Nafarroako basoengarrantzia eta Esanahia

Argitaratzailea:

FUNDACIÓN EDUFORES: AV. de Baviera 15 - bajo | 28028 MADRIDTel.: 91 576 30 03 | Fax: 91 577 47 10 | www.edufores.com

Honek diruz lagunduta:

Diseinu grafikoa eta maketazioa: www.jastenfrojen.com

Bosques Navarra euskera 18 pÆginas.qxd 14/12/2009 11:40 PÆgina 2

3

Nafarroako basoak ..................................... 5. or.

Nafarroako basoen balioak ...................... 7. or.

Fabrikazio-prozesuak ................................ 8. or.

Zerrategia .................................................... 9. or.

Kontratxapatuzko oholak........................... 10. or.

Papera ............................................................ 11. or.

Egurra gure etxeetan ................................ 12. or.

Egurraren aldeko apustua ......................... 14. or.

Energia garbia: basoko biomasa .............. 16. or.

Nafarroako

garrantzia eta Esanahiabasoen

Bosques Navarra euskera 18 pÆginas.qxd 14/12/2009 11:40 PÆgina 3

4

Basoaren erabilera iraunkorra

Basoko baliabideak eta klima aldaketaren

eragile den karbonoa xurgatzeko haien

funtzioa mantentzen eta hobetzen du.

Basoak osasuntsu eta indartsu

mantentzen ditu.

Basoaren ekoizpen-funtzioak mantentzen

eta hobetzen ditu.

Biodibertsitatea mantentzen, zaintzen eta

hobetzen du, hau da, landare eta animalien

aberastasun guztia.

Basoetako babes-funtzioak mantentzen eta

hobetzen ditu, eta bereziki lurzorua eta ura

babesteko funtzioa.

Beste baldintza eta funtzio sozial eta

ekonomiko batzuk mantentzen ditu.

1

2

3

4

5

6

Bosques Navarra euskera 18 pÆginas.qxd 14/12/2009 11:40 PÆgina 4

Basoak ez dira orain ikusten ditugun bezala egon izan beti.Gure aurrekoek mendiak landu dituzte, eta belaunaldizbelaunaldi, paisaia aldatuz joan da. Gure aurrekoetako batzuek oso ondo egin dituzte basoetako zereginak, eta gaur egun, baso-kudeaketa iraunkorraren adibide dira.

Ba al zenekien basoek Nafarroako lurraldearen ia erdia hartzen dutela? Horifamilia bakoitzari bi futbol-zelairen neurrikobasoa dagokigula esatearen baliokidea da.

5

586.513 hektareaNafarroako lurraldearen % 56Espainiako baso-azaleraren % 2

462.664 hektareaNafarroako lurraldearen % 450,83 hektarea/biztanleko

Nafarroako basoak

Basoaren azalera,guztira

Zuhatziak dituenbaso-azalera

Nafarroa

Bosques Navarra euskera 18 pÆginas.qxd 15/12/2009 15:11 PÆgina 5

Tenperatura eta hezetasuna ez baitiraberdinak Nafarroako eremu guztietan.Horrek esan nahi du askotariko klimakditugula, eta horiei esker, iparraldekozuhaitzak ez dira hegoaldean daudenzuhaitzen berdinak.

Mendira txangoa egiten dugunean, iparraldean pagoak eta haritzak ugaridirela ohartuko gara. Gainera, eremuhorretan haltzak, makalak, lizarrak eta

hurritzak ikusiko ditugu ibaietako etaerrekastoetako bazterretan, hezetasunanahi izaten baitute.

Hegoaldera joanez gero, paisaia oso desberdina da, leku horietanpinuak, erkametzak eta arteak baitaude. Gainera, guretzat oso berezia den zuhaizka ere ikus dezakegu hemen: elorria.

Gure mendietan balio handiko hegaztiasko bizi dira; hori dela eta, hiru hegaztimotatik bat ezin da ehizatu, eta babestuta dago, desagertzeko arriskuanbaitago. Gure artean bizi den neurrihandieneko hegaztia basoiloa da, baina

nabarmendu beharrekoak dirabeste batzuk ere, esaterako,ugatza eta okil gibelnabarra.

Mendi hauetako ohiko beste espeziebatzuen artean, oreinak, orkatzak,basurdeak, erbiak eta otsoak aipatubehar dira; baita gure ibaietako ur hotzeta gardenetan dauden amuarrainugariak ere.

Zergatik dira desberdinak Nafarroako iparraldeko

basoak eta hegoaldekoak?

