BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak...

48
BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia 2015/16 Ikastaroaren sistematizazioa: talde-lan eta aliantzak herri mugimenduetan

Transcript of BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak...

Page 1: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

BOR BOR (K)Herri Jakintzen Laborategia

2015/16 Ikastaroaren sistematizazioa: talde-lan eta aliantzak herri mugimenduetan

Page 2: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia2015/16 Ikastaroaren sistematizazioa: talde-lan eta aliantzak herri mugimenduetan

L.G. BI-824-2017

2017ko maiatza

Page 3: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Sarrera ........................................................................... 5Oinez hasi aurreko pausuak ..................................................................................................................... 5Zer da Bor Bor (K)? ....................................................................................................................................... 6Formatua eta maiztasuna ........................................................................................................................... 7Metodologia ....................................................................................................................................................... 8Egitura ................................................................................................................................................................... 8Gaitegia ................................................................................................................................................................. 9

Ikastaroaren ondorio eta ikaspen orokorrak ................. 13Esperientzien Sistematizazioa kokatuz ..............................................................................................13Zertaz ari gara? ..............................................................................................................................................13Zein ezaugarri ditu? .....................................................................................................................................142015/16 esperientzia ren Sistematizazioaren Ardatza ..............................................................15Zeri begiratu genion? ..................................................................................................................................15Sistematizazioaren Ardatza zehazteko zailtasunak .....................................................................15Sistematizazio Ardatzaren analisi kolektiboa .................................................................................16Herri mugimenduetako eragileen barne funtzionamenduaz ...............................................17Eragile ezberdinen arteko aliantza eta elkarlan politikoez ....................................................212015/16 ikastaroko taldearen funtzionamenduaz ......................................................................25Denboraren lerroa: zer gertatu zen esperientzia honetan? ..................................................25Sugearen dinamika: interpretazio kritikorako unea ....................................................................26Talde handia eta lantaldeak: nola jardun genuen? .......................................................................27Eremu pertsonala: esperientzia honetatik jaso eta bueltan eskeini genuena ..............29Formazio prozesu kolektiboa: zer landu eta nola landu genuen? ......................................30Parte hartzeaz hausnartzen ....................................................................................................................31Enfrentamendua vs giroa mantentzea logika .................................................................................31Medologismoaren arriskuak ....................................................................................................................32Denboraren kudeaketa kolektiboaren ahuldadea ......................................................................32(G)une informalak bigarren mailako ..................................................................................................33Jakintza-motak eta gorpuztasuna .........................................................................................................34Burbuila vs Intzidentzia: esperientzia transmititu eta transmisioa esperimentatu .........35

Transmisioa .................................................................. 45Abiapuntua .......................................................................................................................................................45Sarrera ................................................................................................................................................................45Gogoeta eta lanketa ....................................................................................................................................46Itzulera eta amaiera .....................................................................................................................................46

BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia

2015/16 Ikastaroaren sistematizazioa: talde-lan eta aliantzak herri mugimenduetan

Page 4: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile
Page 5: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Bor Bor (K) 2015/16 | 5

Sarrera

Oinez hasi aurreko pausuakJoxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile ugaritan bide-lagun eta laguntzaile gisa egindako bidean, pausu bat aurrera egin eta herri mugi-menduetatik eta herri mugimenduentzat formazio politikorako egitasmo bat sortzearen ideia garatu zuen duela urte pare bat.

Ilusio eta zalantza handiekin, urte beteko ezta-baida, jardunaldi eta bilera mordoxka baten ostean, Bor Bor (K) Herri Jakintzen Laborategia izeneko proiektua sortu zen. Eta proposamen honen ikastaroaren lehen esperientzia, 2015eko iraila eta 2016ko ekainean burututako prozesuan gorpuztu zen.

Azpimarragarria da egitasmoa sentitu eta pen -tsatzeko hartutako denbora eta espazioaren diseinua eta garapena, baita sorrera momentua ere, izan ere, garrantzitsuak izan ziren oso berau martxan jartzerako orduan.

Abiapuntu moduan, kolektibo ugari eta ezber-dinen esperientzia, bizipen eta ikasketetara gerturatu zen1, Euskal Herrian zehar dimentsio askotako formazio prozesuetan lanean dabilen jende eta kolektiboekin batera. Gero, hilabete batzuen ondoren, proiektuaren behin behineko zirriborroa aurkeztu zitzaien herrialde ezberdi-

1 Bizkaiko Urtxintxa Eskola, Udako Euskal Unibertsitatea (UEU), EHNE Bizkaia, Ipar Hegoa, Robles Arangiz, Emagin eta Ipes, izan dira “zazpikote” izenaz ezagutzen ditugun kolektiboak. Eurekin egindako batzarretan, proiektua diseinatzeko beharrezko izan ziren desioak eta beharrak identifikatu genituen. “Formazio politikorako esperientziak herri mugimenduetan” izeneko txoste-nean dago jasoa elkarlanean egindako prozesu hau: http://pub-licaciones.hegoa.ehu.es/assets/pdf2s/343/Formazio_politiko-rako_esperientziak.pdf?1461661291

Page 6: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Bor Bor (K) Herri Jakintzen Laborategia. 2015/16 Ikastaroaren sistematizazioa

6 | Bor Bor (K) 2015/16

netako kolektiboei2. Honek, ekimenaren ingu-ruko ekarpen eta proposamenak jasotzea ahal-bidetu zuen, gerora, proiektuaren ardatz batzuk birdefinitzea ekarri zutenak. Presarik gabe baina gelditu barik, su txikian egosi ziren ikastaroaren gaitegia, formatua, parte hartzaileak... Eta hauek denak, 2015eko otsailean Donostian burutu ziren “Lapikoa Sutan da!” jardunaldietan aurkeztu ziren.

Egindako bidea baldintza izan da ondoren aurkezten diren puntuak zehazterako orduan.

Zer da Bor Bor (K) ikastaroa?Elkar ezagutza, topaleku eta herri esperien tzien sozializazio gune eta une bat proposatzen du Bor Bor (K)k. Formazio prozesu integralaren bitartez, parte hartzailea, intersekzionala eta berritzailea bere horretan, herri mugimenduetatik eta herri mugimenduentzat sortutako ezagutza askatzai-leen eraikuntza kolektiboan datza.

Ardatz pedagogiko gisa, batetik herri hezkuntza/pedagogia askatzailea hartzen du kontutan, Herri Mugimendua3 delarik prozesu-aren protagonista; eta bestetik, intersekzionali-tateen ikuspegia, hots, zapalkuntza anitzei aurre egiteko, hierarkia eta fragmentazioaren logika gainditzea. Ikastaroaren helburu zehatz hauek ditu, besteak beste:

• Borroka ugariak aitortzea, ikasketa eta aliantza berrien espazio-sarea osatze aldera.

• Beste praktika pedagogiko askatzaileak berreratzea, mugimenduetatik eta mugi-menduentzat.

2 2014ko urrian, bost bilera egin genituen eta 200 eragile baino gehiagorekin kontrastatu genuen behin behineko zirriborroa eta gaitegia.

3 Ez da erraza izan profil ordezkagarriak baina anitzak topatzea. Azkenean, gogoa eta konpromisoa erakutsi duten kide eta eragileei eman zitzaien lehentasuna, esparru sozial eta herritarrean ari diren ekintzaileei.

• Nolakotasunari garrantzia emango dion formazio proiektu bat eratzea, prozesuak eta metodologiak zainduko dituena.

Aipatu behar da 2014an burutu zen diagnos-tikoan argi gelditu zen bezala, egitasmo honen-tzat herri jakintza eta pentsamendua euskaraz sortzea oso garrantzitsua izango dela ere, ipar dugun jendartearen praktika aurre-figuratiboa gisa hain zuzen ere.

Azkenik, herri sektore ezberdinak gogoeta-ma-hai berdinen bueltan elkar batzeko bokazioa duen proiektua izanik, agenda politikoetan zentroan egon ohi ez diren mugimenduei horrelako topaguneetan parte hartzeko ezartzen zaizkien zailtasun eta mugek suposatzen duten erronkaz kontziente da. Hortaz, guztiontzako lekua erai-kiko duen formatu, espazio eta denbora anitzez osatutako proiektua du ipar. Formazio poli-tikoaren gako nagusietako bat begirada anitzen elkar gurutzaketan dagoela argi baitu.

Page 7: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Sarrera

Formatua eta maiztasuna2015-2016ko lehen edizioa bost aurrez- aurreko saiotan garatu zen Euskal Herriko lurralde ezberdinetan. Saio hauek ostiraletik igandera bitartean egin ziren. Ikastaroaren planteamendu mugikorrak (itineranteak, ibiltariak), askotan ekintzak hirietan zentralizatzeko dagoen joera saihestu eta euskal lurraldean dauden herrietara gerturatzeari erantzuten dio4.

Asteburu bakoitzean hausnarketa ideologikoa eta bizikidetzari lotutako dimentsio ezberdinak lantzeko (denak maila berean garrantzitsuak) momentu formalak, informalak, harremanak zaintzekoak zein ondo pasatzekoak uztartu ziren.

4 Saioak burutu dira: Garaion-Otaza (Araba), Arrate (Gipuz-koa), Aretxabaleta (Gipuzkoa), Errezil (Gipuzkoa) y Gernika (Biz-kaia).

Lehen saioaren helburua elkar ezagutu eta prozesua antolatzea izan zen. Ikastaroak funtzio-natzeko beharrezkoak diren kideen inplikazio pertsonal eta kolektiboa sustatuz, lan zehatzak eta ardurak banatu eta txandakako lan taldeen antolaketa jarri zen martxan.

Itxiera saioan prozesuaren ibilbidearen eba -luazioa eta bizi izandakoaren berreraikuntza egin zen, berau politizatu eta hausnarketak ateraz, sistematizazio honetarako zein etorki-zuneko ikastaroetarako baliagarri izango diren elementu eta ondorio nagusiak antolatuz.

Tartean izandako saioetan garatu zen gaitegia ordea. Dimentsio ugaritatik eta modu ezber-dinetan joan zen gaitegiko edukiak lantzen eta sakontzen. Aurrez aurreko saio hauez gain, moddle plataforma digitalaren bitartez maila pertsonal eta kolektiboan gaitegiko materialak eta baliabideak paraleloki landu ziren ere.

Page 8: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Bor Bor (K) Herri Jakintzen Laborategia. 2015/16 Ikastaroaren sistematizazioa

8 | Bor Bor (K) 2015/16

Metodologia

Nola edo nolakotasuna garrantzitsua dela diogunean, prozesuak emaitzak bezain garrantzi-tsuak direlako da: Bor Bor (K)aren abiapuntua metodologia politika dela da.

Proiektu honen metodologiaren ezauga-rrien artean, bere izaera dinamikoa azpima-rratu dai teke, horizontala eta parte hartzailea, hasieratik bukaeraraino: prozesu erakoa txiki-tik gehia gora doalako, helburu handirik gabe, pausu erreal eta posibleak emanez; kritikoa eta askatzailea, pentsatzeko, izendatzeko eta egiteko forma berriak arakatzen dituelako, behar kolek-tiboen beharrei erantzunez, eraldaketa sozialaren markoan; aurre-figuratiboa, prozesu kolektibo gisa hemen eta orain hastea eta beste eskena-toki, praktika, sentitze eta harremanak izateko forma batzuk aurreratzeko aukera eskaintzen duelako; sortzailea eta berritzailea, erregistro eta lengoaia ugari darabiltzalako; hitzak, isiltasunak, gorputza, mugimendua, jolasa, jaia, maila artis-tikoa: intersekzionala, zapalkuntza ezberdinak elkarlotuta daudela kontutan hartzen delako; multidimentsionala, teoria eta praktika uztartzen dituelako, gorputza eta ideiak, afektuak eta kontzeptuak, publikoa eta pribatua, emozioak eta arrazoia; lankidetzan oinarritua eta txan-dakakoa, kudeaketa kolektiboa eta arduratsua oinarri, ikastaroa antolatzeko oinarrizko beharrei erantzunez; transhumantea5 eta deszentralizatua; bizipenetan oinarrituta, bizikidetzan eta subjek-tibotasun artekotasunean, ideiak gorputzetatik pasa direlako, elkarrizketa eta elkarrekin egin eta egotearen bidez.

Hitzak alde batera utzita, kide batzuentzat ikas-taroaren baitako lankidetza eredu hau eta erro-tazio bidezko antolakuntza zerbait berria izan zen, erronka handi bat eta prozesuaren baitako

5 Oso interesgarria izan zen “izaera transhumantearena”, kasu askotan, kontsumo lokala sustatu zelako, bertako ekoizle eta base-rritarrekin harreman zuzena izan genuelarik.

ikasketa prozesu bat. Taldea ezagutzaren subjek-tua denaren premisa kontutan hartuta, kide guztiek edukiak lantzeko moduak diseinatu eta antolatu zituzten. Lau lantalde antolatu ziren:

1) Edukien lanketarako taldea, metodologia, ... 2) Logistika eta zaintza, elikadura, garbiketa...3) Patxada eta Patxanga4) Sistematizazioa, idatzizko erregistroak,

argazkiak...

Egitura

Ikastaroaren egiturari dagokionez, kideez osa-tutako taldeez gain, beste bi talde ere aritu ziren ikastaroari jarraipena egiten.

Batetik, Bilgune Politiko Pedagogikoa (BPP), batez ere Joxemi Zumalabeko kidez osatua. Ikastaroaren koordinazio lanak egiten zituen. Funtzio nagusiak: ikastaroaren eta edukien koordinazioa eta prestaketa: azpiegitura fisiko eta digitalen kudeaketa; kideen jarraipena eta ebaluazioa: lau lantaldeetan laguntzaile izatea.

Maiztasun iraunkorraz lan egiten zuen BPPk, gainerako lan taldeekin etengabeko harreman-etan. Foroetan jarraipena; zalantza eta galderen kudeaketa; ebaluazioa eta bideratze lanak kasu batzuetan; prozesuaren zaintzan.

Bestetik, Asanblada Irekia, ikastarotik aparte, formazio politikoari lotutako prozesuetan parte hartzen duten kidez osatutakoa. Funtzio nagu-sia, hausnarketa estrategikoen garapenaren inguruko kontraste eta ebaluazio kolektiboa egitea. Asanblada honen ezaugarritzea, erai-kitze fasean dago oraindik, baina erreferentzia espazio bihurtzea aurreikusten da, proiektuaren zuzendaritza gune gisa, edo beste faktore batzuk ere kontutan hartuko dituen espazio-denbora gisa (partaideen profil zein sektore aniztasuna, hizkuntza aniztasuna, gaitegia, formatuak, etab.)

Page 9: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Sarrera

Bor Bor (K) 2015/16 | 9

Gaitegia

Ikastaroko gaitegian bi bloke landu ziren nagusiki:

1. Blokea. “Antolaketa, funtzionamendua eta aliantzak herri mugimenduetan”. Hiru atalez osatzen da berau:

1. Pertsona, taldea eta proiektu politikoa. Lehen atalean, maila pertsonal zein kolektiboan mili-tantzia, talde lana eta lankidetza aztertu ziren, elementu hauen inguruko hausnarke tatik, herri mugimenduen artean intzidentzia politikoa eta jabetze pertsonal zein kolektiboa nola lortu izan genituen aztergai. Ikuspegi auto-kritikoa bate-tik, antolaketa eta funtzio namendu moduan aztertuz; ekintzaileen arteko asimetriak sortzen dituzten faktoreak identifikatuz; eta noski, horiek lantzeko eta gainditzeko orientabide eta tresnak identifikatuz.

2. Harremanak, zaintza eta parte hartzea. Biga-rren atal honetan, harreman, komunika-zio eta elkar zaintzan jarri ziren indarrak, parte hartze egoki baterako dinamizazio metodologietan sakonduz, ekintza poli-tikoaren ikuspegi integrala landuz, desioak eta ideologikoak diren elementuak uztartuz, emozio zein gorputzei bidea emanez; mili-tantziaren baitan elkar zaintzaz hausnartuz, zaintza hauen praktika zehatzetarako orien-tabideak markatuz; eta bilera eta dinamiketan parte hartze orekatu baterako tresnak landuz.

3. Aliantzak eta lankidetza politikoa. Mugi-menduen arteko harreman eta artikulazioan jarri ziren indarrak, herri mugimendu eta administrazio publikoaren arteko loturak aztertuz, herri mugimenduen arteko ezagutza, aitortza eta lankidetzan sakon-duz. Elkarlanerako zailtasunak eta hobetu beharrekoak aztertu genituen; mugimendu eta administrazioaren arteko harremanen arteko arriskuak eta indar-guneetan ere zentratu zirelarik.

