Organiza:

Asistencia técnica, deseño e textos:

www.ventos.es

Horta urbana

Deseño e textos: Ventos Estudos Ambientais

Ilustracións: Manuel Domínguez (Ventos), agás portada (Abraldes)

Feito en papel reciclado, aforrando madeira, auga e enerxía

CONTIDO

Por qué Agricultura Ecolóxica 3

Que é a Agricultura Ecolóxica? 4

Manexo do solo 5

Fertilización e compostaxe 6

Uso do compost 9

Outros abonos 10

Organización da horta 11

Manexo da cuberta vexetal 12

Os acolchados 13

Asociacións e rotacións de cultivos 14

Enfermedades e coidados 15

Preparacións 16

Para saber máis… 18

Para saber máis...

Aubert, C. El huerto biológico. (4° Ed). Ed. Integral. Barcelona, 1997.

Bueno, M. El huerto familiar ecológico. Ed. Integral. Barcelona, 1999.

Caballero de Segovia, G.; Mtnez, T. El huerto ecológico escolar y familiar. Ed. AFAE-

Prensa Universitaria. Palma de Mallorca, 1999.

Del Val, Alfonso. El libro del reciclaje (3ª Ed.). Ed. Integral. Barcelona. 1997.

Guérin, H.P. El balcón de las plantas medicinales. Ed. Daimón. Barcelona, 1981.

Mainardi, F. El cultivo biológico de hortalizas y frutales. De Vecchi. Barcelona, 2003.

Pouliquen, Xan. Horta ecolóxica na Galiza. Guía práctica para o cultivo. Col. Baía

Verde. Ed. Baía. A Coruña, 2005.

Seymour, J. La vida en el campo. Ed. Blume. Barcelona, 1991.

Soto, M. e outros. A compostaxe. Col. Adega Cadernos. Ed. ADEGA, 1998.

VARIOS AUTORES. Guia de compostatge. Guies d´educació ambiental. Ajuntament

de Barcelona. 1998.

Revista La Fertilidad de la Tierra. Apdo. 115. 31200 Estella (Navarra).

948 539216 8, lafertilidad@wanadoo.es

Revista Savia. Apdo. 10. 31300 Tafalla (Navarra). 948 755404

Asoc. Agroecoloxía Alberte Rodríguez Pérez. Apdo. 336. 27080 Lugo.

Na rede

Asociación Galega de Horta Urbana www.hortaurbana.info

Revista Integral. www.larevistaintegral.com

Revista Ecohabitar. www.ecohabitar.org

Asociación Vida Sana. C/ Clot, 39. 08018 Barcelona. ( 93 2450661 www.vidasana.org

Fundación Ecología y Desarrollo. www.ecodes.org

Portal Terra.org www.terra.org

Consello Regulador da Agricultura Ecolóxica de Galicia (CRAEGA). www.craega.es

UE http://ec.europa.eu/agriculture/qual/organic/index_es.htm

Compostaxe:

www.todoverde.com

www.compostadores.com

www.hortadaformiga.com

18

Maceración de follas de tomate: macerar dúas cuncas de brotes/follas nun litro

de auga por 48h; coar, e engadir ouitro litro de auga. Aplicar sobre chan e plantas.

Maceración de aquilea (Achillea millefolium): macerar flores en auga (20g/l), pulveri-

zar diluído ao 10%.Preventiva contra bacterias e fungos. Coa mesma fin, purín de

artemisa (Artemisia absinthium): talos e follas en auga (150g/l en fresco, 15 g/l en

seco), e deixar macerar 12 días.

Leite desnatado: reforza as defensas das plantas e axuda a prever ataques de insec-

tos. Aplicar diluído ao 10%.

Auga xabonosa: xabón de potasa, ou caseiro, ou “Lagarto”. 5 – 10g /l. Útil contra

cochinillas e pulgóns, tamén axudando a outros preparados.

