momento. (Matemática. Ciencia e tecnoloxía / Intelixencias lóxica e matemática e visual e espacial)

6. Identificar os factores que caracterizan o clima e coñecer os distintos climas do mundo, de España e de Galicia, a súa localización e as súas principais características. (Matemática. Ciencia e tecnoloxía / Intelixencias naturalista e visual e espacial)

7. Identificar os elementos que forman as paisaxes, así como os diferentes tipos de paisaxes e características de España e de Galicia. (Ciencia e tecnoloxía / Intelixencias naturalista e visual e espacial)

8. Localizar e coñecer as características do relevo e da hidrografía de España e de Galicia. (Ciencia e tecnoloxía / Intelixencias naturalista e visual e espacial)

9. Coñecer as causas e as consecuencias do cambio climático e tomar conciencia das medidas para cambialas. (Matemática. Ciencia e tecnoloxía; Iniciativa emprendedora / Intelixencias naturalista e intrapersoal)

10. Recoñecer a importancia da Constitución española para o funcionamento do Estado español, así como os dereitos, os deberes e as liberdades que establece e identificar as características dun Estado democrático e os seus fundamentos. (Sociais e cívicas / Intelixencia interpersoal)

11. Coñecer a forma de goberno de España, as institucións políticas máis importantes e os símbolos do Estado español. (Sociais e cívicas / Intelixencia interpersoal)

12. Recoñecer a organización territorial de España (comunidades e cidades autónomas, provincias e municipios) e de Galicia, e localizar as comunidades e as ciudades autónomas nun mapa de España e as súas provincias. (Sociais e cívicas / Intelixencias naturalista e visual e espacial)

13. Respectar e apreciar a diversidade cultural e lingüística de España como forma de enriquecemento dunha sociedade. (Matemática. Ciencia e tecnoloxía / Intelixencia naturalista)

14. Coñecer os factores que interveñen na evolución dunha poboación, os principais conceptos demográficos para calcular, representar e interpretar os datos dunha población.(Matemática. Ciencia e tecnoloxía / Intelixencias naturalista e visual e espacial)

15. Describir as características principais das poboacións española e europea, así como os tipos de migración, as súas causas e as súas consecuencias. (Matemática. Ciencia e tecnoloxía / Intelixencia naturalista)

16. Identificar as actividades produtivas, os sectores económicos e as actividades de cadasecor, así como as actividades económicas de España e de Galicia. (Matemática. Ciencia

4

e tecnoloxía / Intelixencia naturalista e visual e espacial)

17. Identificar os principais feitos históricos da historia de España nas diversas etapas da Idade Media e da Idade Moderna, situándoos no espazo e no tempo e destacando a importancia do reinado dos Reis Católicos entre ambas as idades. (Sociais e cívicas / Intelixencia interpersoal)

18. Coñecer a orixe e a formación do reino visigodo, Al-Andalus e os reinos cristiáns. Recoñecer a importancia da convivencia das culturas musulmá, xudía e cristiá nese período histórico como elemento enriquecedor para a cultura hispánica. (Sociais e cívicas,Conciencia e expresións culturais / Intelixencia interpersoal)

19. Coñecer os aspectos básicos da historia de España na Idade Moderna (descubrimentos xeográficos, monarquía dos Reis Católicos, auxe s. XVI e decadencia s. XVII, Século de Ouro español, reformismo do s. XVIII) localizándoos no espazo e no tempo. (Sociais e cívicas; Conciencia e expresións culturais / Intelixencia interpersoal)

20. Buscar, seleccionar e organizar información, analizala e sacar conclusións, reflexionar sobre o proceso seguido e comunicalo (oral, escrito), utilizando con rigor e precisión o vocabulario axustado aos temas, así como as TIC e os recursos diversos na elaboración de traballos. (Comunicación lingüística; Dixital; Aprender a aprender / Intelixencias lingüística e verbal e intrapersoal)

21. Participar en actividades de grupo adoptando un comportamento responsable, cons-trutivo (creando estratexias para resolver conflitos) e solidario, e respectando os principiosbásicos do funcionamento democrático. (Sociais e cívicas / Intelixencia interpersoal)

22. Mostrar autonomía ao planificar e levar a cabo accións e tarefas, e iniciativa ao tomardecisións. (Iniciativa emprendedora / Intelixencia intrapersoal)

5

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA - Ciencias Sociais - EP Quinto Curso

4. CONTIDOS / CRITERIOS DE AVALIACIÓN / ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

BLOQUE 1: CONTIDOS COMÚNS Unidades didácticas nas que se desenvolven: da1 á 9.

Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe1. Iniciación ao coñecemento científico, toma de con-ciencia das súas fases e a súa aplicación nas Cien-cias Sociais. Proposta de traballo que xurda dun pro-blema, acontecemento ou inquedanza e que supoña un proceso de investigación e acción que garanta a participación activa do alumnado e facilite o proceso de autorregulación de aprendizaxes.

2. Busca e selección de información empregando as TIC e outras fontes (directas e indirectas), organiza-ción, análise, documentación do proceso (mediante uso do cartafol) e comunicación das conclusións.

3. Planificación e xestión de proxectos co fin de aca-dar obxectivos. Iniciativa emprendedora.

4. Emprego de técnicas de estudo individual e de es-tratexias de traballo cooperativo. Valoración do esfor-zo e coidado do material.

1. Realizar un traballo de investigación que supoña busca, selección e organización de información sobre fenómenos previamente delimitados, a realización dunproduto, a documentación do proceso e a comunica-ción do resultado.

2. Empregar estratexias de traballo cooperativo, adop-tar un comportamento de respecto e tolerancia ante as diferentes ideas e achegas alleas nos diálogos e debates, valorando o esforzo e amosando actitudes de cooperación, participación e respecto cara aos de-mais.

1.1. Busca información (empregando as TIC e outrasfontes directas e indirectas), selecciona a informa-ción relevante, organízaa, analízaa, obtén conclu-sións sinxelas e comunícaas oralmente e/ou por es-crito.

2.1. Manifesta autonomía na planificación e execu-ción de accións e tarefas, ten iniciativa na toma de decisións e asome responsabilidades. 2.2. Realiza as tarefas encomendadas e presenta os traballos de maneira ordenada, clara e limpa.

2.3. Participa en actividades individuais e de grupo, e

6


5. Participación activa e construtiva na vida social e o uso das normas de convivencia.

6. A cooperación e o diálogo como valores democrá-ticos e recursos básicos na resolución pacífica de conflitos.

7. Utilización da terminoloxía propia da área. - Organización de ficheiros temáticos de termos propios da área.

8. Fomento de técnicas de animación á lectura e de textos de divulgación das Ciencias Sociais (de ca-rácter social, xeográfico e histórico).- A prensa escrita e dixital como fonte de informa-ción.

9. Utilización e lectura de diferentes linguaxes tex-tuais e gráficas.

3. Coñecer e utilizar as palabras claves e os concep-tos necesarios para ser capaz de ler, escribir e falar sobre as Ciencias Sociais, así como comprender dife-rentes linguaxes recollidas en textos de carácter so-cial, xeográfico ou histórico.

emprega estratexias de traballo cooperativo valoran-do o esforzo e o coidado do material.

2.4. Adopta un comportamento responsable, constru-tivo e solidario, respectando diferentes ideas e ache-gas nos debates e recoñecendo a cooperación e o diálogo como principios básicos do funcionamento democrático.

3.1. Emprega de maneira axeitada o vocabulario ad-quirido para ser capaz de ler, escribir e falar sobre asCiencias Sociais.

3.2. Expón oralmente de forma clara e ordenada contidos relacionados coa área, que manifestan a comprensión de textos orais e /ou escritos de carác-ter xeográfico, social e histórico.

3.3. Analiza informacións relacionadas coa área e manexa imaxes, táboas, gráficos, esquemas, resu-mos e as tecnoloxías da información e da comunica-ción.

7


8


BLOQUE 2: O MUNDO QUE NOS RODEA Unidades didácticas nas que sedesenvolven: da 1 á 4.

Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe1. O Universo: galaxia, estrela, planeta, satélite, asteroide e cometa.

2. O Sistema Solar: o Sol e os planetas.

3. O planeta Terra e a Lúa. Características.

4. Movementos terrestres e as súas conse-cuencias: as estacións do ano, día e noite, fusos horarios.

5. A translación da Lúa: as fases lunares. Eclipses e mareas.

1.1. Explicar como é e de que forma se orixinou o Universo e os seus principais compoñentes.

2.1. Describir as características princi-pais do Sistema Solar identificando dife-rentes tipos de astros e as súas caracte-rísticas.

3.1. Localizar o planeta Terra e a Lúa noSistema Solar, explicando as súascaracterísticas, movementos,consecuencias e calcular os fusoshorarios.

1.1.1. Describe como é e de que forma se orixinou o Universo e ex-plica os seus principais compoñen-tes identificando galaxia, estrela, planeta, satélite, asteroide e come-ta.

2.1.1. Describe as características e os compoñentes do Sistema Solar, localizando o Sol no centro do mes-mo e os planetas segundo a súa proximidade.

3.3.1. Define e representa o move-mento de translación terrestre, o eixe do xiro e os polos xeográficos, asocia as estacións do ano ao seu efecto combinado e calcula os fu-sos horarios.

4.3.1. Explica o día e a noite como consecuencia da rotación terrestre e como unidades para medir o tem-

9


6. Cartografía. Planos, mapas e planisfe-rios. Mapas temáticos.

7. Escalas e signos convencionais dun mapa.

8. Orientación no espazo: técnicas, instru-mentos e estratexias. - Elaboración dun itinerario coa axuda de ferramentas dixitais.

9. O clima e os factores climáticos.

10. As grandes zonas climáticas do plane-ta.

6.1. Describir correctamente planos e mapas, incluíndo os planisferios, inter-pretando a súa escala e os signos con-vencionais.

9.1. Identificar os elementos que inflúen no clima, explicando como actúan nel e adquirindo unha idea básica de clima e dos factores que determinan o clima en España.

10.1. Recoñecer as zonas climáticas mundiais e os tipos de clima de España identificando algunhas das súas caracte-rísticas básicas.

po.

5.1.1. Define a translación da Lúa identificando e nomeando as fases lunares.

6.1.1. Identifica e clasifica os dife-rentes tipos de mapas, define que éa escala nun mapa e emprega e in-terpreta os signos convencionais máis usuais que poden aparecer nel.

9.1.1. Define clima, nomea os seus elementos e identifica os seus fac-tores determinantes en España.

10.1.1. Explica que é unha zona cli-mática, nomeando as tres zonas cli-máticas do planeta e describindo as

10


11. Tipos de climas de España e as súas zonas de influencia. O clima en Galicia.

12. A paisaxe: elementos que a forman, ti-pos de paisaxes.

13. Características das principais paisaxes de España.

14. A diversidade xeográfica das paisaxes de España: relevo e hidrografía.

15. O relevo e a rede hidrográfica de Gali-cia. Utilización de sistemas de información xeográfica.

16. A intervención humana no medio. Estu-

12.1. Explicar que é unha paisaxe, iden-tificar os principais elementos que a compoñen e as características das prin-cipais paisaxes de España.

