BIZKAIKO HITZABIZKAIKO HITZA JUANAN RUIZ / FOKU 30 urte bete dira Bizkaian ur mozketak egiten hasi...

BIZKAIKOHITZA

JUANAN RUIZ / FOKU

30 urte bete dira Bizkaian ur mozketak egiten hasi zirenetikbBi urte iraun zuten, baina lehortea ez zenerantzule bakarra izanbGaur egun, lurraldeak hornidura egokiagoa dauka halako egoera baterako b 2-4

Sikateak Bizkaia ur gabe utzi zuenekoa

Musika Bertan behera geratu daBanden Lehia, musikari berrien

lanak sustatzeko egitasmoa

9Azpiegiturak Hastear diraAtxondoko AHTaren lanak, eta

herritarrek mobilizazioak abiatu dituzte

7Ostirala

2019ko urriaren 11X. urtea416. zenbakia

[email protected]

2BIZKAIKO HITZA

Ostirala, 2019ko urriaren 11Astekoa

Ibai Maruri Bilbao Bilbo

Araban, Uribarriko urtegiaren

irudia adierazgarria zen. Urak

bete beharreko eremu zabaletan

hondoko lupetza zegoen agerian,

edo, are okerrago, lur idorra arra-

kalatuta. Hildako arrainak ehun-

ka zenbatu zitezkeen. Eta azpiegi-

tura eraiki aurretik zutik egonda-

ko eraikinen aztarnak agerian

zeuden, berriro ere. Gasteiz eta

Bilbo urez hornitzen dituen urte-

gi nagusia da Uribarrikoa; Zado-

rrako sistemako handiena. Agin-

tariak kezkatuta zeuden. Ez zego-

en eskaera betetzeko behar beste

ur. Hala, inork hartu nahi ez zuen

erabakia hartu behar izan zuten:

1989ko urriaren 10ean lehen

mozketak iritsi ziren; atzo 30 urte.

Bi hiriburuetan eta inguruetan

milioi bat biztanletik gora geratu

ziren txorrotetan urik gabe.

Harako urri hartan sei orduz

eteten zuten hornidura, soilik as-

teburuetan. Baina luze jo zuen

arazoak, 1991ko otsailera arte.

Apurka-apurka, gero eta luzea-

goak izan ziren mozketak.

1990eko otsailean, hamabi ordu-

koak ere izan ziren, eta asteko

zazpi egunetan. Ur edangarri fal-

taz gain, bestelako kalteak ere

eragin zituen: industria, nekaza-

ritza, abeltzaintza eta beste hain-

bat sektorek galera ekonomikoak

izan zituzten. Beharrerako ezin-

bestekoa zuten ura falta zuten en-

presetan, eta gauetako txandeta-

koek ezin zuten lanik egin.

Ohi baino euri gutxiago egiten

ari zen. Urriaren 1ean hasten da

urte hidrologikoa eta hurrengo

irailaren 30ean bukatu. 1988-

1989 urte hidrologikoa oso lehor

joan zen. Aemet Espainiako me-

teorologia agentziaren datuak

dira: metro koadroko soilik 732,2

litro pilatu ziren Bilboko airepor-

tuan; 503 litro, Gasteizkoan. Bil-

boko aireportuan, 1948-1989ko

epean urteko batezbestekoa

1.245,2 litro zen; Gasteizkoan, be-

rriz, 856 litro. Bizkaian nabaritu

zen bereziki sikatea. 1989an, urte

batean egiten duen batez besteko

prezipitazioaren bi heren baino ez

zituen egin. Eta urte hartako zazpi

hilabetetan batezbestekoaren er-

dira ere ez zen iritsi; urtarrila,

ekaina, urria eta abendua izan zi-

ren hilabeterik lehorrenak. Lurra

eta landaredia oso lehor zeuden,

eta egiten zuen euri apurra eurek

xurgatzen zuten. Egoera hartan,

ezinezkoa zen urtegietara ura

iristea.

«Penintsulako beste inguru

batzuekin alderatuz gero, gurean

klima nahiko egonkorra da. Adi-

bidez, tenperaturetan ez da ego-

ten alde nabarmenik urte batetik

bestera. Baina prezipitazioa asko

aldatzen da urte batetik bestera.

Urte batean, 1.500 litro pilatu dai-

tezke, hurrengoan 1.000 eta hu-

Hasieran, sei orduko ur mozketak egin ziren, asteburuetan. 1990eko otsailean, hamabi ordukoak ere izan ziren, eta asteko egun guztietan. JAGOBA MANTEROLA / FOKU

Txorrota, kezka iturriIa urte bi iraun zuten ur mozketak hasi ziren duela 30 urteko urrian, Bizkaian b Eurifalta ez zen erantzule bakarra izan b Agerian geratu ziren kudeaketaren gabeziak

d

Uraren kudeaketa

1989ko lehortea

3BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko urriaren 11 Astekoa

rrengoan 500. Eta hori normalada. Arazoa hasten da bi urte bainogehiago batezbestekotik beheradaudenean: orduan hasten garalehorteaz hitz egiten», azaldu duEuskalmet Euskal MeteorologiaAgentziako klimatologia ardura-dun Jose Antonio Arandak. Esaterako, bukatu berri den

urte hidrologikoa lehorretik joanda. Baina, oraingoz, urte zehatzbateko kontua da. «Hurrengoe-tan zer gertatuko den ikusi behar-ko da kezkatzeko arrazoirik lego-keen jakiteko», ohartarazi duArandak. Edozelan ere, horrelakozerbait fenomeno arraroa da:Euskal Herriko prezipitazioen se-rietik abiatuta egindako ikerke-ten arabera, bi mendetan hiru al-diz gerta daiteke eremu honetantamaina horretako lehorte bat.1990 hasieran, Eusko Jaurlari-

tzak alerta egoera ezarri zuen. Urhornidura murrizketez gain, lo-rategiak ureztatzea eta kaleakgarbitzea ere debekatu zen. Etakonponbide bila hasi ziren. Esate-rako, Bilbo Bizkaia Ur Partzuer-goa Bilboko Portu Agintaritzare-kin harremanetan jarri zen uredangarria itsasoz ekartzeko. Pe-troliontziak erabiliko zituzten,baina ura ekarriko zuten Erresu-ma Batutik. Metro kubo bakoitza-ren kostua —mila litro— garai har-tako 500 pezeta izango zen. Bai-na, azkenean, baztertu eginzuten, garestiegia zelako.Obrak egin ziren ibaietan, ura

hartu ahal izateko. Baita lurpekoakuiferoetan ere. 42 milioi eurokoinbertsioa egin zen. Izan ere, eurifalta ez zen Arabako eta Bizkaikokontua izan; Gipuzkoan, Nafa-rroan eta Kantabrian (Espainia)ere lehortea izan zuten. Gipuzko-an ere izan zuten hornidura ara-

zorik, baina Nafarroan eta Kanta-brian, ez. Bizkaian, Gipuzkoaneta Araban urtegiak ziren ur hor-nidura bermatzen zuten iturri ba-karrak. Nafarroan eta Kanta-brian, aldiz, lurpeko akuiferoeta-tik hartu zuten ura, mozketarikegin behar ez izateko. Beraz, le-hortea ez zen izan hornidura ara-zoak eragin zituen aldagai baka-rra. Izan ere, 2001-2002ko urtee-tan ere ez zuen euri askorik egin,baina ordurako nabarmen aldatu

zen uraren kudeaketa, eta ez zenhornidura arazorik egon. 1989kolehortean agerian geratu zen Biz-kaiak bestelako iturri batzuenpremia zuela.

Aldaketa premiaDuela 30 urteko hornidura sareakzuen beste arazoetako bat galerakziren. Bilbo Bizkaia Ur Partzuer-goak emandako datuen arabera,orduan urtegietatik irteten zenuraren %40 bidean galtzen zen;

gaur egun, %5etik beherakoa daportzentaje hori. Azken hamarurteetan, esaterako, 150.000 he-rritarrek kontsumi dezaketenbeste litro ur hodietan ez galtzealortu da Bizkaian. Ur kontsumoan egon den alda-

keta ere adierazgarria da. Lehortehark kontzientzia sortu zuen gi-zartean: etxeetan, industrian etanekazaritzan ahalik eta ur gutxie-narekin baliatzeko ahalegina eginda. Hala, kontsumo estatistiketannabaritu da aldea. INE EspainiakoEstatistika Institutuare-nak dira datuak: 1990ekohamarkada hasieran,bizkaitar bakoitzak, ba-tez beste, 175 litro ingurukontsumitzen zituenegunean; gaur egun, be-rriz, 110 litro dira. Kon-tsumitzailerik handienaindustria da, eta urteotanur kantitaterik handie-nak eskatzen zituzten enpreseta-ko asko desagertu dira; besteakbeste, Bizkaiko Labe Garaiak. Era berean, azken urteetan

aparteko ur hartuneak bilatudira; esaterako, Boluetako pon-patze estazioa eraiki da Bilbon,behar izanez gero Ibaizabalekoura hartzeko aukera bermatzeko.Helburua da ura ahalik eta lekugehienetatik hartu ahal izatea,

batek huts egiten duenean beste-ak eskura edukitzeko. Urtegienkudeaketa arauak eta prozedurakorain askoz zorrotzagoak dira,euri sasoietan ahalik eta ur gehie-na biltzeko, eta ur goraldiak dato-zenean haien ondorioak edo kal-teak murrizteko. Ura Uraren Euskal Agentziak

argi du ur partzuergoek zer eginbehar duten: sarea egokitu etaiturri berriak bilatu. Uste du horidela datozen urte eta hamarkade-tan hornidura bermatzeko bide

bakarra. Era berean, ur eskaeragutxituz joatea ere ezinbestekoadela uste du: «Ur eskaintza eten-gabean hazteko bidea garestia daalde askotatik: bai ogasun publi-koarentzat, bai lurraldearen arti-kulaziorako ere; eta ur masenegoera ekologikoari kalte zuzenaeragiten die». Zenbat eta eragin-korragoak izan, orduan eta ur gu-txiago atera beharko da.

Arabako Uribarriko urtegia da Bizkaia hornitzen dutenetan handiena. Irudian, 2007ko urtarrilean, ohi baino ur maila apalagoa ageri duela. JUANAN RUIZ / FOKU

ITURRIA: AEMET

BILBOKO AIREPORTUKO PREZIPITAZIOAK

1.600

1.400

1.200

1.000

800

600

400

200

1988-1989 1998-1999 2008-2009 2018-2019

Litroak metro koadroko

Urte hidrologikoa (urriaren 1etik irailaren 30era)

%58UR PARTZUERGOKO

URTEGIEN BETETZE MAILA

Joan den barikuan, Bilbo Biz-

kaia Ur Partzuergoaren horni-

dura sarea osatzen duten ur-

tegien betetze maila %58 zen.

Iazko egun berarekin aldera-

tuta, %7,52 gutxiago.

Hiru sistema.Hiru sistemata-

tik hartzen du ura. Nagusiena,

Zadorrakoa da; hau da, Uriba-

rriko urtegia, Araban, eta Urru-

nagakoa, Araba eta Bizkaia ar-

tean. 192 hektometro kubo bil

ditzakete, eta %57,72an dau-

de. Bizkaiko urtegiak dira bi-

garren sistema: Artiba, Oiola,

Nocedal, Zollo eta Undurraga;

hiru hektometro kuboko gai-

tasuna dute, eta %70,37an

daude. Burgosen dago Or-

dunteko urtegia, baina Bilbo-

ko Udalarena da; hiriburua

hornitzen du. 22 hektometro-

ko kubo ur hartzeko gaitasuna

du, eta %63an dago.

Nafarroan eta Kantabrian ereizan zen sikatea, baina urpekoakuiferoetatik hartu zuten ura,mozketarik ez egiteko

1989an, urtegietatik irteten zenuraren %40 bidean galtzenzen; gaur egun, %5etikbeherakoa da portzentaje hori

d

Uraren kudeaketa1989ko lehortea

Ibai Maruri Bilbao Bilbo

Iazko abuztuan iritsi zen KepaOdriozola —Bilboko Hirigintza zi-negotziaren albokoa— (Bilbo,1962) Bilbo Bizkaia Ur Partzuer-goko presidentetzara, ordura artekarguan egondako Ricardo Bar-kalak Bilboko Portu Agintaritza-ren ardura hartu baitzuen. Iraila-ren 13an berriro hautatu zuten,lau urterako. Idatziz erantzunditu Bizkaiko Hitza-ren galderak.Pasatutako agintaldiaren zer

balantze egiten duzu?