Terra fina: pasar terra pola peneira ou coador, quedando coa fracción fina (limos e

arxilas). Pulverizar cun fol pola mañá, cando as follas aínda teñen orballo, ou logo

dun tratamento líquido. Incomoda a pulgóns e cochinillas, e dana as mandíbulas dos

mastigadores (eirugas, escaravellos...).

Caldo bordelés: 500g de sulfato de cobre diluídos en 12 l de auga; noutro recipien-

te apagar 300 g de cal viva en auga. Mesturar logo, removendo, ata 100 l.

Trampas cromáticas. Láminas ou bandexas de plástico (marelas para pulgóns e

mosca branca, azul para trips), impregnadas con aceite de cociña. Colocalas á altura

das plantas.

Por que Agricultura Ecolóxica?

A produción agrícola convencional está a causar:

– Contaminación por fertilizante, afectando ás augas de consumo.

– Contaminación por pesticidas en terra, auga e aire.

– Redución da biodiversidade (por variedades e especies foráneas, implanta-

ción de grandes monocultivos, organismos xeneticamente modificados... )

– Erosión e perda de solo fértil por mala práctica de laboreo e cultivo.

Isto leva, en conxunto, a un modelo cada vez máis impactante sobre o contorno,

con plantas e animais cada vez menos equilibrados e nutritivos, dependente de insu-

mos alleos á explotación (producidos por un oligopolio cada vez máis concentrado),

e con graves efectos a medio e longo prazo para a saúde e o medio.

As técnicas agrícolas ecolóxicas son aquelas que aplican a ciencia ecolóxica á agricultu-

ra, tratando á horta coma un ecosistema en equilibrio. Os obxectivos ou criterios

que debe cumprir son:

– Producir suficientes alimentos, con alta calidade nutricional.

– Traballar cos sistemas naturais (non pretendendo dominalos). Poténcianse os

ciclos biolóxicos dos microorganismos, flora e fauna.

– Manter e aumentar a fertilidade do solo.

– Traballar nun sistema pechado: reutilízase a materia orgánica sobrante da

colleita.

– Evitar todas as formas de polución da agricultura convencional.

– Manter a diversidade xenética (variedades xa adaptadas á zona).

– Asegurarlles aos agricultores un ambiente de traballo seguro, satisfacción

3

Manexo do solo

O solo non é un simple soporte, senón que é un medio vivo, que se interrelaciona

co noso cultivo. A formación e maduración do solo dependen de: rocha, clima, tem-

po, seres vivos e o relevo da zona..

Os seres vivos teñen unha gran influenza na fertilidade. Algunhas plantas teñen nas

súas raíces nódulos con colonias de bacterias fixadoras de Nitróxeno. De aí a capa-

cidade fertilizante de trevos, o emprego de toxo no estrume e na corrección do

compost, o manexo de legumes nas rotacións, etc.

Do noso solo deberemos vixiar a súa estrutura (evitando a compactación), textura

(que non sexa demasiado areoso nin arxiloso), acidez e contido en materia orgánica.

Os nosos solos teñen un grande contido de aluminio, que dificulta a absorción de

nutrientes (Ca, Mg) nas raíces; para evitar isto, recoméndase engadir calizas, mellor

acompañadas dun abono orgánico.

4

Preparacións

Maceración, caldos: deixar a planta en auga 1 – 2 semanas, removendo de cando

en vez. O resultado será un líquido escuro.

Infusión: botar as plantas trituradas sobre auga fervendo (co lume apagado), e dei-

xar arrefriar nela.

Decocción: deixar amolecer a planta en auga, e logo ferver 15 – 20 min.

Purín de ortiga: deixar 200g de ortigas secas (1 Kg se son frescas) en 10 l de auga,

e deixar repousar unha semana; filtrar, pulverizar logo sobre a planta, diluído ao

10%. Reforza as defensas da planta, previndo ataques de fungos e algúns animais. Co

mesmo fin, infusión de macela: 50g flor seca por litro.