14.1. Describir as características do rele-vo de España e a súa rede hidrográfica, localizándoas nun mapa.

16.1. Explicar a importancia da interven-ción humana no medio e favorecer o desenvolvemento sostible.

súas características principais.

11.1.1. Describe e sinala nun mapa os tipos de climas de España e as zonas ás que afecta cada un, inter-pretando e analizando climogramasde distintos territorios de España e relacionándoos co clima ao que pertencen.

12.1.1. Define paisaxe, identifica os seus elementos e explica as carac-terísticas das principais paisaxes deEspaña valorando a súa diversida-de.

14.1.1. Localiza nun mapa as princi-pais unidades de relevo en España e as súas vertentes hidrográficas.

14.1.2. Sitúa nun mapa os mares, 11


do de campo das consecuencias da inter-vención humana no contorno.

17. A contaminación e o cambio climático.

18. Desenvolvemento sostible e consumo responsable.

os océanos e os grandes ríos de España.

16.1.1. Explica a importancia do coidado do medio, así como as con-secuencias da acción humana nes-te.

18.1.1. Favorece o desenvolvemen-to sostible e o consumo responsa-ble.

12


5. TEMPORALIZACIÓN E AVALIACIÓN TRIMESTRAL:

1º TRIMESTRE : Unidades 1, 2, 3

Instrumentosde avaliación

Estándares de aprendizaxeavaliables trimestrais

Niveis de desempeño

1

Pouco adecuado

2

Adecuado

3

Notable

4

Excelente

• Tarefas diversas realizadas polo alumnado durante a actividade diaria na clase.• Caderno de clase do alumno.• Actividades deavaliación (libro, fichas, probas escritas...).• Intervencións na clase.• Exposicións orais.• Participación do alumno.

Manifesta autonomía naplanificación e na execuciónde accións e tarefas, teniniciativa na toma de decisiónse asume responsabilidades.

Non manifesta unhaactitude reflexivaante osacontecementos domundo que o rodeae non amosaautonomía naobservación e naplanificación deaccións e tarefas etampouco teniniciativa abonda natoma de decisións.

Manifesta unhaactitude poucoreflexiva ante osacontecementosdo mundo que orodea e amosacerta autonomíana observacióne naplanificación deaccións e tarefase, ás veces, teniniciativa natoma dedecisións.

Manifesta unhaactitudereflexiva anteosacontecementos do mundoque o rodea eamosaautonomía naobservación ena planificaciónde accións etarefas e teniniciativa natoma dedecisións.

Sempre manifestaunha actitudereflexiva ante osacontecementos domundo que o rodeae amosa grandeautonomía naobservación e naplanificación deaccións e tarefas eten moita iniciativana toma dedecisións.

Realiza as tarefasencomendadas e presenta ostraballos de maneiraordenada, clara e limpa.

Cústalle moitopresentar ostraballos de formaclara, ordenada elimpa.

Ten algunhasdificultades pararealizar tarefas etraballos deforma ordenada,

Normalmenterealiza traballose tarefas deformaordenada, clara

Realiza traballos etarefas de formaordenada, clara elimpa.

13


• Preguntas individuais e degrupo.

• Traballos en grupo.• Autoavaliación.

clara e limpa. e limpa.

Participa en actividadesindividuais e de grupo eemprega estratexias detraballo cooperativo valorandoo esforzo e o coidado domaterial.

Non amosa ningúninterese porparticipar enactividadesindividuais e degrupo, nin empregaestratexias detraballo cooperativoe tampouco tencoidado domaterial.

Amosa interese,en actividadesindividuias perocústalleparticipar entraballos degrupo.

Ten algunhasdificultadespara empregarestratexias detraballocooperativo.

Participa de formaindividual e engrupo, respecta oscompañeiros/as,coida o material eutiliza estratexias detraballo cooperativo.

Analiza informaciónsrelacionadas coa área emanexa imaxes, táboas,gráficos, esquemas, resumose as tecnoloxías dainformación e dacomunicación.

Ten moitasdificultades paraanalizarinformacións daárea e manexarimaxes, táboas,gráficos, esquemas,resumos e as TIC.

Ten algunasdificultades paraanalizarinformación daárea e manexarimaxes, táboas,gráficos,esquemas,resumos e asTIC.

Ten algunasdificultadespara analizarinformacións daárea pero sabeempregar asTIC.

Analiza informaciónsrelacionadas coaárea e manexa dexeito correcto asimaxes, as táboas,os gráficos, osesquemas, osresumos e as TIC.

Describe como é e de queforma se orixinou o Universo eexplica os seus principaiscompoñentes identificandogalaxia, estrela, planeta,satélite, asteroide e cometa.

Ten moitasdificultades paradescribir a orixe doUniverso eidentificar os seuscompoñentes.

Ten algunasdificultades paradescribir a orixedo Universo eidentificar osseuscompoñentes.

Ten poucasdificultadespara describir aorixe doUniverso eidentificar osseuscompoñentes.

Describe a orixe doUniverso eidentificar os seuscompoñentes.

Describe as características e Cústalle moito Ten algunhas Normalmente Describe as

14


compoñentes do SistemaSolar, localizando o Sol nocentro do mesmo e osplanetas segundo a súaproximidade.

describir ascaracterísticas e oscompoñentes doSistema Solar e asituación dosplanetas.

dificultades paradescribir ascaracterísticas eos compoñentesdo SistemaSolar, e asituación dosplanetas,

describe ascaracterísticase oscompoñentesdo SistemaSolar e asituación dosplanetas.

características e oscompoñentes doSistema Solar e asituación dosplanetas.

Define e representa omovemento de translaciónterrestre, o eixe de xiro e ospolos xeográficos, asocia asestacións do ano ao seuefecto combinado e calcula osfusos horarios.

Amosa moitasdificultades paradefinir e representaro movemento detranslación daTerra, para asociaras súasconsecuencias epara calcular osfusos horarios.

Amosa algunhasdificultades paradefinir erepresentar omovemento detranslación daTerra, paraasociar as súasconsecuencias epara calcular osfusos horarios.

Adoita definir erepresentar omovemento detranslación daTerra e as súasconsecuencias,pero nonsempre écapaz decalcular osfusos horarios.

Define e representao movemento detranslación da Terrae as súasconsecuencias ecalcula os fusoshorarios.

Explica o día e a noite comoconsecuencia da rotaciónterrestre e como unidadespara medir o tempo.

Ten moitasdificultaes paraexplicar omovemento derotación da Terra,as súasconsecuencias epara medir o tempo.

Ten algunasdificultades paraexplicar omovemento derotación daTerra, as súasconsecuencias epara medir otempo.

Normalmenteexplica omovemento derotación daTerra e as súasconsecuencias,pero ten non équen de mediro tempo.

Sempre explica omovemento derotación da Terra, assúas consecuenciase sabe medir otempo.

Define a translación da Lúaidentificando e nomeando asfases lunares.

Amosa moitasdificultades paradefinir a translación

Amosa algunhasdificultades paradefinir a

Define atranslación daLúa pero non

Define a translaciónda Lúa identificandoe nomeando as

15


da Lúa e paraidentificar e nomearas fases lunares.

translación daLúa e paraidentificar enomear as faseslunares.

identifica asfases lunares.

fases lunares.

Identifica e clasifica osdiferentes tipos de mapas,define que é a escala nunmapa e emprega e interpretaos signos convencionais máisusuais que poden aparecernel.

Non identifica e nonclasifica os tipos demapas, nininterpreta os seussignosconvencionais.

Non identificaben, pero amosaalgún interesepolos tipos demapas e os seussignosconvencionais.

Adoitaidentificar ostipos de mapase interpretar osseus signosconvencionais.

Identifica os tipos demapas e interpetaos seus signosconvencionais.

Define clima, nomea os seuselementos e identifica osfactores que determinanEspaña.

Amosa moitasdificultades paradefinir o clima enomear os seuselementos eidentificar osfactores do clima deEspaña.

Amosa algunhasdificultades paradefinir o clima enomear os seuselementos eidentificar osfactores do climade España.

Normalmentedefine o clima enomea os seuselementos eidentifica osfactores doclima deEspaña.

Define o clima enoema os seuselementos eidentifica os factoresdo clima de España.

Explica que é unha zonaclimática, nomeando as treszonas climáticas do planeta edescribindo as súascaracterísticas principais.

Ten moitasdificultades paraexplicar que é unhazona climática, aszonas climáticas doplaneta e as súascaracterísticas.

Ten algunhasdificultades paraexplicar que éunha zonaclimática, aszonas climáticasdo planeta e assúascaracterísticas.

Explica que éunha zonaclimática e aszonasclimáticas doplaneta, peronon sempre écapaz dedescribir assúascaracterísticas.

Explica que é unhazona climática enomea as tres zonasclimáticas doplaneta, describindoas súascaracterísticasprincipais.

16


Describe e sinala nun mapaos tipos de climas de Españae as zonas ás que afecta cadaun, interpretando e analizandoclimogramas de distintosterritorios de España erelacionándoos co clima aoque pertence.

Presenta abondasdificultades paradescribir eidentificar nunmapa as zonasclimáticas deEspaña e taménpara analizar osclimogramas dosterritorios deEspañarelacionalos coclima ao quepentence.

Moitas vecesnon describe ninidentifica nunmapa as zonasclimáticas deEspaña, nonanaliza osclimogramas dosterritorios deEspaña nin osrelaciona coclima ao quepertence.

Case sempredefine eidentifica nunmapa as zonasclimáticas deEspaña etaménacostumaanalizar osclimogramasdos territoris deEspaña e osrelaciona coclima ao quepertence.

Define e sinala nunmapa os tipos declimas de España eas zonas ás queafecta cada un,interpretando eanalizandoclimogramas dedistintos territoriosde España erelacionándoos coclima ao quepertence.

Define paisaxe, identifica osseus elementos e explica ascaracterísticas das principaispaisaxes de Españavalorando a súa diversidade.

Cústalle moitodefinir paisaxe,identificar os seuselementos eexplicar ascaracterísticas dasprincipais paisaxesde Españavalorando a súadiversidade.

Ten algunasdificultades paradefinir paisaxe,identificar osseus elementose explicar ascaracterísticasdas principaispaisaxes deEspañavalorando a súadiversidade.

Adoita definirpaisaxe,identificar osseus elementose explicar ascaracterísticasdas principaispaisaxes deEspañavalorando asúadiversidade.

Define paisaxe,identifica os seuselementos e explicaas característicasdas principaispaisaxes de Españavalorando a súadiversidade.

Localiza nun mapa asprincipais unidades de relevoen España e as súasvertentes hidrográficas.

Ten seriasdificultades paralocalizar nun mapaas principaisunidades de relevo

Cústallebastantelocalizar nunmapa asprincipais

Normalmentelocaliza nunmapa asprincipaisunidades de

Localiza nun mapaas principaisunidades de relevoen España e assúas vertentes

17


de España e assúas vertenteshidrográficas.

unidades derelevo enEspaña e assúas vertenteshidrográficas.

relevo enEspaña e assúas vertenteshidrográficas.

hidrográficas.

Sitúa nun mapa os mares, osocéanos e os grandes ríos deEspaña.

Ten moitasdificultades parasituarcorrectamente osmares, os océanose os grandes ríosde España.

Ten algunhasdificultades parasituar nun mapaos mares, osocéanos e osgrandes ríos deEspaña.