Zer animalia bizi dira gure basoetan?

6

Bosques Navarra euskera 18 pÆginas.qxd 14/12/2009 11:40 PÆgina 6

Nafarroako basoen balioak

7

Baso guztiek balio

bera al dute?

Baso guztiak dira osogarrantzitsuak guretzat,uraren zikloa erregulatzenbaitute, lurzorua higaduratik

babesten baitute, biodibertsitateaeta paisaia mantentzen baitute

eta CO2 xurgatzen baitute, besteak beste.Baina badira batzuk, edertasun edotabalio ekologiko berezia izateagatik,Babestutako Eremu Naturalakdirenak, esaterako: Bertizko JaurerriaNatur Parkea, Urbasa eta Andia ParkeNaturala eta Bardeetako Natura Parkea.

Zein dira Nafarroako

basoetako produktu nagusiak?

Gure basoetako produktu garrantzitsuenak egurra, zura, larreak,perretxikoak, gaztainak, ehiza etaarrantza, eztia, landare aromatikoak

eta sendabelarrak eta basaranak (patxarana

egiteko balio dute) dira.

Zer beste balio eskaintzen

dizkigu basoak?

Horrez gain, basoak landa-ingurukojendeari enplegua eskaintzen dio,askok egurraren industriarekinlotutako enpresetan lan egiten baitute:zerrategietan, paketatzeko fabriketan,etxebizitzetarako egurrezko egituren fabriketan, arotzerietan, altzari-fabriketan,paper eta zelulosaren fabriketan. Etabasotik eratorritako beste produktubatzuk egiten dituzten beste enpresabatzuetan: likore eta perretxikoekinlotutakoak, hain zuzen ere.

Oro har, esan dezakegu Nafarroanbaso-industria batez ere formatu txikikoadela, eta gehienetan familia-enpresakdirela.

Basoaren beste funtzio oso garrantzitsua aisialdirako balio izateada. Txangoa egin dezakegu basoan, etanaturatik gauza interesgarriak ikas ditzakegu.

Bosques Navarra euskera 18 pÆginas.qxd 14/12/2009 11:40 PÆgina 7

Zerrategia

Zerrategia egurraren lehen eraldaketa egitenden fabrika da, oholakedo oholtxoak egiten dirazuhaitzetako enborrekinedo zuhaitz zatiekin.

Produktu horiek bigarren eraldaketakoindustrietara bideratutadaude: arotzerietara edo eraikuntzara, ateak, altzariak, egurrezko etxeak, paketatzeko egiturak eta abar egiteko.

Zerrategian sobera geratutako egur zatiakoholak egiteko aprobetxatzen dira.

Kontratxapatuzko oholak

Kontratxapatuzko oholakegurraren bigarren eraldaketa egiteko fabrikan egiten dira, etaegituretan, eraikuntzan,altzarietan eta paketatzeetarako erabiltzen da.

Ohol horiek elkarren gainean jarritako xafla fin-finez osatuta daude,eta xafla kopuru bakoitiaizan behar izaten dute beti,5 baino gehiago, 7 edo 9xafla. Xafla horiek prentsatu egiten dira, etapresioari eta beroari esker,elkarren artean itsastendira, eta ohola osatzendute.

Papera

Papera egiteko erabiltzenden lehengaia zelulosa da,eta azkar hazten direnzuhaitz-espezietatik dator,esaterako, eukaliptotik etapinutik. Zerrategietakohondakinak ere erabiltzendira, ebaketakoak etazuhaitz-landaketetakoaketa, noski, erabilitakopapera.

Papera egiteko, zelulosa-zuntza arrabolezbideratutako uhalaren gainean uztean da.Zuntzek xafla hezea osatzen dute. Gero, geratzen den ura kentzenda presioa eta beroa erabilita, eta paperariazken akabera ematen zio.

Ziur askotan galdetu izan diozula zeure buruari: nola egiten dira

gauzak? Nondik ateratzen da eskuetan duzun papera eta ipuin

ederrak irakurtzeko aukera eskaintzen dizuna? Eta jostailuak

gordetzen dituzun apalategiak? Edo jaten duzun mahaia? Orain

jakingo duzu, bi eskema hauei arreta jartzen badiezu.