Duela urtebete karguaz jabetunintzenean, martxan zegoen trenbatera igo nintzela esan nuen. Bil-bo Bizkaia Ur Partzuergoa ez dagelditzen. Urtean, 70 milioi euro-tik gorako inbertsioa egiten du sa-neamendu eta hornidura azpiegi-turetan. Azken lau urteotan, az-piegitura oso garrantzitsuak jarriditugu martxan, besteak beste,Undurragako bypass-a. Horrezgain, Enkarterriko hornidura ar-teriarik handienaren lehenengofasea amaitu dugu; Bilbo Handia-ren hornidura bermea hobetzeaahalbidetuko du. Gainera, hain-bat herrigunetan araztegiak jarriditugu —esaterako, Sopuertan etaAulestin—; ibai buruak berresku-ratzeko funtsezkoak dira. Uztailetik Udal Sareak sozieta-

teak eskaintzen zituen zerbitzu

guztiak partzuergoak berak es-

kaintzen ditu. Zergatik?

Udal Sareak 2000. urtean sortuzen, nagusiki, amaierako erabil-tzaileen tasak fakturatu ahal iza-teko, saneamendu tasaren kon-tzeptua BEZaren menpe ez egote-ak zekarren kostu arazoari irten-bide bat emateko asmoarekin.2018ko abenduaren 26an, ordea,Bizkaiko Foru Ogasunak kon-tzeptu hori BEZaren menpe egonbehar dela xedatu zuen. Urtarri-laz geroztik, partzuergoak faktu-ratzen du zerbitzua zuzenean.Beste arloari dagokionez, hau da,bigarren mailako hornidura sareakudeatzeari, mantentzeari, ustia-tzeari eta birjartzeari dagokionez,

lehen, 47 udalerriri zerbitzu ema-ten genien, eta, orain, 71ri; hau da,lehen, 1.600 kilometroko sare batkudeatzen genuen, eta, orain,2.974 kilometroko sarea. Horreklan bolumena nabarmen areago-tu du, lantaldea egokitzeko auke-rarik izan gabe. Lan kargarengehikuntza horri erantzutekomodu bakarra eginkizun horiekdenak partzuergoan sartzea zen,eta baliabide finantzario nahiz gi-za baliabide handiagoak dituenerakunde batek eskaintzen di-tuen sinergiak aprobetxatzea.

Zeintzuk dira datozen lau urtee-

tarako erronkak?

Urari buruz ari garenean, ezingara lau urteko aldiez mintzatu.Ur azpiegiturak oso garestiakdira, inbertsio handiak behar iza-ten dituzte, eta, horiek eraikitze-ko, lau urte baino gehiago beharizaten dira. Gaur egun lanean aridirenek beharbada ikusiko ez di-tuzten gauza batzuk planifika-tzen ari gara. Horri guztiari, gai-nera, klima aldaketa gehitu behardiogu; ura kudeatzeko lanetan al-dagai berriak kontuan hartzera

behartzen gaitu. Halaber, etorki-zuneko euri erregimena edozeinizanik ere, herritarrei ur hornidu-ra bermatzeko gai izan behardugu. Ildo horretatik, apartekobaliabideak eskuragarri izatekolanean dihardugu: esaterako,Ibaizabaleko ura hartuko dugu,behar izanez gero, hornidura ber-mea bikoizteko. Saneamenduaridagokionez, araztutako uren gai-neko exijentziak gero eta zorro-tzagoak izango dira, eta hondakinuretan agertzen ari diren kutsa-tzaile berriei aurre egiteko kon-

ponbide berriak bilatzen jarraitubeharko dugu —esaterako, mi-kroplastikoak, sendagaiak, dro-gak eta abar—.Busturialdeko Partzuergoa Bil-

bo Bizkaia Ur Partzuergoan sar-

tuko da? Eskualdeko baliabide-

ak erabiltzeari utziko dioten

kezka agertu dute hainbatek.

Busturialdeko Partzuergoak gu-rean sartzeko eskaera bat egin du,baina oraindik azterlanak eta au-rretiazko lanak egiten ari gara.Gure lehentasuna udalerri horienur hornidura urte osoan zeharbermatzea da. Hori guztia, ibaienemari ekologikoak errespetatuzegingo da; gaur egun ez da hala.Horrek ez du esan nahi bertakobaliabideak erabiliko ez ditugu-nik; aitzitik, baliabide horiek osa-tu egin beharko dira eskaria urteosoan bermatzeko. Gure ateakzabalik daude partzuergoan sar-tzea erabakitzen dutenentzat. Bil-bo Bizkaia Ur Partzuergoak ezditu lurraldeak kolonizatzen.Erakundeen arteko lankidetza-ren bidetik, laguntza eta irtenbi-deak eskaintzen saiatzen gara.Ura izango da klima aldaketak

arriskuan jarriko duen natur ba-

liabideetako bat.

Bi norabidetan joan beharkodugu. Batetik, baliabidea babes-tea, hau da, gure akuiferoak zain-tzea, edaten dugun uraren jato-rrizko kalitatea zaintzea, bainabaita ur araztuek jasotzen dituz-ten ur masak zaintzea ere, iraun-kortasunaren berme gisa. Bestal-de, baliabidea urritu arren balia-bideak beste bide batetik lortzekogure esku dagoen guztia egiten arigara: herritarrei hornidura bermebikoitza emango dieten azpiegi-turak izatea, edozein egoeratanhornidura ziurtatze aldera. Uraren faktura garestia da.

Beste hornigai batzuk baino de-zente merkeagoa da. Hornitutakoeta, ondoren, araztutako 1.000 li-tro ur taberna batean freskagarribat erostea bezain beste kostatzenzaigu. Estatuko errentarik han-dienetakoa dugu, eta horniduraeta saneamendu zerbitzuarenkostua familia errentaren %0,60da. Halere, uraren prezioa nabar-men hazi beharko da. Europakoeta EAEko araudiak eskatzen dufakturan islatura egon behar dire-la zerbitzuaren kalitatea berma-tzeko hartu behar diren kostuak,ingurumen eta inbertsio kostuakbarne, eta orain ez da horrela.

«Baliabideak osatukodira Busturialdean,eskaria bermatzeko»

Kepa Odriozola bBilbo Bizkaia Ur Partzuergoko presidentea

Bilbo Bizkaia Ur Partzuergoak 71 herriri ematen die zerbitzua. Gehiagoizango dira Busturialdekoak batzen zaizkienean. Odriozolaren esanetan,etorkizuneko erronka da euri erregimen berrietan hornidura bermatzea.

LUIS JAUREGIALTZO / FOKU

«Gure ateak zabalikdaude partzuergoansartu nahi dutenentzat.Ez ditugu lurraldeakkolonizatzen»

4 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko urriaren 11Astekoa

d

Uraren kudeaketaElkarrizketa

Sena

Kafe baten bueltan

onartu diot lagunari

zutabetxoa idaztea,

idaztea bera, ez dela

arazorik handiena; gauza gehie-

nekin gertatzen den legez, hastea

dela kontua, eta gero, ondo-txar-

to, amaitzen jakitea. «Buruhaus-

terik handiena —aitortu diot—

zeren gainean idatzi erabakitzea

izaten da. Orduan, zerbait otu-

tzen bazaizu, bota; ondo etorria

izango da, nahiz eta gero seguru

antzean—egin dut ohar— ez dizu-

dan kasurik egingo».

Sena. Horixe— bota dit lagu-

nak, eta isildu egin da. «Sena?»

—nik—. «Bai, sena» —berak—. Eta

isildu egin da, ostera ere. Kafeari

azken zurrutadak eman, laguna

agurtu eta etxerako bidea hartu

dut, zeri buruz idatz nezakeen

batere arrasto barik; zer dela-eta

lagunak senaz berba egiteko esan

didan igarri ezinik, berba bat

eman eta diskurtsoa, bertsoa edo

dena delakoa egiteko sen berezia

dutenen inbidiaz.

Eta horrela, etxerantz noala,

nire aurrean ikusi dut katu bat,

iraupen-senez auto baten azpian

sartzen; eta berari adausika txa-

kur bat, txakur-senari men egi-

nez, zintarritik auto azpira egin

guran. Parean, txakurra lotzen

zuen sokari atzeraka tiraka, ha-

ren jabea, mutil gazte bat, bere

senetik aterata, deiadarka eta

txakurrari ostikoak emanez.

Mutila bere senera etorri denean

egin dut aurrera. Etxeko atarian

Mirenekin, auzokoarekin, egin

dut topo. Beti bezain atsegin

agurtu nau. Sen onekoa da Mi-

ren.

Etxean, bazkaria mahai gaine-

an jarri, eta telebista piztu dut.

Gaur Egun. Bilbon hondakinak

nola kudeatzen ditugun galdera-

ri erantzun gura dion kongresua

abiatuko da, eta, esan dutenez,

Euskadin sei milioi tona zabor

egiten ei dugu urtero; gehiena

plastikoa. Estatu Batuetako

muga-zergek kezkatuta, bilera

egin dute erkidegoetako ekono-

mia-arduradunek Madrilen; han

zen Arantza Tapia. Auto elektri-

koentzako Europako kargatze-

gunerik azkarrena inauguratu

dute Abanton; han non agertu

den Josu Jon Imaz, Repsoleko

kontseilaria, horren gainean

berbaz. Urkullu lehendakariak

adierazpenak egin ditu autogo-

bernuaz, eskumenen transferen-

tziak direla eta. Dobletea egin

du, gainera, Urkulluk, Tourra

2023an Euskaditik ateratzeko

ahaleginetan ari direla azaldu

baitu. Polemika Galdakaon Jon

Bienzobas ETAko presoaren

arte-erakusketa dela eta; PPk eta

zenbait biktimen elkartek udala-

ren kontra egin dute, erakusketa

egiteko baimena eman duelako.

Gobernuz kanpoko 270 erakun-

dek autokritika egin dute, eta

barkamena eskatu diete terroris-

moaren biktimei. Horiek izan

dira ikusi dudan albistegiko

lerroburuetako batzuk.

Ez da falta zer kontatu, ez da

falta zeri buruz idatzi. Baina

senak eman dit senaz idatzi

behar dudala. Katuaren, txaku-

rraren, mutil gaztearen, auzoko

Mirenen edota ETBren albiste-

gien senaz. Baita nireaz ere, gura

bada. Azken batean, nork bere

senetik egiten du-eta egiten

duena. Beharbada, horixe da

nire lagunak aditzera eman gura

izan didana.

Azken batean, nork bere senetik

egiten du-eta egitenduena. Beharbada,

horixe da nirelagunak aditzeraeman gura izan

didana

Irudia b Galdakao

Polemika sortu duen erakusketaErakusketa zabaldu bezain pronto piztu da polemika. Jon Bienzobas euskal presoaren erakusketa bat zabaldu

dute aste honetan Galdakaoko Torrezabal kultur etxean, baina hura ixteko eskatu dute berriro ere. Covitek eta

PPk erakusketa kentzeko eskatu dute, eta Bienzobasi egotzitako krimenen inguruko panel batzuk jarri dituzte

kultur etxe parean. Eusko Jaurlaritzak eta Jesus Loza Espainiako Gobernuaren ordezkariak ere eskaria berretsi

dute. Galdakaoko Udalak adierazi duenez, erakusketa ez dute eurek antolatu, eta aretoa denen eskura dago.

Diotenez, ez daukate hura kentzeko asmorik, ez dutelako «inongo herritarrik baztertu nahi». BIZKAIKO HITZA

6.000.000ZENBAT BIDAIARIK ERABILIKO DUTEN LOIUKO AIREPORTUA

Urtea amaitzerako Bilboko aireportuak sei milioi bidaiariren muga gain-

dituko duela espero da. Errekor berria litzateke, hirugarrenez jarraian.

Hasierako proiektuak 4,5 milioi bisitari jasoko zituela aurreikusi zuen, eta

ondorengo handitzeek 5,6 milioira igo zuten bidaiari kopurua.

«Bizkaiak badauzka beharadina langile eta enpresaenergia trantsizioarenerrealitatea aurrera eraman ahal izateko»

Unai RementeriaBizkaiko ahaldun nagusia

BIZKAIKO HITZAk irakurleen eskutitzak plazaratzen ditu. Ez dituzte 1.400 karaktere

baino gehiago izan behar, tarteak barne, eta BIZKAIKO HITZAk mozteko eskubidea

du. Helbide honetara bidali behar dira, izen-abizenak eta herria adierazita: Bizkaiko

Hitza, Uribitarte kalea 18, 3-C, 48001 Bilbo. Eskutitzak Internet bidez bidaltzeko:

[email protected].