Case sempresitúa nun mapaos mares, osocéanos e osgrandes ríos deEspaña.

Sitúa nun mapa osmares, os oceános eos grandes ríos deEspaña.

Explica a importancia docoidado do medio, así comoas consecuencias da acciónhumana neste.

Non amosa ningúninterese porexplicar aimportancia docoidado do medio eas consecuenciasda acción humananel.

Ten interesepolo coidado domedio perocústalle detectarasconsecuenciasda acciónhumana nel.

Ten algunhasdificultadespara explicar aimportancia docoidado domedio, asícomo asconsecuenciasda acciónhumana nel.

Explica aimportancia docoidado do medi, eas consecuenciasda acción humananel.

Favorece o desenvolvementosostible e o consumoresponsable.

Non manifesta unhaactitudefavorecedora dodesenvolvementosostible e doconsumoresponsable.

Manifesta unhaactitude poucofavorecedora dodesenvolvemento sostible e doconsumoresponsable.

Manifesta unhaactitudefavorecedoradodesenvolvemento sostible e doconsumoresponsable.

Sempre favorece odesenvolvementosostible e oconsumoresponsable.

18


2º TRIMESTRE: Unidades 4, 5 e 6

Instrumentos deavaliación

Estándares deaprendizaxeavaliablestrimestrais

Niveis de desempeño

1

Poucoadecuado

2

Adecuado

3

Notable

4

Excelente

• Tarefas diversas realizadas polo alumnado durante a actividade diaria na clase.• Caderno de clase do alumno.• Actividades de avaliación (libro, fichas, probas escritas...).• Arquivo individual (PROXECTOS).• Intervencións na clase.• Exposicións orais.• Actividades interactivas.• Participación do alumno.• Preguntas

Manifesta autonomíana planificación e naexecución de acciónse tarefas, teniniciativa na toma dedecisións e asumeresponsabilidades.

Non manifestaunha actitudereflexiva ante osacontecementosdo mundo que orodea e nonamosaautonomía naobservación e naplanificación deaccións e tarefase tampouco teniniciativa abondana toma dedecisións.

Manifesta unhaactitude poucoreflexiva ante osacontecementosdo mundo que orodea e amosacerta autonomíana observación ena planificaciónde accións etarefas e, ásveces, teniniciativa natoma dedecisións.

Manifesta unhaactitude reflexivaante osacontecementosdo mundo que orodea e amosaautonomía naobservación e naplanificación deaccións e tarefas eten iniciativa natoma de decisións.

Sempre manifesta unhaactitude reflexiva anteos acontecementos domundo que o rodea eamosa grandeautonomía naobservación e naplanificación de acciónse tarefas e ten moitainiciativa na toma dedecisións.

Participa nasactividadesindividuais e degrupo e empregaestratexias detraballo cooperativo

Non amosaningún interesepor participar enactividadesindividuais e degrupo, nin

Amosa interese,en actividadesindividuias perocústalleparticipar entraballos de

Ten algunhasdificultades paraempregarestratexias detraballocooperativo.

Participa de formaindividual e en grupo,respecta oscompañeiros/as, coida omaterial e utilizaestratexias de traballo

19


individuais e de grupo.• Traballos en grupo.• Autoavaliación.

valorando o esforzo eo coidado domaterial.

empregaestratexias detraballocooperativo etampouco tencoidado domaterial.

grupo. cooperativo.

Adopta uncomportamentoresponsable,construtivo esolidario,respectandodiferentes ideas eachegas nos debatese recoñecendo acooperación e odiálogo comoprincipios básicos dofuncionamentodemocrático.

Non adoptaningúncomportamentoresponsable,construtivo esolidario, ninrespecta as idease as achegas nosdebates.

Ten algunhasdificultades parasolidarizarse erespectar asdiferentes idease achegas nosdebates.

Ten poucasdificultades paracomportarse deforma responsablee solidaia erespecta asdiferentes ideas eachegas nosdebates.

Sempre respecta e sesolidariza coasdiferentes ideas eachegas nos debates.

Expón oralmente deforma clara eordenada contidosrelacionados coaárea que manifestana comprensión detextos orais e/ouescritos de carácterxeográfico, social ehistórico.

Ten moitasdificultades paraexpresaroralmentediferentescontidos decarácterxeográfico, sociale histórico.

Ten algunhasdificultades paraexpresaroralmentediferentescontidos decarácterxeográfico sociale histórico.

Ten poucasdificultades paraexpresaroralmentediferentes contidosde carácterxeográfico social ehistórico.

Expresa oralmentediferentes contidos decarácter xeográfico,social e histórico.

20


Identifica, respecta evalora os principiosdemocráticos máisimportantesestablecidos naConstitución eexplica a importanciaque a Constituciónten para ofuncionamento doEstado español.

Non identifica enon amosaningún interesepor respectar evalorar osprincipiosdemocráticsestablecidos naConstitución enon explica aimportancia daConstitución nofuncionamentodo Estadoespañol.

Non identificaben, perorespecta evalora osprincipiosdemocráticos daConstitución enon explica aimportancia daConstitución nofuncionamentodo Estadoespañol.

Adoita identificar eamosa interesepor respectar evalorar osprincipiosdemocráticos daConstitución eexplica aimportancia daConstitución nofuncionamento doEstado español.

Identifica e amosainterese por respectar evalorar os principiosdemocráticos daConstitución e explica aimportancia daConstitución nofuncionamento doEstado español.

Identifica asprincipais instituciónsdo Estado español edescribe as súasfuncións e a súaorganización.

Presentaabondasdificultades paraidentificar asprincipaisinstitucións doEstado español epara describir assúas funcións e asúa organización.

Moitas vecesnon identifica asprincipaisinstitucións doEstado españolnin as súasfuncións e a súaorganización.

Case sempreidentifica asprincipaisinstitucións doEstado español edescribe as súasfuncións e a súaorganización.

Identifica as principaisinstitucións do Estadoespañol e describe assúas funcións e a súaorganización.

Identifica ecomprende a divisiónde poderes doEstado e cales sonas atribuciónsrecollidas naConstitución para

Ten seriasdificultades paraidentificar ecomprender adivisión depoderes doEstado e as súas

Cústallebastanteidentificar ecomprender adivisión depoderes doEstado e as

Normalmenteidentifica ecomprende adivisión depoderes do Estadoe as súasatribuídas na

Interpreta e comprendea división de poderes doEstado e as súasatribuídas naConstitución.

21


cada un deles. atribuciónsrecollidas naConstitución.

súasa tribuciónsrecollidas naConstitución.

Constitución.

Explica aorganizaciónterritorial de España,nomea as estruturasbásicas de goberno elocaliza en mapaspolíticos as distintascomunidadesautónomas queforman España, asícomo as súasprovincias.

Ten moitasdificultades paraexplicar aorganizaciónterritorial deEspaña, nomearas estruturasbásicas degoberno elocalizar ascomunidadesautónomas e asprovincias enmapas políticos.

Ten algunhasdificultades paraexplicar aorganizaciónterritorial deEspaña, nomearas estruturasbásicas degoberno elocalizar ascomunidadesautónomas e asprovincias enmapas políticos.

Ten poucasdificultades paraexplicar aorganizaciónterritorial deEspaña, nomearas estruturasbásicas degoberno elocalizar ascomunidadesautónomas e asprovincias enmapas políticos.

Explica a organizaciónterritorial de España,nomea as estruturasbásicas de goberno elocaliza ascomunidadesautónomas e asprovincias en mapaspolíticos.

Valora, partindo darealidade do Estadoespañol, adiversidade cultural,social, política elingüística nunmesmo territoriocomo fonte deenriquecementocultural.

Non amosa moitointerese nadiversidadecultural, social,política elingüística nunmesmo territoriocomo fonte deriqueza cultural.

Ten algunhasdificultades paravalorar adiversidadecultural, social,política elingüística nunmesmo territoriocomo fonte deriqueza cultural.

Non sempreamosa moitointerese nadiversidadecultural, social,política elingüística nunmesmo territoriocomo fonte deriqueza cultural.

Valora a diversidadecultural, social, políticae lingüística nun mesmoterritorio como fonte deriqueza cultural.

Define demografía epoboación,comprende osprincipais conceptos

Cústalle moitodefinirdemografía epoboación, así

Ten algunhasdificultades paradefinirdemografía e

Normalmentedefine demografíae poboación, asícomo

Define demografía epoboación, así comocomprende conceptosdemográficos e os

22


demográficos e osprincipais factoresque afectan napoboación.

comocomprenderconceptosdemográficos eos factoresdemográficos.

poboación, asícomocomprenderconceptosdemográficos eos factoresdemográficos.

comprenderconceptos demográficose os factoresdemográficos.

factores demográficos.

Interpreta unhapirámide depoboación e outrosgráficos usados noestudo da poboación.

Ten seriasdificultades parainterpretar unhapirámide depoboación eoutros gráficosusados noestudodemográfico.

Moitas vecesnon interpretaunha pirámidede poboación eoutros gráficosusados noestudodemográfico.

Case sempreinterpreta unhapirámide depoboación eoutros gráficosusados no estudodemográfico.

Identifica unha pirámidede poboación e outrosgráficos usados noestudo demográfico.

Describe osprincipais trazos dapoboación española.

Ten moitasdificultades paradescribir osprincipais trazosda poboaciónespañola.

Ten algunhasdificultades paradescribir osprincipais trazosda poboaciónespañola.

Ten poucasdificultades paradescribir osprincipais trazosda poboaciónespañola.

Describie os principaistrazos da poboaciónespañola.

Explica o proceso daevolución dapoboación enEspaña e describe aincidencia quetiveron nesta factorescomo a esperanza devida ou a natalidade.

Non explica oproceso daevolución dapoboación enEspaña e nondescribe aincidencia quetiveron nela osfactores

Non explica beno proceso daevolución dapoboación enEspaña peroamosa algúninterese polaincidencia quetiveron nela os

Adoita explicar oproceso daevolución dapoboación enEspaña e amosarinterse polaincidencia quetiveron nela osfactores

Explica o proceso daevolución da poboaciónen España e amosarinterse pola incidenciaque tiveron nela osfactores demográficos.

23


demográficos. factoresdemográficos.

demográficos.

Describe os factoresque condicionan adistribución dapoboación española.

Non ten intereseen describir osfactores quecondicionan adistribución dapoboaciónespañola.

Ten interese,pero cústalledescribir osfactores quecondicionan adistribución dapoboaciónespañola.

Describebastantes factoresque condicionan adistribución dapoboaciónespañola.

Describe os factoresque condicionan adistribución dapoboación española.

Sitúa nun mapa osmaiores núcleos depoboación enEspaña e as zonasmáis densamentepoboadas.

Ten seriasdificultades parasituar nun mapaos maioresnúcleos depoboación enEspaña e aszonas máisdensamentepoboadas.

Cústalle situarnun mapa osmaiores núcleosde poboación enEspaña e aszonas máisdensamentepoboadas.

Normalmente situanun mapa osmaiores núcleosde poboación enEspaña e aszonas máisdensamentepoboadas.

Sitúa nun mapa osmaiores núcleos depoboación en España eas zonas máisdensamente poboadas.

Explica o éxodo rural,a emigración aEuropa e a chegadade inmigrantes aEspaña.