Purín de sabugueiro (Sambucus nigra): macerar follas e flores (50 g / l) un par de

semanas. Pulverizar sen diluír. Para repeler ratos e toupas.

Decocción de fento común (Pteridium aquilinum).

Botar 50 g de frondes ("follas") secas de fento nun litro de auga, e deixar macerar

24 horas.Ferver entón durante 10 minutos, e diluír con 9 litros de auga, aos que se

lle pode engadir media cullerada de xabón de coco ou de tipo "lagarto". Eficaz con-

tra ácaros e diversos insectos (en especial pulgóns).

Decocción de equiseto (Equisetum arvense): 15-20 g de planta seca por litro. Mace-

rar 2 días, ferver logo 20 min. Prevén de fungos, ácaros e pulgóns.

Infusión de allo: 50g de allo triturado nun litro de auga, e deixar tapado. Pódese

engadir un chisco de xabón. Aplicar diluído ao 20%.

17

16

Planta Sementeira/

plantación

Terra,

abono Coidados Recolleita Obs.

Amorodo (Fresa)

Fragaria vesca

Rosáceas

Estolóns, planta-

dos en ago – set

cada 30cm

Require bte

materia org

Lugar abrigado e

soleado.

Leituga

Lactuca sativa

Asteráceas

(Ext) Sem. Marzo

a setembro.

Só abono

maduro.

Rego no verán, ou

grelarán.

Escalonada, segun-

do tamaño.

Macela Matricaria chamomilla

Asteráceas

Na primavera.

Tamén por

división das

matas.

Chan seco,

ben drena-

do.

Orientación soleada.

Recoller os capítu-

los florais e secalos

inmediatamente.

Prop. dixesti-

vas, antiinfla-

matorias e

cicatrizantes.

Menta

Mentha sp

Labiadas

Plant. en prima-

vera ou outo-

no.Tamén por

división da mata.

Húmido e

rico en

materia

orgánica.

Orientación semisolea-

da.

Recoller as follas

antes da floración.

Propiedades

dixestivas.

Millo

Zea mays

Poáceas

Abril a xuño,

cada 20 cm.

Require bte

materia org,

chan sen

compactar

O cavado non debe ser

tardío, para non danar

as raíces superficiais.

Consumo direc-

to:antes de que o

gran estea comple-

tamente maduro.

Serve de titor

para legumes

e cabazas.

Papoula

Papaver rhoeas

Papaveráceas

Na primavera –

comezos do

verán.

Pouco

esixente. Pouco esixente.

Recoller os pétalos,

deixar madurar a

cápsula coas se-

mentes.

Pétalos en

infusión, comba-

ten a tose e o

insomnio.

Pataca

Solanum tuberosum

Solanáceas

Plant. Patacas

xermoladas

(varias semanas

nun lugar aireado

e iluminado).

Febreiro-abril,

separadas 40cm

Atura relati-

vamente ben

o abono

fresco.

Require bte

materia org

Xudía e liño nos bor-

dos prevé ao escarave-

llo. Tamén berenxena

como planta-trampa.

Chícharos medrando

entre elas semellan

previr enfermidades.

Cando seca a folla.

Tamén se pode

escalonar.

Asocian ben

con legumes,

millo e coles.

Pementos

Capsicum annuum

Solanáceas

Sem. a cuberto,

dende marzo.

Plant. Maio (antes

a cuberto).

Deixar 35 cm

entre plantas.

Atura ben o

abono

fresco.

Require bte

materia org

(pero ollo

co exceso

de N)

Cubrir con terra fina

ante vermes ou pul-

góns.

Escalonada.

Impte rotar

(non repetir

na mesma

parcela antes

de 3 anos)

Remolacha

Beta vulgaris

Quenopodiáceas

Abril – maio.

15-20 cm de

separación.

Terras non

compactas,

con bte

abono org

Acolchado.

En tempo seco.

Sacar as follas e a

punta da raíz para

que se conserven.