%

5BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko urriaren 11 Gaiak

RPARAJETIKIgor Elordui

Metaleko greban parte hartu duten bi langilek epaitegian deklaratu dute

DURANGO bBizkaiko metalean bost eguneko lanuztea egin zuten joan

den astean, baina maiatzean eta ekainean beste horrenbeste egin zu-

ten. Orduko horietan Ertzaintzak bi lagun atxilotu zituen, eta aste ho-

netan Durangoko epaitegian deklaratu behar izan dute. Sindikatuek

salatu dute «eskubideak defendatzea» ez dela inoiz delitua izango.

Iragan asteburuan Bilbon eta Zallanizandako bi eraso sexistak salatu dituzte

GIZARTEA bJoan den asteburuan bi eraso sexista salatu zituzten, bata

Bilbon eta bestea Zallan. Eusko Jaurlaritzaren Herrizaingo Saila eraso-

ak ikertzen ari da, eta larunbat goizaldean bertan bi erasotzaileak atxi-

lotu zituzten. Zallako jaietan gertatu zen erasoetako bat, eta herrian

bertan gertaera salatzeko elkarretaratzea egin zuten.

Lander Muñagorri Garmendia

Errepideak noiz eta nola honda-tuko diren aurreikusi ahal izatea,horixe izan zen Heriberto Perez(Barakaldo, 1980) EHUko inge-niaritza ikerlariaren helburua.Horrek errepideak egokiago ku-deatzea ekarriko baitu, eta, noizhondatuko diren jakinda, noizkonpondu beharko diren aurrezjakin ahal izango da. Doktore te-sia egin du gai horrekin, eta, horiaurkeztuta, metodologia Bizkai-ko Foru Aldundiaren esku utzi duingeniariak, errepideen manten-tze lanak egokiago bideratu ahalizateko. «Errepideak nola dau-den ikusteko egiten dituzten az-terketak utzi dizkit aldundiak;baina ez zuten aztertzen nolakobilakaera zegoen». Errepideagaizki noiz egongo den ere aurrei-kusiko dute hemendik aurrera,Perezek garatutako metodologia-ri esker.Nola aurreikus daiteke errepide

bat nola dagoen?

Bi indize erabiltzen dira horreta-rako. Batetik, IRI nazioarteko zi-murtasun indizea dago, eta ho-rrek esaten du nolako erregular-tasuna duen zoruak. Plano lau etaperfektu bat izanez gero, balioa 0izango litzateke. Normalean,errepide berri bat irekitzen dene-

an, 2 inguruan ibiltzen dira, etaokerragotzen joaten da. Beraz,aurreikusten da zenbat ibilgailupasatuko diren urtean, eta nolakomateriala daukagun; horrela ja-kin daiteke zer bilakaera izangoduen errepideak. Beste indizea la-bainketarekiko erresistentziare-na da. Ibilgailu bat errepidetik do-anean, irten ez dadin, marruska-dura bat sortzen da, eta horrela

mantentzen gara errepidean. Bai-na zenbat eta ibilgailu gehiagoigaro, bidea orduan eta leunagoada, eta handitu egiten da bidetikirteteko arriskua. Beraz, bi indizehoriekin ikus daiteke zein eremu-tan dagoen hobeto errepidea.Errepideak egokiago kudeatu

ahal izango dira horrela?

Hori da asmoa. Ikusi behar da noladauden, eta horren arabera egin-go da zerbait; horrela, aldez aurre-tik jakin ahal izango dugu nolaegongo diren errepideak. Horre-

tarako, lehenbizi, jakin behar dazenbat ibilgailu pasatuko diren;zenbat eta gehiago igaro, orduaneta material hobeak jartzen baiti-ra errepideetan. Alde horretatik,funtzionala izan behar du mate-rialak; A-8tik goazenean, ez diraur putzuak sortzen, ura sartzenbaita bide zoruan dauden mate-rialen artean. Harritxoen arteanhutsuneak daude, ura sartzen da

azpira, eta ez dago aquaplanning egiteko arris-kurik. Material horiekhobeak izaten dira, etamarruskadura handia-goa ematen digute.Hori kontuan hartuta,

beraz, aurreikus daite-

ke errepide batzuk le-

henago honda daitez-

keela?

Bai, nik garatutako modeloa la-bainketarekiko erresistentziaduen modeloa da, eta edozeinerrepidetarako balio du; zenbatibilgailu igaroko diren aurreiku-siz gero, horren arabera ikus dai-teke zer balio izango duen. Erre-pide horrek duen erabilerareneraginez, zer bilakaera izangoduen.Testuinguru bera duen errepide

batean, ordea, leku batean zulo-

ak agertzen dira, eta beste ba-

tzuetan ez. Zergatik?

Hori jakingo bagenu! Hori badaarazo bat, eta, modeloak perfek-tuak ez diren arren, nahiko onakdira. IRI indizea 100 metrotikbehin egiten da; beraz, tarte ho-rretan, auto kopuru bera igaro-tzen da, material bera dauka, etaeuri kantitate bera jasotzen du.Baina zuloak eremu batean sor-tzen dira, eta bestean ez. Hori ezdakigu zergatik; akaso, zerbaitgaizki egingo zuten bere garaian,makinak ez zuen ondo zanpatu-

ko, edo auskalo. Hainbeste fakto-re daude, ezin baita zehaztu. Horida daukagun gauza txarra; nahizeta material eta klima bera izan,errepidearen portaera nahiko al-dakorra da.Egindako ikerketaren ondoren,

Bizkaiko errepideak nola dau-

de?

Errepideen egoera nahiko ona da,ezin gara kexatu. Balio neurriegokiak daude Bizkaiko errepide-etan. Adibidez, IRI indize horre-tan, balioa 3-4 artean ibiltzen da,asko jota, eta neurri egokia da.Hemendik aurrera, errepideen

mantentze lanak kudeatzen di-

tuen departamentuak aurrez ja-

kin ahalko du non egingo dituen

lanak?

Bai, hori da asmoa, nik eman diettesia eta azaldu diet modeloa.Aurrekontuak optimizatu egin-

go dira era horretan?

Bai, aurreikusi ahalko da halakoedo holako konponketak egin be-harko direla. Errepideen balioakzein diren jakinik, jakingo duteurte bakoitzean zenbat errepidekonpondu beharko dituzten.

«Bizkaiko errepideenegoera nahiko ona da,balio egokiak dituzte»

Heriberto Perez b EHUko ingeniaritza ikerlaria

Errepideak «egokiago» kudeatzeko modelo bat sortu du Perezek: bideak zer-nola dauden ikusita eta zer trafiko izango duten jakinda,zenbatean behin konpondu behar diren esango du sistema berri honek.

ARITZ LOIOLA / FOKU

«Zenbat ibilgailu igaroko direnjakin behar da, zenbat etagehiago igaro orduan etamaterial hobea jartzen baita»

«Zuloak eremu batean sortzendira, eta bestean ez; ez dakiguhori zergatik den, akasozerbait gaizki egingo zelako»

6 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko urriaren 11Berbetan

Natalia Salazar OrbeAtxondo

Hamar urte baino gehiago diraAtxondon AHT abiadura handikotrenaren lanak geldi daudela. He-rritarrak eta aurreko udal gober-nua legeari tiraka aritu zirenhainbat urtez, proiektua geldia-razteko. Eta hala egon da, duelagutxira arte. Adif enpresaren etaEspainiako Gobernuaren ordez-kariek, batetik, eta lur-jabeek,bestetik, lurren desjabetze aktaksinatu zituzten 2016an. Berriz eregeldi egon da proiektua, Adifekdesjabetze prozesuaren luzamen-dua eskatu duen arte. Xabier Ga-rate alkateak berak ere (EAJ) joanden asteko osoko bilkuran baiez-tatu zuen AHTa badatorrela, bai-na noiz izango den ez dakitela.Egoera hori ikusirik, ezinegona

sortu da hainbat herritarren arte-an. Kezka eta zalantza guztiakjaso eta afera bideratzeko plata-forma bat eratu dute. Osteguneroelkartzen dira herriko plazan. Iñi-go Larringan plataformako kideada, eta desjabetutako lur zati ba-ten jabea. «Lur-jabeak eta herri-tarrak elkartu gara bilera horre-tan. Taldetxoak ere batzen arizaizkigu. Esaterako, eskolakoumeen gurasoak batu zaizkigu.Izan ere, trazadura eskolatik osogertu dago. Eskola ondoan dagopista bat, azpiegituraren zutabe-ak jarri behar dituzten lekura da-ramana. Beraz, AHTa egitenbada, hortik egunero pasatu be-harko dute dozenaka kamioik.Horiek ere kezkatuta daude.Apurka-apurka ari gara iristentalde guztietara».Atxondo eta Abadiño arteko

AHTaren zatia Elorrio, Atxondoeta Abadiño herrietatik pasatukoda. Bi noranzkotarako trenbidebana izango duen enbor nagusibat du oinarri azpiegiturak tartehorretan. 5.660 metrokoa. Ho-rrez gain, noranzko bakarrekoadar bi ere izango ditu, bakoitza900 metrotik gorakoa. Bistakoada azpiegiturak zer inpaktu izan-go duen Anboto horma irudiduen herriaren paisaian. Beraugauzatzeko, bestelako lanak ereegin beharko ditu Adif enpresak.Besteak beste, lurrak mugitu etadrainatze lanak.

Atxondoko Udalak azpiegitu-rari buruz duen iritzia eta laneiburuz duen informazioa jasotzensaiatu da Bizkaiko Hitza , baina ezdu lortu. Hala ere, joan den astekoosoko bilkuran udal gobernuakazaldu zuen zer ikuspegi duen.Xabier Azkarate alkatearen hi-tzak jaso zituen Anboto aldizka-riak: «Euskal Herrian zati handibat eginda dago. Beraz, ni kontraegon arren, Atxondotik pasatuegingo da». Bestalde, Gorka Ga-rate alkateordeak esan zuen al-derdi moduan trenaren alde dau-dela. Hala ere, azpiegitura horrekAtxondon izango duen inpaktua-ren kontra dagoela erantzun zionoposizioan dagoen EH Bilduri.Zalaparta eragin du gaiak he-

rrian, bai eta udalean ordezkari-tza duten bi taldeen artean ere.EAJk aurreko udal gobernuari le-poratu zion azpiegitura handiapasatzeko aukerarik txarrenarenalde egin zuela, ANV-EAE aginte-an egon zenean. Gorka Garate al-

kateordeak kazetariei azaldu zie-nez, «AHTa pasatzeko bi aukeragenituen, bata bestea baino txa-rragoa. Zoritxarrez, aukerariktxarrena daukagu, 2007tik aurre-rako gobernu taldeak hala eraba-

kita. Hau da, orain aurreikusi bai-no 400 metro urrunago pasa zite-keen. Baina ez da horrela izango.Min eman arren, Apatamonaste-rio erditik pasatuko da». Apata-

monasterio Atxondoko auzobu-rua da.EH Bilduk ezeztatu egin du bi

ibilbide egon zirela aukeran, etaudalak gaitasuna izan zuela bata-ren edo bestearen alde egiteko.

Azaldu dute legearenarabera Maisu etxeade-ritzon eraikinaren gaine-tik besterik ezin dela pa-satu, eta adierazi besteaukera legez kanpokoazela. Antzera mintzatuda Larringan ere: «Tra-zadura bi zeuden mahaigainean, baina horietakobatek ez zituen betetzenlegeak aurreikusitakobaldintzak».Legearen zirrikitu

guztiak aztertu nahi dituAHTaren aurkako plata-

formak, eta, horretarako, adi-tuengana joko dute. «Abokatutalde espezializatu bat hartukodugu berriro, ikusi baitugu guztiairregularra dela. Obraren inguru-

men inpaktua neurtzeko azterke-tarik ez dute egin». Plataformak iragarri du bi ildo-

ri jarraituko diela: bata, mobiliza-zioena, eta bestea, komunikazioaeta harreman sareak lantzekoa.«Herriko talde guztiak inplikatunahi ditugu, eta harremanak za-baldu, baita Abadiño eta Elorrioherriekin ere. Horretan ari gara».