Cústalle moitoexplicar o éxodorural, aemigración aEuropa e achegada deinmigrantes aEspaña.

Ten algunhasdificultades paraexplicar o éxodorural, aemigración aEuropa e achegada deinmigrantes aEspaña.

Normalmenteexplica o éxodorural, a emigracióna Europa e achegada deinmigrantes aEspaña.

Explica o éxodo rural, aemigración a Europa ea chegada deinmigrantes a España.

Identifica e describeos principais

Non identifica enon describe os

Non identificaben e non

Adoita identificar edescribir os

Identifica e describe osprincipais problemas

24


problemas actuais dapoboación española:migracións,envellecemento etc.

principaisproblemasactuais dapoboaciónespañola.

describe ben osprincipaisproblemasactuais dapoboaciónespañola.

principaisproblemas actuaisda poboaciónespañola.

actuais da poboaciónespañola.

Identifica e definematerias primas eprodutos elaboradose asóciaos coasactividades nas quese obteñen.

Ten moitasdificultades paraidentificar edefinir materiasprimas eprodutoselaborados, asícomo deasocialos coasactividades nasque se obteñen.

Ten algunhasdificultades paraidentificar edefinir materiasprimas eprodutoselaborados, asícomo deasocialos coasactividades nasque se obteñen.

Ten poucasdificultades paraidentificar e definirmaterias primas eprodutoselaborados, asícomo de asocialoscoas actividadesnas que seobteñen.

Identifica e definematerias primas eprodutos elaborados,así como os asociacoas actividades nasque se obteñen.

Describeordenadamente oproceso de obtencióndun produto ata asúa venda eidentifica os sectoresaos que pertencen.

Non ten interesenin é capaz dedescribir oproceso deobtención dunproduto ata a súavenda, ninidentifica ossectores aos quepertencen.

Ten interese,pero cústalledescribir oproceso deobtención dunproduto ata asúa venda, e deidentificar ossectores aos quepertencen.

Describe oproceso deobtención dunproduto ata a súavenda, pero nonidentifica ossectores aos quepertencen.

Describe o proceso deobtención dun produtoata a súa venda eidentifica os sectoresaos que pertencen.

Identifica os tressectores deactividadeseconómicas e

Non amosaningún interesepor identificar ostres sectores de

Ten algunhasdificultades paraidentificar os tressectores de

Normalmenteidentifica os tressectores deactividades

Identifica os tressectores de actividadeseconómicas e clasificadistintas actividades no

25


clasifica distintasactividades no grupoao que pertencen.

actividadeseconómicas ninpor clasificar asdistintasactividades nogrupo ao quepertencen.

actividadeseconómicas epara clasificar asdistintasactividades nogrupo ao quepertencen.

económicas eclasifica asdistintasactividades nogrupo ao quepertencen.

grupo ao quepertencen.

Explica asactividadesrelevantes dossectores primario,secundario e terciarioen España e as súaslocalizacións nosterritorioscorrespondentes.

Non explica asactividadesrelevantes dossectoreseconómicos enEspaña ninlocaliza os seusterritorioscorrespondentes.

Non explica benas actividadesrelevantes dossectoreseconómicos enEspaña, peroamosa algúninterese porlocalizar os seusterritorioscorrespondentes.

Adoita explicar asactividadesrelevantes dossectoreseconómicos enEspaña e localizaros seus territorioscorrespondentes.

Explica as actividadesrelevantes dos sectoresprimario, secundario eterciario en España e assúas localizacións nosterritorioscorrespondentes.

3º TRIMESTRE: Unidades 7, 8 e 9

Instrumentos Estándares de aprendizaxe Niveis de desempeño

26


de avaliación avaliables trimestrais 1

Poucoadecuado

2

Adecuado

3

Notable

4

Excelente

• Tarefas diversas realizadas polo alumnado durante a actividade diaria na clase.• Caderno de clase do alumno.• Actividades deavaliación (libro, fichas, probas escritas...).• Traballos en grupo.• Actividades interactives.Proxectos• Intervencións na clase.• Exposicións orais.• Probas orais individuais.

Busca información (empregando asTIC e outras fontes directas eindirectas), selecciona ainformación relevante, organízaa,analízaa, obtén conclusiónssinxelas e comunícaas oralmentee/ou por escrito.

Ten moitasdificultades parabuscarinformación(facendo uso dasTIC), tratala ecomunicalaoralmente e/oupor escrito.

Ten algunhasdificultadespara buscarinformación(facendo usodas TIC),tratala ecomunicalaoralmente e/oupor escrito.

Ten poucasdificultadespara buscarinformación(facendo usodas TIC),tratala ecomunicalaoralmente e/oupor escrito.

Busca información(facendo uso dasTIC), trátaa ecomunícaaoralmente e/ou porescrito.

Realiza as tarefas encomendadas epresenta os traballos de maneiraordenada, clara e limpa.

Cústalle moitopresentar ostraballos de formaclara, ordenada elimpa.

Ten algunhasdificultadespara realizartarefas etraballos deformaordenada, clarae limpa.

Normalmenterealizatraballos etarefas deformaordenada, clarae limpa.

Realiza traballos etarefas de formaordenada, clara elimpa.

Emprega de maneira axeitada ovocabulario adquirido para sercapaz de ler, escribir e falar sobreas Ciencias Sociais.

Ten moitasdificultades paraempregar demaneira axeitadao vocabularioadquirido para ler,escribir e falarsobre as Ciencias

Ten algunhasdificultadespara empregarde maneiraaxeitada ovocabularioadquirido paraler, escribir e

Normalmenteemprega demaneiraaxeitada ovocabularioadquirido paraler, escribir efalar sobre as

Emprega demaneira axeitada ovocabularioadquirido para ler,escribir e falarsobre as CienciasSociais.

27


• Participación do alumno.• Preguntas individuais e de grupo.• Traballos en grupo. Autoavaliación.

Sociais. falar sobre asCienciasSociais.

CienciasSociais.

Expón oralmente de formaordenada, contidos relacionadoscoa área, que manifestan acomprensión de textos orais e/ouescritos de carácter xeográfico,social e histórico.

Ten moitasdificultades paraexpresaroralmentediferentescontidos decarácterxeográfico, sociale histórico.

Ten algunhasdificultadespara expresaroralmentediferentescontidos decarácterxeográficosocial ehistórico.

Ten poucasdificultadespara expresaroralmentediferentescontidos decarácterxeográficosocial ehistórico.

Expresa oralmentediferentes contidosde carácterxeográfico, sociale histórico.

Identifica a idea de idade da historiae data a Idade Media e a Moderna,asociando os feitos que marcan osseus inicios e finais.

Non amosaningún interesepor identificar osfeitos que marcanos inicios e finaisda Idade Media eda IdadeModerna.

Ten algunhasdificultadespara identificaros feitos quemarcan osinicios e finaisda Idade Mediae da IdadeModerna.

Ten poucasdificultadespara identificaros feitos quemarcan osinicios e finaisda Idade Mediae da IdadeModerna.

Identifica os feitosque marcan osinicios e finais daIdade Media e daIdade Moderna.

Coñece algunhas fontes da historiarepresentativas de cada unha dasidades da historia, facendo fincapéna Idade Contemporánea.

Non ten interesepor coñecer asfontes da historia.

Ten interesepor coñecer asfontes dahistoria, perocústalleidentificar asrepresentativasde cada unhadas idades da

Ten interesepor coñecer asfontes dahistoria, perocústalleidentificar asrepresentativasda IdadeContemporáne

Coñece algunhasfontes da historiarepresentativas decada unha dasidades da historia,facendo fincapé naIdadeContemporánea.

28


historia. a.

Usa diferentes técnicas paralocalizar no tempo e no espazofeitos do pasado, percibindo aduración, a simultaneidade e asrelacións entre os acontecementos.

Non amosaningún interesepor usardiferentestécnicas paralocalizar notempo e noespazo feitos dopasado.

Ten algunhasdificultadespara usardiferentestécnicas paralocalizar notempo e noespazo feitosdo pasado.

Ten algunhasdificultadespara percibir aduración, asimultaneidadee as relaciónsentre osacontecementos.

Usa diferentestécnicas paralocalizar no tempoe no espazo feitosdo pasado,percibindo aduración, asimultaneidade eas relacións entreosacontecementos.

Sitúa nunha liña do tempo asetapas históricas máis importantesda Idade Media e da IdadeModerna en España.

Ten moitasdificultades parasituar nunha liñado tempo asetapas históricasmáis importantesda Idade Media eda IdadeModerna enEspaña.

Ten algunhasdificultadespara situarnunha liña dotempo asetapashistóricas máisimportantes daIdade Media eda IdadeModerna enEspaña.

Normalmentesitúa nunhaliña do tempoas etapashistóricas máisimportantes daIdade Media eda IdadeModerna enEspaña.

Sitúa nunha liñado tempo asetapas históricasmáis importantesda Idade Media eda Idade Modernaen España.

Identifica e localiza no tempo e noespazo os feitos fundamentais dahistoria medieval e moderna deEspaña, describindo as principaiscaracterísticas de cada unha delas.

Non identifica enon localiza notempo e noespazo os feitosfundamentais dahistoria medievale moderna de

Non identificaben, peroamosa algúninterese porlocalizar notempo e noespazo os

Adoitaidentificar elocalizar notempo e noespazo osfeitosfundamentais

Identifica e localizano tempo e noespazo os feitosfundamentais dahistoria medieval emoderna deEspaña,

29


España,describindo asprincipaiscaracterísticas decada unha delas.

feitosfundamentaisda historiamedieval emoderna deEspaña,describindo asprincipaiscaracterísticasde cada unhadelas.

da historiamedieval emoderna deEspaña,describindo asprincipaiscaracterísticasde cada unhadelas.

describindo asprincipaiscaracterísticas decada unha delas.

Explica aspectos relacionados coaforma de vida e coa organizaciónsocial de España das distintasépocas históricas estudadas.

Ten seriasdificultades paraexplica aspectosrelacionados coaforma de vida ecoa organizaciónsocial de Españadas distintasépocas históricasestudadas.

Cústallebastanteexplicaraspectosrelacionadoscoa forma devida e coaorganizaciónsocial deEspaña dasdistintasépocashistóricasestudadas.

Normalmenteexplicaaspectosrelacionadoscoa forma devida e coaorganizaciónsocial deEspaña dasdistintasépocashistóricasestudadas.

Explica aspectosrelacionados coaforma de vida ecoa organizaciónsocial de Españadas distintasépocas históricasestudadas.

Describe en orde cronolóxica osprincipais movementos artísticos eculturais da Idade Media e da IdadeModerna en España citando osseus representantes máissignificativos.

Cústalle moitodescribir en ordecronolóxica osprincipaismovementosartísticos eculturais da Idade

Ten algunhasdificultadespara describiren ordecronolóxica osprincipaismovementos

Adoito describeen ordecronolóxica osprincipaismovementosartísticos eculturais da

Describe en ordecronolóxica osprincipaismovementosartísticos eculturais da IdadeMedia e da Idade

30


Media e da IdadeModerna enEspaña citandoos seusrepresentantesmáissignificativos.

artísticos eculturais daIdade Media eda IdadeModerna enEspaña citandoos seusrepresentantesmáissignificativos.