Tomate

Lycopersicum escu-

lentum

Solanáceas

Sem. Abril –

maio

(Antes se é a

cuberto)

Plant. Abril -

xuño

Require bte

materia org,

pref. madura

(anque ature

a fresca)

Acolchado. Entitorado.

“Capado” dos brotes

axilares, en tempo seco

e cálido.

Rega por baixo para

previr fungos.

Cando maduros. A

final de temporada,

quitar as follas

baixas para acelerar

a maduración.

Contra fungos:

caldo de equise-

to ou ortigas.

Cravar un fío de

cobre na parte

baixa do talo.

Trampas marelas

contra minador

das follas e

mosca branca

Xarxa, salvia

Salvia officinalis

Labiadas

Sem. nrimavera,

plant. no verán. Tamén transplante.

Solo ben

drenado. Orientación soleada.

En primavera e

outono.

Cicatrizante.

Contra afeccións

dixestivas e

sudoración.

Xudía

Phaseolus vulgaris

Fabáceas

Abril a xullo ext.

Marzo a cuberto.

Só abono

maduro.

Evitar exce-

so de humi-

dade.

Entitoralos a paus,

canas... Gradual

Máis afectada

polo frío que

outras legu-

mes.

5

Fertilización e compostaxe

Os abonos que empregaremos serán sempre orgánicos (principalmente compost, e

outros como complemento), ou minerais (calizas...) con moderación. Nunca empre-

garemos abonos sintéticos (agroquímicos).

O compost é un substrato equilibrado, que mellora as propiedades do solo:

achega nutrientes

favorece a asimilación doutros abonos

favorece a inmunidade das plantas

mellora a estrutura e evita a compactación do chan

evita a erosión e retén auga

aumenta a temperatura do chan

O compost é un abono feito a partir da fermentación aerobia de materiais orgánicos

(follas, palla, restos de comida e de colleitas…), en dúas fases:

Descomposición (2 - 3 semanas), na que os microbios comezan a desfacer os

compoñentes da materia. Nesta fase aumenta a temperatura, o cal permite

hixienizar a mestura ao eliminar patóxenos e inactivar sementes e parasitos.

Maduración (3 a 6 meses), ata conformar unha masa escura e estable, con

aspecto de terra de bosque.

A compostaxe poderá facerse nun montón nunha esquina da horta (directamente

sobre o chan) ou, se queremos acelerar o proceso, empregar un composteiro.

Sempre que sexa posible, o composteiro estará en contacto co chan, facilitando a

chegada de miñocas e microbios (unha rede evitará o paso de ratos). estexa aireada

e sen compactar.

En calquera caso, colocarase nun lugar protexido do vento e sol excesivos.

Para que o compost sexa equilibrado, deberá ter unha relación C/N equilibrada: debe-

mos combinar materiais ricos en carbono (palla, serraduras e labras, follas…) con

materiais ricos en nitróxeno (plantas novas, esterco, restos de comida…). Estes

restos mesturaranse cun pouco de terra, que achegará os microbios fermentadores.

Debe remexerse de cando en vez para evitar apelmazamentos, e regar o conxunto

sen encharcar (o compost non deberá ficar seco nin pingar auga) de xeito que entre

o osíxeno.

É recomendable tapar o composteiro ou montón, protexéndoo da choiva ou calor

excesivos.

Restos “verdes”

Ricos en nitróxeno

C/N = 1 - 25

Proporción equilibrada

C/N = 25-40

Restos “marróns”

Ricos en carbono

C/N = 40 - 1000

Esterco de galiñeiro

Esterco fresco

Céspede fresco

Legumes

Restos vexetais frescos

Pousos de café

Restos de cociña, alimentos

Esterco de ovella, cabra

Esterco de cabalo

Herba seca

Follas de froiteiras

Labras e serraduras

Papel, cartón

Palla

Leña, Ramas de poda

Follas de carballo,

castiñeiro...

6 15

Planta Sementeira/

plantación

Terra,

abono Coidados Recolleita Obs.

Acelga

Beta vulgaris

Quenopodiáceas

Abril a xuño.