Herritarren indarraMendi martxa egiteko asmoa erebadute, ziurrenik, urriko azkenasteburuan. «Martxa hori herriagerraldi bat izatea nahi dugu,talde guztiak inplikatuta». Duelahamahiru urte herritarrek eraku-tsi zuten indarra gogorarazi nahidute antolatzaileek: «Irudikatunahi dugu zer-nola altxatzen denAtxondo, berriz ere, ezetz esate-ra».Atxondoko Udalari ere galdetu

diote AHTaren lanei buruz.«Oraingoz, esaten dute ez dakite-la ezer. Baina hori gezurra da. Ba-dakigu egunotan sinatu behar di-tuztela Maisu Etxea Adifi emate-ko agiriak». Adifeko langileak etaibilgailuak ikusi dituzte aspaldionherrian. «Mugimendua nabarida. Badatoz. Adifeko langile ba-tzuekin hitz egiten aritu ginen.Esan ziguten datozen egunetanhasiko direla pistak zabaltzen,porlan makinak muntatzen... etahorrek guztiorrek lau urte inguruiraungo duela ».

Mobilizazioak Atxondon, AHTarenlanak hasteko zantzuak direla etaHainbat herritarrek plataforma bat eratu dute b Kezka sortu da herritar batzuen artean,Adifek lurren desjabetze prozedurak luzatzeko izapideak hasi dituela jakin ostean

Ostegunero elkartzen dira herritarrak, Atxondoko plazan. ANBOTO


Trazadura bi zeuden mahaigainean, baina horietako batekez zituen betetzen legeakaurreikusitako baldintzak»

«Herriko talde guztiakinplikatu nahi ditugu, etaharremanak zabaldu, baitaAbadiño eta Elorriorekin ere»Iñigo LarringanAHTaren aurkako Atxondoko plataformako kidea

‘‘

8 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko urriaren 11Gaiak

Peru Azpillaga Diez Bilbo

Agur Banden

Lehia. Hamar

urtez euska-

razko musika

taldeen topa-

leku eta boz-

gorailu izandako lehiaketak

amaitutzat eman du bere ibilbi-

dea. Hala, iazko edizioarekin biri-

bildutzat eman dute hain uzta

oparoa utzi duen urteetako lana.

«Euskara hiritarra, urbanoa

eta kosmopolita ere bada, eta

lehiaketa honek hori argi utzi du

alderdi musikaletik; Euskal Herri

osoko proposamenak entzun di-

tugu, estilo eta mota askotariko-

ak», nabarmendu du Iurdana

Akasuso Azkue fundazioko zu-

zendariak. Euskara sustatu eta

teknologiarekin uztartzeko as-

moz, urteetan antolatu du Azkue

fundazioak Banden Lehia, Baga

Biga diskoetxea eta Irontec en-

presa bidelagun zituelarik.

Bizkaiko Foru Aldundiak bul-

tzatuta, 2009an jarri zen martxan

Banden Lehia euskararen eguna-

ren ospakizunaren harira, gazte-

en interesa pizteko. «Abiapuntua

hori izan zen, euskara, musika eta

teknologia uztartzea eta euska-

razko sortzaileei aukera bat es-

kaintzea». Lehenengo urte har-

tan, Bilboko Plaza Barrian antola-

tu zen lehiaketa, eta, izan zuen

arrakasta ikusita, egitasmoari ja-

rraipena ematea erabaki zuten.

2013. urtetik aurrera, Azkue fun-

dazioaren gain geratu zen lehia-

ketaren antolakuntza. Akasusok

zehaztu duenez, fundazioaren

proiekturik «kuttunenetarikoa»

izan da, eta ilusio handiz eutsi

diote edizio bakoitza antolatzeari.

Lehiaketaren muina euskaraz

sortzen den musika den arren,

teknologiak ere «funtsezko» rola

bete izan du Banden Lehian.

«Edizio guztietan hausnartu egin

dugu elementu teknologikoen in-

guruan, eta, Irontec-en eskutik,

zeharkako proposamen berritzai-

leak egiten saiatu gara: musika-

rientzako sare sozialak, Twitter

bidezko bozak edota txio kopurua

kontuan izatea irabazlea hauta-

tzeko orduan».

Bide berriak marrazteraAkasusok adierazi duenez, bi izan

dira lehiaketaren zikloa amaitu-

tzat ematera eraman duten arrazoi

nagusiak. «Batetik, azken urtee-

tan adierazgarria izan da parte

hartzearen jaitsiera». Arrazoi ez-

berdinak daudela deritzo. Esatera-

ko, saria aldatu izana. Diru txekea

emateari utzi, eta baldintza profe-

sionaletan grabatzea eskaintzen

hasi ziren; horrek eragin zuzena

izan zuen izen ematean. «Kon-

tziente ginen horretaz, lehiaketari

sari erakargarriagoa erantsi nahi

genion, baina, parte hartzen zuten

taldeen nolakotasuna medio, par-

te hartzea jaitsi egin zen».

Eskean Kristo, Zazkel, Ane Gu-

ria, Herriaren Oihua... asko eta

askotarikoak izan dira lehiaketa

irabazita euskal musikagintzaren

munduan bidea egitea lortu du-

ten taldeak zein proposamenak.

Izan ere, Banden Lehiaren hamar

urteko ibilbidean zehar, euska-

razko musikak ere bilakaera sa-

kona izan duela nabarmendu du

Akasusok: «Teknologia berriek

asko lagundu diote musika sor-

kuntzari, eta baita proposamen

desberdinen zabalkundeari ere».

Erantsi duenez, diskoetxe baten

babesa izatea taldeentzat garran-

tzitsua izan arren, gaur egun, tal-

deek badituzte beren lanak

ekoizteko bestelako bideak; «ho-

rrek behartu gintuen lehiaketa-

ren oinarriak aldatzera».

Parte hartzea kontuan izan du-

ten arren, Akasusok azpimarratu

duenez, Azkue fundazioak berak

bere helburuen inguruan eginda-

ko gogoeta izan da lehiaketa

amaitzeko arrazoi nagusia.

«Geure jardunaz hausnartzeko

eta lan ildoak berriro definitzeko

beharra ikusi dugu», azaldu du.

«Eta lehentasunak zehaztuta,

ondorioztatu dugu Banden Lehia

bezalako egitasmo bat, hots, eus-

karaz sortzen den musika susta-

tzea helburu duen bat, ezin dela

izan geure lehentasunezko il-

doa», esplikatu du. Hortaz, orain

beste proiektu bati ekin

nahi diotela jakinarazi

du. «Hausnarketa ho-

rretan, gure lehentasu-

nezko gizataldea gazteak

eta nerabeak direla on-

dorioztatu dugu, eta horretara

goaz».Gainera, Banden Lehian

«zeharka» lantzen zen teknolo-

gia, eta, orain, muinean jartzea-

ren alde egin nahi dute. Hala, bes-

teak beste, youtuber izateko ikas-

taroak antolatuko dituzte aurten.

Aurten ez da Banden Lehiarik izango. Azkue fundazioak jakinarazi duenez, euskaraz sortzen denmusika sustatzea helburu duen lehiaketak hamar urteko ibilbidea itxi zuen iazko edizioarekin. Hala ere, euskara eta teknologia uztartzeko proiektu berriak iragarri dituzte datozen urteetarako.

Iazkoa izan zen azkenengoa

Lehiaketako lau talde bozkatuenek zuzenekoa eskaintzen zuten BIlborocken, eta horien artean hautatzen zen Banden Lehiako irabazlea. BANDEN LEHIA

Azkue fundazioak muineanjarri du teknologia, eta gazte eta nerabeentzako egitasmoakjarri ditu martxan


du Zabalak. Aurrerapauso handia

dela deritzo, eta aurrera egiteko

laguntza benetan garrantzitsua:

«Bagenuen maketa bat aterata,

baina diskoak beste koska bat

igotzeko aukera ematen digu,

baita segurtasun gehigarria ere

egiten dugun horretan». Zabala-

ren ustez, halako lehiaketa bat

irabazteak eta horrek dakarren

sariak «bultzada» handia eman

dio taldeari. «Honaino heldu

gara; orduan, zegatik ez jarraitu

aurrera?».

Udan hasi ziren diskoa graba-

tzen, eta, Zabalak azaldu duenez,

hilabete bat behar izan zuten

Hotz egin duen arren izenpean

kaleratu duten lana burutzeko.

«Bilbon estudioan sartu, eta ber-

tan eman genuen hilabete osoa,

egunero-egunero, goizetik arra-

tsaldera». Ordu asko eta lan han-

dia egin duten arren, Zabalak ez

du dudarik: «Benetan emaitzak

merezi izan du». Nabarmendu

duenez, emaitzarekin oso gustura

geratu dira. «Aurrerapauso bat

egon da beti, eta hori emaitza on

baten mesedetan izan da».

Eta diskoa aterata, orain «dis-

frutatzeko garaia» dela baieztatu

du Zabalak. «Beste aldea dator

orain, gozoagoa». Izan ere, diskoa

kalera aterata, sustatzen dabiltza

egunotan. Horretaz gain, urritik

abendura asteburuero kontzertu-

ren bat dutela adierazi du. «Gure

abestiak zuzenean eta agertoki

gainean jotzeko garaia da».

Diskoak emandako motibazio-

ari esker, taldearekin aurrera ja-

rraitu nahi dute, eta musikaren

munduan bide bat egin. «Oso es-

perientzia ona izan da Banden

Lehia, eta pena handia da desa-

gertzea; egia esan, gurea bezalako

taldeentzat oso aukera ona da»,

ondorioztatu du Zabalak.

Baga Biga etxearekin ‘Hotz egin duen arren’ lana kaleratu berri du Belatztaldeak, lehenengoa. Banden Lehiako sariaren parte izan da diskoa grabatzea;horretaz gain, BBK Live eta EH Sona jaialdietan ere zuzenean aritu dira aurten.

Belatz, Banden Lehiako azkenirabazlea, disko berriarekin

Belatz taldea izan da Banden Lehiako hamargarren eta azken edizioa irabazi duen taldea. BELATZ TALDEA

P. Azpillaga Diez Bilbo

Guk banden lehia lehena-

gotik ezagutzen genuen,

baina ez genuen inoiz

izan izena emateko asmorik»,

hasi da azaltzen Asier Zabala,

Belatz taldeko kidea. Lagunek,

ordea, parte hartzera animatu zi-

tuzten: «‘Aizue, badago lehiaketa

bat; zergatik ez zarete anima-

tzen?’ Azkenean, aukera polita

izan zitekeenez eta galtzeko ezer

ez genuela ikusita, izena eman

genuen».

Erabaki eta asmatu; izan ere,

Banden Lehian izena eman zuten

talde guztien artean, gehien boz-

katuriko lauren artean sailkatu

eta finalera igarotzea lortu zuen

Belatzek iaz. «Lehiaketan bertan

jo genuenean, jada finala zen.

Nerbioso geunden arren, topera

eta kriston gogoarekin aritu gi-

nen; guretzat, bertan egotea jada

emaitza ona zen». Bozen ostean,

baina, Banden Lehiako hamarga-

rren edizioko irabazle izan zen

Belatz taldea, eta, baldintza pro-

fesionaletan disko bat grabatzeko

aukera izateaz gain, BBK Live eta

EH Sona jaialdietan jo dute.

«Oso pozgarria izan da bi jaial-

di horietan aritzeko aukera iza-

tea, baina, guretzat, bereziki dis-

koarena izan da onena», aitortu

P. Azpillaga Diez Bilbo

Beste era batera bizi izan

zuten Banden Lehia Herri

Oihua taldeko kideek

2012an. 16 eta 17 urte zituztela

aurkeztu ziren lehiaketara. Gaz-

teak izan arren, lehenengo diskoa

kaleratuta zeukaten. Urte hartan,

lehiaketa irabazi ostean, bigarre-

na kaleratu zuten, eta, gerora tal-

dea desagertu den arren, lehiake-

ta mugarri bilakatu zitzaien par-

taideei.

Horietako bat da Iker Aginaga

Revolta Permanent taldeko

kidea. Iker Villa taldekidearekin

batera aspaldi sortutako proiek-

tua da Revolta Permanent, ibilbi-

de luzekoa. 2012. urtearen buel-

tan, ordea, tarte baterako utzi eta,

beste lagun batzuekin batera,

Herri Oihua taldea osatzea eraba-

ki zuten. «Institutuko lagunak

ginen, Iker eta ni rap egiten ibil-

tzen ginen, baina abesti propioak

egiteko grina piztu zitzaigun. 30

minutuko kontzertu bat emateko

sortu genuen taldea, eta bi disko

kaleratu genituen azkenean».

Lehenengoa 2011. urtean kale-

ratu zuten, eta, hortik abiatuta,

Banden Lehiara aurkeztea eraba-

ki zuten. «Esperientzia oso polita

izan zen, asko ikasi genuen; batez

ere, diskoa grabatzen». Saria ira-

bazteak «konfiantza» eman ziela

azaldu du, eta, oso gazteak zire-

nez, gainera, «egonkor-

tasuna» eman ziola

proiektuari.