Idade Media eda IdadeModerna enEspaña citandoos seusrepresentantesmáissignificativos.

Moderna enEspaña citando osseusrepresentantesmáis significativos.

Identifica as característicasdistintivas das culturas queconviviron nos reinos peninsularesdurante a Idade Media, describindoa evolución política e os distintosmodelos sociais.

Non ten intereseen identificar ascaracterísticasdistintivas dasculturas queconviviron nosreinospeninsularesdurante a IdadeMedia,describindo aevolución políticae os distintosmodelos sociais.

Ten interese enidentificar ascaracterísticasdistintivas dasculturas queconviviron nosreinospeninsularesdurante aIdade Media,pero cústalledescribir aevoluciónpolítica e osdistintosmodelossociais.

Ten poucasdificultades enidentificar ascaracterísticasdistintivas dasculturas queconviviron nosreinospeninsularesdurante aIdade Media, een describir aevoluciónpolítica e osdistintosmodelossociais.

Identifica ascaracterísticasdistintivas dasculturas queconviviron nosreinospeninsularesdurante a IdadeMedia, describindoa evolución políticae os distintosmodelos sociais.

Explica as características da IdadeModerna e certos acontecementosque determinaron cambiosfundamentais no rumbo da historianeste período de tempo (Monarquía

Cústalle moitoexplicar ascaracterísticas daIdade Moderna ecertos

Ten algunhasdificultadespara explicarascaracterísticas

Normalmenteexplica ascaracterísticasda idadeModerna e

Explica ascaracterísticas daIdade Moderna ecertosacontecementos

31


dos Austrias, s. XVI-XVII, OsBorbóns e s. XVIII).

acontecementosque determinaroncambiosfundamentais norumbo da historianeste período detempo(Monarquía dosAustrias, s. XVI-XVII, Os Borbónse s. XVIII).

da idadeModerna ecertosacontecementos quedeterminaroncambiosfundamentaisno rumbo dahistoria nesteperíodo detempo(Monarquíados Austrias, s.XVI-XVII, OsBorbóns e s.XVIII).

certosacontecementos quedeterminaroncambiosfundamentaisno rumbo dahistoria nesteperíodo detempo(Monarquíados Austrias, s.XVI-XVII, OsBorbóns e s.XVIII).

que determinaroncambiosfundamentais norumbo da historianeste período detempo (Monarquíados Austrias, s.XVI-XVII, OsBorbóns e s.XVIII).

Identifica, valora e respecta opatrimonio natural, histórico,cultural e artístico e asume asresponsabilidades que supón a súaconservación e mellora.

Amosa poucorespecto polopatrimonionatural, histórico,cultural e artísticoe non asumeasume asresponsabilidades que supón asúa conservacióne mellora.

Adoitarespectar opatrimonionatural,histórico,cultural eartístico e nonasume asumeasresponsabilidades que supóna súaconservación emellora.

Case semprerespecta opatrimonionatural,histórico,cultural eartístico e nonasume asumeasresponsabilidades que supóna súaconservación emellora.

Identifica, valora erespecta opatrimonio natural,histórico, cultural eartístico e asumeasresponsabilidadesque supón a súaconservación emellora.

Aprecia a herdanza cultural a Non amosa moito Amosa algo de Amosa interese Aprecia a32


escala local e nacional e a riquezacompartida que hai que coñecer,preservar e coidar.

interese naherdanza culturalnin moitorespecto polo seucoidado emantemento.

interese naherdanzacultural erespecto poloseu coidado emantemento.

na herdanzacultural, peronon a respecta.

herdanza cultural aescala local enacional e ariqueza compartidaque hai quecoñecer, preservare coidar.

6. PERFIL COMPETENCIAL

Competenciaclave

Estándar de aprendizaxe

CCL-CAA Recolle información dos feitos e fenómenos dados e comunícaos oralmente.CD Utiliza as TIC (Internet) para coñecer a terminoloxía adecuada aos temas tratados na aula coa axuda do mestre

ou mestra.CAA-CD Interpreta imaxes, esquemas e resumos e manexa as TIC na aula.CSIEE Realiza con responsabilidade e esforzo as tarefas encomendadas e presenta os traballos de xeito ordenado,

claro e limpo.CL-CAA Utiliza con precisión o vocabulario adquirido para elaborar traballos coa terminoloxía adecuada aos temas

tratados, reflexionando posteriormente sobre o proceso de aprendizaxe cunhas pautas dadas.CCL Expón oralmente, de forma clara e ordenada, contidos relacionados coa área que manifestan a comprensión de

textos orais e/ou escritos.CAA-CSC Planifica e realiza traballos e presentacións a nivel individual e en grupo que supoñen a procura, selección,

interpretación e organización de textos de carácter xeográfico, social e histórico na aula.CSC Utiliza estratexias para realizar traballos en equipo, adoptando un comportamento responsable e construtivo na

aula. CSC Participa en actividades de grupo adoptando un comportamento responsable e construtivo e respecta os

33


principios básicos do funcionamento democrático (respectar a quenda de palabra e as opinións, escoitar aosdemais e argumentar e tomar decisións conxuntas).

CSC Valora a importancia dunha convivencia pacífica e tolerante entre os diferentes grupos humanos sobre a basedos valores democráticos e os dereitos humanos universalmente compartidos no colexio.

CSC Participa dun xeito eficaz e construtivo na vida social da aula e do colexio e crea e utiliza estratexias pararesolver conflitos nos grupos de referencia.

CSC Identifica e utiliza os códigos de conduta e os usos xeralmente aceptados nas distintas sociedades e contornos(escola, familia, barrio etc.).

CSC Valora e apoia a cooperación e o diálogo como forma de evitar e resolver conflitos exercitando prácticasdemocráticas en situacións de toma de decisións co apoio do mestre/-a.

CSIEE Mostra actitudes de confianza en si mesmo (iniciativa persoal, curiosidade, interese, creatividade na aprendizaxee espírito emprendedor) que o fan activo ante as circunstancias que o rodean na aula, na familia e no colexio

CSIEE Manifesta autonomía na planificación e na execución de accións e tarefas e ten iniciativa na toma de decisións degrupo.

CCSC Desenvolve actitudes de cooperación e de traballo en equipo, valora as ideas alleas e reacciona con intuición,apertura e flexibilidad ante elas na aula.

CSC Planifica traballos en grupo, coordina equipos, toma decisións e acepta responsabilidades no traballo en equipo.CCL-CMCT

Enumera as características principais do Sistema Solar, distingue os diferentes tipos de astros e os seusmovementos.

CCL-CMCT

Describe de forma escrita o movemento de translación terrestre, sinala o eixe de xiro e os polos xeográficosnunha representación gráfica e atribúeos ás estacións.

CCL-CMCT

Describe de forma escrita o movemento de rotación terrestre e atribúeo ao día e á noite.

CCL-CMCT

Nomea e enumera de forma escrita as fases da Lúa.

CCL Describe a Terra segundo as características das súas capas externas e internas apoiándose nunha imaxe (porexemplo mediante un mapa conceptual).

CCL-CMCT

Compara e contrasta as distintas formas de representar a Terra: planos, mapas, planisferios e globo terráqueo(por exemplo nun esquema).

CMCT Interpreta planos e mapas explicando o significado dos seus signos convencionais, linguaxes icónicas esimbólicas (en papel ou soporte dixital).

CMCT-CD Utiliza recursos interactivos para localizar as liñas imaxinarias da superficie terrestre.

34


CCL Explica a relación da atmosfera cos fenómenos atmosféricos (por exemplo mediante un esquema).CSC Valora a importancia de coidar a atmosfera e enumera algunhas razóns.CCL Analiza a influencia do tempo atmosférico no clima (por exemplo mediante un mapa conceptual).CCL Describe de forma escrita o uso dalgúns instrumentos meteorolóxicos apoiándose en imaxes.

CMCT-CCL

Interpreta e confecciona gráficos sinxelos de temperaturas e precipitacións de localidades ou provincias deGalicia e de España.

CMCT Interpreta mapas sinxelos meteorolóxicos de localidades ou provincias de Galicia e de España e identifica osseus elementos gráficos principais.

CCL Clasifica os climas segundo os factores que o determinan (por exemplo mediante un organizador gráfico).CCL-CMCT

Diferencia, localiza e sinala as zonas climáticas de Galicia e de España (nun mapa ou nun soporte dixital) erelaciona a súa flora e fauna; interpreta climogramas de Galicia e de España.

CCL-CMCT

Describe a hidrosfera diferenciando augas subterráneas e augas superficiais; augas continentais e augasoceánicas; localiza e sinala masas, cursos de auga de Galicia e de España nun mapa ou nun recurso interactivo.

CCL-CMCT

Detalla o ciclo da auga e utilizando recursos interactivos investiga sobre o seu consumo responsable.

CCL-CMCT

Localiza e sinala nun mapa ou nun recurso interactivo, os ríos, as cuncas e as vertentes de Galicia e de España.

CCL-CMCT

Compara e contrasta os tramos dun río (por exemplo nunha táboa).

CCL-CMCT

Describe de forma escrita os elementos das paisaxes de Galicia e de España e utiliza medios interactivos parapescudar a súa diversidade.

CMCT Localiza nun mapa ou noutros recursos interactivos as principais unidades de Galicia e de España e as súasvertentes hidrográficas.

CMCT Localiza nun mapa ou noutro recurso interactivo os mares e os ríos de España e os ríos de Galicia.CSC-CCL-CMCT

Observa en imaxes e explica a influencia do comportamento humano no medio e propón medidas para odesenvolvemento sostible da humanidade.

CSC-CD Utiliza a tecnoloxía para investigar sobre as accións humanas que propician o cambio climático.CCL-CAA-

CSCDocuméntase sobre a Constitución a través de diferentes fontes e elabora un traballo sobre os seus principiosdemocráticos máis importantes (individual/grupo) para expoñelo na aula.

CCL Recoñece o Rei como xefe de Estado e explica de forma oral/escrita cales son as súas funcións.CCL-CSC Nomea as principais institucións do Estado español e asóciaas coa división de poderes.

35


CCL-CSC Sitúa nun mapa as comunidades e as cidades autónomas de España e as súas provincias.CCEC-CSC

Relaciona cada comunidade autónoma coas súas linguas, tradicións e algunhas das súas manifestaciónsculturais completando un mapa conceptual.

CCL-CMCT

Define que é a densidade de poboación explicando a súa variabilidade e poñendo exemplos de territoriosconcretos.

CSC-CCL Identifica os factores que inflúen na poboación dun territorio e fai inferencias sobre eles ante uns datos dados.CAA-CMCT

Traballa cuns datos dados e represéntaos nunha pirámide de poboación ou nun diagrama de barras.

CAA-CSC Investiga a través de diferentes fontes cal é a situación actual da súa localidade con respecto ao traballo eelabora unha táboa/esquema que a explique.

CSC-CCL Compara a situación actual cunha situación previa para apreciar a evolución nese territorio e establecexeneralizacións se é posible.

CCL-CSC Enumera os factores que condicionan o crecemento/decrecemento dunha poboación describindo asconsecuencias

CMCT Localiza nun mapa de Galicia/España onde se concentra máis a poboación e onde está máis dispersa,achegando razóns.