8

Fabrikazio-prozesuak

Bosques Navarra euskera 18 pÆginas.qxd 14/12/2009 11:40 PÆgina 8

9

Zerrategia

Bosques Navarra euskera 18 pÆginas.qxd 14/12/2009 11:40 PÆgina 9

Kontratxapatuzko oholak

10

Bosques Navarra euskera 18 pÆginas.qxd 14/12/2009 11:53 PÆgina 10

Papera

11

Bosques Navarra euskera 18 pÆginas.qxd 14/12/2009 11:56 PÆgina 11

Egurra etxeetan beti asko erabili izan den materiala da, lehen erabat egurrezegiten ziren, material natural birziklagarria baitzen, topatzeko eta lantzeko oso erraza. Gainera, hotzetik,berotik eta hezetasunetik oso ondobabesten gaitu.

Hainbat urtetatik, beste material batzuekin ordezkatu da, esaterako, plastikoarekin. Baina etxean beti topadezakegu egurra, eta bestela, jarripentsatzen, ziur gai zarelaetxean egurreko gauzapila bat topatzeko:zoruak, ateak, leihoak,altzariak, koadroak...bizitza erosoagoaeta seguruagoa egiten digulakoegurra milakaobjektutanerabiltzendugu.

Material naturala da, basoetatikdatorrena, eta ez dugu kutsadurariksortzen hura ekoiztean.

Material berriztagarria da, urtebatzuen buruan berriz sortzen dena.

Birziklagarria da, emandako funtzioa betetzen duenean berriz erabil daiteke beste material batzukegiteko (erabilitako egurrarekin, esaterako, aglomeratuzko oholakegin ditzakegu)

Deskonposatu eta berriz erenaturara txertatzen denmateriala da.

Egurra gure etxeetan

Gogoratu nahi al duzu gurekinbeste material batzuekiko

egurrak zer abantaila dituen?

12

Bosques Navarra euskera 18 pÆginas.qxd 15/12/2009 15:12 PÆgina 12

Ingurumen-abantaila horiez guztiez gain, beste material batzuetan topatu ezin ditugunonurak ditu egurrak.

…eraikuntzarako material ezin hobea da, zaratatik, hotzetik eta berotikbabesten baikaitu. Eraikuntzen barrukohezetasuna erregulatzen du, eta suarekiko erresistentzia handia eskaintzendu, tratamenduaren ondoren.

…beste material batzuetan topatuko ez dugun berotasun- eta erosotasun-sentipena ematen digu.

…dekorazioan erabiltzen duguneanespazioak erakargarriagoak eta atseginagoak izatea eragiten du.

13

Zuhaitzek, egurra sortzen dutenneurrian, gas kutsagarrien igorpenak murrizten laguntzendigute, esaterako, klima-aldaketaeragiten duen CO2 gasa.

Gainera, gurekin dauden denboran,egurrezko produktuek eta haieneratorriek gas kutsagarrien (CO2,esaterako) igorpenak murriztenlaguntzen dute.

Egurra oso ona da eraikuntzarako,hotzetik, berotik, zaratatik eta hezetasunetik babesten baikaitu.Beti emango dio itxura goxoa etaerosoa etxeari.

Tratamendu bereziak aplikatzenbadizkiogu, hezetasunari eta suari,eta termiten eta antzeko beste intsektu batzuen erasoei eusteko eregai izango da, baita beste materialbatzuek baino hobeto ere.

Gogoratu! egurra produktunatural, berriztagarri eta birziklagarria da.

Bosques Navarra euskera 18 pÆginas.qxd 14/12/2009 11:40 PÆgina 13

Eta etxean, non erabil dezakegu egurra?

Egurrezko oholak erabil ditzakegu zorurako, baina badaude aglomeratuzko

oholak ere etxearen barnealdeko hormak

estaltzeko

erabiltzen direnak, edo teilatuetako etazoruetako oinarri gisa erabiltzen direnak.

Egurrezko eta egur laminatuzko habehandiak eraikin handietako egituretarakoerabiltzen dira, esaterako, kiroldegietarako.

Eta egurra ateak eta leihoak egiteko ereerabiltzen da, hotzetik oso ondo isolatzenduen materiala baita, eta etxe barrukohezetasuna erregulatzen baitu.

Eta hori horrela izanik...zergatik ez da beti erabiltzen?

Beti erabili izan da, baina beste material batzuekin ordezkatu izan da, orain arte ez baitzegoen nahikoainformazio haren abantailen inguruan, eta eraikuntzan harenerabilera arautuko zuten araurikere ez baitzegoen.

Egurrarenaldeko apustua

Gure etxeetarako materialik onena zein den galdetukobalizute, jakingo al zenuke zein aukeratu? Oso erraza da.