2. Blokea. Zapalkuntzen mekanismoak eta alternatiba askatzaileak. Hiru atalez osatua:

1. Ikuspegi kritikoa zorroztuz: analisi kritikoak egiteko tresnak. Kasu honetan, pentsamendu bakarra/hegemonikoa vs ikuspegi kritikoa eta formazio politikoa, hortxe kokatu zen eztabaida. Kolore anitz eta ugaritako betau-rrekoak janztearen garrantziaz jardun zen, ikuspegi aniztasunetik begirada kritikoa lantzeko tresna gisa; koiuntura analisiak eta hausnarketa estrategikoak egiten ere ikasi zen, pentsamendu kritikoaren oinarriak iden-tifikatzea helburu hartuta; formazio poli-tikoaren inguruko beharraz eta mugez ere aritu zen; eta bukatzeko, ikuspegi kritikoa garatzeko tresnak, aztertu eta zapalkuntzen jatorria eta hauen mekanismoak identi-fikatzeko gakoak aztertzen saiatu zen.

2. Munduko eta Euskal Herriko zapalkuntzen jatorria eta mekanismoak. Hau izan zen biga-rren bloke honetan landutako bigarren atala. Egungo jendarte ereduaren inguruko kritika egitea zen helburua, sistemaren funtzio-namendu integrala ezagutzea eta batez ere, zapalkuntza anitzen arteko harremanak ulertzea; horrela, zapalkuntza bakoitzaren jatorriaz hausnartzeko aukera izan zen. Horre-tarako, zapalkuntza anitzez eta hauen barne-ratu eta kanporatzeko moduez aritu zen.

3. Zapalkuntzak gainditzeko estrategiak eta praktikak. Proposamen askatzaile ugari ezagutu ziren, kontraesanak eta koherentziak kudeatzeko modu ezberdinak eta praktika kolektibo alternatiboak ere aztertu genitue-larik, bai mundu mailan, bai Euskal Herrian ere. Horrela, egungo jendartearen kritika eta eraldaketa integral bat bultzatzeko moduez jardun zen, alternatiba askatzaileak konpar-tituz eta hauen potentzialtasun zein arriskuak aztertuz, eguneroko kontraesan eta koheren-tziak kudeatzearen garrantzia azpimarratuz.

Page 10: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Bor Bor (K) Herri Jakintzen Laborategia. 2015/16 Ikastaroaren sistematizazioa

10 | Bor Bor (K) 2015/16

Antolakuntza, funtzionamendua eta aliantzak

LEHEN ATALA: PERTSONA, TALDEA ETA PROIEKTU POLITIKOA

 Helburuak:• Herri ekimenez sortzen ditugun lan-dinamika eta erakundeetan, eraginkortasun poli-

tikoa zein ahalduntze pertsonala eta kolektiboa uztartzeko kontuan hartu beharrekoak gogoetatzea.

• Antolaketa eta funtzionamendu modu ezberdinak auto-kritikoki aztertzea.• Herri mugimenduko kideen aniztasunaz hausnartuz, botere-asimetriak sortzen diren

faktoreak identifikatu eta asimetria horiek lantzeko orientabideak zehaztea.

 Gaiak:• ARLO PERTSONALA ETA KOLEKTIBOA MILITANTZIAN. Barne aniztasunaren

jabekuntza, konpromiso eta erritmo ezberdinak; rol banaketak eta nahi gabeko espeziali-zazioak (lan ezkutuak eta prestigiotsuak...).

• TALDE IZAERA ETA TALDE LANA. Ahalduntze pertsonala eta kolektiboa; lider-go partekatua (horizontaltasuna) eta hierarkia ezkutuak (bertikaltasuna); harrera eta taldekide bilakatze prozesuak...

BIGARREN ATALA: HARREMANAK, ZAINTZA ETA PARTE HARTZEA

 Helburuak:• Jarduera politikoaren ikuspegi integrala lantzea gorputza, emozioak eta ideologia uztartuz.• Norbanakoaren, taldearen eta proiektu politikoaren zaintzaren inguruko gogoeta egin eta

orientabide praktikoak definitzea.• Bilerak eta lan-dinamikak parte hartze orekatuaren bidetik eramateko tresnak lantzea.

 Gaiak:• NORBANAKOA, TALDE ETA PROIEKTU POLITIKOAREN ZAINTZA. Hiru diment-

sio horien arteko oreka.• PARTE HARTZE OREKATUAREN DINAMIZAZIOA. Bilerak antolatzeko eta dinamiza-

tzeko metodologiak; lanaren planifikazioa.

HIRUGARREN ATALA: ALIANTZAK ETA ELKARLAN POLITIKOA

 Helburuak:• Herri mugimenduen arteko elkar-ezagutza eta elkarlanaz gogoetatzea.• Saretzeko eta elkarlanean aritzeko dauden zailtasunak eta hobetu beharrekoak aztertzea.• Herri mugimendu eta administrazioaren arteko harremanaren aukerak eta arriskuak

identifikatzea eta hausnartzea.

 Gaiak:• MUGIMENDUEN ARTEKO HARREMANAK ETA ARTIKULAZIOA. Saretzea eta sarean

modu eraginkorrean lan egitea.• HERRI MUGIMENDUAK ETA ERAKUNDE PUBLIKOAK. Aurkakotasuna, elkarlana

eta elkarreragina.

Page 11: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Sarrera

Zapalkuntzen egungo mekanismoak eta alternatiba askatzaileak

LEHEN ATALA: BEGIRADA KRITIKOA ZORROZTUZ. Azterketak egiteko tresnak.

 Helburuak:• Pentsamendu bakarraren / hegemonikoaren aurrean ikuspegi kritikoaren gaineko eztabai-

da zabaldu eta formakuntza politikoaren beharraz eta mugez hausnartzea.• Ikuspegi aniztasunetik begirada kritikoa lantzeko tresnak aztertu eta zapalkuntzen jatorria

eta egungo mekanismoak aztertzeko giltzak eskuratzea.

 Gaiak:• PENTSAMENDU BAKARRA/HEGEMONIKOA vs IKUSPEGI KRITIKOA ETA FOR-

MAZIO POLITIKOA.• KOLORE EZBERDINETAKO BETAURREKOAK JANTZI. Ikuspegi aniztasunetik begi-

rada kritikoak lantzeko tresnak.• KOIUNTURA AZTERKETAK ETA HAUSNARKETA ESTRATEGIKOAK EGITEKO GILTZAK.

BIGARREN ATALA: ZAPALKUNTZEN JATORRI ETA EGUNGO MEKANISMOAK

 Helburuak:• Jendarte-eredu honen zapalkuntza anizkoitzen oinarrizko kritika egin eta jendarte-eredu-

aren kolapso egoera aztertu/ezagutzea.• Sistemaren funtzionamendua bere osotasunean ezagutu eta zapalkuntza forma anitzak

harremanetan jartzea.• Zapalkuntzen oinarri komunak identifikatu eta gure eguneroko praktika pertsonalarekin

duten loturaz gogoetatzea.

 Gaiak:• ZAPALKUNTZA ANIZKOITZEN FUNTZIONAMENDUA ELKAR-HARREMANETAN

LANDUZ: Kapitalismo neoliberal, klase zapalkuntza eta natura suntsiketa; Patriarkatua, genero eta sexu zapalkuntzak; Kolonialismoa, nazio eta kultur zapalkuntzak; Helduen boterea eta nagusien zapalkuntza...

• ZAPALKUNTZAK BARNERATZEKO ETA AZALARAZTEKO FORMAK EGUNE-ROKOTASUNEAN. Intersekzionalitatearen potentzialtasunak eta mugak landu.

HIRUGARREN ATALA: ZAPALKUNTZAK GAINDITZEKO ESTRATEGIAK ETA PRAKTIKAK

 Helburuak:• Jendarte-eredu honen zapalkuntza ezberdinen oinarrizko kritika egin eta bere eraldaketa

orokorra sustatzea.• Sistema bere osotasunean gainditzeko alternatiba askatzaileak partekatu eta esperientzia

hauen potentzialtasunak eta arriskuak aztertu.• Egunerokotasuneko kontraesan eta koherentzien kudeaketen gaineko hausnarketa/ezta-

baida zabaldu.

 Gaiak:• PROPOSAMEN ASKATZAILEAK.• KONTRAESANEN ETA KOHERENTZIEN KUDEAKETA.• PRAKTIKA KOLEKTIBOAK. Nazioartean zein EHan sortu diren zein sortzen ari diren

alternatiba ezberdinak.

Page 12: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile
Page 13: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Bor Bor (K) 2015/16 | 13

Ikastaroaren ondorio eta ikaspen orokorrakEsperientzien Sistema-tizazioa kokatuzZertaz ari gara?

“La sistematización busca penetrar en el interior de la dinámica de las experiencias;

es un esfuerzo por “meterse por dentro” de esos procesos sociales vivos y comple-jos; un intento por circular por entre sus avenidas, rincones y callejuelas; recor-

riendo nuevamente sus diferentes etapas palpando y ubicando sus diferentes elemen-tos y relaciones; localizando sus tensiones y contradicciones; identificando las opciones y decisiones tomadas, llegando a entender el sentido de esos procesos desde su propia lógica, extrayendo así aprendizajes que sean útiles para enriquecer la teoría y mejorar la

práctica” (O. Jara, 2014)

Esperientzien Sistematizazioa, beraz, gertatu-takoa modu ordenatuan berreraikiz, bizi izandako praktika baten baitako gogoeta indibidual eta kolektibo gisa definitu dezakegu. Are gehiago, jakintza askatzailea sortuz, esperi-entzia bati buruzko begirada kritikoak eragiten eta pentsamendu kolektiboa eraikitzen duen prozesua dela esango genuke. Esperientziei buruzko ikaspen kritikoak ateratzea eta jakintza berriak sortzea ahalbide tzen digun ikerkuntza sozialeko metodologia alegia.

Page 14: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Bor Bor (K) Herri Jakintzen Laborategia. 2015/16 Ikastaroaren sistematizazioa

14 | Bor Bor (K) 2015/16

Hori horrela izanik, esperientzien sistema-tizazioak, ezagutza zientifikoa eta jakintzen ohiko produkzio eta zirkulazio moduak eral-datzeko erronkarekin parez-parez jartzen gaituela ulertzen dugu.

Zein ezaugarri ditu?

• Gertatutakoa berreskuratzen du, historikoki berreraikiz, berau interpre-tatzeko eta ikaspenak eskuratzeko. Honek ikaspenak identifikatzea eta formu-latzea ahalbidetzen du eta ondorioz, partaideoi kontenplazio eta azalpenezko jarrera batetik haratago, konpromisozko jarrera teo riko-praktikoa izatera bul -tzatzen gaitu, kontenplazio jarrera bate-tik esku-hartzeko eta eragiteko jarrera batera salto egiteko aukerak probestuz.

• Pertsona-Subjektu-Partaideen ezagutza eta bizipenak balioan jartzen ditu. Modu horretan, pertsonak sistematizazioren lehentasunezko subjektu bilakatzen dira eta egiten dituzten interpretazio, dituz-ten intuizio eta intentzioak zein susmo nahiz desioak elkarbanatzeko, eztabai-datzeko eta alderatzeko une bilakatzen da. Modu horretan aurretik “genekien hori”, “ez genekien hori” eta “aurretik bagenekiela ez genekien hori”, ezagutza esplizitu eta bereganatua bilakatzen da, hau da, kon -tzientea, guk egina eta gure egina.

• Emaitza eta Prozesuaren arteko tentsio eta kontraesanak identifikatzen ditu eta modu kritiko eta erreflexiboan ikaspenak propo-satu. Izan ere, hasieran planifikatutako esperientzia batek praktikara eramateko orduan aldaketak izan ohi ditu. Horrela, planifikatutakoaren eta egindakoaren artean sortzen diren alderaketak azter-tuz, prozesuetan ideia eta jarrera berri zein aldaketa txiki edo han diak txertatzen

joango dira. Esperientzien sistematizazi-oak prozesua gertatu den bezala berre-raikitzea bilatzen du. Esku-hartu duten faktoreak identifikatu, nola eragin duten aztertu eta zein aldaketa ekarri dituzten ulertzea hain zuzen ere. Prozesua modu horretan zergatik gertatu den ulertzea alegia. Honela, dinamika errealetan oinarritutako ezagutza eraikitzea ahalbi-detzen digularik.

• Errealitatea eraldatzeko balio duten espe-rientzia zehatzetan kokatutako ezagutzak sortzen ditu. Esperientzia zehatzetatik ezagutza berriak sortzea ahalbidetzen badu ere, ezagutza horiek esperientzia zehatz hori gainditzen dute. Beste antzeko esperientzia batzuentzat orientagarri izan daitekeen, esperientzietatik eratorritako ezagutza soziala sortzea bilatzen duen metodoa (metodo dialektikoa) da.

• Esperientziak dokumentatzen ditu eta antolakundeak elikatu ditzaketen bitar-teko komunikatiboak eratzen ditu. Siste-matizazioa ez da esperientzia batean gertatutakoa dokumentatzera murrizten. Izan ere, dokumentazio lana ez litzateke ohitura mekanikoa izan behar. Egune-rokoan egiten dugun praktikari buruz gogoetatzeko ohitura indartzea ezin-bestekoa da sistematizazioan. Modu hone-tan, gure dokumentazio eta erregistroen jasotze lanetan pentsamendu kritikoa txertatzen dugu. Hortaz, jasotzen joan garen erregistro, akta, argazki edo elkar-rizketez baliaturik herri mugimendue-tako antolakundeentzat baliagarriak izan daitezkeen esperientzietatik sortutako bitarteko komunikatiboak sortzen dira.

Page 15: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Ikastaroaren ondorio eta ikaspen orokorrak

Bor Bor (K) 2015/16 | 15

2015/16 esperientzia ren Sistematizazioaren Ardatza

Zeri begiratu genion?

Esperientzia baten sistematizazioak aipatu ezaugarriak izateaz gain, zertarako egiten den argi izan behar du. Are gehiago, zerbaitetarako erabilgarri ez bada, sistematizazioak bere horre-tan zentzurik ez duela esan daiteke.

Dena den, jakin badakigu sistematizazio prozesu bat burutzea bera aberasgarria suerta daitekeela bere horretan. Izan ere, sistematizazio prozesu bateko kide izateak esperientziari buruzko jarrera kritikoa hartzea edota sistematizazioa egin ezean baloratuko ez liratekeen hainbat alderdi balioan jartzea dakartza besteak beste. Kasu batzuetan gainera, partaideen eguneroko egiteko modu eta funtzionamendu ohituretan eragina izan ohi du.

Esperientzien sistematizazioari ahalik eta zuku-rik handiena ateratzeko baina, oso garrantzi-tsua da sistematizazio prozesua hasi aurretik partaideen interes, behar eta espektatiben arabera sistematizazioak zeri erantzungo dion kolektiboki argitzea.

Behin hori esanda, sistematizazio ariketak izango duen begirada edo ikuspegia gehiago zehaztea beharrezkoa izango da. Begirada horri Sistematizazioaren Ardatza deitzen zaio eta ardatz horren funtzioa esperientzi-aren hasieran kolektiboki adostutako alderdi zentral batean arreta jartzea da. Sistemati-zazioaren ardatza zehazteak, oinarri oina-rrian zentzu praktikoa du, hau da, sistemati-zaziotik ateratzen diren gogoeta eta jakintzak taldekideen tzat erabilgarri izatea da bilatzen den helburu nagusia.

Sistematizazioren ardatza “galdera ardatz” gisa formulatu ohi da, hots, prozesua, partaideen behar, interes eta ezinegonetarantz norabide-tuko duen garaldera ardatz gisa alegia.

2015-2016 edizioko taldeak (modu nahasian egin bazuen ere) sistematizazioaren ardatza marrazteari ekin zion ikastaroko lehen astebu-ruan. Eta bide horretan, oinarrizko galdera bat zehaztea lortu zuen, baina ardatza bera gehiago ezaugarrituko zuten bigarren mailako hainbat galdera zehaztea ere beharrezkoa zela ikusi zen:

1. Sistematizazio Ardatza: zer esaten digu kurtso honetako Bor Bor (K) ikastaroak herri mugimenduen LAN KOLEKTI-BOARI buruz?

2. Bigarren mailako galderak: zer esaten digu herri eragileetako barne funtziona-menduaz? Eta kolektiboen arteko aliantza eta elkarlan politikoaz? Zein zailtasun topatzen ditugu? Zein proposamen eraiki ditzakegu?