CMCT Compara os trazos de poboación de Galicia e de España utilizando datos demográficos, pirámides de poboación,diagramas etc. recollendo as súas conclusións oralmente/por escrito.

CAA-CSC Investiga o abandono das zonas rurais de Galicia en casos concretos manexando datos de poboación, deservizos etc. do pasado e do presente.

CSC-CCL Diferencia os conceptos de emigración e inmigración e identifica ambos os dous movementos migratorios concasos concretos documentándose na súa realidade.

CCL-CSC Explica ante un produto dado algunhas das materias primas que o compoñen e traza o seu proceso deelaboración ata o produto final (por exemplo cun organizador).

CAA Explica as orixes das materias primas e describe algúns procesos de obtención destas.CSC Identifica empresas galegas ou españolas de cada un dos sectores e clasifícaas correctamente.

CCL-CSC Define e relaciona o concepto de Idade Media e Idade Moderna datando os feitos que marcan os seus inicios eos seus finais, nomeando algunhas fontes da historia representativas de cada unha delas e comunícao oralmentee/ou por escrito.

CCL-CSC Explica a importancia da escritura, da agricultura e da gandaría como descubrimentos que cambiaronprofundamente as sociedades humanas e comunícao oralmente e/ou por escrito.

CMCT Recoñece o século como unidade de medida do tempo histórico e localiza feitos situándoos como sucesivos

36


despois de Cristo.CMCT Usa diferentes técnicas, ferramentas e recursos para localizar no tempo e no espazo feitos do pasado percibindo

a duración e as relacións entre os acontecementos coa axuda de gráficas e/ou esquemas.CMCT Sitúa nunha liña do tempo as etapas históricas máis importantes das distintas idades da historia en Galicia e en

España (Prehistoria, Idade Antiga, Idade Media e Idade Moderna).CMCT-

CCLLocaliza no tempo e no espazo algúns dos feitos fundamentais da historia de Galicia e de España describindo asprincipais características e comunícao oralmente e/ou por escrito.

CCL-CMCT

Relaciona e explica a forma de vida e a organización social de Galicia e de España da Prehistoria, da IdadeAntiga, da Idade Media e da Idade Moderna (por exemplo nun mapa mental).

CCL-CSC Describe cronoloxicamente os principais movementos artísticos e culturais das distintas etapas da historia deGalicia e de España (Prehistoria, Idade Antiga, Idade Media e Idade Moderna) citando os seus representantesmáis significativos.

CAA-CSC-CCEC

Explica e compara as diferenzas dos dous períodos nos que se divide a Prehistoria e describe as característicasbásicas das formas de vida nestas dúas épocas e comunícao oralmente e/ou por escrito.

CCL-CSC Data a Idade Antiga e describe as característica básicas da vida naquel tempo, en especial as referidas áromanización, e comunícao oralmente e/ou por escrito.

CCL-CSC Identifica e secuencia os trazos distintivos das culturas que conviviron nos reinos peninsulares durante a IdadeMedia describindo a evolución política e os distintos modelos sociais e comunícao oralmente e/ou por escrito.

CCL-CSC-CCEC

Explica as características da Idade Moderna e algúns dos acontecementos que determinaron cambiosfundamentais no rumbo da historia neste período (monarquía dos Austrias, séculos XVI e XVII, os Borbóns eséculo XVIII) e comunícao oralmente e/ou por escrito.

CCEC Identifica e respecta o patrimonio natural, histórico, cultural e artístico de Galicia e asume as responsabilidadesque supoñen a súa conservación e mellora, apadriñando un elemento do patrimonio.

CSC Respecta os restos históricos e recoñece o valor que o patrimonio arqueolóxico e monumental de Galicia nosachega para o coñecemento do pasado.

CSC Respecta e asume o comportamento que debe cumprirse cando visita un museo ou un edificio antigo.CCEC Aprecia a herdanza cultural a escala local, autonómica e nacional como riqueza compartida que hai que coñecer,

preservar e coidar.

37

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA - Ciencias Sociais - Quinto Curso

7. CRITERIOS DE PROMOCIÓN E MÍNIMOS ESIXIBLES:

Perfil Competencia: COMPETENCIA EN COMUNICACIÓN LINGÜÍSTICA

Estándar ADQUIRIDO(SI/NON)

Recolle información dos feitos e fenómenos dados e comunícao oralmente.Utiliza con precisión o vocabulario adquirido para elaborar traballos coa terminoloxía adecuada aos temastratados, reflexionando posteriormente sobre o proceso de aprendizaxe, cunhas pautas dadas.Expón oralmente, de forma clara e ordenada, contidos relacionados coa área que manifestan a comprensión detextos orais e/ou escritos.Enumera as características principais do Sistema Solar, distingue os diferentes tipos de astros e os seusmovementos.Describe de forma escrita o movemento de translación terrestre, sinala o eixe de xiro e os polos xeográficosnunha representación gráfica.Describe de forma escrita o movemento de rotación terrestre.Nomea e enumera de forma escrita as fases da Lúa.Describe a Terra segundo as características das súas capas externas e internas apoiándose nunha imaxe (porexemplo mediante un mapa conceptual).Compara e contrasta as distintas formas de representar a Terra: planos, mapas, planisferios e globo terráqueo(por exemplo nun esquema).Explica a relación da atmosfera cos fenómenos atmosféricos (por exemplo mediante un esquema).Analiza a influencia do tempo atmosférico no clima (por exemplo mediante un mapa conceptual).Describe de forma escrita o uso dalgúns instrumentos meteorolóxicos apoiándose en imaxes.Clasifica os climas segundo os factores que o determinan (por exemplo mediante un organizador gráfico).Diferencia, localiza e sinala as zonas climáticas de Galicia e de España (nun mapa ou nun soporte dixital) erelaciona a súa flora e fauna; interpreta climogramas de Galicia e de España.Describe a hidrosfera diferenciando augas subterráneas e augas superficiais; augas continentais e augas

38


oceánicas; localiza e sinala masas, cursos de auga de Galicia e de España nun mapa ou nun recurso interactivo.Detalla o ciclo do auga utilizando recursos interactivos e investiga sobre o consumo responsable da auga. Localiza e sinala nun mapa ou nun recurso interactivo, os ríos, as cuncas e as vertentes de Galicia e de España.Compara e contrasta os tramos dun río (por exemplo nunha táboa).Describe de forma escrita os elementos das paisaxes de Galicia e de España e utilizando medios interactivospescuda a súa diversidade.Documéntase sobre a Constitución a través de diferentes fontes e elabora un traballo sobre os seus principiosdemocráticos máis importantes (individual/grupo) para expoñelo na aula.Recoñece o Rei como o xefe do Estado e explica de forma oral/escrita cales son as súas funcións.Nomea as principais institucións do Estado español e asóciaas coa división de poderes.Sitúa nun mapa as comunidades e as cidades autónomas de España e as súas provincias.Define que é a densidade de poboación explicando a súa variabilidade e poñendo exemplos de territoriosconcretos.Enumera os factores que condicionan o crecemento/decrecemento dunha poboación describindo asconsecuencias.Explica ante un produto dado algunhas das materias primas que o compoñen e traza o seu proceso deelaboración ata o produto final (por exemplo cun organizador).Define e relaciona o concepto de Idade Media e Idade Moderna datando os feitos que marcan os seus inicios eos seus finais, nomeando algunhas fontes da historia representativas de cada unha delas e comunícaooralmente e/ou por escrito.Explica a importancia da escritura, da agricultura e da gandaría, como descubrimentos que cambiaronprofundamente as sociedades humanas e comunícao oralmente e/ou por escrito.Relaciona e explica a forma de vida e a organización social de Galicia e de España da Prehistoria, da IdadeAntiga, da Idade Media e da Idade Moderna (por exemplo nun mapa mental).Describe cronoloxicamente os principais movementos artísticos e culturais das distintas etapas da historia deGalicia e de España (Prehistoria, Idade Antiga, Idade Media e Idade Moderna) citando os seus representantesmáis significativos.Data a Idade Antiga e describe as características básicas da vida naquel tempo, en especial as referidas áromanización, e comunícao oralmente e/ou por escrito.Identifica e secuencia os trazos distintivos das culturas que conviviron nos reinos peninsulares durante a Idade

39


Media, describindo a evolución política e os distintos modelos sociais e comunicándoo oralmente e/ou porescrito.Explica as características da Idade Moderna e algúns dos acontecementos que determinaron os cambiosfundamentais no rumbo da historia neste período (monarquía dos Austrias, séculos XVI e XVII, os Borbóns eséculo XVIII) e comunícao oralmente e/ou por escrito.Interpreta e confecciona gráficos sinxelos de temperaturas e de precipitacións de localidades ou provincias deGalicia e de España.Observa en imaxes e explica a influencia do comportamento humano no medio e propón medidas para odesenvolvemento sustentable da humanidade.Identifica os factores que inflúen na poboación dun territorio e fai inferencias sobre eles ante uns datos dados.Compara a situación actual cunha situación previa para apreciar a evolución nese territorio e establecexeneralizacións se é posible.Diferencia os conceptos de emigración e inmigración e identifica ambos os dous movementos migratorios concasos concretos documentándose na súa realidade.Localiza no tempo e no espazo algúns dos feitos fundamentais da historia de Galicia e de España describindo asprincipais características e comunícao oralmente e/ou por escrito.

40


Perfil Competencia: COMPETENCIA MATEMÁTICA E COMPETENCIAS BÁSICAS EN CIENCIA E TECNOLOXÍA


Interpreta planos e mapas explicando o significado dos seus signos convencionais, linguaxes icónicas e simbólicas(en papel ou soporte dixital).Utiliza recursos interactivos para localizar as liñas imaxinarias da superficie terrestre.Interpreta e confecciona gráficos sinxelos de temperaturas e precipitacións de localidades ou provincias de Galiciae de España.Interpreta mapas meteorolóxicos sinxelos de localidades ou provincias de Galicia e de España e identifica os seuselementos gráficos principais.Localiza nun mapa ou noutros recursos interactivos as principais unidades do relevo de Galicia e de España e assúas vertentes hidrográficas.Localiza nun mapa ou noutro recurso interactivo os mares e os ríos de España e os ríos de Galicia.Localiza nun mapa de Galicia e de España onde se concentra máis a poboación e onde se acha máis dispersa,achegando razóns.Recoñece o século como unidade de medida do tempo histórico e localiza feitos situándoos como sucesivosdespois de Cristo.Usa diferentes técnicas, ferramentas e recursos para localizar no tempo e no espazo feitos do pasado percibindo aduración e as relacións entre os acontecementos coa axuda de gráficas e/ou esquemas.Sitúa nunha liña de tempo as etapas históricas máis importantes das distintas idades da historia en Galicia eEspaña (Prehistoria, Idade Antiga, Idade Media e Idade Moderna).Localiza no tempo e no espazo algúns dos feitos fundamentais da historia de Galicia e de España describindo asprincipais características de cada un deles e comunícao oralmente e/ou por escrito.Describe de forma escrita o movemento de translación terrestre, sinala o eixe de xiro e os polos xeográficos nunharepresentación gráfica.Describe de forma escrita o movemento de rotación terrestre.Compara e contrasta as distintas formas de representar a Terra: planos, mapas, planisferios e globo terráqueo (porexemplo nun esquema).