Dena den, Aginagak

nabarmendu du ibilbide

guztitik gauza batekin

geratzen dela: «Mundu

hau gustuko duzun era-

bakitzeko, funtsezkoa

izan zen». Haren esane-

tan, benetan musikan

aritu eta sortzen ibili nahi duzun

erabakitzeko oso lagungarria izan

zen lehiaketako ibilbidea: «Pre-

sioa, zuzenekoaz gozatu... Urteak

pasatuta, hartutako erabakia da

geratzen zaizuna».

Oso gazte zela irabazi zuen Iker Aginaga Revolta Permanent taldeko kideakBanden Lehia, 2012. urtean. Garai hartan, ordea, Herri Oihua izeneko taldeaosatzen zuen hainbat lagunekin. Lehiaketa mugarri izan du bere ibilbidean.

Lagunekin biltzeko aitzakiaizateari utziz, jardutera salto

2012an, Herri Oihua taldeak irabazi zuen Banden Lehia. LUIS JAUREGIALTZO / FOKU

Mundu hau gustuko duzunerabakitzeko, funtsezkoa izan zen; urteak pasatuta,erabakia da geratzen zaizuna»Iker AginagaHerri Oihua taldeko kidea

‘‘

Bi jaialdi horietanaritzeko aukera izateaoso pozgarria izan da,baina bereziki onenadiskoarena izan da»Asier ZabalaBelatz taldeko kidea

‘‘

Lander Muñagorri Garmendia

Hondakinen kudeaketa integral

eta jasangarrien joera berriak az-

tertzeko bilgunea izan da aste ho-

netan Bilbo. Gaiari buruz eztabai-

datzeko nazioarteko ISWA kon-

gresua egin da Euskalduna

jauregian, astelehenean eta aste-

artean. 70 herrialdetako 1.200

adituk parte hartu dute jardunal-

di horietan, eta, besteak beste,

plastikoen hedatzeak zeresan

handia hartu du. 250 hitzaldi eta

mahai inguru egin dira, eta Biz-

kaiko hondakinen tratamenduari

buruz ere hitz egin dute. Miguel

Angel Gomez Garbikerreko tek-

nikaria da, lurraldeko zaborren

kudeaketaz arduratzen den era-

kundekoa, eta, eman zuen hitzal-

dian azaldu zuenez, Bizkaiko

edukiontzi horietara botatzen di-

ren hondakinen %22 ez dira birzi-

klatzen.

Lurralde osoan zehar 6.500

edukiontzi hori daude, eta horie-

tan, urtero, 18.100 tona hondakin

botatzen dituzte bizkaitarrek.

Baina Gomezek azaldu zuenez,

bertara birziklatu ezin diren plas-

tiko asko botatzen dituzte erabil-

tzaileek. Alegia, plastikoa duen

guztia ez dela birziklagarria eta

edukiontzira botatzen diren hon-

dakinek borobilean dauden bi ge-

ziren irudia izan behar duela go-

gorarazi zuen. Birziklatzen ez den

hondakinen %22 hori, beraz, Za-

balgarbiko erraustegian erretzen

dute.

Bizkaiko plastikoak tratatzeko

zentroa Zornotzan dago. Gome-

zek azaldu zuenez, han jasotzen

duten plastikoa zazpi sailetan be-

reizten dute. Mota ezberdinetako

produktuak jasotzen dituzte, bai-

na birziklatzeko zailenak direnak

material konposatuak direla azal-

du zuten kongresuan parte hartu

zuten adituek.

Izan ere, plastikoarekin ez da

beirarekin bezala gertatzen. Be-

rreskuratzeko tarte handia duten

produktuak izan ohi dira edu-

kiontzi berdera botatzen diren

hondakinak, baina plastikoetan

kontrara da: hamaika koloreko

produktuak baitaude, eta beste

horrenbeste nahasketa mota

egon ohi dira. Denak plastikozko-

ak. Horiek birziklatzea zailagoa

izaten denez, kongresura bildu zi-

ren adituek ekodiseinua gailendu

dadila eskatu zuten. Hau da, pro-

duktuen diseinuetan ikuspegi

ekologikoa gailentzea aldarrikatu

zuten, plastikozko produktu guz-

tiak birziklatzeko modukoak izan

daitezen.

Eskaera zehatzak aldundiariISWA kongresua abiatu baino le-

hen, Euskalduna jauregiaren ata-

rian agerraldia egin zuen Zero Za-

bor Bizkaian plataformak. Bizkai-

ko Foru Aldundiak barruan

emango zituzten datuei beste

ikuspegi bat eman nahi izan zio-

ten horrela, «pertsona bakoitze-

ko 800 euroko izen ematea or-

daindu beharrak» ez

zielako aukerarik ema-

ten kongresuan egoteko.

Hondakinen kudeaketa

ekonomia zirkularrean

oinarritu beharko zela

aldarrikatu zuten, eta al-

dundiak bide horretan ez

duela askorik egiten sa-

latu: «Hori hala balitz,

biztanleriari baliabideak

emango lizkioke gaikako honda-

kin organikoen bilketa hazteko,

Zabalgarbi erraustegia ixteko pla-

nak edukiko lituzke, eta ez luke

beste erraustegi proiekturik sus-

tatuko».

Gogora ekarri zuten, gainera,

aurtengo martxoan Elena Unzue-

ta ingurumen diputatuak egin

zuen irakurketa, «Bizkaian hon-

dakinekin arazorik ez dagoela»

esan zuenean. Iaz, gaikako bilke-

taren birziklatze tasa %48,8 izan

zela esan zuen orduan diputa-

tuak, eta 2020. urterako Europa-

ko Batasunak ezarritako %50eko

helburutik gertu zeudela aldarri-

katu. Baina Zero Zabor Bizkaian

plataformako kideek azaldu zu-

tenez, ordea, datu horietan kon-

tzeptuak nahastuta zeuden eta al-

dundiak ez du ematen «ikerketa

zehatza egiteko baliagarri diren

taularik». Euren arabera, lurral-

deko birziklatze tasa gertuago le-

goke %40tik aldundiak dioen

%48,8tik baino.

Bizkaiko erakunde publikoe-

tan kudeaketa eredu, teknika eta

alternatiba berriak bilatu behar-

ko lituzketela aldarrikatu zuten

plataformatik, «benetan zero

hondakinen belaunaldira» iritsi

ahal izateko. Izan ere, azaldu zu-

tenez, erraustea ez da ekonomia

zirkularra, material organikoen

bilketarako edukiontziek baliabi-

deak behar dituzte, eta hondaki-

nen inguruko zerga politika berri

bat sortu behar da. «Gehiago or-

daindu dezatela hondakin gehia-

go sortzen dutenek, argia, ura edo

gas gehiago kontsumitzen dute-

nekin bezala».

Bizkaian edukiontzi horirabotatzen den plastikoaren%22 ez da birziklagarriaBilbon hondakinen kudeaketarako kongresua egin dute, eta ZeroZabor Bizkaian plataformak egoera iraultzeko neurriak eskatu ditu

Plastikoa bereizteko Jundizko planta, Araban, artxiboko irudian. R. BOGAJO / FOKU

10 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko urriaren 11Gaiak

Bizkaia osoan zehar 6.500edukiontzi hori daude, etahorietara, urtero, 18.100 tonahondakin botatzen dira

Aldundiak dio birziklatze tasa%48,8 dela, baina Zero ZaborBizkaian plataformak dio ez dela %40ra ere iristen

Robotika graduaeskainiko duteDeustun 2020an

BILBO b 2020ko irailean abiatu-

ko du ikasturte berria Deustuko

Unibertsitateak, eta robotikako

ingeniaritza gradua eskainiko

du. Aste honetan, ituna sinatu

dute Deustuko Salestarrekin,

eta horri esker garatu ahal izan-

go dute gradua. Ikasketa hori

eredu dualekoa izango da, gai-

nera, hau da, hirugarren maila-

tik aurrera, ikasleek ikasi eta lan

egin ahal izango dute aldi bere-

an. Sektoreko enpresa garran-

tzitsuekin akordioa lortu dute

horretarako.

Robotika etorkizuneko en-

plegua aldatuko duen alda-

gaien artean dago, eta, horre-

gatik, apustu hori egin izana au-

rrerapauso garrantzitsua izan

dela azaldu zuten aurkezpen

ekitaldian alde bietako ardura-

dunek. Belaunaldi berrietako

profesionalak prestatzeko di-

seinatutako gradua izango da,

eta automatizazioa eta robotika

industriala izango da ardatza.

Emakumeen lanakerosteko saila, ArteEderren Museoan

BILBO bArtista emakumeen la-

nik apenas erakutsi du Arte Ede-

rren Museoak 1997tik gaur arte.

Joera horrekin bukatzeko asmoa

azaldu du orain. Artista emaku-

meen lanak erosteko sail berezi

bat sortu dute. Besteak beste, Isa-

bel Bakedano, Elena Mendizabal

eta Miren Arenzanaren lanak

erosi dituzte. Horrez gain, aurten

erositako lanak eta dohaintzan

jasotakoak aurkeztu berri ditu.

WOPek Gorbeiaraigotzeko ekinaldiaegingo du etzi

GIZARTEA bGaixotasun neuro-

degeneratiboen aurkako WOP

ekinbideak Gorbeiarako herri

igoera bat antolatu du. Igandean

Arabako Murua herritik abiatuko

dira 10:15ean. Nahi duenak bere

gisa joan ahal izango du, baina

WOPek Bilbotik abiatuko den

autobus bat ere antolatu du.

09:00etan Plaza Eliptikotik abia-

tuko da, eta 16:30ean hiriburura

itzuliko litzateke. Ituna sinatzeko ekitaldia. BIZKAIKO HITZA

Ane Maruri Aransolo

Gernika-Lumo

Poloniako Auschwitz

Birkenau kontzen-

trazio esparrua II.

Mundu Gerrako sa-

rraskiaren irudirik

ezagunenetakoa da. Eta Gernika-

Lumori, berriz, 1936ko gerran

bonbardatu zutenez geroztik, Ba-

kearen Hiri esaten zaio. Bonbak

zerutik iritsi ziren Busturialdeko

udalerrira, eta babeslekuetan

gorde ziren 1937ko apirilaren

26an Gernikan zeuden herrita-

rrak. Orain, baina, babesleku ho-

rietako batek Auschwitzeko kon-

tzentrazio esparruan gertatuta-

koa gordetzen du. Biktima haiek

Polonian sufritu zutena erakus-

ten du, memoria historikoa erein,

landu eta zabaltzeko asmoagaz.

Kulturarako fabrika sozialaren

ondoan dagoen Astrako babesle-

kuan, ikasturte bukaerara arte

ikusi ahalko da Alemaniako na-

zien heriotzaren esparrua. Kon-

zentrationslager Auschwitz era-

kusketa. Heriotzaren fabrikade-

lakoan gertatutakoaren berri

jakiteko, aurrez izena eman be-

har da www.auschwitz.online

helbidean. Erakusketa ikusteko

aukera bakarra izango da Euskal

Herrian; Bizkaitik Espainiara ero-

ango dute.

Auschwitzen preso zeudenen

bizimoduak ezagutarazten ditu

erakusketak. Argazkietan oina-

rritutako proiektua da, baina ar-

duradunek kontaerari ematen

diote berebiziko garrantzia. «Ar-

gazkietan egoerak islatzen dira,

baina gertaeren zergatiak ezagu-

tzea beharrezkoa da, gertaeren

aurrean kritikoagoak izaten ikas-

teko», diote APTC elkarteko ar-

duradunek.

1930. urtetik abiatuta eta 1945.

urtera arteko epean, eremu ho-

rretan gertatutakoak lantzen ditu

proiektuak. 30 informazio ohole-

tan banatuta, taula bakoitzarekin

hausnarketa prozesu batera bide-

ratzen ditu ikusleak; presoen bi-

zipenak zein gerran naziek era-

gindako sarraskiak batzen dituz-

te. Kontzentrazio esparruaren

sorrera landuko dute lehenengo,

eta, horretarako, Europako histo-

ria ezagutaraziko diete bertara-

tzen direnei. Bigarren atalean, be-

rriz, Holokaustoaren nondik no-

rakoak landuko dituzte, eta

kontzentrazio esparruaren ere-

mua zelan hasi zen ezagutuko

dute. «Kontzentrazio eremu txiki

bat zena industria fabrika nola

bihurtu zen landuko dute berta-

ratzen direnek», zehaztu du

Eduardo de Ocampo erakusketa-

ko komisarioak.