Finais de verán.

Atura ben

compost

fresco.

Deixar 35 cm de sepa-

ración entre cada

planta.

Gradual, recollen-

do as follas ou

plantas máis desen-

volvidas.

Sementar con

lúa minguante.

Allo

Allium sativum

Liliáceas

Plantar dentes

coa punta cara

arriba, 2-3 cm

no chan

Só compost

moi maduro.

Plantar os dentes cada

10-12 cm.

Evitar o exceso de

humidade.

Xullo – agosto, en

tempo seco. Dei-

xar secar 2 días ao

sol.

Non cultivar

con legumes.

Alfádeg(“albahaca”)

Ocimum basilicum

Labiadas

Sem. en marzo,

plantación en

maio.

Ben drenada,

sen exceso

de humidade.

Zonas soleadas.

Rego frecuente.

Fins do verán,

outono.

Apio

Apium graveolens

Apiáceas

Sem. marzo-abril

(cuberto)

Maio-Xuño (ext)

Plant. Maio - ago

Só abono

moi maduro.

Manter a humidade

mediante acolchado.

Gradual, a medida

que a planta vai

branqueando.

Sementar con

lúa minguante.

Berenxena

Solanum melongena

Solanáceas

Sem. a cuberto,

dende marzo.

Plant. Maio (antes

a cuberto).35 cm

entre plantas.

Atura ben o

abono fresco.

Require

bastante

materia org

Require calor.

“Capado” das ramas

axilares, coma no

tomate.

Cabazas

Cucurbita sp

Cucurbitáceas

Sem. abril – maio. Atura ben o

abono fresco.

Acolchado o antes

posible.

Cabaza: coa planta

seca.

Cabaciña: antes de

madurar completa-

mente o froito.

Cantroxo, lavanda

Lavandula sp

Labiadas

Multiplicación

por sementeira

ou por división

das matas.

Chan seco

(drenado). Orientación soleada.

Flores: cando

estean totalmente

abertas.

Infusión das

flores dixestiva e

alivia irritacións

resp orias.

Cebola

Allium cepa

Liliáceas

Case todo o ano,

atura ben o frío.

Só compost

moi maduro.

Evitar o exceso de

humidade.

Cando a folla estea

seca para conser-

var longo prazo.

Sementar con

lúa minguante.

Cenoria

Daucus carota

Apiáceas

Prexermolar:

deixar uns días

en auga; secar e

sementar.

Na primavera (en

xuño variedades

de inverno)..

Só abono

moi maduro.

Quere chan

solto, non

compacto.

Aclareo.

Acolchado con com-

postas ou fento.

Recalce para que a raíz

non se poña verde.

--

Asocia moi

ben con

cebolas e allos

Tamén con

leitugas.

Coles

Brassica oleracea

Brasicáceas

Depende da

variedade.

Atura ben

abono fresco.

Require

bastante

materia org

Evitar a seca: no verán,

rega frecuente e som-

bra. Acolchado.

Gradual.

Asocialas con

tomate pre-

vén das eiru-

gas.

Chícharo

Pisum sativum

Fabáceas

Case todo o ano,

agás xullo e

agosto (cultivo

dificultoso no

verán).

Só abono

maduro.

Evitar o

exceso de

humidade.

Entitoralos a paus,

canas... Gradual.

Non cultivar

con allos e

cebolas.

Espinaca

Spinacia oleracea

Quenopodiáceas

Marzo – abril.

Agosto - outubro

Só abonos

maduros.

Acolchado.

Evitar a seca: no verán,

rega frecuente.

Gradual, respectan-

do o grupo central.

Amorodo (Fresa)

Fragaria vesca

Rosáceas

Estolóns, planta-

dos en ago – set

cada 30cm

Require

bastante

materia

orgánica.

Lugar abrigado e

soleado.