Sistematizazioaren Ardatza zehazteko zailtasunak

Lehenago aipatu bezala Sistematizazioaren Ardatza zehaztea ez zen lan erraza izan. Siste-matizazio prozesuetan ohikoak diren zailtasun eta zalantzez gain, proiektu berriek dituzten ohiko ezusteko eta oztopoak ere suertatu ziren eta.

Ondorio nagusi gisa: sistematizazioaren ingu-ruan sortu zen ustezko konplexutasuna gain-ditzea kosta egin zen. Ohikoa da, sistema-tizazioa eginkizun zail, “aditu”en kontu eta dedikazio luzeko jarduera dela pentsatzea. Baita, uste oker horiek, partaideak sistema-tizaziora hurbiltzea zailtzen dutela ere. Ikas-taroaren lehen asteburuan, ordea, ez zen arrisku hori ekiditerik lortu.

Page 16: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

16 | Bor Bor (K) 2015/16

Ikastaroko koordinazio taldeak eman zituen azalpenen ostean burututako talde dinamikak sortu zuen nahasmenak, sistematizazioaren ideia behar beste sendotzeko nahikoa tarterik ez izatea ekarri zuen. Horren ondorioz, lehen asteburu horretan Sistematizazioaren Ardatza kolektiboki guztiz zehaztea ezinezkoa izan zen.

Hori horrela izanik, Sistematizazio Ardatza-ren proposamena egiteko ardura koordinazio taldeak bere gain hartu zuen. Eta beraz, aipatu dinamika nahasian jasotako ekarpen guztiak kontutan harturik sistematizazio ardatzaren proposamena eratu zuen. Dena den, bigarren asteburuari begira ere ez zen gaia lantzeko tarte nahikorik planifikatu. Eta horrek, asteburuz asteburu Sistematizazio zereginak zituen lan taldeak irizpide argirik gabeko erregistro eta memoriak osatzea eragin zuen. Aldi berean, kidegoaren artean sistematizazioari buruzko ideia okerrek trinkotzen jarraitu zuten.

Ikastaroak aurrera egin ahala Sistematizazio-ari buruzko kezkak argitzen eta erregistroak jasotzeko irizpide eta teknikak zehazten joan baziren ere, taldearentzat, oro har, esperien-tzien sistematizazioa urruneko kontua izan dela azpimarratu daiteke.

Guzti horrek hein handi batean, azken astebu-ruko prozesuaren gogoeta kritiko kolektiboaren sakontasun maila eta txosten honen erredakzio lana ere baldintzatu dituela azpimarratu behar da.

Dena den, sistematizazioari buruzko esperi-entziatik ikaspenak atera direla nabarmentzeko kontua da ere. Horietako batek koordinazio taldea interpelatzen du. Izan ere, talde horretan sistematizazioaren gaiari heltzeko eta koordi-natu behar ziren egitekoak modu berean uler-tzeko izan zituzten zailtasunek, talde handian sistematizazioaren gaia behar bezala ez lantzea eragin baitzuen.

Sistematizazio Ardatzaren analisi kolektiboa

Herri mugimenduen baitako LAN KOLEKTI-BOAren ardatzak ezaugarritu ditu ikastaroak iraun dituen zortzi hilabeteetan prozesua begiratzeko jantzi ditugun betaurrekoak. Eta horrela, asteburuz asteburu burutu ditu-gun dinamika, tailer, gogoeta zein momentu informaletako tertulietan gai honi buruzko elementuak jasotzen eta erregistratzen saiatu gara: aktak, audioak, irudiak, elkarrizke-

Page 17: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Bor Bor (K) 2015/16 | 17

tak, horma paperak, kronikak, e.a... Jasotze guzti horien helburua, jasotako erregis-troen gainean, bizitako prozesuari buruzko “azken” hausnarketa kritiko-kolektiboa egitea zen. Hots, sistematizazio ardatza zehazte-rakoan definitu genituen galderak kolekti-boki erantzutea (oinarrizkoak eta bigarren mailakoak).

Hona hemen 2015-2016 kurtsoko Taldeak Sistematizazio Ardatzaren ertz bakoitzaren inguruan egiten duen analisia:

Herri mugimenduetako eragi-leen barne funtzionamenduaz

Parte hartzen dugun talde edo antolakun-deetan kontutan hartzekoak diren hiru eremu-tan arreta jartzea interesgarria dela ulertzen dugu. Baga, proiektu politikoa, biga, taldea/erakundea eta higa, kideak. Talde bakoitzak bere ezaugarri, helburu eta kidegoaren arabera, hiru eremu horien arteko orekak lantzeari begira, herri mugimenduen lan kolek tiboari buruzko ondorengo gogoeta hiru eremu horien arabera antolatu dugu.

Lan kolektiboa eta proiektu politikoak

Herri mugimendua osatzen duten talde eta erakundeetan egiten den lan kolektiboa bal dintzatua dago, lehenengo eta behin, talde edo erakunde bakoitzak dituen aurrekari eta ibilbide historikoagatik. Aurrekari eta ibilbide horrek bere alderdi positiboak edukitzen ditu eta baita negatiboak izan daitezkeen alderdiak ere, hau da, argiak eta ilunak.

Argien artean ibilbide historikoak proiektu politikoari (izan proiektu feminista; edo anti-errepresiboa; internazionalista; euskaltzalea; antimilitarista; auto-gestio-ren aldekoa; ekologista,...) ematen dion sendotasuna eta jarraikortasuna azpimarratu dugu. Urtetako militantzia iraunkorrak eta konpromisoaren jarraikortasunak heldutasun politikoa ematen die kolektiboei lantzen duten injustizia, zapalkuntza eta borroka politikoa ulertzeko orduan.

Aurrekari edo ibilbide historiko horrek, aldi berean, bere lana mugatu ditzakeen iner tziak (funtzionatzeko modu ez-eraldatzaileak, urteko egutegi errepikakorrak, egitura herdoilduak,...) edota kanpotik finkatu-tako etiketak eta estereotipo negatiboak sor ditzake.

Page 18: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Bor Bor (K) Herri Jakintzen Laborategia. 2015/16 Ikastaroaren sistematizazioa

18 | Bor Bor (K) 2015/16

Horrekin batera betiko harreman eta eragin-es-parruez haratago iristeko zailtasunak ere ageri daitezke eta, zentzu horretan, jarduera politikoa auto-kontsumorako izateko joera, errealita-tearen irakurketa nagusiekin konexioa galtzeko joera edota ghetto bihurtzeko arriskua suerta daitezkeen egoera aipagarriak dira.

Bestaldetik, talde edo erakunde bakoitzaren lan kolektiboa ezaugarritzeko orduan identi-fikatu dugun beste elementu bat “protesta eta propuesta”ren arteko oreka falta izan ohi da. Borroka-esparru gehienetan erasoei erantzutea edota indarrean dauden egitura, pribilegio eta eliteen proiektuen kontra azaltzeak markatzen ditu praktikak eta erritmoak, hots, deseraiki edo suntsitze-ikuspegiak, eraikitze-ikuspegiak baino gehiago markatzen ditu aipatu praktika eta erritmoak.

Herri mugimenduetako barne funtzionamen-duak izan dezakeen indar-gunea proiektu poli-tikoaren helburuei dagokie. Normalean helburu adostuak, zehaztuak eta argiak izaten ditugu, bai epe luzera zein laburrera, eta baita helburu txikiak definitzeko gaitasuna antzematen dugu ere. Horrekin batera, ekintzarako eta gogoe-tarako tarteak izatea barne funtzionamendua indartzen duen elementua iruditzen zaigu. Nahiz eta, batzuetan, indar-gune horiei behar besteko emaitza politikorik ez atera.

Oro har, proiektu politikoen garapena bermatzeko estrategien beharra dagoela ikusi dugu, baita komunikazio bitartekoak hobeto ezagutzea eta mesfidantza gutxiagorekin lantzea ere.

Horrekin batera, estrategien beharrei erantzuteko aukerak ere identifikatzen ditugu; hain zuzen ere, borroka-esparru eta proiektu bakoitzaren berezitasunak ulertuz eta erres-petatuz zapalduen arteko aliantza, elkarlana eta sarean lan egiteko ohitura hartzea eta horrela

esparru propiotik haratagoko erreferentzia eta proiekzioa izatea.

Ikus ditzagun, hurrengo paragrafoetan, barne funtzionamenduari buruzko beste alderdi batzuk ere:

Taldea, antolakundea

Herri mugimenduetako taldeek, oro har, nahiko funtzionamendu autonomoa izan ohi dute. Autonomia horren baitan afinitate politikoa, konfiantza, gaitasun kritikoa eta zintzotasuna (onura pertsonala bilatzen ez duen emateko eta ekarpena egiteko borondate ona) lan kolek-tibo hori ezaugarritzen duten elementuak dira. Eta, aldi berean, borrokarekiko konpromisoa, gozamena edo satisfazio pertsonalarekin ere uztartzen da; talde-lan horrek irakaspenak, harreman gozagarriak eta garapen pertsonal askatzailea ere ahalbidetzen dituelako.

Page 19: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Ikastaroaren ondorio eta ikaspen orokorrak

Bor Bor (K) 2015/16 | 19

Bestaldetik, herri mugimenduak praktika poli-tiko onak identifikatzeko orduan ezinbesteko erreferenteak kontsideratu badaitezke ere, ardurak eta rolak modu finkoan egonkortzen diren neurrian botere harreman desorekatuak ere sortzen dira. Espezializazioa eta jakintzen

transmisio falta edo jakintzen hierarkizazioak (ideologoak batetik, ekintzaileak bestetik,...) pisu eta zentraltasun sinboliko ezberdinak sortzen ditu taldekideen artean. Honen ingu-ruko galdera bat ere suertatu zaigu: taldekideen artean botere maila (taldean eta proiektuan eragiteko ahalmen) ezberdinak daudela ados-tuta eta onartua egon daiteke? Positiboa litza-teke?

Lanen txandakatzea eta taldekide bakoitzaren erritmoak eta ongizatea kontuan izatea gero eta presenteago badago ere, ardura iraun-korrak badaude boterea ere iraun kortzen

da. Interesgarria izan daiteke “bakoitza zertan egongo litzateke gustura?” galderatik abiatzea, baina txandakatze eta jakintza-trans-misio planteamendu baten baitan. Izan ere, taldearen gogoa elikatzen duten lan egiteko moduak pertsonifikatzen diren neurrian,

“egiteko moduak” ez dira behar beste ikus-tarazten eta transmititzen. Belaunaldi tran-tsizioak egiteko zailtasunak ere, batzuetan, zerikusia daukate espezializazio, rol eta status edo rangoen finkatze horrekin.

Herri mugimenduetako talde eta antolakundeen barne funtzionamenduan desoreka, tentsio eta gatazka iturri diren beste alderdi batzuek lotura daukate, batez ere erakunde handietan, maila nazionaleko zuzendaritzak markatzen duen prozesuen gaineko kontrolarekin. Izan ere, lokala eta nazionalaren arteko tentsioak harre-mana du lehen aipaturiko estrategia bateratu-

Page 20: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Bor Bor (K) Herri Jakintzen Laborategia. 2015/16 Ikastaroaren sistematizazioa

20 | Bor Bor (K) 2015/16

aren beharra eta gehiegizko kontrolaren arteko gatazkarekin, gatazka horren kudeaketa orekatu edo desorekatuarekin.

Erakunde edo kolektiboen egituren ertsi-tasunari ere erreparatu behar zaio (bereziki handiak edo nazionalak direnean). Izan ere, kasu hauetan pertsonak egituretara egokitzeko joera nabarmentzen da, eta ez alderantziz. Hots, egiturak edo funtzionatzeko moduak dauden pertsonetara eta hauen gaitasun eta baldintzetara egokitzea. Kolektiboan parte hartzen duten pertsona kopurua eta berauen baldintzen arabera urtero funtzionatzeko modua errebisatzea eta behar diren aldaketak egitea komenigarria litzateke.

Erakunde eta taldeen funtzionamenduaren arlo honetan aukera batzuk ere ikusi ditugu: taldekideen artean ditugun jakintzak eta ezberdintasunak identifikatu eta onartuz gero, gure barne “aniztasuna” ezaugarritzeko gauza izan beharko ginateke. Eta, horren arabera, antolakuntza eredu diferenteak probatzeko ere. Beti ere gatazkatsuak garenaren onar-penetik abiatuz. Izan ere, tentsio eta gatazkei heltzea eta berauek modu osasuntsuan bider-atzea garrantzitsua baita.

Kideak

Arestian aipatu bezala, oro har, herri mugi-menduetako kideen artean afinitate poli-tikoa, konfiantza, zintzotasuna eta parteka-tzen den pertenentzia-sentimenduek sortzen dituzten konplizitateak elementu garrantzitsuak dira.

Askotan laguntasun harreman estuak ere eraikitzen ditugu jarduera politikoan eta, beste batzuetan, gatazka pertsonalak kolek-tibora ekartzen direnean, laguntasun horiek gatazka-iturri bihurtzen dira. Antolakunde txikien kasuan, lagun-taldea eta antolakun-

dea erabat nahasirik dauden errealitateak izan daitezke eta horrek, espazio gozo eta seguruak eraikitzea ahalbidetzen badu ere, kide berrien integrazioa zaildu dezake, aire berriek ekartzen duten berritze eta fresko-tasuna eragotziz.

Konpromiso militantea ulertzeko moduetan aldaketa sakonak bizi izan ditugu Euskal Herrian azken hamarkadetan. Erabateko dedikazioa eta 24 orduko exijentzia markatzen zuen kultura politiko batetik (sekulako sakrifizio, diziplina, desoreka, desgastea eta erretze pertsonalak eragin ditzakeena), militantzia “estetiko” batera pasatzeko “pendulazoa” intuitu daiteke, hau da, militantzia denbora librean egiten den beste jarduera bat gehiago bezala ulertzea. Eta eredu “berri” hori kontsumo indibidualistaren fenomenotik hurbilago dago, borroka sozialak behar duten atxikimendu kolektibo iraunkor-retik baino.

Alde batetik, badugu bizitza pertsonalaren eremu guztien izaera politikoa aldarrikatzea (ez soilik militantzia), ondorioz, ingurukoen zaintza-lanetan aritzea eta auto-zaintza lanak egitea lan politikoen artean ere kokatzea. Baina bestaldetik, norberaren lehentasunak/nahiak erakundearekiko konpromisoaren gainetik eta erakundearen proiektu politikoaren gainetik jartzeko joera sumatzen da. Hots, norberaren zaintza indibiduala taldea eta proiektu poli-tikoaren zaintzaren gainetik jartzeko joera, eta ondorioz azken bi eremu horien ahulezia sortzen delarik.

Joera horien baitan, ondorengo galdera zehatz hau sortu zaigu: kolektiboarekiko hartzen diren konpromiso pertsonalak ebaluatzen al dira? Izan ere, pertsonalki hartzen diren konpromisoak behar bezala ez ebaluatzeak taldearen eta proiektuaren kalterako izaten da. Batzuetan zintzotasun falta dago norberaren arduragabekeria onartzeko orduan edo beste

Page 21: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Ikastaroaren ondorio eta ikaspen orokorrak

Bor Bor (K) 2015/16 | 21

kide batena seinalatzeko orduan, pentsatzen dena esan beharrean besteek bere gain har dezaketena soilik esatea, alegia.

Ezin aipatu gabe utzi joera guzti horietan gaur egungo bizitzaren prekarizazioak eta disper-tsioak sortzen dituen zailtasunak konpromi-soei modu iraunkorrean eusteko eta, ondorioz, proiektuen jarraikortasuna modu sendoan bermatzeko.

Dena den, militantziaren nolabaiteko krisia kontsideratu dezakeguna, konpromiso poli-tikoa modu sendoago, osasuntsuago eta erakar-garriago batez berrezaugarritzeko aukera ere izan daiteke. Horri begira, eta elkarrekin ikas-ten jarraitzeko hautua eginez, beharrezkoa jotzen dugu zaintza kontzeptua zein parame-troren arabera ulertzen dugun eztabaidatzea. Hain zuzen ere, kideen zaintza, erakundearen zaintza eta proiektu politikoaren zaintzaz, kolektiboki gogoetatzea eta egunerokoan neurri praktikoak txertatzea garrantzizkoa dela ulertzen dugu.

Eragile ezberdinen arteko aliantza eta elkarlan politikoez

Ikasturte osoan zehar aliantza eta eragile ezber-dinen arteko elkarlan politikoa ere pil-pilean izan dugun gaia izan da. Azken asteburuan gainera, gai honi buruz kurtso osoan zehar bistaratzen joan garen ertz guztiak berraztertu genituen.