Kontzentrazio eremuaren mu-

gak aztertu ondoren, bertan pre-

so zeudenen bizipenak ikusiko

dituzte. Norbanakoen esperien-

tziak eta ikuspuntuak jasoz. Hala,

garai haietako gosea, zigorra eta

sufrimentua nolakoak ziren ikas-

siko dute. Gogoeta prozesua bul-

tzatu gura dute, gertaerak ezagu-

tzeaz gain, jarrera kritikoa bultza-

tzeko.

Erakusketaren azken atalean,

berriz, erresistentzia mugimen-

dua jorratuko dute. Ez bakarrik

Auschwitzekoa, baita inguruan

bizi zirenen herritarrena ere.

Hezkuntza esperientziaGertatutakoa ezagutarazteaz

gain, Auschwitz Birkenau kon-

tzentrazio esparruari buruzko

hezkuntza esperientzia bultza-

tzea helburu duen erakusketa da

honako hau. Hori horrela, jar-

duera didaktikoak eta jolasak

egingo dituzte, babeslekuan iku-

sitakoari buruzko gogoetan sa-

kondu ahal izateko.

Ikasleek II. Mundu Gerra lan-

tzeko aukera «desberdin bezain

eraginkorra» izango dutela esan

du Ocampok, «liburuz gaindiko

beste esperientzia bat delako».

Izan ere, Holokaustoaren nondik

norakoak eta gerrako gertaerarik

garrantzitsuenak landuko dituz-

tela adierazi du. Halaber, ikaslee-

kin gaur egungo egoerak landuko

dituzte, baita arrazakeriari eta

biolentziei buruz hitz egin ere.

Iragana lantzeko beharraPioter Cywinski Auschwitzeko

Birkenau Museoko zuzendaria-

ren berbetan, beharrezkoa da ira-

gana gogoratzea etorkizunean

hobeto jokatu ahal izateko: «Ira-

gana ezagutzen ez duenak ezin

izango du oraina ulertu, ez eta

etorkizunari buruzko hausnar-

keta bat egin ere». Hala, iragane-

ko ikurrak gogoratzea beharrez-

kotzat jotzen du, eta, harentzat,

horietako ikur bat da Auschwitz:

«Nola jokatu ez dakigunean, zer

egin behar den ez dakigunean,

iraganeko ikurrek laguntzen dute

hori erabakitzen».

Gaur egungo politikak eta joka-

bideak ez direla «zuzenak» uste

du, eta horiek zuzentzeko bidea

iragana ezagutzea dela iruditzen

zaio. Hori horrela, erakusketa Po-

loniako mugetatik at zabaltzea

erabaki dute.

Esan du errefuxiatuen ingu-

ruan Europako herrialdeek ez di-

tuztela erabaki onak hartu: «In-

formazio asko daukagu, eta mun-

duan zehar zer gertatzen ari den

badakigu. Hala ere, duela bi urte

Birmaniako genozidioan 50.000

pertsona hil eta 150.000 zauritu

ziren. Hainbat dira euren herrie-

tatik ihesean dabiltzanak, eta Eu-

ropako herrialdeek ez dugu ezer

egin horren aurka». Behar dute-

nei laguntzeko gero eta ahalegin

txikiagoa egiten dela esan du, eta

beharrezkotzat jo du erakusketa-

ren zeregina.

Marzenna Adamczy Poloniako

enbaxadorea da Espainian. Bat

dator zuzendariak esandakoagaz,

eta biktimen memoria gorde eta

zabaldu egin behar dela esan du.

«Polonian, 1930eko hamarkadan

gertatutakoa Europako historia-

ko unerik negargarrienetakoa

da». Sarraskien biktimak behar

bezala gogoratzeko balio du era-

kusketak, «berriro horrelakorik

ez gertatzeko».

Izan ere, Auschwitzeko kon-

tzentrazio esparrua zutik man-

tendu izana aprobetxatu egin be-

har dela uste du: «Gerra bukatu

zenean, agintariek kontzentrazio

esparruekin zer egin behar zen

erabaki zuten, etorkizunean hori

lantzeko. Gazteei zein helduei ger-

tatutakoa erakutsi behar zaie. Me-

moria errespetatu eta zabalduz».

Auschwitzeko testigantzek,

dokumentuek eta argazkiek –ho-

rietako batzuk inoiz argitaratu

gabeak– Gernika-Lumo izango

dute aterpe hurrengo hilabetee-

tan, eta horrek zerbaiterako balio

izatea gura badute, horrelakorik

berriro ez gertatzeko. Udalerriak

eta Auschwitzek, bateko zein

besteko biktima zein biztanleek

bizitakoa ez errepikatzeko, alegia.

Horregatik, gaurko joera politi-

koen aurrean, jarrera propio be-

zain kritikoak izateko aldarria za-

baldu dute: «Ezin da ahaztu Ger-

nikak eta Auschwitzek esan gura

dutena: errautsetatik jaio dira».

Auschwitzeko kontzentrazio esparruari buruzko argazki erakusketa bat dago Astrakobabeslekuan ikasturte bukaerara bitartean. Presoen bizipenak jaso dituzte.

Memoria erein eta zabalduz

Astrako kulturarako fabrika sozialaren ondoan dagoen babeslekuan dago Auschwitzi buruzko erakusketa; 30 taulak osatzen dute. ANE MARURI ARANSOLO

Iragana ezagutzen ezduenak ezin izango duoraina ulertu, eztaetorkizunari buruzkogogoetarik egin ere»Pioter CywinskiBirkenau Museoko zuzendaria

‘‘


12 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko urriaren 11Proposamena

Natalia Salazar Orbe Bilbo

Eskualdeko giroa

suspertu eta he-

rrietan gastrono-

mia eta turismo

eskaintza uztar-

tzen dituzten

ekoizleak zein ekintzaileak eza-

gutarazteko asmoz sortu zuten,

duela zortzi urte Euskadi Gastro-

nomikoa Produktu Kluba, Uri-

ben. Hainbat herritako establezi-

mendu, enpresa eta ekoizlek

eman zuten izena. Uda giroa aha-

lik eta gehiena luzatze aldera, eta

herritarrak leku horiek ezagutze-

ra animatzeko asmoz, Urri Gas-

tronomikoa jardunaldiak antola-

tu zituzten handik gutxira. Zazpi-

garrenak abiatu dituzte aurten,

eta hil bukaerara bitarte jarduera

eta aukera mordoa prestatu di-

tuzte, batean eta bestean, Jata-

Ondo Landa Garapenerako El-

karteak bultzatuta.

Hainbat jatetxek eskaintzen di-

tuzten otordu bereziak, bisitak,

ekitaldi gastronomikoak, taile-

rrak, dastatzeak eta bestelako es-

kaintza zabala aurkituko dute

urriko asteburuetan Uribeko he-

rrietara biltzen direnek. 24 herrik

osatzen dute eremua: Arrieta, Ba-

kio, Barrika, Berango, Derio,

Erandio, Fruiz, Gamiz-Fika, Gati-

ka, Gorliz, Larrabetzu, Laukiz,

Leioa, Lemoiz, Lezama, Loiu, Ma-

ruri-Jatabe, Meñaka, Mungia,

Plentzia, Sondika, Sopela, Urdu-

liz eta Zamudio herriek.

BerritasunakAurten berritasunak dituztela

iragarri du Jagoba Martinez Jata-

Ondo Landa Garapenerako El-

karteko turismo tekni-

kariak. «Berezia da, esa-

terako, Bogak eta Bask

Selektek egin duten pro-

posamena: garagardoa-

ren eta txokolatearen ar-

teko ezkontza». Garagardo eta

txokolate mota anitz dastatuko

dituzte bisitariek. «Ni ez naiz oso

jantzia horretan, baina baten

mingostasuna bestearen gozoa-

rekin uztartuta sentsazio berezia

sortuko da. Txokolatea jan oste-

an, garagardo bera desberdin su-

matzen da. Zentzumenak apur

bat kamuflatzen dira txokolatea-

ren zaporearekin. Era horretako

gauza bitxiak egiten dituzte».

Berritasun gehiago ere izango

da. Leioako Mendibile jauregia

oraintsu sartu da klubean, eta

haiek ere ateak zabalduko dituzte

datozen egunetan. «Txakolinari

buruzko erakusketa bat eta herri

kirolei buruzko beste bat dauzka-

te. Bizkaiko Txakolinaren jato-

rrizko izendapenaren egoitza dela

esan dezakegu».

Bertako zaporeak aurkituko di-

tuzte bisitariek. Horietako asko, lu-

rrari eta bertako eremuari lotuak.

Bakioko turismo bulegoak Ekorle-

gi Elikadura Kooperatibara eskai-

niko duen bisita da horietako adi-

bide bat. Aza, azalorea, kalabaza,

porruak, tomatea eta bertako lu-

rretan ohikoak diren bestelako ba-

razkiez gain, landaketa bitxiagoak

VII. Urri Gastronomikoa jardunaldiak egiten ari dira Uribe eskualdeko hainbat herritan. Gastronomiaeta turismorako bideren bat uztartzen dituzten ekoizle, enpresa edo ekintzaileentzako erakusleihoadira Uribeko bazterretan urriko asteburu guztietan eskaintzen dituzten jarduerok.

Bertako zaporeek erakarrita

Txakolina eta garagardoa dastatzeko aukera izango da, besteak beste. JATA-ONDO LANDA GARAPENERAKO ELKARTEA

Lehengaiak zer-nola landatzen diren ere ikus daiteke. JATA-ONDO L. G. ELKARTEA

Garagardoa eta txokolateauztartzen dituen dastatzeaedota Mendibile jauregirakobisita, berritasunen artean

13BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko urriaren 11 Proposamena

ere aurki daitezke kooperatibaren

soroetan. Besteak beste, Txinako

aza, lore elektrikoa eta beste hain-

bat. Landaketa guztietan lurrare-

kiko errespetuzko teknika tradi-

zionalak erabiltzen dituztela diote

bertako kideek. Gainera, lanketa

agroekologikoak zoruaren eman-

kortasuna eta jasangarritasuna

bermatzen dituela azaldu dute.

Jardunaldiek orain arte eginda-

ko ibilbidearekin pozik azaldu da

Martinez. «Batez ere, tailerrek,

dastatzeek eta antzekoek arra-

kasta handiagoa izaten dute». Ja-

tetxeek urrian prezio berezian es-

kaintzen dituzten menuak ere au-

kera ona direla uste du.

Elkarteak berak antolatu ez

arren, egitarauaren barruan sartu

dituzte urrian eskualdean hain

ohikoak diren azokak ere. Dato-

zen asteetan denetariko azoka

enogastronomikoak izango dira

aukeran: Mungiko Abeltzaintza

Azoka, Sondikako Enologia Egu-

na, Derioko eta Gorlizko azoka

mikologikoak, Larrabetzuko Ne-

kazaritza Azoka, Loiuko Gastro-

nomia eta Eskulangintza Azoka,

eta Gorlizko Garagardo Artisau

Azoka.

ESKAINTZA ZABALA

Urri Gastronomikoan, hainbat

jatetxek otordu bereziak

emango dituzte hil osoan. Ho-

rrez gain, bisitak, dastatzeak

eta tailerrak egingo dituzte,

besteak beste, Uribeko herrie-

tako zenbait lekutan.

Tailerrak

Pizza tailerra.Maruriko Pelati

Pelatiren eskutik: pizza orea

nola landu, osagaiak aukeratu

eta egin. 12 euro. Urriaren 12,

19 eta 26an, 20:00etan.

Talo tailerra.Taloak zer-nola

prestatu eta erre, Aitor Aurre-

koetxearen eskutik. Urriaren

25ean, 18:30ean, Maruri Jata-

beko plazan. Doan.

Dastatzeak

Urpeko upategia.Ardo das-

tatzea Plentziako Crusoe Trea-

sure urpeko upategian. Urria-

ren 20an, 12:00etan. 15 euro.

Dastatze itsua.Hainbat jaki

eta edari itsuan dastatzeko

aukera emango dute Gorlizko

Los Jubisen. Urriaren 25ean,

19:30ean. 10 euro.

Garagardoa.Getxoko Man-

dragora jatetxeak hiru gara-

gardo beste horrenbeste guti-

zia beganorekin uztartzeko

aukera emango du. Urriaren

24an, 20:00etan. 20 euro.

Txakolina eta garagardoa.

Uribeko txakolin eta garagar-

do artisaua, Bakioko Txakolin-

gunean. Urriaren 19an,

12:00etan. 10 euro.