Enfermidades e coidados en agricultura ecolóxica

O tratamento baséase na prevención, mantendo un solo vivo e san no cal poidan

medrar plantas equilibradas. Regas pouco abondosas, e sen tocar a parte aérea, axu-

darán a previr os ataques de fungos. O emprego de tratamentos farase como último

recurso, e sen abusar dos preventivos.

Buscaranse potenciar a resistencia natural das plantas: variedades adaptadas e boas

condicións de cultivo. Buscaremos o control das pragas, non o exterminio total.

Procuraremos manter un sistema variado: as pragas espállanse mellor nos monoculti-

vos. Así, intercalaremos os cultivos (respectando as asociacións e rotacións xa vis-

tas), coa fin de que os cultivos se protexan. Allos, cebolas e plantas aromáticas

(menta, ourego, romeu) repelen diversas pragas de varios cultivos.

14 7

Uso do compost

O tempo de elaboración do compost variará segundo o material de partida, o tipo

de composteiro ou montón, o manexo... En xeral, o compost fresco obterase logo

de 4 a 10 semanas, e o maduro a partir de 3 meses. Unha compostaxe ben realizada

elimina patóxenos e parasitos, e non produce cheiros molestos.

Pode ser moi útil peneirar o compost, devolvendo os anacos maiores e pouco des-

compostos á mestura.

Compost fresco: Sobre cultivos que o aturen sen problemas (pataca, tomate, millo,

cabazas e cogombros). Tamén como cobertor de outono, logo das colleitas, ou

sobre chans nus, queimados, usos forestais, etc.

Compost maduro: con menor poder fertilizante que o fresco, pero válido para

todo tipo de cultivos e momentos. Preferiblemente, reservarase para cultivos que

non aturen o compost fresco: cobertura en sementeiros, leitugas e verduras, chícha-

ros, remolachas, cereais, cenoria, allo e cebola.

Varios exemplos de composteiros

8 13

Asociacións e rotacións de cultivos

Cada especie vexetal ten unhas necesidades de nutrientes, sol, auga... Na horta

plantaremos varios cultivos preto, por iso é importante coñecer as “relacións diplo-

máticas” das plantas, para seguir o “protocolo” de cultivo.

En xeral, non se deben plantar xuntas hortalizas da mesma familia: patacas con to-

mates, nin chícharos con xudías, etc. Tamén evitaremos xuntar cultivos dos que se

aproveite a mesma parte: non xuntar dous cultivos de raíz, dous cultivos de folla,

etc.

Este mesmo criterio serve, en xeral, para as rotacións de cultivos: evitar cultivar

unha legume despois doutra na mesma parcela, etc.

Un bo manexo de asociacións e rotacións permitiranos mellorar o rendemento e

saúde dos cultivos, e mesmo aforrar en fertilizante: a raíz das legumes fixa nitróxeno

do aire, polo que o solo estará enriquecido logo do cultivo delas, óptimo para to-

mates, coles, remolacha… O abono verde a base de trevo baséase neste mesmo

principio.

O acolchado ou “mulching”

Consiste en cubrir o chan con material diverso, con varias funcións:

– Evita a desecación no verán, e a erosión en días de fortes choivas.

– Limita o medre de herbas ventureiras.

– Aumenta a temperatura do solo no inverno, reducindo os efectos das xeadas

e aumentando os procesos biolóxicos do solo.

Malla téxtil. Resulta cara. Nunca debemos empregar plástico laminado, pois non per-

mite transpirar ao solo, proliferando fungos non interesantes.

Palla: Ao igual que as labras e serraduras de madeira, pouco recomendable para cul-

tivos que precisen moito N. Pode substituírse por frondes de fentos (moi recomen-

dable baixo de cabazas, fresas... para evitar que podrezan en contacto directo co

chan). Tamén follas de hortalizas e herba cortada (sen sementes, en capas finas)

Compost: o maduro será válido para a maioría dos cultivos; o compost novo non é

ben aceptado por algunhas plantas (a leituga, por exemplo).

Follas de árbores. As de castiñeiro e nogueira teñen efectos alelopáticos, limitando o

medre de ventureiras. As de carballo son bastante empregadas.