Hona hemen solasaldi guzti horien ondorioen laburpen saiakera:

Aliantzen balioa

Aliantza eta elkarlan politikoa, eragileen arteko inertzia eta harremanen eraldake-tarako bitarteko gisa ikusi ohi dira oro har.

Kolektibo ezberdinen arteko kooperazio, elkar ezagutza eta bata bestearen borroka eta egoerarekiko enpatia indartzeko tresna gisa alegia. Aliantzen osatzeak, ezberdinekin elkarrizketan jardutera eta eztabaidatzera garamatzate eta hori bera aberasgarria dela kontsideratzen da. Izan daiteke parekoekin edo beste batzuekin (beste mugimendu edo baita instituzioekin ere), baina aliantza edo elkarlana egitea bera, bere horretan zerbait badela uste da. Zure borrokatik oso urrun dagoen batekin biltze hutsak, bion artean lehenago zegoen hesia haustea dakar.

Elkarlan politikoan besteen betaurrekoeta-tik begiratzen eta beste errealitate batzuk ezagutzen eta ulertzen ikasten dugu (edo ikasi beharko genuke behintzat), eta horrek, hein handi batean, gure posizioak azter-tzera eta parean agertzen zaigun errealitate zabalago eta konplexuago horretan gure buruak kokatzera eramaten gaitu. Zentzu horretan, betaurrekoen trukaketa honek bakoitzak nondik hitz egiten duen argitzen laguntzen du.

Baina, zein izan ohi da aliantzak egitera bul -tzatzen gaituen helburu nagusia? Elkarlan politikoekin zer bilatzen dugu? Aliantzak borroka diferenteen arteko indar metaketa gisa irudikatu ohi dira. Eta indar metaketa horiek jendartean eragiteko gaitasun handia-goa ematen digutela uste da. Beraz, aliantza eta elkarlan politikoen helburu nagusia eragin kortasun politikoa handitzea litzate-keela baiezta daiteke. Dena den, helburu nagusiez gain, elkarlan politikoetan helburu zehatzak definitzea beharrezkoa izaten da. Hau da, aliantza egitea ondo dago, baina aliantzek zerbait zehatza adostea eskatzen dute. Izan ere, adostutako “zerbait zehatz” hori lortzen bada, borroka bera norabidetzea eta eraginkortzea ahalbidetzen baita.

Page 22: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

22 | Bor Bor (K) 2015/16

Elkarlan politikoaren argiak eta ilunak

Aliantzekiko mesfidantza behin eta berriro aipatu izan den gaia dugu. Huts egiteari beldurra eta, aliantzek dakarten lan karga gehigarriarekin batera (bilera, egiteko eta ardura gehiago izatea, desdoblatu beharra eta abar), ongi amaitu ez duten aliantzen porrot historikoak dira mesfidantza horren oinarrian dauden arrazoiak. Bada aliantzek zerotik hasten direnean hobeto funtzionatzen dutela pentsatzen duenik ere. Izan ere, sarri ibilbide bat eginda badago zailago izaten baita iraganeko akats eta mesfidantzetan ez jauztea. Jada iraganetik datozen aurreiri tzien zerrenda egitea eta horien desaktibaziorako

tresnak sortzea zauri zaharretan ez erortzeko aukera izan daiteke.

Zintzotasunez egin beharreko ariketa da aliantzena beraz. Guztion interesak (eta baita espektatiba, kezka eta ahuleziak) hasiera hasie-ratik mahai gainean jarriz eta ondoren bat egite horren helburu zehatzak zeintzuk diren ados-tuz. Adibidez, eragile batek beste eragile batzuk elkarrekin lan egitera gonbidatzen dituenean, helburutzat beste taldeak bere posizioetara erakartzea badu, horiek lehen lerrora ekarri eta zintzoki adieraztea komeni izaten da.

Page 23: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Ikastaroaren ondorio eta ikaspen orokorrak

Bor Bor (K) 2015/16 | 23

Izan ere, aliantzak ahulezietatik eraikitzeko joera nahiko nabarmena dela uste da. Hau da, “behar dudalako aliatzen naiz eta ez horrenbeste elkar-lan politikoaren potentzialtasunean sinesten dudalako” pentsaera (inplizitua), kide ugarik noizbait bizi izan duten egoera da. Zehaztasun ezak, aliantza horren egitekoak non hasi eta non amaitzen diren argi ez agertzeaz gain, gaizkiu-lertu eta mesfidantza gehiago sortzen ditu.

Gainera, indar metaketak, eragileen sigla pila-keta huts gisa ulertzea akatsa dela baloratzen da. Aliatzeko nodoak non dauden identifikatzen ikasi behar dugu, hau da, indar metaketan eta gihar politikoaren sendotzean biderkatzaile izango diren elkarlan politikorako eremuak zeintzuk diren asmatu behar dugu. Eta orduan bai, aliantzak eremu horietan proposatu. Ostantzean, aliantzen instrumentalizazioan zein aliantzak “egiteagatik egitea” horretan eror gaitezke. Aipagarria da “aliantzitis” eta “txir-ingitis” debate ezberdinetan sarri aipatu diren kontzeptuak izan direla.

Guzti horrekin lotuta, garrantzizkotzat jotzen da ere elkarlan politikoen praktiketan sektore arteko ikuspegi osatuetatik, ikuspegi eta prak-tika intersekzionaletara igarotzea.

Begirada eta praktika sektorial edo instru-mentalisten arrazoietako bat oso identitarioak garela izan daiteke. Gure borroka, arlo edo kolektiboaren izaera aliantza batean diluitzeak ezinegona sortzen digu. Gure borroka (edo zapalkuntza) espazio isolatu gisa ulertzea ez da horren ez-ohikoa eta aliantzek “zikintzen” gaituzten sentsazioa eta beldurra nagusitzen da askotan (taldearen baitako aniztasuna galtzea, taldearen nortasuna eta diskurtsoa deska-feinatzea, gure proiektua bigarren planoan gel ditzea...).

Bai, egia da. Elkarlan politikoetan guzti hone-tan erortzeko arriskua egon daitekeela ezin

uka daiteke, baina saiakera zintzorik gabe ez ditugu bestelako bide berriak zabalduko. Gainera, aliantzek “zikindu” baino, osatu egin gaitzaketela pentsatzea elkarlan poli-tikoetarako abiapuntu egokiagoa izan daite-keelakoan gaude.

Eragile txiki eta handien arteko talkak ere ohikoak izaten dira eremu honetan. Nahiz eta elkarlan politikoen prozesuetan funtziona-mendu irizpide berdinkideak ezarri, prozesu-aren parte diren kide eta eragile guztiak ez dira berdinak eta beti ez daude berdin. Aniz-tasun hori indar-gune egiteko eta ahulezi izateari uzteko, guzti hori aintzat hartu eta modu kolektiboan lantzea komeni da.

Interdependentziaren irizpidetik, bakoitzak duen balioa eta elkarlan politikoari egiten dion ekarpena ikustarazteko baliabideak ezartzea beharrezkoa ikusten da. Eragin ahalmen ezberdin horiek agerian jarri eta batera lantzea alegia. Berdintzat jotzeak, ez gaitu berdintzen. Eragiteko ahalmen han di-agoa duenak horretaz jabetu eta prozesua interes propioen mesedetara ez ipintzeko ariketa egitea eskatzen du horrek. Eta baita eragiteko ahalmen txikiagoa dutenek eragin indar han diago garatu dezaten bitarteko kole-ktiboak sortzea ere (tarteka horien aldeko desorekak eginez).

Nola probestu eragile handien indarra denon mesederako? Nola probestu eragile txikien ezagutza, eragin eremu anitza eta berritasuna, denon mesederako? Nola ekidin ezberdin-tasun horiek eragin ahalmen desorekatuan edo ezberdinkerian bihurtzea? Unean une, garrantzia eta lehentasuna emango zaion irizpideak ondo adostu eta horretarako bali-agarrienak diren eragile eta kideak, denon mesedetara martxan jarri behar dira. Eragile bakoitzak prozesuari egiten dion ekarpena modu hierarkikoan ulertzeko joera ekidin

Page 24: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Bor Bor (K) Herri Jakintzen Laborategia. 2015/16 Ikastaroaren sistematizazioa

24 | Bor Bor (K) 2015/16

dadin, guztion artean balio sistema komuna adostea izan daiteke moduetako bat. Horre-taz gain, eragin ahalmena (kuantitatibo eta kualitatiboa) denen mesedetara nola erabili adostea ere interesgarria litzateke. Adibidez, prentsaren auziarekin sarri sortzen den ezta-baida: noiz komeni zaigu oihartzun mediatiko handidun eragile eta kideak probestea eta noiz ez?

Elkarlan politikoei ekiterako orduan azpi-marratu beharreko beste eremu bat harre-manen esferari dagokio. Politiko-ideologikoa den horrek duen nagusitasunari alegia. Eta beraz, hori ez den guztia bigarren mailako gisa ulertzeak dituen ondorioak. Edo beste modu batera esanda, harreman pertsonalak kontutan ez hartzearen kalteak.

Aliantzen egunerokoan, eragileek edo taldeek baino, elkarlan politikoa pertsonok eraikitzen dugu. Ideologikoki gertu ez egon arren, igurtzian eragin daitekeela uste da. Mugimenduak pertsonak osatzen ditugu eta beraz, elkarlan politikoak pertsonen arabera asko markatzen dira. Hori bere horretan aliantzekiko mehatxua ere izan daitekeela ulertzen da. Hots, ezaguna izateak edo aurrez ezagutzeak aliantzen eguneroko bizitza modu okerrean baldintzatu dezakeela.

Dena den, harremanen dimentsio honek elkarlan politikoen eraginkortasunean duen garrantzia kontutan izanik, elkar ezagutza, giro eroso/atsegin/aske eta ziurra lantzeko bitartekoak modu iraunkorrean lantzea beharrezkoa ikusten da: espazio informalak konpartitu, dinamika ezberdinak txertatu, elkarren eragileen ezagutza bultzatu... bidean ondo pasatzeko eta gozatzeko tarteak bilatzea ere politikoa dela alegia.

Gatazkak ekiditeko edota defentsiban aritzeko joerak baztertzea ere komenigarria da. Elkar

zinez aitortuz eta errespetatuz iritzi eta ideia oro defendatu daitezke. Baina horretarako aintzat hartuak eta entzunak sentitu behar dugu kide guztiok. Aurreiritziak alde batera uzteko ahalegin pertsonal kolektibo eten-gabean aritu besterik ez dugu. Arazoak inoiz ez baitute iturburu ezta erantzule bakarra. Konfiantza elkar harremanetan eraiki edo deseraikitzen da. Eta elkar harremana denok osatzen dugunez, guztion ardura da. Beraz, horren erregulazioak kolektiboa izan behar du. Horrez gain, aliantzen koordinazio espazioetatik haratago, aliantza horiek beste eremu batzuetan izaten ari diren eragina ere aztertzea oso interesgarritzat jo da.

Harreman pertsonalak beraz, garrantzitsuak dira baina testuinguruak ere bere eragina duela ere kontutan izan behar dugu. Zentzu horretan erantzun zehatzik gabe utzi genuen galdera bat mahai-gaineratu izan da solasaldi ezberdinetan: izan al du eraginik ETAk bere jarduera armatua behin betiko eteteak herri mugimenduen elkarlan politikorako aukera berrietan?

Nolakotasuna ondorio

Aliantza eta elkarlan politikoen aferan, egin nahi den horretaz gain, nola egingo denak garrantzia handia hartzen duela begi-bistan geratzen zaigu berriz ere. Azken batean nolakotasun horretan egongo baita elkarlan politikoaren jarraipenerako bermea, zinez egungo panorama sozio-politiko-ekono-mikoan benetako eraldaketak eragin nahi duen egitasmoa izatea nahi badugu.

Elkarlana eta aktibazio soziala ez dira erronka txikiak. Aliantza prozesuetan biltzen diren eragile eta pertsona gehienen nahi eta ametsa izan ohi dugu. Zaila suertatzen zaigu, baina hor dago eragile eta esperientzia ezberdinen aberastasuna eta lorpenak izateko aukera.

Page 25: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Ikastaroaren ondorio eta ikaspen orokorrak

2015/16 ikastaroko taldearen funtzionamenduaz

Eta gurean zer? Nola jardun zuen Taldeak formazio esperientzia honetan?

Gogoeta teorikoak egiteaz gain, ikastaroak iraun zituen zortzi hilabeteetan taldeak izan zuen praktika eta talde bizitza aztertzea ere garrantzitsutzat jo genuen. Esaten dugunaren eta egiten dugun horren arteko inkoherentziek sortzen duten kontraesanetatik ere ikaspenak atera ahal genituela uste baikenuen. Azken aste-buruko saio eta dinamika gehienak egiteko honi begira diseinatuak izan ziren beraz.

Denboraren lerroa: zer gertatu zen esperientzia honetan?

Dinamika honek bizitako prozesua modu grafikoan berreskuratzea ahalbidetu zigun. Hala, esperientziak jarraitu duen bidea marraz-tuz, bide horretako elementu ezberdinak pers-pektibaz begiratzeko aukera emanez. Horre-tarako, asteburu bakoitzeko argazki, akta, kronika, marrazki, audio, memoria edota protagonista izan ziren objektu eta jaki esan-guratsuak jasotzen zituen denboraren lerro bat baliatu genuen.

Denboraren lerroa baina, ez zen soilik esperi-entzia kronologikoki berreraikitzeko ariketa hutsa izan, gure subjektibotasun guztiek duten balioa erreskatatuz, erregistro konkretu horiek esaten zigutenetik abiatu eta bizitako esperien-tziaren memoria kolektibo kontzientea berre-gitea zen gure asmoa.

Horretarako, prozesu horren alderdi eta osagaiak modu egokian antolatzea eta kokatzea beharrezkoa zitzaigun prozesuan zehar garatzen joan ziren fase aldaketa, apurketa edota jarraipenak identifikatu ahal izateko.

Hona hemen berreraikitze historikoaren ariketan nabarmendu ziren hainbat elemen-turen sintesia:

1. Formazio prozesuak aurrera egiten zuen heinean talde kohesioa eta konfiantza han ditzen joan zen. Dena den, talde barneko botere harreman desorekatuak eta gatazkak izan zirenean berauek kudeatzea kosta egin zitzaigun.

2. Balorazio kolektiboa oro har positiboa bazen ere, gaitegi eta edukien lanke-tari dagokionez asetasun maila ezberdi-nak zeuden. Horrez gain, kide bakoitzak

Page 26: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Bor Bor (K) Herri Jakintzen Laborategia. 2015/16 Ikastaroaren sistematizazioa

26 | Bor Bor (K) 2015/16

prozesuarekiko izan zuen atxikimendu maila altua izan zen nahiz eta oso modu ezberdinetan atxiki izan den bakoitza prozesura. Dena den, asteburuen osteko hausnarketa eta lanketa pertsonalak orokorrean gutxitzen joan ziren ikastaroak aurrera egin ahala.

3. Ikasle-Irakasle binomioa prakti-kan apurtzen saiatu ginen. Formazio proposamen honen bereizgarrietako bat ezagutza subjektua taldea bera dela zen. Eta hortaz, taldea da formazio prozesuaren norabidearen gidari. Hori dela eta, ikas-taroa gauzatu zedin bete beharreko zeregin guztiak hasierarik lan taldeka banatuta egon ziren. Kurtso hasieran koordi-nazio taldearen eta beste-lako partaideen rolak, oso nabarmen markatuta bazeuden ere, kurtsoak aurrera egin ahala taldeak oro har ikastaroaren ardura kolektiboa bere gain hartu zuen. Dena den, normala den bezala koordinazio taldearekiko dependentzia, delegazio edota ardura esleipen uneak ere bizi izan ziren.

4. Esperientzien sistemati-zazioa zer den prozesuan zehar ez zen oso argi egon. Taldekide batek baino gehiagok sistem-atizazioa zer den azken ariketa egiten ari zirela ulertu zutela adierazi zuten. Honek, ikastaroan zehar hartu ziren erre-gistroak eta erregistro

horien gainean osatu ziren memoriak irizpide argirik gabe osatu zirela adieraz-ten zuen. Kideen artean ezjakintasun eta urduritasun asko sortu zuen zeregina izan zen hau.

Sugearen dinamika: interpretazio kritikorako unea

Ariketa honen helburua prozesua horrela gertatzea zerk eragin zuen eztabaidatzea eta ulertzea zen. Are gehiago, gertatutako guzti horretatik ikaspen gisa jasotzea merezi duen hori identifikatzea bilatzen genuen.