41


Describe a hidrosfera diferenciando augas subterráneas de augas superficiais; augas continentais de augasoceánicas; localiza e sinala masas e cursos de auga de Galicia e de España nun mapa ou nun recurso interactivo.Detalla o ciclo da auga; utilizando recursos interactivos e investiga sobre o seu consumo responsable.Localiza e sinala nun mapa ou nun recurso interactivo, os ríos, as cuncas e as vertentes de Galicia e de España.Compara e contrasta os tramos dun río (por exemplo nunha táboa).Compara os trazos de poboación de Galicia e de España utilizando datos demográficos, pirámides de poboación,diagramas etc. recollendo as súas conclusións oralmente/por escrito.Observa en imaxes e explica a influencia do comportamento humano no medio natural e propón medidas para odesenvolvemento sustentable da humanidade.Enumera as características principais do Sistema Solar e distingue os diferentes tipos de astros e os seusmovementos.Nomea e enumera de forma escrita as fases da Lúa.Diferencia, localiza e sinala as zonas climáticas de Galicia e de España (nun mapa ou en soporte dixital) erelaciona a súa flora e fauna; interpreta climogramas de Galicia e de España.Describe de forma escrita os elementos das paisaxes de Galicia e de España e utilizando medios interactivospescuda a súa diversidade.Define que é a densidade de poboación explicando a súa variabilidade e poñendo exemplos de territoriosconcretos.Traballa cuns datos dados e represéntaos nunha pirámide de poboación ou un diagrama de barras.Relaciona e explica a forma de vida e a organización social de Galicia e de España da Prehistoria, da Idade Antiga,da Idade Media e da Idade Moderna (por exemplo nun mapa mental).

42


Perfil Competencia: COMPETENCIA DIXITAL

Área


CS Utiliza as TIC (Internet) para coñecer a terminoloxía adecuada aos temas tratados na aula coa axuda domestre/-a.

CS Interpreta imaxes, esquemas e resumos e manexa as TIC en situacións de aula.CS Utiliza recursos interactivos para localizar as liñas imaxinarias da superficie terrestre.CS Utiliza a tecnoloxía para investigar sobre as accións humanas que propician o cambio climático.

43


Perfil Competencia: COMPETENCIA APRENDER A APRENDER


Interpreta imaxes, esquemas e resumos e manexa as TIC na aula.Planifica e realiza traballos e presentacións a nivel individual e en grupo que supoñen a procura, selección,interpretación e organización de textos de carácter xeográfico, social e histórico, na aula.Traballa cuns datos dados e represéntaos nunha pirámide de poboación ou nun diagrama de barras.Investiga a través de diferentes fontes cal é a situación actual da súa localidade con respecto ao traballo eelabora unha táboa/esquema que a explique.Investiga o abandono das zonas rurais de Galicia en casos concretos manexando datos de poboación, deservizos etc. do pasado e do presente.Explica as orixes das materias primas e describe algúns procesos de obtención destas.Busca empresas en Galicia e compáraas con outras do mesmo sector en España de acordo a unhas variablesdadas: produto, tamaño, produción etc.Explica e compara as diferenzas dos dous períodos nos que se divide a Prehistoria, describe as característicasbásicas das formas de vida nestas dúas épocas e comunícao oralmente e/ou por escrito.Recolle información dos feitos e dos fenómenos dados e comunícaa oralmente.Utiliza con precisión o vocabulario adquirido para elaborar traballos coa terminoloxía adecuada aos temastratados, reflexionando posteriormente sobre o proceso de aprendizaxe, cunhas pautas dadas.Documéntase sobre a Constitución a través de diferentes fontes e elabora un traballo sobre os seus principiosdemocráticos máis importantes (individual/grupo) para expoñelo na aula.

44


Perfil Competencia: COMPETENCIA SENTIDO DE INICIATIVA E ESPÍRITO EMPRENDEDOR


Realiza con responsabilidade e esforzo as tarefas encomendadas e presenta os traballos de maneira ordenada,clara e limpa.Mostra actitudes de confianza en si mesmo, iniciativa persoal, curiosidade, interese, creatividade naaprendizaxe e espírito emprendedor que o fan activo ante as circunstancias que o rodean na aula, na familia eno colexio.Manifesta autonomía na planificación e na execución de accións e tarefas e ten iniciativa na toma de decisiónsde grupo.

45


Perfil Competencia: COMPETENCIAS SOCIAIS E CÍVICAS


Utiliza estratexias para realizar traballos en equipo, adoptando un comportamento responsable e construtivo naaula. Participa en actividades de grupo adoptando un comportamento responsable e construtivo e respectando osprincipios básicos do funcionamento democrático (respectar as quendas de palabra e as opinións, escoitar osdemais e argumentar e tomar decisións conxuntas).Valora a importancia dunha convivencia pacífica e tolerante entre os diferentes grupos humanos sobre a basedos valores democráticos e os dereitos humanos universalmente compartidos no colexio.Participa dun xeito eficaz e construtivo na vida social da aula e do colexio e crea e utiliza estratexias pararesolver conflitos nos grupos de referencia.Identifica e utiliza os códigos de conduta e os usos xeralmente aceptados nas distintas sociedades e contornos(escola, familia, barrio etc.).Valora e apoia a cooperación e o diálogo como forma de evitar e resolver conflitos exercitando prácticasdemocráticas en situacións de toma de decisións con apoio do mestre. Desenvolve actitudes de cooperación e de traballo en equipo, valora as ideas alleas e reacciona con intuición,apertura e flexibilidade ante elas na aula. Planifica traballos en grupo, coordina equipos, toma decisións e acepta responsabilidades no traballo en equipo.Valora a importancia de coidar a atmosfera e enumera algunhas razóns.Observa en imaxes e explica a influencia do comportamento humano no medio natural e propón medidas para odesenvolvemento sustentable da humanidade.Utiliza a tecnoloxía para investigar sobre as accións humanas que propician o cambio climático.Identifica os factores que inflúen na poboación dun territorio e fai inferencias sobre eles ante uns datos dados.Compara a situación actual cunha situación previa para apreciar a evolución nese territorio e establecexeneralizacións se é posible.Diferencia os conceptos de emigración e inmigración e identifica ambos movementos migratorios con casosconcretos documentándose na súa realidade.

46


Respecta os restos históricos e recoñece o valor que o patrimonio arqueolóxico monumental de España e deGalicia nos achega para o coñecemento do pasado.Respecta e asume o comportamento que debe cumprirse cando visita un museo ou un edificio antigo.Documéntase sobre a Constitución a través de diferentes fontes e elabora un traballo sobre os seus principiosdemocráticos máis importantes (individual/grupo) para expoñelo na aula.Planifica e realiza traballos e presentacións a nivel individual e en grupo que supoñen a procura, selección,interpretación e organización de textos de carácter xeográfico, social e histórico na aula.Nomea as principais institucións do Estado español e asóciaas coa división de poderes.Sitúa nun mapa as comunidades e as cidades autónomas de España e as súas provincias.Relaciona cada comunidade autónoma coas súas linguas, tradicións e algunhas das súas manifestaciónsculturais completando un mapa conceptual.Investiga a través de diferentes fontes cal é a situación actual da súa localidade con respecto ao traballo eelabora unha táboa/esquema que a explique.Enumera os factores que condicionan o crecemento/decrecemento dunha poboación describindo asconsecuencias.Investiga o abandono das zonas rurais de Galicia en casos concretos manexando datos de poboación, deservizos etc. do pasado e do presente.Explica ante un produto dado algunhas das materias primas que o compoñen e traza o seu proceso deelaboración ata o produto final (por exemplo cun organizador).Define e relaciona os conceptos de Idade Media e Idade Moderna datando os feitos que marcan os seus inicios eos seus finais, nomeando algunhas fontes da historia representativas e comunícao oralmente e/ou por escrito.Explica a importancia da escritura, da agricultura e da gandaría como descubrimentos que cambiaronprofundamente as sociedades humanas e comunícao oralmente e/ou por escrito.Describe cronoloxicamente os principais movementos artísticos e culturais das distintas etapas da historia deGalicia e de España (Prehistoria, Idade Antiga, Idade Media e Idade Moderna) citando os seus representantesmáis significativos.Explica e compara as diferenzas dos dous períodos nos que se divide a Prehistoria, describe as característicasbásicas das formas de vida nestas dúas épocas e comunícao oralmente e/ou por escrito.Data a Idade Antiga e describe as características básicas da vida naquel tempo, en especial as referidas áromanización, e comunícao oralmente e/ou por escrito.

47


Identifica e secuencia os trazos distintivos das culturas que conviviron nos reinos peninsulares durante a IdadeMedia describindo a evolución política e os distintos modelos sociais e comunícao oralmente e/ou por escrito.Explica as características da Idade Moderna e algúns dos acontecementos que determinaron cambiosfundamentais no rumbo da historia neste período (monarquía dos Austrias, séculos XVI e XVII, os Borbóns eséculo XVIII) e comunícao oralmente e/ou por escrito.

Perfil Competencia: COMPETENCIA CONCIENCIA E EXPRESIÓNS CULTURAIS

Área


CS Relaciona cada comunidade autónoma coas súas linguas, tradicións e algunhas das súas manifestaciónsculturais completando un mapa conceptual.

CS Identifica e respecta o patrimonio natural, histórico, cultural e artístico de España e de Galicia e asume asresponsabilidades que supón a súa conservación e mellora, apadriñando un elemento do patrimonio.

CS Aprecia a herdanza cultural a escala local, autonómica e nacional como riqueza compartida que hai quecoñecer, preservar e coidar.

CS Explica e compara as diferenzas dos dous períodos nos que se divide a Prehistoria, describe ascaracterísticas básicas das formas de vida nestas dúas épocas e comunícao oralmente e/ou por escrito.

CS Explica as características da Idade Moderna e algúns dos acontecementos que determinaron cambiosfundamentais no rumbo da historia neste período (monarquía dos Austrias, séculos XVI e XVII, os Borbóns,século XVIII) e comunícao oralmente e/ou por escrito.

48


Considerarase que o alumno acada os mínimos esixibles de obter calificación positiva en polo menos a metade dosestándares por competencia.

8. PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN

Probas escritas individuais: 80% Resto ( traballos de grupo, exposicións e presentacións orais, caderno, proxectos, tarefas diversas realizadas na actividadediaria da clase, rexistro de incidencias, etc): 20%

Para sistematizar o coñecemento do nivel de desempeño do alumnado farase uso de rúbricas de avaliación en cada unidadetemática.

9. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN

Criterios

1. Traballo autónomo (aula eoutros espazos).

• Realización sen axuda externa.• Estimación do tempo empregado para resolver unha actividade.• Grao de adquisición de aprendizaxes básicas.• Orde e limpeza na presentación.• Caligrafía.• Destrezas.• Revisión do traballo antes de dalo por finalizado.• Valoración entre o traballo da clase e o da casa.• Creatividade.

2. Probas orais e escritas. • Valoración da aprendizaxe dos contidos• Valoración dos procesos seguidos e dos resultados.

49


• Expresión oral do procedemento seguido ao resolver unha actividade. Coherencia e adecuación.• Valoración do tempo empregado/tempo necesario para resolver unha actividade.• Orde, limpeza e estrutura do traballo presentado.• Caligrafía lexible.• Tempo de realización.• Destrezas.