Garagardoa eta txokolatea.

Boga garagardo artisauaren

lantegirako bisita, Mungian.

Lau garagardo mota beste ho-

rrenbeste txokolaterekin das-

tatuko dituzte bisitariek. Urria-

ren 25ean, 19:00etan. 10 euro.

Bisitak

Piparrak jasotzera.La Gilda

del Norteren berotegirako bi-

sita, Lezaman. Hamaiketakoa

ere emango dute. Urriaren

27an, 11:00etan. Nagusientzat

bost euro; umeentzat, bi.

Mendibile jauregira.Txakoli-

naren eta herri kirolen museo-

rako bisita, Leioan. Bazkaria

barne. Urriko larunbat eta

igandeetan, 12:30ean. 35 euro.

Bakio behetik gora.Goiz

osoko bisita proposatu dute

Bakion, besteak beste, Ekor-

legi Elikadura kooperatiba eta

Txakolingunea ezagutzeko.

Dastatzeak ere egingo dituzte.

Urriaren 13an, 10:00etatik

14:30era. Bost euro.

AZOKAK

Urri guztiko asteburuetan

Garagardo, mikologia, enolo-

gia, nekazaritza, abeltzaintza

zein artisautza azokak izango

dira asteburuetan.

MUSIKA

ARANTZAZUKantu Bat Gara

taldeagaz pintxo-poteoa.

bGaur, 19:30ean, Herriko Tabernatik.

ARANTZAZU Jokaldi.

bBihar, 20:00etan, plazan.

BARAKALDODetroit.

bGaur, 20:00etan, El Tubon.

BARAKALDOSholl eta Dardem.

bGaur, 21:00etan, Mendigon.

BARAKALDOTe Mamas

& T’Empapas.

bGaur, 21:00etan, Bagatza Cafen.

BARAKALDORadiocrimen,

Obsesion Fatal eta Nahitaez.

bGaur, 23:00etan, Bagatzan.

BARAKALDOKlobber

eta Ultima Generacion.

bBihar, 20:00etan, El Tubon.

BARAKALDOGolden Wood.

bBihar, 20:00etan, Arteta musika

eskolann.

BARAKALDOUltimatum

eta Undecimo Mandamiento.

bBihar, 21:00etan, Mendigon.

BARAKALDOLomoken Hoboken.

bBihar, 21:00etan, Belugan.

BARAKALDOEiTB Jaia:

Rural Zombies, Izaro eta Belako.

bBihar, 22:00etan, BECen.

BARAKALDOKinki Boys.

bOstegunean, 20:00etan, El Tubon.

BARRIKACarlos Carranza

& Los Descarrilaos.

b Igandean, 13:30ean, Golfo Norten.

BASAURIDisko Festa Sound.

bGaur, 22:45ean, Solobarrian.

BASAURINogen.

bGaur, 23:00etan, Arizgoiti plazan.

BASAURI Jaguar.

bGaur, 00:30ean, San Fausto

plazan.

BASAURIBihurri Dub Sound Sys-

tem meets Brutality Sound System.

bBihar, 16:00etan, Bidebieta plazan.

BASAURIEfecto Mariposa.

bBihar, 23:00etan, Arizgoiti plazan.

BASAURIRemix Orkestra.

bBihar, 00:00etan, San Fausto

plazan.

BASAURIBanda Ortiz.

b Igandean, 13:45ean San Fausto

plazan, eta 19:30ean Solobarrian.

BASAURIArizgoiti Erromeria.

b Igandean, 00:00etan, Arizgoiti

plazan.

BASAURIMiticos 70.

bAsteartean, 22:30ean, Arizgoiti

plazan.

BERMEOMareak: La Breiche.

bGaur, 20:30ean, Kurtzioko

baselizan.

BERMEOMareak: Ian Mason.

bBihar, 20:30ean, Beleza

Malandran.

BERMEOMareak: Lisieux

eta White Ring.

bBihar, 22:00etan, Kafe Antzokian.

BERRIZOlatz Salvador.

bBihar, 19:00etan, San Fausto

baselizan.

BILBOAtxuri Kantan:

Oldarra eta Garaizarko Matsorriak

abesbatzak.

bGaur, 18:00etan, Gizakundearen

elizan.

BILBOMow eta Cecilia Payne.

bGaur, 20:00etan, Muellen.

BILBOTtun Ttun Brigade

eta Gorpuzkingz.

bGaur, 20:00etan, Bilborocken.

BILBOBorja Pico.

bGaur, 20:30ean, Cotton Cluben.

BILBOBullet Proof Lovers

eta The Grace of Dyonysus.

bGaur, 20:30ean, Shaken.

BILBONiña Coyote eta Chico

Tornado.

bGaur, 21:00etan, La Nuben.

BILBOThe Buzz Lovers

eta The Rebels.

bGaur, 21:30ean, Azkenan.

BILBORiver Oasks District Band.

bGaur, 21:30ean, Irish Stonesen.

BILBOOne Fest: BB Sin Sed, Kutxi

Romero, La Granja, Mikel Erentxun,

Rulo, Alex Ubago, Zea Mays eta

Aerolineas feat. Reyes Torio.

bGaur, 22:00etan, Kafe Antzokian.

BILBOMr. Klin.

bGaur, 22:00etan, Ambigun.

BILBONatural Brothers.

bGaur, 01:00ean, Kremlinen.

BILBOMans O DJ Set.

bGaur, 01:00ean, Muellen.

BILBO Juan Luis Castaño Trio.

bBihar, 12:30ean, La Riberan.

BILBOBelle & Blue Orkestra.

bBihar, 18:00etan, Levante plazan.

BILBOLos Jaimones.

bBihar, 19:30ean, Areatzan.

BILBOSouthside Johnny

and The Asbury Jukes.

bBihar, 20:00etan, BBK aretoan.

BILBOStarsolo.

bBihar, 20:30ean, Cotton Cluben.

BILBOOpera Magna.

bBihar, 20:30ean, Stage Liven.

BILBODavid Bisbal.

bBihar, 21:00etan, Bilbao Arenan.

BILBOCapitan Entresijos

eta Villapellejos.

bBihar, 21:00etan, Shaken.

BILBOTobogan eta King Sapo.

bBihar, 21:30ean, Azkenan.

BILBOPink Tones.

bBihar, 22:00etan, Kafe Antzokian.

BILBO JKBX.

bBihar, 22:00etan, Ambigun.

BILBO Juana Geyser.

bBihar, 22:00etan, Via de Fugan.

BILBO Juana Vanessa eta Uxu DJ.

bBihar, 00:00etan, Muellen.

BILBOMr. Postman & Marieta Sin.

bBihar, 01:00ean, Kremlinen.

BILBOAiko Taldea.

b Igandean, 12:00etan,

Euskal Museoan.

BILBO Israel Santamaria.

b Igandean, 12:30ean, La Riberan.

BILBORosebud eta Kim Lenz.


Itsas Museoan.

BILBOOrquesta Maran.

b Igandean, 18:00etan, Casilla

plazan.

BILBOLizanne Knott.

b Igandean, 19:00etan, BBK aretoan.

BILBOTe Mamas & T’Empapas.

b Igandean, 19:00etan, Coppolan.

BILBOPaco Ibañez: 50 años

del Olympia.


Campos Eliseos antzokian.

BILBOLiza Colby Sound.


Itsas Museoan.

BILBOLuis Fernandez Castello

eta Carlos Apellaniz.

bAstelehenean, 19:00etan,

Sarrikoko kontserbatorioan.

BILBOViva Suecia.

bAsteartean, 19:00etan, Fnac-en.

BILBOBilbao Sinfonietta & Elisa

di Prieto.

bAsteartean, 19:30ean,

BBVA Fundazioan.

BILBO Jean-Luc Guionnet & Lotus

Edde Khouri: Reciprocal Scores.

bAsteazkenean, 19:00etan,

Azkuna zentroan.

BILBOVaquero.


Fnac-en.

BILBOEster Poly eta Conteiner.


Muellen.

BILBOThe Meteors.


Kafe Antzokian.

BILBOLa Bruja Roja.

bOstegunean, 19:00etan, Fnac-en.

BILBOBilboko Orkestra Sinfonikoa.

bOstegunean eta ostiralean,

19:30ean, Euskalduna jauregian.

BILBOMaite Larburu.

bOstegunean, 20:00etan,

Euskaltzaindiaren egoitzan.

BILBOThe Machetazo.


Conde Duque hotelean.

BILBOThe Daltonics & Raccoons.

bOstegunean, 20:00etan, Muellen.

BILBOBilbo Hiria Lehiaketa:

Pop-rock finala.


Bilborocken.

BILBOAcid Tongue.

bOstegunean, 20:00etan, Shaken.

BILBOAbereh.

bOstegunean, 20:30ean, Biran.

BILBOToc eta Ezpalak.


Kafe Antzokian.

BILBOBig a Sherrod.

bOstegunean, 21:00etan, Azkenan.

BILBOMito & Cobos.

bOstegunean, 00:30ean, Kremlinen.

DURANGOGhost Number & His

Tipsy Gypsies.

bGaur, 20:30ean, Andra Marian.

DURANGODesorden, Tribade

eta Adrenalized.

bGaur, 22:30ean, txosnetan.

DURANGOBegi Argiak abesbatza.

bBihar, 11:30ean, J.M. Barandiaran

egoitzan, eta 13:30ean, kalez kale.

DURANGOLos Chimberos.

bBihar, 13:00etan, Andra Marian.

DURANGOAice DJ.

bBihar, 16:30ean, Landako gunean.

DURANGORap & Freestyle

gangar proba.

bBihar, 19:00etan, Madalenan.

DURANGORevolta Permanent.

bBihar, 22:00etan, Andra Marian.

DURANGODupla eta El Txef A.

bBihar, 22:30ean, txosnetan.

DURANGOMy Bastard Friend.

b Igandean, 16:30ean, txosnetan.

Durango b San Fausto jaiak

Hamar eguneko eromenaGaur hasi eta urriaren 20ra bitarte, jai giroan murgilduko da Durango.

Txupinazoak piztuko du eromena, eta hamar egunean jai giroko gisa

guztietako ekitaldiak izango dituzte Ezkurdin, Andra Marian, txosnetan,

Landako gunean eta herriko bazter guztietan. ANBOTO

14 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko urriaren 11Agenda

DURANGOLuhartz.

b Igandean, 18:30ean eta 22:00etan,

Ezkurdin.

DURANGOMice, Ganorabakuek,

Mockers eta Gora Etorri.

b Igandean, 20:00etan, txosnetan.

DURANGORamses Lopez DJ.

b Igandean, 23:00etan, Ezkurdin.

DURANGODemode Quartet.

bAstelehenean, 19:30ean,

Andra Marian.

ERMUAThe Travellin Brothers.

bGaur, 22:15ean, Ermua antzokian.

GETXOMister Leen

eta Cotton Blues Band.

bGaur, 21:30ean, Barria bilarretan.

IURRETALuhartz.


LEIOADown the Ladder, Sully Riot,

Out of Frame eta Zetalau.

bBihar, 18:00etan, Udondo

gaztetxean.

PLENTZIAWilliam Gutierrez.

bBihar, 20:00etan,

Bahia de Plentzia hotelean.

PLENTZIALos No Panchos.


Bahia de Plentzia hotelean.

PORTUGALETEPeligro Martinez

eta Ansia.

bGaur, 19:30ean, Estropon.

PORTUGALETE Inter Arma,

Helevorn, Keziah eta Totengott.

bGaur, 21:00etan, Grooven.

PORTUGALETETotengott,

Hybrid Moon eta Himura.

bBihar, 22:00etan, Grooven.

ANTZERKIA

BARAKALDOTxalo: Rita.

bBihar, 20:30ean, Barakaldo

antzokian.

BASAURIFadunito: La Gran Familia.

b Igandean, 12:30ean, Nagusia

kaletik.

BASAURIDanny Boy Rivera,

Miguel Iribar eta Susi Caramelo.

bAstelehenean, 22:00etan,

Arizgoiti plazan.

BERRIZGiramagic:

Hai, la pescadora de sueños.

bGaur, 18:15ean, kultur etxean.

BILBO Juris Tantum:

Raúl, ¡no cenes tanto!.

bGaur, 19:30ean, Basurtuko

udaltegian.

BILBO Jakop Ahlbom: Horror.

bGaur eta bihar, 19:30ean, eta

igandean, 19:00etan, Arriagan.

BILBOAl Tran Tran: El show.

bGaur, 20:00etan, Pabilioi 6an.