Page 27: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Ikastaroaren ondorio eta ikaspen orokorrak

Denboraren lerroan sortutako hasierako galdera eta hausnarketa horietan sakontzeko beraz, hiru analisi dimentsio proposatu genituen (sugearen azalaren hiru geruza metaforiko). Asmoa, (1) taldea handian, (2) lantaldeetan eta (3) maila pertsonalean nola jardun genuen aztertuz ondorengo galderari erantzutea baitzen: zenbat hurbildu edo urrundu gara desiragarri eta sostengarri gisa definitu dugun Lan Kolektibo eredugarri horretatik/tara?

Hona hemen ateratako ondorioak:

Talde handia eta lantaldeak: nola jardun genuen?

Horrelako formazio esperientzia “berri” batek sorrarazten dituen hasierako urduritasun, ez-jakintasun eta ziurgabetasunak, esperientzia gorpuzten joan zen heinean alde batera utzi eta talde giro atsegin eta gertukoa indartzen joan zela ondorioztatu zen. Dena den, prozesua ez zen lineala izan. Ibilbide honetan zehar elementu ugarik elkar eragin dute eta une batzuetan, praktika kolektibo eredugarrira asko hurbildu baginen ere, hainbat funtzionamendu modu eta

Page 28: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Bor Bor (K) Herri Jakintzen Laborategia. 2015/16 Ikastaroaren sistematizazioa

28 | Bor Bor (K) 2015/16

joera kolektibo oraindik ere lantzeko eta birpen-tsatzeko ditugula azpimarratu behar da.

Asteburuak prestatzeko lantaldeek oro har oso lan dinamika ezberdinak izan dituzte euren artean. Talde batzuetan lan banaketa orekatu-agoa izan da beste batzuetan baino. Harreman per tsonal positiboak sustatu izan zirela nabar-mendu zen, baita lan taldeetan kideen arteko babes handia egon zela baloratu ere. Hala ere, hainbat lantaldetan lan dinamika iraunkorra sostengatzeko ezintasunek gatazkaren bat edo beste eragin zuten.

Talde handian jarrera eta momentu kontrae-sankorrak ageri izan dira ere. Umorea, giro ona eta belaunaldi eta mugimendu ezberdinetako kideen arteko konplizitatea maiz aipatu ziren ezaugarriak badira ere, paradoxikoki teorikoki landu genuen zaintzaren ideia hainbatetan ahula izan zela ageri zen. Asteburuetako egitaraua askotan “saturatuegia” egotea izan daiteke horren arrazoia batzuen ustez. Programatutako momentu asko eta deskantsurako edo bakarka egoteko momentu nahikorik ez izateak, nahi bezalako ekarpena egitea mugatu zuela baloratu zen. Horrekin batera, talde bezala erabakiak hartzeko prozesuak batzuetan luzeegiak izan zirela ere azaleratu zen.

Horrelako formazio esperientzia batean talde kohesioa eta konfiantzazko giroa sortzea ezin-bestekoak direla azpimarratu zen. Dena den, hari horri tiraka formazio prozesu kolekti-boari eragiten dizkioten hainbat kontraesan ere agerian gelditu ziren: talde giro atsegin horrek ez al zuen une batzuetan gai edo iritzi batzue-kiko haserre, ezinegon eta ezadostasunak albo batera uzteko joera elikatu? Faktore horrek zein neurritan eragin zuen talde handiko gogoetetan ikuspegi ezberdinen arteko ezadostasun gutxi azaleratzea? Gai honi buruz edukien lanketaren atalean sakondu genuen gehiago.

Azkenik aurreko elementuarekin loturik egon daitekeen beste gai bat aipatu zen. Hiruga-rren asteburutik aurrera botere harreman desorekatuak ematen ari zirela aipatzen zuten lehen ahotsak entzuten hasi ginen. Norberak bere bizitzan bizi izan dituen gutxiespen eta zapalkuntza momentuen inguruko dinamika bat egin genuenean (ikastaroan bizitzen ari ginenak barne) sortu zen ezinegona lanketa hori nahi genuen bezala ez ixteagatik (botere harrema-nak jakintza maila ezberdinek eta talde handian parte har tzeko moduekin lotzen ziren batez ere). Hurrengo asteburuetan desoreka horiek lantzeko proposatu ziren neurriek asetasun maila ezberdinak sortu zituzten (plenarioetan hitza banatzeko teknikak, desorekei buruz kolektiboki berriz hitz egiteko dinamika...). Kide batzuek, neu rriak baliagarriak izan zirela baloratu zuten. Beste batzuk, ordea, gai honen talde lanketa zin tzilik gelditu zitzaigula adierazi zuten. Dena den, ondorio eta gogoeta batzuk ehuntzeko aukera izan genuen:

Zeintzuk izan ziren bizipenak?• Prozesuan zehar taldean ematen ari ziren

“zapalkuntzen” gaia mahai-gaineratu zen, baina ez zitzaion momentuan gaiari modu egokian heldu. Aretxabaletan agertu zen kezka, Errezilen berriz aipatu eta heldu beharra zegoela esan genuen eta azkenik Astrako asteburuan lortu genuen gaia sakonean lantzea.

• Botere harreman desorekatuen gaia aipatzen hasi eta hurrengo saioetan kide bat edo beste taldearekiko itxiago egon zen. Nahiz eta orokorrean talde giro atse-gina gailendu, elkarrekin berriz konek-tatzea kosta egin zitzaigun.

• Kide batzuen ustetan gaia lantzeko zail-tasunak ez zeuden horrenbeste botere edo “zapalkuntza” dinamikekin lotuta, talde giro atsegina ez zapuztearekin baizik.

• Egoera honen aurrean zenbait kidek talde handian gutxiago hitz egiteko hautua

Page 29: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Ikastaroaren ondorio eta ikaspen orokorrak

Bor Bor (K) 2015/16 | 29

egin zuten. Dena dela, neurri hori bere horretan ez zen egoerari buelta emateko nahikoa izan.

Zein ondorio ehundu genituen?• Norbere eta besteen pertzepzioaren

arteko kontraesanak. Mundu guztiak esperientzia hau berdin bizitzen ez duela konturatzearen beharra. Askotan uste dugu norbere bizipenak unibertsalak direla.

• Geure buruei horrelako galderak egiten hastea garrantzitsua da. Une batzuetan gure praktikek beste kideren batzuk zapal ditzaketela konturatzea ez da erraza. Are gehiago, ez dago praktika horiei buelta ematerik gaia modu indibidual zein kole-ktiboan lantzen hasi gabe.

• Taldean emozioak lantzea kosta egiten zaigu oraindik eta holakoak gertatzen direnean noraezean erortzen gara. Galdu sentipena izan ohi dugu eta ez dugu gaia nola heldu jakiten. Gatazka baten ostean berau ixten (edo lanketa egokia egiten) jakitea ikasi beharreko kontua da. Horre-tarako tresnen beharra dugu.

• Taldean bizi ditugun minak kolektiboak dira eta min horiek konpartitu eta kolek-tibizatu behar dira.

• Gertatzen ari zaigunaren zentzu kolek-tiboa izatea beharrezkoa dugu, izan ere, prozesu kolektiboetan agertzen diren zailtasunek sarri, beldur, gaitzespen eta zapalkuntza harremanekin dute erlazioa.

• Bestalde “zapalkuntzen” edota bizitzen ditugu gutxiezpen egoeren inguruko debateari ere heltzea komeni da. Zer da zapalkuntza? Botere desoreka guztiak al dira zapalkuntza? Taldean txiki sentitzea edo hitza ez hartzea adibidez, noren ardura da? Zer dauka horrek talde funtzio-namendu desorekatutik? Eta zer kidearen konplexu eta ahalduntze faltatik?

Eremu pertsonala: BOR BOR (K)tik jaso eta bueltan eskaini genuena

Sugearen dinamikako azken atalean kide bakoitzak norbere sentsazio eta bizipenak konpartitzeko aukera izan zuen. Gehiengoak hitz politak izan zituen. Ia guztiek, prozesu honek bakoitzaren bizitza militantean ekarpen kualitatiboa eta hain-bat eraldaketa pertsonal ekarri dizkiela adierazi zuten (formazio prozesuak planteatzeko modu-etan, barne lan kolektiboan, ikuspegi ezberdi-nak elkarren artean elkarrizketan jartzerako orduan...). Bestetik baina, horietako askok urte osoan zehar prozesuari eusteko izandako zailtasu-nak eta sortutako nekea mahai-gaineratu zituz-ten. Ikastarotik jasotakoarekin oso gustura bai, baina esperientzia hau oraingoz amaitzeko gogoz zeudela alegia.

Pertsona bakoitzak ikastaroari eskaintzen diona eta bertatik probestu nahi duena ez da berdina. Eta berdina izan behar ez duela uste genuen. Hala ere, formazio proiektu honek dituen helbu-ruak kolektiboki betetzen joateko ezinbestekoa da kide bakoitzak bi arlotan aurrez zehaztutako gutxienezko dedikazioa izatea. Alde batetik, ikas-taroaren antolaketa kolektiboa dela eta bakoitza-ren lan taldeak asteburu bakoitzean dituen zereginetan laguntzea beharrezkoa da. Eta beste-tik, saio presentzialen aurretik edo ostean haus-narketa eta lanketa pertsonalerako tartea hartzea (etxerako lanak egitea, proposatutako irakur-gai edo ikus-entzunezkoak lantzea, bakoitzaren bitakora koadernoa osatzen joatea, eztabaida foroetan sortu diren debateez hausnartzea...). Lehenengo arloan egindako ekarpen kolektiboa oso handia izan bazen ere, bigarrenean orokor-rean ahula izan zela baloratu zen. Eta horrek hein batean asteburuetako parte hartze mailan eta gogoeten sakontasunean eragin zuela.

Asteburu tarteetako formazio prozesuaren arrakasta oso lotuta dago, alde batetik, partaide bakoitzak ikastaroarekiko duen konpromiso

Page 30: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

30 | Bor Bor (K) 2015/16

eta dedikazioarekin eta beste-tik, ikastaroaren koordinazio taldetik arlo honen lanketari ematen zaion garrantziarekin. Gurean zer da gertatu zena?

Ikastaroaren koordinazioak bitarteko ezberdinak disei-natu zituen hausnarketa eta lanketa pertsonala garatzea errazteko (bitakora, etxe-rako-lanak, moodle plata-forma...). Dena den, eremu honek ematea espero zena eman ez zuela ondorioztatu zen. Horren arrazoia baina zein izan zen, bitartekoek ez zutela funtzionatu? Edo kolektiboki arlo honi behar besteko garrantzirik eman ez geniola? Ez dago arrazoi bat eta bakarrik.

Alde batetik, ikastaro honetan izena eman zuen kidegoaren perfila orokorrean beste “saltsa” askotan dabiltzan militanteen perfila zela esan daiteke. Eta aldagai horrek, kide bakoitzak asteburu tarteetan egin zezakeen ekarpena mugatzen zuen. Dena den, perfilaren kontu zehatz hau bere horretan ez du zertan elementu negati-boa izan behar.

Baina bestetik, ezin dugu alde batera utzi koor-dinazio taldeak gai honekiko izan zituen ahule-ziak. Zentzu horretan, sortutako bitartekoak behar besteko egokiak ez zirela baloratu zen. Horrez gain, jarraipenerako tarte nahikorik ere ez zuen hartu talde honek: lan taldeetan etxe-rako lanei buruzko jarraipen nahikorik ez zen egin, asteburuetan irakurgai eta etxerako lanak lantzeko nahiko tarte ez zen planifikatu...

Hortaz, eremu hau hobetzeko alde batetik, ikastaroko kide bakoitzak asteburu tarteetako lanketa pertsonalerako denbora ondo antolatzea garrantzitsua izango da. Eta bestetik, koordina-zio taldeak eremu honi begirako proposamen zehatzagoak egiteak lana erraztuko du.

Formazio prozesu kolektiboa: zer landu eta nola landu genuen?

Ikastaroaren hasieran informazio asko jaso zela eta berau liseritzeko zailtasunak egon zirela nabarmendu zen. Ikastaroak aurrera egin zuen heinean baina kide guztiak gusturago eta koka-

Page 31: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Ikastaroaren ondorio eta ikaspen orokorrak

Bor Bor (K) 2015/16 | 31

tuago sentituz joan ziren. Dena den, pertsona bakoitzaren esperientzia eta gaitegiarekiko hurbilpen mailaren arabera, batzuentzat hainbat gai azale-koegiak edo errepikakorregiak bihurtzen joan ziren eta beraz, pertsona horien ustez ez genuen oinarrizko debateeta-tik haratago joateko aukerarik izan. Beste kide batzuentzat, ordea, gertatutakoa kontrakoa izan zen. Horrez gain, edukien lanketarako metodologia oro har egokia izan zela baloratzen bazen ere, aurrera begira birpentsatzen jarraitzeko hain-bat elementu azpimarratu genituen:

Parte hartzeaz hausnartzen

Parte hartzearen inguruko kezka kurtso osoan zehar iraunkorra izan zen. Parte hartzea handia izan al da? Edo txikia? Parte hartze egokia izan dugu? Nola baloratu parte hartzea? Oro har, parte hartzea metrika bakarrarekin

ezin dugula neurtu ondorioztatu zen. Hortaz, hitza nork eta zenbatetan hartu duen begi-ratzeaz gain, besteak beste, hitza nork hartu ez duen eta zergatik ez duen hartu kontutan izan beharko genuke ere.

Orokorrean talde funtzionamendua eta parte hartzea orekatua izan zela baiezta dezakegu, dena den, horrek ez du esan nahi zenbait momen-tutan parte hartzea mugatuagoa eta hitza une batzuetan kide gutxi batzuen esku soilik egon ez zenik. Horren adibide, hainbat momentutan eztabaidak nork hasten zituen eta nork amaitzen zituen bistaratzea oso esanguratsua izan zen.

Guzti horrek kide bakoitzarengan ondorio eta eragin ezberdinak izan zituen. Kide batzuk hain-bat plenario edo dinamiketan txiki sentitu eta alde batera egin zuten, eta beste batzuk norbere burua kontrolatuz plenarioetan gutxiago parte hartzea erabaki zuten.

Dena den, esan bezala, parte hartzearen afera nahiko konplexua da. Eztabaida batean hitzik ez hartzeak zer esan nahi du? Taldea beste kide batzuen parte hartzea mugatzen ari dela? Galdera horren erantzuna sarri baiezkoa izaten da. Baina kide batzuk adierazi zutena kontutan hartzen badugu, isiltasunak baditu bestelako adiera batzuk ere. Izan ere, kasu batzuetan parte ez hartzeak beste kideak adierazten ari direna gustura entzuten ari direla esan nahi zuen. Gai zehatz baten inguruan beste kide batek egiten duen gogoeta ulertzeak, norberaren haus-narketa pertsonala elikatzeko balio dezakeela aipatu zen ere.

Talde handian iritzi kontrajarriak agertzeko auto-mugapen eta parte hartzeko bat-bateko-tasun falta ez zela botere edo rango desorekekin horrenbeste lotuta egon aipatu zen. Beste bi faktorek eragin handiagoa izan zutela esan ondo-rioztatu zen. Alde batetik, eraiki zen talde giro ona tentsionatu nahi ez izatea eta bestetik, kasu batzuetan hitza nork eta noiz hartu oso arautua egotea.

Enfrentamendua vs giroa mantentzea logika

Lehenago aipatu dugun bezala, talde zaintza eta giro atsegina bermatzea beharrezkoa dugu horrelako formazio prozesuetan, ez politikoki zuzena delako, talde konfiantza eremuak erai-kitzea ikaskuntza kolektiboaren bermeetako bat delako baizik.

Dena den, formazio prozesuetan ezagutza berriak sortzeko kideon arteko talka ideologiko eta ezadostasunak mahai-gaineratzea beharrez-

Page 32: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Bor Bor (K) Herri Jakintzen Laborategia. 2015/16 Ikastaroaren sistematizazioa

32 | Bor Bor (K) 2015/16

koa da. Besteen iritziak entzun eta ulertzeaz gain, elkar interpelatzeko gai izan behar dugu. Hots, kontraesanetan sakontzea beharrezkoa dugu. Eta beraz, unean une proposatutako metodologiek hori bera ahalbidetu behar dute.

Hori horrela izanik, aurrera begira talde kohesio eta giro atseginaren gaia problematizatu behar-raren aurrean aurkitzen garela ondorioztatu zen. Zeintzuk dira taldea gidatzen duten arau esplizitu eta inplizituak? Zergatik dira horiek? Beharbada, haserretzeko eta desadostasunak agertzeko eskubidea esplizituki kurtso hasi-eratik adierazteaz gain, debate eta ikuspegi ezberdinak elkarren artean dialogatzen jartzeko neurri zehatzak ere planteatu beharko ditugu.