3. Actividades TIC. • Uso adecuado e guiado do ordenador e dalgunha ferramenta telemática.• Utilización de Internet, de forma responsable e con axuda, para buscar información sinxela ouresolver unha actividade.• Tipo de participación (autónomo, con apoio ou ningunha).• Grao de elaboración da resposta.• Interese, motivación.

4. Participación e seguimentodas clases (intervenciónsorais, tipo de respostas...).

• Nivel e calidade das intervencións.• Mensaxe estruturada.• Uso de vocabulario apropiado.• Comportamento.• Esforzo.• Interese.

5. Traballo cooperativo.Valoración individual e engrupo.

• Capacidade de traballo cooperativo.• Grao de comunicación cos compañeiros e compañeiras.• Resolución de conflitos.• Interese, motivación.• Creatividade.• Iniciativa.• Opinión persoal do traballo e de como se fixo.

6. Arquivo de traballoindividual.

• Presentación clara e ordenada.• Actualizado.• Razoamento da selección das producións que forman o arquivo.

50


10. METODOLOXÍA

A área de Ciencias Sociais, a partir do recoñecemento da propia identidade e do contorno máis próximo, inicia os alumnos no coñecemento, na análise e na valoración do contorno físico, social e cultural.

A ensinanza da área toma, como base para futuras aprendizaxes, os coñecementos previos que os alumnos adquiriron en contacto co contorno. Partir da propia experiencia esperta o interese por resolver problemas sobre a realidade que os rodea e entender os fenómenos que suceden ao seu redor, tanto os referentes á súa concepción de persoa e ás súas relacións cos demais, como do coñecemento e coidado do contorno natural.

A observación sistemática en situacións diferentes e a experimentación adquiren un papel relevante na interpretación dos feitos e na explicación de fenómenos ou relacións. Todo isto conduce á introdución do método científico.

Dado o carácter interdisciplinario, débese insistir no protagonismo de todas as ciencias que configuran a área de CienciasSociais.

A integración das competencias e intelixencias múltiples na área supón insistir máis nas ferramentas esenciais daaprendizaxe (comprensión e expresión oral e escrita) e poñer en práctica estratexias didácticas que consideren as diferentesposibilidades de adquisición do alumno/a, coma as tarefas integradas ou os proxectos.

É a través destes proxectos que os alumnos poden desenvolver a súas capacidades arredor da planificación do traballo, daselección dun tema de interese, dos contidos e dos materiais que se van empregar, e en relación coa elaboración e a presentacióndo proxecto, a súa corrección e, finalmente, a exposición, todo baixo un prisma de colaboración e intercambio entre iguais. Endefinitiva, predomina o traballo cooperativo que permite desenvolver a capacidade de discusión, a comunicación, o intercambio deideas, o respecto e a comprensión das opinións alleas e a reflexión sobre as ideas propias, sen esquecer a súa responsabilidade ea do equipo.

Á hora de avaliar, a rúbrica de avaliación convértese nun instrumento ou guía para o profesor/a dunha serie de criteriosavaliables de coñecementos e competencias, en distintos graos de consecución, logrados polo alumno/a.

O uso das TIC é un elemento para favorecer a construción de aprendizaxes con sentido, xa que nos permite motivar o alumno,

51


contextualizar o contido obxecto de aprendizaxe, facilitar a relación da nova aprendizaxe con contextos reais, facilitar atransferencia, xeralizar e ampliar o contido e facilitar a elaboración de síntese e a transferencia do coñecemento.

A metodoloxía proposta promove a construción de aprendizaxes significativas a partir de secuencias de adquisición decoñecementos que propoñen:

• Evocación de coñecementos previos para abordar os novos contidos. • Progresiva e coidada incorporación de novos contidos, a través de exemplos extraídos de situacións cotiás e contextualizadaspara o alumno/a de Quinto Curso, que favorecen a súa comprensión. Isto posibilita a transferencia de aprendizaxes á vida cotiá,conectando coa adquisición das competencias básicas propias da materia. • Exercicios e actividades diversificadas que contemplan competencias e intelixencias múltiples: traballo individual e en grupo,traballo cooperativo en proxectos, tarefas integradas, uso das TIC e actividades e experiencias que traballan contidosfundamentais. Están secuenciados por niveis de dificultade, abordan diversidade de estilos cognitivos e intelixencias e facilitan aadquisición de competencias a todos os alumnos.

52


11. ENSINANZAS TRANSVERSAIS

Educación para a igualdade

- Conseguir unha visión do mundo libre de discriminacións e rexeitamentos por calquera tipo de razón política, social ou cultural.

Educación ambiental

- Ser conscientes da influencia da contaminación no cambio climático.

- Coñecer e valorar o medio como un sistema vivo.

Educación para a paz

- Respectar e valorar as experiencias e as achegas do resto dos compañeiros e compañeiras.

- Mostrar respecto e tolerancia coas persoas que te rodean, coa diversidade de culturas e coas diferentes formas de vida.

Educación moral e cívica

- Defender activamente os dereitos e os deberes de cada membro da sociedade e valorar o diálogo como instrumento para solucionar os problemas de convivencia e para transmitir ideas, pensamentos e opinións, respectando xuízos e opinións alleas.e facilitan a adquisición de competencias a todo o alumnado.

53


Educación para o lecer

– Demostrar actitudes positivas no desenvolvemento do tempo de lecer.

12. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS

• Libros de texto:

- Ciencias Sociais 5 Talentia; editorial rodeira.

- Libro dixital interactivo Talentia; editorial rodeira.

• Murais.

• Recursos multimedia (secuencias por bloques temáticos).

• Material funxible.

• Material manipulable e experimental propio da área.

• Recursos educativos (Internet).

• Ordenador.

• Encerado dixital

13. ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

Traballarase a atención á diversidade de niveis, estilos e ritmos de aprendizaxe, de intereses e capacidades dos alumnosfacendo uso de instrumentos como:

54


• ADAPTACIÓN CURRICULAR (BÁSICA): os contidos nucleares da unidade didáctica preséntanse de forma máis pautada, conmaior apoio gráfico, seguindo unha secuencia de aprendizaxe que facilita a adquisición de competencias por parte dos alumnos.

• AMPLIACIÓN: fichas para fotocopiar con actividades de maior dificultade pola súa resolución, polo tratamento doutros contidosrelacionados cos do ciclo etc.

• COMPETENCIAS e INTELIXENCIAS MÚLTIPLES: contémplase a diversidade de estilos cognitivos e de intelixencias enaprendizaxes coa lectura, co movemento, coa representación plástica, coa dramatización...

• PLANS INDIVIDUAIS: dirixidos a alumnos que o requiren (estranxeiros, incorporación tardía, necesidades educativas especiaise superdotados).

• ACTIVIDADES MULTINIVEL: posibilita que os alumnos encontren, respecto ao desenvolvemento dun contido, actividades quese axustan ao seu nivel de competencia curricular, aos seus intereses, habilidades e motivacións. Por exemplo, o grupo-clase podeestar traballando os climas de España, mentres que varios alumnos poden estar reforzando as zonas climáticas mundiais e,simultaneamente, outro/a pode estar traballando a un nivel máis básico os elementos do clima Deste xeito, nunha mesma clasedáse a posibilidade de traballar a diferentes niveis, segundo as habilidades de cada alumno/a.

ENSINANZA CON TITOR.

• TRABALLOS DE INVESTIGACIÓN.

• LECTURAS E CONSULTAS DE FORMA LIBRE.

55


14. ESTRATEXIAS PARA INCORPORAR AS TICS

Para incorporar as TIC na aula empregaranse unha serie de recursos integrados cos contidos e as actividades de CienciasSociais para Quinto Curso, que complementan e amplían.

Actividades TIC • Actividades integradas nas secuencias de aprendizaxe.

Ligazóns a Internet • Aproveitamento de recursos educativos en Internet: busca de imaxes, información ou curiosidadese selección e organización para transformar estes elementos en coñecemento.

Libro dixital interactivo • Libro para proxectar que incorpora elementos de interactividade: actividades, ligazóns, animacións…

15. ESTRATEXIAS PARA ESTIMULAR O HÁBITO LECTOR E PARA DESENVOLVER A EXPRESIÓN ORAL E ESCRITA

56

Lectura:• Lectura do libro de texto.• Outros textos escritos: curtos e de tipoloxía diferente (informativo, descritivo, contos, poemas...).• Textos en soporte dixital (Internet e aplicacións informáticas, lectura en pantalla). • Textos orais complementados e acompañados de imaxes ou audios.

Expresión:• Exposición oral e escrita en traballos individuais, actividades en grupo, en razoamentos ou intervencións: planificación, redacción e revisión.• Expresión oral e escrita das aprendizaxes, utilizando un vocabulario preciso.• Expresión escrita en soporte papel e en pantalla.


16. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES

Tomarase parte nas actividades complementarias e extraescolares planificadas polo centro e relacionadas coa área de Cienciasda Natureza que promovan o desenvolvemento, afianzamento de aspectos curriculares e a súa visión práctica de xeito transversal

Como mínimo:

17.AVALIACIÓN DA PROGRAMACIÓN:

ADECUACIÓN DA PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA RESULTADOS ACADÉMICOS PROPOSTAS DE MELLORA

Preparación daclase e dos materiais didácticos

Hai coherencia entre o programado e o desenvolvemento das clases.

Existe unha distribución temporal equilibrada.

O desenvolvemento da clase adecúase ás características do grupo.

Utilización dunha metodoloxía adecuada

Tivéronse en conta aprendizaxes significativas.Considérase a interdisciplinariedade (en actividades, tratamento dos contidos etc.).

A metodoloxía fomenta a motivación e o desenvolvemento das capacidades do alumno/a.

57

Magosto/ MaiosParticipación en Consumópolis (proxecto de innovación transversal CC Sociais / Naturais) 15 de abril: visita ó CIFP Politécnico no marco do programa Eduemprende


Regulación da práctica docente

Grao de seguimento dos alumnos.

Validez dos recursos utilizados na clase para as aprendizaxes.

Os criterios de promoción están consensuados entre os docentes.

Avaliación das aprendizaxes einformación que se lles dá disto aos alumnos e ás familias

Os criterios para unha avaliación positiva atópanse vinculados aos obxectivos e aos contidos.

Os instrumentos de avaliación permiten rexistrar numerosasvariables de aprendizaxe.

Os criterios de cualificación están axustados á tipoloxía de actividades planificadas.

Os criterios de avaliación e os criterios de cualificación déronse a coñecer:• Aos alumnos.• Ás familias.

Utilización de medidas para aatención á diversidade

Adóptanse medidas con antelación para coñecer as dificultades de aprendizaxe.

Ofreceuse resposta ás diferentes capacidades e ritmos de aprendizaxe.

As medidas e os recursos ofrecidos foron suficientes.

Aplica medidas extraordinarias recomendadas polo equipo docente tendo en conta os informes psicopedagóxicos.

58

CIENCIAS SOCIAIS 5º - edu.xunta.gal · Localizar a Terra como planeta do Sistema Solar e...

Documents

Transcript of CIENCIAS SOCIAIS 5º - edu.xunta.gal · Localizar a Terra como planeta do Sistema Solar e...