Casca de piñeiro e candeas (arume): de descomposición moi lenta, e ricas en lignina,

farán o solo máis ácido, o que non é moi recomendable para horta. A súa función

decorativa fai moi interesantes estes materiais para acolchados en xardinería.

12 9

Outros abonos

As achegas de nitróxeno faranse, en xeral, na sementeira ou plantación.

Esterco de galiñeiro: C/N = 6-10. Rico en K, P e Ca. É moi concentrado, e

deberá aplicarse con moderación.

Esterco de vaca: C/N = 15-30. Rico en K e P. É un abono equilibrado.

Algas: moi ricas en N, K e oligoelementos. Melloran a estrutura do terreo e faci-

litan a absorción de nutrientes polas plantas.

As achegas minerais deben empregarse só en terreos con carencias.

Emendas calizas: para reducir a acidez e desprazar ao aluminio do complexo

de cambio. Para os nosos solos recoméndase, unha dose de 0,3 Kg/m2 cada 2 – 3

anos, cando menos. Se a caliza é dolomita, previremos carencias de magnesio.

Aso

c. Vid

a San

a

Organización da horta

Neste deseño influirán moitos factores: tipo de chan, presenza de cursos de auga,

zonas de sombra, orientación... De modo xeral:

Se a finca ten moita inclinación (pendente), o deseño debe axudar a realizar os

traballos e laboreos no sentido contrario á pendente (é dicir, seguindo as curvas

de nivel), evitando así a erosión; se a pendente é moi forte, será moi conveniente

instalar bancais. Se a finca conxuga unha certa pendente con orientación ao Nor-

te, teremos limitacións para moitos cultivos.

Se hai árbores rodeando a finca, mellor que non sexan demasiado altos. Son moi

interesantes para protexer dos ventos fríos do N e NE.

Un feche de sebes rodeando á finca reduce a influenza das parcelas veciñas

(tratamentos químicos...), ademais de servir como base para un exército de come-

dores de insectos e ratos: paxaros, donicelas, ourizos...

Diversificar: as froiteiras mobilizan nutrientes e acollen predadores das pragas; as

plantas aromáticas atraen polinizadores e repelen insectos prexudiciais; as herbas

ventureiras nas marxes da finca acollen a inimigos das pragas (as estrugas acollen a

parasitos do pulgón) ou poden ser “plantas trampa” para as pragas; valados ou

moreas de pedras acollerán a réptiles, paxaros insectívoros...

10 11

Manexo da cuberta vexetal

Non hai “malas herbas”. As herbas ventureiras non son “malas” en si mesmas, e a

miúdo poden ter efectos beneficiosos sobre a horta: acollen a depredadores ou

parasitos das pragas, evitan a erosión e o lavado de nutrientes en momentos sen

cultivos, poden ter usos (medicinal, corrector do compost, abono verde...). Así pois,

non buscaremos o seu exterminio, senón o manexo e control para evitar que che-

guen a “afogar” aos cultivos. Algunhas medidas preventivas son:

Facer un manexo correcto do solo. Algunhas herbas ventureiras dispáranse con

exceso de fertilizante rico en N. Un laboreo no verán, deixando as partes sub-

terráneas ao sol, axuda a controlalas (e, de paso, aos ovos de insectos nocivos).

Facer un manexo correcto do compost. A calor que acada a pila ao compostar

destrúe moitas sementes das herbas; se non acada a calor suficiente, o compost

resultante podería espallar sementes de herbas. Controlar a rega, aireación e

mesmo engadir activador (p.ex. estrugas).

Plantar en lugar de sementar. Poñer plantiñas xa medradas sobre a terra labrada

dálle ao noso cultivo semanas de vantaxe sobre as herbas.

Plantar un cultivo de cobertura: plantar fresas baixo froiteiras, ou xudías entre o

tomate ou o millo (tamén cabazas, neste último caso). Así pódese ter unha

produción “extra”.