Metodologismoaren arriskuak

Metodologiak gogoeta prozesuak benetan kole-ktiboak eta parte hartzaileak izan daitezen ahal-bidetzen duten tresna ezberdinez osatutako bidea dira. Bideak ere helburu izan behar duela argi badugu ere, maiz, metodologia edo dina-mika zehatzek gehiegizko zentraltasuna hartu zuten eta orduan berdinen arteko hausnarketa kolektiboa sustatu baino taldea lar erregulatu eta zurrundu izan zuten inolako eztabaidarik sortzea ekiditeraino.

Ikastaroko une batzuetan, egitarauan progra-matuta zegoena betetzeak, taldean zeuden interes eta animoak kontutan izatea baino pisu gehiago hartu zuen. Sormen kolektiboko momentuetara iristea askotan zaila izaten da, eta beraz, iristen garenean etekinik handiena ateratzea bilatu beharko genuke.

Dena den, debatea ez zitzaigun horren erraza iruditzen. Izan ere, nola jakin dezakegu sormen kolektiboko une baten aurrean aurkitzen garela? Nork baloratzen du eztabaida “oso interesgar-ria” izaten ari dela? Eztabaidan buru belarri sartuta dauden kideek edo entzuten ari direnek?

Guztiz programatuta dagoen gurea bezalako ikastaro batean, zilegi al da hausnarketa batek hartu duen norabidea dela eta dinamika horren ostean datozen ekintzak baldintzatzea (berauek ez egitera iristeraino)? Iritzi kontrajarriak izan ziren taldean.

Nola hartu beraz erabakia? Taldearen gehien-goak erabakitzen duena errespetatuz? Edo osteko dinamika edo ekintzak prestatu dituzten kideek egindako lana errespetatu eta gogoeta une horretan bertan amaituz? Ikastaroak dituen helburuen arabera lantzen ari den gaiak duen pisuaren arabera ere hartu dezakegu eraba-kia. Edota, eztabaida minutu gutxitan bukatu eta gogoeta horretan sakontzen jarraitzeko proposamen bat definituko duen lan talde bat sortzea izan daiteke konponbidea.

Denboraren kudeaketa kolektiboaren ahuldadea

Ikastaroa baldintzatu duen beste aldagaietako bat denbora izan zen. Beronen kudeaketak eta beroni egokitzeko egin behar izan genituen ahalegi-nak ikastaroaren norabide eta helburuen gauzapena zehaztu zuten.

Puntualtasunaren gaia ez zen gure indar-guneetako bat izan. Nahiz eta lehenengo astebu-ruetan zehaztutako ia guztia programatu bezala burutu, ikastaroak aurrera egin ahala arlo honetan makalduz joan ginen. Honek, dinamika eta ekintzak egiteko denbora murrizteaz gain, denboraren kontrola kide gutxiren gain

Page 33: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Ikastaroaren ondorio eta ikaspen orokorrak

delegatzea ekarri zuen. Horrela, guztion ardura beharko lukeen praktika bat, unean une ekintzak prestatu eta dinamizatu behar zituzten kideen gain soilik uzteraino.

Aipagarria da ere, kurtsoan zehar ikasle/irakasle binomioa apurtzen joan baginen ere, gai honekin gertatutakoa bestelakoa izan zela. Hori oso argi ikusten zen batez ere koordinazio taldeko hainbat kidek hartu zuten (edo taldeak esleitu zien) rola aztertzen badugu.

Prozesu formatiboaren denboraren zaintza ardura kolektiboa behar du izan. Hortaz,

datozen kurtsoei begira ardura kolektibo hori hobeto kudeatzeko neurri berriak zehaztu beharko dira.

(G)une informalak bigarren mailako

Formazio proposamen honek teorian gune eta une informalek formazio politikorakorako duten potentzialtasuna balioan jartzen badu ere, praktikan eremu honek behar besteko begirunerik izan ez zuela baloratu zen. Sistema-tiaziorako lanetan momentu hauen idatzizko erregistrorik jasoko ez genuela adostu bage-nuen ere, sugearen dinamikan arlo honi lotu-

Page 34: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

34 | Bor Bor (K) 2015/16

tako ekintzak eta momentuak ez ziren azter-gaitzat jo.

Hori izan da agian, egin genuen akatsa. Prak-tikan momentu informalak programatzen egon diren lan taldeak egon baziren ere, analisi kolek-tiboa egiterako orduan ez genituen elementu garrantzitsutzat jo. Are gehiago, une eta gune horietan analisi kritikorako elementurik egongo ez balitz bezala jokatu genuen.

Talde kohesio eta konfidantza lantzeko, adibi-dez, larunbat gauetako denbora libreek izan zuten garrantzia ere aipagarria zen taldeko kide askorentzat. Kontrapuntu gisa baina, gau hori-etan lar luzatzeak, igande goizeko dinamiken helburuak baldintzatu zituela uste zuten taldeko beste hainbatek. Kontraesan honi begira neurri berriak hartu beharko dira datozen ikastur-teetan.

Bestetik, asteburu batean baino gehiago-tan taldeko hainbat kidek programatu gabeko denbora gehiago izatea edota dinamika eta tailer gutxiago egitea proposatu zuten. Gai honen inguruan ere, ez genuen adostasun kolektibo-rik izan. Izan ere, asteburuek ez dute guztirako ematen: une informalak sustatzeko, metodologia parte hartzaileen bidez gogoetetan sakontzeko, bakarkako denbora izateko, auzolana egiteko... ez dago denbora erreal nahikorik.

Zentzu horretan, badirudi ikastaroak asteburutik haratago jarrai dezakeela ahaztu egiten dugula. Horregatik, asteburutik asteburura gogoetetan sakontzeko, kideak hobeto ezagutzeko, kolek-tibo ezberdinen jarduna sakonago ezagutzeko edota esperientziak elkartrukatzeko tartea hartzea oso gomendagarria deritzogu.

Jakintza-motak eta gorpuztasuna

Hausnarketak norberak bizi izandako praktika batetik edota praktika konkretu bat esperimen-

Page 35: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Ikastaroaren ondorio eta ikaspen orokorrak

Bor Bor (K) 2015/16 | 35

tatuz abiatzea inoiz sekula landu gabeko kontua zela adierazi zuten kide batek baino gehiagok.

Horri hainbatetan gorputzetik lan egitea deitu izan zaio. Eta oso praktika positibotzat jo zen, izan ere, modu honetan lan eginez jakintza eta lengoai ezberdinak elkarrizketan jartzen dira kide guztien parte hartzea erraztuz. Gainera, gogoetan sakontzerako orduan hainbat diskurtso arrazionalki oso barneratuta izaten ditugu, baina hausnartzen ari garen praktikan horrek zer eta nola eragiten digun ez dugu horren argi izaten. Gogoeta egiteko modu honek bi eremu horiek elkarrekin lantzera behartzen gaitu, topikoeta-tik urrunduz gai ezberdinetara begirada anitze-tatik hurbiltzeko aukera emanez.

Horrez gain, kideon arteko elkar ezagutza hobetzeko gorputzen bidezko komunikazioa tresna interesgarria izan daitekeela ondorioz-tatu zen.

Burbuila vs Intzidentzia: esperientzia transmititu eta transmisioa esperimentatu

Kide bakoitzak Bor Bor (K) bizitzeko izan zuen modua ezberdina izan bazen ere, horie-tako askok urte osoan zehar proiektua nahiko presente izan genuen gure bizitza militantee-tan. Horrek berak erantzuten jakin ez genituen hainbat galdera sorrarazi zizkigun: norbanako bakoitzari ikastaro honek zer nolako ekarpena egiten dio? Eta bakoitza aritzen den kolekti-boei? Nola kolektibizatu edo transmititu gune honetan ematen ditugun hausnarketak? Zerbait transmititzeko nahikoa mami sortu dugu? Zer da sortu dugun guzti horretatik kolektibo edota mugimendu ezberdinetan interesa edo erabil-garritasuna izango duen hori?

Behin baino gehiagotan azaldu dugun bezala, esperientzien sistematizazioa gai arrotza izan genuen kurtso osoan zehar. Eta akaso aipatu

galderei erantzunik ez topatzearen arrazoia sistematizazioaren muina hasieratik horren argi ez izatea izan zen. Beste modu batean esanda, lehen unetik ikastaroak modu pertsonal zein kolektiboan zer nolako ekarpena egitea nahi genuen argiago izan bagenu, formazio prozesu-aren alderdi kolektibizatzailearen potentziala hobeto ulertuko genuke. Eta horrek, egiten ari ginen horretaz kontzienteago izatea eragingo liguke (eta hori nola transmititu argiago izango genuke).

Bistakoa da Bor Bor (K) esperientzia kolektibi-zatzeko norberak duen gogoaz haratago, espe-rientzia jasoko duten eragileek ere horretarako interesa agertu behar dutela. Zentzu horretan, esperientzia honetan parte hartzen duten kide bakoitzaren testuingurua eta debateak trans-mititzeko beharra ezberdina izango denez, urtero-urtero pertsona eta kolektibo guztien-tzat baliogarria izango den formula berdinik ez dugula sortuko ondorioztatzen dugu. Are gehiago, ezer ere ez transmititzeko asmorik ez izatea ere zilegi jo genuen. Izan ere, gogoetak transmititzeko modurik egokiena bakoitzaren eguneroko praktika bera dela adierazi zuten hainbat kidek.

Esku artean duzuen dokumentu honez gain, poliki-poliki su txikitan egozten ari diren ideia ezberdinak zehaztu ziren ere. Horietako bat kurtsoan zehar sortu genituen askotariko bali-abideak bilduko lituzkeen Baliabideen Kutxa bat sortzea zen. Internet bidez edonori irekia egongo litzatekeen gune bat eta beraz, ikastaro bakoitzean egiten diren hausnarketa eta balia-bideak kolektibizatzeko aukera emango duena. Horrez gain, esperientzia honen transmisioa ikus-entzunezko formatuen edota adieraz-pen artistikoen bidez egiteko proiektuak abian jar tzeko taldetxoak sortu ziren ere.

Page 36: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Bor Bor (K) Herri Jakintzen Laborategia. 2015/16 Ikastaroaren sistematizazioa

36 | Bor Bor (K) 2015/16

Ikas

pen

eta

ond

ori

o o

roko

rren

tau

la

Her

ri m

ugim

endu

etak

o e

ragi

leen

bar

ne fu

ntzi

ona

men

duaz

Ara

zo e

do

erro

nkak

Eran

tzun

ed

o at

erab

ide

pos

ible

akIr

ekit

ako

gald

era

edo

ezta

baid

ak

Proiektua

• Ib

ilbid

e hi

stor

ikoa

ren

iner

tzia

k•

“Pro

test

a/Pr

opue

sta”

ore

ka fa

lta

Des

erai

ki e

ta su

ntsit

u ik

uspe

gia,

era

iki

ikus

pegi

aren

gai

netik

.

• Ep

e lu

ze e

ta m

otze

ko h

elbu

ru p

oliti

koak

ado

stea

. Hel

buru

tx

ikia

k ad

oste

ko g

aita

suna

izat

ea.

• Ek

intz

etar

ako

tart

ea h

artz

eaz

gain

gog

oeta

rako

tart

eari

ere

leku

a eg

itea.

• Es

trat

egia

k di

sein

atze

a et

a pl

anifi

katz

ea.

• K

omun

ikaz

io b

itart

ekoa

k ho

betz

ea.

• M

esfid

antz

a ja

rrer

ak a

lbor

atze

n sa

iatz

ea.

• Bo

rrok

a-es

parr

u et

a pr

oiek

tu b

akoi

tzar

en b

erez

itasu

nak

uler

tzea

et

a za

pald

uen

arte

ko a

liant

za, e

lkar

lana

eta

sare

an la

n eg

iteko

oi

hitu

ra h

artz

ea, e

spar

ru p

ropi

otik

har

atag

oko

erre

fere

ntzi

a et

a pr

oiek

zioa

izat

eko.

Taldea

• A

rdur

a et

a ro

lak

mod

u fin

koan

ego

nkor

-tz

eak

bote

re h

arre

man

des

orek

atua

k da

kart

za.

A

rdur

a ira

unko

rtze

n ba

da b

oter

ea e

re

iraun

kotz

en b

aita

.•

Espe

zial

izaz

ioa,

jaki

ntze

n tr

ansm

isio

falta

ed

ota

jaki

ntze

n hi

erar

kiza

zioa

.•

Tald

eare

n m

otib

azio

a el

ikat

zen

dute

n la

n eg

iteko

mod

uak

pert

soni

fikat

zen

badi

ra, l

an

egite

ko m

odua

k ez

dir

a be

har

best

e ik

us-

tara

zten

eta

tran

smiti

tzen

.

• La

n, a

rdur

a et

a ro

len

txan

daka

tzea

eta

tald

ekid

e ba

koitz

aren

er

ritm

o et

a on

giza

tea

kont

utan

har

tzea

.•

Nor

bera

ren

mot

ibaz

ioak

hai

ntza

t har

tzea

mod

u ko

lekt

iboa

n:

zert

an a

ritz

en n

aiz

gust

ora?

gal

dera

tik a

biat

u.

Bet

i ere

, txa

ndak

atze

eta

jaki

ntza

tran

smisi

o pl

ante

amen

du

bate

n ba

itan.

• Ta

ldek

idee

n ar

tean

ditu

gun

jaki

ntza

k et

a ez

berd

inta

suna

k id

entifi

katu

eta

ona

rtu

gure

bar

ne “a

nizt

asun

a” e

zaug

arri

tzek

o.•

Ant

olak

eta

ered

u ez

berd

inak

pro

batu

.•

Gat

azka

tsua

k ga

rena

ren

onar

pene

tik a

biat

u et

a te

ntsio

/gat

az-

kei m

odu

osas

unts

uan

held

u.

• Ta

ldek

idee

n ar

tean

bo

tere

mai

la e

zber

-di

nak

(bot

erea

=

tald

ean

erag

iteko

ah

alm

ena)

dau

dela

ad

ostu

ta e

ta o

nar-

tuta

ego

n da

iteke

? Z

ein

neur

rira

rte

da

hau

posit

iboa

?

Page 37: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Ikastaroaren ondorio eta ikaspen orokorrak

Bor Bor (K) 2015/16 | 37

Ara

zo e

do

erro

nkak

Eran

tzun

ed

o at

erab

ide

pos

ible

akIr

ekit

ako

gald

era

edo

ezta

baid

ak

Taldea

• Be

laun

aldi

tran

tsiz

ioak

egi

teko

zai

ltasu

nak

guzt

i hon

ekin

du

zeri

kusia

.•

Mai

la n

azio

nale

ko z

uzen

dari

tzek

mar

katz

en

dute

n pr

ozes

uen

gain

eko

kont

rola

.•

Kol

ektib

oen

egitu

ra e

rtsia

k: p

erts

onak

eg

iture

tara

ohi

tzea

eta

egi

tura

k pe

rtso

nen

beha

r et

a ba

ldin

tzet

ara

ez.

• Pa

rte

hart

zen

dute

n pe

rtso

na k

opur

ua e

ta b

erau

en b

aldi

ntze

n ar

aber

a urt

ero

funt

ziona

tzek

o m

odua

err

ebisa

tzea

eta

beh

ar d

iren

alda

keta

k eg

itea.

• Lo

kal/

Naz

iona

l des

orek

ak, e

stra

tegi

a ba

tera

tuar

en b

ehar

rare

n et

a ge

hieg

izko

kon

trol

aren

art

eko

gata

zkar

ekin

lotu

ta d

aude

.

Gat

azka

hor

ren

kude

aket

a or

ekat

ua e

gite

rare

n be

harr

a.

Kidea

• G

ataz

ka p

erts

onal

ak k

olek

tibor

a ek

artz

ea.

• K

onfid

antz

a (g

oxot

asun

/seg

urta

sun)

altu

ko

gune

etan

kid

e be

rrie

n in

tegr

azio

a za

iltze

a,

horr

ek d

akar

ren

berr

izta

pena

eta

fres

ko-

tasu

na e

rago

tziz

.•

Kon

prom

iso m

ilita

ntea

ule

rtze

ko m

odue

tan

alda

keta

sako

nak:

E

redu

zur

rune

tatik

mili

tant

zia “

este

tiko”

ba

tera

pas

atze

ko jo

era.

• N

orbe

re n

ahia

k er

akun

dear

ekik

o ko

n-pr

omiso

eta

pro

iekt

u po

litik

oare

n ga

inet

ik

jart

zeko

joer

a na

bari

a.•

Joer

a gu

zti h

orie

i egu

n bi

zitz

aren

pre

ka-

riza

zioa

k et

a di

sper

tsio

ak k

onpr

omiso

ei

mod

u ir

aunk

orre

an e

uste

ko so

rtze

n di

tuen

za

iltas

unak

geh

itzen

zai

zkie

.