BILBOBea Insa: Paradigma.

bGaur, 20:30ean, Campos Eliseos

antzokian.

BILBOLas Fellini.

bGaur, 22:30ean, Badulaken.

BILBO Improtour.

bBihar, 20:00etan, Pabilioi 6an.

BILBO Ibon Belandia musikomikoa.

bBihar, 20:30ean, Campos Eliseos

antzokian.

BILBOAl Tran Tran: Free Form.

bBihar, 21:15ean, Pabilioi 6an.

BILBOChema Trujillo:

No me hables de Felipe V.

b Igandean, 19:30ean,

Campos Eliseos antzokian.

BILBOBilbao Impro Big Band.

b Igandean, 20:00etan, Pabilioi 6an.

BILBOBAD jaialdia. Legaleon T

& Monstrenko: ¿Hay alguien ahí?.


Fundicion aretoan.

BILBOKamikaze: Jauría.

bDatorren ostegunetik larunbatera,

19:30ean, eta igandean, 19:00etan,

Arriaga antzokian.

BILBOFaemino y Cansado:

Quien tuvo, retuvo.

bDatorren ostegunetik larunbatera,

20:00etan, Campos Eliseos

antzokian.

BILBOVictor Amilibiaren

bakarrizketa.


Via de Fugan.

DURANGOTiritirantes:

El viaje ulterior.

bBihar, 17:30ean, Ezkurditik

Santa Anara.

DURANGOEidabe: Gora Kasete!.

b Igandean, 17:30ean, Andra Marian.

DURANGOGoitibera: Yijaaa!!!.


Ezkurdin.

DURANGOZanguango: Al otro

lado.


Askatasun etorbidean.

DURANGOBoluda kabareta.


Plateruenan.

ELORRIOVaiven: Erlauntza.

bGaur, 20:30ean, Arriola antzokian.

GERNIKA-LUMOTartean: Ghero.

Azken euskalduna.

bGaur, 20:30ean, Lizeo antzokian.

GETXOMarie de Jongh: Izar.

bGaur, 18:00etan, Muxikebarrin.

GETXOGoitibera: Yijaaa!!!.

bBihar, 13:00etan, San Nikolas

plazan.

GETXOTepsis: El veneno

del teatro.

bBihar, 20:00etan, Muxikebarrin.

GETXOKiliklon: Porrusalda.


San Nikolas plazan.

Abanto b Burdin Jaia

Meatze garaiak Gallartan36ko gerrako batailoi errepublikanoei omenaldia egingo diete gaur arra-

tsean Gallartan, eta bihar eta etzi Burdin Jaia ospatuko dute. Meatzeetan

izerdia eta odola isuri zutenak gogoan, ofizio erakustaldi, erronka, jolas,

musika eta dantzarik ez da faltako asteburuan Gallartan. M. RAMIREZ / FOKU

GETXOAntzerki Arina: Fósforos,

Ojos que no ven... o de tal palo tal

ardilla, La chica de la gasolinera,

Terminaitor: makina madarikatuen

iraultzaeta Vendiendo el mar.

b Igandean, 18:00etatik 21:00etara,

Algortako kultur etxean.

GETXOTartean: Ghero.

Azken euskalduna.


Muxikebarri aretoan.

IGORREMarkeliñe: Crusoe.

bGaur, 17:30ean, Lasarte aretoan.

LEIOACorsario: Traidor,

inconfeso y mártir.

bGaur, 20:30ean, Kultur Leioan.

LOIUTartean: Ghero.

Azken euskalduna.

bOstegunean, 10:30ean, Lauro

ikastolan.

SANTURTZIYllana: The Opera

Locos.

bGaur, 20:30ean, Serantes

kultur aretoan.

SESTAOPanico Escenico:

Gay Hitler, la historia contada

con pluma.

bGaur, 19:30ean, Musika Eskolan.

DANTZA

BASAURISustraiak: euskal

erromeria.

bBihar, 19:30ean, San Fausto

plazan.

BASAURIEdurre: soka dantza.

b Igandean, 12:45ean, San Fausto

plazan.

BASAURIBiarte Dantza Eskolaren

emanaldia.

bAstelehenean, 19:30ean, Arizgoiti

plazan.

DURANGOLa Glo: In Situ.


Santa Anako kanpandorretik.

IURRETAUrrijena Eguna:

dantzari dantza, gorulari dantza,

eta andre eta gizonen soka dantza.

bBihar, 09:15etik aurrera, herrian.

BERTSOLARITZA

ABANTOBurdin Jaia: Paule Ixiar

Loizaga eta Unai Mendiburu.

bBihar, 13:30ean, Gallarta

Zaharreko parkean.

ARRIGORRIAGAOihana Iguaran

eta Haritz Mujika: Bertso jasa,

bat-bateko jolasahaurrentzako

emanaldia.

bOstegunean, 10:00etan, Lonbo

aretoan.

HITZALDIAK

BERMEOOiane Valero: Euskal

Herriko emakumeen historia.

bOstegunean, 18:30ean,

Erroxapeko lokalean.

BILBODaniel Zulaika: Los marinos

de Bizkaia en las distintas naves de

la expedición de la primera vuelta

al mundo.

bAsteartean, 19:00etan,

Itsas Museoan.

BILBOManuel Carreiras:

Las ilusiones del lenguaje.


EHUren Bizkaia aretoan.

BILBOKattalin Miner:

Moio: gordetzea ezinezkoa zen.


Zirika Herri Gunean.

LARRABETZU Jose Luis Otamendi:

Disoluzio agiriak.

bOstegunean, 19:00etan, Angulerin.

IKUS-ENTZUNEZKOAK

BILBOZinemakumeak gara!zikloa.

bUrriaren 14tik 21era, BBK aretoan,

Campos Eliseos antzokian,

Azkuna zentroan eta Bilborocken.

BESTELAKOAK

ABANTO36ko gerran borrokatu

zuten batailoi errepublikanoei

omenaldia, Enarak dantza taldea-

rekin eta Otxote Muñatonesen

lankidetzarekin.

bGaur, 21:00etan, Gallartako

Txikito frontoian.

ABANTOBurdin Jaia.

bBihar eta etzi, 11:00etatik aurrera,

Gallartan.

BASAURIBam Bam magia komikoa.


Arizgoiti plazan.

BERMEOMareak. Manuel Vilas eta

Charo Pita kontalariak: De cómo

el caballero Roboán le preguntó

al emperador porque nunca reía.

bBihar, 18:00etan,

Fraileen Klaustroan.

BILBOTxikiteroen 56. Festa.

bGaur, Begoñako Amaren

basilikan eta Alde Zaharrean.

BILBO Jokoteknia, Euskarazko

Bideojokoen Jardunaldia.

bBihar, 09:00etatik 14:00etara,

Azkuna zentroan.

OTXANDIO Jose Mari Beltranen

solasaldia, eta kantujira Soinubil

taldearekin.


15BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko urriaren 11 Agenda

June Prieto Barakaldo

Garaje bateko ateazabaldu beharradago lokalean sar-tzeko. Under-

ground estiloarijarraituz apainduta dago, etahorrek imajinazioari lekua uztendio sortzaileak nahi duen bezalaerabiltzeko. Barakaldoko SanBizente auzoan dago KikarArteangune sortzailea. Duela bi urtesortu zen proiektua, eta, egun,egitarau jarraitua izatea lortudute. Han zinemagileek, marraz-kilariek, idazleek edota musika-riek lekua hartzen dute, eta herri-tarrei gonbidapena zabaldu.

Eider Zenarruzabeitia HalaDzipo euskal musika eskolakozuzendariak adierazi duenez,proiektua abiatzeko bigarrensaiakera da KikarArtean. Eskola-ko lagunek bi arrazoi nagusi ikusidituzte proiektua sortzeko, etaerrotik lotuta daude herriarenegoerarekin.

Lehenengo arrazoiak gaztee-kin dauka zerikusia. Barakaldon,gazteek lokaletan biltzeko joeradute, eta, Zenarruzabeitiak dioe-nez, oso zaila izaten da lokalhorietan sartzea. Horregatik, gaz-teak biltzeko beste eredu batposible dela zabaldu nahi dutelokal berri honen bitartez.

Bigarrenak zerikusi handiagoadauka Europako hiriburuetanematen den ereduarekin. Belgi-kan, Bruselan... ikusten dira arte-arentzat sortutako gune autoges-tionatuak, eta horretan oinarritudira Hala Dzipo eskolako kideakKikarArtean pentsatzerakoan.

Sortzailea kontu kontari dabi-len bitartean, kafe batekin irudi-katzen dituzte ikusleak. Hortikdator, hain zuzen, KikarArteanizena: «Ez dugu inolako konpro-misorik eskatzen; lagun artekogiroa sortu nahi dugu, arteazgozatzen dugun bitartean».

Lokalaren barrualdean, hirugune banatzen dira. Gela bakartubat, sukalde txiki bat eta hitzal-

diak emateko lekua. Erabileraanitzeko guneak dira hirurak.Adibidez, antigym klaseak ema-ten dituzte astero gela bakartuan;gela berean, gainera, musika-terapia emanaldiak egin izandituzte. Sukaldeak eta hitzaldiakemateko tokiak bat egin dute,mahai txikiei lekua eskainiz.Azken horretan, literatura sola-saldiak, euskara klaseak eta zine-ma topaketak egin izan dituzte.

Apaletan mota guztietako kar-telak ikus daitezke, baita IdoiaKareaga Gomezek (Bilbo, 1970)sortutako erakusketa ere: bertan,umeen liburuentzako ilustrazio-ak ikusten dira.

Ekintzak herritarrek proposa-

tzen dituzte. Antolatzaileek kon-taktuan jarri behar dute HalaDziporekin, eta baldintza bakarradago; deialdia jendartera zabalikegotea. Zenarruzabeitiak nabar-mendu du denetariko ekintzakegiteko prest daudela, baina

lehentasuna ematen dietela eus-karazko ekitaldiei edo, era bere-an, euskarazko harremanak bul-tzatzen dituzten ekintzei.

David Nanclaresek, Hala Dizpomusika eskolako gitarra irakasle-

ak, egitarau bat betetzearen zail-tasunak azaldu ditu: «Garrantzi-tsuena da ekintzak aurrera atera-tzea eta sortzaileek jakitea lekubat daukatela». Ez dute dirurikeskatzen bertan ekintza bat egite-ko; halaber, instituzioen partetikhorrelako guneak bultzatzea gus-tatuko litzaieke.

Barakaldon elkarte eta mugi-mendu sozial anitz daude, etaKikarArtean gehigarri bat izateanahi dute. Nanclaresen esanetan,euskaldunak tabernetan batzea-ren ohiturari alternatiba bateman nahi diote, kulturaren etaartearen bitartez pertsonaberriak ezagutzeko leku bateskainiz.

Aurrera begiraEtorkizunean ez dute leku han-diagorik nahi; egiten dutenakluzaroan irautea da haien helbu-rua. 30 pertsona sartzen dira

lokalean, eta adierazidute noizbait bete eginizan dutela. Datozenegunetarako egitarauabeterik daukate jada:disko berri baten aur-

kezpena, udalarekin elkarlaneanegingo duten Kultur Bero egitas-moa, eta ingelesa praktikatzekotaldeak. Denak ikusgai daudeKikarartean espazio kreatiboa

izeneko Facebookeko orrian.

Etorkizunari begira ez duteleku handiagorik nahi, egitendutena denboran mantentzeada haien helburu nagusia

sBIDELAGUNAK

BIZKAIKO HITZAOSTIRALA, 2019ko urriaren 11

Zuzendaria: Ibai Maruri Bilbao. Argitaratzailea: Bizkaiko Hedabideak SM.Lege gordailua: SS-1515-2010 ISSN: 2173-1721

www.bizkaia.hitza.eus [email protected]

Herriko sortzaileek beren lanak erakusteko gunea daKikarArtean. Era autogestionatuan kudeatutako proiektua da,eta artearentzako erakusleihoa izatea du helburu.

Kikara bat bete arte Barakaldon

Hainbat sorkuntza diziplina batzen dituen gune bat sortu dute herritarrek Barakaldon, eta martxoaren 9az geroztik dago zabalik, sartu nahi duen edonorentzat. JUNE PRIETO

BIZKAIKO HITZABIZKAIKO HITZA JUANAN RUIZ / FOKU 30 urte bete dira Bizkaian ur mozketak egiten hasi...

Documents

Transcript of BIZKAIKO HITZABIZKAIKO HITZA JUANAN RUIZ / FOKU 30 urte bete dira Bizkaian ur mozketak egiten hasi...