Materialik onena naturala, berriztagarria, birziklagarria, biodegradagarria,

garbia eta ez-toxikoa da. Ezaugarri horiek guztiak ditu egurrak.

14

Bosques Navarra euskera 18 pÆginas.qxd 14/12/2009 11:40 PÆgina 14

15

Baina gero eta gehiago erabiltzen daegurra denerako, orain, EraikuntzakoKode Teknikoa, CE Markaketa eta antzeko arauak baititugu. Gainera,baso-ziurtapeneko zigiluak daude, PEFC eta FSC, esaterako. Horiek bermatzen dute erabilitako egurra basoetako osasuna eta bizia mantenduz lortu dela.

Etorkizunean egurrezko eraikinetara itzuliko al gara?

Bai, noski. Egurrak hobeto isolatzenbaikaitu zaratatik, berotik eta hotzetik.Eta tratamenduren bat aplikatzen diogunean, suarekiko erresistentzia handia du, eta larrialdi-kasuan hausteardagoenean abisatu egiten digu.

Gogoratu!Ingurumen-abantaila asko ditu...

…naturala da, berriztagarria, birziklagarria, eta gainera, energia-kontsumo baxuarekin egindako produktua da.

Nafarroan ba al dugu egurretik eratorritako

produktuez hornitzen gaituztenenpresarik?

Noski, Nafarroan basotik datorrenegurra lantzen duten enpresa ugariditugu: oholak eta piezak lortzekoegurra zerratzen duten 14 zerrategi;oholak, paletetarako eta paketeetarako oholtxoak egiten dituzten 11 zerrategi; egurrezko egiturak egiten dituzten 9 enpresa. Gainera, barneko arotzeria handiakdaude, etxeetako ate, leiho etaeskailerak egiten dituztenak. Horiez

gain, etxerako egurrezko eta paperezko beste produktu batzukeskaintzen dizkiguten beste fabrikabatzuk ere badaude.

Bosques Navarra euskera 18 pÆginas.qxd 14/12/2009 11:40 PÆgina 15

16

Energia garbia:

basoko biomasa

Zer abantaila dute energiahoriek besteekiko?

Energia berriztagarria, merkea eta garbiada, ingurumen-onura handiak ditu, etagainera, lortzeko prozesuan atmosferaragasen igorpen gutxiago sortzen du (CO2, esaterako).

Gainera, energia garbi eta berriztagarriak merkeagoak dira

Merkeagoak dira, erregaiaren gastua txikiagoa baita, eraginkorragoa da etaenergia hori sortzen duten makinek denbora gehiago irauten baitute.

Nafarroan dagoeneko erabiltzen al dira energia garbi eta berriztagarri horiek?

Bai. Badaude energia-iturri hori erabiliz berotzen diren eraikin publikoak,esaterako, Bertizko Jaurerria NaturParkeko Jauregian. Etorkizuneko energia gisa, haren erabilera sustatzendute Administrazio Publikoek, eta gero

Basotik energia garbi eta berriztagarria lor al daiteke?

Zalantzarik gabe, erantzuna baiezkoa izango litzateke. Egurretik eratorritako

energia ez da gauza berria, gure aurrekoek erabiltzen zuten, baina lehen

zura deitzen zaitzaion. Orain, zur tradizionalaz gain, beste formatu askoz

ere txikiagoak eta konprimatuagoak daude, pellet, briquet edo ezpal

deitzen diegunak. Galdaretan errazago erabiltzeko dute neurri hori.

Bosques Navarra euskera 18 pÆginas.qxd 14/12/2009 11:40 PÆgina 16

17

eta bizilagun gehiagok erabili nahi duteetxebizitzetan.

Gaur egun, berogailuetarako, ura berotzeko eta aire girotuko ekipo askodago energia hori erabiltzen dutenak, etaaldi berean, abantaila hauek dituztenak:seguruak, isilak eta automatikoak dira.

Nafarroan, badaude dagoeneko energia garbi hori egiteko erregaia,briquetak, pelletak egiten dituzten

enpresak.

biomasa

errekuntza-galdara

elektrizitatea

ur beroa

berogailua

sorrera

Bosques Navarra euskera 18 pÆginas.qxd 15/12/2009 15:12 PÆgina 17

FUNDACIÓN EDUFORES: Av. de Baviera, 15 - bajo - 28028 MADRIDTel.: 91576 30 03 - Fax: 91 577 47 10 | edufores@edufores.com

urte baino5basoa Klaseetara eramaten+