• Bi

zitz

a pe

rtso

nala

ren

erem

u gu

ztie

n iz

aera

pol

itiko

a al

darr

i-ka

tzea

.

Ingu

ruko

en z

aink

eta

lana

k ed

ota

auto

zain

tza

lan

polit

iko

gisa

er

e ul

ertz

ea.

• M

ilita

ntzi

a kr

isia,

kon

prom

iso p

oliti

koa

mod

u se

ndoa

go,

osas

unts

uago

eta

era

karg

arri

ago

bate

z ez

auga

rritz

eko

auke

ra

gisa

ule

rtze

a.•

Zai

ntza

kon

tzep

tua

zein

par

amet

rore

n ba

itan

uler

tzen

dug

un

ezta

baid

atze

a.

Kid

een

zain

tza,

era

kund

eare

n za

intz

a et

a pr

oiek

tu p

oli-

tikoa

ren

zain

tzar

en o

reka

nol

a be

rmat

u ko

lekt

ibok

i pen

tsat

u et

a ne

urri

ak ja

rri.

• K

olek

tiboa

reki

ko

hart

zen

dire

n ko

n-pr

omiso

per

tson

a-la

k eb

alua

tzen

al

dira

?

Zer

du

horr

ek

zint

zota

sun

eta

ardu

raga

beke

-ri

tik?

B

este

ek b

ete

ez

dute

na e

z se

ina-

latz

eko

joer

ak

zer e

san

nahi

du?

Page 38: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Bor Bor (K) Herri Jakintzen Laborategia. 2015/16 Ikastaroaren sistematizazioa

38 | Bor Bor (K) 2015/16

Era

gile

ezb

erdi

nen

arte

ko a

liant

za e

ta e

lkar

lan

polit

iko

az

Ara

zo e

do

erro

nkak

Eran

tzun

ed

o at

erab

ide

pos

ible

akIr

ekit

ako

gald

era

edo

ezta

baid

ak

• A

liant

zeki

ko m

esfid

antz

a. O

ngi a

mai

tu iz

an e

z du

ten

porr

ot h

istor

ikoe

n he

rent

ziak

.•

Alia

ntza

k ah

ulez

ieta

tik e

raik

itzek

o jo

era.

“Beh

ar

duda

lako

” eta

ez “

alia

ntze

n po

tent

zial

tasu

nean

” sin

este

n du

dala

ko.

• Z

ehaz

tasu

n ez

ak, e

gite

koak

non

has

i eta

am

aitz

en

dire

n ar

gi e

z ag

ertz

ea d

akar

. Hor

rek

gaiz

ki u

lert

u et

a m

esfid

antz

a ge

hiag

o so

rtze

n di

tu.

• In

dar

met

aket

a, e

ragi

leen

sigl

a pi

lake

ta g

isa so

ilik

uler

tzea

.•

Alia

ntze

n in

stru

men

taliz

azio

a.•

Oro

har

, her

ri e

ragi

leok

oso

iden

titar

ioak

izan

ohi

ga

ra:

A

liant

za b

aten

sart

zeak

gur

e bo

rrok

a et

a iz

ae-

rare

n di

luitz

ea e

karr

iko

duel

a pe

ntsa

tzea

k ez

ine-

gona

sort

zen

digu

.

Ond

orio

z, g

ure

borr

oka

espa

zio

isola

tu g

isa

uler

tzen

dug

u.•

Erag

ile tx

iki e

ta h

andi

en a

rtek

o ta

lkak

.•

Alia

ntza

k er

aiki

tzea

n, p

oliti

ko-id

eolo

giko

a ez

den

gu

ztia

big

arre

n m

aila

ko g

isa u

lert

zea:

har

rem

anei

ga

rran

tzir

ik e

z em

atea

.•

Gur

e ar

teko

gat

azka

k ek

idite

a et

a de

fent

siban

ar

itzea

.

• K

asu

batz

ueta

n al

iant

zak

zero

tik a

biat

zea

hobe

izat

en d

a.

Den

a de

n, h

ori b

eti e

z da

pos

ible

edo

des

irag

arri

ena,

ber

az,

irag

anet

ik d

atoz

en a

urre

iritz

ien

zerr

enda

egi

n et

a ho

rien

de

sakt

ibaz

io ra

ko m

ekan

ismo

kole

ktib

oak

sort

u.•

Zin

tzot

asun

aren

gar

rant

zia.

Guz

tion

inte

resa

k et

a be

harr

ak

hasie

ra h

asie

ratik

jarr

i mah

ai g

aine

an. A

liant

zare

n he

lbur

uak

arik

eta

hori

egi

n os

tean

zeh

aztu

.•

Alia

ntze

tara

ko e

goki

ak d

iren

nod

oak

non

daud

en id

entifi

katu

, ho

ts, a

liant

zak

giha

r po

litik

oare

n se

ndot

zean

bid

erka

tzai

le

izan

go d

iren

gun

eeta

n pr

opos

atu.

• Se

ktor

e ar

teko

ikus

pegi

osa

tuet

atik

, iku

speg

i eta

pra

ktik

a in

ters

ekzi

onal

etar

a ig

aro.

• A

liant

zek

gu e

ta g

ure

borr

oak

dilu

itzen

ditu

ztel

a ul

ertu

bai

no,

osat

u et

a ab

eras

ten

gaitu

ztel

a pe

ntsa

tu.

• Er

agile

mot

a ez

berd

inen

kas

uan,

inte

rdep

ende

ntzi

aren

ikus

pe-

gitik

bak

oitz

ak d

uen

balio

a et

a el

karl

an p

oliti

koar

i egi

ten

dion

ek

arpe

na ik

usta

razt

eko

balia

bide

ak e

zarr

i.•

Egun

erok

oan

alia

ntza

k pe

rtso

nek

osat

zen

ditu

zte.

Ber

az h

arre

-m

anen

dim

ents

ioak

elk

arla

n po

litik

oen

erag

inko

rtas

unea

n du

en g

arra

ntzi

a ko

ntut

an iz

an (e

lkar

eza

gutz

a su

stat

u, g

iro

eros

o, a

tseg

in e

ta z

iurr

ak b

ultz

atu.

..).

• El

kar

zine

z ai

tort

u et

a er

resp

etat

u. A

urre

iritz

iak

alde

bat

era

uzte

ko a

hale

gin

pert

sona

l zei

n ko

lekt

iboa

egi

n.•

Kon

fidan

tza

elka

r ha

rrem

anet

an e

raik

i edo

des

erai

ki d

a.

Bera

z, g

uztio

n ar

dura

da.

• A

liant

zen

erai

-ku

ntza

pro

zesu

etan

te

stui

ngur

uak

ere

erag

iten

duel

a ko

ntut

an iz

anik

, ET

A e

raku

ndea

k be

re ja

rdue

ra a

r-m

atua

beh

in b

etik

o et

etea

k iz

an a

l du

erag

inik

her

ri m

u-gi

men

duen

elk

ar-

lan

polit

ikor

ako

auke

ra b

erri

etan

?

Page 39: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Ikastaroaren ondorio eta ikaspen orokorrak

Bor Bor (K) 2015/16 | 39

2015

-201

6 ik

asta

roko

tal

dear

en fu

ntzi

ona

men

duaz

Ond

orio

oro

korr

akIt

xi g

abek

o ez

taba

idak

Talde handia eta lantaldeak: nola jardun genuen?

• Ta

lde

batz

ueta

n la

n ba

nake

ta o

reka

tuag

oa iz

an d

a be

ste

batz

ueta

n ba

ino.

• La

n di

nam

ika

irau

nkor

ra so

sten

gatz

eko

ezin

tasu

nek

gata

zkar

en b

at e

do b

este

era

gin

zute

n.•

Kid

een

arte

ko k

onpl

izita

tea

mai

z ai

patu

zir

en e

zaug

arri

ak b

adir

a er

e, p

arad

oxik

oki t

eori

koki

la

ndu

genu

en z

aint

zare

n id

eia

hain

bate

tan

ahul

a iz

an z

ela

ager

i zen

.•

Egita

raua

ask

otan

“sat

urat

uegi

a”. D

eska

ntsu

rako

edo

bak

arka

ego

teko

mom

entu

nah

ikor

ik e

z.•

Erab

akia

k ha

rtze

ko p

roze

suak

bat

zuet

an lu

zeeg

iak.

• O

roko

rrea

n ta

lde

giro

ats

egia

na g

aile

ndu

izan

da.

Hor

rela

ko fo

rmaz

io e

sper

ient

zia

bate

an ta

lde

kohe

sioa

eta

konfi

antz

azko

gir

oa so

rtze

a ez

inbe

stek

oak

dire

la a

zpim

arra

tu z

en.

• Za

palk

untz

a sis

tem

ak u

lert

zeko

din

amik

a ba

ten

ondo

rioz

ikas

taro

an b

oter

e ha

rrem

an d

esor

eka-

tuak

em

aten

ari

zire

la a

ipat

u ze

n: ja

kint

za m

aila

ezb

erdi

nek

eta

tald

e ha

ndia

n pa

rte

hart

zeko

mo-

duek

in lo

tzen

zire

n ha

rrem

an d

esor

ekat

uak

bate

z er

e. H

orie

k la

ntze

ko n

eurr

iak

hart

u zi

ren.

Kid

e ba

tzue

k, n

eurr

iak

balia

garr

iak

izan

zire

la b

alor

atu

zute

n. B

este

bat

zuk,

ord

ea, g

ai h

onen

tald

e la

nket

a zi

ntzi

lik g

eldi

tu z

itzai

gula

adi

eraz

i zut

en. H

ona

hem

en o

ndor

ioen

labu

rpen

a:

Bot

ere

harr

eman

en in

guru

an n

orbe

re e

ta b

este

en p

ertz

epzi

oare

n ar

teko

kon

trae

sana

k. M

undu

gu

ztia

k es

peri

entz

ia h

au b

erdi

n bi

zitz

en e

z du

ela

kont

urat

zear

en b

ehar

ra. A

skot

an u

ste

dugu

no

rber

e bi

zipe

nak

unib

erts

alak

dire

la.

K

ide

batz

uen

uste

tan

gaia

lant

zeko

zai

ltasu

nak

ez z

eude

n ho

rren

best

e bo

tere

edo

“zap

alku

ntza

” di

nam

ikek

in lo

tuta

, tal

de g

iro a

tseg

ina

ez z

apuz

tear

ekin

bai

zik.

G

eure

bur

uei h

orre

lako

gal

dera

k eg

iten

hast

ea g

arra

ntzi

tsua

da.

Une

bat

zuet

an g

ure

prak

tikek

be

ste

kide

ren

batz

uk z

apal

ditz

aket

ela

kont

urat

zea

ez d

a er

raza

. Are

geh

iago

, ez

dago

pra

ktik

a ho

riei

bue

lta e

mat

erik

gai

a m

odu

indi

bidu

al z

ein

kole

ktib

oan

lant

zen

hasi

gabe

.

Tald

ean

emoz

ioak

lant

zea

kost

a eg

iten

zaig

u or

aind

ik e

ta h

olak

oak

gert

atze

n di

rene

an n

o-ra

ezea

n er

ortz

en g

ara.

Gal

du se

ntip

ena

izan

ohi

dug

u et

a ez

dug

u ga

ia n

ola

held

u ja

kite

n.

Gat

azka

bat

en o

stea

n be

rau

ixte

n (e

do la

nket

a eg

okia

egi

ten)

jaki

tea

ikas

i beh

arre

ko k

ontu

a da

. Hor

reta

rako

tres

nen

beha

rra

dugu

.

Tald

ean

bizi

ditu

gun

min

ak k

olek

tiboa

k di

ra e

ta m

in h

orie

k ko

npar

titu

eta k

olek

tibiza

tu b

ehar

di

ra.

• Ta

lde

giro

ats

egin

hor

rek

ez

al z

uen

une

batz

ueta

n ga

i edo

ir

i tzi b

atzu

ekik

o ha

serr

e, e

zin-

egon

eta

des

ados

tasu

nak

albo

ba

tera

uzt

eko

joer

a el

ikat

u?

Fakt

ore

horr

ek z

ein

neur

ri-

tan

erag

in z

uen

tald

e ha

ndik

o go

goet

etan

ikus

pegi

ezb

erdi

n-en

art

eko

desa

dost

asun

gut

xi

azal

erat

zea?

• Z

er d

a za

palk

untz

a? B

o-te

re d

esor

eka

guzt

iak

al d

ira

zapa

lkun

tza?

Tal

dean

txik

i se

ntitz

ea e

do h

itza

ez h

artz

ea

adib

idez

, nor

en a

rdur

a da

? Zer

da

uka

horr

ek ta

lde

funt

zion

a-m

endu

des

orek

atut

ik? E

ta z

er

kide

aren

kon

plex

u et

a ah

al-

dunt

ze fa

ltatik

?

Page 40: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Bor Bor (K) Herri Jakintzen Laborategia. 2015/16 Ikastaroaren sistematizazioa

40 | Bor Bor (K) 2015/16

“Z

apal

kunt

zen”

edo

ta b

izitz

en d

itugu

n gu

txie

spen

ego

eren

ingu

ruko

deb

atea

ri e

re h

eltz

ea

kom

eni z

aigu

.

Ger

tatz

en a

ri z

aigu

nare

n ze

ntzu

kol

ektib

oa iz

atea

beh

arre

zkoa

dug

u, iz

an e

re, p

roze

su k

olek

ti-bo

etan

age

rtze

n di

ren

zailt

asun

ek sa

rri,

beld

ur, g

aitz

espe

n et

a za

palk

untz

a ha

rrem

anek

in d

ute

erla

zioa

.

Eremu pertsonala: BOR BOR (K) tik jaso eta bueltan eskaini genuena

• Pr

ozes

u ho

nek

bako

itzar

en b

izitz

a m

ilita

ntea

n ek

arpe

n ku

alita

tiboa

eta

hai

nbat

era

ldak

eta

per-

tson

al e

karr

i diz

kiel

a ad

iera

zi z

uten

.•

Best

etik

bai

na, h

orie

tako

ask

ok u

rte

osoa

n ze

har

proz

esua

ri e

uste

ko iz

anda

ko z

ailta

suna

k et

a so

rtut

ako

neke

a m

ahai

-gai

nera

tu z

ituzt

en.

• Ik

asta

roar

en a

ntol

aket

a ko

lekt

iboa

k ba

koitz

aren

lan

tald

eeta

ko z

ereg

inak

bet

etze

a et

a la

nke-

ta p

erts

onal

erak

o ta

rtea

har

tzea

esk

atze

n du

. Eka

rpen

kol

ektib

oa o

so h

andi

a iz

an b

azen

ere

, la

nket

a pe

rtso

nala

ren

erem

ua o

roko

rrea

n ah

ula

izan

zel

a ba

lora

tu z

en. E

ta h

orre

k he

in b

atea

n as

tebu

ruet

ako

part

e ha

rtze

mai

lan

eta

gogo

eten

sako

ntas

unea

n er

agin

zue

la.

• A

steb

uru

tart

eeta

ko fo

rmaz

io p

roze

suar

en a

rrak

asta

oso

lotu

ta d

ago,

ald

e ba

tetik

, par

taid

e ba

koitz

ak ik

asta

roar

ekik

o du

en k

onpr

omiso

eta

ded

ikaz

ioar

ekin

eta

bes

tetik

, ika

star

oare

n ko

ordi

nazi

o ta

ldet

ik a

rlo

hone

n la

nket

ari e

mat

en z

aion

gar

rant

ziar

ekin

.•

Hor

taz,

ere

mu

hau

hobe

tzek

o al

de b

atet

ik, i

kast

arok

o ki

de b

akoi

tzak

ast

ebur

u ta

rtee

tako

lan-

keta

per

tson

aler

ako

denb

ora

ondo

ant

olat

zea

garr

antz

itsua

izan

go d

a. E

ta b

este

tik, k

oord

inaz

io

tald

eak

erem

u ho

ni b

egir

ako

prop

osam

en z

ehat

z et

a ar

giak

egi

teak

lana

err

aztu

ko d

u.

Formazio prozesu kolektiboa: zer landu eta nola landu genuen?

Part

e ha

rtze

az h

ausn

artz

en•

Nol

a ba

lora

tu p

arte

har

tzea

? Oro

har

, par

te h

artz

ea m

etri

ka b

akar

rare

kin

ezin

dug

ula

neur

-tu

ond

orio

ztat

u ze

n. H

orta

z, h

itza

nork

eta

zen

bate

tan

hart

u du

en b

egir

atze

az g

ain,

bes

teak

be

ste,

hitz

a no

rk h

artu

ez

duen

eta

zer

gatik

ez

duen

har

tu k

ontu

tan

izan

beh

arko

gen

uke

ere.

• O

roko

rrea

n ta

lde

funt

zion

amen

dua

eta

part

e ha

rtze

a or

ekat

ua iz

an z

ela

baie

ztat

zen

da, d

ena

den,

hor

rek

ez d

u es

an n

ahi z

enba

it m

omen

tuta

n pa

rte

hart

ze m

ugat

uago

a et

a hi

tza

une

batz

ueta

n ki

de g

utxi

bat

zuen

esk

u so

ilik

egon

ez

zeni

k.•

Tald

e ha

ndia

n ir

itzi k

ontr

ajar

riak

age

rtze

ko a

uto-

mug

apen

eta

par

te h

artz

eko

bat-

bate

kota

sun

falta

, ez

zen

horr

enbe

ste

bote

re e

do ra

ngo

deso

reke

kin

lotu

ta e

gon.

Bes

te b

i fak

tore

k er

agin

ha

ndia

goa

izan

zut

ela

ond

orio

ztat

u ze

n. A

lde

bate

tik, e

raik

i gen

uen

tald

e gi

ro o

na te

ntsio

natu

na

hi e

z iz

atea

eta

bes

tetik

, kas

u ba

tzue

tan

hitz

a no

rk e

ta n

oiz

hart

u os

o ar

autu

a eg

otea

.

Page 41: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Ikastaroaren ondorio eta ikaspen orokorrak

Bor Bor (K) 2015/16 | 41

Formazio prozesu kolektiboa: zer landu eta nola landu genuen?En

fren

tam

endu

a vs

Gir

oa m

ante

ntze

a lo

gika

• Ta

lde

zain

tza

eta

giro

ats

egin

a be

rmat

zea

beha

rrez

koa

dugu

hor

rela

ko fo

rmaz

io p

roze

suet

an,

ez p

oliti

koki

zuz

ena

dela

ko, t

alde

kon

fiant

za e

rem

uak

erai

kitz

ea ik

asku

ntza

kol

ektib

oare

n be

r-m

eeta

ko b

at d

elak

o ba

izik

.•

Bain

a, fo

rmaz

io p

roze

suet

an e

zagu

tza

berr

iak

sort

zeko

kid

eon

arte

ko ta

lka

ideo

logi

ko e

ta

desa

dost

asun

ak m

ahai

-gai

nera

tzea

beh

arre

zkoa

da.

Bes

teen

iritz

iak

entz

un e

ta u

lert

zeaz

gai

n,

elka

r in

terp

elat

zeko

gai

izan

beh

ar d

ugu.

Hot

s, k

ontr

aesa

neta

n sa

kont

zea

beha

rrez

koa

dugu

. Et

a be

raz,

une

an u

ne p

ropo

satu

tako

met

odol

ogie

k ho

ri b

era

ahal

bide

tu b

ehar

dut

e.•

Hor

i hor

rela

izan

ik, a

urre

ra b

egir

a ta

lde

kohe

sio e

ta g

iro

atse

gina

ren

gaia

pro

blem

atiz

atu

beha

rrar

en a

urre

an a

urki

tzen

gar

ela

ondo

rioz

tatu

zen

. Eta

bai

ta d

ebat

e et

a ik

uspe

gi e

zber

dina

k el

karr

en a

rtea

n di

alog

atze

n ja

rtze

ko n

eurr

i zeh

atza

k er

e pl

ante

atze

a er

e.

• Z

eint

zuk

dira

tald

ea g

idat

zen

dute

n ar

au e

spliz

itu e

ta in

-pl

izitu

ak? Z

erga

tik d

ira

hori

ek?

Has

erre

tzek

o et

a de

sado

stas

u-na

k ag

ertz

eko

esku

bide

a es

pliz

ituki

kur

tso

hasie

ratik

ad

iera

zi b

ehar

al d

a?

Met

odol

ogis

moa

ren

arri

skua

k•

Met

odol

ogia

k go

goet

a pr

ozes

uak

bene

tan

kole

ktib

oak

eta

part

e ha

rtza

ileak

izan

dai

teze

n ah

albi

detz

en d

uten

tres

na e

zber

dine

z os

atut

ako

bide

a di

ra. B

idea

k er

e he

lbur

u iz

an b

ehar

due

la

argi

bad

ugu

ere,

mai

z, m

etod

olog

ia e

do d

inam

ika

zeha

tzek

geh

iegi

zko

zent

ralta

suna

har

tzen

du

te e

ta o

rdua

n be

rdin

en a

rtek

o ha

usna

rket

a ko

lekt

iboa

sust

atu

bain

o ta

ldea

lar

erre

gula

tu e

ta

zurr

untz

en d

ute

inol

ako

ezta

baid

arik

sort

zea

ekid

itera

ino.

• Ik

asta

roko

une

bat

zuet

an, e

gita

raua

n pr

ogra

mat

uta

zego

ena

bete

tzea

k, ta

ldea

n ze

uden

inte

res

eta

anim

oak

kont

utan

izat

ea b

aino

pisu

geh

iago

har

tu z

uen.

Sor

men

kol

ektib

oko

mom

entu

e-ta

ra ir

istea

ask

otan

zai

la iz

aten

da,

eta

ber

az, i

rist

en g

aren

ean

etek

inik

han

dien

a at

erat

zea

bila

tu

beha

rko

genu

ke.

• N

ola

daki

gu so

rmen

kol

ek-

tibok

o un

e ba

tean

aur

kitz

en

gare

la? N

ork

balo

ratz

en d

u ez

-ta

baid

a “os

o in

tere

sgar

ria”

iza-

ten

ari d

ela?

Ezt

abai

dan

buru

be

larr

i sar

tuta

dau

den

kide

ek

edo

entz

uten

ari

dir

enek

?•

Guz

tiz p

rogr

amat

uta

dago

en

gure

a be

zala

ko ik

asta

ro b

atea

n,

zile

gi a

l da

haus

nark

eta

bate

k ha

rtu

duen

nor

abid

ea d

ela

eta

dina

mik

a ho

rren

ost

ean

dato

-ze

n ek

intz

ak b

aldi

ntza

tzea

(be-

raue

k ez

egi

tera

irist

erai

no)?

Page 42: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Bor Bor (K) Herri Jakintzen Laborategia. 2015/16 Ikastaroaren sistematizazioa

42 | Bor Bor (K) 2015/16

Formazio prozesu kolektiboa: zer landu eta nola landu genuen?

Den

bora

ren

kud

eake

ta k

olek

tibo

aren

ahu

ldad

ea•

Ikas

taro

a ba

ldin

tzat

u zu

en b

este

ald

agai

etak

o ba

t den

bora

izan

zen

. Ber

onen

kud

eake

tak

eta

bero

ni e

goki

tzek

o eg

in b

ehar

izan

gen

ituen

aha

legi

nak

ikas

taro

aren

nor

abid

e et

a he

lbur

uen

gauz

apen

a ze

hazt

u zu

ten.

• Pu

ntua

ltasu

nare

n ga

ia e

z ze

n gu

re in

dar-

gune

etak

o ba

t iza

n.•

Hon

ek, d

inam

ika

eta

ekin

tzak

egi

teko

den

bora

mur

rizt

eaz

gain

, den

bora

ren

kont

rola

kid

e gu

txir

en g

ain

dele

gatz

ea e

kart

zen

du.

• A

ipag

arri

a da

ere

, kur

tsoa

n ze

har

ikas

le/i

raka

sle b

inom

ioa

apur

tzen

joan

bag

inen

ere

, gai

ho

neki

n ge

rtat

utak

oa b

este

lako

a iz

an z

ela.

Hor

i oso

arg

i iku

si ze

n ba

tez

ere

koor

dina

zio

tald

e-ko

hai

nbat

kid

ek h

artu

izan

zut

en (e

do ta

ldea

k es

leitu

zei

en) r

ola

azte

rtze

n ba

dugu

.

(G)u

ne in

form

alak

big

arre

n m

aila

ko•

Form

azio

pro

posa

men

hon

ek te

oria

n gu

ne e

ta u

ne in

form

alek

form

azio

pol

itiko

rako

rako

du

ten

pote

ntzi

alta

suna

bal

ioan

jart

zen

badu

ere

, pra

ktik

an e

rem

u ho

nek

beha

r be

stek

o be

-gi

rune

rik

izan

ez

zuel

a ba

lora

tu z

en.

• H

orre

z ga

in, b

adir

udi i

kast

aroa

k as

tebu

rutik

har

atag

o ja

rrai

dez

akee

la a

hazt

u eg

iten

dugu

la.

Hor

rega

tik, a

steb

urut

ik a

steb

urur

a go

goet

etan

sako

ntze

ko, k

idea

k ho

beto

eza

gutz

eko,

kol

ekti-

bo e

zber

dine

n ja

rdun

a sa

kona

go e

zagu

tzek

o ed

ota

espe

rien

tzia

k el

kart

ruka

tzek

o ta

rtea

har

tzea

os

o go

men

daga

rria

der

itzog

u.

Jaki

ntza

-mot

ak e

ta g

orp

uzta

suna

• H

ausn

arke

tak

norb

erak

biz

i iza

ndak

o pr

aktik

a ba

tetik

edo

ta p

rakt

ika

konk

retu

bat

esp

erim

en-

tatu

z ab

iatz

ea in

oiz

seku

la la

ndu

gabe

ko k

ontu

a ze

la a

dier

azi z

uen

kide

bat

ek b

aino

geh

iago

k.•

Hor

rela

lan

egite

a os

o pr

aktik

a po

sitib

otza

t jo

zen,

izan

ere

, mod

u ho

neta

n la

n eg

inez

jaki

ntza

et

a le

ngoa

i ezb

erdi

nak

elka

rriz

keta

n ja

rtze

n ba

itira

kid

e gu

ztie

n pa

rte

hart

zea

erra

ztuz

. Gog

oe-

ta e

gite

ko m

odu

hone

k to

piko

etat

ik u

rrun

duz

gai e

zber

dine

tara

beg

irad

a an

itzet

atik

hur

biltz

e-ko

auk

era

emat

en d

u.•

Hor

rez

gain

, kid

eon

arte

ko e

lkar

eza

gutz

a ho

betz

eko

gorp

utze

n bi

dezk

o ko

mun

ikaz

ioa

tres

na

inte

resg

arri

a iz

an d

aite

keel

a on

dori

ozta

tu z

en.

Page 43: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Ikastaroaren ondorio eta ikaspen orokorrak

Bor Bor (K) 2015/16 | 43

Burbuila vs Intzidentzia: esperientzia trans-mititu eta transmisioa esperimentatu

• K

ide

bako

itzak

Bor

Bor

(K) b

izitz

eko

izan

zue

n m

odua

ezb

erdi

na iz

an b

azen

ere

, hor

ieta

ko

asko

k ur

te o

soan

zeh

ar p

roie

ktua

nah

iko

pres

ente

izan

gen

uen

gure

biz

itza

mili

tant

eeta

n.•

Den

a de

n, le

hen

unet

ik ik

asta

roak

mod

u pe

rtso

nal z

ein

kole

ktib

oan

zer

nola

ko e

karp

ena

egite

a na

hi g

enue

n ar

giag

o iz

an b

agen

u, fo

rmaz

io p

roze

suar

en a

lder

di k

olek

tibiz

atza

ilear

en p

oten

tzia

-la

hob

eto

uler

tuko

gen

uke.

Eta

hor

rek,

egi

ten

ari g

inen

hor

reta

z ko

ntzi

ente

ago

izat

ea e

ragi

ngo

liguk

e (e

ta b

eraz

, hor

i nol

a tr

ansm

ititu

arg

iago

izan

go g

enuk

e).

• Bi

stak

oa d

a Bo

r Bo

r (K

) esp

erie

ntzi

a ko

lekt

ibiz

atze

ko n

orbe

rak

duen

gog

oaz

hara

tago

, esp

eri-

entz

ia ja

soko

dut

en e

ragi

leek

ere

hor

reta

rako

inte

resa

age

rtu

beha

r du

tela

.

• N

orba

nako

bak

oitz

ari i

kast

aro

hone

k ze

r no

lako

eka

rpe-

na e

gite

n di

o? E

ta b

akoi

tza

aritz

en d

en k

olek

tiboe

i? N

ola

kole

ktib

izat

u ed

o tr

ansm

ititu

gu

ne h

onet

an e

mat

en d

itugu

n ha

usna

rket

ak?

• Z

erba

it tr

ansm

ititz

eko

nahi

koa

mam

i sor

tu d

ugu?

Zer

da

sort

u du

gun

guzt

i hor

reta

tik k

olek

ti-bo

edo

ta m

ugim

endu

ezb

erdi

-ne

tan

inte

resa

edo

era

bilg

arri

-ta

suna

izan

go d

uen

hori

?

Page 44: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile
Page 45: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

Bor Bor (K) 2015/16 | 45

Transmisioa

Abiapuntua

Azken atal honetan proposamen bat aurkituko duzue, herri mugimenduen baitako Lan Kole-ktiboaren inguruko gogoeta hau bi ordutako lan-saio batean lantzeko proposamena hain zuzen ere. Atal honek, beraz, burutu dugun testu-gogoeta hau zabaltzea du xede, bere lanketa erraztea eta baita ekarpen berriak jasotzea ere. Horrela Euskal Herriko edozein herri mugimendu eta antolakundeetan interesgarria ikusten baduzue gai hauen ingu-ruko lan-saio bat egitea, atal honetan duzue saio hori garatzeko proposamen posible bat (bi orduko pilulatxoa izatea aurreikusten dugu).

Helburu zehatzak hauek lirateke:• Bor Bor (K) zer den ezagutzea.• Sistematizazioaren lanketa azaltzea eta

nondik egin dugun konpartitzea.• Ikastaroan landu eta ikasitakoa beste

kolektibo batzuetan lantzea.• Kolektibo hauengandik gogoeta hau

osatzen joatea.

Azkenik, lan-saio hori egitekotan, interesga-rria litzateke bertan sortzen diren gogoetak eta ondorioak jasotzea eta egitasmo honi helaraz-tea, debatea sakontzen jarraitzeko.

Sarrera

Bor Bor (K) zer den, nondik sistematizatu den eta saioaren helburuak azaldu. 20 minutu ingu-ruko azalpen bat behar luke. Sarrerako atala izango litzateke une honetan erabiltzeko oinar-rizko testua.

Page 46: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile

46 | Bor Bor (K) 2015/16

Brainstorming-a

Galdera hauei erantzuten saiatu:• Zeintzuk dira gure kolektiboen barne

funtzionamenduan hobetu beharreko er-emuak? Eta ondo egiten ditugunak? (bi galdera hauek aliantza eta elkarlan poli-tikoan aztertzeko balio dezakete ere)

Brainstorming-a diogu ez dugulako bideratuko. Erabakiak nola hartu diren ikusi nahi da, zeinek hitz egin duen, zeren arabera.... 10-15 minutu librean utziko ditugu eta ostean, galdera hau botako dugu:

• Nola antolatu gara taldean eztabaida hau bideratzeko? Zeren arabera egin dugu eztabaida? Galdera hauek hurrengo ga-koei bide emateko balioko digute.

Gogoeta eta lanketa

Galdera hauei erantzuten laguntzeko eta kontu-tan hartu beharreko kontzeptuak eta ideiak txertatzeko (Bor Bor (K)n aztertu eta ikasi bezala), bi baliabide mota erabiliko ditugu:

• Ikastaroaren ondorioak atala. Lagun garri gisa paragrafo esanguratsuak paperera ekarri eta eztabaida elikatzeko erabili.

• Hausnarketarako hitz gakoak ikusgarri jar-ri. Kartulina alde batean kontzeptua jar-ri dezakegu eta beste aldean, definizioa. Hitzak izan daitezke: mikro-botereak, in-tersekzionalitatea, hegemonia...

Itzulera eta amaiera

Prozesu bat den heinean (bai Bor Bor (K) eta baita sistematizazioa ere), interesgarria iruditzen zaigu parte hartzaileen ekarpenak jasotzea. Dinamika borobiltzeko modua iruditzen zaigu. Zerekin gelditzen gara? Txostenean agertzen ez den zer jaso dugu? Osatzeko aukerarik balego, ederto.

Page 47: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile
Page 48: BOR BOR (K) Herri Jakintzen Laborategia...Bor Bor (K) 2015/16 | 5Sarrera Oinez hasi aurreko pausuak Joxemi Zumalabe Fundazioak, azken urteotan Euskal Herrian zehar prozesu parte hartzaile